Draagvlakonderzoek windenergie in Wijk bij Duurstede. In opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede

Draagvlakonderzoek windenergie in Wijk bij Duurstede In opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede Mireille de Heer, Dorien Brunt en Céline Hoon april - mei 2012

Draagvlakonderzoek windenergie in Wijk bij Duurstede

Colofon Datum: Mei 2012 Titel: Draagvlakonderzoek windenergie in Wijk bij Duurstede Auteurs: Mireille de Heer (De Heer & Co.), Dorien Brunt en Céline Hoon (Wing) Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede. Contactpersoon namens de gemeente was de heer Jelger Takken. Opdrachtnemer is bureau De Heer & Co. in samenwerking met bureau Wing. Gegevens uit deze rapportage mogen worden overgenomen mits onder uitdrukkelijke bronvermelding. De Heer & Co. en Wing aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de eventuele adviezen. De Heer & Co. Boothstraat 1C 3512 BT Utrecht dhec.nl Wing Hollandseweg 7E 6706 KN Wageningen wing.nl 2


Inhoud Samenvatting........................................................................................................................................... 4 1

Inleiding ........................................................................................................................................... 7

2

Werkwijze en data ........................................................................................................................... 9

3

4

2.1

Werkwijze ................................................................................................................................ 9

2.2

Betrokken maatschappelijke discussie .................................................................................. 11

2.3

Data internetpeiling .............................................................................................................. 12

2.4

Reacties op de werkwijze ...................................................................................................... 12

Draagvlak voor windenergie.......................................................................................................... 15 3.1

De meningen in cijfers ........................................................................................................... 15

3.2

Kansen rond windenergie in Wijk.......................................................................................... 18

3.3

Zorgen rond windenergie in Wijk .......................................................................................... 19

Ideeën voor drie denkrichtingen naar duurzaamheid .................................................................. 21 4.1

Windenergie .......................................................................................................................... 21

4.2

Zonne-energie ....................................................................................................................... 26

4.3

Breed palet ............................................................................................................................ 28

4.4

Suggesties voor het proces.................................................................................................... 32

Bijlage 1 Gesprekspartners voorbereidingsfase .................................................................................... 35 Bijlage 2 Volledige resultaten in beeld en cijfers .................................................................................. 37

3

Samenvatting Inleiding De gemeente Wijk bij Duurstede streeft ernaar in 2030 een klimaatneutrale, duurzame gemeente te zijn. Om de gemeentelijke doelstelling te bereiken, is investeren in duurzame energie nodig. Windenergie lijkt één van de beste mogelijkheden om CO2 te besparen. De provincie Utrecht heeft in de ontwerp Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie als mogelijke locatie voor windenergie genoemd het Amsterdam-Rijnkanaal ten zuiden van Houten. De gemeente wil weten wat het draagvlak is voor windenergie onder haar inwoners en gaf opdracht tot het uitvoeren van een onderzoek. De uitkomsten zijn bedoeld als één van de bouwstenen voor de besluitvorming door de gemeenteraad over windenergie in Wijk bij Duurstede. Het onderzoek bestond uit een informatiemarkt met forumdiscussie gevolgd door een internetpeiling. De internetpeiling bevatte twaalf vragen, deels meerkeuze, deels open. Al tijdens de uitvoering leidde het draagvlakonderzoek tot een betrokken maatschappelijke discussie in Wijk. De markt werd door circa 200 mensen bezocht. De peiling leverde in totaal 1480 reacties op. Dit is ruim 15% van de huishoudens in de gemeente. Deelnemers spraken hun waardering uit voor de consultatie en tegelijk waren er ook kritische noten ten aanzien van de manier waarop de discussie werd gevoerd en het beslissingsproces plaatsvindt. Resultaten: draagvlak voor windenergie Duurzaamheidsambitie - De ambitie van Wijk bij Duurstede om in 2030 volledig klimaatneutraal te zijn, wordt door een ruime meerderheid van de deelnemers aan de peiling (65%) ondersteund. Er is niet heel veel spreiding in de antwoorden; de meningen hierover lopen dus niet sterk uiteen. Windenergie op land - Gemiddeld staat men ongeveer neutraal tegenover windenergie op land: 48% geeft aan hier positief tegenover te staan en 44% negatief. De meningen hierover lopen sterker uiteen dan ten aanzien van de duurzaamheidsambities van Wijk. Windenergie in Wijk bij Duurstede - Een ruime meerderheid staat (in principe) negatief ten opzichte van windenergie in Wijk bij Duurstede (64%). De meningen hierover lopen sterker uiteen, voorstanders en tegenstanders zijn meer uitgesproken. Kansen voor windenergie - Gemiddeld genomen wordt geen van de in de meerkeuzevraag genoemde mogelijkheden als kans gezien. Kansen die nog het best scoren zijn vermindering van CO2-uitstoot en onafhankelijkheid van (fossiele) energie die elders wordt geproduceerd. Verder worden genoemd: beheersbaar houden energiekosten, voorsprong behouden op gebied van duurzame energie, zelf verantwoordelijkheid nemen en problemen niet doorschuiven naar de toekomst. Zorgen rond windenergie - De belangrijkste zorgen van mensen rond windenergie zijn geluidhinder, horizonvervuiling en de gedachte dat windmolens niet passen in het karakteristieke landschap. Daarnaast worden genoemd: kosten die hoger zijn dan de opbrengsten, lokaal weinig profijt, inefficiëntie door te klein schaalniveau, overlast en schade voor direct omwonenden. Ten slotte vreest men dat het ten koste zal gaan van de relaties in de stad. Alleen veiligheidsrisico’s en onvoldoende schadeloosstelling worden gemiddeld niet als zorg gezien.

4


In de peiling werden door respondenten allerhande ideeën en aanbevelingen gegeven om, naast of zonder windenergie, aan duurzaamheidsambities te gaan werken. Deze hebben we bijeengebracht rond drie denkrichtingen: wind, zon en een brede aanpak. Samengevat komen de ideeën en aanbevelingen hier op neer: •

Ideeën voor denkrichting windenergie

Als de gemeente een positief standpunt zou innemen over windenergie, dan hebben de respondenten vooral aandachtspunten rond het schaalniveau, de locatiekeuze, het nemen van initiatief en de eigen betrokkenheid van Wijkers. Wat betreft het schaalniveau zijn er zowel voorstanders van initiatief op gemeentelijke schaal als voorstanders van initiatief op hogere schaal zoals in een samenwerkingsverband van gemeenten of door het Rijk. Als het gaat om de locatie zijn er zowel voorstanders van plaatsing langs het Amsterdam-Rijnkanaal als suggesties voor alternatieve locaties waar minder overlast zou worden ervaren, zoals dun bevolkte gebieden of industrieterreinen. Uit de vraag naar het nemen van initiatief blijkt dat ruim de helft (56%) van de deelnemers een voorkeur zou hebben voor een samenwerkingsverband uit de samenleving, dat zou kunnen bestaan uit burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties of nog andere partijen. •

Ideeën voor denkrichting zonne-energie

In de peiling gaven de respondenten veelvuldig aan zonne-energie een goed alternatief te vinden voor een eventueel windpark. Men ziet veel ruimte op daken van burgers, bedrijven en overheidsgebouwen. Voordelen die werden genoemd zijn hogere rendabiliteit, lagere aanschafkosten en constante terugkoppeling naar het energienetwerk. Ook ‘minder overlast’ werd vaak genoemd: minder horizonvervuiling, geen slagschaduw en geluidsoverlast, geen schade aan natuur. Een belangrijke aanbeveling is het stimuleren van het plaatsen van zonnepanelen door middel van subsidie. Ook collectief investeren werd als goede optie gezien in verband met de kosten en het verlagen van de drempel om mee te doen. •

Ideeën voor denkrichting ‘breed palet’

Naast zonne-energie als meest interessante alternatieve mogelijkheid om te onderzoeken, vinden respondenten ook energiebesparing, energie uit biomassa en inkoop van duurzame energie van elders de moeite van het verkennen waard. Ook waterkracht van nabijgelegen rivieren en sluizen, en warmtecollectie werden genoemd. Vaak werd bepleit om een combinatie van mogelijkheden in te zetten. Suggesties voor het proces Respondenten deden op verschillende manieren ook suggesties voor het vormgeven van het proces naar duurzaamheid. Deze hadden betrekking op het benutten van kennis en ervaring van andere gemeenten en regio’s en op het belang van onderzoek dat inzicht kan bieden in alle verschillende mogelijkheden en de nieuwste technologische ontwikkelingen. Ook in geval van een brede aanpak, noemen respondenten het schaalniveau van realisatie een belangrijk aandachtspunt in relatie tot efficiëncy en onafhankelijkheid. Men wijst voorts op de voorbeeldfunctie van de gemeente en de kans om inwoners die zelf initiatieven willen ontplooien te stimuleren en faciliteren. 5

