Certificeren van ecologische duurzaamheid: hoe ver wil de landbouwer gaan?
Koen Mondelaers 18 december 2012 Seminarie Duurzaamheid in de voedselketen Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Landbouw & Maatschappij www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Inhoud - Inleiding - Focus in de presentatie - Waarom certificatie - Institutionele omgeving
-
Rode draad 1. Effectiviteit 2. Efficiëntie 3. Gelijkwaardigheid 4. Aanpasbaarheid Conclusies
2
Inleiding FOCUS IN DE PRESENTATIE • Marktdeelnemers die gezamenlijk vrijwillig extra inspanningen doen naar duurzaamheid • Vnl. certificatiesystemen (CS) met nadruk op ecologische criteria bv. reductie pesticidengebruik • Focus in hoofdzaak op de landbouwer/producent
4
Inleiding FOCUS IN DE PRESENTATIE • 2 grote types: Voortrekkers (cfr. Bio) o o o
facilitatoren van de introductie van milieuvriendelijke productie signaalfunctie reële impact eerder laag
Marktgeöriënteerde initiatieven (cfr. Flandria) o o o
economische en ecologische duurzaamheid meer in balans vooral o.w.v. reputatie reële impact groter
5
Inleiding MOTIEVEN VOOR DEELNAME IN CS -
Competitief voordeel Kostenefficiëntie Druk vanuit consumenten / de gemeenschap Dreiging van nieuwe regelgeving of belasting Homo non economicus
6
Inleiding INSTITUTIONELE OMGEVING CS IN G&F
Markttoegang
Wettelijk verplicht
PROCES CERTIFICATIE
PRODUCT CERTIFICATIE
bedrijfsniveau
veilingsniveau
GlobalGAP Q&S GFSI Sectorspecifieke vereisten IKKB algemeen
FLANDRIA kwaliteitssortering en controle
Sectorgids Wet autocontrole o.b.v. De Blaiser, 2005 7
Rode draad NOODZAKELIJKE VOORWAARDEN VOOR SUCCES • Effectiviteit • norm leidt tot het beloofde en gewenste resultaat • Efficiëntie • op de meest economische manier • Gelijkwaardigheid • Billijke verdeling van rechten en plichten binnen hybride vorm • Evenwicht tussen waardecreatie en waardeverdeling • Aanpasbaarheid (schokvastheid) • Snel inspelen op veranderingen in markt en milieu
8
1. EFFECTIVITEIT Economische performantie: efficiëntie EPCert EPmarket
A B
Markt curve
Vraag 1 MPmarket
MPCert
Certificatie curve
Milieuperformantie: effectiviteit
9
1. Effectiviteit WORDT MEERWAARDE GECREËERD? • Consument gelooft niet? – Geen duurzaamheidsverschil – Duurzaamheidssverschil kan maar niet gegarandeerd voor dit product – Duurzaamheid niet (goed) gecommuniceerd
• Keuzes maken – i.f.v. klantenwensen, technische mogelijkheden, kosten
• Keuzes leidt tot reductionisme – Standaardisatie van de wortel kan effect hebben op smaak
10
Part 2: Performance of PIoS 1. Effectiviteit
BELANG VAN NORMSTELLING Broeikasgassen
Hectare
Biologisch
Gangbaar Kilogram
Efficiëntie van landgebruik: gemiddeld 17 tot 20% lagere opbrengst
11
1. Effectiviteit BELANG NORMSTELLING Voorbeeld: Nitraatuitloging bio versus gangbaar (Log) response ratio (biologische uitloging / gangbare): Nitraatuitloging
Studies
Observaties
kg/ha
6
59
kg/kg product
6
59
Gewogen effect Betrouwbaarheids interval 0,670 0,51 – 0,88 0,953
0,56 – 1,62
Uitloging in biologisch 2/3 van gangbaar per hectare per kg product: geen verschil
12
1. Effectiviteit SCORE FRUITNET T.O.V. VIRTUEEL MAXIMUM
Arbeidsveiligheid Afvalreductie
Vermindering geluid 100 80 60
Vermindering pesticidendruk Voedselveiligheid
40 20 Biodiversiteit
0
Landschap
Virtual max. Fruitnet
Verspilling schaarse hulpbronnen
Bodemvruchtbaar heid Klimaat
Luchtkwaliteit Waterkwaliteit
13
1. Effectiviteit VERSCHILLENDE FOCUS CERTIFICATIESYSTEMEN Labels Duurzaamheidsaspect
