klassenstrijd 1917: Revolutie bezitsloze maatschappij

Geschiedenis aantekeningen 05-11-2013 t/m 08-01-2014 05-11-2013 Race to space: waarin het westerse kapitalistische/ democratische systeem tegenover het communistische systeem staat. Kapitalistisch: economisch Democratisch: politiek Communisme: economisch en politiek Een marxist is altijd een materialist Toestand communisme: utopie, bezitsloze maatschappij, of het streven daarnaar op Lenins en Marx’ manier. Het marxisme/ leninisme probeert een bezitsloze maatschappij te bereiken. De staat zelf noemde zich niet communistisch, omdat dat impliceert dat een bezitsloze maatschappij al bereikt is. De staat noemt zichzelf daarom socialistisch. Sovjet = raad USSR = Sovjet-Unie Wat is de weg naar een bezitsloze maatschappij? Planeconomie (plan = bezitsloze maatschappij creëren). Tegenover de planeconomie staat het kapitalisme. Bij Marx zijn de productiefactoren in de handen van het volk. Het kapitalisme is een vrije markt economie/ een kapitalist is een ondernemer (úitbuiter') 1) Particulieren kunnen een bedrijf beginnen 2) Streven naar zo hoog mogelijke winst In het liberalisme geldt bovenstaande ook. => socialisme... Kapitalistische maatschappij/ klassenstrijd 1917: Revolutie

Revolutie

einde: bezitsloze maatschappij

1) Economie: onteigening van de bourgeoisie 2 ) Politiek: dictatuur van het proletariaat, zodat het volk niet de planeconomie kan terugdraaien (zo kwam er een 1-partij stelsel)

Paranoia: achtervolginswaanzin Uit territorial pissings: ‘’Just because you’re paranoid, doesn’t mean they’re not after you. 2 systemen staan tegenover elkaar in de Koude oorlog. Koude oorlog: oorlog waarbij niet echt wordt gevochten. Er wordt wel gevochten, maar niet deoor Russen/ Amerikanen. Er zijn wel plaatsvervanger oorlogen, zoals bijvoorbeeld in Angola (vanwege de dekolonisatie). NB: Bij dekolonisatie is de kans op een machtsvacuüm heel groot. Een communistische regering vecht onder leiding van Cuba. Wat speelde er voor Angola? Stammen (Unita- NPLA) Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

1/30

Race to space => prioriteit Russen en Amerikanen bouwen beide raketten. Wernher von Braun, een Duitser, heeft als eerste een raket gemaakt. Hij wordt later hoofd van de NASA. De Russen zijn op zoek naar Duitse atoom- en raketgeleerden. Waarom hadden de Duitsers een voorsprong? Van heel hoog, konden Duitse vliegtuigen in een duikvlucht vleugels van andere vliegtuigen tippen. Er zat niemand in dat andere vliegtuig en geen computer, dus dat vliegtuig stort dan neer. De V1 was geen ballistische raket, de V2 wel. NB: Ballistische koers => kogelbaan (V2 raket bij Den Haag.) V1 was een straalvliegtuig, een voorloper van kruisluchtwapens. (niet hetzelfde als drones) Waarom die raketten? De Russen en Amerikanen willen elkaar ermee aanvallen. Race to space: telkens door Stalin gewonnen. Succes industrialisering/ positief voor Stalin: 1) Oorlogsindustrie 2) Race to space Ad 2) Spoetnik Laika Youri Gagarik 06-11-2013 1969: Eerste man op de maan: Neil Armstrong Wernher von Braunn kan zijn jongensdroom waarmaken en een man op de maan zetten. Wie zorgt ervoor dat hij dit kan? John F. Kennedy. Kennedy beslist dat de VS de eerste moeten zijn op de maan. Race to space is niet alleen nieuwsgierigheid van de mens. Er zijn miljarden ingepompt. Race to space

Nieuwsgierigheid mens Koude oorlog: concurrentie tussen 2 ideologische systemen Wapens: militair strategisch is rakettechnologie interessant vanwege atoomwapens.

12-11-2013 Verklaringen voor race to space Ideologisch: welk systeem is beter? Elkaar verslaan is het doel Militair strategisch: intercontinentale raketten met atoomwapens ICBM: intercontinental ballistic missile met atoombommen: vanwege rakettechnologie. Link tussen geld in ruimtevaarttechnologie en Koude oorlog: raketten op elkaar gooien.

Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

2/30

Waarom ook geld steken in ruimtevaart? Was ruimtevaart een dekmantel voor het bouwen van raketten? Deels, maar ook ideologie. Waarom verkondigt JF Kennedy het plan om een man op de maan te zetten? Het betekent praktisch gezien namelijk niks. Het gaat om status: dat jij de baas bent in de ruimte. De Russen hadden de race to space tot die tijd namelijk gewonnen. Juist hierom gaan de Verenigde Staten revange nemen. De Russen hebben geprobeerd eerder een man op de maan te zetten, maar dit lukte niet. Daarom doen ze alsof ze dit nooit geprobeerd hebben. Rusland was heel gesloten. Eind november 1943: de Grote 3 bij elkaar. De conferentie van Teheran: Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en de Sovjet-Unie. Teheran is makkelijk bereikbaar voor Stalin. Afspraken die worden gemaakt waar Stalin blij van wordt: 1) Een aanval door de Geallieerden op het westelijk front 2) Polen + Baltische staten voor Rusland (dit was een geheime afspraak!) ad 1) Mei 1944: In West-Frankrijk aanvallen, gecombineerd met een aanval op Vichy-Frankrijk ad 2) Dit is een geheime afspraak voor na de oorlog => in de conferentie van Jalta 1) Oostelijke Poolse gebied hoort bij Rusland 2) De door het rode leger bezette Baltische landen worden Sovjet gebied. Dit was een geheime afspraak, omdat Polen natuurlijk boos zou worden als gevolg van deze afspraak. Maar Polen krijgt ook wat terug, namelijk Duitse gebieden. Polen verschuift dus naar het westen. - Curzon-lijn: oostgrens Polen - Oder-Neisse: westgrens Polen Pommeren en Silezië en Oost-Pruisen (deels Pools, deels Russisch) komen bij Polen Wat vinden Russen fijn aan koningsberg (Kalimingrad)? Het is een haven => handel! Dit is de eerste stap naar Sovjet-invloedssfeer in Oost-Europa. Stalin wilde een buffer om het communisme te behouden (eerder waren er juist bufferstaten om het communisme tegen te gaan). Dit is het begin van de verdeling van Europa in een communistisch blok en een westelijk blok. 13-11-2013 Beslissingen in Teheran: - Westelijk front - Wat er met Polen gebeurt (oostgrens: curzon-lijn (zie ook Molotov-von Ribbentrop pact) westgrens oder-neisse grens Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

3/30

Oder neisse: de exacte lijn wordt niet in Teheran besproken, maar in de conferentie van Jalta. Polen zal worden gecompenseerd met Duitse gebieden: Pommeren, Silezië en de zuidelijke helft van Oost-Pruisen (waarvan koningsberg een onderdeel is). Waar zijn we mee bezig? Het hele lot van Europa bespreken na de Tweede Wereldoorlog. De conferenties die we bespreken (vastleggen grenzen en invloedssferen) lopen uit op een oostblok en westblok. Daartussen lag een ijzeren gordijn: die loopt tussen oost en west Duitsland. Dat gordijn is oorspronkelijk figuurlijk bedoeld (eens door de koningin van België gezegd), maar wordt de scheiding van Europa/ Duitsland/ Berlijn (inzoomend). Uiteindelijk is de scheiding op wereldniveau. Dit is ook de scheiding tussen het kapitalisme en het communisme. Blokvorming. Atlantikpact: NAVO Stalin had wantrouwen tegen het westen. Westelingen worden ´machrabi´ (arabieren) genoemd. Angst van Churchill en het westen voor Rusland kwamen voort uit de angst voor een Russische aanval op het westen. NB: Na de val van de muur: de wilde jaren 90 in Rusland. Uit de archieven blijkt dat de Russen nooit datgene van plan waren, waar de NAVO zo bang voor was, namelijk een Russische aanval op het westen. Tanks zijn wapens om aan te vallen. Marx zegt: Productiemiddelen moeten onteigend worden en een communistische verovering op de wereld moet gebeuren. Waarom hadden wij kunnen concluderen dat Stalin nooit zoiets zou doen? Tegenstelling Stalin en Trotski => Trotski wilde het communisme exporteren, maar Stalin wilde het socialisme in eigen land. Wat maakt de zaak lastig voor het westen? Welk geo-strategisch nadeel had het westen? Het westen kan zich niet terugtrekken, want het heeft geen achterland, zoals Rusland. Dus westerse soldaten staan in Duitsland om aan te vallen. Als oostlanden het westen gaan aanvallen, zijn de oostlanden zo in Den Haag/ Parijs. Wat kan het westen hiertegen doen? Dreigen met kernwapens. Geo-strategisch logisch: als jullie met ook maar één tank het westen aanvallen, bombarderen wij Moskou met kernwapens. 1949: Rusland heeft kernwapens Waarom een atoomboom 500 m in de lucht laten ontploffen? Groter gebied gebombardeerd. Waarom 2 atoombommen op Japan (Hiroshima + Nagasaki)? Japan gaf zich niet over. Wat gebeurt er als een atoombom ontploft? Je ziet eerst een lichtflits feller dan de zon, dan komt er geluid en een drukgolf. Huizen in Japan waren van hout/ papier, dus die vatten snel vlam. Ook is er enorm veel radioactiviteit. Stralingsziekten hebben gevolgen op korte en lange termijn. Het aantal slachtoffers is moeilijk te meten. Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

