Kleinschalig wonen met een lichamelijke beperking in Wijk bij Duurstede

Haalbaarheidsonderzoek Kleinschalig wonen met een lichamelijke beperking in Wijk bij Duurstede Deel 2: Combinaties van doelgroepen en zorgvragen in Wijk bij Duurstede

In opdracht van: Stichting Integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede

Definitieve versie VGG Middelkoop Auteurs: Martijn Ubink, Maarten Kooistra en Eshete Mekkonen Datum: 28 juli 2011

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING

3

2. DE WIJKSE ZORGINFRASTRUCTUUR IN BEELD

4

2.1 Wozoco

4

2.2 Aanleunwoningen

5

2.3 Woonvoorziening

5

2.4 Verzorgingstehuis

5

2.5 Zorgboerderij

5

2.6 Dagbesteding

6

2.7 Daklozenopvang

6

2.8 Thuis-dichtbij-huis

6

2.9 Zorgvoorzieningen

6

3. COMBINATIES VERKEND: WENSEN VAN DE DOELGROEP EN INITIATIEVEN

7

3.1 Wensen vanuit de doelgroep met lichamelijke beperkingen

7

3.2 Lokale initiatieven nader onderzocht op kansrijke combinaties

7

3.2.1 Buurtzorg Wijk bij Duurstede

8

3.2.2 Poort van Wijk

10

3.2.3 E & E Gasthuis – De Engk

11

3.2.4 Wozoco Oranjehof Langbroek

13

3.2.5 Droomhuis

14

4. KANSEN EN KNELPUNTEN VOOR COMBINATIES VAN WOON-ZORGVOORZIENINGEN 4.1 Combinaties beoordeeld

16 16

4.1.1 Opzet van het concept

18

4.1.2 Combinaties van doelgroepen en zorgvraag

18

4.1.3 Zorgverlening

18

4.1.4 Locatie en woningen 4.2 Afwegingskader en aanbevelingen voor vervolg

18 19

4.2.1 Naar maatwerkoplossingen

19

4.2.2 Naar toekomstige afstemming en een lokaal woon-zorgnetwerk

20

BIJLAGE A: VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN

21

BIJLAGE B: GEINTERVIEWDE PERSONEN EN PROJECTBEGELEIDING

23

BIJLAGE C: GEBRUIKTE ACHTERGRONDINFORMATIE

24

2

1. INLEIDING Deze rapportage is het vervolg op onderzoeksdeel 1 van het haalbaarheidsonderzoek naar kleinschalig wonen met een lichamelijke beperkingen in Wijk bij Duurstede. De belangrijkste conclusies van deel 1 zijn als volgt: •

De lokale vraag in Wijk bij Duurstede is op dit moment onvoldoende van omvang om een ADLclusterwonenproject zelfstandig te realiseren. Gerelateerd aan de gemeentelijke uitgangspunten van het Wmo-beleid om voorzieningen alleen voor de eigen-behoefte te realiseren, wordt een zelfstandig ADL-clusterwonen-project op lokale schaal als niet haalbaar beoordeeld.

•

Het beperkte aantal lokale kandidaten voor ADL-clusterwonen of een vergelijkbare setting is niet alleen een Wijks probleem, maar vraagt om een aanpak die het gemeentelijke niveau ontstijgt. Ook de financiering van kleinschalige woonvormen vraagt om regionale en landelijke interventie. De financiering ligt na de komst van de Wmo en de afschaffing van subsidies op de bouw van woningen bij de gemeenten en corporaties. Met name in de huidige economische context, waarin gemeente en woningcorporaties beperkte middelen in kunnen zetten, ontstaat er een klimaat waarin nauwelijks op de wensen van de doelgroep in dit onderzoek ingespeeld kan worden.

•

Voor beide vraagstukken ligt nadrukkelijk een rol voor de provincie gericht op regionale afstemming. Een regionale aanpak zal in de praktijk lastiger zijn vanwege het grotere aantal betrokken partijen en belangen. Partijen kunnen zich immers afwachtend of terughoudend opstellen en het initiatief ‘bij de buren’ leggen, bijvoorbeeld om een aanzuigende werking van kandidaten vanuit naburige gemeenten te voorkomen.

•

Een alternatief binnen Wijk bij Duurstede is om een combinatie van voorzieningen en doelgroepen nader te onderzoeken. Hierbij is het de vraag welke doelgroepen en zorgconcepten elkaar kunnen versterken of juist niet om zodoende een grotere kritische massa te verkrijgen of aan te kunnen sluiten bij bestaande zorgposten of intramurale instellingen.

Deel 2 richt zich op de laatste aanbeveling en onderzoekt de mogelijkheden voor het combineren van doelgroepen en zorgvragen in de Wijkse context. Het combineren van meerdere doelgroepen en zorgzwaarten kan het kleinschalig wonen op wijk- of buurtniveau haalbaar maken. Bovendien is een van de uitgangspunten van de modernisering van de AWBZ het feit dat de doelgroepen niet meer als afzonderlijke eenheden fungeren. Het gaat veel meer om een benadering waarin functies en functiebelemmeringen maatgevend zijn en waarin voorzieningen en indicaties niet meer zijn gebaseerd op leeftijd of de algehele beperking. Het kan bij de zoektocht naar combinaties ook om een combinatie van intramurale en extramurale initiatieven gaan. Dat er een scheiding is van de bekostigingsstructuur van intramurale en extramurale aspecten, wil niet zeggen dat er geen combinaties mogelijk zijn. Met het oog op een onzekere toekomstige financiering gekoppeld aan de politieke druk om te bezuinigingen is een combinatie van voorzieningen mogelijk juist meer toekomstbestendig. Leeswijzer In deze rapportage wordt in hoofdstuk 2 de lokale zorginfrastructuur in Wijk bij Duurstede in kaart gebracht. Per type voorziening is een beeld gegeven van de bestaande initiatieven. Op basis hiervan worden in hoofdstuk 3 een vijftal initiatieven verkend op de mogelijkheden voor gecombineerde doelgroepen en zorgvragen. Deze verkenning heeft plaatsgevonden op basis van interviews met sleutelpersonen uit de betrokken organisaties, gecombineerd met desk research van de organisatie, het beleid en concrete plannen. In de onderzochte initiatieven gaat het om alternatieven die een middenweg vormen tussen enerzijds Fokuswonen geïntegreerd in de wijk en anderzijds het wonen in een intramurale instelling. Het Fokuswonen is op dit moment onhaalbaar gebleken; de intramurale instelling is onwenselijk vanuit de doelgroep geredeneerd. Tot slot presenteert hoofdstuk 4 de belangrijkste bevindingen en geeft een afwegingskader en aanbevelingen voor het vervolg.

3

2. DE WIJKSE ZORGINFRASTRUCTUUR IN BEELD Dit hoofdstuk brengt de lokale Wijkse zorginfrastructuur in beeld. Per categorie wordt een overzicht gegeven van de bestaande zorgvoorzieningen in de gemeente. Teven is op kaart 1 te zien waar de desbetreffende voorziening is gelegen.

Kaart 1: ligging van de voorzieningen in Wijk bij Duurstede

2.1 Wozoco Poort van Wijk is een villa met 12 zorgappartementen, een huiskamer en een eetkamer. Ieder appartement heeft een eigen badkamer met douche, toilet en wastafel. De appartementen zijn bestemd voor dementerende en hulpbehoevende ouderen die niet meer zelfstandig kunnen wonen. De villa ligt

