Kids-Gea!
Alles over vissen
Maak een vergrootglas voor onder water
Gratis jeugdbijlage bij het ledenblad van ʻIt Fryske Gea’
Kijk op pagina 6 en 7 en geef je op voor leuke activiteiten
Zomer 2015
Vissen Je lekker verstoppen in de modderige bodem van een meertje. Knabbelen aan de waterplanten of jagen op kleine waterdiertjes. Droom jij wel eens van een leven onder water? Onder de waterspiegel is het leven heel anders. Hier maken de vissen de dienst uit. Wil jij weten welke vissen in Fryslân leven? Lees dan verder.
Snoek
heeft de snoek helder water nodig. Is het water te troebel? Dan verdwijnt deze roofvis. De vrouwtjes snoek kan 1.40 meter lang worden. Vergelijk dat maar eens met je eigen lengte.
Zorgzame vader
De tiendoornige stekelbaars is één van de kleinste vissoorten in Fryslân. Een volwassen vis wordt maar vier tot acht centimeter. De visjes zijn behoorlijk
Baars
schrikachtig. Ze verschuilen zich graag tussen waterplanten of bladeren. Vanuit deze veilige verstop-
Een echte kannibaal
plek loeren ze naar watervlooien en andere kleine
De baars is goed bewapend. Met een huid die aan-
waterdiertjes. Mannetjes stekelbaarzen zijn heel zorgzaam. Vindt hij een vrouwtje lief? Dan maakt de
voelt als schuurpapier en een stekelige rugvin houdt
vis een mooi nestje. Voorzichtig leidt het mannetje
hij vijanden op afstand. Deze vis houdt niet van
het vrouwtje naar het liefdesnestje en daar legt ze
troebel water, want voor de jacht op kleine visjes,
Stekelbaars
dan haar eitjes.
muggenlarven en vlooienkreeftjes heeft hij goed
Daarna bewaakt
zicht nodig. In de paaitijd legt de baars slierten
het mannetje de
met eitjes boven op boomwortels, dode takken
eitjes totdat de
en bij waterplanten. Daar blijven de eieren veilig
kleine visjes voor
hangen. Jonge baarsjes leven in groepen. In een
zichzelf kunnen
grote groep is de kans namelijk kleiner om door een
zorgen. O ja… heb
roofvis gegrepen te worden. Een volwassen baars is
jij de stekels op
een stevige, rustige vis en meer dan dertig centime-
zijn rug al geteld?
ter lang. Zo’n grote vis jaagt meestal alleen. Omdat hij zelfs soortgenoten opeet, is hij een echte kan-
Razendsnelle roofvis
nibaal.
Met zijn torpedovormige lijf en een staart die lijkt
Puistenkop
op een peddel kan de snoek razendsnel vooruit-
Heb jij wel eens een jeugdpuistje op je hoofd?
schieten. Deze roofvis veroorzaakt grote draaikolken en opspattend water. Met zijn scherpe tanden vangt
Mannetjes brasems wel. Die hebben vaak pukkel-
hij zelfs de meest glibberige prooien. Hoeveel tanden
tjes. Zit zo’n vissenkop vol ‘jeugdpuistjes’? Dan zijn
heb jij in jouw mond? Tel ze maar eens. De snoek
ze klaar om te paaien. Dat betekent dat ze vissen-
heeft maar liefst 700 tanden. Voor zijn jacht op
eitjes kunnen bevruchten. Wanneer er veel brasems
jonge watervogels, vissen, kikkers en andere prooien
zijn, verandert het water soms in een donkergroene
In de natuur
2
Pos
op. Hierdoor slikt hij de haak heel diep door. De vis-
Brasem
ser moet dan de haak weer uit de keel halen. En dat is geen pretje. Pleziervissers zien deze vis misschien
algensoep. Dat komt omdat oudere brasems de bo-
liever niet, de aalscholver juist wel. De gitzwarte
dem omwoelen, waardoor het water troebel wordt.
viseter jaagt graag op de pos met zijn prachtige
Door de vrijkomende stoffen krijgen algen de kans
grote ogen.
