Kids-Gea!
Alles over vleermuizen op pagina 2
Maak een natuurschilderij Kijk op pagina 4
Gratis jeugdbijlage bij het ledenblad van ‘It Fryske Gea’
Doe mee met leuke zomeractiviteiten Zie pagina 6 en 7
Zomer 2014
Vleermuizen
het lichaam en de lange
Veel mensen vinden vleermuizen eng. Superheld Batman gebruikte zijn vleermuizenpak om boeven bang te maken en Dracula kon zich veranderen in een vleermuis. Vleermuizen zijn alleen helemaal niet eng, maar juist interessant. Net na zonsondergang komen de vleermuizen tevoorschijn om te eten. In de schemering jagen ze als echte luchtacrobaten op muggen en
vingers gespannen. Op de vlieghuid zitten geen veren, maar haren. In tegenstelling tot vogels bestaan de vleugels van vleermuizen niet uit ‘dood’ materiaal, maar uit een levende, leerachtige huid.
motjes. Wil jij meer weten? Lees dan verder.
Jagen met de oren
Jagen met je oren
Vleermuizen gebruiken niet hun ogen, maar hun oren
Van klein naar groot
om een prooi te vinden. Ze maken honderd keer per
Vleermuizen zijn mysterieuze dieren. Om concurren-
seconde een heel hoog piepgeluid en luisteren daar-
tie met vogels te vermijden, jagen ze alleen 's nachts.
na hoe dat geluid weerkaatst tegen voorwerpen in
Overdag slapen de meeste vleermuizen of houden ze
de buurt. Dit heet echolocatie. Op die manier kun-
zich bezig met het schoonhouden van hun lichaam.
nen ze precies horen waar insecten vliegen en in het
In Nederland leven 22 verschillende soorten vleer-
donker de weg vinden. Als ze weten waar iets vliegt,
muizen. Daarvan zijn 10 soorten in Fryslân te vinden.
gaan ze er vliegensvlug op af en is het hap-slik-weg.
Hiervan is de gewone dwergvleermuis de kleinste.
De geluiden die vleermuizen maken zijn zo hoog dat
De vleugels hebben een spanwijdte van 18 tot 24
mensen ze niet kunnen horen. Met een batdetector
centimeter. Het diertje past met opgevouwen vleugels
kunnen deze geluiden wel hoorbaar worden gemaakt
in een luciferdoosje. De grootste vleermuis in onze
en kun je vleermuizen opsporen.
provincie is de rosse vleermuis met een spanwijdte
Hap, slik, weg…
van 32 tot 40 centimeter.
Het dieet van vleermuizen is het meest divers van alle zoogdieren. Zo zijn er vleermuizen die vegetarisch eten, soorten die zich voeden met vlees, maar ook die bloed drinken. Alle Nederlandse vleer muizen eten insecten. Om te kunnen overleven moet een vleermuis iedere nacht minimaal een kwart van zijn lichaamsgewicht aan insecten eten. Voor een vleermuis betekent dat per nacht wel 300 muggen, motjes en kevertjes. Doordat iedere vleermuissoort op zijn eigen manier jaagt, is er weinig concurrentie tussen de verschillende soorten. Grote
Dwergvleermuis
vleermuissoorten eten meestal grote prooien, kleine soorten kleine prooien. Zo eet de laatvlieger graag
Vliegende zoogdieren
meikevers en de dwergvleermuis vooral muggen en
De vleermuis is het enige zoogdier dat kan vliegen!
kleine vlinders.
Daarvoor hebben vleermuizen bijzondere vleugels. De ‘vleugel’ of vlieghuid is tussen de achterpoten,
In de natuur
2
Hangend slapen
Geen poot om op te staan
Winterslaap
De achterpoten van een vleermuis zijn niet
Het leven van Nederlandse vleer-
geschikt om te lopen. Dit heeft te maken met
muizen draait om de wisseling van de
de vlieghuid tussen de poten en de staart.
seizoenen. Jonge vleermuizen worden
Verder zijn de achterpoten lang en dun.
in het voorjaar geboren, zodat ze
Wanneer ze het volle lichaamsgewicht
de hele zomer kunnen leren vliegen
moeten dragen, zouden ze buigen of zelfs
en jagen op insecten. In het najaar
breken. De achterpoten zijn wel heel geschikt
daalt het insectenaanbod en maken
om aan te hangen. Wanneer een geschikte
vleermuizen zich klaar voor een
overnachtingsplaats is gevonden, hangen ze
winterslaap. Ze eten hun buik hele-
graag ondersteboven aan het plafond. Dus
maal rond en bouwen zo vetreserve op voor de winter.
met de kop omlaag en aan hun pootjes. Met de
In de winter eten ze namelijk helemaal niets, maar
klauwen van de achterpoten hechten ze zich aan de
houden een winterslaap. Daarvoor zoeken vleermuizen
wand. Vleermuizen kunnen hun poten ‘op slot doen’.
een plek waar ze de hele winter rustig kunnen slapen.