4

aan de N229 tussen Cothen en Wijk bij Duurstede. Het gehele pakket aan zorg bestaat uit: basiszorg & aanvullende zorg, geïndiceerde zorg AWBZ & WMO, dagbesteding en hotelmatige diensten. Aan het Cob Balkplein in Cothen is een complex van 37 appartementen voor ouderen van 55 jaar en ouder. Bewoners kunnen gebruik maken van de zorg- en dienstverlening van Quarijn. 2.2 Aanleunwoningen Gansstede en Enkstede liggen naast het Ewoud & Elisabeth Gasthuis. Gansstede bestaat uit 20 driekamerappartementen verdeeld over 5 etages. Enkstede bestaat uit 68 twee-kamerwoningen verdeeld over 4 etages. Het terrein van het verzorgingshuis en aanleunwoningen ligt in de wijk De Engk nabij het historisch centrum, winkelcentrum en stadspark. De woningen zijn te bereiken met een lift. De appartementen zijn bestemd voor personen van 55 jaar en ouder. 2.3 Woonvoorziening Woonvoorziening De Loever bestaat uit 6 geschakelde eengezinswoningen midden in de wijk De Horden. Openbaar vervoer en winkels zijn op vijf minuten loopafstand. Er is plaats voor 19 mensen met een verstandelijke beperking. Het zorgaanbod op de voorziening is gebaseerd op de indicatie ZZP2, ZZP3 en ZZP4. In de directe nabijheid van de Loever wonen 9 cliënten in drie eengezinswoningen. Hier ligt het accent van de begeleiding op het zo zelfstandig mogelijk wonen binnen een kleinschalige woonvorm. De Pepijnhof ligt in de wijk De Engk dichtbij het centrum, winkelvoorzieningen en bushalte. Ouderen wonen er zelfstandig zonder zorgaanbod. Het complex beschikt over 22 appartementen en een gemeenschappelijke huiskamer met bar en keuken. Vanaf vijftig jaar is inschrijving voor een vrijkomend appartement mogelijk. Aan de rand van het dorp ligt Woonvoorziening Langbroek. De cliënten zijn jongvolwassenen met een verstandelijke beperking en hebben alle een eigen zit-/slaapkamer. Daarnaast is er een grote gemeenschappelijke woonkamer met open keuken. Het vrijstaande huis biedt ruimte aan zeven cliënten. Het zorgaanbod in de woonvoorziening is gebaseerd op de indicatie ZZP3 en ZZP4 2.4 Verzorgingstehuis Het Ewoud & Elisabeth Gasthuis bestaat uit 34 eenpersoons appartementen, 2 tweepersoons appartementen, 26 kamers en een verpleegunit en 3 appartementen voor kortdurende opname. Het terrein van het verzorgingshuis en de aanleunwoningen ligt in de wijk De Engk nabij het historisch centrum, winkelcentrum en stadspark. De woningen zijn te bereiken met een lift. De woningen zijn bestemd voor ouderen met een indicatie voor zorgzwaartepakket 1, 2, 3 of 4. 2.5 Zorgboerderij Zorgboerderij De Bossewaard ligt aan de westrand van Cothen. De boerderij is een woon- en werkboerderij voor mensen met een (lichte) verstandelijke beperking en/of met psychosociale problemen. De woon-werkbegeleiders vormen met de deelnemers een team dat het bedrijf runt. Er zijn ook medewerkers die alleen hun dagbesteding op de boerderij hebben. Naast het boerenbedrijf is er een camping en een winkel. Boerderij Langbroek is een agrarischgerichte werkplaats voor en van mensen met een visuele en verstandelijke beperking. De medewerkers van Boerderij Langbroek verrichten dagelijks werkzaamheden op het gebied van vee-, fruit- en groenteteelt. Daarnaast werken zij mee aan het hergebruiken van materialen, zoals oud ijzer en papier.

5

2.6 Dagbesteding De Wijkse Molen ligt aan de rand van het oude centrum van Wijk bij Duurstede. In het molenhuis is een lunchcafé en een (cadeau)winkel gevestigd. Abrona biedt hier een afwisselende werk- en dagbestedingsplek aan mensen met een verstandelijke beperking. Arbeidscentrum Vos biedt werk en dagbesteding aan mensen van 18 tot 70 jaar met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Het werkcentrum biedt ruimte aan 20 tot 25 cliënten. Het centrum is gevestigd op het bedrijventerrein Broekweg. Onder de opdrachtgevers die het werk aanleveren bevinden zich bedrijven van het bedrijventerrein. Werkzaamheden die cliënten verrichten zijn o.a. montage- en assemblagewerkzaamheden, het verpakken van uiteenlopende producten en het verzorgen van mailings. Dit-is-Het is een AWBZ-erkend bedrijf en levert dagbesteding aan mensen met een beperking. Er kunnen maximaal 20 personen werken die door hun beperking een indicatie hebben gekregen om dagbesteding in te kopen. 2.7 Daklozenopvang Stichting BED is een vrijwilligersorganisatie die jongeren tussen de 18 en 25 jaar, die door omstandigheden op straat terecht dreigen te komen of zijn gekomen, een onderdak biedt. Middels begeleiding van een mentor wordt er naar gestreefd dat zij na verloop van tijd weer zelfstandig kunnen leven. 2.8 Thuis-dichtbij-huis Het Droomhuis is een toekomstig woongebouw voor kinderen met een meervoudige beperking. Het gebouw zal bestaan uit 12 appartement op de begane grond, twee gezamenlijke huiskamers, een gezamenlijke keuken, een slaapwachtruimte, een kantoor, een logeerruimte, een speelruimte en een snoezelruimte. Het gebouw komt te staan in de nieuwe woningwijk De Geer II, aan de noordkant van de stad. 2.9 Zorgvoorzieningen Kuur & Herstel is een zorghotel aan de rand van het oude centrum en biedt plaats aan 15 gasten. Gasten verblijven in het hotel op basis van volpension en kunnen gebruik maken van de aanwezigheid van paramedici. Het herstelhotel beschikt over een eigen fysiotherapieruimte met zelfstandige praktijk, twee behandelkamers voor o.a. huidtherapie, acupunctuur en psychotherapie. Daarnaast is er een therapeutisch oefenzwembad, een infraroodsauna en stoomcabine. Vitras/CMD biedt een breed scala aan zorg, hulpverlening, advies, servicediensten, ondersteuning en hulpmiddelen en heeft vestigingen in Wijk bij Duurstede, Cothen en Langbroek. In Wijk bij Duurstede is een vestiging aanwezig in het Ewoud & Elisabeth Gasthuis. Een ander niet-plekgebonden initiatief is Buurtzorg Wijk bij Duurstede. Buurtzorg levert verpleging en verzorging door hoog opgeleide wijkverpleegkundigen en wijkziekenverzorgenden in kleine autonome teams in heel Wijk bij Duurstede.

6

3. COMBINATIES VERKEND: WENSEN VAN DE DOELGROEP EN INITIATIEVEN Dit hoofdstuk gaat kort in op enkele belangrijke wensen vanuit de doelgroep mensen met een lichamelijke beperking. Vervolgens worden een vijftal initiatieven onderzocht op basis van mogelijke combinaties in doelgroepen en zorgvragen. Dit is geanalyseerd middels interviews met de belangrijkste sleutelpersonen (zie bijlage A voor een overzicht van de geïnterviewde personen). 3.1 Wensen vanuit de doelgroep met lichamelijke beperkingen Het is vooraf belangrijk te constateren dat er tussen verschillende doelgroepen voor een groot deel gemeenschappelijke wensen bestaan. De Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting en het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn heeft studie gedaan naar gemeenschappelijke wensen van 1

verschillende doelgroepen. Hieruit blijkt dat de gewone wensen en behoeften die bij de totale bevolking leven het uitgangspunt zouden moeten zijn als we gaan kijken naar de wensen van specifieke groepen. Het algemene gaat voor het bijzondere. In het gros van de behoeftenonderzoeken wordt echter juist gespeurd naar het afwijkende, het bijzondere. Ouderen, mensen met een lichamelijke beperking en GGZ-cliënten hebben dezelfde wensen als alle andere mensen. Of het nu gaat om mensen met een lichamelijke beperking, om moeders met kleine kinderen, om tweeverdieners, om chronisch zieken of om een volstrekt standaard gezin. Iedereen wil zo zelfstandig mogelijk wonen in een prettige, veilige woonomgeving. Iedereen wil dat de diensten die hem worden geleverd op tijd zijn, op maat zijn en kwaliteit hebben. Iedereen wil dat de professional die de diensten levert, rekening houdt met de sociale en culturele achtergrond van de afnemer. Iedere klant, wat zijn achtergrond ook is, wil respectvol worden bejegend. Wel kunnen afzonderlijke groepen hun eigen specifieke wensen hebben, die extra zwaar wegen. Gesprekken met de doelgroep en aanvullende literatuurstudie geeft een aantal voorwaarden en overwegingen die vanuit de groep mensen met een lichamelijke beperking, maar veelal ook andere groepen met een zorgvraag, een belangrijke rol spelen. Eventuele combinaties van initiatieven gericht op kleinschalige initiatieven voor wonen en zorg zullen nadrukkelijk rekening moeten houden met deze wensen. Onderstaand zijn op basis van literatuurstudie en overleg met de begeleidingsgroep (zie bijlage A) de belangrijkste aspecten benoemd: o

Nieuwe of bestaande initiatieven moeten niet uitstralen dat de voorzieningen in de wijk bestemd zijn voor mensen met een beperking. Dit kan door het gebouw bouwkundig te laten lijken op een normaal huis. In het meest vergaande geval gaat het dan om een woning die er net zo uitziet als de omliggende woningen in de wijk en in niets lijkt op een zorgvoorziening.

o

Het project wordt bij voorkeur geïntegreerd in de wijk en is kleinschalig van opzet.

o

De bereikbaarheid van en afstand tot winkels en andere voorzieningen en de aansluiting op het openbaar vervoer is van belang. Zeker bij mensen met beperkte bewegingsmogelijkheden of vrijheid is het van belang dat zij gemakkelijk zelfstandig naar een winkelcentrum kunnen gaan.

o

Bij de inrichting van de wooneenheid gaat het om aspecten als geen onnodige niveauverschillen, passeer- en draairuimte, draaicirkels en ruimte voor een brancardlift in flatgebouwen, een eigen en voldoende brede voordeur, een bezoekbaar en bruikbaar toilet / doucheruimte en een tuin of balkon.

3.2 Lokale initiatieven nader onderzocht op kansrijke combinaties Er zijn verschillende varianten van kleinschaligheid denkbaar. Enerzijds zijn er één of meerdere (eventueel geclusterde) wooneenheden in een wijk (A). Ook kan er sprake zijn van één of meerdere wooneenheden in de directe nabijheid op loopafstand (maximaal 500 meter) van een intramurale

1

SEV & NIZW (2002), Verkokerd of gemeenschappelijk? Inventarisatie wensen van cliënten op het gebied van wonen, zorg en welzijn.

