Kennisnet Jaarverslag Stichting Kennisnet

Kennisnet Jaarverslag 2009

Stichting Kennisnet 24 maart 2010


Inhoudsopgave 1.

INLEIDING .................................................................................................................... 3

2.

VERANTWOORDING .......................................................................................................... 6 Verantwoordingsmodel ................................................................................................. 6 Totaalbeeld ................................................................................................................. 7 Effecten: uitkomsten van de Vier in Balans Monitor ........................................................... 8 Waardering ketenpartners: uitkomsten ketenpartneronderzoek ........................................ 10 Waardering klanten: uitkomsten klanttevredenheidsonderzoek ......................................... 11 Resultaten ................................................................................................................ 16

3.

PRIMAIR ONDERWIJS...................................................................................................... 18 Samenvatting 2009 .................................................................................................... 18 Indicatoren ............................................................................................................... 20

4.

VOORTGEZET ONDERWIJS ................................................................................................ 23 Samenvatting 2009 .................................................................................................... 23 Indicatoren ............................................................................................................... 25

5.

MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS...................................................................................... 28 Samenvatting 2009 .................................................................................................... 28 Indicatoren ............................................................................................................... 30

6.

STRATEGIE EN INNOVATIE ................................................................................................ 33 Samenvatting 2009 .................................................................................................... 33 Indicatoren ............................................................................................................... 35

7.

PLATFORM KENNISNET .................................................................................................... 40 Portalstatistieken ....................................................................................................... 40 Entree ...................................................................................................................... 41 Webmaker ................................................................................................................ 41 Edurep ..................................................................................................................... 43

8.

ONDERZOEK ................................................................................................................ 45 Inleiding ................................................................................................................... 45 Activiteiten ............................................................................................................... 45

9.

COMMUNICATIE ............................................................................................................ 48 Inleiding ................................................................................................................... 48 Activiteiten ............................................................................................................... 48

10. ORGANISATIE KENNISNET ................................................................................................ 51 Algemene informatie .................................................................................................. 51 Sociaal Jaarverslag .................................................................................................... 53 BIJLAGE A – TESTIMONIALS .................................................................................................... 54

2


1. Inleiding Eind 2008 verscheen het meerjarenplan 2009-2012 - Natuurlijk met ict. In dit document werd ook aangegeven welke activiteiten in 2009 zouden worden uitgevoerd. De activiteiten van Kennisnet zijn gericht op het ondersteunen van onderwijsinstellingen bij het effectief gebruik van ict om de kwaliteit van het leren te verbeteren. Kennisnet is het expertisecentrum op het gebied van onderwijs en ict en is er voor alle onderwijsinstellingen in het primair-, voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs. Kennisnet richt zich daarbij met name op de prioritaire doelgroepen (aankomende) docenten als dragers van het onderwijs en de managers die de docent in staat moet stellen ict te benutten. In het primair onderwijs worden deze doelgroepen aangevuld met de leerling voor zover het gaat om het aanbieden van een didactische veilige speel- en leeromgeving. 2009 was een dynamisch jaar voor de onderwijswereld. Alle sectoren waren in beweging. In het PO was er veel aandacht voor passend onderwijs. In het VO speelde de invoering van de gratis schoolboeken en de invloed hiervan op de verhouding tussen digitaal en folio leermateriaal. In het MBO was men druk bezig met de invoering van het competentiegericht onderwijs en de vorming van saMBO~ICT. In 2009 lag voor Kennisnet een belangrijke focus op het stimuleren en het opzetten van lerende netwerken. Dit gold zowel voor het PO, VO als MBO. Via het ambassadeursprogramma en de verschillende managersprogramma’s leren de instellingen van elkaar en delen behaalde successen. Kennisnet heeft in verschillende landelijke samenwerkingsverbanden met de sectorraden en andere partners een verscheidenheid aan initiatieven ondersteund en gerealiseerd. Denk hierbij sectoroverstijgend aan diensten als Wikiwijs en Leraar24 of de ondersteuning van het Samenwerkingsplatform Informatiebeleid Onderwijs, maar ook aan meer sectorspecifieke trajecten als de Taal & Rekenpilots (PO), VO-Content en het VO Masterplan 2020 (VO), of saMBO~ICT en de Netwerkschool 2.0 (MBO). Om een goed beeld te krijgen van hoe Kennisnet door haar omgeving gewaardeerd wordt en waar verbeterpunten zitten is er in 2009, naast het jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek, ook een ketenpartneronderzoek uitgevoerd. De resultaten en conclusies staan beschreven in hoofdstuk 2.

Programmalijnen Om de activiteiten maximaal te laten renderen, is er gestructureerd rondom drie programmalijnen. Binnen de programmalijn Professionalisering ging het hierbij in de eerste plaats om het verwerven van deskundigheid voor doelmatig gebruik – wanneer levert ict meerwaarde aan het didactisch proces en wanneer is het contraproductief? Of ict meerwaarde heeft hangt immers vaak vooral af van de wijze waarop docenten het gebruiken. Daarnaast was er over de sectoren heen aandacht voor de concrete ictcompetenties waarover docenten zouden moeten beschikken. Een belangrijk aandachtspunt hierbij was het arrangeren en inzetten van digitaal leermateriaal. Individuele leertrajecten en vraagsturing hebben consequenties voor de onderwijslogistiek, zoals de planning van het onderwijs, of de begeleiding van keuzetrajecten. De kern van de programmalijn Organisatie lag in het ondersteunen van de visieontwikkeling van managers op dit vlak– hoe kan de onderwijsorganisatie zo worden ingericht dat flexibel onderwijs daadwerkelijk tot stand komt, dat keuzevrijheid en variëteit voor de leerling mogelijk wordt? En…hoe kan ict daarbij ondersteunen? Goede voorbeelden hiervan in 2009 waren het leveren van expertise op het gebied van ict-infrastructuur (bijvoorbeeld rondom thema’s als ‘Cloud-computing’, of internetverbindingen), de verschillende

3


managersprogramma’s en de ondersteuning van het samenwerkingsplatform Informatiebeleid Onderwijs. Binnen de programmalijn Leermateriaal gaat het om het verbeteren van de beschikbaarheid en bruikbaarheid van digitaal leermateriaal. Als er geen materiaal beschikbaar is, wordt het immers lastig om ict daadwerkelijk te gebruiken. Door de inzet van digitaal leermateriaal kunnen docenten beter inspelen op de wensen en mogelijkheden van hun leerlingen. Dit leermateriaal kan immers qua vorm, inhoud, plaats en tijd op de individuele leer- en ontwikkelbehoefte worden afgestemd. Vanuit het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal zijn er belangrijke stappen gezet om de Educatieve Content Keten verder te harmoniseren en te versterken. Door het scheppen van de juiste randvoorwaarden via standaarden en het aanbieden van publieke diensten als Entree, Edurep en Teleblik droeg Kennisnet bij aan het vindbaar maken en gebruik van digitaal leermateriaal. Ook vanuit de leermiddelendatabank van de Communities wordt steeds vaker materiaal gedownload.

Rollen Om haar publieke meerwaarde duidelijk neer te zetten, heeft Kennisnet de rollen waarbinnen ze haar activiteiten uitvoert in 2009 aangescherpt tot drie primaire rollen – Innovator, Dienstverlener en Expert. Kennisnet investeerde in 2009 in haar profiel als innovatieve organisatie op de onderwijsmarkt. Door verschillende initiatieven, zelfstandig of in samenwerking met de natuurlijke partners SURF en SURFnet, werden (technologische) innovaties gekoppeld aan actuele vraagstukken in het onderwijs. Daarnaast keek Kennisnet, samen met anderen, vooruit naar het onderwijs van de toekomst. Met onder andere een ‘Kamer van Morgen’ sessie over superslimme schoolgebouwen werd verkend welke rol ict in deze ontwikkelingen kan of zou moeten spelen. Vraaggerichtheid bleef in 2009 voor Kennisnet in haar dienstverlenende rol een belangrijk uitgangspunt. Kennisnet komt alleen in actie wanneer er publieke legitimatie voor handelen is, of wanneer het marktaanbod te kort schiet. Als dienstverlener profileert Kennisnet zich steeds meer als platform. Een platform levert services waar verschillende partijen op aan kunnen sluiten. Dat kan zowel voor aanbieders van content als voor aanbieders van diensten interessant zijn. Daarnaast vormt het platform ook steeds vaker de basis voor samenwerkingsinitiatieven met sectororganisaties en (strategische) partners. De realisatie in 2009 van complexe diensten als Teleblik en ook Ed*It (door Beeld en Geluid), Wikiwijs en Leraar24 bewijst het nut van deze strategie. Tenslotte heeft Kennisnet in 2009 zwaar ingezet op onderzoek. Evidence-based beleid gebaseerd op onderzoeksresultaten naar de effecten van activiteiten of initiatieven is cruciaal voor succes. Alleen op deze manier worden de ervaringen en inzichten over de beste match tussen het onderwijsproces en de onderwijsopbrengst optimaal benut. Wanneer levert ict het onderwijs toegevoegde waarde en wanneer juist niet? Een goed voorbeeld hiervan is het in 2009 gestarte onderzoeksprogramma EXPO waarin samen met PO-scholen onderzocht wordt in hoeverre hun verwachtingen van de meerwaarde van de door hen in het primaire proces gebruikte ict-toepassingen kloppen.

Leeswijzer In hoofdstuk 2 vindt u de verantwoording over de resultaten van 2009. Dit hoofdstuk geeft een toelichting op het gehanteerde verantwoordingsmodel en in de daarop volgende paragrafen achtereenvolgens de resultaten van de Vier in Balans Monitor, het klanttevredenheidonderzoek en het ketenpartneronderzoek. In de laatste paragraaf vindt u de conclusies die Kennisnet trekt uit de onderzoeksresultaten.

4


In hoofdstukken 3 tot en met 6 vindt u voor de respectievelijke sectoren PO, VO, en MBO en Strategie en Innovatie een korte samenvatting van het jaar 2009, aangevuld met de cijferoverzichten voor de afgesproken indicatoren en bijbehorende duiding. De cijfers en conclusies omtrent de belangrijkste Kennisnet diensten en platformen vindt u in hoofdstuk 7. Hoofdstuk 8 geeft een overzicht van het onderzoek dat in 2009 heeft plaatsgevonden op de vier gedefinieerde onderzoeksdomeinen: monitoring, rendementsonderzoek, verkenningen en valorisatie. De verschillende communicatie-inspanningen die het afgelopen jaar gepleegd zijn, staan beschreven in hoofdstuk 9. Hoofdstuk 10 geeft een beknopt overzicht van de organisatie en het sociaal jaarverslag. In hoofdstuk 11 vindt u tenslotte de exploitatierekening en een samenvatting van het financieel jaarverslag. Verspreid door het document vindt u testimonials van belanghebbenden uit het primair, het voortgezet en het beroepsonderwijs. Hierin geven zij hun beeld van de rol van Kennisnet en hoe Kennisnet deze in 2009 heeft uitgevoerd. Bijlage A geeft een overzicht van de volledige interviews.

Krijn van Putten (cluster-directeur Lucas Onderwijs)

‘Kennisnet is als Haarlemmerolie Kennisnet heeft een belangrijke rol om scholen verder te helpen in hun ict-ontwikkeling, een vakgebied dat nog steeds onvoldoende in waarde wordt erkend. Kennisnet is in dat opzicht prettig faciliterend en zeer deskundig… De rol van Kennisnet daarbij is vergelijkbaar met Haarlemmerolie: Kennisnet maakt net even dat verschil om de scholen over een hobbeltje heen te helpen. De organisatie is bovendien erg sterk in het opzetten van onderzoeken over bijvoorbeeld de effecten van ict in het lesprogramma op het leervermogen van kinderen. Als scholen dat zelfstandig zouden moeten onderzoeken, dan zou dat veel extra energie, tijd en geld kosten. Kennisnet stimuleert, faciliteert en begeleidt dat soort onderzoeken.

5


2. Verantwoording Voor Kennisnet is een transparante verantwoording een randvoorwaarde. Daarbij gaat het om de interne verantwoording naar de Raad van Toezicht, verticale verantwoording richting de subsidieverstrekker en horizontale verantwoording naar organisaties met wie we samenwerken en het onderwijsveld zelf.

Verantwoordingsmodel De missie van Kennisnet is het onderwijs te ondersteunen bij het effectief gebruik van ict om de kwaliteit van leren te verbeteren. Om tot effectief gebruik van ict te komen is het van belang dat een instelling opereert vanuit een duidelijke en passende visie, dat zij oog heeft voor de vaardigheden van docenten, dat de infrastructuur op orde is en dat er voldoende digitaal leermateriaal beschikbaar is. Vier in balans dus. Om dit te kunnen realiseren is leiderschap vanuit het management van belang. Samenwerking met andere scholen en ondersteuning van Kennisnet en andere organisaties kunnen dit proces versnellen. Kennisnet ondersteunt het onderwijs vanuit verschillende rollen (dienstverlener, expert, innovator) en met activiteiten die vallen in verschillende programmalijnen (professionalisering, leermateriaal, organisatie). Daarbij is ervoor gekozen om in samenwerking met andere organisaties een aantal (nieuwe) initiatieven in gang te zetten. Daarnaast is het van belang dat er een aantal goed functionerende ‘platforms’ voor het onderwijs zijn. Dit betreft diensten zoals Edurep die er voor zorgen dat de educatieve content keten beter kan functioneren. Om goed verantwoording af te kunnen leggen worden verschillende gegevens verzameld. Daarbij gaat het om: F Effecten: dat wat Kennisnet uiteindelijk samen met het onderwijsveld wil bereiken (D in figuur). Dit wordt jaarlijks gemeten in de Vier in Balansmonitor. F Waardering door ketenpartners (sectororganisaties, strategische partners, leveranciers). Daarbij gaat het om de betekenis van Kennisnet voor onderwijs volgens partners (A’’ in figuur), de betekenis van de samenwerking met Kennisnet voor het bereiken van ict-integratie (B in figuur) en de betekenis van Kennisnet voor het realiseren van eigen doelstellingen (C in figuur) F Waardering door onderwijsinstellingen (A’ in figuur) In het klanttevredenheidsonderzoek wordt aan onze klantgroepen - docenten en managers in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs – gevraagd hoe ze Kennisnet en een aantal van onze diensten waarderen. Dit onderzoek wordt jaarlijks aan het einde van het jaar uitgevoerd. F Resultaten: dat wat Kennisnet doet voor onderwijsinstellingen (A in figuur). Het directe gebruik van de diensten van Kennisnet wordt gemeten. Daarbij gaat het onder andere om de bezoekersaantallen van portals, het aantal collecties die via Edurep doorzoekbaar zijn gemaakt, het aantal ambassadeurs dat participeert in de verschillende trajecten, etc. Deze metingen vinden veelal op maandbasis plaats. In dit hoofdstuk wordt eerst ingegaan op het totaalbeeld, daarna wordt achtereenvolgens ingegaan op de effecten, de waardering door ketenpartners en de waardering door de onderwijsinstellingen. Vervolgens wordt kort stilgestaan bij een aantal (directe) resultaten. In de volgende hoofdstukken wordt hier per sector nader op ingegaan.

6


Totaalbeeld Effecten: ict in het onderwijs Ict is niet meer weg te denken uit het onderwijs. De integratie van ict in het onderwijs neemt langzaam maar zeker toe. De randvoorwaarden komen beter op orde waardoor het rendement van ict in het onderwijs de komende periode kan toenemen. De vaardigheden van docenten nemen in alle sectoren toe en ook het gebruik van ict-toepassingen stijgt. Er is een aantal indicatoren uit de Vier in Balansmonitor dat achter blijft bij de gewenste ontwikkelingen. Zo is er volgens docenten in het primair en voortgezet onderwijs sprake van een stagnatie van de beschikbaarheid van digitaal leermateriaal. Het aandeel managers dat afspraken heeft gemaakt over de didactische inzet van ict stijgt in het primair en het middelbaar beroepsonderwijs onvoldoende. Het vergroten van de beschikbaarheid en bruikbaarheid van digitaal leermateriaal is een van de prioriteiten van Kennisnet in 2010. De verwachting is dat initiatieven als Wikiwijs, dat in 2009 is opgestart, in 2010 hun vruchten af zullen gaan werpen. Via de (fysieke) netwerken en middels verschillende tools wordt de visieontwikkeling bij managers ondersteund. Bovendien wordt er daarbij waar mogelijk gestreefd naar maatwerk. Waardering door ketenpartners Samenwerking met andere organisaties is een voorwaarde om tot een adequate ondersteuning van het onderwijsveld te komen. Het onderwijs heeft te maken met een veelheid aan thema’s die gelijktijdig aandacht vragen van de docenten en professionals. Door samen met andere partijen de ondersteuning vorm te geven wordt de effectiviteit van de inspanningen van betrokkenen verhoogd. Dit kan wel ten koste gaan van de eigen zichtbaarheid in het onderwijsveld, omdat diensten onder een ander label worden ingezet (Teleblik, Wikiwijs, Leraar24), of omdat de bijdrage van Kennisnet onderdeel is van diensten die door andere organisaties in de markt worden gezet (Ed*it, ontsluiten en toegankelijk maken van diverse collecties via Edurep en Entree). Uit het ketenpartneronderzoek blijkt dat vrijwel alle ketenpartners vinden dat Kennisnet een belangrijke bijdrage levert aan de integratie van ict in het onderwijs. De bijdrage die Kennisnet levert aan het behalen van de eigen organisaties wordt wisselend beoordeeld. Dit hangt ook samen met de doelstelling van de verschillende organisaties. Het optimaliseren van relaties met andere partners in de keten is een van de prioriteiten uit het Jaarplan 2010. Met verschillende ketenpartners wordt gesproken over de mogelijkheid om tot gezamenlijke afspraken te komen en zo de effectiviteit en efficiency van de ondersteuning verder te versterken. Waardering door het onderwijs Kennisnet scoort zowel bij docenten als managers in alle drie de sectoren maximaal op bekendheid en zeer goed op relevantie. De waardering van onze klanten is opgebouwd uit een veelheid aan factoren, waaronder de mening over (individuele) diensten, maar bijvoorbeeld ook de bijdrage die Kennisnet als expert en innovator levert. De overgang van consumentendiensten naar maatwerk, het ontwikkelen van nieuwe diensten samen met andere organisaties en het versterken van de expertise- en innovatiefunctie heeft gevolgen voor de waardering. De diensten van Kennisnet waar docenten en managers zelf een bijdrage aan de inhoud leveren, zoals de communities en de Marktplaats MBO2010, worden goed gewaardeerd. De fysieke netwerken zijn onder een beperkte doelgroep bekend (dit heeft ook te maken met de beperkingen in het aantal deelnemers), maar worden door de gebruikers over het algemeen wel als relevant gezien. De waardering voor informatieportals neemt af, veel instellingen hebben zelf portals ingericht en ook diverse meer interactieve (web 2.0) toepassingen winnen aan belang. Dit alles heeft ook gevolgen voor de kwaliteitsindex. Doordat de waardering van verschillende individuele diensten ten opzichte van eerder jaren is teruggelopen, terwijl de totale waardering voor Kennisnet op eenzelfde niveau is gebleven, daalt deze in vergelijking met 2009.

7


In 2010 zal Kennisnet, samen met andere organisaties, verschillende diensten verder ontwikkelen zodat deze beter kunnen worden benut. Wikiwijs, Leraar24 en de communities zullen voor alle docenten en managers worden ingezet. Op de achtergrond zal de verdere ontwikkeling en implementatie van platformdiensten als Entree en Edurep zorgen voor meer transparantie, bijvoorbeeld op het gebied van leermateriaal. Ook de focus op (fysieke) netwerken blijft gehandhaafd. Resultaten De gebruikscijfers van Kennisnet laten een beeld zien dat aansluit bij de uitkomsten van het klanttevredenheidsonderzoek. De bezoekcijfers van een aantal (informatie)portals neemt af, terwijl het aantal fysieke en virtuele lerende netwerken, inclusief het aantal deelnemers en het gebruik hiervan, toeneemt. De gedetailleerde gegevens zijn opgenomen in de sectorhoofdstukken en in het hoofdstuk over platforms. Ook de belangstelling voor het onderzoek neemt toe. De publicaties vinden gretig aftrek en ook bijeenkomsten worden goed bezocht. De wijze waarop de (informatie)portals het beste kunnen worden ingezet zal in 2010 nader worden onderzocht. Daarbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheden om web 2.0 toepassingen te benutten. Daarnaast is de verwachting dat de in gang gezette wijzigingen bij de kidsportal (meer gericht op het zelfstandig gebruik door de individuele leerling zelf) en bij bijvoorbeeld de docentenportal VO (meer interactief) in 2010 tot een beter resultaat zal leiden. Conclusie Kennisnet is tevreden met de waardering die de klanten uitspreken voor het totaal aan Kennisnet, maar niet met hun waardering voor een deel van de diensten. Met de bijstellingen die op dit moment in gang zijn gezet zullen we de ontwikkelingen in het onderwijs ook in de toekomst adequaat blijven ondersteunen en stimuleren. De waardering op de diensten waar we in 2010 de focus op (blijven) leggen moet omhoog. Tegelijkertijd houden we vast aan de koers waarbij we ons richten op het verstevigen van platforms en het aangaan van samenwerkingsrelaties om met partners een beperkt aantal consumentendiensten te ontwikkelen. In de verantwoording zullen we hier aandacht aan blijven besteden.