Biogarantie
Charte Perfect
Global GAP
Flandria
Flandria GAP
Integrated Pitfruit
Fruitnet
Terra Nostra
Luchtkwaliteit
55.6
62.4
45.4
49.0
56.0
54.7
61.5
32.3
Klimaatconservering
51.5
63.7
27.9
29.0
40.4
40.2
50.4
38.3
Bodemvruchtbaarheid
48.7
45.9
33.5
25.7
46.1
25.7
44.5
39.1
Reductie pesticidendruk 63.7
53.6
55.2
38.6
60.2
62.7
67.7
46.7
Waterkwaliteit
52.7
56.7
44.3
35.0
54.1
36.9
56.0
32.1
Biodiversiteit
59.8
42.7
38.5
29.5
41.5
41.1
59.3
20.7
Landschap
43.2
38.6
21.5
12.3
23.0
43.9
64.4
14.3
Afvalreductie
61.7
65.3
25.3
6.7
27.5
20.0
60.9
0.0
Schaarse grondstoffen
37.1
55.0
29.2
23.9
48.4
27.8
41.5
28.2
Geluidsreductie
28.0
57.5
36.9
40.1
61.1
11.6
41.1
20.0
Voedselveiligheid
42.7
71.0
52.6
42.5
55.5
40.0
54.1
40.6
Arbeidsveiligheid
31.0
57.3
61.0
32.6
59.7
33.3
59.9
18.3
14
1. Effectiviteit BELANG VAN CONTROLE • Verschillende vormen: 1ste, 2de en 3e partij Wachttijd Flandria Gewasaanvraag
Registratie van: - productiedata - Bemesting - gewasbescherming * chemisch * mechanisch - Preventieve maatregelen
Producent (gewas advies) Onderzoekscentra (ontwikkeling)
Veiling (producentenfiche)
Niet ok Controle
Residu analyse (labo)
Controle
Externe kwaliteit (veiling)
Controle
Registratie (veiling)
Controle
Houdbaarheid (veiling)
Controle
Coordinatie (LAVA + SGS)
Consument
ok Verkoop met Flandria label
ok
Niet ok
Export Groothandel Retail
Toekenning van Flandria label
Opschorting van Flandria label
Verkoop zonder Flandria label
Data feedback
Bron: LAVA
15
2. EFFICIENTIE
Economische performantie: efficiëntie EPCert EPmarket
A B
Vraag 2
Markt curve
MPmarket
MPCert
Certificatie curve
Milieuperformantie: effectiviteit
16
2. Efficiëntie KOSTEN EN BATEN VOOR TELER • Verschillen in outputprijs • Verschillen in inputprijs • Verschillen in transactiekosten CS en prijsvorming zijn 2 verschillende dingen prijsvorming is vraaggedreven! 17
2. Efficiëntie MEERPRIJS • • • • • •
Certificatie voorwaarde om prijsonderhandelingen op te starten Prijzen niet vast: afhankelijk van vraag en aanbod Communiceerbare (visuele) kwaliteit meerprijs Voldoende aanbod – maar niet te veel Vermijden van een minprijs in dalende markt Toegang tot kanaal waarbinnen: – Meerprijs – Verzekerde afzet
Periode
Productkwaliteit niveau 2
Productkwaliteit niveau 1
1995 – 2000
Flandria gedeklasseerd
Flandria
/
2001 – 2005
Flandria gedeklasseerd /GlobalGAP Q2
Flandria
FlandriaGAP/Global GAP Q1
Flandria
GlobalGAP Q1
2006 -
Proceskwaliteit niv. 2 Proceskwaliteit niv. 1
18
2. Efficiëntie EVOLUTIE VAN MEERPRIJS IN DE TIJD Meerprijs
0
Introductie
Markttoegang
Tijd
Aantal toepassers
Innovatoren
•
Meerderheid
Achterblijver
Tijd
Onderhevig aan markteffecten / Consumentenvoorkeuren / Geloofwaardigheid / Kosten / Technologische innovatie / Onderhandelingspositie /Substituten en onderscheidbaarheid
19
2. Efficiëntie VERSCHILLEN IN PRIJSVORMING BINNEN KETENPERSPECTIEF Karakteristieken van retailers bij aanbod van biologisch rundsvlees (Aerstens, Mondelaers et al., 2009) Retailer 1
Retailer 2
5800
1300
•% van totale verkoop in F1+ F2, 2004 72%
16%
•start aanbod biologisch rundsvlees •Rol in ketenorganisatie •Inspanning in ketenorganisatie •Akkoord over toekomstige producentenprijzen •Prijzen betaald aan producent •Consumentenprijzen •Risico bij tegenvallende vraag •Land van oorsprong
1997 belangrijke rol groot
1997 uitbesteed aan verwerker klein
vast hoog (120 = +20%) 105 => (+5%) voor producenten België