6


1 Inleiding De gemeente Wijk bij Duurstede streeft ernaar in 2030 een klimaatneutrale, duurzame gemeente te zijn. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de kabinetsdoelstelling tot 30% vermindering van het broeikasgas CO2 in 2020. Om de gemeentelijke doelstelling te bereiken is investeren in duurzame energie nodig. Windenergie in de vorm van windmolens lijkt één van de beste mogelijkheden om CO2 te besparen. De provincie Utrecht heeft in de ontwerp Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie als mogelijke locatie voor windenergie genoemd het Amsterdam-Rijnkanaal ten zuiden van Houten. Als voorwaarde geldt dat daarvoor draagvlak bestaat bij de gemeente. Deze ontwikkelingen en een motie over windmolens waren voor de gemeenteraad aanleiding om op 6 september 2011 over het thema windenergie te praten. Er werd gediscussieerd aan de hand van een discussienota windenergie Wijk bij Duurstede, opgesteld door bureau Arcadis. Naar aanleiding van deze discussie heeft de raad het college van burgemeester en wethouders (onder meer) gevraagd om het draagvlak te onderzoeken voor windenergie onder de inwoners van de gemeente Wijk bij Duurstede. In 2004 heeft de gemeente ook de mogelijkheden voor windenergie onderzocht. Toen was de uitkomst dat Wijk bij Duurstede geen windmolens wilde plaatsen. Inmiddels is het denken in de maatschappij over duurzame energie veranderd en is de technologie voor windenergie sterk voortgeschreden. Dit is de reden dat de gemeente zich opnieuw op windenergie oriënteert. Opdracht voor draagvlakonderzoek De gemeente gaf bureau De Heer & Co. in samenwerking met bureau Wing de opdracht het draagvlak te onderzoeken voor windenergie onder de bewoners en bedrijven in de gemeente Wijk bij Duurstede. Het onderzoek moest bestaan uit twee onderdelen: • •

een informatiemarkt met mogelijkheid tot discussie een internetpeiling voor alle inwoners van de gemeente

De uitkomst van het draagvlakonderzoek zijn primair bedoeld voor de gemeenteraad, als één van de bouwstenen voor de besluitvorming rond windenergie. Verkennende fase Het onderzoek maakte deel uit van de verkennende fase voor windenergie in Wijk bij Duurstede. In afwachting van dit (en andere) onderzoek(en) en het standpunt van de raad had de gemeente ten tijde van het onderzoek nog geen enkele keuze gemaakt aangaande windenergie. Dat wil zeggen dat de gemeente nog aan geen enkele exploitant, investeerder of andere partij was gebonden. Ook wat betreft het aantal en type windmolens, organisatievormen etc. waren nog geen keuzes gemaakt. De locatie aan het kanaal was door de provincie genoemd in de Structuurvisie en was op het moment van het onderzoek de locatie met het meeste perspectief. De gemeente had en heeft ook hier echter nog geen besluit over genomen.

7

8


2 Werkwijze en data 2.1 Werkwijze Het draagvlakonderzoek bestond uit een informatiemarkt, een internetpeiling en zorgvuldige communicatie daaromheen. Het onderzoek werd voorbereid met een serie van acht informele, verkennende gesprekken met personen die betrokken zijn bij of een mening hebben over windenergie in Wijk bij Duurstede. Gesprekspartners waren grotendeels afkomstig uit Wijk, deels van daarbuiten (zie bijlage 1). De resultaten van deze gesprekken werden benut voor het opzetten van de informatiemarkt, de forumdiscussie en de internetpeiling. Informatiemarkt Op 4 april 2012 werd een informatiemarkt met forumdiscussie gehouden op het gemeentehuis van Wijk bij Duurstede. De markt was open voor alle inwoners van de gemeente en werd door ongeveer 200 personen bezocht. Standhouders op de informatiemarkt waren: • • • • • • • • • •

Arcadis Blue Bear Energy De Windvogel en Organisatie voor Duurzame Energie Eneco Energiecollectief Wijk bij Duurstede Gemeente Wijk bij Duurstede Vereniging Natuur en Milieu Wijk bij Duurstede Nationaal Kritisch Platform Windenergie Stichting Belangen Wijkersloot Vereniging Platform Wijk bij Duurzaam

De forumdiscussie werd georganiseerd rondom inleidingen van verschillende sprekers. De inleiders waren: • • • • • • •

Gerwin Brandsen, Arcadis Dick van Elck, de Windvogel Arno Harting, Vereniging Platform Wijk bij Duurzaam Fred Jansen, Nationaal Kritisch Platform Windenergie Ellen Kok, Energiecollectief Wijk bij Duurstede Toon Vernooij, Stichting Belangen Wijkersloot Joost Vulto, Organisatie voor Duurzame Energie

Na elke spreker was er gelegenheid voor vragen en een gefaciliteerde discussie met de zaal.

9

Internetpeiling Na de informatiemarkt werd een internetpeiling opengesteld. Hoofddoel van de peiling was het verkrijgen van een beeld van de kansen en zorgen die de inwoners van Wijk zien rond windenergie in zijn algemeenheid en (uiteraard) binnen hun gemeentegrenzen in het bijzonder. Ook werd gevraagd naar voorkeuren en ideeën over organisatievormen en alternatieve vormen van energie. De peiling bestond uit 12 vragen, waarvan 10 inhoudelijk. De vragen waren deels meerkeuze en deels open. De vragen luidden: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Wat vindt u van de ambitie van Wijk bij Duurstede om in 2030 volledig klimaatneutraal te Hoe staat u in zijn algemeenheid tegenover windenergie op land? Wat zijn de belangrijkste kansen die u ziet rond windenergie in Wijk bij Duurstede? Wat zijn uw belangrijkste zorgen rond windenergie in Wijk bij Duurstede? Hoe staat u tegenover de ontwikkeling van een windpark in Wijk bij Duurstede? Mocht de gemeenteraad straks een positief standpunt innemen over windenergie, wie zou dan het voortouw moeten hebben bij het ontwikkelen van een windpark? Mocht de gemeenteraad straks een positief standpunt innemen over windenergie, op welke manier zou u dan zelf betrokken willen zijn bij windenergie in Wijk bij Duurstede? Mocht de gemeenteraad straks een negatief standpunt innemen over windenergie, welk advies zou u de raad dan mee willen geven? Naast een eigen windpark heeft de gemeente ook andere mogelijkheden om klimaatneutraal te worden. Bent u van mening dat deze mogelijkheden (ook) moeten worden onderzocht? Zijn er nog andere zaken rond het onderwerp ‘windenergie in Wijk bij Duurstede’ die u aan de gemeenteraad mee wilt geven?

Mensen die de peiling niet via internet konden invullen, hadden de mogelijkheid om dit schriftelijk doen. De peiling was open van 5 april tot en met 21 april. De peiling werd uitgevoerd met behulp van de Interactieve Netwerk Omgeving (INO) van bureau Wing. Om te voorkomen dat de peiling meerdere malen door één persoon zou kunnen worden ingevuld, werd ervoor gekozen om de peiling eenmaal per huishouden (IP adres) te kunnen invullen. Opgemerkt dient te worden dat deze methode niet volledig waterdicht is. We gaan er echter vanuit dat het resultaat van de peiling, het verkrijgen van een beeld van de zorgen en kansen die de Wijkers zien rond windenergie, hierdoor niet significant wordt beïnvloed. Communicatie Het draagvlakonderzoek werd zorgvuldig gecommuniceerd naar de inwoners van de gemeente. Centraal in de communicatie stond volledige openheid en helderheid over doel, aanpak, context en status van het onderzoek. • • • • 10

Op de website van de gemeente werd een pagina ingericht met alle informatie over het project en tevens links naar andere websites met inhoudelijke informatie over windenergie. In een huis-aan-huis brief werden alle inwoners uitgenodigd de internetpeiling in te vullen. Het onderzoek, de informatiemarkt en de peiling werden aangekondigd in de lokale media en via het Twitter-kanaal van de gemeente. Bij de start werden omwonenden met een brief persoonlijk geïnformeerd over het onderzoek.