Effecten: uitkomsten van de Vier in Balans Monitor Jaarlijks wordt onderzocht wat de situatie is betreffende de integratie van ict in het onderwijs. Deze monitor wordt in de tweede helft van 2010 gepubliceerd. In de onderstaande tabellen worden op basis van diverse indicatoren de ontwikkelingen op de verschillende programmalijnen gepresenteerd. Hierbij worden de uitkomsten over 2007, 2008 en 2009 gepresenteerd evenals de streefcijfers zoals deze in het Meerjarenplan van Kennisnet zijn opgenomen. Primair onderwijs

2007

2008

2009

2012 (streven)

Organisatie Professionalisering

Leermateriaal

Afspraken over de didactische inzet van ict 1 Gebruik van ict-toepassingen 2 Vaardigheid in organiseren lessen 3 Aandeel digitaal beschikbaar leermateriaal 4

15%

16%

16%

25%

51% 38%

54% 41%

55% 44%

66% 50%

13%

15%

14%

25%

1

Vraagstelling: Voor vrijwel alle leerstofonderdelen zijn school of sectiebrede afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict. De inzet van ict sluit aan bij de opvattingen die de school heeft op het vlak van onderwijs en leren. Ict is bij alle leraren geïntegreerd in hun onderwijs. (respondent - manager)

2

Vraagstelling: Het percentage docenten dat één keer per maand of vaker gebruik maakt van de volgende toepassingen: tekstverwerking, oefenprogramma’s, opzoeken van informatie, communicatie of samenwerking, elektronische leeromgeving, digitaal toetsen. (van al deze toepassingen wordt het gemiddelde genomen: respondent docent)

3

Vraagstelling: kunt u aangeven hoe vaardig u bent in het organiseren van lessen waarin ict wordt gebruikt? (% (zeer)gevorderd; respondent - docent)

8


In het primair onderwijs lijkt sprake van een stagnatie als het gaat om de integrale aanpak door instellingen op gebied van ict. Ook het aandeel digitaal leermateriaal daalt volgens de respondenten licht. Docenten vinden zichzelf vaardiger in het organiseren van lessen waarbij ict wordt gebruikt en maken iets meer gebruik van ict. De ontwikkelingen moeten worden versneld om de streefwaarden van 2012 te kunnen halen. Met name op het gebied van digitaal leermateriaal is er nu sprake van stagnatie. Hierdoor is het ook lastig om meer gebruik te kunnen maken van ict. Ontwikkelingen zoals Wikiwijs en de toename van collecties die worden ontsloten via Edurep hebben de doelstelling om de beschikbaarheid te verhogen. Om te komen tot meer integrale afspraken is Samen Deskundiger een van de speerpunten, evenals het ambassadeursprogramma. Deze lijnen worden in 2010 gecontinueerd. Voortgezet onderwijs

2007

2008

2009

2012 (streven)

Organisatie Professionalisering Leermateriaal

Afspraken over de didactische inzet van ict Gebruik van ict-toepassingen Aandeel digitaal beschikbaar leermateriaal

7%

4%

11%

15%

59% 16%

60% 17%

61% 16%

66% 33%

In het voortgezet onderwijs zien we een aanzienlijke toename van het aantal managers dat aangeeft afspraken te hebben gemaakt over de inzet van ict. Dit is een belangrijke voorwaarde voor het effectief gebruik van ict. Het aantal docenten dat gebruik maakt van ict neemt iets toe. Juist daarom heeft Kennisnet in 2009 haar inspanningen gericht op de ondersteuning van managers bij het tot stand brengen van een visie op het gebruik van ict in het onderwijs. Dit krijgt vorm via het managersprogramma, maar ook door het onder de aandacht brengen van resultaten van onderzoek naar effectief gebruik van ict en goede voorbeelden via diverse communicatiekanalen. Opvallend is dat het aandeel digitaal beschikbaar leermateriaal volgens docenten afneemt. In 2009 is er, onder andere als gevolg van de invoering van de gratis schoolboekenmaatregel veel aandacht voor dit thema geweest. Initiatieven zoals Wikiwijs en het IP-VO richten zich hier ook op. Deze initiatieven komen overigens pas in de loop van 2010 echt beschikbaar voor het onderwijs. De verwachting is dat dit dan tot een stijging van het aandeel digitaal leermateriaal zal leiden. MBO

2007

2008

2009

2012 (streven)

Organisatie Professionalisering Leermateriaal

Afspraken over de didactische inzet van ict Gebruik van ict-toepassingen Aandeel digitaal beschikbaar leermateriaal

28%

23%

23%

50%

70% 35%

74% 36%

80% 40%

75% 40%

In het MBO wordt ict steeds vaker gebruikt. Tachtig procent van de docenten maakt inmiddels gebruik van ict. Daarmee loopt het MBO voor op de andere sectoren. Op MBO instellingen is de infrastructuur vaak beter op orde, zijn centrale ict diensten ingericht en hebben steeds meer docenten de beschikking over een eigen laptop. Vrijwel elke MBO instelling beschikt over een elektronische leeromgeving die door docenten steeds meer gebruikt wordt. Ook het aanbod van digitaal leermateriaal stijgt. Daarnaast maken, mede door de invoering van CGO, onderwijsteams steeds vaker hun eigen digitale leermateriaal. De randvoorwaarden voor effectief en efficiënt gebruik van ict lijken in het MBO steeds beter op orde te komen. Het gaat er nu om dat instellingen met een geïntegreerde aanpak zorgen dat ict een vanzelfsprekend middel is in het leren. Instellingen zorgen hierbij voor een goede ict-ondersteuning van de onderwijsondersteunende processen. Kennisnet ondersteunt hen hierbij op verschillende manieren. Via het ambassadeursprogramma, maar ook door betere ontsluiting van leermateriaal en 4

Vraagstelling: Welk deel van het leermateriaal is digitaal (respondent - docent).

9


het met de instellingen ontwikkelen van expertise en investeren in innovaties.

Waardering ketenpartners: uitkomsten ketenpartneronderzoek In het ketenpartneronderzoek 5 is onderzocht hoe organisaties in de keten van onderwijs en ict aankijken tegen Kennisnet, onze activiteiten en de samenwerking. Vrijwel alle ketenpartners vinden dat Kennisnet een belangrijke positie inneemt in het onderwijsveld. Het belang wordt gemiddeld met een 7,5 gewaardeerd. De waardering van de bijdrage van Kennisnet is een 7,3. Op alle drie de programmalijnen wordt het belang van de bijdrage van Kennisnet gezien. Professionalisering en organisatie worden daarbij met een 6,7 gewaardeerd. De bijdrage op het gebied van digitaal leermateriaal krijgt een 7,3. De rollen ten behoeve van het onderwijs worden gewaardeerd met een 7,5 of 7,6 voor het belang. De waardering voor de invulling ligt daarbij iets lager op 6,7 of 6,9 (zie figuur). De bijdrage die Kennisnet levert aan het behalen van de eigen doelstellingen van de verschillende organisaties wordt lager gewaardeerd met een 5,3. Daarbij geven de respondenten aan dat zij mogelijkheden zien om de bijdrage van Kennisnet te intensiveren. Hierbij is er overigens sprake van een grote spreiding tussen belang en waardering van de respondenten. Er worden zowel enen als negens uitgedeeld. Dit hangt waarschijnlijk samen met de doelstellingen van de betreffende organisatie. Over de wijze waarop Kennisnet samenwerking en opbrengsten kan optimaliseren zijn de ketenpartners het over het algemeen eens. Kennisnet kan zich verbeteren door de rol van kenniscentrum verder te ontwikkelen. Het verzamelen, verbinden en verspreiden van informatie over ict in het onderwijs wordt gezien als de reden van het bestaan van Kennisnet. Kennisnet zou daarbij meer moeten functioneren als vraagbaak voor het onderwijs. De partners vragen Kennisnet initiatieven meer vanuit het veld te laten komen. En er gelijktijdig voor te zorgen dat als uit onderzoek of experimenten goede resultaten komen deze door onderwijsinstellingen worden opgepakt. Een manier is om onderwijsinstellingen met succesvolle ervaringen naar voren te halen en met elkaar te verbinden. Ook zou Kennisnet een rol kunnen spelen bij het brengen van kennis en expertise van ketenpartners naar het onderwijs. In het verlengde van het ketenpartneronderzoek heeft een bijeenkomst plaatsgehad met enkele van de partners waar Kennisnet intensief mee samenwerkt. Hierbij is de intentie uitgesproken om tot een meer gezamenlijke agenda te komen met een heldere rolverdeling. Dit zal in 2010 verder worden uitgewerkt.

5

Natuurlijk verbinden met ict! Onderzoek naar samenwerking tussen ketenpartners en Kennisnet

10


Waardering klanten: uitkomsten klanttevredenheidsonderzoek De tevredenheid van onze klanten is voor Kennisnet een belangrijke graadmeter voor succes. Kennisnet zet een mix van instrumenten in om het effectief gebruik van ict in het onderwijs te bevorderen. De ondersteuningsbehoefte van het onderwijs is gevarieerd, de vraagstukken zijn per sector anders en ook binnen sectoren zijn grote verschillen zichtbaar. In de afgelopen jaren hebben we daarbij gekozen voor een verschuiving van consumentendiensten naar het leveren van maatwerk en expertise, en het aangaan van persoonlijke verbindingen met instellingen via de ambassadeursprogramma’s. Tevens is ingezet op de ontwikkeling van een aantal diensten voor de toekomst samen met andere partijen zoals Teleac, het Ruud de Moorcentrum en SBL. Bovendien was 2009, zeker in het voortgezet onderwijs het jaar van het stimuleren van gebruik, delen en ontwikkeling van digitaal leermateriaal. Dit krijgt grotendeels vorm door het inzetten van onze platforms Edurep en Entree. Voor docenten en managers is dit veelal niet zichtbaar maar het zorgt er wel voor dat de keten van digitaal leermateriaal goed kan functioneren. Jaarlijks wordt de tevredenheid van docenten en managers gemeten in het klanttevredenheidsonderzoek. Het klanttevredenheidsonderzoek wordt benut om verantwoording af te leggen en om de koers van Kennisnet te ijken. De bekendheid van Kennisnet is hoog (98 tot 100 procent) en ook de relevantie voor Kennisnet in zijn totaliteit wordt, evenals in voorgaande jaren, goed gewaardeerd. Bij een aantal van de afzonderlijke diensten en voor de waardering van Kennisnet in de verschillende programmalijnen en rollen is er echter sprake van een daling in bekendheid en waardering. Stijgers zijn de diensten die samen met het onderwijsveld zijn opgezet (Marktplaats MBO2010) en diensten die gerelateerd zijn aan het delen van leermateriaal en informatie (communities). Ook de waardering van de fysieke netwerken is in het primair en voortgezet onderwijs toegenomen. De daling van bekendheid en waardering van een aantal diensten was voorzien en heeft geleid tot bijstelling van de strategie. Dit is reeds verwerkt in het jaarplan 2010. Zo zijn consumentendiensten, zoals de algemene portals en tools als de websitemaker, minder belangrijk geworden. Steeds meer instellingen hebben hun eigen portal(s) ingericht waarbij ze, indien gewenst, gebruik kunnen maken van componenten van Kennisnet en andere organisaties. Daarnaast zijn er andere portals ontwikkeld en is er een veelheid aan (gratis) diensten beschikbaar waarmee zelf (eenvoudige) websites kunnen worden gemaakt. Ook zijn er steeds meer ‘wedstrijden’ waardoor het belang van ThinkQuest is afgenomen. De wedstrijden voor het VO en MBO zijn inmiddels afgeschaft, voor het PO zal 2010 het laatste jaar zijn. Het met elkaar verbinden van instellingen via lerende netwerken wordt gecontinueerd en verstevigd. Daarnaast wordt in 2010 de lijn voortgezet om maatwerk te bieden aan besturen in het PO en VO of instellingen in het MBO. Bovendien zal Kennisnet zich nadrukkelijker positioneren als expertisecentrum op het gebied van ict en onderwijs. Om de uitkomsten nader te kunnen duiden heeft er verdiepend onderzoek plaatsgevonden. De respondenten geven aan dat het oordeel voor Kennisnet in zijn totaliteit gebaseerd is op een veelheid aan factoren. Er is sprake van een gewogen oordeel – niet elke dienst wordt even zwaar meegeteld waarbij ook andere dimensies worden toegenomen. Daarbij gaat het onder andere om de praktische toepasbaarheid van informatie en diensten die op Kennisnet worden gevonden, het imago van Kennisnet, de manier waarop Kennisnet is georganiseerd en op de diepte en breedte van het aanbod.

11


Primair onderwijs In het primair onderwijs wordt Kennisnet 6 vooral gewaardeerd in haar rol als dienstverlener. In de figuur wordt aangegeven welk percentage van mening is dat Kennisnet de rol goed vervuld. Het gemiddelde rapportcijfer dat Kennisnet van de respondenten krijgt is met een 7,5 van docenten en een 7,4 van managers het hoogste van de drie sectoren. Deelnemers van het programma Samen Deskundiger waarderen Kennisnet gemiddeld met een 7,8.

Rollen in het PO6 80 70 60 50 40 30 20 10 0 docenten 2008 docenten 2009 managers 2008 managers 2009 Dienstverlener

Expert

Innovator

46 procent van de docenten en 48 procent van de managers geeft aan dat zij zich door Kennisnet ondersteund voelen op het gebied van het gebruik van computers. Alleen andere scholen en uitgevers scoren hoger. Onderwijsbegeleidingsdiensten, gemeenten en andere marktpartijen zitten hier beduidend onder.

Voortgezet onderwijs In het voortgezet onderwijs wordt Kennisnet vooral gezien als dienstverlener en innovator. Gemiddeld wordt Kennisnet met een 7,1 (docenten) en een 7 (managers) gewaardeerd.

Rollen in het VO6 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Deelnemers van het ambassadeursprogramma waarderen Kennisnet gemiddeld met een 7,4. 46 procent van de docenten en 47 procent van de managers geeft aan dat zij zich door docenten 2008 docenten 2009 managers 2008 managers 2009 Kennisnet ondersteund voelen bij het Dienstverlener Expert Innovator gebruik van computers in het onderwijs. Uitgeverijen en andere scholen scoren beter. De bijdrage van andere instellingen wordt minder gewaardeerd.

Middelbaar beroepsonderwijs In het middelbaar beroepsonderwijs is Kennisnet in 2009 begonnen met een andere aanpak. Het huidige portfolio sluit onvoldoende aan bij de behoeften van de doelgroep. Docenten waarderen Kennisnet nu met een 6,6 en managers met een 6,9.

Rollen in het MBO6 50 40 30

Veel MBO instellingen zijn in staat om de eigen ict voorzieningen professioneel in te richten en verder te ontwikkelen. Zij verwachten van Kennisnet een andere rol. Een aanpak op maat en ondersteuning bij

20 10 0 docenten 2008 docenten 2009 managers 2008 managers 2009 Dienstverlener

6

Expert

Innovator

Percentage respondenten dat vindt dat Kennisnet de rol (zeer) goed vervult

12


het gezamenlijk ontwikkelen van expertise en het doen van innovaties.

13


Kwaliteitsindex Op basis van het klanttevredenheidsonderzoek wordt de kwaliteitsindex berekend. De kwaliteitsindex is gebaseerd op de bekendheid en relevantie 7 van een viertal specifieke diensten per sector en per doelgroep. Daarnaast wordt de totale waardering van Kennisnet meegenomen. De samenstelling wordt jaarlijks bepaald op basis van de focus van de organisatie. Er worden ook diensten meegenomen waarbij Kennisnet een van de partners is. Samenwerking is immers een strategische keuze van Kennisnet. De verwachting was dat in 2009 de kwaliteitsindex in het MBO onder druk zou 140 staan. Niet voor niets is medio 2009 begonnen met het herijken van het 120 dienstenportfolio. MBO-instellingen hebben 100 behoefte aan dienstverlening op maat, aan het gezamenlijk ontwikkelen van expertise 80 en het delen van ervaringen binnen een 131 127 122 breed gedragen ambassadeurs netwerk. 118 60 110 Deze herijking moet in de komende jaren haar vruchten afwerpen. Voor het PO en 40 VO was de verwachting dat de waardering 20 voor de portals verder zou dalen. Niet alleen omdat er steeds meer portals 0 beschikbaar zijn gekomen, maar vooral 2005 2006 2007 2008 2009 ook omdat docenten en managers op zoek zijn naar feitelijke inhoud in plaats van Ict op School Kennisnet Ict op School Kennisnet doorverwijzigingspagina’s. In het jaarplan 2010 is om die reden de nadruk meer komen te liggen op fysieke dienstverlening en een aantal diensten gericht op professionalisering en het ontsluiten van digitaal leermateriaal (Leraar24, communities, Wikiwijs). De bekendheid en relevantie van Kennisnet ligt in zijn totaliteit op hetzelfde niveau als de jaren hiervoor. Doordat de bekendheid en relevantie van een aantal diensten is gedaald, komt de kwaliteitsindex voor 2009 uit op 110. Naast bovenstaande analyse zijn er voor de daling een aantal mogelijke verklaringen: ¾ In de kwaliteitsindex zijn een aantal diensten opgenomen die relatief nieuw zijn, of gericht op maatwerk waardoor de bekendheid relatief laag is. Dit geldt met name voor Leraar24, dat begin 2009 online ging. Bij deze dienst is de content nog in opbouw en wordt ook nog gewerkt aan het vergroten van de bekendheid. ¾ Met name in het MBO zijn de ondersteuningsbehoeften in de afgelopen jaren veranderd. Het dienstenpakket van Kennisnet sloot hier onvoldoende op aan. Daarom is halverwege 2009 een wijziging in de koers ingezet, waarbij de behoefte van individuele instellingen centraal staan en afspraken op maat worden gemaakt. ¾ De algemene (informatie) portals nemen in belang af doordat er steeds meer mogelijkheden zijn voor docenten en managers om informatie te vinden en er minder behoefte is aan verwijzingspagina’s. In het jaarplan 2010 wordt hier ook minder op ingezet. Een uitzondering hierop is de kidsportal, gezien het belang van een veilige speel- en leeromgeving voor doelgroep leerlingen in het PO. De kidsportal is eind 2009 aangepast om beter in te spelen op de behoeften van het onderwijs. ¾ De wedstrijden sluiten minder aan bij de behoeften van het onderwijs. Voor het voortgezet onderwijs was 2009 het laatste jaar, in het primair onderwijs zullen de wedstrijden in 2010 voor de laatste keer worden georganiseerd. ¾ De fysieke diensten (zoals het ambassadeursnetwerk) zijn niet voor iedereen beschikbaar. Docenten en managers waarvan de instelling (nog) niet is aangesloten bij het programma zullen dit niet kennen, of de relevantie hiervan niet goed kunnen beoordelen. 7

Hierbij wordt uitgegaan van de mediaan. Het rapportcijfer dat als middelste waarneming door docenten of managers die de betreffende dienst kenden werd gegeven.

