Eenzaamheid in Nederland Coalitie Erbij Juli 2012 TNS NIPO Natascha Snel Suzanne Plantinga
TNS Nipo ©TNS 2012
Inhoud
Conclusies en aanbevelingen
3
1
4
Inleiding en onderzoeksdoel
6
2
Impact: Besef impact van eenzaamheid
21
5
Eenzaamheid in Nederland
9
3 Kennis: bekendheid met het probleem eenzaamheid
TNS Nipo ©TNS 2012
15
Actie: Concreet iets doen tegen eenzaamheid
24
Bijlage: Onderzoeksverantwoording
29
6
Conclusies en aanbevelingen Conclusies
Aanbevelingen
De mate van eenzaamheid in Nederland is de afgelopen vijf jaar stabiel gebleven. Eenzaamheid komt bij een diverse groep Nederlanders voor. Onder de (zeer) sterk eenzamen bevinden zich evenveel mannen als vrouwen. Ook alle leeftijden en alle lagen van de bevolking zijn vertegenwoordigd. Wel zien we iets minder eenzamen onder de 18-25 jarigen en bij de hoogste sociale klasse. Men is er sterk van overtuigd dat eenzaamheid altijd zal blijven bestaan (85%). De helft van de beloking denkt dat eenzaamheid te verhelpen is, dit percentage is gedaald ten opzichte van 2008. De (zeer) sterk eenzamen zijn er minder van overtuigd dat eenzaamheid te verhelpen is en denken ook minder vaak dat zij zelf iets kunnen doen om het probleem te verminderen. De bekendheid van Coalitie Erbij is nog erg laag onder de Nederlandse bevolking. Slechts 2% heeft er wel eens van gehoord.
De eenzaamheid in Nederland is de laatste jaren gelijk gebleven. Aan de ene kant geeft dit de urgentie van het probleem aan, aan de andere kant is het goed om als Coalitie Erbij de betekenis hiervan te interpreteren. Is het juist goed dat de eenzaamheid niet is toegenomen, of was er op een daling gehoopt? En op welke wijze kan hierop ingespeeld worden? De Nederlandse bevolking moet er nog beter bewust van gemaakt worden dat er echt iets te doen is aan eenzaamheid in Nederland. Hierbij moeten de eenzame mensen erop aangesproken worden dat zij daar ook zelf een rol in hebben. De niet eenzamen moeten meer bewust gemaakt worden van de actieve bijdrage die zij hieraan kunnen leveren. De bekendheid van organisaties die actief zijn tegen het terugdringen van eenzaamheid kan sterk verbeterd worden in de communicatie. Een hogere naamsbekendheid helpt in het bereiken van jullie doelen.
©TNS 2012
3
Conclusies en aanbevelingen Conclusies
Aanbevelingen
Prestatie-indicator 5: percentage van de Nederlandse bevolking dat op de hoogte is van het voorkomen van eenzaamheid: Men schat in dat 57% van de Nederlandse bevolking zich wel eens eenzaam voelt. De Nederlandse bevolking ziet eenzaamheid in Nederland als (redelijk) groot probleem (71%). De meeste Nederlanders zijn zich bewust van het bestaan van het probleem (69%). Men vindt het onderwerp eenzaamheid het waard om over na te denken (79%). Ten opzichte van 2008 zijn de betrokkenheid en het persoonlijk belang licht gestegen. Men denkt bij eenzaamheid vooral aan: ouderen, daklozen, weduwen en zieken.
Eenzaamheid wordt in Nederland erkend als probleem en in het onderzoek is te zien dat eenzaamheid onder alle Nederlanders kan voorkomen. De Nederlandse bevolking ziet het echter sterk gerelateerd aan bepaalde groepen: ouderen, daklozen, weduwen en zieken. Om jullie doelstelling van groei te bewerkstelligen, kunnen jullie in de communicatie mensen meer bewust maken YDQGHµbreedheid¶YDQKHW probleem, of juist andere doelgroepen onder de aandacht brengen dan degenen waar men nu vooral aan denkt.
