KNMG-SYMPOSIUM Arts en strafrecht 16 FEBRUARI 2012 KOMT EEN AGENT BIJ DE DOKTER DE ARTS ALS SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT WAT (NIET) TE DOEN Marie-José Blondeau Sector Juridische Zaken, Erasmus MC Rotterdam
DE ARTS , SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT
1. Welke strafbare feiten zijn hier aan de orde? 2. Wat mag een arts van zijn werkgever verwachten? 3. Welke maatregelen heeft de instelling genomen? 4. In welke situaties worden deze strafbare feiten gepleegd? 5. Wat doe je als arts/slachtoffer van een strafbaar feit: 6. Doe je altijd aangifte of soms ook niet (en waarom dan niet)? 7. Wat moet de arts wel/niet doen?
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT STRAFBARE FEITEN agressief gedrag* ‘gedrag waarin de patiënt of zijn naasten met verbale of fysieke intimidatie tracht de hulpverlener iets te laten doen/zeggen wat deze eigenlijk niet wil of kan doen, en waarmee de integriteit en de veiligheid van de hulpverlener zelf en eventuele anderen wordt geschaad’ vb.: schelden, beledigen, vernederen, aanhoudend grieven, treiteren, aantasten in goede naam of eer, seksuele intimidatie, discriminatie * agressie wordt niet geaccepteerd! uit: Convenant Veilige Zorg, 13 december 2004 Gedragsregels ‘gewoon doen, gewoon beter!
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT STRAFBARE FEITEN geweld ‘het welbewust of onbewust, verbaal of non-verbaal uiten, gebruiken van fysieke kracht of macht dan wel het dreigen daarmee, gericht tegen een hulpverlener onder werkgerelateerde omstandigheden, dat (waarschijnlijk) resulteert in een gevoel van bedreiging, psychische schade, materiële schade, letsel of de dood ten gevolge hebbende’ vb. fysiek geweld, mishandelen (slaan, stompen, schoppen, beetpakken), bedreiging met (wapen) geweld, afpersing of diefstal met geweld, gijzeling, wapengebruik en/of het voorhanden hebben van een (vuur)wapen, zedendelicten/aanranden, vernielen, huisvredebreuk
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT verplichtingen werkgever ogv Arbeidsomstandighedenwet artikel 3 lid 2: werkgever voert beleid gericht op voorkoming/beperking van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) artikel 1 lid 3 onder e: factoren die (in)direct stress in de arbeidssituatie teweeg brengen, zoals seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk artikel 5: na risico-inventarisatie en –evaluatie een plan van aanpak opstellen, waarin aangegeven wordt binnen welke termijn maatregelen zullen worden genomen
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT * werknemers hebben recht op een veilige arbeidsplek PSA beïnvloedt: - welbevinden, gezondheid - arbeidsomstandigheden - werkprestaties - werktevredenheid en werksfeer ter voorkoming van: - arbeidsongeschiktheid - uitwijken naar een andere baan elders - vervullen vacatures onder druk
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT maatregelen en protocollen, uitgewerkt tot convenanten tussen Erasmus MC/Stichting Samenwerkende Rijnmond Ziekenhuizen, het Openbaar Ministerie Rotterdam en de Politie Rotterdam Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid - Convenant Veilige Zorg, december 2004 - Politieconvenant, februari 2008 - Geweldsprotocol Functionarissen met een publieke taak (Frontlinie functionarissen), november 2010
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT situaties, reikwijdte: - binnen alle voor het publiek toegankelijke ruimtes in of onder de directe invloedsfeer van Erasmus MC/SRZ - op eigen medewerkers tijdens uitvoering van hun werkzaamheden, patiënten en bezoekers en ingehuurde externen - niet van toepassing op agressiedelicten tussen medewerkers onderling
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT Aanleiding in 2004 voor het Convenant Veilige Zorg: - toename onveiligheidsgevoelens door toename agressiedelicten door patiënten en bezoekers - twijfelachtige eer voor Erasmus MC: landelijk koploper op het gebied van fysiek geweld en geweld met (vuur)wapens > Geweldsprotocol Functionarissen met een publieke taak in 2010: agressie tegen hulpverleners wordt niet geaccepteerd en moet een vervolg krijgen > altijd aangifte bij strafbare feiten Uitgangspunt: respectvol met elkaar omgaan medewerker heeft de eigen, interne gedragsregels van de zorginstelling nageleefd
