KOM ERBIJ WEEK VAN VERBONDENHEID TEGEN EENZAAMHEID
Algemene evaluatie Een half jaar geleden is de eerste stap gezet om een ‘week van verbondenheid tegen eenzaamheid’ op te zetten. Dit gebeurt vanuit de dorpsrestaurants omdat we hier heel goed de verhalen horen van de mensen die naar hier komen. Bijvoorbeeld Fina over het belang van het zich opkleden, Marieke over de kilte bij het alleen thuiskomen, Etienne over de lange vakantiemaanden zonder dorpsrestaurant, Vera over de moeite die het kost om alleen te eten, …. Wat kunnen we daar dan effectief aan doen…. Wij dachten aan 5 dingen:
Het beleid sensibiliseren voor het thema Samenwerking bekomen tussen verschillende diensten en organisaties Activiteiten organiseren die een lage drempel hebben, waar mensen gemakkelijk naartoe komen, zichzelf kunnen zijn, tot hun recht(en) komen Mensen die eenzaam zijn en zich daarin ‘opsluiten’ helpen om de stap naar anderen te zetten Eenzaamheid beter bespreekbaar maken, het taboe doorbreken.
In welke mate is dat dan geslaagd?
1. Beleid prikkelen rond verbondenheid en eenzaamheid Bij de opening van de Week kregen we meteen de beide bevoegde ministers over de vloer. Opvallend was vooral ook dat ze een heel persoonlijke inleiding brachten, waaruit duidelijk bleek dat ze de problematiek (er)kennen en er gericht aandacht aan schenken. Bijzonder is bovendien dat de vice-ministerpresident , bevoegd voor de coördinatie van armoedebestrijding, op de openingszitting een projectoproep lanceerde rond eenzaamheid, solidariteit tussen de generaties en armoede bij ouderen.
Week van verbondenheid tegen eenzaamheid - evaluatie
Pagina 1
Bij de afronding in Schoonbeek-Bilzen kwam de gedeputeerde van Welzijn steun betuigen aan het initiatief. Ook zij praatte duidelijk uit persoonlijke ervaring over het belang om aan verbondenheid te werken in een individualistisch ingestelde wereld. In de loop van de week kwamen in de dorpsrestaurants (zelfs Euro-)parlementairen over de vloer, burgemeesters, schepenen, OCMW-voorzitters en raadsleden. De nabijheid van de lokale verkiezingen was daar misschien niet vreemd aan, maar ze gingen toch in op de uitnodiging én werden dus geconfronteerd met het thema. Doordat de werking uitgaat van het samenwerkingsverband tussen de dorpsrestaurants ligt de nadruk in onze werking erg (te) sterk op de eenzaamheid en het sociale isolement van ouderen. Het is een werkpunt om na te gaan of en hoe ook andere groepen die zuchten naar verbondenheid aansluiting kunnen krijgen en op welke manier we hen kunnen bereiken en betrekken.
2. Samenwerking tussen diensten en organisaties stimuleren Op zich is het een samenwerkingsverband van dorpsrestaurants dat initiatiefnemer is van de Week van Verbondenheid tegen Eenzaamheid. Op deze manier is de samenwerking zeker een stuk gegroeid en versterkt. Dat andere ‘eettafels’ (LDC’s en sociale restaurants) zich aansloten betekent een enorme verrijking. Dit blijkt ook naar de toekomst toe verdergezet en verdiept te kunnen worden. Uit Café Anoniem klonk het zo: “Volgend jaar gaan we er zeker meer werk van maken nu wij een goede inrijpoort gevonden hebben. Er waren zeer ontroerende momenten, de ene dakloze die een andere een soep offreert.”