TNS Nipo ©TNS 2012
4
Conclusies en aanbevelingen Conclusies Prestatie-indicator 6: percentage van de Nederlandse bevolking dat concreet iets doet/actief is tegen eenzaamheid: 42% van de Nederlanders geeft aan zelf iets te kunnen doen aan het probleem van eenzaamheid in Nederland. 30% van de Nederlanders geeft aan zelf iets te willen doen aan het probleem van eenzaamheid. De helft van de Nederlanders denkt zelf actief iets bij te dragen aan het terugdringen van eenzaamheid in Nederland. De bijdrage zit vooral LQµkleine¶dingen als een praatje maken en mensen bezoeken. Het gaat minder om µechte¶georganiseerde activiteiten. De bijdrage aan het verminderen van eenzaamheid vindt vooral plaats binnen de eigen familie- en vriendenkring.
Aanbevelingen Minder dan de helft van de Nederlandse bevolking geeft aan zelf iets te willen of kunnen doen aan het probleem van eenzaamheid. Hier liggen dus mogelijkheden voor verbetering om nog meer mensen te motiveren concreet iets te doen tegen eenzaamheid. Mensen die iets willen bijdragen, kunnen ook met een klein gebaar anderen al helpen. Stimuleer dat ook de kleine dingen tellen. Men kan meer gestimuleerd worden ook buiten de directe familie- en vriendenkring te kijken. Anders komen eenzame mensen met weinig vrienden en familie snel buiten spel te staan.
TNS Nipo ©TNS 2012
5
1 Inleiding en onderzoeksdoel
TNS Nipo ©TNS 2012
6
Inleiding Meerjarenplan Coalitie Erbij Coalitie Erbij initieert, faciliteert en stimuleert samenwerking tussen leden en met derden die zich bezighouden met eenzaamheid. Coalitie Erbij steunt door samenwerking van haar leden, mensen die zich eenzaam voelen en maakt de samenleving bewust van de betekenis en voorkomen van eenzaamheid. Coalitie Erbij heeft een meerjarenplan 2012-2015 opgesteld en de missie is uitgewerkt in de volgende drie doelstellingen: Het versterken van de lokale samenwerking bij het tegengaan of verminderen van eenzaamheid zodat meer concrete resultaten worden geboekt;; Het vergroten van het bewustzijn van Nederlanders ten aanzien van de betekenis en het voorkomen van eenzaamheid zodat mensen eerder in actie komen als ze zelf dreigen te vereenzamen en/of eerder eenzaamheid in hun eigen omgeving signaleren en contact maken/versterken;; Kennis delen en vergroten van de aanpak van eenzaamheid zodat effectieve activiteiten worden ontplooid en opgeschaald. In het meerjarenplan worden diverse activiteiten en doelstellingen beschreven die Coalitie Erbij de komende jaren wil bewerkstellingen. Om een goed beeld van de ontwikkelingen en resultaten te krijgen, heeft Coalitie Erbij deze 0-meting laten uitvoeren om de stand van zaken rondom eenzaamheid in Nederland op dit moment in kaart te brengen.
TNS Nipo ©TNS 2012
7
Onderzoeksdoel Inzicht in kennis en actiegerichtheid van de Nederlandse bevolking t.a.v. eenzaamheid Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen: Hoe vaak eenzaamheid voorkomt in Nederland;; In hoeverre men op de hoogte is van het probleem eenzaamheid in Nederland;; Of men beseft welke impact eenzaamheid heeft;; Wat men zelf concreet doet tegen eenzaamheid. De resultaten van dit onderzoek (0-meting) dienen als basis om de ontwikkelingen de komende jaren te monitoren. In het meerjarenplan van Coalitie Erbij staan tevens twee specifieke prestatie-indicatoren benoemd: Percentage van de Nederlandse bevolking dat op de hoogte is van voorkomen van eenzaamheid en implicaties ervan op individuen en maatschappij. Doel: jaarlijkse stijging 2%. Percentage van de Nederlandse bevolking dat concreet iets doet/actief is tegen eenzaamheid. Doel: jaarlijkse stijging 2%. Deze 0-meting dient er ook voor om te discussiëren over de haalbaarheid van deze doelstellingen. In 2008, 2010 en 2011 heeft TNS NIPO ook onderzoek voor Coalitie Erbij uitgevoerd. Een aantal vragen is te vergelijken met eerdere metingen. Waar mogelijk worden de ontwikkelingen in de tijd weergegeven.