4/30

ratificeren: door de soevereine macht laten ondertekenen Een ideologie is een systeem/ stelsel van samenhangende ideeën/ opvattingen, gericht op de inrichting van de samenleving op basis van opvattingen over hoe een mens is of hoort te zijn. De basis is je mensbeeld. Liberalisme: vrijheid (economisch/ vraag en aanbod) Staan in ideologieën idealen/ emoties/ iets anders centraal? Het kan materialisme zijn. Wat verdedigt het westen? Vrijheid. West-Europa als afzet? Government Issue: G.I. (uitgave van wapens) Torgau aan de Elbe: waar het Rode leger en de Amerikanen elkaar ontmoeten. Dit was niet toevallig! Voorin in het leger zaten de frontniks (die het echte vechten deden), daarna veel chaos (verkrachters etc.) en daarachter de NKWD-troepen (geheime dienst). De NKWD troepen hadden 2 doelstellingen 1) Vluchtende soldaten vermoorden (desertie verhinderen) 2) Veiligstellen van veroverde gebieden => wat wordt veiliggesteld? De dictatuur van het proletariaat + bedreigingen worden weggewerkt. Kadaver-discipline: te strenge discipline (tucht brengen => opvoeden): dat je je houdt aan wat je hebt geleerd. Dit is vergelijkbaar met grüne polizei. NB: Joe Stalin: Stalin wordt uncle Joe genoemd. Stalin snapte niet dat de Amerikanen dat liefdevol hadden bedoeld (en aangezien hij paranoïde was dacht Stalin dat het een belediging was). Egalitair: minder hiërarchisch, maar dit kan schijnbaar zijn. (Nederland is egalitair). NB: Bij de NKWD: getuigenissen van een officier. Hij beschrijft zijn twijfels over het beeld dat hij heeft over Amerikanen en over wat ze roken. Het valt hem op. De Amerikanen roken allemaal Lucky Strike. 19-11-2013 Het ontstaan van een gespleten wereld De NKWD troepen hadden 2 doelstellingen 1) Vluchtende soldaten vermoorden (desertie verhinderen) 2) Veiligstellen van veroverde gebieden => wat wordt veiliggesteld? De dictatuur van het proletariaat + bedreigingen worden weggewerkt. NB: Een NKWD officier beschrijft dat alle Amerikanen dezelfde sigaretten roken bij Torgau (verpakking Luckies oorspronkelijk groen, maar ómdat het leger groene kleur nodig had´ werd het wit). De NKWD officier dacht dat Russen ´hetzelfde´ waren, maar Russen zelf roken allemaal andere soorten sigaretten (of voor de officieren: (dure!) sigaren). Hij ziet dus meer klassenonderscheid in het Rode leger dan in het ´verfoeide´ Amerikaanse leger. Russische soldaten werden geëlimineerd door de NKWD-troepen, want Stalin was bang voor het óverdraagbare´ kapitalisme. Ook Russische krijgsgevangenen en dwangarbeiders werden vermoord. Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

5/30

Conferentie van Teheran: Wat werd er afgesproken over na de oorlog? Dat Pommeren en Silezië bij Polen zouden horen. Waarom wil Rusland een Russische invloedssfeer in Oost-Europese landen? Bufferstaten om 1) het communisme te behouden 2) economisch uitbuiten van die landen (legitimering: wij hebben jullie immers bevrijd! ad 2) Nog makkelijker is dit voor Roemenië en Bulgarije, dat waren namelijk bondgenoten van Hitler met (semi-)fascistische regeringen Hoe reageert het westen op Stalins wens om bufferstaten te hebben? Het wordt duidelijk dat het westen dit accepteert in Teheran. Stalin krijgt dus zijn zin. 1956: Hongaarse opstand. De Hongaren smeken om hulp van westerse landen, maar krijgen dat niet. Het westen is namelijk niet bereid om afspraken te breken. Tijdens de Koude Oorlog: het westen wil de Koude Oorlog niet warm laten worden, want het is bang voor een atoomoorlog. 1968: Tsjechoslowakije is in opstand en de Tsjechoslowaken smeken om hulp van westerse landen, maar krijgen dat niet. NB: Het westen is wel bereid om het westen te verdedigen! Indeling invloedssferen: het westen is niet bereid afspraken te breken Stalin wilde niet ver weg van huis gaan, vandaar dat er conferenties zijn in Teheran/ Jalta/ Potsdam. (Jalta: chique plaats => ligt in Rusland) Wat was er met het hotel in Jalta? Dat zat vol met microfoons (door de Russen geïnstalleerd). Waarom in Potsdam een conferentie? Potsdam was door het Rode Leger bezet, dus was het geschikt voor Stalin om erheen te gaan. Tijdens de conferentie van Jalta worden geen exacte grenzen van Polen bepaald, dat gebeurt pas tijdens de conferentie van Potsdam. 20-11-2013 Conferentie van Jalta: afspraken over Polen lekken uit, namelijk de uitwerking van de landsgrenzen. Deze afspraken zijn bedacht in de conferentie van Teheran en uitgewerkt in de conferentie van Potsdam. De Sovjet-Unie en Oost-Slowaijke: Beserabië (Moldavië) en Moldau republiek. (bron 4) De Sovjet-Unie ´moest´ aan zoveel mogelijk oostbloklanden - landen die achter het ijzeren gordijn komen te liggen - grenzen. Oostbloklanden: Warschaupact. Karakter van deze toekomstige staten: satellietstaten. Afspraken Jalta (februari 1945) 1) Oprichting Verenigde Naties (gebeurt op 15 april 1945 in San Francisco) 2) Democratisch en vrij Europa 3) Deling Duitsland onder de Grote 3 (VS, VK, SU) 4) Polen: publiekmaking afspraken over Polen bekend Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

6/30

ad 1) Oprichting Verenigde Naties (gebeurt op 15 april 1945 in San Francisco) In augustus 1941 wordt de kiem voor de VN gelegd; het moet een verbetering van de volkenbond zijn (Atlantisch handvest). Verschil tussen volkenbond en VN: - Alle landen moeten in de VN (bij de volkenbond niet) - Ingrijpendere dwangmaatregelen (´blauwhelmen´, ofwel uitgeleende soldaten) ad 2) Democratisch en vrij Europa Stalin en communisten kunnen nog veel democratischer: volksdemocratisch (dubbelop!). Alles in handen van het volk: de dictatuur van het proletariaat. Stalin tekent dus graag voor een democratisch (en vrij) Europa, maar verstaat iets anders onder democratie dan Churchill en Roosevelt. ad 3) Deling Duitsland onder de Grote 3 (VS, VK, SU) In de bezettingszones komen VS, VK en SU, maar ook Frankrijk (hoort niet bij de Grote 3). De Franse wens naar veiligheid wordt hiermee ingewiligd en ook de Gaulle is tevreden. ´grandeur´/ chauvinistisch ad 4) Polen: publiekmaking afspraken over Polen bekend Polen komt in de invloedssfeer van Rusland. Er zit dan een profisorische regering. Die treedt af en er komen ´vrije verkiezingen´. Aan deze verdeling en invloedssferen zullen het westen en de VS nooit tornen. juli t/m augustus 1945: Conferentie van Potsdam Zonder Roosevelt, maar met Harry S. Truman. Truman was vice-president en volgt Roosevelt op na diens dood. Later wint Truman ook de verkiezingen. Churchill en Stalin zijn ook in Potsdam (vlakbij Berlijn). Halverwege de conferentie van Potsdam gaat Churchill weg, want hij wordt niet herkozen. In het VK is er een verkiezingszege voor Labour en Clement Attlee volgt hem op. Potsdam: Sovjet-Unie belooft mee te vechten tegen Japan. Een gevolg: in het noorden van Korea verdrijven het Rode leger en Koreaanse communisten de Japanners. In satellietstaten (schijnbaar soevereine staten): ´democratie´: het recht om op een communistische partij te stemmen OF het recht om te kiezen voor een politiek die aansluit op de wensen van Moskou Het is niet Stalins bedoeling dat Hongarije zelfstandig ńaar´ het communisme gaat. Daarom moeten de oostbloklanden schijnsoevereine satellietstaten zijn. Stalin hoeft dan namelijk slechts de communistische partijen te besturen, om zo alle partijen gelijk te schakelen. Want als die staten niet naar Stalin luisteren, zouden ze weleens naar Trotski kunnen luisteren! Dat is al helemaal niet Stalins bedoeling! Het is dus belangrijk dat oostbloklanden satellietstaten worden. Stalin denkt dat het communisme alleen op zijn manier kan worden bereikt. Waarom laten de Geallieerden toe dat Oost-Duitsland en ook Roemenië economisch worden goedgekeurd? De Russen hadden hen bevrijd en ´verdienden´ het. Ook lieten de Geallieerden het toe om de prille afspraken over Polen niet in de weg te staan.


7/30

26-11-2013 Afspraken met betrekking tot Europa Conferentie van Potsdam (met Attlee, Truman en Stalin) 1) In Duitsland: demilitarisering, denazificering, democratisering 2) Het akkoord van Potsdam over de deling van Duitsland 3) Top nazi's worden berecht in Neurenberg. (Hess krijgt levenslang; de meesten worden opgehangen) 4) Er wordt een voorlopige grens getrokken tussen Polen en Duitsland en die wordt definitief. 5) Repatriëring/ Vertreibung van Duitsers in Duitse gebieden in andere landen ad 1) In Duitsland: demilitarisering, denazificering, democratisering Democratisering lukt (in het westen én het oosten, maar er is wel verschil) Demilitarisering lukt voorlopig, want een deling waarbij Rusland en de VS een deel hebben leidt tot militarisering, want er zijn Duitse soldaten nodig. Denazificering is nauwelijks mogelijk. Je hebt bestuur nodig, maar er waren heel mensen lid van de NSDAP. Je wilt wel rechtspraak hebben, dus moet je roeien met de riemen die je hebt en dus moet je nazi-rechters en -bestuur aannemen. Heel veel nazi's werden heel snel communistisch/ katholiek. Duiters denazificeren zichzelf. Democratisering in Duitsland, was dat al eerder bedacht? Ja, bij Jalta (toen het ging over Europa, is de democratie in Duitsland bevestigd). In Potsdam wordt hierop teruggekomen. Dit is de kiem van het typisch Duitse karakter in de jaren 60. Een generatieconflict verscherpt: kinderen gaan aan hun ouders vrage n waarom ze nooit over de oorlog vertellen en waarom ze partijlid waren etc. In Duitsland komen kinderen van (voormalige) nazi's in opstand. Dit is een algemeen westers fenomeen. ad 2) Het akkoord van Potsdam over de deling van Duitsland Nu wordt het precies gedaan (een deel van deze afspraak was dus niet nieuw). Berlijn wordt, net als Duitsland, verdeeld in 4 zones. Berlijn ligt midden in het door het Rode leger bezette gebied. Hetzelfde geldt voor Wenen: het wordt in 4 zones verdeeld. Militairen mogen wel in elkaars gebied komen. ad 3) Top nazi's worden berecht in Neurenberg Hess krijgt levenslang; de meesten worden opgehangen. Het duurt tot de jaren 60 tot ook de lagere kaders worden aangepakt. Befehlsnotstand: Befehl ist Befehl (mythe) De politieke top rond Hitler werd aangeklaagd. (In Neurenberg worden mensen berecht die zelf opdrachten gaven.) Maar de rechters zijn nog niet gedenazificeerd in Duitsland, dus de Britten en Amerikanen zijn rechters. Die zijn niet objectief genoeg => het woord ´Sieger justiz´ ontstaat bij de Duitsers. Verder zijn de Britse en Amerikaanse boeken van strafrecht anders. NB: Stel je bent een strafpleiter. Je kunt zeggen tegen de rechters: jullie hebben het recht niet. Volgens welk wetboek moet er recht gesproken worden? Tegenwoordig het internationaal recht; men heeft hier toen een begin aan gemaakt, met als basis het Duitse boek van strafrecht. Juridische problemen: - bezetting - berechting op Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker

