Week tegen Eenzaamheid µKom de deur uit¶ Coalitie Erbij Juli 2012 TNS NIPO Natascha Snel Suzanne Plantinga
TNS Nipo ©TNS 2012
Inhoud
Conclusies en aanbevelingen
3
4
1 Inleiding en onderzoeksdoel
6
2 Fysieke en digitale contacten
10
3 Het gevoel YDQµGHdeur uitkomen¶
TNS Nipo ©TNS 2012
18
Belemmeringen om de deur uit te komen
22
Bijlage: Onderzoeksverantwoording
25
5
Conclusies en aanbevelingen Conclusies
Aanbevelingen
Eenzame mensen ondernemen minder activiteiten dan niet eenzamen. Een groot aandeel van hen zou wel vaker activiteiten willen ondernemen zoals een weekendje weg, een avondje uit of op visite bij vrienden of familie. Eenzame mensen zijn ook vaker dan niet eenzame mensen hele dagen thuis. Vier op de tien eenzamen zit minimaal drie dagen per week de hele dag thuis. Mensen zelf zijn de grootste stimulator om zelf de deur uit te gaan en activiteiten te ondernemen zoals een wandelingetje. Daarnaast spelen directe naasten zoals de partner, familie en vrienden een belangrijke rol.
Eenzame mensen ondernemen minder activiteiten dan mensen die niet eenzaam zijn, maar zouden dat wel graag vaker willen. Er is dus zeker een behoefte zichtbaar bij mensen om vaker de deur uit te gaan en dus een belangrijk onderwerp voor Coalitie Erbij om zich voor in te (blijven) zetten. Mensen zien zichzelf duidelijk als grootste stimulator om de deur uit te gaan. Maar blijkbaar hebben ze hier wel een handreiking bij nodig. Grijp het thema µKom de deur uit¶aan om mensen duidelijk te maken dat ze zelf iets kunnen doen. Zeker aangezien ze het willen en hierbij dus nog wat sturing kunnen gebruiken.
TNS Nipo ©TNS 2012
3
Conclusies en aanbevelingen Conclusies Ongeveer tweederde van zowel de eenzamen als niet eenzamen, maken gebruik van social media. Eenzamen maken hier intensiever gebruik van, zij zijn hier gemiddeld meer uren per dag mee bezig. Zowel eenzamen als niet eenzamen gebruiken social media en internet vooral om sociale contacten te onderhouden. Eenzame mensen geven relatief vaker aan dat social media hen het idee geeft dat ze µerbij horen¶HQµLQKHW leven staan¶Zij gebruiken het tevens vaker met het doel om nieuwe mensen te ontmoeten. Toch hebben eenzamen aanzienlijk minder vaak contact met anderen via de telefoon of computer.
Aanbevelingen Social media en internet spelen een belangrijke rol in het leven van eenzame mensen. Dit is dus een goed kanaal om hen te bereiken. Eenzamen zijn er intensiever mee bezig dan anderen en gebruiken het ook vaker met het doel contacten met anderen op te doen. Het geeft hen het gevoel µerbij te horen¶0DDU aangezien ze nog steeds eenzaam zijn, lijkt het hen weinig of geen waardevolle contacten op te leveren. Het is interessant om mogelijkheden te onderzoeken hoe dit platform hen hier meer en beter bij kan helpen.
TNS Nipo ©TNS 2012
4
Conclusies en aanbevelingen Conclusies
Aanbevelingen
Over het algemeen heeft men positieve associaties bij de gedachte aan µbuiten de deur¶ zijn, zoals ontspanning, plezier en gezelligheid. Ook voor eenzamen levert buiten de deur zijn vooral ontspanning. Daarnaast is afleiding voor hen een sterke component. Naast de positieve gevoelens levert buiten de deur zijn, bij eenzamen ook gevoelens van druk, spanning en eenzaamheid op. De Nederlandse bevolking noemt voordehand liggende aspecten als slecht weer, geen zin, geen tijd en geen geld als argumenten om niet naar buiten te gaan. Belemmeringen die bij eenzamen een belangrijke rol spelen, liggen daarnaast meer op het sociale vlak. Zij hebben geen mensen om mee weg te gaan, niemand die hen vraagt, zij durven anderen ook niet goed te vragen. Ze vinden het ook lastig om te bedenken wat ze dan moeten doen en waarover ze moeten praten.