7

instelling (B). De wooneenheden vormen weliswaar onderdeel van de ‘aanpalende’ voorziening, maar dat is in het dagelijks functioneren van de eenheid niet of nauwelijks merkbaar voor de bewoners. Wel kan men gebruik maken van voorzieningen met een meer institutioneel karakter. Ook is het denkbaar dat er sprake is van één of meerdere wooneenheden binnen een intramurale instelling (C). Hierbij worden de voordelen van kleinschaligheid voor de kwaliteit van het leefklimaat van cliënten gecombineerd met het voordeel van grootschaligheid voor de beschikbaarheid en efficiëntie van de zorgorganisatie. Vanuit de doelgroep mensen met een lichamelijke beperking geredeneerd gaat de voorkeur uit naar de eerste variant, waaronder bijvoorbeeld Fokuswonen valt. Deel 1 van deze studie maakt echter duidelijk dat de grootte van de doelgroep in Wijk bij Duurstede hiervoor momenteel te gering is. Zodoende wordt gekeken naar een vijftal alternatieven, die in categorie A (Buurtzorg Wijk bij Duurstede) of B (Poort van Wijk, Woonzorgcomplex Langbroek, E & E Gasthuis en Droomhuis) vallen. In de praktijk is er veelal sprake van mengvormen tussen A, B en C en combinaties van kleinschalige woonvormen met 2

andersoortige voorzieningen zoals een dagbestedingscentrum of een gezondheidscentrum. De derde categorie (C) staat (te) ver af van de wensen van de doelgroep en is zodoende in dit onderzoek niet nader verkend. Voor specifieke situaties met een zeer zware zorgvraag kan dit echter, afhankelijk van de wensen van het individu, wel degelijk een alternatief bieden.

Figuur 1: verschillende vormen van extramuraal naar intramuraal

Onderstaand worden de vijf initiatieven toegelicht en geanalyseerd op mogelijke combinaties vanuit zorgverlening en doelgroepen geredeneerd. 3.2.1 Buurtzorg Wijk bij Duurstede o

Categorie: A

o

Organisatie: Buurtzorg Wijk bij Duurstede

o

Locatie: gevestigd in Wijk bij Duurstede (Karel de Grotestraat 65) actief opererend in alle wijken

o

Doelgroep: iedereen die door ziekte, beperking of ouderdom zorgbehoevend is

o

Zorgverlening: ZZP 1 tot en met 10

Het initiatief dat het meeste aansluit bij categorie A is het wonen in een zelfstandige woning, in eigen bezit of gehuurd van de woningcorporatie, in combinatie met verpleging en verzorging van Buurtzorg Wijk bij Duurstede. Ook andere thuiszorginstellingen in Wijk bij Duurstede, waaronder bijvoorbeeld Vitras, zouden deze rol in potentie kunnen vervullen. In deze verkenning is echter gekozen voor Buurtzorg omdat zij een vernieuwend concept voor verpleging en verzorging aan huis heeft ontwikkeld. De essentie hiervan is dat de overhead overal zoveel mogelijk tussenuit is gehaald. Er is dan ook geen sprake van een hiërarchische structuur: men werkt met zelfstandige en zelfsturende buurtzorgteams. Door de zorgverlening volledig door hoog opgeleide wijkverpleegkundigen en wijkziekenverzorgenden in kleine autonome teams in te laten vullen, wordt getracht het oplossend vermogen en de professionaliteit van medewerkers zo veel mogelijk te benutten. Deze buurtzorgteams worden 2

Kleinschalig wonen, grote verschillen. Bouwkundige verschijningsvormen van kleinschalig wonen in de ouderenzorg (College Bouw Zorginstellingen 2007)

8

ondersteund door een landelijke organisatie gevestigd in Almelo. De kosten van management en overhead worden hierdoor zo beperkt mogelijk gehouden. In Wijk bij Duurstede is men in 2006 begonnen met een team van zes collega’s. De zorgpost is gevestigd aan de Karel de Grotestraat nabij het gemeentehuis en Wmo-loket. Kernwoorden zijn kleinschaligheid, dicht bij de cliënt en het ondersteunen van de eigen zelfredzaamheid. In de Wijkse context is anno 2011 sprake van twee teams van elk tien verpleegkundigen. Om de wenselijke kleinschaligheid te waarborgen is de grootte van een zorgteam beperkt tot 14 personen. Indien dit bereikt is, wordt gekeken of er voldoende draagvlak is voor een nieuw team. De teams beslaan beide heel Wijk bij Duurstede. Cothen en Langbroek hebben gezamenlijk een eigen buurtzorgteam. De twee Wijkse buurtzorgteams hebben beide circa veertig cliënten. De omvang van de doelgroep wordt echter gekenmerkt door grote pieken en dalen. Er zijn veel mensen die hele korte momenten zorg ontvangen, en vervolgens weer zelfstandig verder kunnen. Buurtzorg in relatie tot de doelgroep van onderzoek De doelgroep van Buurtzorg betreft iedereen die door ziekte, beperkingen of ouderdom verpleging of verzorging nodig heeft bij het zelfstandig wonen. Wel is een toename zichtbaar van ouderen, dementie, problemen met hartfalen en terminale zorg. Buurtzorg verleent, net als de stichting Fokus, geen huishoudelijke verzorging. Dit wordt via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) geregeld, waarvoor een aanvraag kan worden gedaan bij het Wmo-loket. Verder levert Buurtzorg zorg gericht op verzorging en verpleging thuis, waaronder het wassen en douchen, toiletbezoek, klaarzetten en geven van medicijnen en het aan- en uitkleden. Ook verrichten de buurtzorgteams handelingen op verzoek van een behandelend (huis)arts of specialist zoals insuline spuiten, het verzorgen van wonden, het geven van injecties of het bestrijden van pijn. In termen van zorgzwaartepakketten kan buurtzorg alle verpleeg- en verzorgingsdiensten leveren (1 t/m 10 ZZP), variërend van personen die zich niet meer zelf kunnen redden thuis oplopend tot personen met zware ziekten die volledig zorgafhankelijk zijn en daarom intensieve verzorging en verpleging nodig hebben. Momenteel werk Buurtzorg reeds voor enkele cliënten met een zware lichamelijke beperking. Onderscheidend ten opzichte van meer traditionele thuiszorginstellingen is dat de kleinschalige buurtzorgteams 24 uur per dag, 7 dagen in de week bereikbaar zijn. Echter, de beschikbaarheid en zorgverlening in de nacht is wel beperkt tot calamiteiten. Voordeel ten opzichte van meer traditionele thuiszorginstellingen is wel dat men bij een onverwachte zorgvraag niet eerst ingepland hoeft te worden: Buurtzorg zorgt er in dergelijke gevallen voor dat er altijd iemand van het team binnen 15 minuten beschikbaar is. In vergelijking met het Fokuswonen is het tijdsaspect een belangrijk aandachtspunt. De basis blijft immers planbare zorg en gelet op het tijdsaspect is de zorg van de stichting Fokus sneller dan in maximaal 15 minuten beschikbaar. Ook vallen wenselijke handelingen, zoals bijvoorbeeld wisselligging voor de nachten, buiten de mogelijkheden van Buurtzorg. Tot slot is ook de wooncomponent in dit geval niet geoptimaliseerd. De zorg wordt verleend vanuit bestaande woningen, die in veel gevallen slechts in beperkte mate geschikt zijn voor zorgverlening. Hierin kan het gemeentelijk Wmo-loket in combinatie met de corporatie Volksbelang mogelijk een bijdrage leveren. Via het Wmo-loket kunnen aanpassingen tot circa € 10.000 in de bestaande woning worden gedaan. Boven dit bedrag gaat verhuizen veelal voor aanpassen van de bestaande woning. Voorwaarde hiervoor is uiteraard wel dat er voldoende geschikte woningen voorhanden zijn.