Zo kost het geen kracht en energie om de hele dag
De plek moet niet te koud of te warm zijn, maar wel
te blijven hangen.
vochtig, zodat de vleermuis niet uitdroogt. Schuren,
Leven in een kolonie
kelders, spleten tussen muren en holle bomen zijn al-
aan vliegen. Daardoor kunnen ze niet zelf een nest
De kachel omlaag
lemaal goede overwinteringsplaatsen.
Het lichaam van vleermuizen is helemaal aangepast maken of een gat in een boom hakken. Vleermuizen
Vleermuizen hebben nog meer
zoeken daarom altijd een kant en klaar hol. De meeste
aanpassingen om in de winter
vleermuizen leven in groepen. Ze zijn daarbij best
energie te besparen. De tempe-
kieskeurig en kiezen ook per periode verschillende
ratuur van het lichaam daalt van
verblijfplaatsen. Zo hebben ze een zomerhuisje,
39 graden naar ongeveer 6 gra-
paarplek, kraamkamer en overwinteringsplaats.
den Celsius. De hartslag wordt
Watervleermuizen, ruige dwergvleermuizen en rosse
ook veel lager. Normaal slaat
vleermuizen zijn echte boombewonende vleermuizen.
het hart 600 keer, maar tij-
In de zomer leven ze met de kolonie in bijvoorbeeld
dens de winterslaap nog maar
verlaten spechtenholen. Laatvliegers, meervleermuizen
een paar keer per minuut. Ze
en gewone dwergvleermuizen zoeken liever hun onder-
Winterslaap
halen ook maar weinig adem
komen in gebouwen.
en besparen zo veel energie. Je mag een vleermuis nooit wakker maken tijdens de winterslaap. Het
Leven in een kolonie
wakker worden kost namelijk veel energie. Maak je het dier wakker, dan verbruikt hij zijn broodnodige vetreserves. Rond maart worden de vleermuizen weer wakker.
Wist je dat...? Hoe zie je het verschil tussen een spechtenhol en een vleermuizenhol? Wanneer er een spoor van urine uit de boomholte naar beneden loopt en je op de grond poep ziet liggen, dan is het hol van een vleermuis.
In de natuur
3
Maak een
e j t j i r e d l i natuursch
In de zomer is er van alles te vinden in de natuur. Van bloeiende bloemen, frisgroen gras tot kleurige blaadjes. Het liefst zou je van alles een klein aandenken meenemen. Maar hoe? Maak een echt natuurschilderijtje en neem een klein stukje natuur mee naar huis.
Wat heb je nodig?
• • • •
Stevig karton Dubbelzijdig plakband Kleurpotloden en viltstiften
Aan de slag!
Verzamel alle spullen op het lijstje Knip het karton in een leuke vorm (rechthoek, rond , hartje, vierkant, wat je maar leuk vindt)
Plak een aantal stroken dubbelzijdig plakband op het karton Ga naar buiten leuke blaadjes, bloemetjes, schors, mooie takjes Voferzamel grassprieten Haal de folie van het dubbelzijdige plakband lak de bloemetjes en alles wat je hebt verzameld op het Pplakband ersier de rest van het schilderij met Vtekeningen of versieringen.
Schaar
Tip!
Wil je dat jouw schilderijtje lang mooi blijft? Droog dan eerst de blaadjes en bloemetjes. Je kunt dat doen door ze in een bloemenpers of in een boek te drogen.
Doe het zelf
4
5
Doe m ee! Ga m ee!
Activiteiten
De activiteiten zijn van 14.00 tot 16.00 uur (tenzij anders vermeld)
ftocht r e w z d n o v a r e Zom – 22.00 uur Vrijdag 20 juni Alde Feanen
20.00
n boswachter ee e maken met de W ! er m zo is t He tuur. Misschien cht door de na ot zomerse zwerfto gen, zoals de po dierensporen te el w e w en m . ko s van een gans ree of de keutel afdruk van een
Geef je op!!
Slootjesmiddag
Zaterdag 21 juni, donderd ag 24 juli, 31 juli, 7 augustus en 14 augustu s Alde Feanen 14.00 – 16 .00 uur
Help jij It Fryske Gea om
te onderzoeken wat er in de sloot leeft? In het water van slo ten, meren, beken en rivi eren in Fryslân leven allerlei die ren. De meeste waterdie rtjes zijn zo klein dat je een microscoo p nodig hebt om ze te bek ijken. Maar sommige kun je me t het blote oog zien. Me t een schepnet gaan we waterdiertje s vangen. Ga jij mee op zoek naar de posthoornslak die zijn hu is mee onderwater neemt ? Of naar het bootsmannetje dat eruit ziet als een omgek eerde boot?