Ook erg positief is dat het thema werd opgepikt door de Bond Zonder Naam, die de vraag heeft gesteld naar samenwerking om vanaf 12/12/12 actie te voeren rond eenzaamheid. Doordat de campagne van Welzijnszorg gericht is op ‘Armoede bij ouderen’ én de sociale contacten daarbij één van de thema’s is, werden er zeker linken gelegd door onderlinge aanwezigheid op de infostands bij de startmomenten. Wederzijds had het iets meer mogen zijn… Met Teleonthaal bleef de samenwerking beperkt tot deelname aan de opening en een plaats bij de infostandjes, zodat ze hun werking beter bekend konden maken. Intussen brengen zij ook in dorpsrestaurants mensen op de hoogte van hun luisterend oor. Hoewel er bij de aanzet wel contacten waren met o.a. het VVSG en het Kenniscentrum Sociale Cohesie werden die naar de aanloop van de werking niet onderhouden, omdat we ons enkel op Limburg richten én zij niet gericht zijn op concrete acties. Vanuit CAW, verenigingen van alleenstaanden, Gezinsbond, ouderenverenigingen en socio-culturele organisaties kwamen wel positieve reacties, maar het moment van bekendmaking was te laat om in hun programma opgenomen te raken. Het was
Week van verbondenheid tegen eenzaamheid - evaluatie
Pagina 2
dus normaal dat ze zelf niet organiserend waren (met Kraamzorg van Landelijke Thuishulp als gezegende uitzondering). Okra en Ziekenzorg deden wel wat aan verspreiding van de handreikkaarten en waren aanwezig op de opening. Het is jammer dat de andere verenigingen geen melding over de Week van Verbondenheid maakten en niet deelnamen aan de openingszitting of eettafels… Met de thuiszorgdiensten is enkel met IN-Z afspraak gemaakt rond de verdeling van handreikkaartjes via de helpsters. Er is niet opgevolgd of en in welke mate dit effectief gebeurde. Met andere soortgelijke diensten was er geen ‘actief’ contact. Een aantal OCMW’s hebben de thuishelpsters gevraagd om hun cliënten mee naar het dorpsrestaurant te brengen. Dat bleek succesvol en zorgde voor een ander soort contact tussen de mensen. De Ziekenfondsen hebben via hun kantoren eveneens handreikkaartjes verspreid. Het ligt voor de hand om eerstelijns-gezondheidswerkers (thuisverpleegkundigen en huisartsen) eveneens te betrekken in de werking. We hebben al de huisartsenkringen aangeschreven. Eén heeft daar heel enthousiast op gereageerd en info doorgestuurd naar de artsen. Zelf hebben we gemerkt dat de individuele huisarts wel erkent dat hij geregeld contact heeft met mensen die nood hebben aan sociaal contact, maar er niet aan denkt om deze personen dan bv. naar dorpsrestaurants door te verwijzen. Grosso modo geldt hetzelfde bij de verpleegkundigen. Bij een vervolgactie moeten we zeker vooraf contact nemen met organisaties van thuisverpleegkundigen. Zeer positief was de samenwerking met de Limburgse LOGO’s en de Provinciale Gezondheidsdienst, die de werking niet alleen mentaal maar ook effectief steunden door 10 gezondheidssessies weg te schenken aan organisatoren van ‘bijzondere’ eettafels. Met de OCMW’s is er op verschillende plaatsen een zeer goede samenwerking opgezet… omdat zij vaak de dorpsrestaurants en LDC’s organiseren. Daar is dan zeer gerichte aandacht geschonken aan de verbondenheid en het betrekken van mensen die het risico lopen op sociale isolering.
3. Organisatie van laagdrempelige activiteiten Dé blikvanger waar de Week van Verbondenheid eigenlijk aan opgehangen werd is de Langste Eettafel. Enerzijds zijn we vanuit onze ‘basis’ bezig met maaltijden, maar anderzijds vonden we het een heel goed idee om naar analogie met in Nederland de verschillende eetmomenten virtueel te koppelen en zo tot een ‘super-eettafel’ te komen. Het leuke is dat door dergelijk initiatief mensen worden geactiveerd en ze hierdoor een meerwaarde creëren: ze willen bijdragen aan de langste eettafel, men weet dat men deel uitmaakt van een groter geheel en zo gelijktijdig participeert en solidariteit betoont met kwetsbare bewoners.