8/30

De mythe van de Befehlsnotstand: een combinatie van ambtelijk bevel en psychische overmacht. Tegenwoordig accepteert men dat niet meer: een Nederlandse soldaat die oorlogsmisdaden pleegt, mag de schuld daaraan niet afschuiven op zijn baas: beiden zijn schuldig. ad 4) Er wordt een voorlopige grens getrokken tussen Polen en Duitsland en die wordt definitief. De grens tussen Polen en Duitsland, de Oder-Neisse grens is voorlopig, maar wordt nu definitief. Er was namelijk en West-Neisse en een Oost-Neisse. De Russen pakken de westgrens en dan is het klaar. NB: 1991: Duitse hereniging; west slokt oost op; dan wordt die grens Oder-Neisse (de westkant ervan) nog eens definitief vastgesteld. ad 5) Repatriëring/ Vertreibung van Duitsers in Duitse gebieden in andere landen In het naar het westen verschoven Polen zitten Duitsers. Wat moet er gebeuren met deze Duitsers in Pommeren/ Silezië/ Oost-Pruisen en ook Sudetenland (Tsjechoslowakije)? Repatriëring: terug naar het vaderland. Dit is een eufemisme, gezien dat wat er echt gebeurt, namelijk een etnische zuivering (met alle gevolgen van dien, o.a. moord en verkrachting). Het wordt ook wel ´Die Vertreibung´ (het ´wegjagen´) genoemd (in Duitsland). NB: Im Winter ist den Pommer noch dümmer als den Sommer 27-11-2013 Beschrijf de vormgeving van Polen in 4 stappen 1) Molotov-von Ribbentroppact 2) Conferentie van Teheran 3) Conferentie van Jalta 4) Conferentie van Potsdam Blokvorming wordt versterkt door verschil van mening wat betreft democratie. Stalin wil een communistische invloedssfeer. ´Mir´ is Russisch voor vrede (= geen oorlog) Het Kremlin (regering Rusland) (pars pro toto; het Kremlin is een deel van Rusland) NB: totum pro parte is het omgekeerde van pars pro toto NB: semantiek: de leer die zich bezighoudt met de betekenis van woorden (it's just semantics => you say tomato, I say tomato) Vrede in Rusland: Lenin-/ Marx-stijl: Stalin wil een bufferzone in de Sovjet-Unie. Stalin kwam zelf uit Georgië. Óp naar de bevrijding van het proletariaat!´ Er zouden vrije verkiezingen in Europa moeten zijn, maar Stalin houdt zich hier niet aan. Het westen gaat ook niet (proberen te) zorgen dat Stalin zich er wel aan gaat houden (i.v.m angst voor een atoomoorlog). Vorming 1945-1949: Oost-Europese verkiezingen zijn niet vrij. Dit blijkt in deze jaren. Er zijn communistische partijen onder leiding van Moskou.


9/30

1949: DDR BRD: Bondsrepubliek Duitsland (west) DDR: Duitse Democratische (volksdemocratische) Republiek (oost) Traditionele Duitse partijen worden nu gesticht, sommige (die al bestonden) met nieuwe namen, dan worden ze namelijk ópnieuw´ uitgevonden. FDP: Freiheit Deutsche Partei (liberalen) SPD: Social Democratische Partei Deutschland (sociaal-democraten) DKP: Communistenpartij CDU: Christendemocratisch De partijen in de DDR worden niet afgeschaft, maar er zijn geen verkiezingen. Waarom is er een andere manier van partijvorming in Duitsland? Vanwege de in Potsdam gemaakte afspraken. In het oosten waren er schijnvrije partijen in het parlement (CDU en FDP), maar de partijen waren wel gelijkgeschakeld (blokflöten). Zij vormden een parlement dat naar het pijpen danst van Moskou (ze fluiten mee op de communistische mars). De SPD en de DKP zijn samengevoegd tot de Socialistische Eenheid Duitsland (SED). Dat is de partij van Oost-Duitsland. Waarom samengevoegd? Stalin wil dit, tegen de wil van de sociaal-democraten in. Dit betekent het afschaffen van de SPD. Het wordt kocht als het vrijwillig bundelen van marxistische krachten (maar dat is het niet). In de BRD is de DKP een tijdje verboden. Er worden in het westen parlementen gevormd uit de SPD, CDU en FDP. NB: Nu is er een kiesdrempel (5%) in Duitsland, waardoor er geen kleine partijen meer kunnen komen. Christendemocratie: Je pleegt verraad aan je eiegn ideologie 1949 is een belangrijk jaar. Joegoeslavië heeft zichzelf bevrijd door middel van Tito's partizanen en is communistisch buiten de invloedssfeer van Moskou. ´De derde weg in de Koude Oorlog´ => zij organiseren zich in de ´blokvrijen´. Een gedeeld Berlijn is een doorn in Stalins oog. NB: containment is niet het bestrijden van het communisme!! Wat gebeurt er in het westen? 1949: Rusland heeft kernwapens

Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 10/30

Dollarimperialisme Doelstelling Marshall plan Tegen het communisme (uit angst voor het communisme) => welvaart beschermt tegen het communisme (goede economie => goede handel => welvaart => bestrijding communisme) ´Het Marshallplan versterkt blokvorming´, leg uit. Het westen neemt de (Marshall-) hulp wel aan, het oosten niet, want dat laat Stalin niet toe. Zo wordt de blokvorming versterkt. NB: Waarom wordt er niet zo extreem zwaar bewaakt in Tsjechoslowakije? Drang om grens over te gaan was groter voor een Duitser (familie, kennis over hoe het eerst was, geen taalbarrière) dan een Tsjechoslowaak. Als Duitsers vluchten, vluchten zij dus naar Duitsland. Het Marshall plan geldt dus ook voor Duitsland! in tegenstelling tot het Morgenthau plan. Morganthau: minister van Financiën onder Roosevelt. Het Morganthau-plan hield in dat Duitsland zou worden gedeïndustrialiseerd => het maken van Duitsland tot een agrarische samenleving zonder wapens (zo bestaat er geen kans tot (Duitse) aggressiviteit). Dit is een plan voor alleen Duitsland. Het Marshallplan is het tegenovergestelde en is heel tegenstrijdig. (Hypothetisch) Gevolg Morganthau-plan: 1) Je vraagt om opstandigheid => er zullen opstanden komen bij doorvoering van dit plan 2) Duitsland is economisch te belangrijk om op die manier ´hulp´ te geven Het Morgenthauplan zou dus alleen gelden voor Duitsland en het Marshallplan de iure in heel Europa (de facto alleen in west-Europa). bron 5) Deze spotprent komt uit de Washington Post. Een hek stond er niet in 1949. Stalin zegt: ít's the same thing without mechanical problems´ over de Russische manier van landbouw. Dit is heel cynisch. Er is een hamer en sikkel op de bron te zien en een man die ossenwerk doet, namelijk een ploeg voorttrekken (een os = een gecastreerde stier; functie os: lastendier). De man heeft een juk en is uitgeput. In het midden staan een hek en Stalin, die heel blij uitlegt dat alles hetzelfde is in Rusland als in Europa. Platte petten: typisch voor Russische boeren. Eentje draagt geen platte pet, maar een slaapmuts. Dit is een allegorie (= verbeelding van een abstract begrip door middel van bijvoorbeeld personificatie. Grens tussen symbool en allegorie? Of het een persoon is.) voor Duitsland en in het bijzonder een allegorie voor de brave Duitse burger. ´der Deutsche Michel´ de (19de eeuwse) sullige Duitse burger (´Jan met de pet´). NB: Tractor voor Stalin =>Stalin wilde collectivisering van de landbouw; heeft graan aan buitenland verkocht; boeren daardoor verhongerd => Stalin wil industrialiseren => industriële begrippen worden (populaire) namen. Tractorina is bijvoorbeeld een meisjesnaam. Marshal Stalin plan = het Molotovplan Marshal = maarschalk => Marshal Stalinplan is dus een woordgrap Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 11/30

03-12-2013 NB: In Teheran is er nog niet een concrete oostgrens van Polen, wel een westgrens en welke gebieden bij Polen horen. In Potsdam worden de grenzen van Polen concreet gemaakt. In hoeverre is 1949 een sleuteljaar voor de Koude Oorlog? Je zou kunnen zeggen dat vanaf 1949 de oorlog echt kan beginnen. 1945-1949: Er is geen Duitse staat In het oosten het Molotov-plan In het westen het Marshallplan Wat is er (economisch) gebeurd in de door het Rode leger ´bevrijde´ gebieden (waaronder Duitsland)? Er is daar geplunderd door het Rode Leger. Dit was niet afgesproken! De bedoeling was dat er herstelbetalingen zouden worden gedaan door Duitsland. De bedoeling van het Marshallplan was heel Europa economisch te steunen. NB: De Vrede van Versailles (1919) legt de kiem voor Hitlers macht. Hier heeft men van geleerd, vandaar dat er werd afgezien van herstelbetalingen. De 3 westelijke bezettingsmachten besluiten tot een gemeenschappelijke munt in Duitsland in maart 1948: de D-Mark (Deutsche Mark) Wat gebeurt er dus? Economisch ontstaat er één zone, dit is de eerste stap naar het ontstaan van West-Duitsland. Het plan was het in 4 zones verdeelde Duitsland tot 1 Duitsland te maken 1) Economische hoofdzaak 2) Effectiever gebruik maken van de Marshall hulp NB: Marx