2.2 Betrokken maatschappelijke discussie Al tijdens de uitvoering leidde het draagvlakonderzoek tot een betrokken maatschappelijke discussie in Wijk bij Duurstede over duurzaamheid en de mogelijkheden om daar te komen. De informatiemarkt werd bezocht door zo’n 200 personen en de forumdiscussie leidde tot een levendig debat.

Informatiemarkt en forumdiscussie op 4 april 2012

Inwoners van Wijk zochten ook op andere manieren het gesprek en de discussie op. Zo verspreidde Belangenvereniging Wijkersloot huis-aan-huis een folder en vonden op DitisWijk.nl enkele levendige forumdiscussies plaats. En werd het ‘Energiecollectief Wijk bij Duurstede’ opgericht. Dit collectief draagt de duurzaamheidsambities van Wijk bij Duurstede een warm hart toe en zoekt actief naar concrete mogelijkheden om – samen met de gemeente – op korte termijn stappen in de goede richting te zetten.

11

2.3 Data internetpeiling De internetpeiling leverde in totaal 1480 reacties op: 1450 digitaal ontvangen en 30 schriftelijk. Dit betekent dat ruim 15% van de 9300 huishoudens in Wijk bij Duurstede heeft gereageerd. Of omgekeerd: een kleine 85% van de huishoudens heeft niet gereageerd. 61 reacties werden niet in de analyse meegenomen omdat de postcodes onvolledig waren ingevuld of omdat het postcodes betrof van buiten de gemeenten Wijk bij Duurstede of Houten. Daarmee bleven in totaal 1419 reacties over op basis waarvan dit rapport is geschreven. Op basis van de opgegeven postcodes kunnen de reacties worden onderverdeeld in de volgende deelgroepen: Dichtbij mogelijke locatie Overige inwoners van Wijk bij Duurstede Overig Totaal

119 1277 23 1419

Onder ’dichtbij mogelijke locatie’ worden de omwonenden verstaan binnen een straal van ongeveer 1 km rond de in de provinciale structuurvisie genoemde locatie. ‘Overige inwoners van Wijk bij Duurstede’ spreekt voor zich en de respondenten in de categorie ’overig’ komen uit het postcodegebied van Houten.

2.4 Reacties op de werkwijze Waardering … Deelnemers spraken hun waardering uit voor consultatie en de mogelijkheid tot het invullen van de internetpeiling. "Goed dat wij als bewoners op deze manier geconsulteerd worden." "Chapeau dat hier een peiling over gehouden wordt. Echt goed de burgers te raadplegen." "Deze vorm van inspraak wordt zeer gewaardeerd!" "Deze manier enquêteren van vind ik een heel goede manier!" "Fijn trouwens om op deze manier mijn mening te mogen geven. Bedankt daarvoor." "Ik wens de leden van de gemeenteraad veel wijsheid toe en hoop dat realiteitszin het wint van populisme. Ik stel het bovendien zeer op prijs mijn mening op deze manier te hebben kunnen ventileren."

… en kritische noten Daarnaast werden ook zorgen uitgesproken over de manier waarop de discussie gevoerd wordt en het beslissingsproces plaatsvindt. Er werd aangehaald dat te zeer op windenergie gefocust wordt, waardoor andere initiatieven om verduurzaming van energie te realiseren ondersneeuwen.

12


"Ik vind het een gemiste kans dat de duurzame ambitie gestart is met de discussie over windmolens! Ik zie dat er veel kennis bij bewoners, maatschappelijke organisatie, ondernemers en agrariërs is, zet déze in. Zet in op verandering op innovatie; sociale samenhang; persoonlijke bijdrage van mensen uit de gemeente. De kansen liggen daar; niet bij de windmolens! Inzet daarop leidt tot verandering van gedrag en werkelijke verduurzaming van Wijk!" "Er wordt nu gefixeerd op 1 oplossing; waarbij veel nadelen zijn. Wat ontbreekt is een samenhangende visie; en daar bij een constellatie van passende maatregels. Het economisch argument van de gemeente voor windmolens is echt zorgwekkend. Het belemmert een onafhankelijk oordeel in het belang van Wijk"

Er wordt naar voren gebracht dat men het idee heeft dat de beslissing al genomen is, bijvoorbeeld op hoger niveau en dat het participatieproces alleen voor de vorm wordt gehouden. "Idee van enquête: goed idee. Alleen zijn de vragen wat te veel gericht op goedkeuring door de gemeente. Bij veel vragen niet de mogelijkheid om afkeuring te laten blijken terwijl ze wel moeten worden ingevuld. Dit geeft misschien een verkeerd beeld straks." "Kijk eens goed en eerlijk naar de reden om voor een windpark te kiezen. Als het echt alleen om het milieu gaat en de inwoners zou het het meest logisch zijn om eerst alle mogelijkheden te onderzoeken en die met elkaar te vergelijken. Deze peiling had dan een iets andere strekking gehad." "Het heeft er alle schijn van dat ‘men’ al een keuze heeft gemaakt om windmolens in Wijk te plaatsen en alleen nog legitieme argumenten probeert te vinden en de manier waarop laat afhangen van het ‘lokale sentiment’." "Waar ik bang voor ben is dat deze enquête een zoethoudertje is. Het windmolenpark zal ons t.z.t. door de strot geperst worden onder het voorwendsel dat we wel mee moeten doen met omliggende gemeentes en dat onderzoek naar andere vormen van energie te duur zijn voor Wijk bij Duurstede alleen." "Over het van bovenaf opleggen: de duurzaamheidsdoelstellingen worden wellicht terecht opgelegd van bovenaf; maar windenergie kan niet opgelegd worden. Het gaat om het eindresultaat en klimaatneutraal kan op vele andere charmantere manieren worden bereikt

Tenslotte geven deelnemers aan dat ze de indruk hebben dat de argumenten die worden aangedragen niet altijd gebaseerd zijn op feiten. "De zorg dat afwegingen en stellingnamen niet worden gebaseerd op feiten die worden opgeleverd uit de vele ervaringen in bijv. Duitsland met windmolens en parken. Tijdens de informatieavond viel op dat veel argumenten die naar voren werden gebracht tegenstrijdig waren. Argumenten zoals geluidsbelasting, slagschaduw, energetisch en economisch rendement zouden eerst moeten worden onderbouwd met feiten uit de praktijk. "

13

14


3 Draagvlak voor windenergie In dit hoofdstuk geven we de resultaten weer van de vragen die inzicht geven in het draagvlak voor duurzaamheid en voor windenergie in Wijk bij Duurstede (vragen 1, 2 en 5 uit de peiling). Deze geven we eerst cijfermatig weer. Daarna geven we een inhoudelijke inkleuring van deze cijfers door in te gaan op de kansen die men ziet en de zorgen die men heeft over windenergie (vragen 3 en 4). Zie Bijlage 2 voor de volledige antwoorden in beeld en cijfers.

3.1 De meningen in cijfers De antwoorden op drie vragen geven in samenhang een helder beeld van het draagvlak voor duurzaamheid en windenergie in Wijk. Deze vragen zijn: • • •

Wat vindt u van de ambitie van Wijk bij Duurstede om in 2030 volledig klimaatneutraal te zijn? Hoe staat u in zijn algemeenheid tegenover windenergie op land? Hoe staat u tegenover de ontwikkeling van een windpark in Wijk bij Duurstede?

Uit de peiling komt naar voren dat de duurzaamheidsambities van de gemeente worden ondersteund. 65% van de respondenten geeft aan de ambities nastrevenswaardig of zeer nastrevenswaardig te vinden (Figuur 1). De relatief lage standaardafwijking (σ =1.12) van het gemiddelde geeft aan dat de meningen hierover niet sterk uiteenlopen en men over het algemeen positief staat t.o.v. deze ambities. Gemiddeld staat men neutraal tegenover het opwekken van windenergie op land: 48% van de respondenten geeft aan hier positief of zeer positief tegenover te staan, terwijl 44% een negatief of zeer negatief beeld over heeft (Figuur 2). De standaardafwijking (σ =1.40) geeft aan dat de meningen hierover sterker uiteenlopen dan ten aanzien van de duurzaamheidsambities van Wijk. Als men kijkt naar windenergie ín Wijk bij Duurstede is de meerderheid van de respondenten negatief. In totaal is 53% zeer negatief en 11% staat er in principe negatief tegenover, maar dit kan onder de juiste voorwaarden veranderen (Figuur 3). Tezamen is dus 64% negatief tot zeer negatief. De relatief hoge standaardafwijking (σ =1.54) geeft aan dat de meningen hierover sterker uiteenlopen: voorstanders en tegenstanders zijn meer uitgesproken. In de deelgroep ’dichtbij mogelijke locatie’ geeft 76% aan zeer negatief ten opzichte van windmolens te staan, en 9% staat er in principe negatief tegenover, maar dit kan onder de juiste voorwaarden veranderen. In de deelgroep ’Overige inwoners Wijk bij Duurstede’ ligt dit op respectievelijk 50% en 11%.