14


¾ In 2009 is relatief weinig inspanning verricht op het gebied van de ‘brede’ communicatie. Daardoor is de bekendheid van een aantal diensten teruggelopen. In de volgende tabel worden de uitkomsten per dienst weergegeven. De gegevens van diensten die in 2008 nog deel uitmaakten van de kwaliteitsindex of op de eerder gepresenteerde groslijst voorkwamen zijn grijs gemaakt in het overzicht. Deze tellen niet mee met de berekening van de kwaliteitsindex. Docenten Relevantie

38

60

98

17

60

77

50

60

110

131

Communities

64

70

134

125

ThinkQuest Junior

49

50

99

108

PO Kidsportal

Index 2009

Managers

Bekendheid

Index 2008

Bekendheid

Relevantie

N=215

index 2009

Index 2008

N=274 115

Ambassadeurs

19

70

89

85

38

60

98

127

39

70

109

106

Davindi

55

60

115

140

Samen Deskundiger

10

80

90

100

70

170

170

112

126

Leraar 24 Portal schoolleider Portal leerkracht Portal ict-coordinator

Kennisnet totaal

100

80

180

180

120

132

Index 2009

Index 2008

Bekendheid

Relevantie

48

80

128

117

37

70

107

104

Portal managers

30

50

80

80

Regelingen

39

70

109

105

100

70

170

169

119

115

SUBINDEX PO Index PO Bekendheid

Relevantie

Ambassadeurs

43

70

113

113

Communities

59

70

129

124

VO

N=312

22

50

72

Lestools = 4 in balansto

77

70

147

128

Portal docenten

31

60

91

106

Wedstrijden

43

50

93

Kennisnet totaal

98

70

168

170

115

128

Index 2009

Index 2008

Index VO Bekendheid

Relevantie

MBO 8

117

122

index 2009

Index 2008

Bekendheid

Relevantie

12

40

52

88

64

60

124

88

N=132

N=66

Ambassadeurs Communities

21

60

81

Leraar 24

11

60

71

Portal contentcreatie

32

60

92

87

Portal docenten

19

60

79

88

95

Portal kennisdeling / marktplaats mbo 2010

18

50

68

22

60

82

85

8

60

68

81

98

70

168

168

98

70

168

167

98

105

Portal managers Workshop flexibel leren (2008: bijeenkomsten)

129 Index 2008

N=277

Leraar24

SUBINDEX

116 index 2009

Regelingen Kennisnet totaal SUBINDEX Index MBO Kwaliteitsindex

91 96

103

97

104

110

118

8

In het MBO zijn er relatief weinig respondenten uit de groep managers. Dit gecombineerd met de lage bekendheid van enkele van de diensten maakt dat de gegevens ten aanzien van relevantie deels indicatief zijn.

15


Resultaten In de hoofdstukken per sector worden de relevante statistieken opgenomen per sector. Hier wordt volstaan met een algemene indruk.

Totale portal ‐ bezoeken

2003 2008

1.600.000

2009 2009 + Digischool

1.400.000

1.200.000

Bezoeken

1.000.000

800.000

600.000

400.000

200.000

0 1

3

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

25

27

29

31

33

35

37

39

41

43

45

47

49

51

53

Weeknummer

Als we kijken naar de portal Kennisnet.nl en de deelportals zien we een teruggang in bezoekersaantallen. Deze is te verklaren door de opkomst van andere onderwijsportals, en het minder intensief communiceren over de portal als gevolg van het verleggen van de focus. Ook was een aantal portals toe aan een vernieuwing van structuur en inhoud. Daarnaast zien we een toename van het bezoek aan onze communities. Dit sluit aan bij de ontwikkeling dat de behoefte aan informatieportals afneemt, terwijl er juist meer behoefte is aan mogelijkheden om samen informatie en materiaal te delen. De stippellijn geeft het bezoek voor 2009, inclusief de Digischool communities. De tool die Kennisnet gebruikt voor het meten van statistische gegevens van de portals, Nettracker (loganalyse), zou met de overgang van 2009 naar 2010 vervangen worden door een nieuwe tool, Sitestat (page tagging). Beide tools liepen de laatste drie kwartalen van 2009 parallel. Door het voortijdig uitvallen van Nettracker (in de loop van Q4) is er voor 2009 geen complete set statistische gegevens op basis van één meetinstrument. Nettracker dekt Q1 t/m Q3, Sitestat dekt Q2 t/m Q4. Om toch tot een eenduidig overzicht te komen heeft Kennisnet er voor gekozen om voor het beeld de ontbrekende Q4 cijfers van Nettracker te berekenen op basis van de Sitestat gegevens. Voor zowel de Nettracker-set als de Sitestat-set geldt dat de contentgroepen over 2009 gelijk zijn. Dit betekent dat over de overlappende periode Q2-Q3 bepaald kan worden hoe de resultaten van de systemen zich tot elkaar verhouden. Voor de berekening van het verhoudingsgetal is uitgegaan van de individuele metingen in de zes maanden in Q2-Q3. Hieruit volgt een verhoudingsgetal tussen Sitestat en Nettracker. Door dit getal te vermenigvuldigen met de Sitestat-meting voor Q4 wordt vervolgens de Nettracker-waarde voor Q4 bepaald.

16


Bij de platformdiensten Edurep en Entree is een toename van het aantal ontsloten collecties en diensten zichtbaar. Zo ontsluit Edurep inmiddels bijna 800.000 objecten. Dit sluit goed aan bij de focus op het gebruiken en ontsluiten van digitaal leermateriaal en ontwikkelingen zoals Wikiwijs. Het gaat erom dat content uit een veelheid van bronnen zo eenvoudig mogelijk bij de eindgebruiker wordt gebracht. Dat betekent optimalisatie van de ketens en samenwerking met zowel contentleveranciers als leveranciers van elektronische leeromgevingen. In hoofdstuk 7 wordt hier nader op ingegaan. In 2009 is ook zwaar ingezet op de verdere ontwikkeling van onze fysieke diensten. Het Samen Deskundiger netwerk, de ambassadeursprogramma en het managersprogramma in het voortgezet onderwijs. Het aantal deelnemers aan deze programma’s is beperkt omdat begeleiding veel tijd, capaciteit en middelen vraagt. Daarom is het van belang een goede selectie van deelnemers te maken die vervolgens een bredere achterban kunnen bereiken. Zo is inmiddels in het primair onderwijs in 15 regio’s een landelijke dekking ontstaan. Deze lijn wordt in 2010 gecontinueerd, daarbij wordt ook nader onderzocht op welke wijze het bereik nog verder kan worden vergroot. Daarnaast wordt de verbinding gelegd tussen de fysieke netwerken en andere initiatieven, bijvoorbeeld van de PO- en de VO-raad en spelen de virtuele netwerken (de communities) een cruciale rol in het doen slagen van Wikiwijs.

Rob Smit (informatiemanager ROC Nova College in Haarlem)

‘Op die manier plukken wij regelmatig bij Kennisnet in de boomgaard –

Het belang van ict in het onderwijs is, dat het er veel leuker van wordt. Het biedt je met name aan de didactische kant een breder scala aan mogelijkheden, waardoor het onderwijs aantrekkelijker kan worden vormgegeven. Het is overigens een verkeerde veronderstelling dat onze cursisten per definitie ict-minded zijn. Hyves en msn leveren weinig problemen op, maar dat zie je wel gebeuren als zij bijvoorbeeld met een tekstverwerkingsprogramma of spreadsheets moeten werken. Over het ict-gebruik in de alledaagse praktijk moeten we vaak nog wel het nodige uitleggen. Ook hoe je slim en handig informatie opzoekt én vindt, is een aandachtsgebied voor veel van onze jongeren… Kennisnet biedt een breed scala aan producten waarmee wij zeker iets kunnen. Zo hebben wij een leuk traject met Kennisnet bewandeld om rekenen op een heel nieuwe manier aan te bieden, wat gebeurde met behulp van een Nintendo-ds. Zinvol is de mbo-tool, een stukje gereedschap waarmee de ict-competenties van docenten in kaart gebracht kunnen worden. Ook de door Kennisnet geïnitieerde benchmark vind ik een aardig idee, evenals hun activiteiten rondom saMBO-ict (samenwerkingsverband in het mbo op het gebied van ict), Marktplaats 2010 en Wikiwijs. Verder maken wij veel gebruik van Teleblik-activiteiten en CONTENTcorner, leuke innovatieve initiatieven van Kennisnet waarmee cursisten op een laagdrempelige manier aan de slag kunnen met digitale content. Op die manier plukken wij regelmatig bij Kennisnet in de boomgaard.

17


3. Primair Onderwijs Samenvatting 2009 Zoals in het jaarplan 2009 is aangegeven, heeft Kennisnet in het PO het accent gelegd op het stimuleren en opzetten van samenwerking. Kennisnet organiseert samenwerking van ‘Samen Deskundiger in de regio’ op bovenschools niveau waar besturen vertegenwoordigd worden door bovenschools ict coördinatoren, maar ook op schoolniveau worden er netwerkbijeenkomsten georganiseerd - de ambassadeurstrajecten. Door te participeren in een aantal landelijke initiatieven wordt intensief samengewerkt met o.a. PO-raad, LPC, SLO, Edventure, en anderen. Het gaat dan om projecten zoals de Taal en Rekenpilots en Acadin. Door deze samenwerking worden expertise en netwerken effectief gebundeld. Met Pabo directies is een initiatief gestart om een ‘Sterrenpabo’ uit te werken, naar analogie van de Sterrenschool. 9 Organisatie Vanuit het ‘Samen Deskundiger in de regio’ programma is het aantal bovenschoolse netwerken uitgebreid van 8 naar 14. Het aantal vertegenwoordigde schoolbesturen per netwerk varieert van ca. 10 tot 25. Zo wordt niet alleen geografisch het grootste deel van Nederland bediend, maar ook heeft Kennisnet hierdoor een potentieel bereik van enkele duizenden scholen. Hiermee is zowel een solide basis gelegd voor regionale samenwerking tussen de besturen onderling, als ook voor een hechte en effectieve samenwerking tussen het veld en Kennisnet. De eerste initiatieven van bovenbestuurlijke samenwerking, zoals het opzetten van een City Learning Centre (vanuit Verbonden met ict) 10 , of het ontwerpen van een i-coach opleiding 11 , zijn dit jaar vanuit deze netwerken opgestart. Ook het groot enthousiasme en grote aantal aanmeldingen voor de EXPO-regeling – onderzoek naar de effectiviteit van ict-toepassingen in het primair proces – is deels gevolg van de inbreng vanuit deze netwerken. Daarnaast bekeek Kennisnet hoe verschillende schoolconcepten in het primair onderwijs met ict ondersteund kunnen worden. Zo levert Kennisnet een bijdrage aan de Sterrenschool, waarin onder andere invulling wordt gegeven aan thema’s als ‘de brede school’. Professionalisering Het samenwerken en leren van elkaar op schoolniveau, komt tot uiting in de 26 operationele ambassadeursnetwerken, met een totale deelname van ca. 700 scholen. Hier werken leerkracht/ictcoördinatoren aan eigen professionalisering op ict gebied en vertalen dit door naar het eigen schoolteam. Het uiteindelijke doel hiervan is dat ambassadeurs in staat zijn hun eigen school een stap verder te helpen in hun ontwikkeling. 9

Met een groep Pabo-directeuren wordt gewerkt aan een concept met als werktitel Sterrenpabo. In een sector waarin nieuw concepten als de Sterrenschool steeds meer belangstelling hebben, is het belangrijk om de positie van een lerarenopleiding tegen het licht te houden. Insteek vanuit Kennisnet is de rol van ict hierbinnen aan de orde te stellen. In 2010 zal het concept gepubliceerd worden. Meer informatie over de Sterrenschool kunt u vinden op: http://www.sterrenschool.nl 10 In de Nederlandse context is een CLC een regionaal onderwijsinnovatiecentrum. Het centrum is “van en voor het onderwijs” (het is een initiatief van de onderwijsinstellingen en besturen zelf). Via het CLC ervaren, onderzoeken en implementeren scholen vernieuwende onderwijsvormen m.b.v. nieuwe technologie. Ze doen dat in een duurzaam samenwerkingsverband tussen de regionale scholen (PO/VO/MBO/HBO) en de lerarenopleiding en onderzoeksinstellingen 11

Een gezamenlijk initiatief van samenwerkingsverbanden in Brabant om schoolontwikkeling en professionalisering te laten ondersteunen door een nieuwe rol – de i-coach.

18


Er is een neergaande belangstelling waarneembaar voor algemene doelgroepportals met nieuws, informatie en doorverwijzingen. Een oorzaak is dat ontwikkelingen op internet een verdergaande personalisering laat zien (met name blog, twitter, sociale- en contentdiensten zijn hierbij van belang) die op de doelgroepenportals vooralsnog ontbreken. In 2009 zijn enkele ict-diensten vergaand geactualiseerd. Zo heeft de Kidsportal een nieuwe uitstraling en positionering en is Diploma Veilig Internet aangepast aan de huidige stand van zaken in het onderwijs en uitgebreid met een middenbouw-versie. Leermateriaal In het PO wordt veel gebruikgemaakt van aanvullend materiaal voor extra lesactiviteiten. Zowel binnen het meer reguliere programma, bijvoorbeeld vanuit de bijzonder populaire Leermiddelendatabase, alsook voor specifieke doelgroepen, zoals (hoog)begaafde leerlingen. Voor de laatste groep ontwikkelde Kennisnet met SLO de leeromgeving Acadin. De eerste pilots waarbij scholen aan de slag gingen, leverden positieve reacties op. Punt van blijvende zorg is de beschikbaarheid van kwalitatief (gratis) materiaal om dit type leeromgevingen mee te vullen. Er is vraag naar ondersteuning bij het structureel en zinvol inzetten van digitaal leermateriaal en plannen van onderwijs. Dit uit zich in de vraag naar leerlijnen die gebruikt kunnen worden binnen Elektronische Leeromgevingen of andere planningsinstrumenten. Om dit goed vorm te geven wordt (onder meer via het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal) samengewerkt met SLO als expert op het gebied van leerlijnen, en met partijen in het onderwijsveld die ofwel lesmateriaal ofwel planningsinstrumenten ontwikkelen. Het belangrijkste signaal dat we hieruit afleiden is dat in het PO de structurele belangstelling voor koppelen van ict aan de kernactiviteit onderwijs aan het toenemen is. Het project Sociaal Emotionele Competentie Ontwikkeling met Ict (SECO) vanuit Verbonden met ICT heeft geresulteerd in een online game met bijbehorend les- en ondersteuningsmateriaal. In Limburg is een initiatief gestart om zelfstandig verder te bouwen op de resultaten van dit project. Een mooi voorbeeld van hoe het onderwijsveld zelfstandig projectopbrengsten oppakt en daarmee continuïteit creëert.

Bert Schoemaker (bovenschools ict-coördinator stichting OpKop Steenwijkerland)

‘Met het ambassadeursprogramma levert Kennisnet echt maatwerk - Met het ambassadeursprogramma levert Kennisnet echt maatwerk. Ict is enorm in beweging en dat maakt het een heel interessant vakgebied. Inmiddels hebben wij al onze scholen van digiborden voorzien, wat een grote stap voorwaarts is. En leerkrachten worden steeds enthousiaster over ict in de klas, mede dankzij de digiborden. Kennisnet beschikt over talloze contacten, waar wij ook ons voordeel mee kunnen doen. Als wij het bijvoorbeeld over mediawijsheid hebben binnen onze scholen, dan kijkt onze netwerkcoordinator in zijn netwerk en benadert vervolgens een deskundige op dat gebied om er bij ons een presentatie over te geven.

19


Indicatoren Organisatie Doelstelling 3: In 2009 versterkt Kennisnet de bestuurders en directies zodat zij ict als integraal onderdeel in de onderwijsvisie kunnen hanteren. Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009

definitie

2007

Mate waarin onderwijsinstellingen De volgende enquete vraag wordt als 15% voor leerstofonderdelen afspraken indicator gebruikt:voor vrijwel alle maken over de didactische inzet van ict leerstofonderdelen zijn school/instellings‐ of sectiebrede afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict. De inzet van ict sluit aan bij de opvattingen die wij op school hebben over onderwijs en leren. ICT is bij alle leraren geïntegreerd in hun onderwijs.

Gegevens

Overige kengetallen Schoolleidersportal Samen Deskundiger Portal ICT‐coördinator Vier in Balans

bezoek aantal netwerken (cumulatief) bezoek gebruik tool (teamleden en niet‐ geregistreerde individuen)

2008

2009

16%

16%

2008 Q1 Q2 Q3 Q4 121.627 29.402 19.611 15.216 21.478 8 9 10 13 14 39.328 11.175 9.249 6.416 8.826 2.958 679 914 569 1.370

2009 85.707 14 35.666 3.532

Toelichting De 14 Samen Deskundiger Netwerken die nu actief zijn vertegenwoordigen een groot deel van het Nederlands onderwijsveld. De activiteiten laten een stijgend kwaliteitsniveau zien. Op 6 oktober was de eerste landelijke bijeenkomst voor de Samen Deskundiger netwerken, met meer dan 100 deelnemende schoolbesturen. De Samen Deskundiger netwerken hebben een andere financieringsstructuur gekregen, waarbij minder geld rechtstreeks aan de coördinator toegekend wordt en waarbij het budget nauwer gekoppeld wordt aan de activiteiten van het netwerk. Met de redactie van de schoolleiders portal wordt gewerkt aan een herzieningsplan, waarbij de invulling van de communicatie richting schoolleiders centraal komt te staan. De vier in balans tool wordt nog steeds veelvuldig gebruikt. Sinds najaar 2009 wordt de tool Didactiek in Balans en daaraan gekoppeld Leiderschap in Balans (in ontwikkeling) als structurele dienst aangeboden. Deze tools geven een uitgebreider beeld van de ontwikkeling en ambities van een school met een representatieve benchmark ten opzichte van eigen bestuur en landelijk. Met meer dan 10.000 deelnemende leerkrachten worden deze tools goed gebruikt.

20


Professionalisering Doelstelling 1: In 2009 versterkt Kennisnet de leerkracht zodat hij in staat is leerlingen op een vertrouwde en veilige wijze de mogelijkheden van ict te laten verkennen. Gegevens

Gegevens

2007

2008

2009

Mate van vaardigheden bij docenten in kunt u aangeven hoe vaardig u bent in het het organiseren van lessen waarin ict organiseren van lessen waarin ict wordt wordt gebruikt. gebruikt?


definitie

38%

41%

44%

Overige kengetallen Kidsportal

bezoek

2008 Q1 Q2 Q3 Q4 2009 3.934.475 1.307.961 960.934 485.872 476.785 3.231.552

Diploma Veilig Internet

aantal afgenomen examens (middenbouw)

Diploma Veilig Internet

aantal afgenomen examens (bovenbouw)

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

5.783

1.142

351

n.b.

n.b.

1.493

Toelichting In september is de nieuwe kidsportal live gegaan. De site richt zich primair op de kinderen in het PO, waarbij de nadruk ligt op spelen en ontdekken. De nieuwe portal sluit qua uiterlijk en inhoud aan op andere sites voor deze doelgroep. De site is flexibel opgezet, zodat het mogelijk is om snel in te spelen op wensen vanuit het veld of nieuwsontwikkelingen. Het Diploma Veilig Internet voor de bovenbouw is herzien en uitgebreid voor de groepen 4 en 5. Deze zijn in oktober opgeleverd en beschikbaar gekomen via www.diplomaveiliginternet.nl. In 2010 zal over dit onderwerp de publiciteit worden gezocht.