TNS Nipo ©TNS 2012
8
Eenzaamheid in Nederland
TNS Nipo ©TNS 2012
9
Eenzaamheidsscore over de jaren zeer stabiel Aan de hand van 11 stellingen, ontwikkeld door Prof. dr. De Jong Gierveld, is een eenzaamheidsscore berekend. Op basis van de antwoorden op de stellingen wordt men ingedeeld in een van de vier groepen: niet eenzaam, matig eenzaam, sterk eenzaam of zeer sterk eenzaam. Ongeveer de helft van de Nederlanders valt in de groep niet eenzaam, 40% in de groep matig eenzaam en circa een op de tien is sterk tot zeer sterk eenzaam. Over de verschillende jaren zien we nauwelijks verschillen, de mate van eenzaamheid in Nederland is zeer stabiel gebleven. 6
5
8
4
48
6
2012
40
2011 niet eenzaam
matig eenzaam
7
4
49
50 37
41
5
49 40
2010 sterk eenzaam
2008 zeer sterk eenzaam
TNS Nipo ©TNS 2012
10
Eigen inschatting eenzaamheid lager, wel constant over de afgelopen jaren Als we de respondenten vragen zichzelf in te delen in een van de vier groepen, dan deelt 71% van de Nederlanders zichzelf in bij de niet eenzamen, een kwart ziet zichzelf als matig eenzaam en 2% beschouwt zichzelf als sterk eenzaam. Een groter percentage (71%) geeft dus zelf aan niet eenzaam te zijn, dan ze zijn op basis van de eenzaamheidsschaal (48% niet eenzaam). Over de jaren heen is de zelf ingeschatte eenzaamheid ongeveer gelijk gebleven. In 2010 en 2011 deelt een iets hoger percentage zichzelf in bij de niet eenzamen dan in 2008 en 2012. 2 1
2
23*
21*
26
71
2012
25
matig eenzaam
72
75*
75*
2011 niet eenzaam
2 1
2
2010 sterk eenzaam
2008
zeer sterk eenzaam
Vraag: Als we de mensen zouden indelen in niet eenzaam, matig eenzaam, sterk eenzaam en zeer sterk eenzaam, waar zou u zich dan nu toe rekenen?
TNS Nipo ©TNS 2012
11
Een derde van de Nederlanders voelt zich wel eens eenzaam Een derde van de Nederlandse bevolking voelt zich soms wel eens eenzaam. Dit percentage is de afgelopen jaren niet veranderd. Ongeveer een op de vijf mensen voelde zich de afgelopen weken (in bepaalde mate) eenzaam. Van de (zeer) sterk eenzamen voelde 85% zich de afgelopen weken soms tot altijd eenzaam.
Ik voel me soms wel eens eenzaam 2012
64
2008
65
nee
min of meer
22
14
23
12
ja
De afgelopen weken voelde ik me eenzaam 2012
77
2008
79
zelden of nooit
soms
vaak
19 16
4 1 3 1
altijd of bijna altijd
TNS Nipo ©TNS 2012
12
De helft van de Nederlanders voelde zich in het verleden wel eens eenzaam Als we vragen naar het verleden, dan geeft de helft van de Nederlanders aan dat er in het verleden wel eens perioden zijn geweest waarin zij zich eenzaam voelden. Van deze groep voelde 56% zich matig eenzaam, 34% sterk eenzaam en 10% zeer sterk eenzaam. Een op de tien zegt zelf op dit moment eenzaam te zijn of te worden. Meer mensen (15%) verwachten in de toekomst het risico te lopen om eenzaam te worden. We zien geen verschillen tussen 2008 en 2012. Zijn er in het verleden perioden geweest waarvan u zich herinnert dat u eenzaam was? 2012
49
49
3
2008
49
47
4
Loopt u, naar uw eigen mening op dit moment risico om eenzaam te worden/zijn? 2012
10
87
3
2008
10
87
4
En in de toekomst? 2012
15
63
22
2008
15
63
21
ja
nee
weet niet
TNS Nipo ©TNS 2012
13
Profiel (zeer) sterk eenzamen Een op de tien respondenten behoort op basis van de eenzaamheidsschaal tot de (zeer) sterk eenzamen. Hieronder een profielschets van deze groep.