1) economisch: Productiemiddelen onteigenen = revolutie 2) politiek: dictatuur van het proletariaat

Stalin blokkeert Berlijn, tegen de afspraken van Potsdam in. Er ligt in Sovjet-gebied een stad met andere zones. Duitsers (in Berlijn) kunnen makkelijk kiezen in welke zone ze willen zijn. Deze blokkade is een doorn in Stalins oog. De D-Mark was een excuus voor Stalin (de directe aanleiding) om de blokkade te beginnen. Hij viel aan 1) Omdat Berlijn een doorn in Stalins oog was 2) Om het westen testen Rosinenbomber: zo worden de vliegtuigen genoemd (die kwamen namelijk eten brengen) 97 doden: vliegtuigpersoneel Berlijnse blokkade: 1948-1949 luchtbrug: vliegtuigen tussen 2 punten (die 2 punten overbruggen) Wat had Stalin kunnen doen tegen de luchtbrug? De vliegtuigen neerschieten. Maar dat doet hij niet, want hij test het westen. Het westen leert dat Stalin niet bereid is een Derde Wereldoorlog te straten en Stalin leert dat het westen wel het westen wil verdedigen. Dit is gebleken uit de blokkade van Berlijn. Dit eindigt in 1949. Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 12/30

Nu gaat het 2 kanten op: 1) Drie westers zones (met D-Mark) 2) Oostelijke zone 1949 - 2 staten:

1) BRD (westen) 2) DDR (oosten) - De Sovjet-Unie heeft een atoombom

Vanaf nu zou een WOIII een kernoorlog betekenen (De VS verliezen nu hun monopolie). De Sovjet-Unie is nu ook een atoommacht. 1949: Navo (Noord-Atlantische Verdrags Organisatie) wordt opgericht => west-Europese landen, de VS en Canada doen mee NB: crisis = omslagpunt Tegen de Sovjet-Unie volgens het principe van het defensief bondgenootschap. Een aanval op één, is een aanval op allen (NAVO art. 5). De NAVO heeft vergaande militaire samenwerking. 1949: China wordt communistisch NB: China is een voorzichtige bondgenoot van Stalin, maar Stalin heeft al gauw door dat Mao zich niet voor Stalins karretje laat spannen. De eerste plek waar de Koude Oorlog heet wordt, is Korea. 04-12-2013 1949 (einde Berlijn crisis): 1) BRD 2) DDR 3) SU heeft kernwapens 4) Mao (communisme China) 5) NAVO Vanaf wanneer is er geen sprake meer van een vierdeling, maar van een tweedeling? Vanaf de D-Mark (maart 1948). Dit leidt tot de Berlijn blokkade. Stalin was boos dat de D-Mark werd ingevoerd. Hij wilde Berlijns geld invoeren, maar dat kon niet. Vervolgens blokkeert Stalin Berlijn, vanwege de D-Mark, maar ook om het westen te testen (in hoeverre houdt het westen zich aan afspraken gemaakt in Jalta + Potsdam). NB: Een nieuw gekozen president van de VS wordt (meestal) geprovoceerd. Verkiezingen in de VS waren tijdens de Berlijn blokkade nog niet geweest. Hoe ver kan het westen het oosten provoceren? Het is voor het westen moeilijker om te weten wat er zich in het Kremlin afspeelt, dan voor het oosten om te weten wat er zich in Washington afspeelt. In hoeverre is 1949 een sleuteljaar? In hoeverre is het zo dat de blokvorming stop en de Koude Oorlog écht´ kan beginnen?


NB: Ten tijde van de invoering van de D-Mark wilde men al een eenheid. De Berlijn crisis werkt daarbij als een katalysator => en dit verlangen naar eenheid wordt dus versterkt. Wat draagt de Berlijn blokkade bij aan 1949? Daar blijkt uit dat het westen en oosten willen (op dat moment) geen Derde Wereldoorlog riskeren. Ook leert men nu dat het westen West-Berlijn wil behouden. Het akkoord van Potsdam blijft dus overeind. Stichting van de BRD + DDR de iure: Berlijn is hoofdstad DDR de facto: Oost-Berlijn is hoofdstad DDR Hoofdstad van de BRD was Bonn (een ingeslapen stadje, vlakbij Keulen). De exodus uit Bonn => ambassadeurs etc. gaan weg als Berlijn (weer) de hoofdstad van Duitsland wordt. 1949 heeft Europa gescheiden. 1949: NAVO (art. 5: aanval op één, is een aanval op allen! => 3 musketiers idee) Verenigde Naties 1) Beslissing tot VN in Jalta 2) Stichting VN in San Francisco 3) ´Hoofdstad´ VN in New York De VN zijn de opvolger van de onsuccesvolle volkenbond. Wilson bedacht de volkenbond (en dit idee werd vastgelegd in de Vrede van Versailles 1919), maar deze valt tegen. Het valt tegen, want 1) Niet alle landen doen mee => De VS trekken zich terug en keren terug naar hun isolationistische politiek => de Sovjet-Unie mag niet meedoen, want die wordt gezien als verrader => Duitsland mag ook niet meedoen (en als het later wel mee mag doen, stapt Hitler er direct uit) 2) Maatregelen in de volkenbond (sanctie-mogelijkheden) zijn beperkt; alleen economisch: boycot, blokkade, protest. De VN wil deze (1 en 2) dingen anders doen. NB: Iran boycot NB: Zuid-Afrika viel buiten de wereldgemeenschap; Shell hield zich niet aan de boycot in Zuid-Afrika de VN heeft ook protest, boycot en blokkade, maar daarbij ook militaire sancties: blauwhelmen (leensoldaten uit verschillende lidstaten) worden hiervoor ingezet, met het doel toezicht te houden op afspraken (resoluties), maar ze moeten soms ook knokken.


Besluitvorming van de VN: de Algemene Vergadering Met de vertegenwoordigers van alle landen. New York is de stad van de VN. De Algemene Vergadering kan met een meerderheid uitspraken doen: resoluties. Een resolutie is een aangenomen uitspraak van de Algemene Vergadering van de VN over een of meer landen. Maar alle maatregelen om landen te dwingen zich aan resoluties te houden, worden beslist door de VN Veiligheidsraad, het belangrijkste orgaan van de VN. Israël houdt zich niet aan resoluties. de VN veiligheidsraad heeft 15 leden; 10 wisselende en 5 permanente. De permanente hebben vetorecht. Permanent: 1) VS 2) Rusland (SU) 3) VK 4) Frankrijk 5) China Deze 5 zijn permanent, vanwege aantal inwoners (koloniale gebieden). Verklaar waarom Israël, aan welk land resoluties gesteld zijn - en waar Israël zich niet aan houdt - geen sancties te verduren krijgt. De VS krijgen de schuld van bv. jihaddisten wat betreft Joden en de VS hebben een geostrategisch belang bij Israël (Midden oosten is heel belangrijk voor olie), dus vetoën de VS de evt. sancties die aan Israël zouden worden gesteld. 1948: Israël gesticht => Ligging Israël is belangrijk vanwege olie en het Suez-kanaal Waarom is Nederland positief tegenover Israël? Schuldgevoel WOII (Joden) Voor de VS geldt vooral sympathie als ´motivatie´, maar er is ook een politiek belang: Elke Amerikaanse president wil herkozen worden en om dat te doen ´heb je de Joods-Amerikaanse stemmen nodig´. NB: Joden zijn goed opgeleid in de VS. NB: (Voor Hollywood er was, zat de filmindustrie in Berlijn) In de VS moet je geregistreerd staan om te mogen stemmen. Lager opgeleiden gaan minder stemmen (dat is het plan). ´Het heel simpele volk moet niet te veel te zeggen hebben´ een zeer indirecte democratie dus. Politiek bewuste stemmers en daarmee hoogopgeleiden zijn dus oververtegenwoordigd. Rusland verklaart eind WOII aan Japan de oorlog. Wat is interesse Rusland; IJsvrije havens )gebieden die Japan achterlaat ) NB Japan 1905 Port Arthur. De Russen helpen bij de bevrijding van Korea. De Amerikanen ook. Korea was een slachtoffer. Het noorden van Korea wordt bevrijd door Koreaanse communisten. Het zuiden wordt bevrijd door de Amerikanen. Korea wordt gedeeld in 1945 op 38° NB. Er ontstaat in het noorden van Korea een volksdemocratie en het zuiden wordt een satellietstaat van de VS (kapitalistische economie). Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 15/30

Waarom waren de VS daar? Om te vechten tegen Japan! Leider communistisch Noord-Korea: Kim Il Sung (stichter) Zoon Kim Il Sung = Kim Jong Il Zoon Kim Jong Il = Kim Jung Un De scheiding op de 38ste breedtegraad zit iedereen dwars. 1950: Kim Il Sung wil een einde aan de splitsing; hij wil de eenwording van Korea. Noord-Korea valt het zuiden binnen. de Amerikanen willen niet in hun eentje Zuid-Korea bevrijden, dus willen ze hulp van de VN. Er is daarbij een probleem: China en Rusland zitten als permanente leden in de VN Veiligheidsraad. Vanaf 1949 is er de vraag; welk China (er zijn er twee; Taiwan (ROC) onder Tsjang Kai Tsjek en China) zit er in de VN? De Russische ambassadeur van de VN is woedend over de twist over welk China en stapt uit de VN Veiligheidsraad (boycot zelfs!). Dan brengen de Amerikanen het idee op om Zuid-Korea te helpen, en iedereen is het daarmee eens. 10-12-2013 Na de Korea-oorlog wordt een grens getrokken vrijwel langs de 38ste breedtegraad om het kapitalistische westen te scheiden van het communistische noorden. De huidige grens van Korea ligt bij Panmoenjon 1953: Het verdrag van Panmoenjan; een wapenstilstand Noord- en Zuid-Korea zijn 2 staten die nog steeds in oorlog zijn met elkaar. De oorlogstoestand blijft bestaan. De 38ste breedtegraad-grens is het laatste plekje waar de Koude Oorlog nog steeds bestaat. Hoe komt het dat de blauwhelmen (= sanctie VN) komen helpen? De Sovjet-Unie had de VN Veiligheidsraad geboycot. (NB: De Sovjet-Unie wilde dat Mao besloot (dat Mao de zetel krijgt), dus is de Sovjet Unie boos en dus besluit het tot een boycot.). De Sovjet-Unie kon het idee om de VS te helpen dus niet vetoën. Waarom gebruikt Mao zijn vetorecht dan niet? Mao zit niet in de VN Veiligheidsraad op dat moment, maar Tsjang Kai Tsjeck (Taiwan: ROC) wel. Pas in 1971 gaat de zetel naar Mao. Nederland heeft een versterkt bataljon bijgedragen aan de Korea-oorlog. Er waren echter zo'n 4000 Nederlanders in Korea. Hoe kan dat? Soldaten lossen elkaar af (rouleren): je bleef er maar voor korte tijd. NB: Een populaire mythe in Nederland was dat er nogal wat ex-SSers (Waffen SS) in Korea zaten. Dat klopt, maar het waren er niet zoveel. Waarom? Er was een deal gemaakt met ex-SSers: zij konden zich rehabiliteren voor het vaderland. Ex-SSers hadden hun staatsburgerschap namelijk verloren, omdat zij vreemde krijgsdienst hadden gedaan. Nederlanders vechten. de VS leiden deze zaak. Dit is een deel van de buitenlandse politiek van de VS. Berlijn-blokkade: de VS zijn bereid zich aan afspraken Teheran/ Jalta/ Potsdam te houden.