Doelstelling 2: In 2009 versterkt Kennisnet de leerkracht zodat hij zijn ict‐competenties en informatievaardigheden beter kan inzetten in het primaire proces. Gegevens

Gegevens


definitie

2007

2008

2009

Mate waarin docenten gebruik maken van ict‐toepassingen

Gemiddeld percentage docenten dat 1 51% keer per maand of vaker gebruik maakt van de hieronder genoemde ict toepassingen als antwoord op de vraag: Hoe vaak gebruiken leerling tijdens uw lessen de computer voor a. tekstverwerking voor bijv maken van werkstukken b. oefenprogramma’s c. opzoeken van informatie d. communicatie of samenwerking e. elektronsiche leeromgeving f. digitaal toetsen

54%

55%

Overige kengetallen Ambassadeurs Lessenmaker Wedstrijd ‐ Expose Your Talent Wedstrijd ‐ ThinkQuest Webquests Onderwijsetalage Leerkrachtenportal Communities Communities Portal Speciaal Onderwijs

2008 aantal ambassadeurstrajecten aantal lessen (cumulatief) aantal inzendingen vs inschrijvingen aantal inzendingen vs inschrijvingen aantal aantal etalages (cumulatief) bezoek bezoek aantal leden bezoek

8 7 14 (20) 145 (225) 102 1 1.580.031 1.010.238 123.752 540.614

2009 Q2 Q3 Q4 11 13 26 5 5 9 15 15 20 20 0 (63) 47 (63) 0 (5) 0 (19) 0 (19) 0 (221) 145 (221) 0 (5) 0 (52) 0 (52) 109 129 132 142 142 2 2 2 7 7 338.981 253.286 210.388 327.646 1.130.301 320.303 201.350 176.471 301.575 999.699 134.941 141.511 148.541 160.465 160.465 131.694 95.022 70.844 129.571 427.131

Q1

Toelichting Het totaal aantal ambassadeurstrajecten is in 2009 gegroeid tot 26 (in januari 2010 start groep 27). Hiermee is de maximum capaciteit bereikt. Hoewel de deelnemers positief en de resultaten zeker

21


zichtbaar zijn, merken we dat de kwaliteit van deze ambassadeurstrajecten sterk afhankelijk is van de ruimte die de deelnemers krijgen van hun schooldirecteur. Door zowel het programma inhoudelijk te versterken als ook de schoolleiders meer bij het traject te betrekken zal in de toekomst een volgende kwaliteitsstap gemaakt worden. De inschrijvingen voor de wedstrijden blijven wederom achter bij de doelstellingen. Reacties uit het veld maken duidelijk dat de wedstrijden te maken hebben met sterk afnemende interesse onder leerkrachten. Daarnaast worden er inmiddels veel wedstrijden door marktpartijen aangeboden. Besloten is om na afloop van deze ronde de wedstrijden niet meer als dienst te handhaven. De portal Speciaal Onderwijs laat een lichte daling zien van de bezoekcijfers. Naast deze portal bestaan nu ook het Speciaal Onderwijs weblog (ruim 40.000 bezoekers in de eerste negen maanden van 2009) en de Twitter dienst (ruim 300 volgers). Daarmee verdeelt de belangstelling zich over meer activiteiten. Ook wordt een deel van de daling veroorzaakt doordat de orthotheek – meer informatie over leerlingzorg - niet langer rechtstreeks via de homepage van Kennisnet bereikbaar is (op dit moment alleen via de portals Leerlingzorg en Speciaal Onderwijs). Er wordt bekeken of er op een andere manier aandacht aan de orthotheek besteed kan worden, waardoor deze eenvoudiger bereikbaar wordt. Leermateriaal Doelstelling 4: In 2009 stimuleert Kennisnet het door de leerkracht arrangeren, inzetten en delen van digitaal leermateriaal in het primaire proces. Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009 Mate waarin docenten gebruik maken van ict‐toepassingen

Gegevens

Overige kengetallen Communities (leermiddelendatabase) Communities (leermiddelendatabase) Davindi Edurep

definitie 2007 verhouding tussen digitaal en foliomateriaal 13%

aantal nieuwe leermiddelen aantal downloads bezoek aantal collecties PO (cumulatief)

2008 15%

2009 14%

2008 Q1 Q2 Q3 Q4 2009 1.865 674 418 344 813 2.249 1.631.193 665.330 404.905 424.156 721.474 2.215.865 714.499 243.661 198.796 141.071 264.426 847.954 7 9 14 15 27 27

Toelichting De cijfers laten een groeiend gebruik zien van Edurep, waarbij digitaal leermateriaal beschikbaar gesteld wordt door partijen anders dan Kennisnet. Kennisnet levert expertise (bijvoorbeeld standaarden) en platformdiensten (bijvoorbeeld video, Edurep) aan partijen en samenwerkingsverbanden die content ontwikkelen of ontsluiten voor het PO. Hierbij zijn al initiatieven waarbij leerkrachten en pabo studenten gecoördineerd werken aan de ontwikkeling van open lesmateriaal. Via deze initiatieven wordt ook de link gelegd tussen Wikiwijs en het PO. Opvallend is de enorme stijging in aantal downloads uit de leermiddelendatabase. Deze ontwikkeling is al een aantal jaar zichtbaar en geeft aan dat het inzetten van materiaal buiten de methode een normale plek heeft verworven in het PO. Binnen het Speciaal Onderwijs is een succesvolle pilot uitgevoerd, waarbij metadata zijn ontwikkeld en toegepast in de omgeving Op Maat. In deze omgeving worden lessen ontwikkeld en gedeeld. Dit heeft geleid tot meer inzicht in gebruik van metadata en aanbevelingen voor verdere ontwikkeling rondom gebruik van digitaal leermateriaal in het SO. Een van de aanbevelingen was om extra aandacht te geven aan leerlijnen, wat door het programma actief is opgepakt.

22


4. Voortgezet Onderwijs Samenvatting 2009 Kennisnet ziet het intensieve contact met de instellingen en de VO-raad als een van de belangrijkste successen in 2009. Afgelopen jaar is de relatie met de instellingen op drie niveaus verdiept: • Bestuur (rol van ict in het bredere kader van organisatieontwikkeling) • Schoolmanagement (onderwijs-, organisatieontwikkeling en professionaliteit inclusief leermateriaal) • Docenten (professionaliteit, onderwijsontwikkeling en leermateriaal) Kennisnet is op verzoek van de VO-raad betrokken bij het ontwerp van het masterplan VO, een initiatief waarin de uitgangspunten voor innovatief onderwijs, dat past bij de moderne kennissamenleving, worden herijkt. Organisatie Binnen het VO-veld wordt volop gezocht naar ‘betere’ concepten voor de inrichting van het onderwijs, de organisatie en de professionele toerusting. In alle gevallen wordt hierbij naar de rol van ict gekeken. Door directe relaties met beslissers binnen de besturen en de instellingen heeft Kennisnet haar expertise in kunnen zetten bij de beleidsvormende processen binnen instellingen. Via het managersprogramma VO biedt Kennisnet beslissers een omgeving waarin zij kennis met elkaar kunnen delen en ontwikkelen. Daarnaast wordt de expertise van Kennisnet verspreid via aanbodgerichte voorzieningen als de portal, workshops en presentaties Instellingen erkennen dat er een belangrijke relatie is tussen het ontwikkelen en toepassen van integraal beleid voor ict-infrastructuur, de toepassingen en de inrichting van het primaire proces. De rol van de faciliterende schoolmanager is hierbij essentieel. In 2009 is de eerste aanzet voor een ict-beslisboom afgerond. De beslisboom biedt de manager de mogelijkheid een integrale inhoudelijke, technische en economische keuze te maken voor inrichtingsvraagstukken voor ict. Deze eerste aanzet zal in 2010 verder uitgewerkt worden tot een beschrijving die schoolleiders helpt bij het maken van keuzes. Professionalisering In 2009 is vanuit Kennisnet geïnvesteerd in het aangaan van diepte relaties met ‘natuurlijke’ groepen van scholen. Vanaf de 2e helft van 2009 heeft de inrichting van managersprogramma’s en ambassadeursprogramma’s met speciale doelgroepen meer vorm gekregen. Eind 2009 en begin 2010 zullen er nieuwe ambassadeursgroepen en managersgroepen ontstaan voor de provincies Friesland, Groningen en Drenthe, VMBO-platforms beroepsgerichte vakken en de landelijke gymnasia. De voorbereidingstijd voor het tot stand komen van deze groepen duurde langer dan verwacht. De ondersteuning van de docent in het ontwikkelen van competenties komt tot uiting in informatie op de VO-portal en via Leraar24 – het online platform van, voor en door docenten, gericht op de ondersteuning van docenten bij het uitoefenen van hun beroep. Daarnaast bieden de communities docenten een virtuele ontmoetingsplek voor kwesties binnen hun vakgebied, bijvoorbeeld over leermateriaal, toetsing en didactiek. Leermateriaal Aan het begin van het vierde kwartaal ging de portal VO-content.nl – de openleermiddelenbank van het Innovatieplatform VO - live. Kennisnet heeft de realisatie ondersteund op ontwerpgebied, op technisch gebied en door het bieden van advies, bijvoorbeeld op het gebied van open standaarden.

23


Vanwege de sterk toegenomen interesse vanuit het VO-veld voor digitaal leermateriaal en een steeds meer geïntegreerde benadering van leermiddelenbeleid is de belangstelling voor Wikiwijs groot. Met name de samenwerking tussen Wikiwijs en het Innovatieplatform VO van de VO-raad en de integratie van de leermaterialenbank van VO-content is hier debet aan. In het vierde kwartaal van 2009 zijn afspraken gemaakt over de integratie van Wikiwijs en VO-content. Deze integratie is eind 2009 ook daadwerkelijk gerealiseerd. Na de invoering van de ‘gratis schoolboeken-regeling’ heeft de staatssecretaris van OCW Kennisnet gevraagd een programma in te richten waarbij de randvoorwaarden voor daadwerkelijk gebruik van digitaal leermateriaal worden aangescherpt. Vanwege de lumpsum-financiering van leermaterialen, is er daadwerkelijk een toename zichtbaar van een geïntegreerde visie en aanpak op leermaterialenbeleid. Het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal heeft de volgende zaken bediend: • • • •

Inventarisatie aanbod digitaal leermateriaal, Businessmodellen voor het ontwikkelen van digitale content, Stimuleren uitwisseling en toegankelijk maken leermateriaal, Inzichten op het gebied van auteursrechten.

Tomas Oudejans (rector Theresia- lyceum in Tilburg)

‘Weet je wat zo mooi is? Het is allemaal gratis! Ict is heel erg belangrijk voor de bedrijfsvoering van onze school, een degelijke havo/vwoschool met 1313 leerlingen en 95 docenten (op in totaal 120 personeelsleden). We zijn studiegericht, maar besteden ook heel veel aandacht aan de verdere ontwikkeling van onze leerlingen, zoals op het gebied van cultuur. We zijn een cultuurprofielschool. Voor de bedrijfsvoering zijn wij heel ver met ict… Om ict een goede plek in ons onderwijs te geven, hebben wij samen met de andere scholen van ons bestuur een ambassadeurs- en managersprogramma geschreven. Zelf zijn we bezig met het opstellen van een ict-beleidsplan. Kennisnet ondersteunt ons daarin. Binnenkort gaan we aan de slag met hun ictbeleidsondersteuningstool. Dat gaat in de vorm van een spel en aan het eind van de middag heb je dan een kader voor het ict-beleid. Ik denk dat het een handig instrument is. Vooral omdat je er de mensen bij kunt betrekken die niet beleidsmatig denken als het om ict in het onderwijs gaat. Nu worden er nog heel veel uitgaven gedaan op basis van techniek en niet op basis van strategie en de vertaling daarvan naar het onderwijs. In de uitgave ‘Vier in balans’ van Kennisnet blijkt duidelijk dat er een balans moet zijn tussen de verschillende investeringen. Want je kunt alle docenten wel lekker maken met ict-onderwijs, maar als de voorzieningen ontbreken, zet je weer drie stappen achteruit.

24


Indicatoren Organisatie Doelstelling 2: In 2009 versterkt Kennisnet de bestuurders en directies zodat zij ict als integraal onderdeel in de onderwijsvisie kunnen hanteren. Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009 Mate waarin onderwijsinstellingen voor leerstofonderdelen afspraken maken over de didactische inzet van ict

Gegevens

Overige kengetallen Wedstrijd ‐ ThinkQuest

definitie 2007 voor vrijwel alle leerstofonderdelen zijn 7% school/instellings‐ of sectiebrede afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict. De inzet van ict sluit aan bij de opvattingen die wij op school hebben over onderwijs en leren. ICT is bij alle leraren geïntegreerd in hun onderwijs. Respondent: management, nu 7%; idem beschikbaar voor respondent docent

aantal inzendingen vs inschrijvingen (cumulatief)

Wedstrijd ‐ Expose Your Talent

aantal inzendingen vs inschrijvingen (cumulatief)

Wedstrijd ‐ Make‐a‐Game Managersgroepen

aantal inzendingen vs inschrijvingen (cumulatief) aantal operationele groepen (cumulatief)

Fysieke visievormingssessies

aantal sessies

Vier in Balans

gebruik tool (teamleden en niet‐ geregistreerde individuen)

Didactiek in Balans

deelname scholen binnen ambassadeurs‐ /managersprogramma

2008 4%

2009 11%

2008 Q1 Q2 79 (167) 0 (192)

116 (192)

n.v.t.

n.v.t.

2009 n.v.t.

108 0 (151) 65 (151) (205)

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

59 (189)

Q3

0 (124) 55 (124)

Q4

n.v.t.

1

1

1

2

2

17

17

11

3

10

41

1.158

546

164

73

160

943

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

Toelichting 2009 was het laatste jaar waarin de wedstrijden in het VO zijn gehouden. Omdat deze dienst niet langer aansloot bij de behoeften van docenten en er inmiddels een verscheidenheid aan wedstrijden door andere partijen wordt aangeboden zal deze dienst beëindigd worden. Vanaf het derde kwartaal is er één managersgroep operationeel en zijn voor drie andere groepen afspraken gemaakt. Eén van deze drie is in het vierde kwartaal van start gegaan. De andere twee komen in 2010 aan bod. Het aantal visievormingssessies is in de eerste twee kwartalen fors toegenomen. In het derde kwartaal is er mede vanwege de zomervakantie nauwelijks vraag geweest naar dergelijke sessies, maar in het vierde kwartaal trok de vraag weer aan. Vier in balans is het uitgangspunt voor de gesprekken door relatiemanagers met scholen en de inhoud van de visiesessies door Kennisnet op scholen. De teruggang in het gebruik is niet zondermeer te verklaren. De komende maanden zal onderzocht worden waarom het gebruik terug lijkt te lopen. In directe contacten met de scholen (ambassadeursprogramma/managersprogramma, of anders) blijkt namelijk dat er juist grote overeenstemming bestaat over het nut van Vier in balans. Aan het eind van het derde kwartaal is een start gemaakt met het plaatsen van Didactiek in Balans in het managers- en ambassadeursprogramma. De eerste resultaten worden verwacht in 2010.

25


Professionalisering Doelstelling 1: In 2009 versterkt Kennisnet de docent zodat hij zijn ict‐competenties en informatievaardigheden beter kan inzetten in het primaire proces. Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009 Mate waarin docenten gebruik maken van ict‐toepassingen

Gegevens

Overige kengetallen Ambassadeurs Docentensite Managerssite Communities Communities Websitemaker Lessenmaker

definitie 2007 Gemiddeld percentage docenten dat 1 keer 59% per maand of vaker gebruik maakt van de hieronder genoemde ict toepassingen als antwoord op de vraag: Hoe vaak gebruiken leerling tijdens uw lessen de computer voor a. tekstverwerking voor bijv maken van werkstukken b. oefenprogramma’s c. opzoeken van informatie d. communicatie of samenwerking e. elektronsiche leeromgeving f. digitaal toetsen

2008 60%

2009 61%

2008 aantal ambassadeursgroepen (cumulatief) bezoek bezoek aantal leden (cumulatief) bezoek gemaakte websites (cumulatief) aantal lessen (cumulatief)

Q1 Q2 Q3 Q4 2009 11 11 11 2 4 4 205.831 45.677 38.493 30.677 41.174 156.021 34.288 6.915 4.929 2.840 2.532 17.216 69.820 75.690 73.739 75.123 81.142 81.142 433.261 129.125 119.190 80.004 133.029 461.348 46.672 50.676 54.034 55.287 57.588 57.588 35 41 49 47 52 52

Toelichting In kwartaal twee zijn negen van de elf lopende ambassadeursgroepen afgerond. In oktober zijn twee nieuwe groepen voorbereid en gestart. Een derde groep begint 2010. Daarnaast is er vanuit relatiemanagement doorlopend geworven voor nieuwe groepen ambassadeurs en schoolmanagers. De groepen worden thematisch samengesteld. De focus binnen deze groepen ligt op ict-toepassing. In 2009 zijn er ook specifieke groepen voor VMBO-beroepsgericht en OMO ‘klaargezet’. De docentensite VO is in 2009 redactioneel herzien. Daarnaast is er voorbereidend werk gedaan om de site vanaf het tweede kwartaal 2010 anders vorm te geven door er o.a. meer media-toepassingen als video op aan te bieden. De Managerssite VO zal zich vanaf eind 2009 specifiek richten op informatieaanbod over ict en onderwijsnieuws. De Lessenmaker liet over het gehele jaar een toename zien. Er is in 2009 werk gemaakt van het opschonen van verouderd materiaal.

26


Leermateriaal Doelstelling 3: In 2009 stimuleert Kennisnet het door de docent arrangeren, inzetten en delen van digitaal leermateriaal in het primaire proces. Gegevens


definitie

2007

2008

2009

Mate waarin digitaal leermateriaal beschikbaar is

verhouding tussen digitaal en foliomateriaal

16%

17%

16%

Toelichting De programmalijn leermateriaal wordt mede vormgegeven vanuit het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal. Daarnaast is op projectbasis een initiatief ondersteund van scholen(groepen): Pilot Open Leermateriaal. De resultaten van de pilot zijn vervolgens geïntegreerd in de leermiddelenbank van het Innovatieplatform VO: www.vo-content.nl. Eind 2009 is deze gekoppeld aan Wikiwijs.

John Bierman (directeur Blariacumcollege in Venlo)

‘Kennisnet houdt ons scherp We zijn op het Blariacumcollege erg tevreden over de weg waarlangs en de manier waarop Kennisnet ons ondersteunt in ons ict-ontwikkeltraject. Los van het pilotproject maakt onze school integraal gebruik van de kennismogelijkheden die Kennisnet te bieden heeft, zoals Wikiwijs. Ook hebben we onze eigen Kennisnet Groep, een internetcommunity waar we met elkaar communiceren. Kennisnet zet haar kennis en kunde goed in. De mensen staan altijd voor ons klaar. Ik heb Kennisnet dan ook leren kennen als een organisatie die innovatief, ontwikkelgericht en onderwijsnabij is. Met name op het gebied van innovatie en ontwikkeling is Kennisnet van grote ondersteunende waarde voor ons. Zij laten ons kennisnemen van ontwikkelingen die eraan zitten te komen en schetsen de relevantie ervan voor ons en het onderwijs. Met andere woorden: ze houden ons scherp. En dat is nodig, want de ontwikkelingen gaan sneller dan wij ooit hadden kunnen denken. Voor de leerlingen is dat een natuurlijk proces, maar voor onze docenten – in leeftijd variërend van 26 tot 60 jaar – ligt dat toch wat anders. Die hulp kunnen we dus goed gebruiken!’

27


5. Middelbaar Beroepsonderwijs Samenvatting 2009 In aanvulling op de activiteiten uit het jaarplan zijn er in 2009 een aantal additionele verzoeken uit de MBO sector binnengekomen. Deze lagen met name op het vlak van taal en rekenen en werkplekleren (stage, beroepspraktijkvorming, beroepsbegeleidende leerweg). Daarnaast zijn er met de stichting Netwerkschool afspraken gemaakt over het ondersteunen van de experimenten op ict-gebied. Organisatie Kennisnet heeft in hechte samenwerking met MBO 2010 online kennisdeling tussen instellingen gestimuleerd en gefaciliteerd. Dit heeft geresulteerd in steeds meer inhoud en bezoekers op de “MBO marktplaats”. Daarnaast heeft MBO 2010 met steun van Kennisnet een online omgeving ontworpen waarin instrumenten gevonden en gedeeld kunnen worden op het gebied van werkplekleren en bedrijfspraktijkvorming – de zogenaamde BPV toolbox. In 2009 heeft Kennisnet in afstemming met MBO 2010 een quick scan gedaan rond de ict ondersteuningsvragen van bestuurders. Er is een whitepaper samengesteld over het registreren van af- en aanwezigheid om instellingen verder te helpen met deze lastige problematiek. Daarnaast is Kennisnet gestart met een paper over managementinformatie. Bestuurders en managers zijn geïnformeerd en ondersteund door middel van workshops en presentaties over onderwijs en ict. Bovendien hebben zij meer inzicht kunnen krijgen over succesvolle implementatiestrategieën door de resultaten van de ankerprojecten. In plaats van het geplande experiment rond mobiele begeleiding is in samenwerking met een ROC, een leerbedrijf en een kenniscentrum een nieuwe onderwijsconcept “grenzeloos en gevarieerd leren op de werkplek” voor BBL uitgedacht. Maximale, zinvolle inzet van ict was hierbij het uitgangspunt. Het concept is in vakbladen toegelicht en zal in 2010 als experiment door de instelling en het leerbedrijf worden neergezet. Op verzoek van het bestuur in oprichting heeft Kennisnet ondersteuning geleverd bij de vorming van stichting saMBO~ict (het samengaan van het MBO gedeelte van DEUG, BVE platform en ROC-IPartners). Daarnaast heeft Kennisnet Parell ondersteunt met een online blog omgeving. Professionalisering Kennisnet heeft in 2009 de MBO academies, de interne opleidingsinstituten, ondersteund op hun ict vraagstukken. Onderwijsmanagers zijn geholpen door het uitvoeren van workshops aan docenten. In overleg met zeven instellingen is in september 2009 de online ICT assessment tool gelanceerd waarmee docenten hun eigen ict competenties in kaart kunnen brengen. Leraar24 is inhoudelijk versterkt voor het MBO. Vrijwel alle door de sector gewenste thema’s en vraagstukken zijn verfilmd. Hierdoor sluit Leraar24 nu beter aan op de behoeften van docenten in het MBO. Met het Steunpunt Taal en Rekenen is onderzocht welk digitaal leermateriaal beschikbaar is op het gebied van Taal en Rekenen in het MBO en hoe docenten dit materiaal zouden willen vinden. Vervolgens is een experiment gestart om de online toegankelijkheid tot dit leermateriaal te vergroten. Deze omgeving is gereed in februari 2010. Dan zal ook verder bekeken worden wat de mogelijke relaties zijn met Wikiwijs.