9

3.2.2 Poort van Wijk o

Categorie: B (nieuwbouw) en C (zorgvilla)

o

Organisatie: Stepping Stone Home & Care

o

Locatie: Cothen (Groenewoudseweg 13)

o

Doelgroep: ouderen (grotendeels dementerend)

o

Zorgverlening: ZZP 3 tot en met 10 (voornamelijk ZZP 6 – 8)

o

Aantal plaatsen: (14 in de villa – 18 nieuwbouwappartementen)

Poort van Wijk is een kleinschalige particuliere woonzorgvilla voor dementerende en hulpbehoevende ouderen die niet meer zelfstandig kunnen wonen. De Poort van Wijk biedt haar bewoners 24 uur per etmaal een volledig en breed pakket aan zorg, afgestemd op de AWBZ-geïndiceerde zorgbehoefte en de eigen, persoonlijke wensen en behoeften. De gemiddelde leeftijd in de villa is circa 85 jaar. Het zorgconcept is gericht op wonen met een kleine groep leeftijdgenoten in een veilige en beschermde en huiselijke leefomgeving met professionele zorg op maat, de benodigde structuur en persoonlijke aandacht. Zelfregie van de bewoner is altijd het uitgangspunt; bewoners verblijven dan ook in een eigen appartement van 20 tot circa 50 vierkante meter. Onderscheidend ten opzichte van het verpleeghuis is de individuele aandacht, de kleinschaligheid en de privacy van bewoners. Ook is terminale zorg in de villa mogelijk. Bewoners kunnen, tenzij medisch of vanuit veiligheidsoogpunt onverantwoord, blijven wonen tot het einde van het leven. Combinatie van doelgroepen: de villa Het bestaande zorgconcept in de Poort van Wijk heeft een sterke collectieve component, waarbij er gezamenlijk gegeten wordt en veel onderling contact is. Zo is de rol van iedereen binnen de groep bijvoorbeeld belangrijk voor het functioneren en heeft het overlijden van bewoners in de villa een grote invloed. Vanuit de zorg geredeneerd zijn er nauwelijks beperkingen en de organisatie is in staat op verschillende zorgvragen te reageren. Wel zijn er met name vanuit de verschillende doelgroepen geredeneerd belemmeringen voor een combinatie. Met name een combinatie met een jongere doelgroep ligt in de villa zelf niet voor de hand. De gemiddelde leeftijd van 85 jaar komt niet overeen met een jongere doelgroep, die een ander activiteitenpatroon heeft en meer zelfredzaam is dan de groep in Poort van Wijk. De huiskamer vormt een centraal onderdeel van de villa en onderling contact en gezamenlijk eten is onderdeel van het zorgconcept. Jongere bewoners die meer zelfredzaam zijn, zullen hier over het algemeen minder behoefte aan hebben. Bovendien is circa 75% van de ouderen dementerend, waardoor een combinatie met jongere en niet dementerende groepen in de villa niet wenselijk is. Combinatie van doelgroepen: nieuwbouwappartementen op het complex Stepping Stone werkt momenteel aan plannen voor de uitbreiding van de villa met circa 18 zorgappartementen op het bestaande terrein. Deze plannen zijn momenteel in voorbereiding. Aan de achterzijde van het terrein is voldoende ruimte om zelfstandige appartementen te realiseren. De appartementen zijn geschikt voor oudere paren, waar op dit moment binnen de villa nauwelijks plek voor is. Het doel is om de nieuwe bewoners zelfstandig te laten functioneren, waarbij de zorg vanuit de villa geleverd kan worden. Hierdoor hoeft er geen aanvullende financiering voor een zorgpost gezocht te worden. Zowel geplande als ongeplande zorg behoort hierbij tot de mogelijkheden, waardoor het initiatief ook voor mensen met een lichamelijke beperking interessant kan zijn. Via een interne verbinding met de villa is zorg op afroep mogelijk. Voordeel van de nieuwbouw is bovendien dat de appartementen groter zijn en specifiek afgestemd kunnen worden op de hedendaagse woonwensen qua oppervlak, inrichting en aanvullende voorzieningen. De huidige appartementen zijn wat dat betreft

10

niet optimaal. Het terrein heeft echter een zeer besloten karakter, waardoor van een integratie in de wijk geen sprake is. Ook is de bereikbaarheid een ontbrekende voorwaarde die een combinatie met meer zelfredzame cliënten in de weg staat. De geïsoleerde ligging van het complex is niet geschikt voor mensen die afhankelijk zijn of gebruik willen maken van voorzieningen in de woonomgeving. De bereikbaarheid van zowel het centrum van Cothen als Wijk bij Duurstede is slecht, waardoor de plek niet geschikt is voor zelfstandig wonende mensen met een lichamelijke beperking. 3.2.3 E & E Gasthuis – De Engk o

Categorie: A - B (nieuwbouwappartementen in omgeving)

o

Organisatie: Quarijn – Woonzorg Nederland – Volksbelang

o

Locatie: Wijk bij Duurstede – De Engk (Gansfortstraat 4)

o

Doelgroep: ouderen (streven naar combinaties)

o

Zorgverlening: ZZP 1 tot en met 10

o

Aantal plaatsen: diverse nieuwe ontwikkelingen

Quarijn biedt huisvesting, gehele of gedeeltelijke materiële en immateriële verzorging, verpleging en begeleiding aan cliënten, in de ruimste zin van het woord. De organisatie is gespecialiseerd in ouderenzorg; dit varieert van lichte huishoudelijke hulp tot zware en complexe zorg. De stichting heeft een eigen kennis- en behandelcentrum, wat deskundigheid levert ten aanzien van meer complexe behandelingen. De stichting streeft op specifieke plekken wel naar een meer gemêleerde doelgroep. Er wordt in de analyse een onderscheid gemaakt tussen bezit van Woonzorg Nederland (eigenaar van het E & E Gasthuis) en het bezit van Volksbelang (veelal in de omgeving van het E & E Gasthuis in de wijk De Engk). Combinatie van doelgroepen: E & E Gasthuis en omgeving Rondom en binnen het bestaande E&E Gasthuis vinden verschillende ontwikkelingen plaats. De plannen van Woonzorg Nederland betreffen voornamelijk het gebied in en rond het verzorgingscomplex, waar in totaal circa 120 appartementen (90 aanleunwoningen en 30 nieuwbouwappartementen) komen. Een belangrijke doelgroep bestaat uit ouderen, maar er wordt in de planvorming ook gestreefd naar een combinatie met andere doelgroepen. De 30 nieuwbouwappartementen die in de toekomst worden gerealiseerd, worden voor 55-plussers bestemd. Een nadere analyse zou kunnen verkennen of deze appartementen, naast rolstoeltoegankelijk, op termijn ook rolstoelbewoonbaar kunnen worden gemaakt. Voor de doelgroep mensen met een lichamelijke beperking is de omgeving erg geschikt. Zorg en dienstverlening (waaronder maaltijdservice, welzijnsdiensten, sportactiviteiten, et cetera) zijn vanuit het toekomstige nieuwe centrum van de zone leverbaar. Hier komen in de toekomst onder andere twee huisartsen, een hospice, een plek voor de thuiszorgorganisatie Vitras een dependance van het Wmoloket, een kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang, verschillende dagactiviteiten, fysiotherapie, een ontmoetingsruimte en een grand café. De huidige verzorgingshuisuitstraling zal in de toekomst nadrukkelijk verlaten worden door de verbouwing en de mix aan functies. “Het moet straks een woongebouw worden, waarbij toevallig een aantal bewoners zorg nodig hebben”, aldus de bestuurder van Quarijn. Ook de ligging en locatie sluit goed aan bij de doelgroep. De Engk ligt centraal in Wijk bij Duurstede en verbindt de binnenstad met de wijk De Horden en het stadspark. Hierdoor kent het gebied een goede bereikbaarheid ten opzichte van voorzieningen. Ook de toegankelijkheid van de woonomgeving in De Engk krijgt nadrukkelijk aandacht in de toekomstplannen. Dit betekent dat de langzaam verkeerroutes zo veilig mogelijk en obstakelvrij worden ingericht.

11

Combinatie van doelgroepen: de Steenstraat, Poortgebouw en Ruisdaelhof Naast bovengenoemd initiatief van Woonzorg Nederland en Quarijn heeft de corporatie Volksbelang veel bezit in de omgeving. Circa 75% van de woningen in De Engk is in het bezit van de woningcorporatie. Omdat het bezit in de wijk moeilijk levensloopbestendig is te renoveren, heeft Volksbelang in het verleden besloten om enkele complexen te vervangen door nieuwbouw. Momenteel zijn plannen voor sloop-nieuwbouw aan de Steenstraat en voor het Poortgebouw in voorbereiding. Het woongebouw Ruisdaelhof is inmiddels opgeleverd. Dit laatste complex is momenteel bestemd voor 55plussers. Wel geeft Volksbelang aan dat middels aanpassingen enkele appartementen rolstoelbewoonbaar zouden kunnen worden gemaakt. Middels specifieke toewijzing aan mensen met een lichamelijke beperking in combinatie met de wensen van de doelgroep zou dit een nader te verkennen alternatief kunnen zijn. Het is hierbij o.a. de vraag of de hoofdslaapkamer van voldoende omvang is voor een tweepersoonsbed en garderobekast in combinatie met gebruik door bewoners met rolstoelafhankelijkheid. Ook is het balkon momenteel niet bereikbaar vanwege de hoge drempel. Het lijkt echter kansrijker om nadrukkelijker in te spelen op de wensen van de doelgroep in die projecten die in voorbereiding zijn en waar vooraf nog planaanpassingen mogelijk zijn, waaronder nieuwbouw aan de Steenstraat. Hier staan een viertal woonblokken met maisonnettes van de corporatie Volksbelang. De corporatie is voornemens de woonblokken (in totaal 36 sociale huurwoningen) te slopen en er nieuwe bebouwing (sociale huur, woon-werkwoningen, een huisartsenpraktijk en mogelijk een begeleid wonen project van Abrona) voor in de plaats te zetten. Levensloop- en toekomstbestendig ontwerpen is hierbij een belangrijk uitgangspunt. De corporatie gaat in de plannen uit van drie sterren conform het 3