Voor eenzame mensen is het buiten de deur zijn ontspanning en een belangrijke afleiding in het dagelijks leven. Het is wel belangrijk te beseffen dat het voor een deel van hen ook een hele stap kan zijn en het druk of spanning oplevert. Hier hoeft geen focus op gelegd te worden, maar het is wel belangrijk om te beseffen en voor deze mensen de drempel zo laag mogelijk te maken. Geld is voor eenzamen een belangrijke belemmering om niet buiten de deur te komen. Dit argument kan snel als excuus gebruikt worden, maar het is goed om hier rekening mee te houden bij het stimuleren en aanbieden van activiteiten. Eenzamen kunnen duidelijk nog hulp gebruiken bij het buiten de deur komen. Anderen moeten gestimuleerd worden hen vaker te vragen. Daarnaast kunnen zij geholpen worden hun eigen µVRFLDOVNLOOV¶te verbeteren en zo meer zelfvertrouwen op te bouwen en ideeën op te doen om zelf het initiatief te nemen en anderen te benaderen.
TNS Nipo ©TNS 2012
5
1 Inleiding en onderzoeksdoel
TNS Nipo ©TNS 2012
6
Inleiding Coalitie Erbij Coalitie Erbij initieert, faciliteert en stimuleert samenwerking tussen leden en met derden die zich bezighouden met eenzaamheid. Coalitie Erbij steunt door samenwerking van haar leden, mensen die zich eenzaam voelen en maakt de samenleving bewust van de betekenis en voorkomen van eenzaamheid. Coalitie Erbij heeft een meerjarenplan 2012-2015 opgesteld en de missie is uitgewerkt in de volgende drie doelstellingen: Het versterken van de lokale samenwerking bij het tegengaan of verminderen van eenzaamheid zodat meer concrete resultaten worden geboekt;; Het vergroten van het bewustzijn van Nederlanders ten aanzien van de betekenis en het voorkomen van eenzaamheid zodat mensen eerder in actie komen als ze zelf dreigen te vereenzamen en/of eerder eenzaamheid in hun eigen omgeving signaleren en contact maken/versterken;; Kennis delen en vergroten van de aanpak van eenzaamheid zodat effectieve activiteiten worden ontplooid en opgeschaald. Jaarlijks organiseert Coalitie Erbij de Week tegen Eenzaamheid. Een actieweek waarin de samenleving wordt aangezet tot actie.
TNS Nipo ©TNS 2012
7
Inleiding Week tegen Eenzaamheid: Kom de deur uit De Week tegen Eenzaamheid wordt dit jaar georganiseerd van 26 september tot en met 5 oktober. Op donderdag 27 september wordt een congres georganiseerd waar professionals samenkomen om kennis en ideeën uit te wisselen ten aanzien van het verminderen van eenzaamheid in Nederland. Het congres VWDDWGLWMDDULQKHWWHNHQYDQKHWWKHPDµ.RPGHGHXUXLW¶ 0HWKHWWKHPDµ.RPGHGHXUXLW¶ZLO&RDOLWLH(UELMGHDDQGDFKWYHVWLJHQRSKHWEHODQJYDQKHW ondernemen van activiteiten buitenshuis. Mensen die zich eenzaam voelen hebben vaak weinig sociale contacten, komen de deur niet uit en/of vinden het moeilijk om nieuwe contacten te leggen. Door de deur uit te komen ontmoet men andere mensen waardoor men het sociale netwerk kan vergroten of versterken. Ook kan het men een gevoel van nut, verantwoordelijkheid of plezier geven. Coalitie Erbij URHSWGDDURPLHGHUHHQLQ1HGHUODQGRSRPµGHGHXUXLWWHNRPHQ¶ De Week tegen Eenzaamheid richt zich specifiek op de volgende drie doelgroepen: Mensen die zich eenzaam voelen. Zij worden opgeroepen de deur uit te komen en zo verantwoordelijk te nemen voor de eigen situatie. Het algemeen publiek. Hen wordt gevraagd de deur uit te komen en mensen uit te nodigen die een extra duwtje kunnen gebruiken. Organisaties, verenigingen en bedrijven in de zorg- en welzijnssector en vrijetijdssector. Hen wordt gevraagd om het aantrekkelijker voor eenzamen te maken om de deur uit te komen, door hen de hand te reiken en een actieve houding aan te nemen. TNS Nipo 8 ©TNS 2012