28


Leermateriaal In 2009 is de expertise rond de inzet en gebruik van digitaal leermateriaal in het MBO vergroot. De succesvolle regelingen uit Verbonden met ICT rond het arrangeren van digitaal leermateriaal en het verankeren van het gebruik van digitaal leermateriaal hebben binnen MBO instellingen geleid tot meer ervaring bij management en docenten en blijvende vernieuwingen. Daarnaast is met twee AOC’s een verkenning uitgevoerd om te kijken hoe voor kleine (groene) opleidingen betaalbaar en adequaat digitaal leermateriaal verkregen kan worden. Kennis en de expertise over open standaarden is verspreid via verschillende presentaties op congressen, bijeenkomsten en workshops. Kennisnet heeft voor het eerst in een MBO-instelling een volledig werkende keten gerealiseerd met Edurep en Entree. Hierdoor kunnen docenten met één keer inloggen vanuit de eigen leeromgeving afgeschermd leermateriaal uit verschillende collecties vinden, arrangeren en gebruiken. Tot slot is samen met het Ontwikkelcentrum en een MBO instelling een innovatief traject gestart om studenten instructiefilmpjes te kunnen laten bekijken op hun eigen mobiel. De eerste resultaten van dit experiment worden in het voorjaar 2010 gepubliceerd. Groen Kennisnet heeft in het kader van het groene programma leermateriaal rond duurzaamheid en natuur- en milieueducatie ontsloten voor het niet groene onderwijs. Daarnaast heeft Kennisnet de Groene Kenniscoöperatie naar tevredenheid geadviseerd en ondersteund over de wijze waarop leermateriaal in het groene onderwijs toegankelijk gemaakt kan worden. Dit heeft onder andere geleid tot een wens vanuit Groene Kenniscoöperatie en Kennisnet om voorzieningen verder te integreren in 2010.

Rini Weststrate (projectleider procesmanagement MBO2010) ‘Kennisnet is voor MBO 2010 een gewaardeerde kennispartner –

Het middelbaar beroepsonderwijs is sterk gericht op het bedrijfsleven en daar zie je de onmisbare rol van ict. Bedrijven kunnen niet meer zonder ict en dus kunnen onze scholen dat ook niet…. MBO 2010 en Kennisnet werken heel nauw samen in de ondersteuning van scholen om hun mbo te moderniseren. Wij zien regelmatig in het land met welke ictkwesties deze scholen worstelen. Dan schakelen wij Kennisnet in voor een advies om dat probleem zo goed als mogelijk op te lossen. Verder heeft Kennisnet er mede voor gezorgd, dat de Marktplaats MBO is uitgegroeid tot wat het nu is: een databank, een vindplaats voor docenten en management van allerlei soorten van producten waar zij iets aan kunnen hebben in hun dagelijkse werk. Kennisnet is voor MBO 2010 een gewaardeerde kennispartner. Wij gebruiken Kennisnet als expert en soms als innovator, afhankelijk van het type opdracht of het thema waarover we in gesprek zijn.’

29


Indicatoren Organisatie Doelstelling 2: In 2009 versterkt Kennisnet de manager, ict en lijn, en de leden van het Cvb in de visieontwikkeling en implementatie aanpak, zodat ict daar een integraal onderdeel van uit maakt. Het betreft hier zowel de onderwijsinrichting als de bedrijfsvoering. Gegevens


definitie

2007

Gegevens

Overige kengetallen Marktplaats MBO Marktplaats MBO Portal managers Workshops managers Ambassadeursprogramma

2008 uploads van publicaties (cumulatief) bezoek bezoek aantal workshops aantal participerende instellingen (cumulatief)

2009

2008 28%

Mate waarin onderwijsinstellingen worden aantal instellingen dat zich ondersteund voelt door Kennisnet ondersteund door Kennisnet bij het toepassen van ict in de onderwijspraktijk bij het toepassen van ict in de onderwijspraktijk

Q1 764

n.v.t.

40%

23%

Q2

1.693

Q3

1.951

Q4

2.041

2009

2.267

2.267

7.939 18.287 15.886 25.267 67.379

53.840 11.796 n.b. 6 34 36

9.655 1 38

7.508 1 39

9.220 38.179 1 9 47 47

Toelichting De Marktplaats MBO2010 loopt sinds de lancering in oktober 2008 uitstekend. Het aantal gedeelde publicaties is bijna verdrievoudigd. Het bezoek groeit ieder kwartaal sterk en blijft zelfs tijdens de vakantiemaanden op peil. Het bezoek van de Portal Managers loopt achter ten opzichte van 2008. Ten dele ligt de oorzaak hiervan in het feit dat managers belangrijke informatie (ook van Kennisnet) vinden op de Marktplaats MBO. In 2010 zal de Marktplaats MBO als belangrijkste vindplaats voor managers gehanteerd worden. Het ambassadeursnetwerk van de sector MBO is uitgebreid met 13 deelnemende instellingen. Het totaal aantal deelnemende instellingen is daarmee gekomen op 47. Binnen negen instellingen zijn workshops gegeven voor managers die helpen in hun visievorming over ict in het onderwijs (en de implementatie daarvan).

Professionalisering Doelstelling 1: In 2009 versterkt Kennisnet de docent in zijn ontwikkeling van ict‐competenties en stimuleert de inzet van ict in het onderwijsproces. Gegevens

Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009 In 2009 versterkt Kennisnet de docent in zijn ontwikkeling van ict‐competenties en stimuleert de inzet van ict in het

definitie mate waarin docenten gebruik maken van ict/internet als didactisch hulpmiddel

Overige kengetallen Portal Docenten

bezoek

ICT Assessmenttool

aantal keren ingevuld

Workshops docenten (informatievaardigheden, nieuwe media en digitale opdrachten) Communities Communities

afname workshops bezoek aantal leden (cumulatief)

2007 70%

2008 2009 74%

80%

2008 Q1 Q2 Q3 Q4 2009 225.331 43.474 34.854 22.066 26.803 127.197 n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

2.254

2.254

n.b.

2

8

0

11

21

255.865 66.558 53.861 46.447 66.654 233.520 3.811 4.423 4.554 4.725 4.717 4.717

30


Toelichting Het aantal bezoekers op de portal Docenten loopt sterk achter in vergelijking met vorig jaar. Het bezoek aan de communities is licht gedaald. Het aantal leden van de communities is daarentegen met 24% toegenomen ten opzichte van januari 2009. In 2010 komt er een geïntegreerde portal voor docenten en managers in het MBO. In schooljaar 2009-2010 zijn zeven instellingen gestart met de nieuwe ICT assessmenttool. De ICT Assessmenttool is in 2009 2.254 keer ingevuld. Er zijn 21 workshops gegeven aan docenten binnen verschillende instellingen om hun vaardigheden op het gebied van nieuwe media, informatievaardigheden en digitale opdrachten te versterken. Leermateriaal Doelstelling 3: In 2009 stimuleert Kennisnet de docent in het arrangeren, inzetten en delen van digitaal leermateriaal in het primaire proces. Gegevens

Gegevens


definitie

mate waarin docenten bij het vormgeven van leertrajecten gebruik maken van digitale formele bronnen en collecties informele content (web 2.0).

verhouding tussen folio en digitaal leermateriaal ‐ welk deel van het door de docent zelf gebruikte leermateriaal is digitaal

Overige kengetallen

2007

2008 35%

2008

Edurep

aantal voor MBO relevante collecties MBO (cumulatief)

Regeling ‐ Gebruik digitaal leermateriaal Workshop ‐ gebruik digitaal leermateriaal

oplevering arrangementen aantal workshops

2009

36%

Q1 6

40%

Q2 6

Q3 13

Q4 12

n.v.t. evaluatie vindt plaats na Q3 n.b. 7 2 0

2009 19

19

1

n.v.t. 10

Toelichting Er zijn dertien nieuwe MBO collecties aangesloten op Edurep. Een verdrievoudiging ten opzichte van 2008. Kennisnet heeft 10 workshops gegeven aan docenten in verschillende instellingen op het gebied van digitaal leermateriaal. De regeling voor het stimuleren heeft ruim 300 arrangementen opgeleverd. De producten waren van erg verschillend niveau. De deelnemers waren over het algemeen erg enthousiast en iedereen heeft aangegeven verder te gaan met arrangeren. Groen Programmalijn: Groen Extra activiteiten Gegevens


definitie

2007

Gegevens

Overige kengetallen Groene pagina's

bezoek

Q3 Q4 2009 2008 Q1 Q2 207.598 49.675 38.632 55.219 78.331 221.857

2008

2009

Toelichting In opdracht van het ministerie van LNV voert Kennisnet een programma uit voor en in samenwerking met het groene onderwijs. Groene kennisverspreiding is daar een belangrijk onderdeel van. Dit komt tot uiting in de

31


groene thema-sites voor het PO, VO en MBO onderwijs. Het gaat daarbij om projecten rond voeding (smaaklessen), natuur en milieu educatie (NME) en duurzaamheid. Met die informatieve sites ondersteunt Kennisnet vooral het proces van kennisontsluiting, koppelen van bronnenbanken en zoekinterfaces en het toepassen van standaarden in de contentketen. De genoemde bezoekersaantallen zijn niet spectaculair, toch leveren zij een significante bijdrage aan de groene kennisverspreiding in het niet groene onderwijs. Belangrijk onderdeel van het groene sectorprogramma zijn de inspanningen van Kennisnet om het groene onderwijs optimaal de mogelijkheden die Kennisnet te laten benutten. Het programmaonderdeel ‘Kennisnet voor groen’ leverde op: • • • •

Een succesvol ambassadeursprogramma in 11 van de 12 AOC’s; Grote participatie van het groene onderwijs in een regeling als ‘Stimuleren Gebruik Digitale Leermaterialen’ en bij de afronding van het programma ‘Verbonden met ICT’; Bijdragen aan de Marktplaats 2010 onder een eigen groen label; Nauwe samenwerking met het Ontwikkelcentrum en het programma Ontsluiten Publieke Kennis van de Groene Kenniscoöperatie, bijvoorbeeld m.b.t. expertiseontwikkeling rond leerlijnen, auteursrechten als creative commons, standaarden in de contentketen, trainingen voor het maken van leerarrangementen, uitwisseling van content en ontsluiten van collecties.

Daarnaast is er in het kader van het programma samengewerkt aan de verdere ontwikkeling van een gemeenschappelijk infrastructuur ten behoeve van kennisontsluiting en verspreiding. Het betreft hier dan afstemming, koppeling en waar mogelijk integratie tussen elementen van Groen Kennisnet en Kennisnet. Enerzijds heeft dit als doel om zo goed mogelijk van elkaars bronnen en mogelijkheden gebruik te kunnen maken, anderzijds gaat het ook om een efficiënte en effectieve aanwending van expertise en publieke middelen. Zo heeft Kennisnet het regieteam Groen Kennisnet ondersteund bij vraagstukken rond informatiearchitectuur en beleidsvoorbereiding rond voorzieningen. Daarnaast zijn binnen de systemen standaarden geïmplementeerd om optimale uitwisseling te garanderen. Tot slot zijn ook diverse dwarsverbanden gelegd tussen de beide infrastructuren: De Educatieve Contentcatalogus (Groen) gekoppeld aan Edurep en Entree (Kennisnet) en is Groen Kennisnet (Livelink) zelf ook gekoppeld aan Entree. De contentarrangeerfunctionaliteit van zowel Kennisnet als Groen Kennisnet is in gezamenlijkheid doorontwikkeld.

Harm-Geert Moesker (docent AOC De Groene Welle)

‘Kennisnet is een belangrijke bron van inspiratie – Het gebruik van ict geeft mij als docent de mogelijkheid om minder afhankelijk te zijn van klassikale lessen. Ik werk namelijk vaak met individuele leertrajecten; dankzij de inzet van ict kan ik mijn leerlingen in die trajecten beter bedienen. Ik zie in de praktijk, dat ict vooral een manier van leven is. Onze jeugd is er enorm mee bezig. Als je die middelen slim integreert in het onderwijs, dan krijg je leerlingen meer en beter aan het leren.

Als ik Kennisnet in drie begrippen zou mogen kenschetsen, dan komen de woorden etalage, inspiratiebron en verbinding als eerste in mij op. Kennisnet is een etalage van ict-mogelijkheden in het onderwijs, een bron van inspiratie in dat opzicht en een medium om scholen te verbinden. Scholen kunnen hun kennis en ervaringen onderling delen en dat gebeurt bijvoorbeeld in het ambassadeurprogramma van Kennisnet. Daar maak ik zelf deel van uit en elke bijeenkomst levert mij weer zinvolle ideeën op. Wij zijn nogal eens geneigd ons in onze scholen op te sluiten, maar we kunnen zoveel van elkaar leren. Ik vind het belangrijk, dat Kennisnet met het ambassadeurprogramma bijdraagt aan de vorming van een platform. Een platform waarbinnen vertegenwoordigers van scholen informatie krijgen aangereikt over het gebruik van ict in de les, daar vervolgens over discussiëren en de informatie uiteindelijk een plek geven binnen de school.’

32


6. Strategie en Innovatie Samenvatting 2009 Samenwerking met andere partijen was één van de punten waar Kennisnet in 2009 de nadruk op heeft gelegd. In 2009 zijn een aantal nieuwe activiteiten gestart of verder ingevuld. Dit betrof onder andere Leraar24, Acadin en Wikiwijs. Daarnaast is via een Ketenpartneronderzoek onderzocht hoe partijen tegen Kennisnet aankijken en welke mogelijkheden tot optimalisering ze zien. Daarnaast is in 2009 de strategie van het versterken van ketens middels standaardisatie en het inrichten en benutten van platforms verder ingevuld. Dit heeft ook gevolgen gehad voor het jaarplan 2010 dat in 2009 tot stand is gekomen. Kern van het jaarplan is dat Kennisnet een partner van het onderwijs en haar omgeving wil zijn. Hierbij wordt ict ingezet als middel om de uitdagingen van het onderwijs in te kunnen vullen. Organisatie Standaardisatie is een belangrijk thema binnen de lijn organisatie, met name in de eerste drie kwartalen van 2009 lag hier de focus op. Vanaf het vierde kwartaal is hier, in samenwerking met SURF, de ondersteuning van het Samenwerkingsplatform Informatiebeleid Onderwijs bijgekomen. De eerste concrete trajecten zullen begin 2010 starten. Professionalisering Kennisnet is samen met het Ruud de Moor Centrum, SBL en Teleac verantwoordelijk voor het realiseren van het crossmediale professionaliseringsplatform Leraar24. Kennisnet verzorgt de relatie tussen het programma en OCW Binnen de lijn professionalisering valt ook het programma Mediawijzer.net. Kennisnet, Beeld en Geluid, VOB, ECP-EPN en NPO zijn verantwoordelijk voor het programma. Kennisnet is verantwoordelijk voor het opleveren en beheren van de website en de stimuleringsregelingen 2009 en 2010. Inmiddels is het programmaplan 2010 opgesteld en goedgekeurd door OCW. Leermateriaal In september is de nieuwe versie van Teleblik online gegaan. Dit heeft bij de start geleid tot de nodige commotie door een aantal technische vraagstukken die inmiddels goeddeels zijn overwonnen. Teleblik draait naar tevredenheid en wordt goed gewaardeerd door de docenten. Het programmaplan Wikiwijs is in juli door Kennisnet en de Open Universiteit/Ruud de Moor Centrum aan OCW aangeboden en in augustus door minister Plasterk aan de Tweede Kamer aangeboden. Het programma is inmiddels in volle gang. Sinds 14 december 2009 is het programma Wikiwijs gelanceerd en kunnen gebruikers online hun eerste ervaringen opdoen. De belangstelling voor aansluiting op Edurep blijft groeien. Mede onder invloed van Wikiwijs zijn nu ook diverse uitgevers bereid om hun content beschikbaar te stellen. Begin 2010 zullen er 50 collecties aangesloten zijn op het Edurep kanaal. Positionering Met Teleac is een vervolg op de afgelopen samenwerkingsovereenkomst getekend. Er zijn geen nieuwe algemene partners bijgekomen, maar de samenwerking met veel partijen wordt wel steeds intensiever. Daarnaast wordt er intensief samengewerkt op specifieke onderwerpen. Dit komt grotendeels tot uiting in het

33


kader van de aanvullende projecten en programma’s. De publieksversie van het ketenpartneronderzoek is beschikbaar en in november is er een bijeenkomst met de betrokken partijen gehouden. Innovatie Ook in 2009 zijn er in samenwerking met SURF(net) vele activiteiten in het kader van het SURFnet/Kennisnet innovatieprogramma opgestart en uitgevoerd. Dit betrof zowel technology scouts, als haalbaarheidsstudies, pilots en dienstontwikkeling. In oktober heeft de Kamer van Morgen zich in opdracht van Kennisnet gebogen over de vraag hoe scholen er in de toekomst uitzien gezien alle ontwikkelingen op het gebied van ict, architectuur en arbeid. Tot nu toe is ict altijd ingepast in bestaande omgevingen. Tot welke leeromgeving kom je als je bij de bouw rekening houdt met de mogelijkheden van ict. De zitting leverde waardevolle inzichten op over het bouwen van de leeromgeving van de toekomst. In 2010 werken we deze inzichten samen met het onderwijsveld in verschillende projecten verder uit tot concrete bouwstenen voor leeromgevingen van de toekomst. In het vierde kwartaal hebben we, na evaluatie, besloten de organisatie van Picnic Young in samenwerking met de Waag niet voort te zetten, omdat de opbrengsten voor onze doelgroep niet groot genoeg bleken. In 2010 wordt opnieuw bekeken op welke terreinen de Waag en Kennisnet gezamenlijk op kunnen trekken.

Rob Kerkhoven (docent Oosterlicht College)

‘Kennisnet weet als geen ander contacten bij elkaar te brengen – Ik vind het goed dat Kennisnet kiest voor face to face. Heel interessant vind ik de themabijeenkomsten die Kennisnet speciaal voor haar ambassadeurs organiseert. Vooral de bijeenkomsten over digitaal toetsen en examineren en digitaal leermateriaal heb ik als zinvol ervaren. De ambassadeursbijeenkomsten zijn stimulerend, informatief en ondersteunend. Die drie begrippen schieten me dan ook als eerste te binnen als ik Kennisnet zou moeten karakteriseren. Wat mij opvalt is, dat de expertise niet per definitie in Kennisnet zelf aanwezig is. De organisatie heeft een enorm netwerk en is als geen ander in staat om al die contacten bij elkaar te brengen. Kennisnet heeft daar een katalyserende rol in, terwijl ook de ambassadeurs hun kennis en/of ervaringen weer aan anderen presenteren. Zo stonden tijdens de Nationale Onderwijs Tentoonstelling van 2009 niet alleen eigen medewerkers, maar ook de ambassadeurs in de stand van Kennisnet. Ik was daar ook bij en mocht een aantal van mijn leerlingen meenemen die lieten zien wat wij zoal met het digibord doen. Dat was erg leuk en werd door alle partijen gewaardeerd, inclusief het publiek.’

34


Indicatoren Organisatie Doelstelling 2: In 2009 is de rol van Kennisnet bij het formuleren van beleid en bij het ondersteunen van nieuwe initiatieven versterkt. Indicatoren jaarplan 2009 definitie 2008 Q1 Q2 Q3 Q4 Gegevens mate waarin het ministerie van OCW (en Kwalitatieve duiding zie hoofdstuk 2 ‐ paragraaf 'Waardering anderen) de rol van Kennisnet herkennen ketenpartners' en erkennen. mate waarin binnen beleidsinitiatieven de Kwalitatieve duiding zie toelichting gegeven input terug te zien is. mate waarin strategische partners zijn Verkenning zie hoofdstuk 2 ‐ paragraaf 'Waardering betrokken. ketenpartners' Overige kengetallen aantal corporate e‐zine abonnementen

verstuurd (geopend)

2009

2008

Q1

Q2

Q3

Q4

2009

_

280 (86)

703 (299)

711 (257)

713 (276)

713

Toelichting Er is gedurende het jaar regelmatig contact geweest met een groot aantal directies van OCW. Naast VO, de accounthouder en opdrachtgever voor het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal en het Surfnet/Kennisnet innovatieprogramma, is er gesproken met PO (Acadin), Kennis (Wikiwijs, leren met meer effect), BVE(Flexibel Leren), Leraren (Leraar24), Leren en Werken en MLB. Ook zijn er twee plenaire bijeenkomsten geweest, in april en in september, met medewerkers van deze directies, waarin gesproken is over de ontwikkelingen op het terrein van ict in het onderwijs en de plannen voor 2010. Daarnaast is Kennisnet gevraagd om mee te denken met innovatietrajecten en wordt Kennisnet betrokken bij de werkgroepen in het kader van de komende taakstellingen. Directie VO heeft input verzocht bij het uitwerken van toekomstscenario’s: VO2020. Ook andere organisaties weten Kennisnet te vinden. Zo heeft het InnovatiePlatform VO Kennisnet gevraagd een bijdrage te leveren aan het opstellen van het Masterplan VO.