project Toegankelijkheid en Geschiktheid van Woningen (TGW). De woningen zijn volgens Volksbelang in de huidige planfase echter nog op te waarderen naar vier sterren, waarmee de woningen bewoonbaar zijn voor mensen met een rolstoel. Met name de vier gelijkvloerse woningen op de hoek van de blokken zouden hiervoor geschikt gemaakt kunnen worden. In combinatie met de zorgverlening vanuit het E&E kan dit interessante perspectieven bieden voor mensen met een lichamelijke beperking, aldus Volksbelang. Gelet op de afstand zou ook een combinatie met Buurtzorg gezocht kunnen worden, aangezien de afstand mogelijk een belemmering vormt voor onplanbare zorg vanuit het E&E. Dit zal in een eventuele uitwerking nader verkend kunnen worden. Een tweede initiatief betreft de hoogbouw in het noordelijk deel van de Dirk Fockstraat, ook wel het Poortgebouw genoemd. In dit gebied staan 42 woningen van woningstichting Volksbelang. De corporatie ziet ook hier mogelijkheden voor het integreren van enkele aangepaste woningen voor mensen met een lichamelijke beperking. In het verleden zijn hier vanuit Volksbelang reeds plannen voor ontwikkeld gericht op aanvullende zorgvoorzieningen ten opzichte van het E&E, een volledig verdiepte parkeergarage en circa 100 appartementen. Destijds heeft de planontwikkeling in een patstelling geresulteerd aangezien geen overeenstemming tussen Volksbelang en de gemeente kon worden gevonden omtrent de te betalen grondprijs. Wel zijn beide partijen voornemens de gesprekken omtrent de planvorming weer op te starten. Gelet op het programma, de ligging ten opzichte van het Middengebied en het streven naar een brede maatschappelijke doelgroep zou deze ontwikkeling interessante perspectieven kunnen bieden in combinatie met het E&E of Buurtzorg Wijk bij Duurstede.

3

In het TGW-project heeft CliëntenBelang Utrecht in samenwerking met de woningstichting Volksbelang, woningbouwstichting Cothen, de SIGW en de gemeente Wijk bij Duurstede, richtlijnen opgesteld voor ontwerpen van nieuwe woningen en voor het toetsen en verbeteren van bestaande woningen. Ten aanzien van bestaande woningen is het bestaande sterrensysteem doorontwikkeld tot een praktisch meetinstrument, waarmee inzichtelijk wordt of woningen voor aanpassing in aanmerking komen en tot welk niveau.

12

Tot slot wordt ook de locatie aan de David van Bourgondiëweg, waar momenteel twee basisschoolgebouwen staan, als kansrijk project aangemerkt in de toekomst. Hier moet de planvorming nog aanvangen, waardoor optimaal kan worden ingespeeld op de wensen van specifieke doelgroepen. Hier zou bij uitstek een zelfstandig project gerealiseerd kunnen worden binnen het bestaande zorgnetwerk wat opereert vanuit het E&E. Dit zal echter pas op de lange termijn aan de orde zijn. Randvoorwaarden vanuit de dienstverlening en doelgroepen De zorgverlening kan deels vanuit het bestaande E & E georganiseerd worden. Hierbij gelden echter wel verschillende overwegingen. Belangrijk gegeven is dat er in de Engk straks een cluster van gediplomeerde medewerkers is die een belangrijke betekenis voor de omgeving kan hebben, aldus Quarijn. Deze aanwezigheid is interessant voor alle toekomstige initiatieven in de wijk en voor allerlei doelgroepen met een zorgvraag. Belangrijk hierbij is de mate van onplanbare zorg die de doelgroep vraagt. Bij een enkel huishouden is de onplanbare zorg veelal moeilijk te organiseren. In die gevallen ligt mogelijk een combinatie met Buurtzorg meer voor de hand. Ook bieden enkele complexen en nieuwbouwinitiatieven in de Engk uitkomst: “als het complex binnendoor bereikbaar is en we hebben de verpleegkundigen rondlopen, is het geen probleem”. Met name hier kunnen aanknopingspunten voor een gecombineerde doelgroep en zorgaanbod gevonden worden. Specifiek wordt nog het gebouw Enkstede genoemd; dit vormt een zelfstandige vleugel, met een eigen entree en voordeur, waardoor het zelfstandige karakter van de doelgroep benadrukt kan worden. Deze woningen zouden door Woonzorg Nederland nog wel specifiek aangepast moeten worden voor mensen met een lichamelijke beperking. Daarnaast zou voor de initiatieven die meer op afstand zijn gelegen een combinatie met buurtzorg Wijk bij Duurstede (zie 3.2.1) of een andere zorgverlener aan huis kunnen worden gezocht. Vanuit de combinatie van doelgroepen geredeneerd, wordt door Quarijn aangegeven dat een bepaalde schaal wenselijk kan zijn. In de Schermerij (Leersum) was bijvoorbeeld sprake van één jongere bewoner met een zware lichamelijke beperking. Deze werd echter al snel een eenling tussen de ouderen, wat daar niet goed werkte. “Hij bezet een plek die eigenlijk voor een oudere bewoner zou moeten zijn”, was het verwijt. Vanuit dit samenlevingsperspectief kan het wenselijk zijn dat de doelgroep een bepaalde omvang en plek heeft, wat echter tegenstrijdig is aan de Fokus-gedachte en integratie in de wijk. Daarnaast zijn er ook in de toekomst veel ouderen in de Engk; hier moeten andere doelgroepen wel enige affiniteit mee hebben. Kansrijk is in dit verband het huidige streven van Quarijn naar een combinatie van voorzieningen en het nadrukkelijk afstand nemen van het huidige verzorgingshuiskarakter. Hierdoor kan een bredere doelgroep aangesproken worden en de zone ook aantrekkelijk worden voor een veelheid aan doelgroepen naast ouderen. 3.2.4 Wozoco Oranjehof Langbroek o

Categorie: A - B

o

Organisatie: Quarijn - Volksbelang

o

Locatie: Langbroek (Marijkelaan)

o

Doelgroep: ouderen en meer gemengde doelgroepen (streven naar combinaties)

o

Zorgverlening: ZZP 1 tot en met 10

o

Aantal plaatsen: 25 zorgwoningen en 15 aanleunwoningen

De Oranjehof wordt gebouwd op de locatie aan de Marijkelaan, bij het Dorpshuis en de sportvelden in Langbroek. Hier wordt een woonzorgcomplex met 25 zorgwoningen en 15 aanleunwoningen voor mensen met een zorgindicatie gerealiseerd. Quarijn krijgt een zorgpost in het complex, die de zorg zal leveren aan de bewoners en aanleunwoningen. De plannen zijn momenteel in voorbereiding. Het is op dit moment onduidelijk of de aanleunwoningen volledig rolstoelbewoonbaar zullen worden gerealiseerd,

13

of dat bouwkundige maatregelen worden getroffen om dit op termijn mogelijk te maken. Het woonzorgcomplex zal deel gaan uitmaken van een multifunctionele accommodatie (MFA). In de MFA worden verschillende voorzieningen ondergebracht, waaronder het Dorpshuis, zorg- en welzijnsactiviteiten, en een supermarkt. De MFA wordt ontwikkeld door de woningbouwcorporatie Volksbelang. Verder zal een gemengde omgeving ontstaan: er zijn ongeveer 70 woningen gepland in verschillende categorieën: 14 rijwoningen en 10 appartementen voor starters, 14 betaalbare rijwoningen, 14 twee onder één kap woningen in het middeldure en een 22-tal vrijstaande woningen in het dure en luxe koopsegment. Vanuit de doelgroep geredeneerd kunnen op termijn ook de appartementen voor starters in de omgeving van de MFA interessant zijn; echter, vanuit de huidige vraag en bereikbaarheid ligt dit minder voor de hand. Combinatie van doelgroepen Evenals bij het voorgaande initiatief (De Engk) is Quarijn betrokken als zorgverlener bij Oranjehof. Zoals eerder aangegeven bestrijkt Quarijn het brede terrein van verzorging en verpleging en is enthousiast over een combinatie van doelgroepen. De 15 geplande aanleunwoningen zijn kansrijk voor mensen met een lichamelijke beperking die zelfstandig willen wonen. Formeel moet de doelgroep van deze aanleunwoningen nog benoemd worden. Wel is het streven nadrukkelijk om een brede doelgroep te bedienen en is er ruimte voor oplossingen op maat. Voor de doelgroep uit Wijk bij Duurstede kan de ligging in Langbroek een obstakel vormen. De verwachting is dat veel mensen bij voorkeur in hun eigen kern willen blijven wonen, waar zij ook hun sociale netwerk hebben opgebouwd. Ook de interviewronde uit deel 1 maakte duidelijk dat een groot deel van de doelgroep in Wijk bij Duurstede wil blijven wonen. Uiteindelijk is deze overweging echter van persoonlijke aard en kan van individu tot individu verschillen. 3.2.5 Droomhuis o