15

Figuur 1. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot de duurzaamheidsambities van Wijk bij Duurstede.

Figuur 2. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot windenergie in het algemeen. 16


Figuur 3. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot de ontwikkeling van een windpark in Wijk bij Duurstede.

17

3.2 Kansen rond windenergie in Wijk Wat ziet men als de belangrijkste kansen rond windenergie in Wijk bij Duurstede? De respondenten zien de gegeven mogelijkheden gemiddeld niet als kans (Figuur 4: alle antwoorden scoren onder het gemiddelde van 3). Dit resultaat is in lijn met de overwegend negatieve houding van respondenten tegenover windenergie in Wijk zoals beschreven in de vorige paragraaf. De kansen die nog het beste scoren zijn: vermindering van CO2-uitstoot en onafhankelijkheid van energie die elders wordt geproduceerd.

Figuur 4. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot de kansen die mensen zien rond windenergie in Wijk bij Duurstede. Antwoordcategorieën waren: 1 = geen kans; 2 = kleine kans; 3 = kans; 4 = grote kans; 5 = zeer grote kans

Naast de gegeven mogelijke kansen, noemden de respondenten zelf nog de volgende kansen: • • • • • • • •

18

Verminderen afhankelijkheid fossiele brandstof die opraakt Energiekosten beheersbaar houden (in relatie tot stijgende kosten van fossiele energie) Behouden van voorsprong op het gebied van duurzame energie Meegaan met de trend op het gebied van duurzame energievoorziening zoals dat ook in Duitsland (zon) en Denemarken (wind) gebeurt. Probleem niet doorschuiven naar volgende generaties of andere gebieden Zelf een bijdrage leveren aan de oplossing van het energieprobleem De gemeente levert een bijdrage aan de provinciale taakstellingen voor wind Aandeelhouderschap in de problematiek van klimaatverandering en bewustzijn hier zelf aan te werken


Wat mensen zeggen … "De voordelen (kansen) zijn groter dan de nadelen (zorgen). Bovendien wordt fossiele brandstof steeds schaarser en is er door de stijging van de (wereldwijde) welvaart steeds meer vraag naar energie. Ofwel energie wordt duurder! Door de inzet van alternatieve 'energiebronnen' wordt de afhankelijkheid van fossiele brandstof verminderd en blijven de energiekosten beheersbaar. De inzet van windenergie een goede stap vooruit!" "Wie nu tegen alternatieve energie is kijkt niet verder dan zijn achtertuin. We hebben een landelijke, zelfs wereldwijde, opgave om zo snel mogelijk in alternatieve energie te voorzien. We hebben veel wind en zijn een uitermate geschikt land voor windmolens. Ik hoop dat de Raad beseft dat deze discussie veel verder reikt dan lokale belangen. Er zijn provinciale taakstellingen; het kan niet zo zijn dat een gemeente zich onttrekt aan dit collectieve goede doel!" “Mits de gemeente zorgt voor een eerlijke verdeling van de voordelen, is een windpark verreweg de goedkoopste en meest effectieve manier om duurzamer te worden. De gemeente moet hierbij opkomen voor het gemeenschappelijk belang, winst voor deelnemende burgers.”

3.3 Zorgen rond windenergie in Wijk Wat zijn de zorgen die mensen hebben rond windenergie in Wijk bij Duurstede? De belangrijkste zorgen zijn: geluidshinder, horizonvervuiling en dat windmolens niet passen in het karakteristieke landschap (Figuur 5). Ook wordt gedacht dat de kosten hoger zullen zijn dan de opbrengsten en dat er lokaal weinig profijt zal zijn. Schade aan natuur en zorgen over slagschaduw scoren gelijk. Tenslotte vreest men dat het ten koste zal gaan van de relaties in de stad. Alleen veiligheidsrisico’s en onvoldoende schadeloosstelling worden gemiddeld niet als zorg gezien. Het feit dat er zoveel zorgen zijn, is in lijn met de overwegend negatieve houding van respondenten tegenover windenergie in Wijk zoals beschreven in de vorige paragraaf.

Figuur 5. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot de zorgen die mensen hebben rond windenergie in Wijk bij Duurstede. Antwoordcategorieën waren: 1 = geen zorg; 2 = kleine zorg; 3 = zorg; 4 = grote zorg; 5 = zeer grote zorg 19

Naast de gegeven mogelijke zorgen, noemden de respondenten zelf nog de volgende zorgen: • • • • • • • • •

Lage rendabiliteit in termen van CO2-reductie Kosten en vervuiling door de productie van de molens Afhankelijkheid van (onvoorspelbare) subsidies Schuiven van belastinggeld (subsidies die de belastingbetaler uiteindelijk zelf betaalt) (Economisch) belang van toerisme en recreatie geschaad Kleinschalige aanpak door een gemeente leidt tot versplintering en inefficiëntie Huizen worden minder waard en onverkoopbaar Overlast is niet afkoopbaar Overlast voor mensen die niet onder de ‘omwonenden’ vallen en geen schadeloosstelling krijgen, maar die toch hinder hebben

Wat mensen zeggen … "De productie en installatie kosten veel aan CO2-uitstoot. De kosten voor onderhoud (hoe vaak staat zo'n molen niet buiten bedrijf!) en beperkte opslagmogelijkheden doen mij twijfelen of het rendement de moeite loont." "Wijk heeft een redelijk ongeschonden horizon, geen hoogspanningsmasten, geen torenflats e.d. Dat gegeven is goud waard, die ongereptheid moet gekoesterd worden, net als stilte, zuivere lucht, donkerte e.d." "De grootste kans is dat er een kleine groep goed verdient aan de windturbines ten opzichte van een grote groep die er hinder van ondervindt en financieel verlies op lijdt." Niemand gaat vrijwillig in de buurt van een 150m hoge windmolen wonen; onze huizen worden gelijk 2 ton minder waard als er een windmolen in de buurt staat. Huizen zijn nu al niet verkoopbaar, laat staan dan. De waarden van onze huizen zijn veel te hoog door de gemeente ingeschat en we betalen wel de onroerendgoedbelasting over dat bedrag. Wij als omwonenden van een windmolen worden dubbel gepakt uiteindelijk. Er ontstaat de situatie dat onze huizen onverkoopbaar worden door de plaatsing van een windmolen die te weinig wind vangt en uiteindelijk ook niets oplevert."

20


4 Ideeën voor drie denkrichtingen naar duurzaamheid In Hoofdstuk 3 zijn we ingegaan op het draagvlak voor windenergie in Wijk bij Duurstede, de kansen die men ziet en de zorgen die men heeft. Duidelijk werd dat het draagvlak voor wind gering is. Tegelijk werd ook een aantal andere zaken duidelijk. Zo is er brede steun voor de duurzaamheidsambities van Wijk bij Duurstede en worden allerlei alternatieven voorgesteld om zonder of naast windenergie aan die duurzaamheidsambities te gaan werken. In dit hoofdstuk hebben we de rijkdom aan ideeën en aandachtspunten bijeengebracht rond drie denkrichtingen: wind, zon en een brede aanpak. Ofwel: • • •

Als de gemeenteraad zou besluiten verder te gaan met windenergie, waar zou ze rekening mee moeten houden? Als de gemeenteraad zou besluiten in te zetten op zonne-energie, waar zou ze rekening mee moeten houden? Als de gemeenteraad zou besluiten in te zetten op een brede strategie naar verduurzaming, waar liggen kansen en waar zou ze rekening mee moeten houden?

Gezien het geringe draagvlak voor windenergie, waarom werken we in dit hoofdstuk toch deze denkrichting verder uit? De overweging hiervoor is dat in een onderzoek voor de gemeente naar overige duurzame technieken (Arcadis, mei 2012), wordt aangegeven dat alle vormen van duurzame energie moeten worden ingezet om de gemeentelijke duurzaamheidsdoelstelling te halen. Dit werd ook genoemd door aanwezigen op de informatiemarkt en door respondenten van de internetpeiling. Aan het eind van dit hoofdstuk gaan we kort in op een aantal algemene suggesties van de respondenten voor het verloop van het proces met betrekking tot het realiseren van de duurzaamheidsambities. Een volledig overzicht van alle inhoudelijke antwoorden op de open vragen van de internetpeiling kan worden opgevraagd bij de gemeente Wijk bij Duurstede.