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT uitvoeringsmaatregelen afhankelijk van de ernst van de gedraging/handeling: - gele kaart ‘officiële waarschuwing’ in persoon uitgereikt / per aangetekend schrijven indien binnen 1 jaar recidief / ernstige misdraging, mishandeling > - rode kaart ‘officiële ontzegging’ van toegang (3-6 mnd.) in persoon uitgereikt / per aangetekend schrijven > altijd aangifte van het strafbare feit - deze aangiftes worden door politie/justitie met voorrang behandeld uitzondering ingeval van spoedeisende/acuut psychiatrische hulp N.B.: altijd beveiliging inschakelen
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT aparte categorieën gevaarlijke voorwerpen stanleymes, zakmes, schaar - inbeslagneming door/in bewaring bij beveiliging > ‘op naam’ - na behandeling, bezoek, ontslag: op te halen bij beveiliging
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT aparte categorieën verboden wapens - indien zichtbaar, in kleding of bagage: inbeslagneming door beveiliging > afgifte aan politie ‘op naam’ rode kaart, aangifte - binnengebracht per ambulance - inbeslagneming door beveiliging > afgifte aan politie ‘anoniem’* - gele kaart, géén aangifte - bij dreigende gedraging of (opnieuw) wapenbezit > - rode kaart, aangifte - afhankelijk van medische situatie: overdracht aan ander ziekenhuis of aan PI (in overleg met OM)
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT de aangifte art.161 Sv : ieder die kennis draagt van begaan strafbaar feit, is bevoegd - door de slachtoffer/hulpverlener en/of leidinggevende en/of contactpersoon van het ziekenhuis - domicilie kiezen in het ziekenhuis - bij aangifte door leidinggevende: mogelijk alsnog verhoor met getuigenverklaring van slachtoffer noodzakelijk tbv tenlastelegging - consequentie: personalia slachtoffer worden alsnog bekend - anonieme aangifte niet mogelijk - afschermen identiteit alleen ingeval van ‘gegronde redenen om te vrezen voor represailles’
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT meldingen agressie en geweld in Erasmus MC 2011: - 64 gemelde incidenten, waaronder 29 meldingen als arbeidsongeval - hoofdzakelijk afdelingen Spoedeisende Hulp (SEH) en Psychiatrie - toename aantal incidenten als afspiegeling van maatschappelijke ontwikkeling - gezien aantal werknemers en risico’s waarschijnlijk (nog steeds) sprake van onderregistratie - desalniettemin : < 5 aangiften (circa 4 SEH en 1 psychiatrie) voor agressie en geweld…??!!
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT wel / geen aangifte onderregistratie en naar verhouding (te) weinig aangiftes ? - geen aangifte, veelal op grond van rationele motieven : - niet tegen de persoon gericht, maar tegen de situatie - uitingen gevolg van cultuur en emotie - geweld komt voort uit (psychiatrische) problematiek patiënt maar ook op grond van emotionele motieven: - vrees voor represailles (in werk en privé, inclusief thuisfront) - aangifte kan niet anoniem - wel aangifte, als incident niet voortkomt uit psychiatrische aandoening, maar sprake is van doelbewust en doelgericht (mis)handelen
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT onderscheid psychiatrische en overige patiënten afdeling SEH - incidenten veelal onder invloed van alcohol en drugs - uitgangspunt is aangifte - door inzet triageverpleegkundige, ook in de avonduren, de-escalatie waardoor nu signaal van daling geweld afdeling psychiatrie altijd afweging: - is agressie symptoom van ziekte waarvoor patiënt onder behandeling is - ernst van het incident * weerbaarheidstrainingen: verbaal en fysiek * goede opvang
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT wat moet de arts wel doen? - beëindig zo spoedig mogelijk bedreigende situatie en bel 112 - bij persoonlijke aanval: bevrijd en verdedig jezelf, maar bedenk, de kracht waarmee moet in verhouding staan tot het incident en er moet geen andere mogelijkheid zijn om dit doel te bereiken - hulpverlener/slachtoffer mag verdachte aanhouden (artikel 53 Sv: eenieder mag bij heterdaad….) - daarbij mag de hulpverlener dwang uitoefenen, bv. tegen de grond houden, maar niet verder dan noodzakelijk om zijn doel te bereiken! - onverwijld overdragen aan de politie - stel politiebureau (nabij ziekenhuis en privé-adres) op de hoogte - vraag beveiligd begeleiden naar auto/fiets, gebruik noodtrappenhuis - neem deel aan weerbaarheidstrainingen (verbaal en fysiek)
DE ARTS, SLACHTOFFER VAN EEN STRAFBAAR FEIT wat moet de arts (vooral) niet doen? - nooit geweld gebruiken ! - medische gegevens doorgeven zonder strikte noodzaak* - afzien van doen van aangifte uit vrees voor represailles
- * medisch beroepsgeheim is van toepassing, maar de feiten rondom -
het strafbare feit kunnen verstrekt worden