Categorie: B - C

o

Organisatie: Stichting Droomhuis - Syndion (zorgverlening) en Volksbelang (huisvesting)

o

Locatie: Remus (de Geer), Wijk bij Duurstede

o

Doelgroep: zorgintensieve jongeren met een verstandelijke beperking

o

Zorgverlening: intensieve 24-uurs zorg

o

Aantal plaatsen: 12 appartementen

In 2005 kwam een aantal ouders van zorgintensieve jongeren bij elkaar en werd Stichting Droomhuis opgericht. Stichting Droomhuis wil streven naar ‘kleinschalig wonen’ in een thuis-dichtbij-huis project voor zorgintensieve jongeren met een verstandelijke beperking of een complexe beperking. De bewoners hebben 24 uur ondersteuning nodig en zijn bij bewoning van het Droomhuis minimaal 18 jaar. De bewoners hebben allen een dagbesteding. De ouders beseffen dat de intensieve zorg voor hun kinderen te zwaar zal worden, waarop men vroegtijdig wil anticiperen. Woningstichting Volksbelang werd bereid gevonden om in het plan De Geer II woningen voor 12 zorgintensieve jongeren te realiseren. Van de ouders wordt verwacht dat zij actief betrokken zijn en zonodig de handen uit de mouwen steken. De zorgverlening wordt georganiseerd door Syndion. Syndion ondersteunt mensen met een beperking zodat zij, met een goede kwaliteit van leven, gelijkwaardig burger kunnen zijn. Syndion is gespecialiseerd in ondersteuning van kinderen, volwassenen en ouderen met uiteenlopende beperkingen, zoals verstandelijke, lichamelijke en meervoudige beperkingen. Ook niet-aangeboren hersenletsel en autisme behoren tot de werkzaamheden.

14

Gecombineerde zorgverlening Vanuit de doelgroep geredeneerd lijkt de huidige locatie zeer geschikt. Er is sprake van een rustige ligging, maar wel binnen een (nieuwbouw)wijk. Hierdoor is de integratie met de wijk mogelijk, ondanks dat sprake is van één gebouw. De locatie is zeer goed bereikbaar met fiets en auto. De locatie is gunstig gelegen aan de noordzijde van Wijk bij Duurstede maar toch op loopafstand van het oude centrum. Voor de dagelijkse boodschappen is het winkelcentrum De Heul nabij. De interviews maken echter duidelijk dat een vergroting van de capaciteit vanuit de stichting en bestaande doelgroep niet wenselijk is. Ook een combinatie binnen het Droomhuis zelf, waar alle plekken overigens bezet zijn, is niet wenselijk vanuit de doelgroep met een meervoudige beperking. Juist door de kleinschaligheid en is er sprake van de noodzakelijke rust, regelmaat en duidelijkheid. Alles wat hier van afwijkt kan problematisch zijn voor de huidige doelgroep van het Droomhuis. Zowel de stichting Droomhuis als zorgverlener Syndion geeft aan dat een mix in welke vorm dan ook hier afbreuk aan zal doen. Ook een combinatie van zorgverlening, opererend vanuit het Droomhuis, naar de omgeving is vanuit Syndion geredeneerd onwenselijk en onhaalbaar. De huidige doelgroep is zo zorgintensief, dat extramurale initiatieven in de omgeving niet mogelijk zijn. Het dienstrooster en de aard van de zorg laten hiervoor geen ruimte over.

15

4. KANSEN EN KNELPUNTEN VOOR COMBINATIES VAN WOON-ZORGVOORZIENINGEN De vijf initiatieven resulteren in enkele belangrijke overwegingen, kansen en knelpunten voor combinaties van doelgroepen en voorzieningen. In plaats van een theoretische overdenking ligt het accent in deel 2 van deze haalbaarheidsstudie voornamelijk op praktische combinaties, ingebed in de lokale context van Wijk bij Duurstede. Deel 1 van deze studie concludeert dat het ideaal vanuit de doelgroep mensen met een lichamelijke beperking, wat het meest benaderd wordt door het onderzochte Fokus-wonen, als zelfstandig initiatief niet haalbaar is. Zodoende zijn alternatieven verkend, die echter op onderdelen om concessies vragen. Dit hoofdstuk confronteert de onderzochte initiatieven met de geïnventariseerde wensen en mogelijke concessies. Tevens worden de belangrijkste conclusies en aanbevelingen voor het vervolg geschetst. 4.1 Combinaties beoordeeld Uit de interviews en analyses komen een aantal criteria voor combinaties van doelgroepen naar voren. Uiteraard is een eerste voorwaarde dat de cliënten zelf geïnteresseerd zijn in de combinatie met andere groepen. Deze voorkeur is echter zeer persoonlijk, zoals de individuele interviews met de doelgroep laat zien, en kan voor iemand met een zeer zware zorgvraag anders uitpakken dan iemand met een lichtere zorgvraag en een hecht netwerk van mantelzorgers. Men kan dan ook niet spreken over ‘de’ vraag van ‘de’ doelgroep. Toch zijn de initiatieven hieronder beoordeeld op enkele veel voorkomende wensen vanuit de doelgroep enerzijds en de zorgverlening anderzijds. De voorgaande analyse resulteert in onderstaande thema’s en criteria: Opzet van het initiatief o

Kleinschaligheid

o

Integratie in de wijk

Combinaties van doelgroepen en zorgvragen o

Logische combinatie vanuit doelgroepen

o

Logische combinatie vanuit zorgvraag

Mogelijke zorgverlening o

24-uurszorg mogelijk

o

Zorg op afroep mogelijk

Locatie en woningen o

Locatie: voorzieningen en bereikbaarheid

o

Inrichting woning

o

Uitstraling: lijkend op gewone woningen (geen verzorgingshuisuitstraling)

Door de initiatieven te confronteren met bovenstaande criteria ontstaat inzicht in de concessies die vanuit de doelgroep noodzakelijk zijn (tabel 1). Bovendien geeft bovenstaande een overzicht van de randvoorwaarden waarop toekomstige initiatieven beoordeeld moeten worden om de kansrijkheid van gecombineerde doelgroepen te schetsen.

16

1. Buurtzorg 2. Poort van Wijk 3. De Engk 4. Oranjehof 5. Droomhuis Zeer geschikt Geschikt Neutraal Ongeschikt Zeer ongeschikt

++ + + +

++ -+/+/+

Opzet Kleinschaligheid Integratie

++ + +/--

+ + + + --

Combinaties Doelgroepen Zorgvraag ++ +/+ --

24 uurs zorg +/+ + + nvt

++ -++ + +

Zorg Zorg op afroep Locatie +/+ + nvt

++ + -/+ + nvt

Locatie en woningen Inrichting Uitstraling

++ + ++ nvt

Tabel 1: initiatieven en criteria

17

4.1.1 Opzet van het concept Gelet op kleinschaligheid en integratie scoren initiatieven die aansluiten bij de bestaande woning het hoogst op kleinschaligheid en integratie in de woonwijk. In deze studie is Buurtzorg Wijk bij Duurstede onderzocht, maar afhankelijk van de werkwijze zouden ook andere instellingen, waaronder Vitras, deze rol kunnen invullen. Dit is in deze analyse echter niet verder verkend. In de andere onderzochte initiatieven moeten altijd concessies gedaan worden aan de kleinschaligheid en integratie in de wijk. Door de afgezonderde ligging scoort met name Poort van Wijk laag op het aspect integratie. De Engk scoort minder hoog op het aspect kleinschaligheid door de omvang van de complexen. 4.1.2 Combinaties van doelgroepen en zorgvraag Gelet op de criteria valt op dat vanuit een gecombineerde zorgvraag de aard van de beperking van de bewoners op zichzelf geen belemmering is. Door vrijwel alle partijen wordt aangegeven dat er in toenemende mate sprake is van een overlap tussen de zorgvraag van verschillende doelgroepen. Vanuit de doelgroep geredeneerd zijn er wel meer of minder logische combinaties denkbaar. Met name de groep zorgintensieve jongeren met een verstandelijke beperking of een complexe beperking is vanuit gecombineerde groepen niet wenselijk. Ook is hier de zorgvraag zeer intensief, waardoor een combinatie met extramurale initiatieven niet haalbaar is. 4.1.3 Zorgverlening Vanuit de aangeboden zorg geredeneerd vormt voor enkele initiatieven de zorg op afroep een probleem. Niettemin zou dit in de toekomst bij Buurtzorg, Poort van Wijk en Oranjehof mogelijk georganiseerd kunnen worden. Momenteel is men echter nog niet zo ver. Bovendien moet de toegekende score voor de Engk enigszins worden genuanceerd. Voor die complexen die binnendoor bereikbaar zijn, is de zorg op afroep goed te organiseren. Voor initiatieven aan de Steenstraat en het Poortgebouw zal dit niet aan de orde zijn. Wel wordt hier een combinatie met extramurale initiatieven, waaronder Buurtzorg Wijk bij Duurstede, kansrijk geacht. 4.1.4 Locatie en woningen Gelet op de locatie geldt dat veel mensen in hun eigen vertouwde omgeving willen blijven wonen. Vanuit dat perspectief is het initiatief van Buurtzorg interessant. Ook scoort De Engk goed op dit aspect, gelet op de verschillende voorzieningen die binnen loopafstand bereikbaar zijn. Poort van Wijk scoort op dit aspect laag; de locatie is vrij geïsoleerd gelegen, moeilijk bereikbaar met het openbaar vervoer en op vrij grote afstand van voorzieningen. Gelet op de woning en indeling kan in de toekomstige nieuwbouw van Poort van Wijk en het woonzorgcomplex Oranjehof bij de huidige planontwikkeling optimaal worden ingespeeld op de benodigde kwaliteiten van de woningen om deze ook rolstoelbewoonbaar te maken. Ten aanzien van de Engk is dit ook mogelijk in de planontwikkeling voor de toekomstige nieuwbouw aan de Steenstraat of het Poortgebouw. De planontwikkeling van de 30 nieuwbouwappartementen van Woonzorg Nederland is reeds te ver gevorderd. De appartementen zullen, conform het huidige bouwbesluit, wel rolstoeltoegankelijk worden. Er is echter geen rekening gehouden met specifieke eisen die noodzakelijk zijn voor het rolstoelbewoonbaar maken van de appartementen. Het initiatief van Buurtzorg, wat met name goed scoort op kleinschaligheid en integratie in de wijk, is de woonsituatie het belangrijkste aandachtspunt. Voor mensen met een lichamelijke beperking die nog zelfstandig kunnen wonen, geïntegreerd in de eigen wijk met de benodigde zorg en/of verpleging, scoort dit initiatief hoog. Wel is het waarschijnlijk dat aanpassingen van de woningplattegrond en noodzakelijke bouwkundige voorzieningen om aandacht vragen.