Week van verbondenheid tegen eenzaamheid - evaluatie
Pagina 3
Dit initiatief is zeker geslaagd… We beoogden het om in totaal over de diverse dagen 5000 mensen aan tafel te krijgen. Uiteindelijk kwamen er in de 29 deelnemende gemeenten op de 97 georganiseerde eetmomenten in totaal 5996 mensen aanschuiven. Het is uiteraard een erg positief teken dat de initiatiefnemers van de diverse eettafels (blijkbaar) enthousiast zijn over het opzet en spontaan aangeven hoe ze dit volgend jaar actiever en beter denken aan te pakken… want het leeft bij de mensen. Veel van de andere laagdrempelige activiteiten waren gekoppeld aan de eettafels: bonte namiddagen, zang en muziek, knutselen en handwerk, kaarten en kienen, … Maar we moeten er ook oog voor hebben dat niet iedereen er van houdt om samen met anderen aan tafel te gaan. In onze optiek is het logisch: eten moet iedereen, laten we het dan samen doen. Het werkt stimulerend om gezond, goedkoop, gemakkelijk en gezellig samen te eten, maar mensen die niet zo veel vertrouwen hebben in de omgeving, die wat verstoken zijn van sociaal contact vinden het niet altijd zo gemakkelijk om meteen al een tafel te delen met anderen. Het ligt dan voor de hand dat we naast de Eettafel andere manieren moeten ontwikkelen die nog gemakkelijker toegankelijk zijn en mogelijk een opstap kunnen vormen naar deelname aan bijkomende activiteiten. In alle geval is het van het grootste belang om eveneens beroep te kunnen doen op de ‘nulde’ lijn: mensen in de buurt of wijk die een tussenrol opnemen, die kwetsbare mensen bereiken en betrekken…
4. Bereiken en betrekken van eenzame mensen Specifiek hiervoor hebben we ‘handreikkaartjes’ ontwikkeld en op (te) grote oplage laten drukken. Aan de voorzijde staat een tekening of een woordwolk, aan de achterzijde is er een ‘persoonlijke’ uitnodiging om aan te sluiten aan een eettafel, deel te nemen aan een verenigingsactiviteit of om koffie te komen drinken. Het idee daarbij is dat de mond-aan-mond –reclame de beste vorm is om nieuwe mensen te overtuigen ergens aan deel te nemen, maar dat het niet in het ijle mag verdwijnen, dat het concreet gemaakt wordt door een uitnodiging en tastbaar is via zulk kaartje. De distributie is niet zo goed gelukt als voorzien omdat de verspreiding vrij laattijdig is ingezet, dorpsrestaurants, verenigingen en thuiszorgdiensten onvoldoende vooraf bereikt werden én omdat mensen ook niet zo gemakkelijk de kaartjes invulden en gericht verspreidden. “Ik heb het hem al zo dikwijls gezegd, wat zou hij ineens luisteren als ik een kaartje geef”. Toch blijkt het op een aangename manier effect te ressorteren: in het dorpsrestaurant vertellen verschillende ‘nieuwe’ mensen bij hun komst over het kaartje en dat ze dus eens komen proeven. De uitnodiger staat daar glunderend bij omdat die aantoonbaar ‘reclame’ gemaakt heeft en er resultaat mee boekte. Het meest indrukwekkend zijn wel getuigenissen over het gebruik van de
Week van verbondenheid tegen eenzaamheid - evaluatie
Pagina 4
handreikkaartjes voor de tas koffie thuis. “Je denkt er wel aan, maar het komt er eigenlijk nooit van. Door het kaartje in te vullen was het goed afgesproken en we hebben een geweldige namiddag gehad. Alleen maar jammer dat we daar vanzelf niet eerder toe gekomen zijn. Maar we gaan van nu af geregeld op de koffie bij mekaar”. Opmerkelijk is ook dat men bij Concentra ook wel interesse heeft in het project. Zelf willen ze ook zo dicht mogelijk bij de mensen staan (cfr. hyperlokale kranten op zaterdag, Goed Nieuws op dinsdag, overlijdens, bijzondere themabijlagen, …) waardoor er veel herkenbaar is en mensen dus stof hebben om met mekaar over te praten. Volgend jaar kan de samenwerking zeker nog beter vorm krijgen. Nu was er enige redactionele inbreng bij het begin van de week én kregen we 2 gratis halve pagina’s kennisgeving met bon voor een Welkomstdrank bij de Langste Eettafels. Dat heeft zeker effect! Ruim 20 telefoontjes kwamen centraal toe naar aanleiding van de annonce, waarbij mensen werden doorverwezen naar de dichtstbijzijnde eettafel en 159 bonnen werden effectief ingeleverd op het secretariaat (maar de eettafels werden niet gestimuleerd om ze in te leveren en vroegen niet om de bonnen te recupereren). Het merendeel van de bonnen werden wel binnengebracht door mensen die reeds deelnamen aan de dorpsrestaurants. Tegelijk waardeerden de deelnemers het zeer dat ze op die manier – in het kader van de Week van verbondenheid - een fruitsapje als aperitief kregen.