1947: Trumandoctrine 1947: Communistische opstanden in Griekenland. Griekenland hoort niet bij de invloedssferen van de Sovjet-Unie. de VS geven wapens aan Griekenland om tegen de communisten te vechten (Griekse communisten vluchten naar een land dat wel onder de invloedssferen van de Sovjet-Unie valt). Alle landen helpen om verdere expansie van het Sovjet-communisme over de hele wereld te voorkomen. Trumandoctrine: Containment = índamming´; de praktische invulling van de Truman doctrine. In Korea gaat men een stapje verder dan containment: de VN/ VS dringen het communisme terug. (Het wordt steeds duidelijker dat er volksdemocratieën komen in Russische invloedssferen) NB: Ingrijpen binnen Sovjet-invloedssferen hoort niet bij de Trumandoctrine! In Berlijn is de Trumandoctrine in zijn meest pure vorm => West-Berlijn beschermen tegen Sovjet-rijk. Korea is een voorbeeld van roll-back: aanval op Korea is geen deel van de Trumandoctrine, want het gaat een stap verder; méér dan containment: roll-back. In Berlijn en Griekenland: containment politiek Korea is meer, namelijk roll-back Trumandoctrine: theorie Containment politiek: praktijk In hoeverre vormt de oprichting van de NAVO een breuk in de buitenland politiek van de VS? Voor de Trumandoctrine was er de Monroedoctrine: isolationisme. De VS zijn niet meer van het isolationisme vanaf de Koude Oorlog. De Koude Oorlog en de dekolonisatie bepalen de politiek van de VS en geen isolationisme, maar interventionisme. De NAVO is een stapje verder: de VS bemoeien zich niet alleen met Europa, maar ook gaan ze militaire bondgenootschappen (en verplichtingen) aan, zonder er zelf over te kunnen beslissen. Dit is een beperking van de speelruimte op gebied van de politiek. Dit toont hoe zeer de VS het isolationisme verlaten hebben. NB: NAVO moet ingrijpen als er een conflict is tussen Turkije en Griekenland (die 2 kunnen niet goed met elkaar opschieten). NB: Noord-Noorwegen en Turkije grenzen direct aan Rusland 1955: Warschaupact (reactie op en tegenhanger van de NAVO) 1955: Er komt een Bundeswehr (een west-Duits leger) Onder het motto Éen NAVO zonder west-Duits leger is zinloos´ wordt west-Duitsland herbewapend. West-Duitsland is bij deze dus lid van de NAVO. de DDR doet mee in Warschaupact. Oost-leger: NVA Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 17/30

11-12-2013 1945-1953 Truman 1953-1961 Eisenhouwer 1961-1963 Kennedy 1963-1969 Johnson 1969-1974 Nixon 1974-1977 Ford 1977-1981 Carter 1981-1989 Reagan 1989-1993 Bush sr. 1993-2001 Clinton 2001-2009 Bush jr. 2009-heden Obama TOETSVRAAG? Lenin sterft in 1924. Pas in 1928 komt Stalin aan de macht. 1953: Stalin sterft. ´Beria juicht als Stalin sterft.´ => Dit hoeft niet te kloppen. Beria raakt in een conflict; een interne machtsstrijd en overleeft dit niet. In 1956, 3 jaar na Stalins dood, komt er pas een opvolger: Nikita Chroesjtsjov. haviken vs. duiven: inpraten op president bv. Cremlin-watchers: analisten die ''in'' het gesloten Kremlin kijken wie erde baas is. inlichtingendienst: verzamelt informatie; er werken spionnen veiligheidsdienst: beschermt een land tegen spionnen, maar ook tegen bedreigingen van binnenuit. Mao zat in de Verboden Stad. Men vraagt zich af of hij nog leeft, als hij lange tijd ziek is in de jaren 70. Er waren mensen die een dubbelganger konden scheiden van de echte Mao (Mao gebruikte vaak dubbelgangers i.v.m. veiligheid). 1956: Nikita Chroesjtsjov Hij maakt zichzelf publiek op het 20ste partijcongres: CPSU: de communistische partij van de Sovjet-Unie CPSU: 1) destalinisatie - standbeelden Stalin verwijderen - verhalen over hoe slecht Stalin was 2) vreedzame coëxistentie destalinisatie is niet het opgeven van de dictatuur van het proletariaat!! duivenwind: door het kremlin op het binnenland gericht. Er mag tamelijk open gesproken over Stalins fouten, maar absoluut niet over die van Lenin. De nieuwe economische politiek: economische gouden tijd. Lenin is eigenlijk ńet op tijd´ gestorven. Lenin is verkozen tot grootste Rus aller tijden.


destalinisatie: er gaat een zucht van verlichting door Sovjet-Unie en Oostbloklanden vreedzame coëxistentie: we laten elkaar naast elkaar bestaan, dan kunnen we concurreren. De Koude oorlog blijft koud. ´De wereld zal vanzelf zien welk systeem beter is´ is het motto. Vooral gedekoloniseerde landen staan voor een keuze (van een nieuw systeem). Als in een gedeeld landje iemand de macht grijpt, dan grijpt de containment politiek in. NB: Chroesjtsjov heeft een goede uitstraling. Kunnen Oostbloklanden ook echt loskomen van de Sovjet-landen? Nee, dit valt dus vies tegen. In Polen en Hongarije testen ze hoe ver ze kunnen gaan. Polen: Gomulka Hongarije: Imre Nagy In Polen loopt het met een sisser af: enkel oppervlakkige hervormingen worden doorgevoerd om te voorkomen dat Polen bezet wordt. Na de oorlog komt er een stukje van het oude Slowakije bij de Sovjet-Unie. Wat is het belang dat de Sovjet-Unie een klein stukje Slowakije (afgesproken in Jalta) krijgt? Zodat de Sovjet-Unie aan zoveel mogelijk van haar satellietstaten grenst. Hongaarse opstand: - Nikita lijkt wel een duif, maar als het gaat om Sovjet-invloedssferen is hij een havik - Het westen wil niet ingrijpen Een heel andere gebeurtenis in 1956: Egypte wordt, na eeuwenlang deel van het Ottomaanse rijk te zijn, overgenomen door de Britten. Dan wordt Egypte gedekoloniseerd en komt er een koning. 1952: Staatsgreep Egypte door het leger Nasser wordt leider van Egypte. Hij wil Egypte moderniseren. Geo-strategisch belang Egypte: Suez-kanaal Het Suez-kanaal is in handen van de Britten/ Fransen. Nasser wil steun bij de modernisering. De Britten helpen niet. Concreet betekent dit een stuwmeer: de Aswan-dam/ Nassermeer. NB: Tempel zou onder water komen, dus wordt die verplaatst. De bedoeling is elektriciteit in Egypte. De landbouw van Egypte is gebaseerd op de overstromingen van de Nijl en zorgt dus voor (het goed werken van) de economie. Nasser is van de Baath-beweging. NB: Invloed islam is toegenomen. Suez-kanaal wordt genationaliseerd, omdat de Britten Egypte niet helpen. => Suez-crisis


Egypte aanvallen: de Britten en Fransen werken samen en Israël helpt ook (omdat dit handig ligt). De Gazastrook hoort dan nog bij Egypte. Deze gezamenlijke actie levert een hoop op, namelijk de Sinaï-woestijn. De Britten en de Fransen hadden gerekend op morele steun van de VS. de VS waren echter niet op de hoogte gebracht van dit plan om Egypte aan te vallen, dus keren de VS zich tegen de Britten/ Fransen. Waarom kiezen de VS de kant van Egypte? (al is dat meer in woord dan in daad) Het past niet in de containment politiek: 1) Egypte is (nog) geen bondgenoot van de Sovjet-Unie, de VS moeten een keuze maken tussen de NAVO (art. 5 slaat niet op het Midden-Oosten) en anders zou Egypte communistisch worden. Dit is buiten Europa. 2) De VS zijn anti-koloniaal, want zij weten hoe het is. de VS denken: wij kunnen net zo goed met Nasser samenwerken. Na 1956: Nasser haalt de Sovjet-Unie binnen. Dus dit leidt alleen maar tot de versterking van de Sovjet-Unie. De VS gaan in de VN Veiligheidsraad in tegen de Fransen en de Britten: veto. Het Suez-kanaal is belangrijker. De Únity for peace´-resolutie is de afkeuring van de VN tegen VK en Frankrijk. De VS willen steun van de Sovjet-Unie voor deze resolutie, daarom werken ze samen met Sovjet-Unie. Doelstelling Israël om mee te doen aan gevecht tegen Egypte: buffer (Sinaï). De Amerikanen kiezen voor Egypte en veroordelen Engeland en Frankrijk. De Amerikanen hoeven Israël niet meer te veroordelen, omdat het toeval lijkt dat Israël net op dat moment Egypte aanvalt (voordat het VK en Frankrijk dat doen) De Amerikanen zwijgen over Hongarije, want ze willen samenwerken met Chroesjtsjov in de VN. Dat is niet de verklaring dat Hongarije niet wordt geholpen door de VS, want daar waar het communisme dreigt, wordt het gekeerd/ ingedamd, maar niet wordt er ingegrepen binnen de invloedssferen van de Sovjet-Unie. De VS zijn niet bereid in te grijpen in de invloedssferen. Daar is ook geen sprake van, want er is onenigheid in het westen door de Suez-crisis. de VS protesteren niet eens tegen Hongarije, omdat de VS samenwerkten met de Sovjet-Unie op dat moment. De Sovjet-invloedssfeer is veiliggesteld in Hongarije in 1956. Imre Nagy gaat zijn eigen richting uit. Aanleiding: Nagy kondigt een plan aan dat Hongarije uit het Warschaupact stapt. Dit is de druppel. Dat kunnen de Russen niet accepteren. Dit is misschien ook wel de belangrijkste oorlog. Israël trok troepen terug uit de Sinaï, daarvoor in de plaats kwamen er mensen van de VN. 2 koloniale machten drijf je in de handen van de Sovjet-Unie. Dit maakt de VS boos. Wat maakt het de Amerikanen uit als Nasser het Suez-kanaal heefT? Niks, want de Amerikanen verdienen niet aan het Suez-kanaal. NB: Pas in de jaren 60 is er sprake van een fysiek ijzeren gordijn; voor die tijd is het dus een symbool Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 20/30