18

Tot slot scoort de uitstraling van De Engk momenteel nog matig. In de toekomst zal dit middels de geplande vernieuwbouw veranderen. Quarijn wil nadrukkelijk afstand nemen van het huidige verzorgingshuiskarakter en een bredere doelgroep aanspreken. 4.2 Afwegingskader en aanbevelingen voor vervolg Voor nadere uitwerking en analyse is enerzijds het initiatief van Quarijn en Volksbelang in de Engk interessant. Met Quarijn en Volksbelang is sprake van twee zeer betrokken partijen op het gebied van wonen, welzijn en zorg, die openstaan en streven naar maatwerk en combinaties van doelgroepen. Kansrijk zijn met name projecten die momenteel in voorbereiding zijn en waar de doelgroep nog niet definitief is vastgelegd. Hier kan immers bouwtechnisch nog optimaal worden ingespeeld op de wensen van de doelgroep. Door de kleine omvang van de doelgroep zijn aanpassingen veelal overzichtelijk. Ook qua mogelijk zorgaanbod en locatie biedt dit initiatief goede perspectieven. Dezelfde overwegingen gelden voor het woonzorgcomplex Oranjehof in Langbroek. Mogelijk voordeel is dat dit kleinschaliger van opzet is. Wel is het de vraag of mensen uit Wijk bij Duurstede bereid zijn te verhuizen naar Langbroek. Velen zullen hun netwerk in Wijk bij Duurstede hebben en niet bereid zijn te verhuizen, zoals ook de individuele interviews met de doelgroep (deel 1 van de studie) uitwijzen. Ook het initiatief van Buurtzorg Wijk bij Duurstede is kansrijk om nader onder de aandacht te brengen. Qua opzet benadert dit het zelfstandige aspect van Fokuswonen. Wel is kansrijkheid afhankelijk van de specifieke zorgvraag en de aanvullende steun van mantelzorg. Enkele belangrijke handelingen, zoals bijvoorbeeld wisselligging in de nacht, behoort niet tot de mogelijkheden van Buurtzorg. In de avonduren is men alleen voor calamiteiten beschikbaar. Tweede belangrijk verschil is het wooncomfort, wat in veel bestaande woningen niet optimaal is. Dit is bij Fokuswonen, naast de dienstverlening, optimaal georganiseerd. Vanuit dit perspectief is het van belang om nader inzicht te verkrijgen in de reeds gedane aanpassingen in de woningvoorraad van Volksbelang en vanuit het Wmo-loket. Een nadrukkelijke afstemming tussen Volksbelang en het Wmo-loket is hierbij een belangrijke voorwaarde. Beide partijen hebben immers een verantwoordelijkheid om voor passende huisvesting te zorgen. In dit verband zou ook de relatie tussen aanbod en vraag versterkt kunnen worden. Het eerder genoemde sterrensysteem, waarmee bestaande woningen kunnen worden geclassificeerd, zou veel nadrukkelijker gehanteerd kunnen worden bij het adverteren en aanbieden van woningen. Hiermee kan bereikt worden dat mensen ook zelf bewuster keuzes kunnen maken op het gebied van toegankelijkheid en aanpasbaarheid van een woning. 4.2.1 Naar maatwerkoplossingen Bovenstaande identificeert de meest kansrijke projecten voor een combinatie van doelgroepen. In een vervolg kan dit met betrokken partijen verder worden verkend, uitgewerkt en geconcretiseerd. Vanuit de doelgroep geredeneerd wordt gestreefd naar minimaal drie sterren voor nieuwbouw conform het TGWproject. Voor een bepaald percentage binnen een gebouw zijn echter ook vier sterren wenselijk, zoals bijvoorbeeld mogelijk in de gelijkvloerse nieuwbouwwoningen aan de Steenstraat. Voor alle toekomstige plannen zal inzichtelijk gemaakt worden in hoeverre er ingespeeld kan worden op deze behoefte van de doelgroep en tegen welke meerkosten. De behoefte van de doelgroep mensen met een lichamelijke beperking heeft zowel een kwantitatieve als een kwalitatieve component. Gelet op de beperkte omvang van de doelgroep mensen met een lichamelijke beperking, zoals uit deel 1 van de analyse blijkt, liggen individuele maatwerkoplossingen voor de hand. Naast nieuwbouwprojecten biedt ook de bestaande woningvoorraad perspectieven. Hierbij zal op lokaal niveau een scherpere afstemming van de individuele zorgvragen die bij het Wmo-loket binnenkomen en het bestaande aanbod van Volksbelang tot stand moeten komen. Er is reeds eerder geconstateerd dat

19

‘de’ doelgroep niet bestaat: een ieder heeft zijn eigen wensen en overwegingen. Dit vraagt enerzijds inzicht in het individuele programma van eisen van de betreffende vraag en inzicht in kansrijkheid van het huidige woningaanbod. Momenteel worden beide onderdelen tussen het Wmo-loket, zorgaanbieders en de corporatie Volksbelang onvoldoende afgestemd om adequaat op individuele vragen en behoeften te kunnen reageren. De onderlinge informatie-uitwisseling kan hierbij sterk verbeterd worden. Vanuit dit perspectief stelt Volksbelang voor om als start met die mensen die tot de doelgroep van dit onderzoek behoren, zoals geïnventariseerd in deel 1, een inventarisatie van individuele woon- en zorgvragen te komen. Gekoppeld met bovenstaande inventarisatie en de mogelijkheden van de bestaande voorraad kan zodoende tot maatwerkoplossingen worden gekomen, zowel in de bestaande voorraad als in toekomstige nieuwbouwprojecten. Hiermee kan bij uitstek worden ingespeeld op de kleinschaligheid en betrokkenheid van de gemeente, corporatie en zorgpartijen in Wijk bij Duurstede. 4.2.2 Naar toekomstige afstemming en een lokaal woon-zorgnetwerk Vervolgens kunnen toekomstige individuele gevallen in een licht afstemmingsoverleg vanuit verhuur, techniek, gemeente (Wmo-loket) en zorgverlening worden besproken. De in deze studie geïnterviewde partijen hebben ieder voor zich de beschikking over waardevolle inzichten. De uitwisseling hiervan is echter niet of slechts beperkt georganiseerd. In het afstemmingsoverleg zal overigens niet alleen de doelgroep uit deze studie – mensen met een lichamelijke beperking – centraal moeten staan, maar een veel bredere doelgroep van zorgbehoevenden en mogelijke aanbieders, zoals geschetst in hoofdstuk 2. Juist in de combinatie van doelgroepen en vergelijkbare zorgvragen liggen immers kansen. Op basis van korte lijnen tussen partijen en goede contacten op uitvoerend niveau kunnen zorgvragen en behoeften, woningaanbod en zorgconcept beter op elkaar afgestemd worden. Hierdoor kan bovendien samenhang in de geboden zorg ontstaan doordat meerdere zorgverleners betrokken kunnen worden en versnippering voorkomen kan worden. Bovendien ontstaat door de afstemming en samenwerking een gezamenlijke verantwoordelijkheid van zowel de gemeente als de corporatie en zorgaanbieders, wat op termijn ook tot kostenreducties kan leiden. De gemeente zal hier, vanuit haar taakstelling uit de Wmo en het maatschappelijk belang, wel nadrukkelijk het initiatief moeten nemen en een regierol moeten voeren. Het Wmo-loket is dan ook de meest logische partij om als ‘spin in het web’ te functioneren van een kleinschalig maar effectief samenwerkingsverband in Wijk bij Duurstede. Bijkomend voordeel is dat het lokale netwerk kan zorgen voor een eenduidige registratie van de afname van zorg en welzijnsdiensten als basis voor een continue bijsturing van beleid en een scherper inzicht in hoe de kwantitatieve en kwalitatieve zorgvraag zich in de tijd ontwikkelt. Op deze manier kan tijdig ingespeeld worden op veranderende zorgvragen in Wijk bij Duurstede.