5. Eenzaamheid beter bespreekbaar maken In de dagelijkse praktijk, in de dorpsrestaurants, gaf ‘de week’ aan deelnemers aanleiding om in de heel persoonlijke gesprekken te getuigen over de eigen beleving van eenzaamheid. Dat er nog een taboe op het thema rust blijkt eigenlijk uit de gretigheid waarmee ze dan gebruik maken van de actieweek om hun verhalen over eenzaamheid te vertellen. Precies of het een tijd heeft zitten sudderen en da week ervoor zorgde dat het er ineens allemaal uit moet… Het is aangrijpend om deze verhalen te aanhoren, het is voor ons enorm verrijkend, een blijk van vertrouwen, maar vooral een appèl om er verder aan te werken. Niet alleen in dè week, maar ook doorheen het jaar. Die blijvende aandacht opbrengen is gemakkelijker als men ‘toeleeft’ naar een nieuwe actieweek, als men er in de loop van het jaar ook geregeld op gericht wordt, ook al omdat er gesprekken en voorbereidingen voor de actieweek gebeuren. Maar kan die aandacht ook structureler gemaakt worden? Is een organisatie als CoalitieErbij in Nederland een interessant model om zo op geallieerde wijze met een reeks van relevante organisaties thematisch te werken, ervaringen op te doen, kennis en ervaringen te delen en beleidsgericht initiatieven te ondernemen. Met de opening van de Week van Verbondenheid zijn we er alvast in geslaagd om het thema op de politieke agenda te krijgen, een aantal organisaties betrokken te krijgen,
Week van verbondenheid tegen eenzaamheid - evaluatie
Pagina 5
maar ook heel wat vrijwillige medewerkers van de dorpsrestaurants bijkomend informatie en studiemateriaal te verschaffen over verbondenheid, het belang van andere mensen en eenzaamheid. Voor ons zijn de deelnemers en vooral de vrijwillige medewerkers de centrale actoren de dorpsrestaurants omdat ze het rechtstreekse contact hebben met de andere mensen in hun buurt, omdat zij voeling hebben met wat er leeft en dat proberen door te vertalen naar de verantwoordelijken. Op dezelfde manier zijn zij ideaal geplaatst om te signaleren wie er in hun omgeving dreigt geïsoleerd te raken, om die aan te spreken en eventueel proberen toe te leiden naar een laagdrempelige activiteit…
Besluit
Het is zeker een zeer zinvolle week geweest die mensen en geesten in beweging gebracht heeft. Iedereen noemt het een erg geslaagd opzet, dat voor herhaling vatbaar is. Het kon zeker wat beter en wat meer… maar leergeld moet er altijd betaald worden als men vernieuwende initiatieven opzet. Aandachtspunten die we zeker meenemen naar een mogelijk volgend jaar: Ook eenzaamheid bij jongeren en andere doelgroepen in beeld brengen De hele welzijnswereld en het sociaal-culturele werkveld beter en vroeger aanspreken over actieve medewerking aan dergelijke actieweek Zien op welke wijze thuiszorgdiensten en eerstelijns-gezondheidszorg kunnen helpen bij de toeleiding van mensen naar laagdrempelige activiteiten Naast de ‘Langste Eettafel’ andere initiatieven ontwikkelen met focus op kwetsbare bewoners en intergenerationele samenwerking Nagaan of het mogelijk is om tot een ‘coalitie’ van organisaties te komen die bereid zijn om verbondenheid en eenzaamheid tot werkpunt te maken Verwerven van bijkomend inzicht rond bereiken en betrekken van kwetsbare bewoners, het belang van verbondenheid, de factoren die mensen naar sociale isolering brengen en effecten van eenzaamheid Uitwerken van een sterk communicatieplan om de doelgroep via diverse kanalen trachten te bereiken Ook andere initiatieven rond verbondenheid, organisatie van laagdrempelige activiteiten, het betrekken van kwetsbare bewoners en het bestrijden van eenzaamheid gedurende het jaar ook aandacht geven. Vandaar de link met de campagne (e) van de Bond zonder Naam De samenwerking met Coalitie Erbij zeker verder te zetten.
Week van verbondenheid tegen eenzaamheid - evaluatie
Pagina 6