om snel te gaan groeien. De jongere brasems eten
De modderkruiper
graag watervlooien en dat zijn belangrijke algeneters. Dus zo krijgen algen de kans explosief te
Verstopt in de bodem leeft de modderkruiper met
groeien.
zijn opvallend spitse kop. Deze kleine, smalle vis leeft in verschillende soorten water en is dol op een dikke modderlaag. Zijn bekdraden waarmee de modderkruiper de bodem aftast, zijn als het ware de neus en tong. Hij ruikt en proeft wat op de bodem ligt en bekijkt zo wat eetbaar is. De kleine modderkruiper is een echt nachtdier. Zodra de zon
Zeelt
opkomt, verstopt hij zich onder een
Zo glad als zeep
plant of steen.
Een dikke laag slijm maakt de zeelt zo glad als
Modderkruiper
zeep. Het is een stevige vis met oranje ogen, bekdraden en fijne schubben. De zeelt wordt ongeveer
Sportvissen
veertig centimeter lang. Hij leeft van waterplan-
Veel mensen vinden het leuk om met een hengel te
ten, maar eet ook bodemdiertjes. Bij het zoeken
vissen. Iedereen die gaat vissen heeft een VISpas
naar bodemdiertjes krijgt de zeelt vaak bagger in
of een visvergunning nodig. Ben je nog geen 14 jaar
zijn bek. Daarom spoelt hij het waterdiertje eerst
en ga je onder begeleiding van een volwassene met
in zijn mondholte schoon en eet hem dan pas op. Zo
een VISpas vissen, dan heb je die niet altijd nodig.
krijgt hij toch een lekker schoon hapje binnen.
Op www.sportvisserijnederland.nl staat precies
Lastpost voor vissers
waar je mag vissen en wanneer je een vergunning nodig hebt.
Veel pleziervissers vinden de pos ‘niet de moeite
Vind je het leuk om de onderwaterwereld verder
waard’. Deze vis wordt niet langer dan vijftien
te ontdekken? In de zomer organiseert It Fryske
centimeter en is een kleine lastpost. De pos eet na-
Gea in de Lendevallei, de Schaopedobbe en De
melijk de prooi aan de hengel hap-slik-weg helemaal
Alde Feanen verschillende jeugdmiddagen ‘waterdiertjes’. Wil je mee? Kijk dan op pagina 6 en 7.
In de natuur
3
s a l g t o o r g erwaterver
d n o n e e k Maa
Het leven onder water is super interessant. Toch is het heel lastig om deze dieren en planten te bestuderen. Wil je ze toch bekijken? Maar wil je niet nat worden? Maak dan een onderwatervergrootglas. Zo kun je vanaf de waterkant gemakkelijk in het water kijken.
Wat heb je nodig? • Doorzichtig boterhamzakje • Elastiek • Plastic frisdrankfles • Schaar
Tip!
Aan de slag! Verzamel alle spullen op het lijstje
Knip met een stevige schaar de boven- en onderkant van een frisdrankfles af.
Je hebt nu een langwerpige buis. Span het doorzichtige boterhamzakje over de buis.
Maak het boterhamzakje vast met een stevig elastiek.
Steek de buis met het boterhamzakje naar beneden in het water, zodat de helft onder het wateroppervlak is. Op deze manier heb je geen last van de rimpeling van het water. Nu kun je rustig naar alle dieren en planten kijken.
Heb je geen zwemdiploma? Of wil je niet in het water vallen? Laat dan je vader of moeder jouw benen vasthouden. Zo rol je niet per ongeluk in het water.
Doe het zelf
4
5
Doe m ee! Ga m ee!
Activiteiten
het moeras r o o d t h c o t n e e Feanen Zintuig 17.00 uur, Ald ei 15.00 -
Tijdens deze elen en horen. vo , en ik ru , en ven, bekijk atermunt? Of n. Ruik jij de w De natuur proe ge ui nt zi ze on gebruiken we al zintuigentocht ven? giplant te proe durf je de mag
m Woensdag 13
Geef je op!!