Doelstelling 3: In 2009 verheldert Kennisnet de rol die open standaarden kunnen spelen bij het transparant maken van de voortgang van de lerende. Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009 mate waarin strategische partners zijn betrokken.

definitie Verkenning

mate waarin strategische partners de rol van Verkenning Kennisnet waarderen.

2008 Q1 zie toelichting

Q2

Q3

Q4

2009

zie ketenpartneronderzoek

Toelichting Een belangrijk project in dit kader is de ontwikkeling van een Nederlands toepassingsprofiel voor het uitwisselen van digitaal toetsmateriaal. De internationale standaard QTI is op dit moment nog onstabiel. In overleg met gebruikers QTI, Surffoundation en IMS is er een inventarisatie uitgevoerd met betrekking tot het gebruik van de QTI 2.1 standaard in Nederland. De inventarisatie laat duidelijk zien dat de standaard op zich ruim voldoet maar dat er teveel interpretatieruimte is, een toepassingprofiel kan daar goede diensten

35


bewijzen. Omdat de relevante markspartijen internationale organisaties zijn wordt de afstemming Europees en met IMS/USA opgepakt. Het doel is om de gezamenlijke ontwikkeling van een toepassingsprofiel op de agenda te krijgen. Kennisnet participeert verder in het initiatief van directie Kennis van OCW en de sectororganisaties om te komen tot meer samenhang in de informatiehuishouding. De sectorraden hebben een samenwerkingsplatform gevormd dat ondersteund wordt door Kennisnet en SURFfoundation. De eerste initiatieven van het samenwerkingsplatform betreffen een inventarisatie van de informatiehuishouding in het onderwijs en het concretiseren van een quick win op het gebied van oud leerling succes.

P rofessionalisering

Doelstelling 1: In 2009 verbetert Kennisnet de samenhang en transparantie in het ontsloten en aangeboden aanbod van professionaliseringsinstrumenten. Hierdoor wordt de effectiviteit van de verschillende initiatieven groter en kunnen docenten makkelijker kiezen. Gegevens


definitie

mate waarin initiatieven gericht op mediawijsheid in het onderwijs worden ontsloten via het expertisecentrum en de bijbehorende online omgeving.

Aantal organisaties dat zich aan heeft gesloten bij centrum

2008 Q1 64

Q2 74

Q3 12

Q4

2009

22

41

149

totaal aantal organisaties: 213 mate waarin organisaties aanbod ontsluiten Aantal organisaties (buiten via Leraar 24. de partners)

0

1

3

10

4

18

mate waarin organisaties aanbod ontsluiten Aantal uren via Leraar 24.

0

15

18

2

10

45

Toelichting Kennisnet is samen met Beeld & Geluid, Nederlandse Publieke Omroep, ECP-EPN en de Vereniging van Openbare Bibliotheken verantwoordelijk voor het programma (en expertisecentrum) Mediawijzer.net. Er is inmiddels een vaste programmamanager voor het programma, gehuisvest bij Kennisnet. Er zijn 213 organisaties aangesloten bij het centrum. Er is een bijeenkomst geweest met potentieel geïnteresseerde partijen (de belangrijkste stakeholders) op het gebied van professionalisering van docenten. Leraar24 werd met enthousiasme ontvangen. Er wordt inmiddels samengewerkt met ZoekSO (initiatief van de AOB), LOBO en de NSA. Daarnaast is een pilot met de Hogeschool Utrecht gestart. De resultaatsdoelstelling voor Leraar24 met betrekking tot de contentproductie is 75 uur per jaar. Door het zoeken naar een optimale samenwerkingsvorm en het leren werken in het partnerschap is dat in dit eerste jaar niet geheel gelukt. Het gaat in totaal om 45 uur. Het aantal uren dat in 2009 niet is gerealiseerd wordt ingehaald in de subsidieperiode. Deze loopt tot eind 2011.

36


Leermateriaal Doelstelling 4: In 2009 stimuleert Kennisnet de ontsluiting van audiovisueel leermateriaal in het onderwijs. Gegevens


definitie

2008 Q1

Q2

Q3

Q4

2009

mate waarin AV‐bronnenleveranciers collecties ontsluiten via platformdiensten.

aantal op VPX aangesloten collecties

3

5

‐2

0

0

6

mate waarin AV‐dienstenleveranciers gebruik maken van het platform.

aantal op VPX aangesloten diensten

2

5

‐2

3

0

8

indicatoren: de kwartalen geven de nieuw aangesloten collectie‐ en dienstenleveranciers; de totalen geven de totalen inclusief voorgaande jaren

Toelichting In de eerste helft van 2009 is een pilot uitgevoerd met vijf partijen om te bezien of en hoe hun collecties en eindgebruikerdiensten aan konden sluiten op de nieuwe Videoplatform-dienst (VPX). Uiteindelijk hebben hiervan twee partijen alsnog van aansluiting afgezien. In de tweede helft van het jaar zijn er geen nieuwe collecties bijgekomen. In het kader van Teleblik wordt begin 2010 onderzoek gedaan naar welke voor het onderwijs interessante nieuwe collecties aangesloten zouden moeten worden. Het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal heeft eind 2009 een set best practices betreffende auteursrecht op het gebied van AV-materiaal opgeleverd. Teleblik draait, na aanvankelijke problemen, ondertussen stabiel. De samenwerking met Beeld en Geluid en het ED*IT projectteam verliep in 2009 goed. De Kennisnet-diensten Videoplatform, Entree en Edurep bleken goed inpasbaar in het uitgedachte concept. Ook het maken van koppelingen op systeemniveau is probleemloos verlopen. ED*IT is inmiddels ook online beschikbaar.

Doelstelling 5: In 2009 stimuleert Kennisnet het publiceren van digitaal leermateriaal op basis van open standaarden door (professionele) ontwikkelaars in het primair ‐, voortgezet – en middelbaar beroepsonderwijs. Gegevens

Indicatoren jaarplan 2009 definitie 2008 Q1 mate waarin organisaties op professionele aantal organisaties waarvan _ wijze digitaal leermateriaal publiceren. bekend is dat ze op de hoogte zijn van de onderwijsstandaarden aantal organisaties waarvan _ mate waarin deze organisaties dit bekend is dat ze gebruik leermateriaal volgens open standaarden maken van de publiceren. onderwijsstandaarden

61

20

9

20

2009 110

41

9

5

12

67

Q2

Q3

Q4

Toelichting Kennisnet heeft altijd veel partijen geïnformeerd en ondersteund in het toepassen van open standaarden bij het uitwisselen van digitaal leermateriaal. Acquisitie en de inventarisatie digitaal leermateriaal (uitgevoerd binnen het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal) hebben er in het eerste half jaar voor gezorgd dat duidelijk is geworden welke partijen collecties digitaal leermateriaal ontwikkelen en aanbieden en wie de EduStandaard afspraken kennen en toepassen. Adviesgesprekken, communicatie tijdens congressen en het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal hebben er voor gezorgd dat het aantal organisaties dat gebruik maakt van

37


onderwijsstandaarden is gegroeid. Terugkijkend kunnen we vaststellen dat er eind 2008 31 organisaties waren die volgens leertechnologische open standaarden publiceren. Inmiddels is dit aantal verdubbeld. Deze grote sprong is mede te danken aan de gepleegde acquisitie, de aansluitregeling Edurep en het Wikiwijs programma. In het kader van het programma SDL is een regeling opgezet die content eigenaren stimuleert hun materiaal te delen op basis van Edustandaard-afspraken en aan te sluiten op Edurep. Er hebben zich 16 partijen aangemeld, waarvan de voorstellen begin kwartaal twee beoordeeld zijn door een jury. 15 Aanbieders van digitaal leermateriaal zijn door de jury goedgekeurd en zijn inmiddels aangesloten op EduRep.

Positionering Doelstelling 6: In 2009 heeft Kennisnet haar positie als vanzelfsprekende, onafhankelijke en deskundige partner op het gebied van ict en onderwijs bij de relevante partners, sectororganisaties, ministerie van OCW en bij de politiek versterkt. Indicatoren jaarplan 2009

Gegevens

definitie

mate waarin strategische partners de rol en Kwalitatieve duiding in bijdrage van Kennisnet waarderen. jaarverslag 2009 (op basis van verkenning)

Overige kengetallen aantal strategische partijen waarmee we samenwerken

2008 Q1

Q2

Q3

Q4

2009

Het belang van de bijdrage van KN aan stimulering van ict in het onderwijs wordt met een 7,5 gewaardeerd. De samenwerking wordt met een 7,3 gewaardeerd. 2008 Q1 _

Q2 8

Q3 10

Q4 10

10

2009 10

Toelichting Samenwerking met (strategische) partners is één van de prioriteiten vanuit Kennisnet. Partijen waarmee structureel wordt samengewerkt zijn: •

SURF en SURFnet, algemeen en in het kader van het innovatieprogramma;

•

Open Universiteit Nederland / Ruud de Moor centrum in het kader van Leraar24 en Wikiwijs;

•

Teleac algemeen en in het kader van Teleblik en Leraar24;

•

SBL algemeen (o.a. dag van de leraar) en in het kader van Leraar24;

•

Beeld en Geluid in het kader van Teleblik en het expertisecentrum Mediawijsheid;

•

De Waag, met name in het kader van innovatie, onder ander Picnic Young;

•

ECP-EPN, de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) en de Nederlandse Publieke Omroep; (NPO), onder andere in het kader van het expertisecentrum Mediawijsheid;

•

SLO in het kader van onder andere Acadin.

Structurele samenwerking met andere partijen wordt in de eerste helft van 2010 nader verkend. Het Kennisnet ketenpartneronderzoek is uitgevoerd door ITS en de publieksversie is inmiddels verspreid. In november heeft een bijeenkomst plaatsgevonden met een tiental partijen om de uitkomsten te verdiepen.

38


Innovatie Doelstelling 7: In 2009 genereert Kennisnet ideeën en zet deze om in heldere, overdraagbare concepten. Deze concepten kunnen vervolgens worden uitgevoerd door een marktpartij, strategische partner en/of Kennisnet zelf en worden daarmee in 2010 beschikbaar voor een groot aantal onderwijsinstellingen. Gegevens


definitie

2008 Q1

mate waarin initiatieven in elk van de Aantal initiatieven in stappen in de innovatietrechter zijn gestart. verschillende stappen

0

Q2 33

Q3 38

2009

Q4 48

58

58

Toelichting In het vierde kwartaal hebben we ons voor de realisatie van deze doelstelling met name gericht op het Surfnet/Kennisnet innovatieprogramma. In dit programma werken Kennisnet en SURF structureel samen, met als doel het gebruik van innovatieve ICT toepassingen in het onderwijs te stimuleren en beschikbaar en schaalbaar te maken. In 2009 zijn vanuit Kennisnet in dit programma 21 projecten gestart. Van deze 21 projecten hebben we er 17 succesvol afgerond. Succesvol betekent dat de resultaten voor het onderwijsveld voldoende inzicht bieden om ermee aan de slag te gaan. De resultaten zijn middels rapporten, inspiratie- of instructiefilms, lesbeschrijvingen, diensten of producten voor het onderwijsveld beschikbaar gemaakt. Daarnaast hebben we resultaten en inzichten gepresenteerd op relevante bijeenkomsten, seminars en conferenties. Van de 21 projecten zullen er 2 in 2010 nog doorlopen. 2 projecten zijn stopgezet omdat ze op dit moment nog onvoldoende inzichten voor het onderwijsveld op kunnen leveren.

Doelstelling 8: In 2009 ondersteunt Kennisnet onderwijsinstellingen bij hun realisatie van innovatie en maakt deze innovatie zichtbaar en bruikbaar binnen de gehele sector. Gegevens


definitie

mate waarin deelnemers deelnemen in Aantal deelnemers innovatieve regelingen. mate waarin deelnemers zijn geholpen aan Aantal deelnemers Ondernemenderwijs mate waarin de deelnemers de rol en bijdrage van Kennisnet aan Ondernemenderwijs waarderen.

waarderingscijfer

2008 Q1 0 _

Q2 0

Q3 10

Q4 10

2009 10

10

Door het economisch klimaat bleek realisatie van dit concept in 2009 niet haalbaar

_

Toelichting Middels wedstrijden en pilots zijn veel initiatieven samen met het onderwijsveld ontwikkeld. De innovatieregeling heeft 10 succesvolle projecten opgeleverd. Deze projecten worden grotendeels door het onderwijsveld uitgevoerd, ondersteund door Kennisnet. Ondersteuning bestond naast een financiële tegemoetkoming ook uit hulp bij organisatie, stimulering van kennisuitwisseling en leren tussen de projecten onderling en verspreiding van de resultaten naar andere delen van het onderwijsveld. De wedstrijd Make it Mobile heeft 25 ideeën opgeleverd, met 4 finalisten. De ideeën van deze finalisten worden in 2010 gerealiseerd. Het enthousiasme onder de deelnemers die niet gewonnen hadden was zo groot, dat zij uiteindelijk hun eigen idee alsnog zelf gaan realiseren. In de eerste helft van 2009 is het concept Ondernemenderwijs (werktitel) uitgewerkt. Ondernemenderwijs is een soort Dragons Den om onderwijs, markt en semipublieke partijen aan elkaar te verbinden in deskundigheid, geld en infrastructuur. Door het economisch klimaat bleek realisatie van het concept in 2009 niet haalbaar.

39


7. Platform Kennisnet Portalstatistieken

Totale portal ‐ bezoeken

2003 2008

1.600.000

2009 2009 + Digischool

1.400.000

1.200.000

Bezoeken

1.000.000

800.000

600.000

400.000

200.000

0 1

3

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

25

27

29

31

33

35

37

39

41

43

45

47

49

51

53

Weeknummer

Door toename van het aanbod in onderwijsportals daalt het bezoek aan de Kennisnet portals. Daarnaast wordt er, doordat Kennisnet steeds meer producten aanbiedt in samenwerking met partners (zoals bijvoorbeeld Leraar24), minder bezoek geregistreerd als specifiek Kennisnetbezoek. Daar staat tegenover dat door de gratis schoolboeken in het VO en toenemende aandacht voor open leermateriaal de aandacht voor de Communities duidelijk toe neemt. Portalbezoek inclusief het bezoek aan de Digischool Communities wordt gevisualiseerd door de stippellijn.

40


Entree

Entree 20.000

15.000

450.000

337.759 345.810

356.762

363.985

370.157

376.319 378.954

381.533

390.789

398.985

408.440 413.946

400.000 350.000 300.000 250.000

10.000

200.000 150.000

5.000

100.000 50.000 0

0 Jan

Feb

Mrt

Apr

Mei

Jun Accounts p/m

Jul

Aug

Sep

Accounts totaal

Okt

Nov

Dec

Grafi

ek nieuwe aangemaakte Entree accounts.

Entree heeft in 2009 de grens van 400.000 selfservice accounts doorbroken. Doordat er steeds meer instellingen gekoppeld worden aan de Entree Federatie ligt het in de lijn der verwachting dat het aantal accounts in 2010 zal stabiliseren of enigszins zal verminderen ten opzicht van voorgaande jaren. De Entree Federatie Technologie houdt in dat Entree in toenemende mate gebruik zal maken van de reeds bestaande inlogaccounts van de onderwijsinstellingen zelf. Voorbeeld: een docent logt met het instellingsaccount in op zijn pc en heeft direct toegang tot Teleblik. Er is geen aparte inlog op Teleblik meer nodig.

Webmaker Webmaker is een platform van Kennisnet. Het Platform bestaat uit de diensten Websitemaker, Webquest, Leerlinglog, Lessenmaker en Onderwijsetalage, hieronder nader toegelicht.

41


Websitemaker (cumulatief) 120.000 100.000 80.000 60.000

92.584

71.446 64.788

104.319 104.928 105.513 106.745

99.775 101.911 94.739 98.042 75.133 77.751

82.110 84.300

81.149

80.567

108.170 109.952 111.189

86.222

88.255

90.148

2008

68.146

2009

40.000 20.000 0 jan

feb

mrt

apr

mei

jun

jul

aug

sep

okt

nov

dec

Grafi ek gebruik Websitemaker.

Webquests

Leerlinglog

Lessenmaker

Onderwijsetalage

6.000 4.800

5.000

4.868

4.832

5.173

5.055

4.945

5.350

4.525

4.000 3.787

3.890

4.148

4.367

3.000 2.000

1.275

1.308

1.329

1.350

1.356

1.386

1.394

1.409

1.432

1.447

1.485

1.498

1.000 14491

157 94

18295

189 94

0 jan

feb

mrt

apr

205 95

mei

211 97

jun

218 97

jul

223 97

aug

226 99

sep

235 99

okt

263 108

nov

286 122

dec Grafi

ek gebruik Webquests, Leerlinglog, Lessenmaker en Onderwijsetalage.

In totaal is in 2009 het gebruik van Websitemaker gestegen met 23,3% ten opzichte van de eindstand van 2008. Zowel de Lessenmaker als de Onderwijsetalage hebben in het laatste kwartaal, vergeleken met de eerdere kwartalen in 2009, een relatief grote groei doorgemaakt. De absolute aantallen zijn echter nog steeds erg laag en blijven bijvoorbeeld ver achter bij de Webquestmaker. Omdat deze tools een opstap zijn naar complexere vormen van arrangeren en ontwikkelen, hecht Kennisnet aan hun voortbestaan. In 2010 zullen deze tools nadrukkelijker meegenomen worden in het aanbod voor de respectievelijke sectoren en communicatie-uitingen daaromtrent.

42


Edurep In de tabel hieronder staan de kwaliteitscollecties en het aantal ontsloten bronnen per collectie weergegeven. Daarbij gaat het om het aantal relevante collecties, dat wil zeggen collecties die actueel zijn en waarvan de kwaliteit van de bronnen is geborgd. Dit is een momentopname. Bronnen Q4 2008 Acadin Anno ContentCorner Davindi Digilessen VO Digischool Fenc Freudenthal Instituut Groen Kennisnet Kennislink KlasCement Klikbase Leermiddelen Educatheek Leermiddelenplein SLO/NICL Lesbank.nl Museumkennis Oudheden Museumkennis Volkenkunde Nationaal Archief Naturalis Ontwikkelcentrum Digitop Ontwikkelcentrum IECK Ontwikkelcentrum PIT Ontwikkelcentrum Smaaklessen Op Maat Eduware OVC RepLab SamenMaken / SamenDelen SamenDelen TLL RW (Rekenen / Wiskunde) School TV Beeldbank School TV Eigenwijzer Smaaklessen Teleblik Teleblik Lessenbank TeleTOP TSS, the European Repository TSS, the Mobile Repository Watereducatie Webmaker webquests Wellant Wikiwijs Wikiwijs arrangeren Wiskunde open leermiddelenbank Totaal

36.880 37 11.532 11.674 907 51.915 10.100 1.618 2.710 61.837 491.768 2.762 34 146 69 106 95 648 25.341 32 22 414 23.358 734.005

Bronnen Q4 2009 65 1.886 75 32.998 41 21.318 915 58.965 5.687 18.071 2.520 2.808 67.279 20 396 2.794 497.217 2.860 200 65 295 96 368 11 429 351 114 25.190 33 11.861 38 450 433 24.947 888 18 158 781.860

43


Collecties Edurep ‐ per sector 30 26

2008

24

25

2009 20 16

16

16

15

13

10

5 2

1 0 PO

VO

MBO

SO

2009 was het jaar van de grote doorbraak. Vanuit een aansluitregeling in het kader van het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal zijn er meer dan 15 collecties van nieuwe partijen bijgekomen (met name in de sectoren PO en VO). Daarnaast zijn er nieuwe collecties van partners als NIBG, OVC en digilessenVO toegevoegd en werd de aansluiting van een aantal nieuwe collecties voorbereid. Deze zullen in januari 2010 daadwerkelijk worden aangesloten. Tenslotte is de bestaande collectieverzameling opgeschoond - er zijn een aantal testcollecties opgeruimd en kleine collecties samengevoegd (bijvoorbeeld bij Ontwikkelcentrum). Een belangrijk punt van zorg blijft de kwaliteit van de metadata die door de collectiehouders wordt aangeleverd.

Gert Nijmeijer (voorzitter Raad van Bestuur PCBO Apeldoorn)

‘Wij hebben een digitale leeromgeving voor hoogbegaafde leerlingen ontworpen Onze stichting (‘De Stichting Protestants Christelijk Basisonderwijs) heeft in 2009 vooral in de voorbereiding van ons project Digitop met Kennisnet te maken gehad. Digitop is een digitale catalogus voor hoogbegaafde leerlingen in het primair onderwijs, waarin opdrachten staan over “Oriëntatie op jezelf en de wereld”. PCBO Apeldoorn maakt samen met de Schoolbegeleidingsdienst IJsselgroep en het Ontwikkelcentrum Ede het lesmateriaal van Digitop… Onze stichting is zeker tevreden over de betrokkenheid, de motivatie en de kennis van zaken van Kennisnet in voornoemd project.’