4.1 Windenergie Als de gemeenteraad zou kiezen voor windenergie, welke aandachtspunten worden in de internetpeiling aangereikt? Waar zou zij volgens de respondenten rekening mee moeten houden? Hieronder worden rond een aantal thema’s aan de hand van citaten dilemma’s en aandachtspunten geschetst. 4.1.1 Schaalniveau In verband met het beheer van een eventueel windmolenpark worden zowel mogelijkheden gezien in lokaal als provinciaal of landelijk beheer. Voorstanders van lokaal beheer geven aan dat eigen energievoorziening zorgt voor transparantie en zeggenschap. Men kan op die manier zelf invloed uitoefenen op het beslissingsproces in plaats van dat men afhankelijk is van landelijke of wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van energievoorziening. "Windmolenprojecten worden uitgevoerd door (grote/internationale) bedrijven die niet betrokken zijn in de buurt. Kleinschaliger projecten die dichter bij de burger staan (zonneboiler/spaarlampen) geven mensen zeggenschap ('stakeholdership') in de problematiek van klimaatverandering/het milieu en het idee dat ze zelf hieraan werken. Dit verdient de voorkeur boven een opgelegde technische installatie die niet strookt met de

21

natuur/toerisme karakter van de gemeente en waar mensen van 'buiten' geld aan verdienen."

Voorstanders van een aanpak op een hoger bestuurlijk niveau geven daarentegen aan dat kleinschaligheid leidt tot inefficiëntie en versplintering van initiatieven. Zij geven de voorkeur aan het bundelen van krachten door samen te werken met andere gemeenten of door een aanpak op nationaal niveau. “Kijk of er een windmolenpark samen met andere naburige gemeentes opgezet kan worden in een gebied waar zo min mogelijk mensen er door geraakt worden in hun directe leefomgeving. Kijk of contracten kunnen worden afgesloten met leveranciers van duurzame energie elders in het land of daarbuiten; waar op grote en efficiënte schaal duurzame energie wordt opgewekt. Energie is transporteerbaar. Kleinschaligheid van projecten is niet per definitie de beste en goedkoopste aanpak." "De gemeente WbD denkt te kleinschalig. Je moet veel grootser denken en handelen. Windparken moet je grootschalig opzetten en op zee doen in verband met de grote hoeveelheid wind op zee. Grote parken van minimaal 1000 stuks bij elkander is vele malen efficiënter en beter te beheren, dan heel Nederland vervuilen met overal 3 tot 10 windmolens. Het bederft ons landschap." "Het oplossen van vraagstukken als bijvoorbeeld de levering van grondstoffen (denk aan zandafgravingen) of energietekorten moeten m.i. niet lokaal opgelost worden. Het schaalniveau om dit soort zaken aan te pakken moet minimaal regionaal zijn maar bij voorkeur nationaal. De inrichting van het landschap wordt er dusdanig negatief door beïnvloed als iedereen maar zijn eigen windmolenparkje of landafgravinkje aanlegt dat Nederland er negatieve gevolgen van kan ondervinden.”

4.1.2 Locatie In de antwoorden op de open vragen kwam ook een aantal suggesties en zorgen naar voren met betrekking tot de locatie van de te plaatsen windmolens. Vaak werd een locatie op zee genoemd als een efficiënter alternatief voor plaatsing op het land. "Ik ben voor gebruik van windenergie; mits op zee gewonnen wordt. Slechts heel af en toe zijn de molens voor de kust waar te nemen en horen doe je ze al helemaal niet. Dus op die plek bezorgen ze niemand overlast."

Daarnaast werd gesuggereerd de windmolens te plaatsen in dunbevolkte gebieden of op industrieterreinen, waardoor er minder overlast van wordt ervaren. "Ik begrijp dat het Amsterdam-Rijnkanaal als een mogelijke locatie in beeld is. Waarom wordt niet gekozen voor het plaatsen van dit soort installaties op terreinen die toch al onvriendelijk zijn met betrekking tot natuur en woongenot, zoals industrieterreinen?"

22


Maar het Amsterdam-Rijnkanaal werd juist ook aangedragen als geschikte locatie voor het plaatsen van de windmolens. Respondenten gaven aan het in ieder geval belangrijk te vinden dat de windmolens niet in de buurt van woningen zou komen te staan. "Zorgvuldige landschappelijke inpassing is een voorwaarde. In Wijk is die voorwaarde goed in te vullen dankzij de kanaalzone. Groepsgewijze opstellingen bij bedrijventerreinen kunnen ook, maar zijn minder aan te bevelen omdat de opstelling aldaar willekeurig is. Een opstelling langs lijnelementen, zoals een dijk, een weg of een kanaal, kunnen landschapselementen versterken en soms zelfs verrijken. Probeer ze in 'nieuw' landschap te plaatsen, zoals het Amsterdam- Rijnkanaal, maar niet langs de cultuurhistorisch zeer waardevolle dijk naar Amerongen. Probeer aansluiting te vinden met buurgemeenten langs het kanaal richting Tiel." "Het Amsterdam-Rijnkanaal is een perfecte locatie voor windturbines. Die turbines breken de streep van het kanaal in het landschap. Het moet toch mogelijk zijn om die windmolens zo te plaatsen dat direct omwonenden er maar weinig last van hebben. Houd dan een afstand van 300 meter van een huis als norm"

4.1.3 Het nemen van initiatief Ook werd de deelnemers gevraagd welke partij het voortouw zou moeten nemen indien de gemeenteraad een positief standpunt zou aannemen met betrekking tot windenergie. Uit de meerkeuzevraag kwam naar voren dat het merendeel van de respondenten een voorkeur geeft aan een samenwerkingsverband uit de samenleving. Dit is te zien in Figuur 6. Dit samenwerkingsverband zou kunnen bestaan uit burgers, bedrijven en/of maatschappelijke organisaties. 11% geeft aan de voorkeur te geven aan een externe partij, zoals een energiebedrijf of projectontwikkelaar; 16% geeft de voorkeur aan de gemeente als leidende partij en 17% geeft een andere suggestie. Ook het grootste deel van de suggesties die de respondenten zelf aandroegen had betrekking op het realiseren van een samenwerkingsverband. Uiteenlopende voorstellen werden gedaan waarbij het verband kon bestaan uit verschillende partijen, waaronder gemeente, energiebedrijven, inwoners en onafhankelijke partijen. "Een samenwerkingsverband van gemeente (=doel en belang) en energiebedrijf (=deskundigheid en exploitatie)." "Een nog op te richten stichting, welke zal bestaan uit een vertegenwoordiging van burgers, maatschappelijke organisaties en gemeente." "De gemeente als actieve opdrachtgever en als toezichthouder voor het waarborgen van de burgerbelangen, waarbij een externe partij als expert het windpark ontwikkeld en plaatst." "Samenwerkingsverband zoals genoemd, maar met duidelijk aandacht voor inwoners van WbD en omwonenden van het park."

Andere partijen die genoemd werden, waren energiebedrijven, de provincie of de overheid en NGO’s waaronder milieuorganisaties en Belangenvereniging Wijkersloot.

23

Figuur 6. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot de partij die het voortouw zou moeten nemen bij de ontwikkeling van een windpark.

24


4.1.4 Eigen betrokkenheid van Wijkers Mocht de gemeenteraad straks een positief standpunt innemen over windenergie, op welke wijze zou u dan zelf betrokken willen zijn bij windenergie in Wijk bij Duurstede? Op deze vraag antwoordde de helft van de respondenten niet betrokken te willen zijn. 13% zou mee willen denken over de ontwikkeling van een park, bijvoorbeeld over het aantal en type molens, inpassing in het landschap, organisatievormen, verdienmodellen etc. 9% zou mede-eigenaar willen zijn, bijvoorbeeld door aandelen te kopen of lid te worden van een coöperatieve vereniging die het windpark exploiteert. 28% van de respondenten zou gebruik willen maken van duurzame stroom uit het windpark van de gemeente.

Figuur 7. Overzicht van de antwoorden van de internetpeiling met betrekking tot eigen betrokkenheid van inwoners van Wijk mocht de gemeente een positief standpunt innemen over windenergie.