17-12-2013 sovjet = raad de ´red scare´ => angst voor het communisme red scare => hieruit af te leiden zijn: Trumandoctrine, redenen voor angst, redenen waarom de angst ongegrond is (achteraf gezien vooral) McCarthyisme McCarthy was een parlementariër die zich profileert (zich naar voren brengt) om een heksenjacht te beginnen. Dit loopt uit de hand => hierdoor ontstaat de term McCarthyisme Beklemming van de elite door McCarthy. Men is bang dat communisten de overheid etc. hebben geïnflitreerd. Dit is een mogelijke ´5de kolonne´ => onder eigen mensen zijn vijanden/ potentiële landverraders aan jouw kant. Bijvoorbeeld: mei 1940: NSBers worden uit hun bed gelicht als de Duitsers binnenvallen, omdat ze potentiële landverraders zijn State Department: ministerie van Buitenlandse Zaken (VS) Hilary Clinton is de ´Secretary of State´ (minister van Buitenlandse Zaken) McCarthy is een senator. Hij kan een parlementair onderzoek instellen. Hij is ook de leider van ´the Committee on Un-American Activities´, het onderzoekscomité. McCarthy was een loser => hij stierf aan levercirrose (ofwel, hij was een alcoholist). ´heksenjacht´ => de kerk deed dat vroeger, verhoor staat centraal (inquisitoir) NB: Doel kerk was alle zieltjes naar de hemel te krijgen Heksenjacht: actieve vervolging (het opsporen van heksen) door dit comité. Belangrijkste vragen: - Ben je ooit lid geweest van een communistische partij? - Wie heeft je geïntroduceerd? - Wie heb je allemaal gezien (bijv. bij een ćommunistische´ vergadering o.i.d.)? NB: Volgens Wilders is de Volkskrant links (hij vindt alles links behalve zichzelf) NB: Bij passieve vervolging is er geen sprake van opsporing In die tijd staat links zijn gelijk aan communistisch zijn. Links zijn was gebruikelijk in je studententijd. Voor McCarthy was het al voldoende als je behoorde tot de culturele elite (Los Angeles/ New York vooral) of zelfs alleen op een feestje geweest was van iemand die ooit eens lid was van een communistische partij. Dus zonder dat je zelf communistisch was of iets in die richting, kon je al zijn volgende slachtoffer worden. Het ging ook niet om veroordelen => dit comité kon ook niet straffen. Wat wel werd gedaan is iemands naam slecht maken, zodat je nooit meer aan werk kwam. Hollywood bazen laten iedereen die ook maar richting links kijkt vallen, want die bazen zijn bang het volgende slachtoffer te worden. Als McCarthy het leger aanvalt, gaat hij ten onder. Het leger bijt namelijk terug. casus belli: het leger had een ex-communistisch die uit dienst ging, eervol uit dienst laten gaan. 1950-1954 McCarthy tijdperk 1954: Einde McCarthy tijdperk Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 21/30

18-12-2013 McCarthy heeft geen zelfmoord gepleegd. House Committee => daar kon McCarthy helemaal geen leiding aan geven; hij geeft leiding aan een subcomité van de senaat. Trumandoctrine: De VS bieden hulp aan alle landen die dreigen in de Sovjet-greep te belanden. Dit geldt dus niet voor de landen die al tot Sovjet-invloedssferen behoren. Domino-theorie: aanvulling op de Trumandoctrine Domino-theorie: Eisenhouwer Als één land omvalt (communisme), dan verspreid het zich als een domino-effect. Domino-effect is extra lading Trumandoctrine. dekolonisatie: dit proces raakt vanaf WOII in een stroomversnelling. NB: Continentaal imperialisme = buren veroveren Kolonialisme = over zee Dekolonisatie is een wereldwijd gegeven met uitzondering van het continent Amerika (dekolonisatie rond 1789) Spanje dondert al in de 19de eeuw op Latijns-Amerika. Ten tijde van de Monroedoctrine zijn er al vrijheidsbewegingen in Latijns-Amerika. Latijns-Amerikaanse landen zijn landen waar ze Romaanse talen spreken (Spaans en Portugees). Als de Monroedoctrine zo belangrijk is voor Latijns-Amerika, wat krijgen de Latijns-Amerikanen dan terug in ruil voor Spanje? Invloed van Amerika. Verbindende factor dekolonisatie en domino effect? Angst voor machtsvacua Welke rol hebben de VS in de dekolonisatie van Nederlands-Indië? Steun, want 1) Antikoloniaal (Monroedoctrine) 2) Angst communisme, Soekarno is geen communist (Trumandoctrine) Wat heeft dat met machtsvacuüm te maken? Als koloniale machten zich terugtrekken kunnen er machtsvacua ontstaan die makkelijk door het communisme opgevuld kunnen worden. Ook het domino-effect draagt bij aan die angst. 1954: Slag bij Dien Bien Phu (noorden en Indochina) Indochina = Frans koloniaal gebied (Vietnam, Laos, Cambodja) Ho Chi Minh => steeds meer leider van de bevrijdingsbeweging Vietnam. Hij wil zich tegenover de VS niet verkopen als communist, maar als nationalist. NB: Fransen werden niet in kampen gestopt in Japan zoals de Nederlanders. De Vietnamezen hadden vaak geen technologie en zetten daarvoor in de plaats veel manschappen in. In bergketens zaten de Viet Minh, die daar kanonnen heen brengen. De Fransen worden verslagen door de Viet Minh. Gevolg: conferentie van Genève in 1954 Splitsing Vietnam noorden en zuiden op 17°NB. Noorden: communistisch onder Ho Chi Minh Zuiden: dictatuur onder verschillende leiders. In het noorden steunt men guerilla van de Vietnamese communisten in het zuiden (Viet Cong) Dictatuur zuiden met hulp van de VS. De Viet Cong wordt steeds sterker in het zuiden 1957. Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 22/30

Kennedy laat een beperkt aantal adviseurs naar Vietnam gaan. Dan sterft Kennedy. Johnson, zijn opvolger, heeft een plan. Hij is democraat en wil de onderdrukking van zijn eigen volk wegwerken: war on poverty. Zijn handen zijn echter gebonden door Vietnam. Tonkin-incident: in 1964 wordt er gedaan alsof noord-Vietnamezen een Amerikaanse boot aanvallen. De smoes is dat zij als eerst schieten op de Amerikanen. Dit is de aanleiding voor de Amerikanen om veel meer te doen. De Viet Cong is een guerrilla beweging die heel Vietnam communistisch wil hebben. De Viet Minh is het leger van Noord-Vietnam. De Viet Cong identificeert zich met dit leger. Er is een continue toename van Amerikaanse soldaten in Vietnam. De dienstplicht wordt gereactiveerd. Johnsons bedoeling: verbetering van Amerika. Dit lukt totaal niet omdat hij vastzit aan de Vietnamoorlog. Johnson ziet zichzelf in de traditie van Roosevelt. Uiteindelijk loopt het uit op een fiasco/ catastrofe van de Vietnamoorlog. Het westen keert zich tegen de Vietnamoorlog, op het moment dat de protestgeneratie ook ontstaat. De jeugd wordt interessant en jeugdculturen en ontevredenheid ontstaan. Men is bijvoorbeeld ontevreden over de verstikkende sfeer tijdens de vroege Koude Oorlog. Nixon wist de Vietnamoorlog te stoppen. De VS proberen hun gezicht te bewaren, maar ze hebben deze oorlog gewoon verloren. Het zuiden wordt direct communistisch als de Amerikanen weg zijn. Link met dekolonisatie: probeer in te dammen tegen het communisme door een tegenstaatje te steunen. Dit staatje kan zich niet verdedigen, dus moet roll-back worden toegepast. Dit werkt niet, en de VS verliezen de oorlog. NB: Nixon is afgezet door het parlement vanwege het afluisterschandaal 1954: Fransen weg 1 januari 1959: Castro en Che Guevara (staatsgreep) Cuba valt binnen de invloedssferen van de VS. Het is de áchtertuin´ van de VS, waar een regime zit dat onder leiding van de VS regeert. Batista is de leider. Cuba is een vakantieeiland. Daar doen Amerikanen alles wat niet mag (VS zijn preuts). Vooral gokken op Cuba (of in Vegas). Deze Cubaanse regering wordt gesteund door de Amerikaanse CIA. Cuba wordt veel welvarender door Castro. Cuba is geen Sovjet-Unie, maar het is wel een dictatuur. Tijdens oud en nieuw is er een staatsgreep. Er komt een nieuwe regering: een dictatuur, want mannen van het oude regime worden in showprocessen veroordeeld. Steun voor Castro is enorm tot op de dag van vandaag. De verslechtering van de relatie tussen de VS en Cuba => de Amerikanen zijn niet blij, want 1) Economie (suiker!) 2) Angst om invloed in eigen invloedssferen verliezen 3) Showprocessen De Amerikanen hadden ook vriendschappelijke contracten kunnen opstellen, maar doen dit niet omdat ze vastzitten in hun Koude Oorlogsdenken. De showprocessen zijn een excuus voor de Amerikanen (eigenlijk maakt het ze geen zak uit, zolang het communisten zijn die worden gemarteld/ veroordeeld etc) Faber quisque fortunae suae est – Ieder is de bewerker van zijn eigen geluk GS 05-11-2013 t/m 08-01-2014 Tara Fokker 23/30