44


8. Onderzoek Inleiding De onderzoeksactiviteiten van Kennisnet stonden in 2009 in het teken van kennisontwikkeling en het benutten daarvan voor effectiever gebruik van ict in het onderwijs. De verschillende onderzoeksactiviteiten uit het jaarplan 2009 zijn geclusterd in vier domeinen: • • • •

Monitoring, Rendementsonderzoek, Verkenningen, Valorisatie.

Kennisnet heeft zich met inzichten op elk van deze domeinen geprofileerd als expertisecentrum. Belangrijke inzichten in 2009 waren: ¾ Aan populaire typeringen zoals generatie Einstein, digitale natives en homo-zappiens liggen aannames ten grondslag die bij nader onderzoek misvattingen blijken te zijn. Er is geen instroom in het onderwijs van een homogene digitale generatie. Jongeren verschillen onderling sterk van elkaar in digitale voorkeuren en vaardigheden. Het onderwijs moet er rekening mee houden dat niet elke leerling zondermeer in staat is te leren met ict (onderzoeksreeks nr 11 en 17). ¾ De internationale bewijskracht groeit dat ict het onderwijs effectiever, efficiënter en aantrekkelijker kan maken. Tegelijkertijd is er ook nog veel onbekend over wat wel en niet werkt met ict in het onderwijs. Tijdens de internationale summit die Kennisnet in juni 2009 in Den Haag heeft georganiseerd in samenwerking met Becta (UK) en ISTE (VS) formuleren onderzoekers, beleidsmakers en leraren een gemeenschappelijke Call to Action. (zie special Didaktief november 2009 en www.edusummit.nl).

Activiteiten Monitoring Monitoring is gericht op interne kwaliteitsborging en het in kaart brengen van de stand van zaken op het gebied van ict in het onderwijs. In 2009 zijn de volgende onderzoeken in het domein van monitoring afgerond: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Monitor ict-gebruik in het onderwijs 2009 (TNS-NIPO) Klanttevredenheid 2008 (Intomart GfK) Lezersonderzoek inDruk (Stratus) Multi-user Virtual Environments (Intomart GfK) Monitor SURFnet Kennisnet Innovatieprogramma 2008 (Intomart GfK) Schoolontwikkeling sturen met ict-sleutelindicatoren: onderzoek voor de ontwikkeling van een elektronisch dashboard ten behoeve van monitoring (ITS) Wat punt nul…? : Gebruik van Web 2.0 door leerlingen uit voortgezet onderwijs en mbo (BMC). Evaluatie actieplan Verbonden met ict (IVA) Didactiek in Balans 2009 (ITS) Leiderschap in Balans (ITS) Kwaliteit van samenwerking tussen Kennisnet en ketenpartners (ITS) Vier in Balans Monitor 2009 Audit 10 jaar Groen Kennisnet (o.l.v. prof. Kirschner) Onderzoek Effect Businessmodellen (TNO-CLU) Evaluatie project Acadin (Intomart GfK) White paper MBO aan- en afwezigheidsregistratie (M&I Partners) Validatie Vier in Balans PO (Berenschot Groep)

45


In de onderzoeken 2, 3, 5, 8, 11 en 15 ligt de nadruk op het monitoren van de interne kwaliteitsborging van de activiteiten die Kennisnet voor het onderwijsveld uitvoert. Daarbij draait het om de vraag: doet Kennisnet de goede dingen en doet Kennisnet deze goed genoeg? In de overige onderzoeken ligt het accent op het monitoren van zowel de stand van zaken als de ontwikkelingen in het gebruik van ict-toepassingen in het onderwijs. Deze inzichten ondersteunen de vraagarticulatie van het onderwijs en biedt scholen tegelijkertijd een benchmark voor vergelijking van de eigen positie ten opzichte van andere scholen. Een benchmark die in het afgelopen jaar voor het eerst is beproefd is Leiderschap in Balans. In het derde kwartaal van 2009 zijn de onderzoeken Klanttevredenheidsonderzoek 2009, de Monitor ict gebruik 2009-2010 en de Monitor Innovatieprogramma 2009 in uitvoering gebracht. Deze onderzoeken bevinden zich eind 2009 allemaal in afrondende fasen. Rendementsonderzoek Kenmerkend voor het rendementsonderzoek van Kennisnet is dat de vraagstelling afkomstig is uit de onderwijspraktijk en betrekking heeft op ict-toepassingen die zich in de praktijk aandienen. In 2009 zijn binnen dit domein de volgende resultaten gerealiseerd: a. b.

Opbrengsten eerste jaar AIO-traject inzake het Cumulusproject (VU) Diverse scripties (Rijks Universiteit Groningen, Universiteit Twente) over effecten van bepaalde icttoepassingen c. Businessmodellen en digitale leermiddelen (TNO, CLU) d. Onderzoek naar benutting en opbrengst van elektronische leeromgevingen MBO (CLU, TNO, UU) e. Digiborden en verlengde rekeninstructie (HAN) f. Student Voices (InHolland) g. E-portfolio (ITS) h. Serious Gaming (CLU) i. Opbrengsten eerste jaar AIO-traject inzake ‘Effecten van didactische structurering multimediale middelen’ (OU) j. Opbrengsten eerste jaar AIO-traject inzake ‘Optimalisatie rol docenten leeromgeving beginnende geletterdheid’ (UT) k. Het digitale schoolbord als katalysator voor begripsontwikkeling bij rekenen-wiskunde (Freudenthal Instituut) l. Opbrengsten eerste jaar AIO-traject Onderzoekend leren met computersimulaties in het beroepsonderwijs (UT) m. Opbrengsten tweede jaar AIO-traject Onderzoeksexperimenten levende boeken (UL) n. Onderzoek naar effecten van ict binnen VVE (Oberon) o. Mediawijsheid en ict in de kunstvakken: effecten van MediaCultuur (UA/IVLOS i.s.m. AHK) Daarnaast zijn er diverse rendementsonderzoeken opgestart die in de loop van het jaar 2010 onderzoeksresultaten zullen opleveren. In dit verband wordt bijvoorbeeld gewezen op een reeks van elf kleinschalige en kortlopende onderzoeken die gefocusseerd zijn op de opbrengsten van digitale leermiddelen. De eerste resultaten van deze onderzoeken zijn voorzien in het begin van het jaar 2010. Daarnaast is in het derde kwartaal van 2009 een verdiepend onderzoek naar ‘Businessmodellen digitaal leermateriaal’ aanbesteed en in uitvoering genomen (samenwerkingsverband van TNO en CLU). Tenslotte wordt gememoreerd dat het onderzoek LMME2 in het kader van de bestrijding van het lerarentekort voortgezet onderwijs (retentiemeting /impact op schoolontwikkeling) is afgerond. Er zijn twee wetenschappelijke rapporten opgeleverd: één over effectmeting en één over schoolontwikkeling. Begin 2010 zal een publiekversie met samenvattend overzicht van de belangrijkste resultaten verschijnen. Einde derde kwartaal van 2009 is een tiental evidentie experimenten in het primair onderwijs gestart. Het onderzoek is inhoudelijk vergelijkbaar met het LMME-onderzoekstraject. Onderzoeksresultaten zullen in de loop van volgend jaar reeds beschikbaar komen. Daarnaast zijn eind 2009 de voorbereidingen gestart om in de loop van het jaar 2010 nog maximaal twintig vergelijkbare extra evidentie experimenten in het primair onderwijs uit te voeren.

46


Verkenningen Verkenningen zijn gericht op het identificeren van mogelijke hiaten in de beschikbare kennis voor effectief en efficiënt gebruik van ict. Verkenningen dragen bij aan bewustwording en agendavorming van onderwerpen die (mogelijk) van invloed zijn op de opbrengsten van ict in het onderwijs en in andere programmadelen (nog) geen aandacht krijgen. In het eerste halfjaar van 2009 is als verkenning bij de lerarenopleidingen een pilot uitgevoerd met het instrument Didactiek in Balans. De resultaten van deze pilot zijn positief bij de lerarenopleidingen ontvangen. Dit heeft aanleiding gegeven tot opschaling van de inzet van Didactiek in Balans in de tweede helft van het jaar 2009 naar alle lerarenopleidingen. De resultaten komen begin 2010 beschikbaar. Door de Vrije Universiteit Amsterdam wordt een verkenning uitgevoerd naar de invloed van leerlingpercepties op het gebruik van rekensoftware in het primair onderwijs. De resultaten hiervan komen beschikbaar in de zomer van het jaar 2010. Tenslotte is een verkenning uitgevoerd met een instrument dat er op gericht is de (curriculum)kwaliteit van digitaal leermateriaal vast te stellen. Deze verkenning is door Sardes verricht op het gebied van taalonderwijs.

Valorisatie Valorisatie betreft het geheel aan activiteiten dat noodzakelijk is om de inzichten die voortkomen uit monitoring, rendementsonderzoek en verkenningen rendabel te maken voor de onderwijspraktijk. De vertaling en verspreiding van kennis is een activiteit waarbij de afdelingen onderzoek, communicatie en de relatiemanagers voor PO, VO, MBO nauw met elkaar samenwerken. Gelet op de verscheidenheid aan valorisatieactiviteiten, wordt hieronder volstaan met een samenvatting op hoofdlijnen van de activiteiten die in het afgelopen jaar zijn gerealiseerd… a. b.

c.

d. e. f.

Tien nieuwe publicaties voor de onderwijspraktijk in de Kennisnet onderzoeksreeks (nummers 11t/m 20). Beschikbaar via onderzoek.kennisnet.nl. Conferentie over in 2008 gerealiseerde resultaten in het kader van het Kennisnet onderzoeksprogramma Kennis van Waarde Maken (Utrecht: 18 maart, 2009) Zie voor resultaten onderzoek.kennisnet.nl. Internationale conferentie EdusummIT (Den Haag: 10-12 juni 2009) georganiseerd in samenwerking met twee ‘zusterorganisaties’ Becta (UK) en ISTE (VS). Zie voor resultaten www.edusummit.nl. Vier in Balans Monitor 2009, zowel in het Nederlands als in een Engelse vertaling uitgebracht. Verspreiding van onderzoeksresultaten via presentaties, interviews, artikelen, vakbladen, wetenschappelijke publicaties en via de onderzoeksportal van Kennisnet. Samenstelling van een bundel met een groot aantal essays over digitaal leermateriaal. Het lijvige boekwerk is uitgebracht tijdens de Onderwijsdagen in november 2009.

47


9. Communicatie Inleiding Communicatie draagt bij aan de inhoudelijke bekendheid en de positionering van de organisatie in haar (kern)rollen expert, innovator en dienstverlener. Vanuit de kernwaarden IPOD (innovatief, publiek, onafhankelijk en deskundig) wilde Kennisnet in 2009 herkend worden als het expertisecentrum waar het gaat om ict en onderwijs. Hieronder staat samengevat hoe de afdeling communicatie haar activiteiten gericht heeft op de invulling van de drie rollen: ¾ Expert: In 2009 hebben we de rol van expert sterker ingevuld door onderzoeksresultaten breder te delen en beschikbaar te stellen aan de doelgroep. Resultaat hiervan is o.a. dat de Onderzoeksreeks een sterke stijging in abonnees zag (600 abonnees eind 2009) en dat de Vier in Balans Monitor een oplagestijging van 40% t.o.v. 2008 heeft gekend. Binnen diezelfde rol heeft Kennisnet de EduSummIT mee georganiseerd waar ruim 100 internationale experts gesproken hebben over de opbrengsten van onderzoek naar ict en onderwijs en het praktisch toepassen daarvan. ¾ Innovator: Het belang wat Kennisnet hecht aan innovatie in het onderwijs komt al jaren tot uiting in de samenwerking met Surfnet in het Surfnet/Kennisnet innovatieprogramma die leidt tot een veelheid van innoverende projecten. Hoogtepunt was daarnaast het aanbieden van het congres De Onderwijsdagen waar we samen met Surf een gevarieerd programma hebben geboden rondom innovaties op onderwijsgebied. ¾ Dienstverlener: In de communicatie t.b.v. onze doelgroepen binnen de drie sectoren rondom onze dienstverlening, hebben we continu aandacht voor optimalisatie van die communicatie t.b.v. effectiviteit en uiteindelijk doelstellingen. Hieronder vallen o.a. de aanzet tot vernieuwen van de Indruk en het intensiveren van het verhogen van abonnees op de e-zine in het VO. Onderstaand overzicht geeft uitgebreider weer wat er op het gebied van communicatie heeft plaatsgevonden in 2009, ingedeeld naar (sector)doelgroepen en programma’s & onderzoek. Twee belangrijke evenementen voor het onderwijs worden apart belicht.

Activiteiten Doelgroepen

Primair onderwijs Leerkrachten zijn in 2009 via vier edities van de InDruk, digitale nieuwsbrieven, publicaties in vakbladen en via beursdeelname, folders en brochures in aanraking gekomen met veel praktijkvoorbeelden over ict en onderwijs en tools die direct toepasbaar zijn in het onderwijs. De communicatie rondom wedstrijden heeft uiteindelijk geleid tot een deelname van in totaal 284 teams aan ThinkQuest Junior en Expose Your Talent. Er heeft een campagne plaatsgevonden rondom de lancering van de nieuwe kidssite. Om mediawijsheid verder te stimuleren is er voor leerkrachten het lespakket Diploma Veilig Internet ontwikkeld. Voor schoolleiders staat professionalisering voorop. In 2009 zijn schoolleiders (eenmalig) geïnformeerd door middel van een eigen magazine, de Innovisie. Verder zijn ze geïnformeerd via schoolleider.kennisnet.nl,

48


publicaties in (vak)bladen of via beursdeelname (het AVS).

Voortgezet onderwijs Kennisnet heeft in 2009 gewerkt aan het vergroten van de zichtbaarheid van de sector VO door middel van advertenties en artikelen in diverse vakbladen. Daarnaast werd deelgenomen aan diverse beurzen en conferenties waarvan I&I een belangrijke was. Om docenten te informeren over de mogelijkheden van ict verscheen de InDruk vier keer per jaar en konden zij zich abonneren op de maandelijkse e-zine VO. De wedstrijden voor VO zijn in 2009 voor de laatste keer georganiseerd. Verder is een starterspakket voor ambassadeurs ontwikkeld.

Middelbaar beroepsonderwijs Er zijn vier nummers verschenen van de InDruk MBO. Ter voorbereiding op een andere redactionele insteek bracht het winternummer ook artikelen die meer gericht zijn op de doelgroep managers. Kennisnet heeft deelgenomen aan de CvI managersconferentie. Daarnaast zijn de voorbereidingen begonnen voor grootschalige participatie aan de brede CvI conferentie in 2010. Rondom het actieplan MBO ‘Verbonden met ICT’ zijn verschillende communicatieactiviteiten georganiseerd zoals een slotmanifestatie, een film en er is een usb stick gemaakt met een overzicht van alle projecten. De homepage van mbo.kennisnet.nl is opnieuw ingericht. Om de doelgroep docenten te kunnen bereiken, wil Kennisnet ook gebruik gaan maken van de communicatiemiddelen van onderwijsinstellingen. Daarom is er in 2009 contact gezocht met de communicatieafdelingen van diverse scholen om een samenwerking tot stand te brengen.

Corporate en interne doelgroepen De corporate boodschap richt zich op het leggen van een verbintenis tussen onderwijs en ict en draagt primair bij aan de inhoudelijke bekendheid van de organisatie en haar (kern)rollen expert, innovator en dienstverlener. In 2009 hebben we de volgende resultaten gerealiseerd: Een nieuwe gevelsigning in de huisstijl van Kennisnet op het gebouw, zes edities van het Corporate e-zine, een vernieuwde Corporate site – met daarin een uitwerking van de internationale site- en een plan van aanpak voor het PA en PR beleid. Intern zijn de sessies van de Kennisnet Academy structureel aangepakt en ingepland.

Aanvullende programma’s en onderzoek SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma Het programma richt zich op voorlopers binnen het onderwijs in de sectoren PO t/m WO en op stakeholders en wil deze voorlopers inspireren met innovatieve ict toepassingen in het onderwijs. Het programma geeft invulling aan de kernwaarde Innovatie van Kennisnet. Tijdens De Onderwijsdagen vierde het programma haar vijfjarig bestaan. Tijdens de opening nam een virtuele minister Plasterk de jubileumfilm in ontvangst. Het platform Mediamosa is gelanceerd en er is een website voor Leren van de Toekomst opgezet. Verder kwamen doelgroepen (projecten van)het programma tegen op presentaties op congressen, in redactionele artikelen en publicaties en in vele –online- filmpjes. De pers besteedde vooral aandacht aan mobiel leren, leren van de toekomst, de lancering van Mediamosa en het jubileum.

Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal Doel van de communicatie over dit onderwerp en het programma Stimuleren Gebruik Digitaal Leermateriaal is inzicht te geven in beschikbaar digitaal leermateriaal. De website digitaalleermateriaal.kennisnet.nl is het centrale ‘informatiepunt’ voor docenten en managers. Hier vinden zij concrete informatie over hoe docenten digitaal leermateriaal kunnen maken en vinden, over bijeenkomsten en publicaties en voorbeelden van scholen die aan de slag zijn met digitaal leermateriaal.

49


Er is een infowijzer ontwikkeld over auteurstools die inzicht geeft in digitaal leermateriaal en auteursrechten, en er zijn inventarisaties van digitaal leermateriaal in het PO en MBO afgerond. Via de site en andere relevante communicatie-middelen zijn de verschillende doelgroepen geïnformeerd.

Leraar24 Tijdens de NOT in januari is Leraar24 door minister Plasterk gelanceerd. Vanaf dat moment was er een belangrijke rol weggelegd voor communicatie, om zowel naamsbekendheid op te bouwen als om het gebruik van het platform te stimuleren. Er zijn diverse communicatieacties opgezet om Leraar24 tijdens de groeifase bij de verschillende doelgroepen bekend te maken en te tonen wat de toegevoegde waarde is, waaronder: een win-actie en persaandacht tijdens de lancering, advertentielijn voor vakmedia, google-ads, e-mail-nieuwsbrief, direct mailing acties met posters, presentaties op beurzen en congressen en redactionele aandacht in vakmedia.

Wikiwijs Op 14 december is Wikiwijs gelanceerd. Hiervoor is een huisstijl ontwikkeld en een communicatieplan opgesteld en gedeeltelijk uitgevoerd voor de eerste fase. De websites wikiwijsinhetonderwijs.nl en wikiwijs.nl zijn gelanceerd.

Onderzoek Door resultaten uit onderzoek bekend te maken bij de doelgroepen van Kennisnet, claimen we de rol van Kennisnet als expert op het gebied van onderwijs & ICT. In juni vond EdusummIT plaats om de opbrengsten van onderzoek naar ict en onderwijs te bespreken en te bekijken hoe we deze praktisch kunnen toepassen. Het congres is bezocht door ca. 100 bezoekers uit diverse landen. In augustus verscheen de Vier in Balans Monitor. Het rapport is goed ontvangen en al snel herdrukt, de oplage steeg met ongeveer 40% ten opzichte van 2008. Diverse vakmedia hebben aandacht besteed aan de Monitor. Verder werd een essaybundel over bruikbaar digitaal leermateriaal gepresenteerd tijdens Dé Onderwijsdagen. Ook vond de conferentie Kennis van Waarde Maken plaats en werden tien nieuwe edities in de Kennisnet onderzoeksreeks gepubliceerd. Hiervoor hadden zich eind 2009 reeds 600 abonnees aangemeld.

Belangrijke evenementen NOT In januari heeft Kennisnet deelgenomen aan de NOT, waarbij onderwijsprofessionals de stand van Kennisnet bemanden. De (wijze van) deelname aan de NOT is succesvol geweest en levert de organisatie veel goodwill in het onderwijs op.

Dé Onderwijsdagen Kennisnet organiseerde samen met SURF op 10 en 11 november Dé Onderwijsdagen. De conferentie had als doel zicht te geven op resultaten en trends op het gebied van ict en onderwijs en stimuleert de samenwerking tussen beleidsmakers, ict-medewerkers en managers in de gehele onderwijskolom, op het gebied van innovatie met behulp van ict. De programmacommissie stelde een stevig programma van 50 sessies samen. Op het Netwerkplein konden bezoekers zich informeren over relevante toepassingen en onderzoeksresultaten voor het onderwijs en inspiratie opdoen naar aanleiding van innovatieve pilots. Met een bezoekaantal van 900 managers en ict verantwoordelijken uit de hele onderwijskolom, is het evenement een groot succes te noemen.