Onderzoeksdoel 0HHULQ]LFKWURQGKHWWKHPDµ.RPGHGHXUXLW¶ Het doel van dit onderzoek is om meer inzicht te krijgen in de Nederlandse bevolking rondom het thema µ.RPGHGHXUXLW¶+LHUELMNRPHQGHYROJHQGHRQGHUZHUSHQDDQERG Welke activiteiten onderneemt men, zowel fysiek als digitaal? Welk gevoel levert het buiten de deur zijn men op? Welke belemmeringen zijn er die mensen ervan weerhouden de deur uit te komen? Naast de resultaten van de Nederlandse bevolking als geheel, bekijken we specifiek de verschillen tussen eenzamen en niet eenzame mensen. Deze indeling is gemaakt op basis van de eenzaamheidsschaal van Prof. dr. De Jong Gierveld. 'HUHVXOWDWHQYDQGLWRQGHU]RHNGLHQHQDOVLQSXWYRRUSUHQGLVFXVVLHWLMGHQVKHWFRQJUHVµ.RPGHGHXU XLW¶
TNS Nipo ©TNS 2012
9
2 Fysieke en digitale contacten
TNS Nipo ©TNS 2012
10
Eenzame mensen ondernemen minder activiteiten en doen dat ook minder frequent Men gaat vooral vaak bij anderen op visite, een avondje uit of een dagje weg naar een pretpark of museum. Alle voorgelegde activiteiten worden beduidend minder vaak ondernomen door eenzame mensen. Zij komen duidelijk minder vaak de deur uit. In de grafiek is per activiteit aangegeven welk percentage dit minimaal jaarlijks onderneemt.
97 99* 96 92*
visite familie/buren/vrienden
avondje uit (restaurant, bios)
dagje uit (pretpark, museum)
strand/bos/duin
weekendje weg/op vakantie 51* vereniging/club 42*
wandelingetje maken
vrijwilligerswerk 31
Vraag: Hoe vaak gaat X«" µeen of meerdere keren SHUZHHN¶WRWµeen of meerdere keren per jaar¶
58 62* 56
64 69* 60 54* 61 66* 57 49*
werk
school
80 87* 74* 68* 78 84* 75 62* 74 79* 73 61* 72 81* 67
14*
23 26* 22
39 42 38
totaal niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
TNS Nipo ©TNS 2012
11
Eenzame mensen zouden graag vaker iets ondernemen Circa de helft van de mensen zou vaker op vakantie of een avondje uit willen gaan. Dit geldt in nog sterkere mate voor eenzamen. Alle voorgelegde activiteiten zouden zij graag vaker willen ondernemen. De behoefte om vaker de deur uit te komen is zeker aanwezig. Ongeveer de helft van de eenzamen zou ook graag vaker meer µeenvoudige¶activiteiten ondernemen, als naar het bos of op visite gaan. 51 weekendje weg/op 46*
vakantie
avondje uit (restaurant, bios)
42*
strand/bos/duin
35*
dagje uit (pretpark, museum)
35
30*
visite familie/buren/vrienden
26* 13*
vereniging/club
12*
wandelingetje maken
vrijwilligerswerk de buurt in (park/buurtcentrum/etc)
5*
internet/social media
5 4 4
31 31
17 21* 16 17
12 10 13 14 8 8 17*
54
48 50
62*
41 46* 38
68*
51* 51*
49*
25*
30* totaal niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
12*
Vraag: Welke van onderstaande activiteiten zou u graag vaker willen ondernemen dan u nu doet?