Slingeren over het water (8 t/m 16 jaar) Woensdag 9 juli, 16 juli, 23 juli, 30 juli, 6 augustus en 13 augustus 14.00 – 17.00 uur Alde Feanen Kosten: € 9,- voor kinderen van leden, anders € 10,-
In het speelbos van De Alde Feanen is van alles te beleven. Eerst ga je met de rugzakroute op ontdekkingsreis. Door het maken van alle opdrachten kruip je in het leven van bijvoorbeeld de otter of een kikker. Daarna mag je op de low-ropebaan over het water slingeren. Kun jij je evenwicht bewaren op de balk boven het water?
Activiteiten
6
juni, juli en augustus Vleermuizen nachtexcursie (vanaf 8 jaar)
Woensdag 6 augustus en woensdag 13 augustus 20.00 – 23.00 uur Alde Feanen De superheld Batman gebruikte zijn vleermuizenpak om zijn tegenstanders bang te maken. Vleermuizen zijn alleen helemaal niet eng, maar juist interessant. Net na zonsondergang komen de mysterieuze dieren tevoorschijn. In de schemering jagen ze als ware luchtacrobaten achter muggen en motjes aan. Tijdens de jeugdexcursie proberen we dit bijzondere diertje te spotten. Met speciale batdetectors gaan we op zoek naar de verschillende
r! Op pad met de imke anders € 6,-
soorten vleermuizen in De Alde Feanen.
n, Kosten: € 2,- voor kinderen van lede
Schatzoektocht op ee n onbewoond eiland
Donderdag 10 en 17 juli Alde Feanen
ten bijen voor. BijvoorIn Nederland komen verschillende soor n, maar ook honingbijen beeld wilde bijen die liever alleen leve van onze imker bestaat uit die leven in een volk. Het bijenvolk zijn bijzondere bijenvolk rustige honingbijen. Maak kennis met en andere fladderaars in de en ga mee op zoek naar de vlinders van bijenwas een mooie doe- en beleeftuin. Verder maken we
Woensdag 27 augustus Makkumernoardwaard
De Makkumernoardwaard
vlakbij Makkum. Op het
eiland gaan we een spa nnende speurtocht maken. Missch ien ontdek je wel flessen post of dierensporen, vind je bijzondere schelpen op het strand en loop je door het hoge riet.
kaars.
Activiteiten
is een onbewoond eiland
7
Woordzoeker
Z N E T T O M P L A O A R E V E K I E M O S I U M R E E L V G B O O M U T P V I D P O E P L G G I N I I N S E C T E N G E S L E G U E L V E R E G E N I R U E R V L I E G H U I D S E I N O L O K D R S
Streep de woorden door en zet de overgebleven letters in de goede volgorde in de hokjes. Mail je antwoord, adres en leeftijd naar
[email protected]. De winnaar krijgt een sleutelhanger. Het antwoord van de voorjaarspuzzel was Mayke Ruige. Uit 101 goede inzendingen werd zij als winnaar getrokken. De oplossing was: Werelderfgoed Wadden. Boom
Mug
Vleermuis
Insecten
Piepgeluid
Vleugels
Kolonie
Poep
Vlieghuid
Meikever
Urine
Zoogdier
Motten
Vingers
Winnaars jeugdwedstrijd
Nieuwe opdracht
De opdracht in de vorige Kids-Gea leverde veel mooie tekeningen en knutselwerken op. De inzenders van de drie origineelste inzendingen hebben een verrassingspakket gewonnen. Wessel de Vries heeft de eerste prijs gewonnen met zijn tekening van de ondergaande zon op het Wad. De tweede prijs gaat naar Jente Kramer. Hij maakte een mooie tekening van een meeuw. Marike Vastenhoud maakte een mooie collage en wint hiermee de derde prijs. Wessel, Jente en Marike van harte gefeliciteerd met jullie prijs.
2eprijs
1e prijs
Bureauredactie
Dialoog Tekstproducties Oudehaske
Drukwerk SMG-Groep Heerenveen Strip Collectief Mudhoen, Leeuwarden Foto’s Fotokina: Daniël Tuitert, Domin Dalessi, Vincent Nederpel, P. de Roest en Gerke A. Hofstra/Grafysk
It Fryske Gea Postbus 3 9244 ZN Beetsterzwaag Tel.: 0512-381448 www.itfryskegea.nl
Dit magazine wordt gedrukt op FSC papier.
D B Y
Elske van der Kooi
Voor contact
IE
Redactie
Opmaak Grafysk, Franeker
IF
Dit is een uitgave van It Fryske Gea
3eprijs
T
Colofon
Je hebt in deze Kids-Gea van alles kunnen lezen over vleermuizen. Van vleermuizen die zo klein zijn dat ze in een luciferdoosje passen tot de lange winterslaap die ze houden. Maak een mooie tekening van een vleermuis en stuur die naar It Fryske Gea. De mooiste en origineelste inzendingen maken kans op It Fryske Gea verrassingspakket. Stuur je inzending voor 1 augustus op naar
[email protected] of It Fryske Gea t.a.v. jeugdwedstrijd, Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag.
2 01
8
E 3 C
R