In hoeverre voelen de VS zich economisch bedreigd? Vele Cubaanse bedrijven zijn Amerikaans. Als Cuba communistisch wordt, zullen deze bedrijven worden genationaliseerd (dit gebeurt ook, alleen niet meteen). Dan kunnen de VS geen winst meer maken op die bedrijven en dat is economisch nadelig. productiemiddelen => veel Amerikaanse bedrijven in Cuba De Amerikanen hebben een probleem in hun áchtertuin´. Het leek ontspannender te gaan met het aan de macht komen van Chroestsjov. In 1961 begint hetzelfde gelazer in Duitsland, als dat in Hongarije in 1956 gebeurde. 13 augustus 1961: Bouw Berlijnse muur (om heel west-Berlijn heen) Vluchtelingenstroom van oost- naar west-Berlijn => braindrain, want vooral hoogopgeleiden gaan. Het is makkelijk (o.a. taal, familie) om naar west-Berlijn te gaan en in het westen is het beter. Chroestsjov zei tijdens het 20ste congres te zorgen voor: 1) Destalinisatie 2) Vreedzame coëxistentie => concurreren Dit is gênant en daarom wordt een muur gebouwd (braindrain) 1961 is de Tweede Berlijncrisis Waarom verhuizen vooral hoogopgeleiden? 1) Ze hebben genoeg geld om te verhuizen 2) In het kapitalistische systeem kunnen zij meer geld verdienen Dit verscherpt de spanningen tussen de VS en de Sovjet/Unie. De VS moeten hun tanden laten zien. Kennedy is tijdens deze crisis naar Berlijn gevlogen en eindigde zijn speech met Ích bin ein Berliner´ => solidariteit. Bouw van de berlijnse muur is een schending van Potsdam. Breuk door Chroestjsjov met het verdrag van Potsdam. Maar de VS beginnen geen WOIII. Walter Ulbricht (SED) zegt: ´Keiner hat die Absicht eine Mauer zu bauen.´ Later gebeurt dit toch. Dit verscherpt de Koude Oorlogsspanningen tussen de VS en de SU wereldwijd 1962: Cubacrisis => het gevaarlijkste punt in de Koude Oorlog 07-01-2014 1961: Tweede Berlijncrisis; muur wordt gebouwd - Kennedy naar Berlijn: Ích bin ein Berliner´ - Ulbricht: ´Keiner had die Absicht eine Mauer zu bauen´ Waarom bouwt de DDR de muur, of ´der anti-fascistische Schutzwall´? Om saboteurs tegen te houden; om mensen die het verleden willen herstellen (reactionairen) tegen te houden.


Waarom wordt de smoes onder de naam ánti-fascistische Schutzwall´ verkocht door Ulbricht? Gevolgen zijn 1) braindrain 2) gezichtsverlies DDR Het volk ´stemde met de voeten´ => door weg te lopen; het volk liep weg Er kwam een wet over ´Republikflucht´: je mag je land niet ontvluchten. Ook kwam er een maatregel: ´der Schiessbefehl´ => VoPo's hadden het bevel om op vluchtende Duitsers te schieten. Mensen in de DDR missen vrijheid van meningsuiting en vrijheid van (Westerse) luxe producten heel erg. 1961: Invasie varkensbaai: gesteund door Amerika, gevluchte Cubanen proberen de Castrobeweging omver te blazen Amerikanen doen een boycot op de Cubaanse economie => rietsuiker is het belangrijkst Amerika wil geen suiker meer van Cuba, dus wordt de Cubaanse afzet in Rusland verkocht. NB: Amerikanen doen een boycot op de Cubaanse economie; de sigarenbusiness verhuist naar Jamaica (Davidoff), want dit mocht niet meer op Cuba aan de VS verkocht worden. NB: De suikerhandel hangt samen met de rumhandel De Cubacrisis is het gevaarlijkste punt in de Koude Oorlog, maar het belangrijkste om daarbij te weten, is dat de oorlog koud bleef. Redenen dat de VS zich afkeren van Cuba: 1) Castro is aan de macht => er worden schijnprocessen gedaan (op Batista-aanhangers) 2) Onteigening van (deels Amerikaanse) bedrijven Amerikanen steunen Batista's Cuba raket-crisis: Militaire agressie tegen het Castro-regime. Dit gaat fout. De Amerikanen voeren een suikerembargo door. Dit drijft Cuba in de handen van de Sovjet-Unie. NB: De CIA beraamt moord(en) op Castro missile: (geleid) projectiel) De Cuba raket-crisis begint met missiles, waarom plaatsen Russen dan raketten op Cuba? Raketten haalden het niet om vanuit de Sovjet-Unie de VS te bereiken. Vanaf Cuba kan dat wel (60 zeemijl van Cuba naar Miami is niet zo ver). De Amerikanen hadden in Turkije raketten. Er worden dus raket-bases opgericht op Cuba. Een spionage-vliegtuig ondekt dit. Een beroemde mythe is dat dit vliegtuig de U2 was. De spanningen lopen op en er zijn schepen (waarschijnlijk gevuld met onderdelen) vanuit de Sovjet-Unie onderweg naar Cuba. NB: De invasie op de varkensbaai was vóórdat er raket-bases op Cuba waren.


Niemand weet wat er zich afspeelt in het Kremlin. De communicatie met het Kremlin is niet direct (gaat nl. via ambassade) en die ambassade wordt niet vertrouwd. Er is ook onenigheid in Washington, het Pentagon was bereid tot oorlog, en haviken oefenen druk uit op Kennedy om toch vooral de poot stijf te houden (denk aan appeasement-politiek; als je ze een vinger geeft, grijpen ze de hele hand. Daarom moet je hard optreden en niks geven). Kennedy wil dat ook, maar wil tegelijkertijd geen oorlog. NB: Pentagon in Washington: 1) Ministerie van Defensie 2) Hoofdkwartier Amerikaanse leger Kennedy luistert goed naar zijn broer: Robert Kennedy. Men wil weten wat er in het Kremlin gebeurt. Dan komen er contacten. Via via zou een tweederangs advocaat informatie hebben, namelijk dat Chroesjtsjov geen oorlog wil en wil onderhandelen. De broers Kennedy nemen een risico en geloven de advocaat (die uiteindelijk de waarheid blijkt te hebben gesproken). Chroesjtsjov wil onderhandelen, en er wordt een deal gesloten: 1) ´de rode telefoon´ => direct communicatiemiddel tussen de VS en de Sovjet-Unie (is eigenlijk niet rood en is eigenlijk ook geen telefoon, maar een soort fax) 2) Raket-bases worden ontmanteld op Cuba en ´Kennedy verhindert WO3´ Geheim aan deze deal is dat de raket-bases van de VS in Turkije vernietigd worden (die waren aan vervanging toe; werden in plaats daarvan niet vervangen, maar helemaal weggehaald uiteindelijk) en Chroestjsjov moet Kennedy de held uit laten hangen. Dit heeft Chroesjtsjov de das omgedaan. 08-01-2014 Naast spionnen, waartegen beschermt een veilligheidsdienst? Bedreigingen van binnenuit. Wat is het belang dat de Sovjet-Unie een klein stukje Slowakije (afgesproken in Jalta) krijgt? Zodat de Sovjet-Unie aan zoveel mogelijk van haar satellietstaten grenst. Waarom kiezen de VS de kant van Egypte in de Suez-crisis (al is dat meer in woord dan in daad)? 1) Anders zou Egypte communistisch worden 2) VS zijn anti-kolonialistisch Belangrijker is de Koude Oorlog op dat moment. Waarom geven de VS Nasser dan geen geld (voor die stuwdam)? Blijkbaar zagen de VS niks in dat project, maar het is moeilijk te beantwoorden. Opvolger Nasser: Sadad Sadad heeft later vriendschappelijke contacten gelegd met de VS. Toenemende spanning: sinds 1959 (Nieuwjaarsdag Castro grijpt de macht) Wie wint de Cuba-crisis? Haviken in het Kremlin hebben Chroestsjov verweten slap te zijn vanwege het omkeren van Russische schepen (die op weg waren naar Cuba, hoogstwaarschijnlijk gevuld met (kern)wapens). Het wapengekletter in de 3de wereld: plaatsvervangersoorlogen.