25

4.2 Zonne-energie Als de gemeenteraad zou kiezen voor zonne-energie, waar zou zij volgens de respondenten dan rekening mee moeten houden? Hieronder worden rond een aantal thema’s aan de hand van citaten dilemma’s en aandachtspunten geschetst. 4.2.1 Sterk pleidooi voor zonne-energie De mogelijkheid tot het geven van open antwoorden werd dikwijls gebruikt voor het geven van een sterk pleidooi voor zonne-energie. Deze vorm van opwekking van hernieuwbare energie werd zeer vaak aangedragen als goed alternatief voor een eventueel windmolenpark. Veelal werden de voordelen genoemd die zonne-energie volgens de respondenten zou hebben ten opzichte van windenergie. Er werd aangedragen dat zonne-energie een hogere rendabiliteit heeft, onder andere door een efficiëntere productie van energie en een lagere onderhoudsbehoefte. Tevens gaven de deelnemers aan dat zonnepanelen goedkoper zijn in de aanschaf en daarnaast een kortere terugverdientijd hebben. Het feit dat zonnepanelen een constantere terugkoppeling aan het energienetwerk hebben, werd ook gezien als voordeel. "Zonnepanelen zijn (voor zover mijn informatie klopt) veel goedkoper (geworden), minder belastend, zoals minder horizonvervuiling, geluidloos, eenvoudig aansluitbaar, ook op het energienetwerk enz. Onderhoud is behapbaar. Geen idioot grote ladder-gevallen nodig om die roestpalen te onderhouden enz."

Ook met betrekking tot de overlast werd zonne-energie aangedragen als een beter alternatief dan windenergie. Het feit dat de zonnepanelen minder horizonvervuilend zijn, werd als groot voordeel gezien. Verder werden de afwezigheid van slagschaduw en geluidsoverlast en het feit ze geen schade aan vogels veroorzaken, gezien als goede eigenschappen van zonnepanelen. "Wij zouden liever energie door zonnepanelen opgewekt zien, dat is minder opvallend." "Maak gebruik van zonnecollectoren! Dit horen we veel onder boeren. Geen geluid, geen slagschaduw, geen gevaar voor de gezondheid en het brengt uiteindelijk veel meer op."

Ook werd ingebracht dat zonnepanelen goed zouden zijn voor de gemeenschap, bijvoorbeeld door een verbetering van het imago van Wijk bij Duurstede. In tegenstelling tot windmolens zouden zonnepanelen kunnen leiden tot een grotere betrokkenheid van de inwoners bij het realiseren van de duurzaamheidsambities. "Realiseer zonne-energie op elk Wijks dak; zorg als gemeente voor de aanleg daarvan en pronk dan met een eigen energiebeleid, schoon, onzichtbaar, natuurvriendelijk, goed voor de gemeenschapszin, daling in energiekosten voor gemeente en bewoners.”

4.2.2 Suggesties Respondenten gaven een aantal suggesties in de internetpeiling, indien de gemeenteraad besluit om zonne-energie te realiseren. In een groot aantal gevallen werd geopperd dat het stimuleren van het plaatsen van zonnepanelen door inwoners van Wijk bij Duurstede door middel van subsidie een goed alternatief zou zijn voor een windmolenpark. 26


"Ik denk dat dit geld beter gestoken kan worden in zonne-energie voor huishoudens - dus subsidiëring van zonne-energie. Hierdoor wordt iedereen energie-onafhankelijk en dat is beter voor de samenleving en Nederland." "Zelf willen we al jaren zonnepanelen, zonne-energie gebruiken, maar omdat de terugverdientijd 15 jaar is, hebben we het nog niet gedaan (hoeveel mensen weten zeker dat ze meer dan 15 jaar in hun huis blijven wonen?). Tenzij de aanschafkosten zakken, zal het nooit door een groot deel van de burgers uitgevoerd worden. Zonnepanelen/boilers en spaarlampen subsidiëren door de gemeente lijkt mij de snelste route naar klimaatneutraliteit en met veel minder rompslomp dan dat windmolenpark."

Daarnaast werd aangedragen dat er veel ruimte op daken beschikbaar is voor het plaatsen van zonnepanelen, zowel bij woningen van burgers, bedrijfspanden en gemeentegebouwen. Een verplichting zou kunnen worden ingesteld voor het plaatsen van zonnepanelen op daken van nieuwbouw- en huurhuizen. “Als men het toch op lokale schaal wil oplossen, dan moet men dat dusdanig inpassen dat niemand er een negatieve beleving van heeft. Te denken valt aan alle platte daken van de gebouwen op het industrieterrein voorzien van zonnepanelen. Als grondbezitters een vergoeding krijgen voor het beschikbaar stellen van hun grond voor de plaatsing van een windmolen, waarom dan niet een bedrijf dat zijn dak beschikbaar stelt voor de plaatsing van zonnepanelen?" "Laat gratis zonnecollectoren plaatsen bij die burgers die dit willen, waarbij dan de meer opbrengst verkocht kan worden aan de rest van het land waardoor Wijk inkomsten krijgt." "Zonne-energie panelen op openbare gebouwen. B.v. zwembad, sporthallen, bij verbouwing van het oude Revius. Zonne- energie op de daken van het bedrijventerrein. Een samenwerkingsverband tussen bedrijven en gemeente/energiebedrijf."

Collectief investeren in zonnepanelen werd gezien als een goede manier om de kosten te beperken, waardoor het ook voor inwoners gemakkelijker wordt om te investeren in duurzame energie. "Zonnepanelen zijn duur in de aanschaf voor een gezin; wellicht is het mogelijk om collectiviteitskorting te krijgen. Samen sterk." "Er zijn vele wegen om gebruik van duurzame energie te bevorderen. Bijvoorbeeld gezamenlijke inkoop van energie voor alle inwoners en bedrijven van Wijk; deel van de winst daarvan investeren in zonne- energiewinning; zodat op den duur steeds minder energie hoeft te worden gekocht en steeds meer zelf wordt opgewekt. Goed voor milieu en voor de portemonnee. Zo zijn er nog meer te bedenken."

Er werden relatief weinig zorgen geuit rond de realisatie van zonne-energie in Wijk bij Duurstede.

27

4.3 Breed palet Indien de gemeenteraad zou kiezen voor een breed palet aan mogelijkheden en initiatieven, waar zou deze aanpak uit kunnen bestaan en wat zijn de aandachtspunten waar de gemeente rekening mee zou moeten houden? Allereerst presenteren we de cijfers van de internetpeiling over de preferenties rond alternatieven. Daarna volgen de ideeën en aandachtspunten die mensen aandroegen. 4.3.1 Alternatieven De deelnemers hadden de mogelijkheid aan te geven in welke mate andere mogelijkheden met betrekking tot duurzame energie onderzocht zouden moeten worden. De gemiddelde waarden voor de antwoorden op deze vraag zijn weergegeven in Figuur 8. De antwoordcategorieën op deze vraag waren: 1 = niet onderzoeken; 2 = het onderzoeken waard; 3 = zeer het onderzoeken waard. Ook uit deze grafiek blijkt de grote voorkeur voor zonne-energie, men vindt deze vorm van hernieuwbare energie het meest onderzoeken waard. Ook het onderzoeken van de mogelijkheden voor energiebesparing, energie uit biomassa en inkoop van duurzame energie van elders vindt men gemiddeld de moeite waard.

Figuur 8. Gemiddelde waarden van de mate waarin de respondenten de gegeven mogelijkheden het onderzoeken waard vinden.