20

BIJLAGE A: VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN AWBZ: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) vergoedt medische kosten die niet onder de zorgverzekering vallen. De meeste mensen die in Nederland wonen of in Nederland werken zijn ook verzekerd voor AWBZ-zorg. Om deze zorg te krijgen heeft men een indicatie nodig. De indicatie is een besluit waarin staat welke zorg u nodig heeft en hoeveel. Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) of een Bureau Jeugdzorg (BJZ) geven de indicaties af. BBSH: Besluit Beheer Sociale Huursector Dit besluit vormt de juridische basis voor het functioneren van de woningcorporaties. Het beschrijft de terreinen waarop de corporaties actief mogen zijn en de toelatingseisen om een woningcorporatie te kunnen worden. Verder regelt het besluit zaken als het toezicht door de minister en de verplichting tot het opstellen van een jaarrekening, jaarverslag en volkshuisvestingsverslag. Het BBSH noemt zes prestatievelden waarop de corporaties verantwoordelijkheid dragen: •

passend huisvesten van de doelgroep;

•

kwalitatief in stand houden van het woningbezit;

•

betrekken van bewoners bij beleid en beheer;

•

waarborgen van de financiële continuïteit;

•

bevorderen van de leefbaarheid in wijken en buurten;

•

bijdragen aan de combinatie wonen en zorg.

CIZ: Centrum Indicatiestelling Zorg Het CIZ beoordeelt of mensen recht hebben op AWBZ-zorg. Dit gebeurt op basis van objectieve criteria, zodat de beoordeling overal in het land hetzelfde is. Deze criteria zijn een vertaling van de richtlijnen van het ministerie van VWS. Het CIZ ontwikkelt zich de komende jaren van uitvoerder van het indicatieproces tot toetsingsautoriteit. In veel gevallen geeft een zorgaanbieder een herindicatie, die vervolgens onafhankelijk getoetst wordt door het CIZ. Mensen in complexe situaties krijgen een indicatie van het CIZ zelf. Indien nodig gebeurt dit integraal, door ook andere regelingen dan de AWBZ en de woon- en leefomstandigheden bij de indicatie te betrekken. CvZ: College voor Zorgverzekeringen Het College voor zorgverzekeringen is zowel een advies- als uitvoeringsorganisatie voor de wettelijke ziektekostenverzekeringen. Het CVZ heeft een belangrijk aandeel in het op peil houden van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de Nederlandse gezondheidszorg. Dit aandeel levert het CVZ door het uitvoeren van drie kerntaken. •

Adviseren over inhoud basispakket

•

Verdelen van premiegeld onder zorgverzekeraars

•

Uitvoeren van regelingen voor specifieke groepen

NHC: Normatieve Huisvestingscomponent Het idee achter de normatieve huisvestingscomponent (NHC) is dat het mogelijk zou moeten zijn om een bekostiging aan de hand van onderscheiden producten te laten plaatsvinden. De prijzen die dan voor deze producten worden gerekend zouden dan integrale kostprijzen moeten zijn, die zowel dienen ter dekking van alle zorgactiviteiten, maar ook voor het beschikbaar hebben van zorginfrastructuur in de vorm van gebouwen voor verblijf, behandeling, etc. Het concept van de normatieve huisvestingscomponent is bedacht om deregulering op het gebied van zorgbouw te kunnen doorvoeren.

21

Nza: Nederlandse Zorgautoriteit De NZa houdt toezicht op het gedrag van alle zorgaanbieders en zorgverzekeraars op de curatieve en langdurige zorgmarkt en kijkt of zij de wet naleven. De NZa stelt regels, budgetten en tarieven vast voor dat deel van de zorg dat is gereguleerd en stelt condities voor marktwerking vast, die geheel of gedeeltelijk geliberaliseerd kunnen worden. PGB: Persoonsgebonden budget Het persoonsgebonden budget is een geldbedrag waarmee men zelf de verzorging, verpleging en begeleiding kan inkopen die men nodig heeft. PGB’s worden afgegeven voor zorg vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en voor zorg vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Wmo: Wet Maatschappelijke Ondersteuning De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zorgt ervoor dat iedereen kan meedoen aan de maatschappij en zelfstandig kan blijven wonen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen met beperkingen door ouderdom of handicap, een chronisch psychisch probleem, maar ook om vrijwilligers en mantelzorgers. Als meedoen of zelfstandig wonen niet lukt zonder hulp, kan iemand de gemeente vragen om ondersteuning, zoals thuiszorg of een rolstoel. Gemeenten voeren de Wmo uit en iedere gemeente legt andere accenten. Gemeenten bepalen zelf voor het grootste deel hoe ze de Wmo uitvoeren. Zij zij ook zelf verantwoordelijk voor het lokale Wmo-beleid. De meeste gemeentes hebben een loket waar u terecht kunt met Wmo-vragen, bijvoorbeeld het Wmo-loket, Zorgloket of Loket Wegwijs. ZZP VV: Zorgzwaartepakketten Verpleging en Verzorging De zorgzwaartebekostiging is vanaf 2009 het bekostigingssysteem voor mensen die in een zorginstelling wonen en aanvullende zorg ontvangen. De zorgzwaartebekostiging wordt vertaald in zorgzwaartepakketten. Een zorgzwaartepakket is een volledig pakket van zorg en dienstverlening dat aansluit op uw persoonlijke situatie. Niet iedereen heeft evenveel zorg of begeleiding nodig. Daarom zijn er verschillende zorgzwaartepakketten gespecificeerd naar lichamelijke beperking (LG) en verstandelijke beperking (VG).

22

BIJLAGE B: GEINTERVIEWDE PERSONEN EN PROJECTBEGELEIDING Geïnterviewde personen o

Mw. A. van den Brink, regiomanager Poort van Wijk, Stepping Stones Home & Care

o

Dhr. A. de Jong, bestuurder, Stichting Quarijn

o

Dhr. J. Timmer, regiomanager, Stichting Quarijn

o

Mw. S. Raap, verpleegkundige en coördinator, Buurtzorg Wijk bij Duurstede

o

Dhr. J. Meuleman, voorzitter, Stichting Droomhuis

o

Mw. S. Coenmans, clustermanager Syndion (zorgverlener Droomhuis)

o

Dhr. G. Nellestein, directeur, woningcorporatie Volksbelang

Projectbegeleiding o

Mw. R. Reintjes, Voorzitter Stichting integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede

o

Dhr. H. Bokhoven, Stichting integratie Gehandicapten Wijk bij Duurstede

o

Mw. S. van de Gein, Beleidsadviseur inwonerszaken, Gemeente Wijk bij Duurstede

o

Dhr. A. Sax, Beleidsadviseur, Gemeente Wijk bij Duurstede

23

BIJLAGE C: GEBRUIKTE ACHTERGRONDINFORMATIE Geraadpleegde publicaties: o

CliëntenBelang Utrecht, Toegankelijkheid en Geschiktheid van Woningen, 23 juli 2009

o

College voor zorgverzekeringen, Kleinschalige wooninitiatieven: financieel bekeken, augustus 2006

o

Kenniscentrum Wonen – Zorg, Woonvormen voor mensen met een lichamelijke handicap of een somatische verpleeghuisindicatie: Voorwaarden voor succes, januari 2004

o

College voor Zorgverzekeringen, Gebruikersgids lichamelijke beperking, januari 2011

o

Innovatieprogramma Wonen en Zorg, Verkokerd of gemeenschappelijk? Inventarisatie wensen van cliënten op het gebied van wonen, zorg en welzijn, januari 2002

o

College Bouw Zorginstellingen, Bouwkundige verschijningsvormen van kleinschalig wonen in de ouderenzorg, Good Practice Cahier 4

o

Vilans, Kleinschalig wonen: een full-servicepakket, 209

o

Woningstichting Volksbelang & De Hoop Advies, De woningmarkt in Wijk bij Duurstede, september 2008

o

Gemeente Wijk bij Duurstede, Ontwikkelingsvisie De Engk, De uitwerking van een visie, januari 2011

o

Gemeente Wijk bij Duurstede, Programma van Eisen Zuidzijde Steenstraat, februari 2011

o

Gemeente Wijk bij Duurstede, Bouwen aan De Engk, Nieuwsbrief Woon-dienstenzone, jaargang 1, nummer 1

o

Gemeente Wijk bij Duurstede, Bouwen aan De Engk, Nieuwsbrief Woon-dienstenzone, jaargang 6, nummer 1

o

Quarijn, Arrangementen en leefplan, november 2010

o

Gemeente Wijk bij Duurstede, Beleidsnotitie Wonen met Zorg, december 2009

Geraadpleegde websites: o

www.buurtzorgnederland.com

o

www.quarijn.nl

o

www.poortvanwijk.nl

o

www.steppingstonesbv.nl

o

www.stichtingdroomhuis.nl

o

www.syndion.nl

o

www.volksbelangwbd.nl

o

www.wijkbijduurstede.nl

o

www.platformkleinschaligwonen.nl

o

www.vilans.nl

o

www.kcwz.nl/dossiers/kleinschaligwonen

24