marktafhankelijk middelmatig (100) 100 voor producenten België
•Verkoopvolume (kg per week), 2004
20
2. Efficiëntie CS KAN KOSTENEFFICIËNTIE BEVORDEREN foutenkosten beoordelingskosten preventiekosten
• Kwaliteitskosten kosten
Overmatige preventiekosten
voor
na invoering KS
• Concreet vb: traceerbaarheid 21
2. Efficiëntie VERSCHILLEN IN INPUTS • Fysieke veranderingen aan bedrijf – Staltype, infrastructuur, pc, …
• Andere (duurdere) productiefactoren – Geschoolde arbeid – Andere meststoffen, pesticiden, uitgangsmateriaal, rassen, watergebruik
• Dubbel effect: – Inputs duurder – Inputs minder gemakkelijk beschikbaar: nieuwe aankoopkanalen ontwikkelen
• Transactiekosten! 22
2. Efficiëntie VERSCHILLEN IN TRANSACTIEKOSTEN • Transactiekosten: zoek-, onderhandelings-, monitoringsen afdwingingskosten – Voor teler bv administratie, controle, extra kennis etc.
• Zowel bij opstart als bij implementatie • Certificatie reduceert informatie-assymmetrie: transactiekosten dalen – Individuele teler moet kwaliteit niet meer bewijzen
• Maar: evenwichtspunt – Te klein initiatief versus te groot – Deelnemen in één initiatief versus vele – Geharmoniseerde regels tussen OCI’s 23
2. Efficiëntie DUURZAME WAARDECREATIE • Waarde gecreëerd door bedrijf met set van kapitaalsvormen (ecologisch, sociaal, economisch) vergeleken met waarde die referentiebedrijven met dezelfde kapitaalsvormen zouden realiseren • Biologische versus conventionele melkveebedrijven Referentie Alleen beste bedrijven Heel de sector
Conventioneel (€)
Biologisch (€)
-18500
-7500
10824
23340
24
3. GELIJKWAARDIGHEID
Economische performantie: efficiëntie EPCert EPmarkt
A B C
Markt curve
Sociale performantie gelijkwaardig -heid
MPmarkt
MPCert
Vraag 3 F D
Certificatie curve
Milieu performantie: effectiviteit
E 25
3. Gelijkwaardigheid INSPRAAK VAN DE TELERS • Lastenboekafhankelijk • Ontwerp en beheer van het lastenboek: trapsgewijze representatie – – – –
Redactiecomité: technici Geadviseerd door telersafgevaardigden Teeltgroepen Feedback via controles
• Beroepsorganisaties in adviesraad
26
3. Gelijkwaardigheid Producent versus retail gedreven initiatieven • Engagement producenten anders – Beroepsfierheid en toe-eigenbaarheid
• Beter aangepast aan wensen producenten • National brand versus private label • Tussenvorm: benchmarking
27
3. Gelijkwaardigheid HOE DE CERTIFICATIEKOSTEN VERDELEN? • Ontwerp, beheer, certificatie en accreditatie – Teler betaalt vast bedrag aan koepel of % van eindprijs
• Implementatie van het lastenboek: teler • Monitoring en controle van primaire productie: teler, bedrag per controle • Penaltysysteem: teler • Onwaardig product en overaanbod: teler
28
3. Gelijkwaardigheid EXCLUSIE EN AFHANKELIJKHEID • Exclusie – Kleine bedrijven? – Oudere bedrijven
• Afhankelijkheid – Specifieke eisen afnemer – Specifieke investeringen – Machtsverhouding bepaalt meerprijs (in de tijd) 29
4. AANPASBAARHEID
Economische performantie: efficiëntie EPCert EPmarkt
Onduurzaam middelengebruik
Duurzaam middelengebruik Duurzaamheidsgrens
A
Vraag 4
B
K
C G Markt curve
Sociale Performantie: gelijkwaardigheid
MPmarkt
MPCert
MPideaal
Vraag 4
I
Optimale Certificatie curve Certificatie curve
Milieu performantie: effectiviteit
J 30
4. Aanpasbaarheid EVOLUTIE IN STANDAARDEN •
Rationale 1.Is de verandering technisch haalbaar? 2.Levert de technische verandering economische voordelen op (voor de producent, de afnemer, …)? 3.Is er een ecologische meerwaarde?