Het aandeel mannen en vrouwen is even groot binnen de groep (zeer) sterk eenzamen. Qua leeftijd heeft deze groep dezelfde samenstelling als de Nederlandse bevolking van 25+, (zeer) sterke eenzaamheid komt dus bij alle leeftijden voor. Er bevinden zich wel iets minder 18 tot 25-jarigen in deze groep. De (zeer) sterk eenzamen wonen over heel het land verspreid. (Zeer) sterk eenzamen komen in alle lagen van de bevolking voor. Wel zien we iets meer eenzamen in de lagere sociale klasse. Het merendeel van de (zeer) sterk eenzamen zou zichzelf EHVFKULMYHQDOVµPDWLJHHQ]DDP¶De helft geeft aan op dit moment eenzaam te zijn.
TNS Nipo ©TNS 2012
14
3 Kennis: bekendheid met het probleem eenzaamheid
TNS Nipo ©TNS 2012
15
Probleem eenzaamheid in Nederland wordt door de meerderheid erkend
1
9
71% van de Nederlandse bevolking ziet eenzaamheid in Nederland als redelijk tot zeer groot probleem. Het probleem lijkt dus wel op de kaart te staan in Nederland. Volgens een op de vijf is het probleem niet zo groot en een op de tien heeft er geen mening over.
9
19
62
zeer groot probleem
redelijk groot probleem
niet zo groot probleem
helemaal geen probleem
weet niet
Vraag: In hoeverre is eenzaamheid volgens u een probleem in Nederland?
TNS Nipo ©TNS 2012
16
Men schat in dat ruim de helft van de Nederlanders zich wel eens eenzaam voelt
14
43
18
24
niet eenzaam
matig eenzaam
Als we de mensen vragen om een inschatting te maken van de eenzaamheid in Nederland, dan is de gemiddelde schatting dat 57% van de Nederlandse bevolking zich wel eens eenzaam voelt. Dit komt redelijk overeen met het percentage dat is berekend met de eenzaamheidsschaal (52%). Wel schat men de groepen sterk eenzamen en zeer sterk eenzamen veel groter in (32%) dan berekend is op basis van de eenzaamheidsschaal (11%). Men lijkt de mate van eenzaamheid dus te overschatten.
sterk eenzaam
zeer sterk eenzaam
Vraag: Hoeveel procent van de Nederlandse bevolking (van 18 jaar en ouder) voelt zich eenzaam, denkt u?
TNS Nipo ©TNS 2012
17
Men relateert eenzaamheid sterk aan ouderen, weduwen, daklozen en zieken Men denkt dat eenzaamheid vooral voorkomt onder bepaalde doelgroepen, weinig mensen zien het als ULVLFRYRRUµDOOH1HGHUODQGHUV¶$OVYRRUQDDPVWHULVLFRJURHSHQQRHPWPHQ RXGHUHQZHGXZHQGDN- en thuislozen, chronisch zieken en gehandicapten. Blijkbaar is lang niet iedereen zich ervan bewust dat eenzaamheid ook onder andere groepen voorkomt.
Ouderen
85
Weduwen/weduwnaars
80
Dak- en thuislozen
76
Chronisch zieken
71
Gehandicapten
63
Gescheiden mensen zonder kinderen
58
Werkzoekenden
45
Gescheiden mensen met kinderen
41
Allochtonen
40
Alleenstaande 30'ers
28
Mantelzorgers
28
Tieners/jongeren
22
Gehuwde mensen zonder kinderen
19
Alle Nederlanders Gehuwde mensen met kinderen
17 10
Vraag: Wilt u aangeven in hoeverre eenzaamheid volgens u voorkomt in onderstaande groepen mensen? Uitgevraagd op een 7-puntsschaal, in de grafiek % categorie 5-7 samengenomen
TNS Nipo ©TNS 2012
18
Bekendheid Coalitie Erbij nog erg laag
Coalitie Erbij is bij het Nederlands publiek nog onbekend. Slechts 2% geeft aan dat ze er wel eens van gehoord hebben. Deze mensen kennen het alleen van naam, de inhoudelijke bekendheid is nihil. De bekendheid van Coalitie Erbij is onder de (zeer) sterk eenzamen even laag als bij de andere groepen. Het is belangrijk om te werken aan de naamsbekendheid, dit zal helpen om andere doelen makkelijker te bereiken.