Castro stuurt soldaten en artsen over de wereld; Cuba doet dus heel vaak mee met plaatsvervangersoorlogen. De Sovjet-Unie doet dat niet, de VS doen dit wel (Korea, Vietnam) Dekolonisatie: wat maakt dit belangrijk? Waarom zijn gedekoloniseerde landen belangrijk? Er ontstaan machtsvacua als de koloniale bestuurder zich terugtrekt. Wat komt er dan, communisme/ kapitalisme/ iets anders? Dat is belangrijk. Waarom willen de VS dat Nederland met Nederlands-Indië praat/ het probleem oplost? de VS willen dat Nederlands-Indië nationalistisch (PNI)/ kapitalistisch wordt. Angst bij dekolonisatie dat de communisten de macht overnemen dus. Korea is anders, want het noorden is al communistisch. Vietnam is ook anders. Vietnam was Frans gebied (onderdeel van Indo-China: Laos, Cambodja en Vietnam). Ho Chi Minh (Vietnam) zegt dat hij nationalist is (en geen communist). 1954: Dien Bien Phu: nederlaag Frankrijk => onderhandelingen Amerikanen (Eisenhouwer) willen voorkomen dat een volledig communistisch Vietnam ontstaat. In hoeverre is de dominotheorie bevestigd? Ho Chi Minh had steun uit China en uit de Sovjet-Unie. Alleen hulp van China is niet fijn, want China is hegemoniaal en Vietnamezen zijn gekookte barbaren. In Vietnam wordt de 2-statenoplossing toegepast. In het zuiden is echter een corrupt regime, dus de verkiezingen die plaats zouden vinden, gaan in het zuiden niet door, omdat men weet dat Ho Chi Minh die ook in het zuiden zal winnen (en dat wil de corrupte regering van het zuiden niet). In het noorden is er steun voor communisten in het zuiden. Viet Cong: communistische guerilla's in het zuiden (hebben niet zoveel succes, is minder gedisciplineerd dan de Viet Minh, doel is vereniging van een communistisch Vietnam. Dit gebeurt uiteindelijk ook.) Vietminh: groepering noorden Onder Kennedy wordt besloten adviseurs te sturen. Later komt een nieuwe afdeling (ervaren militairen): Green Barrets. Johnson heeft doelstelling (meer gelijkheid en welvaart): hij wil the great civic society. Apartheid wordt opgeheven onder Kennedy. Johnson ziet zichzelf in de traditie van Roosevelt. Johnson voert de war on poverty (politieke campagne). ''War'' => doel heiligt de middelen. Iemand die tegen zo'n politieke campagne (war) is, wordt al snel unamerican genoemd. Het ''war'' noemen is een hyperbool. Is de war on drugs ooit beëindigd/ zal de war on terrorism ooit beëindigd worden? Nee, dus moet je bekennen dat je die oorlog verloren hebt. Johnson wil van de Vietnam oorlog af. Veel meer Amerikanen gaan erheen (in 1964 nog helemaal niet veel) en de dienstplicht wordt heringevoerd. Wie hoeven niet te vechten? De rijken. Vooral armen gaan in dienst.


Vanaf 1957: Viet Cong Nixon weet de VS uit de oorlog te halen. De VS zijn niet het land uitgeschopt, maar verlaten Vietnam (om gezichtsverlies te beperken). Als de Amerikanen zich terugtrekken is er een Zuid-Vietnam, maar zodra ze weg zijn is er één Vietnam. Ho Chi Minh is niet zoals Stalin of Mao, maar Ho heeft wel de dictatuur van het proletariaat doorgevoerd en heeft bedrijven genationaliseerd. ''revolution is not a walk in the park'' Jaren 70: ontspanning tussen het westen en de Sovjet-Unie. De Amerikanen zijn het vechten zat. Bresjnjev (van de Sovjet-Unie) is de opvolger van Chroestjsjov. Er komen irritaties binnen het Westblok. De Amerikanen zijn agressiever. Amerika is de ''suikeroom'' (Marshall hulp o.a.) De Fransen en Britten moeten erkennen dat ze niet meer zo'n belangrijke wereldmacht zijn. Charles de Gaulle doet wat hij zelf wil en luistert zeker niet naar de VS. De protestgeneratie van de jaren 60 komt in verschillende landen op. Gemeenschappelijke factor van de protestgeneratie? De Vietnamoorlog. Dit voedt het anti-Amerikanisme in het westen. Europese landen gaan zich zelfstandiger maken. Willy Brandt = burgemeester Berlijn (BRD) in de 2de Berlijncrisis. Hij bezocht het centrale monument van de WOII in Warschau, legt een krans neer en knielt (spijtbetuiging): de knieval in Warschau in de jaren 70. Willy Brandt is belangrijk geweest omdat hij het toonbeeld was van de goede Duitser. Willy Brandt neemt contact op met de DDR (vertegenwoordiger) De Amerikanen ergeren zich eraan dat de Europeanen lage bijdragen even aan de NAVO. Toegenomen vertrouwen West-Europa: economisch gaat het goed in de jaren 60 (in de jaren 70 is er wel een recessie), welvaartsniveau is hoger dan ooit (ongekend). West-Duitsers hadden hun eigen nationalisme, waar ze trots op waren, maar dit mocht niet met oude nationalistische dingen worden gedaan. Wirtschaftswunder: het economisch wonder: West-Duitsers zijn trots op hun (economische) prestaties. Duitsers zijn goed in machinebouw. NB: Met kwaliteit hebben de Duitsers de huidige crisis/ recessie goed doorstaan. (ook voetbal zijn ze trots op; behalve 1974 Jürgen Sparwaster (DDR verslaag BRD)). Zelfvertrouwen West-Europa komt dus op. Stel, in 1960: je ouders zeggen Amerikanen zijn top. Wat zou je daar tegenin kunnen brengen (heeft met gedachte Koude Oorlog te maken): er zijn Amerikaanse kernwapens in West-Europa => Amerikanen zien WestEuropa als slagveld. Cynisch... NB: Men voelde ook echt een oorlogsdreiging. Dit vertrouwen leidt tot een wapenwedloop die draait om intercontinentale raketten en kerntoppen. Dat is duur. Na Vietnam wil men weinig geld stoppen in Defensie. Dus beide partijen (SU + VS) vinden het te duur worden in de jaren 70 en er komen wapenbeheersingsgesprekken om het aantal strategische wapens te beperken (atoombommen, weapons of mass destruction). Reductie van het aantal wapens dus.


2 Amerikaanse presidenten (duiven): Ford en Carter. Onder Ford en Carter komen die gesprekken er. Na Vietnam trekken de VS zich een beetje terug in hun isolationistische politiek. De Amerikanen hebben behoefte aan herstel van hun zelfbewustzijn. Ronald Reagan, beroemd (B-film acteur), een Republikein, zeer rechts, schroeft de Koude Oorlog weer op. Daarnaast wil hij harde opstelling communisme. Hij was ''smart'' maar niet intellectueel. Onder Reagan wordt teruggedraaid hoe de VS waren. De VS hebben geld (voor de wapenwedloop), de SU niet. ICBM (intercontinentale raketten): hoe verdedigen? Er is een planvoor een Strategic Defense Initiative De S.D.I; een nieuwe wapentechnologie, maar die wordt uiteindelijk niet/ nauwelijks uitgevoerd. (het wordt Star Wars geoemd; in ruimte een schild maken is het doel). Reagan denkt dat de race to space economisch handig was. Houding Amerikanen wordt in de jaren 80 ''tougher''. NB: De Russen hebben nooit actief ingegrepen, behalve in Afghanistan 1979. => Veel dode Russen door ziekte en honger. Het westen verhardt hierdoor weer tegen Rusland. Dit komt Reagan goed uit; hij ziet hierin een verklaring dat de Russen de wapenwedloop afleggen. Binnen de Sovjet-Unie: wapenwedloop is niet meer vol te houden/ is planeconomie wel goed (geeft nl. niet zoveel meer welvaart als kapitalisme)? Michhael Gorbatsjov: populair in Duitsland, want door hem was de eenwording van Duitsland mogelijk. Gorbatsjov verandert de Sovjet-Unie (wordt hem verweten) => Rusland. Gorbatsjov wil perestrojka: verbouwing en glasnost: transparantie. glasnost (transparantie) hoort niet bij de dictatuur van het proletariaat! Men durft nu vrijer te denken/ praten. Ook volksdemocratieën komen een beetje los van de Sovjet-Unie. Eerste land: Polen. Er wordt in Polen een verboden vakbond opgericht: Solidanosc. Het Rode Leger valt Polen niet binnen! Door Polen leren andere landen dat meer vrijheid nu mogelijk is, er mogen meerdere partijen zijn en in 1989 gooit Hongarije de grens met Oostenrijk open. De DDR leiding wil - van iedereen - het communisme het minst graag opgeven. Als Tsjechië stopt met het communisme, is het nog steeds een land daarna. Als de DDR dat doet, is het klaar met de DDR. Hannecker: baas Oost-Duitsland wil niet dat de grenzen open gaan. Gorbatsjov zegt: wie te laat is, wordt snel vergeten... 9 november 1989: Duits-Duitse grens gaat open (de slagbomen van de Muur gaan open).


Chronologie 1917 1924 1928 eind november 1943 mei 1944 februari 1945 15 april 1945 juli t/m augustus 1945 1945-1949 1945-1953 1947 1948-1949 1949 1949 1949 1950-1954 1950 1952 1953 1953 1953-1961 1954 1954 1954 1955 1955 1956 1956 1956 Na 1956 Vanaf 1957 1 januari 1959 1961-1963 1961 13 augustus 1961 1961 1962 1963-1969 1964 1968 1969 1969-1974 1974-1977 1977-1981 1981-1989 1989-1993 1993-2001 2001-2009 2009-heden

Russische Revolutie Lenin sterft Stalin komt aan de macht De conferentie van Teheran: de Grote 3 bij elkaar: VS, VK, SU Aanval in West-Frankrijk en Vichy-Frankrijk Conferentie van Jalta Oprichting Verenigde Naties Conferentie van Potsdam (Truman, Churchill/ Attlee, Stalin) Er is geen Duitse staat Truman president VS Trumandoctrine Berlijnse blokkade Een belangrijk jaar (sleuteljaar?) Rusland heeft kernwapens Navo wordt opgericht (Noord-Atlantische Verdrags Organisatie) McCarthy tijdperk Kim Il Sung wil einde aan splitsing => hij wil eenwording Korea Staatsgreep Egypte door het leger => Nasser wil moderniseren Het verdrag van Panmoenjon; een wapenstilstand Stalin sterft Eisenhouwer president VS Einde McCarthy tijdperk Slag bij Dien Bien Phu (noorden en Indochina)/ Fransen weg Conferentie van Genève Warschaupact (reactie op en tegenhanger van de NAVO) Er komt een Bundeswehr (een west-Duits leger) Chroesjtsjov komt aan de macht Hongaarse opstand (Hongaren smeken om westerse hulp) De Sovjet-invloedssfeer veiliggesteld in Hongarije Nasser haalt de Sovjet-Unie binnen Viet Cong Castro en Che Guevara Kennedy president VS Tweede Berlijncrisis Bouw Berlijnse muur (om heel west-Berlijn heen) Invasie varkensbaai Cubacrisis => het gevaarlijkste punt in de Koude Oorlog Johnson president VS Tonkin-incident Opstand Tsjechoslowakije; men smeekt om westerse hulp Eerste man op de maan: Neil Armstrong Nixon president VS Ford president VS Carter president VS Reagan president VS Bush sr. president VS Clinton president VS Bush jr. president VS Obama president VS


klassenstrijd 1917: Revolutie bezitsloze maatschappij

Recommend Documents