TNS Nipo ©TNS 2012
12
Eenzame mensen vaker hele dagen thuis Ruim vier op de tien eenzamen zitten minimaal drie dagen per week de hele dag thuis. Onder niet- eenzamen is dit slechts een op de zes. Er is dus zeker ruimte om de eenzamen te stimuleren vaker de deur uit te komen.
totaal
niet eenzaam
matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
9
14
5*
11*
11*
34
37
31*
14
18*
5 of meer dagen in de week
6
46*
39*
25*
3 a 4 dagen in de week
8
30*
35
1 a 2 dagen in de week
6
21*
heel af en toe
2*
nooit
Vraag: Zijn er wel eens dagen dat u de hele dag thuis bent? Geeft u hieronder aan hoe vaak dit voorkomt in een gemiddelde week
TNS Nipo ©TNS 2012
13
Mensen worden het meest door zichzelf gestimuleerd om de deur uit te komen Men zorgt er vooral zelf voor dat ze de deur uitkomen voor activiteiten. Daarnaast wordt men gestimuleerd door mensen die dichtbij staan zoals de partner, vrienden en familie. Door (sterk) eenzame mensen worden alle antwoordcategorieën minder vaak genoemd dan gemiddeld. In totaal zijn er dus minder mensen die hen stimuleren. Echter zorgt ook bij de eenzamen dezelfde kring van mensen voor stimulatie en ook onder deze groep is het eigen initiatief de grootste motivator (75%). ik zelf
89
partner
51
vrienden
42
kinderen
32
familie
29
ouders
18
buren
10
lokale initiaven maatschappelijke organisaties niemand
6 5 3
Vraag: Door wie of door wat wordt u gestimuleerd om zelf de deur uit te komen voor activiteiten als een wandelingetje, dagje uit, sporten etc.?
TNS Nipo ©TNS 2012
14
Eenzamen intensiever bezig met social media Ongeveer tweederde is op een dag door de week bezig met social media, zowel mensen die eenzaam zijn als mensen die niet eenzaam zijn. Opvallend is dat eenzame mensen hier wel meer uren per dag aan besteden. Ook in het weekend is ongeveer tweederde bezig met social media. Ook dan besteden eenzamen hier meer uren aan dan niet eenzame mensen.
totaal
Op een dag door de week 34
niet eenzaam
32
matig eenzaam
19
4
46*
18
4
37
(zeer) sterk eenzaam
totaal
43
42
34
35*
27*
Op een dag in het weekend 36
niet eenzaam matig eenzaam
(zeer) sterk eenzaam
41
34
22 22
40
36
21
36 < 2 uur
3 4
44
39
0
18
> 2 uur
28 weet niet
Vraag: Hoeveel uur per dag bent u ongeveer bezig met social media? Aantal uur op een dag door de week/in het weekend.
TNS Nipo ©TNS 2012
15
Gebruik social media en internet vooral om contacten te onderhouden Social media en internet worden vooral gebruikt om contacten te onderhouden, op de hoogte te blijven van belangrijke dingen en om verhalen en filmpjes van vrienden te bekijken. Eenzame mensen geven vaker aan er gebruik van te maken omdat het een gevoel geeft µerbij te horen¶ HQµLQKHWleven te staan¶Ook hebben zij vaker het doel nieuwe mensen te ontmoeten. om contacten met anderen te onderhouden
om op de hoogte te blijven van wat belangrijk is nieuwsgierig naar verhalen, filmpjes en foto's van vrienden/kennissen om verhalen/foto's en filmpjes online te zetten het geeft me een goed gevoel dat ik erbij hoor/ in het leven sta ik ben nieuwsgierig naar anderen, ook al ken ik hen niet
om nieuwe mensen te ontmoeten
24 25 20* 29
14 11 15 20* 12 10* 13 20* 8 6* 8 18*
56 61* 52* 51 50 48 52 51 45 46 44 46
totaal niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
Vraag: Waarvoor gebruikt u internet of social media vooral? Het gaat hierbij om uw privé situatie, denkt u hierbij niet aan uw school of werk (antwoorden in grafiek door minimaal door 5% genoemd)
TNS Nipo ©TNS 2012
16
Eenzame mensen hebben aanzienlijk minder vaak contact met anderen via telefoon of computer Onder niet eenzamen heeft ruim de helft (61%) (bijna) dagelijks contact met anderen via telefoon of computer. Onder (zeer) sterk eenzamen is dit veel lager, 37%. Ze gebruiken deze middelen dus intensiever, maar het levert hen minder contact op. Van de mensen die bijna iedere dag of een paar keer week contacten onderhouden, doet ongeveer driekwart dat minder dan twee uur per dag en ongeveer een kwart meer dan twee uur per dag. Zowel op een gemiddelde dag door de week als in het weekend. We zien hierbij geen verschillen tussen eenzamen en niet eenzamen. totaal
52
niet eenzaam
22
61*
matig eenzaam
19*
45*
(zeer) sterk eenzaam
37*
7
26* 26
6 7
11*
6
8
4* 5
7 7
5
6 5
6* 10
13*
(bijna) iedere dag
een paar keer per week
ongeveer een keer per week
een paar keer per maand
een keer per maand of minder
nooit
Vraag: Met (mobiele) telefoons en computers kunt u op allerlei manieren met anderen contact hebben. Denk aan VPV¶MHV en emails sturen, skypen of gewoon bellen. Of contact via social media als Hyves of Facebook. Hoe vaak gebruikt u deze manieren ongeveer om contact met andere mensen te hebben?