2
98
nog nooit van gehoord ken ik alleen van naam ken ik en ik weet in grote lijnen wat ze doen kan ik goed/wel eens mee te maken gehad
Vraag: In hoeverre bent u bekend met Coalitie Erbij?
TNS Nipo ©TNS 2012
19
De Zonnebloem het best bekend als organisatie die zich inzet tegen eenzaamheid Men denkt het eerst aan de Zonnebloem (13%) als organisatie die zich in Nederland inzet tegen eenzaamheid. Daarna worden het Leger des Heils (4%), de ouderenbond/vereniging (3%), de kerken (3%) en het Rode Kruis (3%) genoemd. Bijna driekwart van de Nederlanders weet echter geen enkele organisatie te noemen die in Nederland iets doet tegen eenzaamheid. Niemand noemt spontaan Coalitie Erbij, één respondent noemt wel µStichting Erbij¶
Oranje Fonds
Vrijwilligers organisaties
Maatschappelijke organisaties ANBO
Ouderenbond / ouderenvereniging
Het Rode Kruis Buddy
De Zonnebloem Correlatie
Buurtvereniging Maatjes project
Kerken
Leger des Heils Mantelzorg
Humanitas
Vraag: Welke organisaties in Nederland kent u die iets doen tegen eenzaamheid? (open vraag) In de afbeelding staan de organisaties weergegeven die door meer dan vijf respondenten genoemd zijn.
TNS Nipo ©TNS 2012
20
4 Impact: Besef impact van eenzaamheid
TNS Nipo ©TNS 2012
21
Onderwerp eenzaamheid is het waard om over na te denken;; betrokkenheid en belang zijn gestegen is het niet waard om over na te denken
2012 2008
daar kan ik mij niets bij voorstellen
2012 2008
9* 14*
een onderwerp dat bepaalde groepen aangaat
2012 2008
14 16
17 15
interesseert mij niet
2012 2008
13 14
24* 17*
voel ik mij niet bij betrokken
2012 2008
16* 23*
2012 2008
20 19
zegt me weinig
is niet voor mij persoonlijk van belang
2012 2008
7* 10*
14 14
is het waard om over na te denken
79 76
20* 15*
32* 43* bottom 1-3
daar kan ik mij veel bij voorstellen
71 72
69 69
een onderwerp dat alle mensen aangaat
63* 69*
24
interesseert mij wel
23
60* 55*
27 24
53 56 25 22 neutraal (4)
voel ik mij bij betrokken
zegt me veel
43* 34*
is wel voor mij persoonlijk van belang
top 5-7
TNS Nipo ©TNS 2012
22
Men is zich bewust van het probleem van eenzaamheid, maar denkt dat het altijd zal blijven bestaan eenzaamheid zal altijd blijven bestaan eenzame mensen hebben een grotere kans op gezondheidsproblemen de eenzaamheid in de Nederlandse bevolking is de afgelopen 20 jaar toegenomen ik ben me bewust van het bestaan van het probleem van eenzaamheid in Nederland
2012
5
10
85
2008
5
11
84
2012
9
2008
7
2012
8
2008
8
2012
13
2008
11
18
73*
15
78*
19
72
23
69
19
69
16
72
(helemaal) mee oneens (1-3)
ik zou wat vaker aandacht voor mijn medemens kunnen tonen ik zou vaker een praatje met mensen (buurtgenoten etc) willen maken
2012
2012
24
neutraal (4)
32
33
(helemaal) mee oneens (1-3)
(helemaal) mee eens (5-7)
44 29
neutraal (4)
39
(helemaal) mee eens (5-7)
TNS Nipo ©TNS 2012
23
5 Actie: concreet iets doen tegen eenzaamheid
TNS Nipo ©TNS 2012
24
De helft van de Nederlanders denkt dat eenzaamheid te verhelpen is, dit percentage is gedaald
Eenzaamheid is te verhelpen
2012 2008
Ik kan zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL
Ik wil zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL
2012 2008
23*
28
18*
49*
26
28
56*
30
42
28
43
30
2012
34
2008
34
(helemaal) mee oneens (1-3)
35*
31*
neutraal (4)
30*
36*
(helemaal) mee eens (5-7)
* Significant verschil 2008-2012
TNS Nipo ©TNS 2012
25
(Zeer) sterk eenzamen minder overtuigd dat zij zelf iets kunnen doen om eenzaamheid te verhelpen niet eenzaam