28


4.3.2 Ideeën en aandachtspunten Respondenten benutten de open vragen in de peiling veelvuldig om ideeën en aandachtspunten te ventileren rond alternatieve routes naar duurzaamheid. Energiebesparing Diverse vormen van energiebesparing werden aangedragen, waaronder woningisolatie, afvalscheiding en -verwerking, het stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer en fietsgebruik, een autovrije binnenstad, het bevorderen van consumptie van lokaal geproduceerde producten en het gebruik van hr-ketels. Energiebesparing door middel van een reductie in openbare verlichting werd zeer vaak genoemd als goede mogelijkheid om te bezuinigen op energiegebruik. "We moeten een keer af van uitsluitend economische modellen die van jaarlijkse groei uitgaan. Hierdoor zou goedkoop kunnen worden bezuinigd op energie en materiaalgebruik (denk bijvoorbeeld aan transport). Denk bijvoorbeeld aan het meer regionaliseren van de productie van dagdagelijkse behoeften." “Ik mis de aandacht voor scheiding van afval. Ik zie in Utrecht vele bakken voor gescheiden inzameling van papier, textiel, plastic, glas. Dit lijkt mij een goede manier om energie te besparen.” "Dit is een korte termijn oplossing die minimaal aan de energie toevoegt en uiteindelijk niet zal voldoen als er geen andere maatregelen worden genomen. Verminder bijv. het energieverbruik, te beginnen met de grootverbruikende overheden (straatverlichting; ‘het nieuwe werken’; centralisatie van intergemeentelijke faciliteiten; verkoop gemeentehuis; outsourcing etc.). Dit mes snijdt aan 2 kanten: energiebesparing en inkrimping van de gemeentelijke kosten." "Mogelijkheid m.b.t. energiebesparing: doof (of beperk) de straatverlichting 's nachts tussen 00.00u en 5.00u. Verlichting in de nacht is schadelijk voor de natuur en kostbaar, de opbrengst is slechts schijnveiligheid. De enkeling die dan op straat is, is al verplicht verlichting te voeren. Daarnaast: stop het aanlichten van markante gebouwen op tijdstippen dat er nauwelijks mensen op straat zijn om ernaar te kijken (late avond en nacht)."

Energie uit biomassa Wat betreft energieopwekking met behulp van biomassa noemden de respondenten het benutten van mest en fruitafval. "Als er in ons fruitteelt-gebied jaarlijks nog veel fruit (als afval) wordt "doorgedraaid" is deze grondstof wellicht als biomassa bruikbaar."

Waterkracht en overige vormen Naast de mogelijkheid om te kiezen voor zonne-energie als alternatief voor een windmolenpark, gaven respondenten ook vaak suggesties voor andere vormen van hernieuwbare energie. Energie halen uit de stroomkracht van nabij gelegen rivieren en sluizen was het alternatief dat het 29

meest naar voren kwam. Het feit dat een dergelijke waterkrachtcentrale geen of minder horizonvervuiling en overlast oplevert, wordt als grootste voordeel gezien. "Windenergie is niet efficiënt genoeg om een dergelijke investering te doen. Wijk heeft een onuitputtelijke bron voor handen in de vorm van water. Niveauverschil kan energie opleveren." "Haal energie uit het water. Dat stoomt dag en nacht zonder dat het zichtbaar is en constant.” “Ik snap dat de gemeente een doel heeft wat betreft CO2-uitstoot en klimaatneutraal zijn, maar volgens mij is windenergie niet de oplossing. Er zijn ook ‘molens’ die onder water hangen en door de waterstroming energie opwekken. Dit laat in ieder geval het landschap onaangetast.” “Onderzoek waterenergie bij bijvoorbeeld de sluizen. Niet zichtbaar en niet afhankelijk van de wind. Hogere energieomzet en dus rendement.”

Warmtecollectie was ook een alternatief dat vaak werd aangedragen, hierbij werd gedacht aan aardwarmte, het gebruik van warmtewisselaars, restwarmte van de industrie en warmte uit asfalt. Ook kernenergie werd genoemd. “Kijk eens of aardwarmte een haalbaar (toekomstig) alternatief is. Nu zijn dergelijke installaties nog duur - maar hoe dat zit bij grootverbruik en visie rond prijsontwikkeling zou mogelijk onderzocht kunnen worden.” "Persoonlijk vind ik het jammer dat er geen ruimte in de discussie meer is voor het alternatief ‘kernenergie’. Ondanks de risico's is dat volgens mijn mening een zeer effectieve optie totdat andere methodes van energieopwekking verder zijn ontwikkeld en dezelfde voordelen en veel minder risico's hebben. Zie Frankrijk!"

Duurzame energie van elders De inkoop van duurzame energie elders werd ook gezien als alternatief. "Afrika heeft veel zonnige landen met volop mogelijkheden voor zonne-energie. Probeer daar nog meer van de grond te krijgen en importeer deze energie voor een marktconforme prijs!" "Stop eens met het middeleeuws denken. Energie behoeft niet binnen een gemeentegrens te worden opgewekt om gebruikt te kunnen worden. Voorbeeld: waterkracht uit Scandinavië voorziet nu al in een groot deel van onze groene stroom." "Onlangs werd door de Lionsclub alhier een lezing georganiseerd over toepassing van zonneenergie uit de Sahara. Hoewel een Europees project voor de lange adem, lijkt dit toch een bijzonder doordacht plan voor de toekomstige energiebehoefte, dat onze aandacht meer dan waard is."

30


Maar er werd ook een aantal zorgen uitgesproken met betrekking tot de aanschaf van alternatieve energie elders. Hier wordt gewezen op het feit dat dit uiteindelijk niet leidt tot een verduurzaming van de gemeente, maar eerder betekent dat de verantwoordelijkheid verschoven wordt naar andere gebieden. Ook worden bewoners op deze manier minder bewust gestimuleerd een bijdrage te leveren aan het energieprobleem. "Door de inkoop van duurzame energie van elders worden de gemeente en haar inwoners onvoldoende gestimuleerd om bewust om te gaan met energie. Dus bij voorkeur niet doen, tenzij er geen adequate alternatieven zijn. Wellicht kunnen samen met andere gemeenten of landelijk (macro) betere alternatieven worden ontwikkeld." "De laatste keuze (inkoop van duurzame energie van elders) is een voorbeeld van hoe het niet moet. Dan laat je de anderen de kooltjes uit het vuur halen tegen betaling." "De gemeente moet zijn eigen verantwoordelijkheid nemen; inkoop van duurzame energie van elders is dan meer een soort van afschuiven van verantwoordelijkheid." "Duurzame energie elders: in potentie wel, maar oppassen voor landschappen/ flora-fauna die daardoor ‘elders’ worden vernietigd."

Combinatie van mogelijkheden Eveneens werd vaak genoemd dat de gemeente zich niet zou moeten richten op één van deze mogelijkheden, maar een combinatie van initiatieven zou kunnen inzetten. Er werd aangedragen dat alleen een combinatie van verschillende vormen van energieopwekking en -besparing tot een duurzame gemeente zouden kunnen leiden. “Ik mis een totaalvisie op energiebeleid. Mijn voorkeur gaat uit naar een zo fijnmazig mogelijk gedecentraliseerd systeem, bijvoorbeeld zonne-energie per woning of per wijk opwekken (dus investeren in particuliere/collectieve aanschaf en gebruik zonnepanelen) aangevuld met windenergie of biomassa-energie die op regionaal niveau wordt geproduceerd. Dat draagt m.i. op den duur het meeste bij aan onafhankelijkheid van burgers van externe partijen en aan beperking CO2 uitstoot.” “De raad moet zich niet buigen over 1 detail, maar juist over de set aan maatregelen om neutraal te worden. Steeds 1 aspect belichten zal altijd leiden tot polarisatie van standpunten." "Klimaatneutraal betekent 140.000 ton uitstoot van CO2 én overige broeikasgassen in 2030 tot nul reduceren. Uit een quickscan blijkt alles nodig te zijn en dan nog is compenseren nodig. Dus én-én."

31

4.4 Suggesties voor het proces Naast alternatieve vormen van hernieuwbare energie, werd in de internetpeiling ook een aantal suggesties gedaan ten aanzien van de aanpak van het verdere proces voor het realiseren van de duurzaamheidsambities van Wijk bij Duurstede in het algemeen. Deze suggesties zijn hieronder kort weergegeven en worden daarna verder toegelicht. • • • • • •

Gebruik kennis en ervaring van andere gemeenten en gebieden Doe onderzoek Denk goed na over het schaalniveau Geef als gemeente het goede voorbeeld met betrekking tot duurzaamheid Stimuleer burgerinitiatieven Inventariseer de mogelijkheden voor collectieve investeringsmogelijkheden

Gebruik kennis en ervaring van anderen Een deel van deze suggesties had betrekking op het gebruikmaken van de kennis en ervaring van andere gemeenten en gebieden die klimaatneutraal zijn of willen worden. "Onderzoek bij gemeenten die al klimaat neutraal zijn en hoe zij dat doen; daar kan WbD haar voordeel mee doen." "In Europa en buiten Europa zijn aantoonbare voorbeelden te geven van plaatsen kleiner dan Wijk bij Duurstede die energieneutraal opereren; zonder windmolens natuurlijk en uiteraard waarbij de ervaring is dat deze modellen tot grote maatschappelijke betrokkenheid en uitermate boeiende resultaten hebben geleid. Is het niet een idee om de doelstellingen als vertrekpunt te nemen en niet de oplossing? Lijk mij het meest fatsoenlijk en professioneel." “Zoek contact met bijvoorbeeld de gemeente Texel. Zij hebben al kennis over energieneutraal. Plan is daar al in 2017 energieneutraal te zijn. Hebben ook groot draagvlak onder de bevolking. Naast eigen bevolking hebben ze op Texel in de zomer honderdduizend toeristen die ook energie gebruiken. Zelfs met het toeristenenergiegebruik erbij wil Texel energieneutraal zijn. Neem contact op met Texel; we kunnen leren van een goed voorbeeld! Texelaars delen graag hun ervaringen!"