Met verrekijker in de aanslag… vogels spotten! Woensdag 20 mei 15.00 – 17.00 uur Alde Feanen Woensdag 15 juli 14.00 – 16.00 uur Noard-Fryslân Bûtendyks
Wil jij met verrekijker, laarzen en een echte vogelkenner
kleintjes Kriebelbeestjes voor de (2 t/m 6 jaar) - 17.00 uur Woensdag 3 juni 15.00 Alde Feanen
l kleine diertjes rond. vliegen en kruipen heel vee In de Alde Feanen lopen, l even goed zoeken. Kijk vinden, moet je alleen we Om de kriebelbeestjes te em met zoemende bijen. en of bij een bloeiende blo maar eens onder een ste
Kwaak kwaak, blub blub
Op pad met de imker!
Zondag 7 juni 10.00 - 12.00 uur Schaopedobbe Kwakende kikkers, ritselende hagedissen en zwemmende vissen. In de Schaopedobbe komen veel verschillende soorten dieren voor. Ga jij mee op zoek naar kikkers, reptielen en vissen?
Woensdag 10 juni en woensdag 8 juli 14.30 - 16.00 uur Alde Feanen 6,Kosten: leden € 2,- , niet leden €
In Nederland komen verschillende soorten bijen voor. Het bijenvolk van onze imker bestaat uit rustige
honingbijen. Maak kennis met zijn bijzondere bijenvolk en kneed van bijenwas een mooie kaars.
Activiteiten
6
op pad? Ga dan mee op de jeugdexcursie vogels kijken.
Op zoek naar de Schotse Hooglanders! Zondag 14 juni 14.00 - 16.00 uur Ketliker Skar
ere Een lange geelbruine vacht, grote donk tse Scho De ns. ogen en twee enorme hoor chijHooglanders zijn een imposante vers runige rust De ning in het Ketliker Skar. helpen deren zijn dol op verse blaadjes en den. rhou onde te onze boswachter het bos HoogGa je mee op zoek naar de Schotse landers?
mei tot en met augustus Slootjesmiddag
Zintuigentocht op het M andefjild
(6 t/m 12 jaar) Schaopedobbe Woensdag 17 juni 15.00 - 17.00 uur Alde Feanen Donderdag 9, 16, 23 en 30 juli, donderdag 6 en 13 augustus 14.00 - 16.00 uur Grutte Wielen Woensdag 22 juli 14.00 – 16.00 uur Lendevallei Donderdag 13 augustus 14.00 - 16.00 uur
Woensdag 8 juli 14.00
Voel de bast van de bome
- 16.00 uur
n en ruik de kriebelende vacht van . Bij deze zintuigentocht gaan we het gebied verkennen en do en we onderweg allerle i spelletjes. de Drentse heideschapen
Help jij It Fryske Gea om te onderzoeken wat er in de sloot leeft? Met een schepnet gaan we waterdiertjes vangen. Ga jij mee
Lantaarnwandeling
op zoek naar de posthoornslak die zijn huis mee onderwater neemt? Of naar het bootsmannetje. Hij ziet eruit als een
Vrijdag 17 juli 19.0 0 - 21.00 uur Mandefjild
omgekeerde boot.
In de schemering ko
Verhalenverteller in het donker
rust. De vogels zin
gen hun laatste avondconcert en da arna wordt het rustig. Tijdens deze avondwandeling ontdekken we de na tuur.
Zaterdag 25 juli 20.00 - 22.00 uur Alde Feanen
Samen met een gids lopen we door de donkere natuur. We laten ons leiden door het licht van de maan en de sterren. Ontdek de nacht tijdens de nat uurwandeling en luister naar spannende verhalen bij het kampvuur.
mt de natuur tot
Slingeren over het water
8, 10, 15, 17, 22, 24, 29, 31 juli en 5, 7 en 12 augustus (wo. en vr.) 14.00 - 17.00 uur Alde Feanen In het speelbos van De Alde Feanen is van alles te beleven. Eerst ga je op ontdekkingsreis met de rugzakroute. Door alle opdrachten te maken, kruip je in het leven van bijvoorbeeld de otter of een kikker. Daarna mag je slingeren over het water op de low-ropebaan. Kun jij
Steppen langs hetuurWad
je evenwicht bewaren op de balk boven het water?