Eenzaamheid is te verhelpen
matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
niet eenzaam
Ik kan zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL
matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
niet eenzaam
Ik wil zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL
matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam
20*
28
24
52*
28
48
33*
29 26
29
38*
27*
43
31
43
30
38*
36
36
34 29 (helemaal) mee oneens (1-3)
31*
34 34 neutraal (4)
28
32 38 (helemaal) mee eens (5-7)
* Significant verschil t.o.v. de totaalgroep
TNS Nipo ©TNS 2012
26
De helft van de Nederlanders denkt actief iets bij te dragen aan het verminderen van eenzaamheid 'HELMGUDJHRPHHQ]DDPKHLGWHKHOSHQYHUPLQGHUHQ]LWKHPYRRUDOLQµNOHLQHGLQJHQGLFKWELM¶]RDOVHHQ SUDDWMHPDNHQLHPDQGEH]RHNHQFRQWDFWHQRQGHUKRXGHQ+HWJDDWPLQGHUYDDNRPµHFKWH JHRUJDQLVHHUGHDFWLYLWHLWHQ¶
praatje maken/gesprek voeren (buren/onbekenden/ouderen)
16
bezoeken (familie/eenzame mensen/ouderen/zieken)
11
sociaal zijn/met mensen omgaan/contacten onderhouden
10
hulp aanbieden (buren/familie/hulpbehoevenden op straat)
7
als vrijwilliger/door vrijwilligerswerk (ouderen/zieken)
7
door/tijdens mijn werk (verzorgen/pastoraat) aandacht geven (ouderen/buren/klanten/patienten) belangstelling/interesse tonen/meeleven (buren/familie) (actief) lidmaatschap vereniging/club luisteren, een luisterend oor bieden
5 4 4 3 3
weet niet/geen van deze
48
Vraag: Denkt u dat u actief iets bedraagt aan het verminderen van eenzaamheid in Nederland? En zo ja, hoe doet u dat? (open vraag)
TNS Nipo ©TNS 2012
27
Eigen bijdrage aan terugdringen eenzaamheid vooral in eigen kring en weinig in georganiseerd verband op eigen initiatief familie bezoeken
59
op eigen initiatief vrienden/kennissen bezoeken
57
op eigen initiatief eenzame mensen in de buurt bezoeken (koffie, wandeling) op eigen initiatief met mensen een uitstapje maken (buurthuis, winkelcentrum) als vrijwilliger (namens een organisatie) mensen thuis bezoeken als vrijwilliger (namens een organisatie) met mensen een uitstapje maken als vrijwilliger in een verpleeghuis/dagopvang/zorg
16 15 7 6 5
als vrijwilliger in een buurthuis/buurtkamer/inloophuis als vrijwilliger buddy/maatje voor iemand zijn als vrijwilliger mee op vakantiereizen met ouderen of mensen met een beperking als vrijwilliger bij een telefonische hulplijn geen van deze
4 3
3 1 24
Vraag: Welke van onderstaande activiteiten heeft u het afgelopen jaar wel eens gedaan, met het doel om een bijdrage te leveren aan het verminderen van eenzaamheid?
TNS Nipo ©TNS 2012
28
6 Bijlage: Onderzoeksverantwoording
TNS Nipo ©TNS 2012
29
Onderzoeksverantwoording Doelgroep: De Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder. De steekproef is getrokken uit TNS NIPObase, een database met ruim 150.000 respondenten. Methode: Online onderzoek. De respondenten kregen een e-mail toegestuurd met hierin een unieke link naar de vragenlijst. Veldwerkperiode: De respondenten konden de vragenlijst van 21 juni t/m 1 juli 2012 invullen. Vragenlijst: De gemiddelde invultijd van de vragenlijst bedroeg circa 10 minuten. Respons: De behaalde respons is 79%. Er zijn 1.452 mensen benaderd voor deelname aan het onderzoek, 1.144 respondenten hebben de vragenlijst ingevuld. Weging: De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, huishoudgrootte, sociale klasse en regio.
TNS Nipo ©TNS 2012
30