Onderzoek De respondenten wijzen op het belang van onderzoek dat meer inzicht kan bieden in alle verschillende mogelijkheden en de nieuwste technologische ontwikkelingen. Ook zou onderzoek meer informatie kunnen verschaffen over de rendabiliteit en effectiviteit van de verschillende opties. "Het lijkt mij niet meer dan logisch om alle alternatieven te onderzoeken! En presenteer een droge tabel met windmolens, biogas en zonne-energie. Wat zijn de investeringen; wat is de terugverdientijd; welke subsidies worden er verstrekt; gevolgen werkgelegenheid en eventueel andere cijfers. Subsidies hebben een grote invloed en strooien zand in de ogen van beslissers; welke politieke standpunten zijn er en waarom. Eén grote windmolen is een véél groter investeringsrisico dan 1000 zonnepanelen. De landschapsvervuiling is voor bijna iedereen wel helder; die willen we niet.”

32


Schaalniveau Ook in het geval van een brede aanpak zijn er zijn zowel voorstanders van een lokale, als provinciale of landelijke aanpak. Zij gaven de gemeenteraad mee goed na te denken over het schaalniveau waarbinnen de duurzaamheidsambities gerealiseerd worden. In het geval van een aanpak op hoger niveau wordt gewezen op de inefficiëntie en fragmentatie die een lokale aanpak tot gevolg hebben. Voorstanders van een lokale aanpak wijzen dan weer op de mogelijkheden tot het stimuleren van regionale initiatieven en zij zien kleinschaligheid en onafhankelijkheid van andere partijen juist als een sterk punt. "De wereld is op dit moment zo klein dat het ridicuul is te onderzoeken hoe je als gemeente klimaatneutraal kan zijn als je uitgaat van het binnen de gemeentegrenzen opwekken van de door de inwoners verbruikte energie. De gemeente is te klein om dat te kunnen (los nog van het opslagprobleem); dit pak je op minimaal nationaal niveau aan. Als gemeente doe je er goed aan te sturen op een zo laag mogelijk energieverbruik alsook energiebewustzijn en daaraan gekoppeld gedragsverandering. Verder zoek je aansluiting bij nationale en internationale initiatieven. Probeer niet te doen alsof je als kleine gemeente het energieprobleem kunt oplossen. De kennis daartoe ontbreekt volkomen. Het inhuren van expertise kost alleen maar onnodige belastingcenten. Laat het aan de spelers over die weten waar het over gaat; prik door luchtballonnen heen; en blijf ver van het (meewerken aan het) rondpompen van subsidiegelden." “Alle beetjes helpen. Mensen passen al steeds meer zonnecellen toe op het dak van hun huis. De gemeente moet niet achter de feiten aanlopen; maar stimuleren en mee het voortouw nemen. Lokaal energie opwekken is ook een manier om samen te handelen!”

Voorbeeldfunctie gemeente Daarnaast wordt aangedragen dat de gemeente op dit vlak een voorbeeldfunctie te vervullen heeft en door zelf het goede voorbeeld te geven ook haar inwoners zou moeten stimuleren om te investeren in duurzame energie en energiebesparing. Er wordt bijvoorbeeld gesuggereerd om op het gemeentehuis zonnepanelen of een warmtecollector te installeren. Daarnaast zouden gemeentegebouwen goed geïsoleerd en klimaatneutraal gebouwd kunnen worden. "Goed voorbeeld doet volgen." "Stimuleren van zonnepanelen en zelf als gemeente het voorbeeld geven. Wat is de besparing geweest van het gemeentehuis op energiegebied?"

Stimuleer burgerinitiatieven Naast zelf het goede voorbeeld te geven, wordt ook voorgesteld om inwoners die zelf initiatieven nemen met betrekking tot hernieuwbare energie te stimuleren. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door het verstrekken van subsidies of door het oprichten van een collectief of stichting die het aantrekkelijker maakt om te investeren. "Subsidies voor bewoners die zelf hun huis energie neutraal maken (zo mogelijk zelfs met terugwerkende kracht); een beloning voor individuen die niet steeds wachten op de overheid; maar zelf nu al hun bijdrage leveren." 33

"Koester de innovatieve ideeën die de Cothenaren, Langbroekers en Wijkenaren/Wijkers kunnen hebben op het gebied van energiebesparing/ duurzame vormen van energie. We zijn goed bezig; dat moet zo blijven (vind ik)." "Denk eens aan mogelijkheden waarbij de gemeente optreedt als facilitator; waarbij zij voor haar inwoners interessante ‘deals’ uit de markt weet te selecteren en die tegen interessante condities (prijs; kwaliteit; bijdrage aan klimaat; etc.) aan haar inwoners aan te bieden. Vrijblijvend! En dan niet de deals op commerciële basis (zoals niet werkende windmolens); maar zaken die echt bijdragen. Jammer dat ik geen werkende voorbeelden weet te bedenken."

Collectieve investeringsmogelijkheden Ook wordt naar voren gebracht dat naast collectieve investeringsvormen, de gemeente andere vormen van samenwerkingsverbanden zou kunnen opzetten, waarin samen met de inwoners van Wijk bij Duurstede zou kunnen worden gekeken naar manieren om klimaatneutraliteit te realiseren. Een van de punten die hierbij wordt aangehaald is dat de gemeente op die manier gebruik kan maken van de kennis van haar inwoners. "WBD heeft vele burgers die over veel kennis in deze kwesties over duurzame energie kunnen discussiëren. Bouw een netwerk en faciliteer het. Denk ook aan de kennisnetwerken in de stad Utrecht. Beter 5 jaar langer denken dan nu geld voor de komende 20 jaar in de lucht gooien."

Tot slot geven respondenten de gemeente het advies te blijven communiceren met haar inwoners over de kwestie. Zij wijzen op de noodzaak om inwoners bewust te maken van het energieprobleem en de noodzaak om te handelen. Door bewuster om te gaan met energie, kunnen inwoners een bijdrage leveren aan de energiebesparing. Dit zou bijvoorbeeld gerealiseerd kunnen worden door betere voorlichting. "Zorg dat duurzaamheid/energieneutraal ook een persoonlijke missie wordt van de bewoners van Wijk! De grootse bijdrage zal geleverd worden door verandering van gedrag; dat moet gefundeerd worden!" "Verder geloof ik dat er nog heel veel onwetendheid is over energiebesparing; voorlichting hierover zeker in deze tijd met burgers met geldgebrek kan helpen"

34


Bijlage 1 Gesprekspartners voorbereidingsfase Ter voorbereiding van het draagvlakonderzoek werd een informeel gesprek gevoerd met de volgende personen: • • • • • • • •

Peter van Dijk, Vereniging Platform Wijk bij Duurzaam Peter van der Eerden, Vereniging voor Natuur en Milieu Wijk bij Duurstede Willem van der Horst, LTO Kromme Rijn en Heuvelrug Fred Jansen, Nationaal Kritisch Platform voor Windenergie Fam. Mocking, Stichting Belangen Wijkersloot Etske Muis, Ondernemerskring Wijk bij Duurstede Hans van Rooijen, grondeigenaar Joost Vulto, Organisatie voor Duurzame Energie

35

36


Bijlage 2 Volledige resultaten in beeld en cijfers

Vraag 2

Vraag 3

Vraag 4 37

38

Vraag 5a

Vraag 5b


Vraag 5c

39

Vraag 5d

Vraag 5e

40


Vraag 5f

41

Vraag 6a

Vraag 6b

42


Vraag 6c

Vraag 6d

43

Vraag 6e

Vraag 6f

44


Vraag 6g

Vraag 6h

45

46

Vraag 6i

Vraag 6j


Vraag 6k

47

48

Vraag 7


Vraag 8

49

50

Vraag 9


Vraag 10

51

52

Vraag 11a

Vraag 11b


Vraag 11c

Vraag 11d

53

In opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede


Draagvlakonderzoek windenergie in Wijk bij Duurstede. In opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede

Recommend Documents