TNS Nipo ©TNS 2012
17
3 +HWJHYRHOYDQµGHGHXUXLWNRPHQ¶
TNS Nipo ©TNS 2012
18
Mensen krijgen een positief gevoel bij gedachte aan buiten de deur komen We hebben mensen in een open vraag voorgelegd welk gevoel het hen geeft als ze buitenshuis zijn. Men geeft aan dat het vooral een goed gevoel is (lekker, positief, prima). Men voelt zich ontspannen, aangenaam. Het is gezellig en men voelt zich vrij van verplichtingen.
Actief
Gezellig
Ontspannen
Leuk
Vrolijk
Goed
Opgewekt
Tijd voor jezelf
Positief Prima
Vrij
Opgelucht
Relaxed
Niks moeten
Fijn
Aangenaam
Geen verplichtingen
Sociaal leven Genieten
Vraag: Als u buitenshuis bent voor een wandelingetje, visite, een dagje uit, sporten, et cetera, hoe voelt u zich daar dan bij? Welke gevoelens komen er in u op? Laat u uw werk en school hierbij buiten beschouwing. (Open vraag)
TNS Nipo ©TNS 2012
19
Naar buiten gaan is voor eenzamen vooral ontspanning en afleiding, maar roept ook negatieve gevoelens op Na de open vraag over het gevoel van naar buiten gaan, is ook een aantal aspecten voorgelegd en is gevraagd welke aspecten op hen van toepassing zijn. Ontspanning, plezier, gezelligheid, vrijheid en afleiding worden door ruim de helft van de mensen in verband gebracht met het gevoel dat men heeft wanneer men activiteiten buiten de deur onderneemt. Dit komt sterk overeen met de spontane associaties die men eerder noemde. We zien dat naar buiten gaan voor eenzamen een sterk gevoel van ontspanning en afleiding geeft. Tevens valt op dat het voor eenzamen relatief vaker negatieve gevoelens oproept van druk, spanning en eenzaamheid.
plezier
60*
gezelligheid vrijheid
42*
afleiding
energie in het leven staan verbondenheid verplichting opwinding druk spanning
Vraag: Kunt u van onderstaande aspecten aangeven of deze op u van toepassing zijn wanneer u buiten de deur bent? Wat µvoelt¶Xals u activiteiten buiten de deur onderneemt? Het gaat hier om activiteiten als een wandelingetje, visite, dagje uit, sporten, et cetera. Laat uw werk en school hierbij buiten beschouwing.