• •
Meerderheid moet de overgang vloeiend kunnen maken Thema’s: Eerlijke handel, seizoensproducten, arbeidsomstandigheden, smaakgerelateerde issues, opnemen van gezondheidsgerelateerde bestanddelen, waterrecyclage, gebruik van hernieuwbare energiebronnen, koolstofvoetafdruk …
•
Drijvende krachten: wetgeving, initiatieven van 3e organisaties, afnemers, nieuwe technieken, wetenschappelijke inzichten, deelnemers 31
4. Aanpasbaarheid LEVENSCYCLUS VAN CS
32
4. Aanpasbaarheid EVOLUTIE TOT META-SYSTEMEN
Hoogste niveau 1
1. Spot markt
2. Consolidatie op 3. Consolidatie op certificatie niveau bedrijfsniveau
1’. Nieuwe spot markt op hoger niveau Innovator
Hoogste niveau 0
Meerder -heid
Basisniveau 1 Basisniveau 0 T=0
T=1
T=2
T = 0’
Tijd 33
4. Aanpasbaarheid Economische en ecologische performantie B A
C
D Economische performantie 0 • •
Bepaalde regels verbeteren zowel economische als ecologische performantie: WTP Bepaalde regels verminderen economische performantie – – – –
•
Ecologische performantie
Bestaat er geen andere regel met dezelfde ecologische performantie verbetering tegen lagere kost: end of pipe versus preventie Is de verbetering in milieuperformantie de economische kost waard? Schadekosten (maatschappij) versus vermijdingskosten (producent) Wordt dit best via CS opgelost? Of beter via wet, belasting, subsidie, … Wie gaat het betalen? Vervuiler, consument, belastingsbetaler
Producenten verkiezen status quo: geen prijsverhoging verwacht 35
4. Aanpasbaarheid Effect van verandering van 1 regel Oude regel: berekening pesticidendosis gebaseerd op te behandelen oppervlakte Nieuwe regel: rijsnelheid en spuitdruk mee in rekening gebracht Reductie in geluid 100 Arbeidsveiligheid
80 60
Afvalreductie
Reductie pesticidendruk Voedselveiligheid
40 20 Biodiversiteit
0
Virtual max. Landschap FlandriaGap' FlandriaGap Verbruik schaarse hulpbronnen
Bodemvruchtbaarheid
Klimaat
Flandria
Luchtkwaliteit Waterkwaliteit
36
4. Aanpasbaarheid Acceptatiebereidheid bij producenten
ECONOMIE ECOLOGIE
WTA Luchtkwaliteit Vermindering pesticidendruk Waterkwaliteit Afvalreductie Biodiversiteit
SOCIOLOGIE
Voedselveiligheid Arbeidsveiligheid -4
-2
0
2
4
6
8
% verandering t.o.v. FlandriaGAP 37
CONCLUSIES
38
Conclusies ALGEMENE AANBEVELINGEN Certificatiesystemen zijn interessante instrumenten: - Voor beleidsmakers: lagere overheidsuitgaven, maken de weg vrij voor toekomstige regelgeving - Voor consumenten: meer info, meer keuze en meer bescherming tegen een relatief lage prijs - Voor de maatschappij: externe kosten van productie worden meer geïnternaliseerd - Voor private partijen: reputatiewinst en baten meestal groter dan kosten
39
Conclusies PERFORMANTIE VAN CERTIFICATIESYSTEMEN • Effectiviteit: beter dan bulk maar onderling verschillende accenten • Efficiëntie: aanwijzingen dat meer duurzame waarde wordt gecreëerd • Gelijkwaardigheid: vooralsnog veelal buiten certificatie, in marktwerking Specifieke instituties nodig • Aanpasbaarheid: conditio sine qua non, maar hou rekening met bovenstaande 40
bedankt voor uw aandacht Koen Mondelaers
[email protected]
Seminarie Duurzaamheid in de voedselketen
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Landbouw & Maatschappij www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