Woensdag 29 juli 14.00 – 16.00 Noard-Fryslân Bûtendyks, vanuit het Kweldercentrum
op stepMet een echte wadkenner gaan we s een lang tocht langs het Wad. We komen door oude bunker uit de oorlog én steppen zelfs r wate een gebied dat bij storm en hoog
oi Mysterieuze eenden0ko uur Woensdag 5 augustus 14.00 – 16.0 Buismanskoai vlakbij Gytsjerk
geweest? Je krijgt nu de kans. Ben jij wel eens in een eendenkooi je klaar. Hij neemt je mee op Onze eendenkooienexpert staat voor ontdekkingsreis door de eendenkooi.
gewoon zee is!
Activiteiten
7
Z S N E M M E W Z K E W
E V E P M U R I I S A A
E E I T E G T K L T A T
L T R E D L E H N R S T O P P L E K O O L V R E T A W O O L S S N O E K S A R B A A R S O G E N L A R V E N K V P L E G N E H S R O O F V I S S E B E O R T S O P E K E L B A A R S L S C H O L V E R E R V O G E L S N
Winnaars
Hielkje Bouma (11 jaar) heeft de eerste prijs van onze jeugdwedstrijd gewonnen. Zij tekende een otter die langs een drukke weg loopt. De tweede prijs gaat naar Wietse Mollema (8 jaar) met zijn prachtige tekening van een otter in het water.
Los de puzel op! Streep de woorden door en zet de overgebleven letters in de goede volgorde in de hokjes. Mail je antwoord, adres en leeftijd naar
[email protected]. De winnaar wint een rugzakroute naar keuze voor het hele gezin of met vriendjes en vriendinnetjes in Nationaal Park De Alde Feanen. Woon je niet in de buurt? Geef dan aan dat je als prijs liever de sleutelhanger wint. Het antwoord van de voorjaarspuzzel was ‘De otter voelt zich als een vis in het water’. AALSCHOLVER
POS
WATERPLANTEN
BAARS
ROOFVIS
WATERVLOOIEN
BRASEM
SLOOT
WATERVOGELS
HELDER
SNOEK
ZEELT
HENGEL
STEKELBAARS
ZWEMMEN
KIKKERS
TROEBEL
MUGGENLARVEN
VERSTOPPLEK
1e prijs
2eprijs
Nieuwe opdracht
Elske van der Kooi
Bureauredactie
Dialoog Tekstproducties Oudehaske
Voor contact
Drukwerk SMG-Groep Joure Strip Collectief Mudhoen, Leeuwarden Foto’s Archief It Fryske Gea, Gerke A. Hofstra, Peter de Roest, Fotokina: Domin Dalessi, Bertus Webbink en Dick Klees
8
It Fryske Gea Postbus 3 9244 ZN Beetsterzwaag Tel.: 0512-381448 www.itfryskegea.nl
Dit magazine wordt gedrukt op FSC papier.
D B Y
Redactie
Opmaak Grafysk, Franeker
IE
Dit is een uitgave van It Fryske Gea
It Fryske Gea zorgt ervoor dat er in De Alde Feanen zoveel mogelijk dieren en planten kunnen leven. Maar is dit moeras wel goed genoeg voor zijn bewoners? Vindt rietvogel roerdomp hier voldoende voedsel? Is het water helder genoeg voor roofvis de snoek? Wij hebben jou nodig voor deze inspectie. Help je mee? In de rugzakroute Fûgelpaad zit allerlei onderzoeksmateriaal en hiermee ga je aan de slag. De route duurt anderhalf uur en is voor kinderen van 8 tot 12 jaar. De rugzakroutes zijn bij het Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen te huur voor € 2,-. Niet-leden betalen € 2,50 per kind.
IF
Colofon
Help de boswachters van De Alde Feanen
T
Je hebt nu veel gelezen over vissen. Kun je er ook een mooi knutselwerk, foto of tekening van maken? Stuur jouw creatie op naar It Fryske Gea. De mooiste en origineelste inzendingen maken kans op It Fryske Gea verrassingspakket. Stuur je inzending voor 1 augustus 2015 op naar
[email protected] of It Fryske Gea t.a.v. jeugdwedstrijd, Postbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag.
2 01
E 3 C
R