83 87* 82
ontspanning
geborgenheid eenzaamheid angst
27* 23 25 23
15* 11 7* 15* 13 9 10 8 10 7 5* 7 17* 7 4* 8 17* 6 6 6 4 4 4 20* 3 1 3 8*
70* 73 77* 71 70 74* 71
54* 57 64* 53* 56 52* 59
47 51* 44 40 38 40 38
66*
totaal niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
TNS Nipo ©TNS 2012
20
Eenzamen krijgen in mindere mate een positieve impuls van activiteiten buiten de deur Als men een activiteit buiten de deur heeft ondernomen geeft men dat over het algemeen een positieve impuls en kan men daar van nagenieten. Ook de meerderheid van de eenzamen krijgen een positieve impuls van buiten de deur zijn. Maar bijna een op de vijf geeft aan dat ze zich eigenlijk juist extra eenzaam voelen als ze dan weer thuis zijn. Als ik een activiteit buiten de deur heb ondernomen«
totaal
niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
3
12
85
8* 3
92* 13 16*
84 22*
62*
dan voel ik me eigenlijk extra eenzaam als ik weer thuis ben (1-3) neutraal (4) dan geeft me dat een positieve impuls en kan ik daar van nagenieten (5-7)
TNS Nipo ©TNS 2012
21
4 Belemmeringen om de deur uit te komen
TNS Nipo ©TNS 2012
22
Vooral slecht weer, andere verplichtingen en slechte gezondheid weerhoudt men ervan naar buiten te gaan Het slechte weer, te druk (andere verplichtingen) en een slechte gezondheid worden spontaan het meest genoemd als redenen om niet de deur uit te gaan.
Huishoudelijke taken
Te druk Geen tijd
Slecht weer Kost teveel energie
Moe
Slechte gezondheid
Geen zin
Handicap Kosten
Angst
Zorg voor anderen
Geen gezelschap
Vraag: Wat zijn redenen voor u om de deur niet uit te komen? Wat houdt u tegen, welke belemmeringen ervaart u? Het gaat hier weer om activiteiten als een wandelingetje, visite, dagje uit, sport etcetera. (Open vraag)
TNS Nipo ©TNS 2012
23
Eenzamen missen mensen om mee naar buiten te gaan, worden minder gevraagd en hebben moeite anderen te vragen geen zin Van de voorgelegde aspecten, worden µgeen zin¶µgeen tijd¶HQµgeen JHOG¶KHWmeest genoemd als redenen (en deels waarschijnlijk ook als excuses) om de deur niet uit te gaan. Onder de eenzamen lijken geld en gezondheid een grotere belemmering te zijn. We zien ook dat eenzamen minder mensen om zich heen hebben om mee naar buiten te gaan en men wordt minder gevraagd. Het sociale netwerk is kleiner. Eenzamen ervaren duidelijk drempels om anderen te benaderen. Men heeft moeite anderen mee te vragen en weet niet wat te doen of waarover te praten.
17*
geld
geen gezelschap om mee te gaan weet niet wat ik moet doen niemand die me vraagt heb moeite mensen mee te vragen weet niet waarover ik moet praten
26*
17
37*
12
3*
18 10
2*
27*
12
37*
9
1*
12*
2* 6 4* 3 1* 4 2 0* 2
39*
33*
14
5*
een handicap
schaamte
23
21 18* 22
gezondheid
gevoel van onveiligheid Vraag: Als u naar onderstaand rijtje kijkt, wat zijn voor u redenen die u ervan weerhouden de deur uit te gaan?
28 29 30
tijd 18*
39 37 40 39
33*
8 10
8*
28*
11*
8* 11*
totaal niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
TNS Nipo ©TNS 2012
24
5 Bijlage: Onderzoeksverantwoording
TNS Nipo ©TNS 2012
25
Onderzoeksverantwoording Doelgroep: De Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder. De steekproef is getrokken uit TNS NIPObase, een database met ruim 150.000 respondenten. Methode: Online onderzoek. De respondenten kregen een e-mail toegestuurd met hierin een unieke link naar de vragenlijst. Veldwerkperiode: De respondenten konden de vragenlijst van 21 juni t/m 1 juli 2012 invullen. Vragenlijst: De gemiddelde invultijd van de vragenlijst bedroeg 8 minuten. Respons: De behaalde respons is 79%. Er zijn 1.452 mensen benaderd voor deelname aan het onderzoek, 1.144 respondenten hebben de vragenlijst ingevuld. Weging: De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, huishoudgrootte, sociale klasse en regio.
TNS Nipo ©TNS 2012
26