50


10. Organisatie Kennisnet Algemene informatie De stichting Kennisnet werkt volgens een Raad van Toezicht model. De dagelijkse leiding is in handen van de directie (de algemeen directeur en directeur operations). De algemeen directeur vormt tevens het bestuur van de stichting. De Raad van Toezicht bestaat uit elf leden. Zes hiervan worden voorgedragen door de PO-raad, de VO-raad, de MBO-raad en de AOC-raad. Op deze manier wordt geborgd dat Kennisnet van en voor het onderwijsveld blijft. Door de inbreng van de vijf onafhankelijke leden in de Raad van Toezicht blijft de wisselwerking met de rest van de maatschappij gegarandeerd. In december 2009 bestond de raad uit: •

ir. P.P. (Paul) ’t Hoen (voorzitter)

•

mr. S.J. (Simon) Steen (vicevoorzitter)

•

dhr. Niek Barendregt

•

drs. B. (Bart) Bongers

•

dr. S.G.M. (Sylvia) van de Bunt-Kokhuis

•

drs. J. (Joan) Ferrier (als opvolger van drs. J.W. (Hans) Koole)

•

dhr. Ton Hendriks (als opvolger van de heer A.J.F. (Ton) Duif die per 1 april aftrad)

•

mevr. L. (Lieneke) Jongeling. Lieneke Jongeling is op 22 december onverwacht overleden. Wij zullen haar betrokkenheid, kennis en enthousiasme missen.

•

drs. A.W. (Aline) Pastoor (als opvolger van mr. F.Th. (Frans) de Graaf die per 1 april aftrad)

•

drs. J.A.M. (Jan) van Velthoven

•

drs. A. (Ad) van der Wiel (als opvolger van drs. Th.N. de Boer die per 1 juli aftrad)

Tevens is een programmaraad ingesteld met kamers voor het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. De programmaraad is een adviesorgaan, benoemd door de Raad van Toezicht, dat adviseert aan de bestuurder over strategische prioriteiten. Op deze manier is het voor de verschillende onderwijssectoren mogelijk om invloed uit te oefenen op de activiteiten van Kennisnet en wordt voeding vanuit het veld ook formeel veilig gesteld. Leden van de programmaraad worden op voordracht van de dragende organisaties van Kennisnet benoemd. Het ministerie van OCW is de belangrijkste subsidieverstrekker van Kennisnet. Organisatieontwikkeling In 2009 heeft de focus van de organisatie Kennisnet gelegen op het verder verbeteren van de relaties met onze klanten, (strategische) partner en de sectorraden. Hierbij is ook gekeken naar het verder stroomlijnen en beter op elkaar aansluiten van de verschillende processen. Onderstaande diagrammen geven aan hoe de organisatie is opgebouwd en hoe de afdelingen met elkaar samenwerken.

51

Sectormanagement Relatiebeheer

Sectorteams PO/VO/MBO

Intermediairs/ Partners

Instellingen

Customer Services & Marketing

Sector

Onderzoek

Diensten Uitvoeringspartners

Strategie & beleid Relatiebeheer CTO

Strategie & Innovatie

Overheid


Communicatie

Projecten

Techniek

Bedrijfsvoering & Control

Functionele organisatie

Organogram

52


Sociaal Jaarverslag Samenstelling personeel Kennisnet heeft op 31 december 2009 147 medewerkers in loondienst. 51,7 % van de populatie heeft een dienstverband voor minder dan 40 uur per week. Het aantal fte’s bedroeg op 31 december 2009 135,2. Gemiddeld waren er in 2009 130,9 fte’s in dienst. In 2009 zijn 33 nieuwe medewerkers bij Kennisnet in dienst getreden en hebben 20 medewerkers Kennisnet verlaten. De verhouding tussen mannen en vrouwen is nagenoeg met elkaar in evenwicht, respectievelijk 49% en 51%. Kennisnet is en blijft een jonge organisatie met veelal hoog opgeleide medewerkers. De gemiddelde leeftijd is 36,6 Jaar. 76,8 % van alle medewerkers is tussen 25 en 45 jaar oud. Het overgrote deel van de medewerkers heeft een hbo- dan wel universitaire studie genoten. Kennisnet maakt, voornamelijk in het kader van een aantal additioneel gefinancierde projecten, daarnaast gebruik van inhuurcontracten. Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage van Kennisnet in 2009 bedroeg 6,48 %. Kijkend naar de duur van het verzuim bedroeg het korte verzuim ( tot 8 dagen) 0,92%, het middellange verzuim (tot 43 dagen) 1,61 % en het lange verzuim ( meer dan 43 dagen) 3,95%. Het ziekteverzuimpercentage in Nederland bedroeg in 2009 gemiddeld 4,8 %, waarvan ongeveer 2,4 % is toe te schrijven aan kort en middellang verzuim tezamen en ongeveer 2,4 % aan lang verzuim. Bij Kennisnet bedroeg het kort en middellange verzuim 2,53% en het lange verzuim 3,95%. De afwijking van het ziekteverzuimpercentage van Kennisnet ten opzichte van het landelijk gemiddelde, is dus met name het gevolg van het lange verzuim. Kennisnet streeft naar een ziekteverzuimpercentage dat gelijk dan wel lager dan het landelijk gemiddelde is. In samenspraak met de bedrijfsarts zal nader worden bekeken welke acties Kennisnet kan ondernemen om het lang verzuim terug te dringen. De ziekmeldingfrequentie bedroeg in 2009 1,66. Landelijk ligt de ziekmeldingfrequentie in Nederland tussen 1,5 en 1,7 keer per jaar.

53


Bijlage A – Testimonials Interviews - Primair Onderwijs Bert Schoemaker, bovenschools ict-coördinator stichting OpKop Steenwijkerland: ‘Met het ambassadeursprogramma levert Kennisnet echt maatwerk’ ‘Ik ben ict-coördinator voor de stichting OpKop Steenwijkerland. In deze stichting werken twintig openbare basisscholen, twee zelfstandige nevenvestigingen en één school voor speciaal onderwijs in de gemeenten Steenwijkerland en Zwartewaterland samen. Hierbij zijn zo’n driehonderd werknemers betrokken bij het geven van onderwijs aan ruim 2500 leerlingen. Ict gaat een steeds grotere rol in ons dagelijks leven spelen en daarom vind ik het heel belangrijk dat kinderen daarmee leren omgaan. Ze moeten niet alleen de informatie verwerven (wat gezien de veelheid aan informatie op internet vaak al moeilijk genoeg is), maar ook verwerken. Aan de hand van werkstukken leren de kinderen waar ze hun informatie kunnen vinden en hoe ze dat in hun specifieke opdracht moeten verwerken. Wij doen sinds twee jaar mee aan het ambassadeursprogramma van Kennisnet en daarin ondervinden wij veel ondersteuning van die organisatie in het delen van kennis en het uitwisselen van ervaringen met andere ambassadeurs. Het eerste jaar hebben we ons vooral gericht op de begeleiding van leerkrachten, daarna hielden we ons bezig met de (didactische) mogelijkheden van digiborden en nu zijn we bezig met coaching (de coachende rol van de ict’er binnen scholen) en mediawijsheid. We proberen vanuit dat ambassadeurstraject ict’ers op scholen op de goede weg te helpen en kennis over te brengen. Dat lukt goed. Met het ambassadeursprogramma levert Kennisnet echt maatwerk. Ict is enorm in beweging en dat maakt het een heel interessant vakgebied. Inmiddels hebben wij al onze scholen van digiborden voorzien, wat een grote stap voorwaarts is. En leerkrachten worden steeds enthousiaster over ict in de klas, mede dankzij de digiborden. Kennisnet beschikt over talloze contacten, waar wij ook ons voordeel mee kunnen doen. Als wij het bijvoorbeeld over mediawijsheid hebben binnen onze scholen, dan kijkt onze netwerkcoördinator in zijn netwerk en benadert vervolgens een deskundige op dat gebied om er bij ons een presentatie over te geven. Verder gebruik ik Kennisnet veel als vraagbaak; hun website is zeer informatief. Ook hecht ik veel waarde aan de vakcommunity’s van Kennisnet, waar ik met vernieuwende ideeën in aanraking kom. Daarnaast maken wij ook wel gebruik van de assessment tools van Kennisnet en geven dat ook wel als suggestie door aan andere collega’s voor wie dat van nut zou kunnen zijn. Eigenlijk kende ik Kennisnet altijd als een organisatie die (voor ons althans) ver weg in Zoetermeer zit. Een beetje een starre organisatie bovendien, die vooral op internet veel diensten aanbiedt, maar met wie je geen persoonlijke contacten onderhoudt. Nu hebben we Kennisnet leren kennen als een organisatie die ook over de vloer komt en dat bevalt ons uitstekend. De organisatie wint daarmee aan toegankelijkheid. Misschien zou Kennisnet één of twee keer per jaar een bijeenkomst kunnen organiseren voor alle onderwijsgevenden en daaraan gelieerde deskundigen. Een bijeenkomst met interessante presentaties en een uitwisseling van ideeën, gegoten in een leuk programma. Daarmee zou Kennisnet letterlijk en figuurlijk voor veel scholen buiten de Randstad beter bereikbaar worden.’

Krijn van Putten, clusterdirecteur Lucas Onderwijs: ‘Kennisnet is als Haarlemmerolie’

‘Bij Lucas Onderwijs zijn zo’n vijftig scholen voor primair en voortgezet onderwijs in de regio Den Haag aangesloten. Ik ben een van de drie clusterdirecteuren en houd me uitsluitend met de po-tak bezig. Wij werken volgens de missie ‘investeren in de leerkracht van de leerling’. Ict biedt ons de mogelijkheden om aan die missie invulling te geven. Met ‘leerkracht’ doelen wij niet alleen op de docent, maar vooral ook op de kracht van de leerling om te leren. Ict kan kinderen enorm verder helpen in hun ontwikkeling. Kennisnet heeft een belangrijke rol om scholen verder te helpen in hun ict-ontwikkeling, een vakgebied dat nog steeds onvoldoende in waarde wordt erkend. Kennisnet is in dat opzicht prettig faciliterend en zeer deskundig. Waar ik erg enthousiast over ben, is het ambassadeursprogramma van

54


Kennisnet. Dat heeft onze scholen zeer geholpen om de ict-coördinatoren meer elan te geven, doordat zij zich veel meer met onderwijsinhoud zijn gaan bezighouden. De ambassadeurs hebben elkaar onder andere bij de Onderwijssalon ontmoet, waarbij het uitwisselen van ervaringen en het delen van kennis enorm zinvol waren. De ambassadeurs hebben voor een belangrijke stimulans gezorgd voor wat de samenwerking met andere deskundigen in onze regio betreft. Verder is er een aantal regelingen waar scholen als die van ons gebruik van hebben gemaakt om hun wensen en dromen op ict-gebied verder te kunnen realiseren. De rol van Kennisnet daarbij is vergelijkbaar met Haarlemmerolie: Kennisnet maakt net even dat verschil om de scholen over een hobbeltje heen te helpen. De organisatie is bovendien erg sterk in het opzetten van onderzoeken over bijvoorbeeld de effecten van ict in het lesprogramma op het leervermogen van kinderen. Als scholen dat zelfstandig zouden moeten onderzoeken, dan zou dat veel extra energie, tijd en geld kosten. Kennisnet stimuleert, faciliteert en begeleidt dat soort onderzoeken. In het verleden bestond er bij Kennisnet zoiets als een professionaliseringsstimulans. Als een school bijvoorbeeld iets aan ict-ontwikkeling van docenten wilde doen, dan was het mogelijk om daar een subsidie van rond de duizend euro voor te krijgen. Dat gaf veel scholen net even dat financiële duwtje in de rug om zo’n cursus te realiseren. Die regeling bestaat inmiddels niet meer en dat vind ik erg jammer. Ook was er ooit zoiets als het grass roots-fenomeen. Als iemand binnen de school een idee voor een kleinschalig project had, dan kon men daar ook een subsidie voor aanvragen. Dat had niet zelden een vliegwieleffect; scholen kregen daardoor een stimulans om bijvoorbeeld eindelijk eens een pda te kopen om het in gang gezette project verder vorm te geven. Ook die regeling is intussen verdwenen en dat betreur ik eveneens.’

Gert Nijmeijer, voorzitter Raad van Bestuur PCBO Apeldoorn: ‘Wij hebben een digitale leeromgeving voor hoogbegaafde leerlingen ontworpen’

‘De Stichting PCBO (Protestants Christelijk Basisonderwijs) Apeldoorn heeft de zorg voor 6500 leerlingen en 600 personeelsleden, verdeeld over 29 scholen in de gemeente Apeldoorn. Wij voeden kinderen op en bereiden hen voor op de maatschappij van morgen. Een toekomst waarin ict een belangrijke rol speelt. Ict maakt het onderwijs aantrekkelijker voor de leerlingen en stimuleert hun zelfredzaamheid. Bovendien kunnen kinderen dankzij ict ook leren op afstand, onafhankelijk van tijd en plaats. Onze stichting heeft in 2009 vooral in de voorbereiding van ons project Digitop met Kennisnet te maken gehad. Digitop is een digitale catalogus voor hoogbegaafde leerlingen in het primair onderwijs, waarin opdrachten staan over “Oriëntatie op jezelf en de wereld”. PCBO Apeldoorn maakt samen met de Schoolbegeleidingsdienst IJsselgroep en het Ontwikkelcentrum Ede het lesmateriaal van Digitop. Onze 29 basisscholen hebben de ambitie om passend onderwijs te bieden aan meer- en hoogbegaafde leerlingen. Dat doen wij met ons PlusProgramma, waarvan BasisPlus het fundament is. Op dat fundament rusten drie pijlers: De PlusKlas, PlusBegeleiding en de PlusSchool. Wij hebben twee bovenschoolse PlusKlassen, waar leerlingen één dagdeel in de week gebruik kunnen maken van een stimulerend programma dat helemaal toegesneden is op hun hoogbegaafdheid. De PlusBegeleiding is ons eigen expertisecentrum voor hoogbegaafdheid, waar onder andere het onderwijsprogramma voor de PlusKlassen en de PlusSchool wordt ontwikkeld en de begeleiding van de basisscholen voor BasisPlus. De derde pijler, de PlusSchool, is een vervangende basisschool voor hoogbegaafde leerlingen. Om voor hoogbegaafde leerlingen een digitale leeromgeving te ontwerpen, hadden we een subsidieaanvraag bij het Ministerie van OCW gedaan voor de ontwikkeling van zo’n ictkennisprogramma. Wij wilden de digitale opdrachten eerst maken voor de leerlingen van de PlusSchool. Vervolgens zouden we binnen ons totale PlusProgramma kijken of die opdrachten ook werken voor de kinderen van de PlusKlassen en voor hoogbegaafde kinderen binnen BasisPlus. Staatssecretaris Dijksma had deze subsidieopdracht bij Kennisnet neergelegd ter uitvoering. Alle aanvragen, maar ook de organisatie van het geheel, het aanleveren, de contacten tussen de verschillende partijen die daar iets voor wilden aanleveren: alles ging via Kennisnet. Onze stichting is zeker tevreden over de betrokkenheid, de motivatie en de kennis van zaken van Kennisnet in voornoemd project. Kennisnet is echter zelf ook gebruiker van de subsidiemiddelen en heeft er dus belang bij om zelf een deel daarvan te verwerven. Bovendien heeft Kennisnet aangestuurd

55


op het ontwerpen van een eigen elo (Acadin), terwijl er voldoende commerciële uitgeverijen van elo’s zijn. Tot slot is het ook enorm moeilijk als van tevoren niet duidelijk is aan welke voorwaarden de opdrachten moeten voldoen om te kunnen werken binnen de op te stellen elo. Omdat Kennisnet een eigen elo wilde ontwerpen, moesten wij op het allerlaatste moment onze opdrachten zodanig aanpassen dat ze pasten binnen de elo die nu binnen Acadin werkt. Dat hebben we heel onhandig gevonden, want het had uiteindelijk wel efficiënter gekund.’

Interviews - Voortgezet Onderwijs Rob Kerkhoven, docent Oosterlicht College: ‘Kennisnet weet als geen ander contacten bij elkaar te brengen’ ‘Het Oosterlicht College bestaat uit twee locaties: Nieuwegein en Vianen. De locatie Nieuwegein telt 1750 leerlingen, verdeeld over vmbo, havo/atheneum en gymnasium en in Vianen zijn 600 leerlingen, verdeeld over vmbo en havo/atheneum. Zelf geef ik wiskunde aan een aantal eerste klassen van de sector vmbo op de locatie Nieuwegein. Ik vind het belangrijk, dat de school de kinderen een weerspiegeling biedt van wat ze in het dagelijks leven meemaken en hen leert hoe ze daarmee kunnen omgaan. Mediawijsheid is daar een belangrijk onderdeel van. Dat komt in mijn wiskundelessen net zo goed aan de orde, zoals de vraag welke gebruikersnaam je kiest en wat je wel of niet openbaar op internet zet over jezelf. Met de inzet van ict in het onderwijs sluit je meer aan bij de belevingswereld van de jongeren en vergroot je hun betrokkenheid en aandacht. Digitale spelletjes en spelcomputers zet ik zelf niet in bij mijn lessen, maar Bluetooth is al wel de klas ingeslopen. Zo moesten mijn leerlingen bij de leerstof over ruimtefiguren thuis een twaalfvlakskalender in elkaar zetten. Als bewijs dat het gelukt was, moesten ze een foto van het resultaat op onze Elektronische Leer Omgeving zetten. Een aantal leerlingen kon de foto alleen van hun gsm krijgen door een kopie via Bluetooth naar mijn telefoon te sturen. Verder werk ik bijvoorbeeld met Google Maps om de kinderen inzicht in grafieken en plaatsbepaling te geven. Ik ben ambassadeur van Kennisnet en kom een aantal keer per jaar met andere ambassadeurs bijeen om kennis te delen en ervaringen uit te wisselen. Hiermee ondersteunt Kennisnet ons en stimuleert ons het geleerde de klas of de school in te brengen. Je kunt dergelijke bijeenkomsten natuurlijk ook digitaal organiseren in de vorm van bijvoorbeeld een internetforum, maar dan zou je voorbij gaan aan de meerwaarde van persoonlijk contact. Ik vind het goed dat Kennisnet kiest voor face to face. Heel interessant vind ik de themabijeenkomsten die Kennisnet speciaal voor haar ambassadeurs organiseert. Vooral de bijeenkomsten over digitaal toetsen en examineren en digitaal leermateriaal heb ik als zinvol ervaren. De ambassadeursbijeenkomsten zijn stimulerend, informatief en ondersteunend. Die drie begrippen schieten me dan ook als eerste te binnen als ik Kennisnet zou moeten karakteriseren. Wat mij opvalt is, dat de expertise niet per definitie in Kennisnet zelf aanwezig is. De organisatie heeft een enorm netwerk en is als geen ander in staat om al die contacten bij elkaar te brengen. Kennisnet heeft daar een katalyserende rol in, terwijl ook de ambassadeurs hun kennis en/of ervaringen weer aan anderen presenteren. Zo stonden tijdens de Nationale Onderwijs Tentoonstelling van 2009 niet alleen eigen medewerkers, maar ook de ambassadeurs in de stand van Kennisnet. Ik was daar ook bij en mocht een aantal van mijn leerlingen meenemen die lieten zien wat wij zoal met het digibord doen. Dat was erg leuk en werd door alle partijen gewaardeerd, inclusief het publiek. De reden dat wij dat mochten presenteren, was dat ik in 2008 namens het Oosterlicht College en nog een aantal vo-scholen een stimuleringsbijdrage bij Kennisrotonde (zie: http://vo.digiborden.kennisnet.nl/voorbeeldenplein/interactieveinzet. Inmiddels is de afronding van het project Kennisrotonde in handen van Kennisnet)had aangevraagd om onder de naam “goed voorbeeld doet goed volgen” het digibordgebruik bij tien docenten vast te leggen op video. Kennisnet heeft deze interactieve voorbeelden via http://digiborden.kennisnet.nl vervolgens op internet gezet. Kennisnet draagt niet alleen kennis over, maar brengt die informatie ook op een startpagina-achtige manier bij elkaar. Dat is overzichtelijk weergegeven; als ik informatie zoek, weet ik daar altijd wel een ingangetje te vinden. Suggesties voor verbeteringen van de dienstverlening of het productenaanbod van Kennisnet heb ik eigenlijk niet. Laten ze vooral doorgaan met het tonen van hun betrokkenheid en het vinden van stimulansen voor het gebruik van ict in de les. Verder ben ik gewoon tevreden.’

56


John Bierman, directeur Blariacumcollege in Venlo: ‘Kennisnet houdt ons scherp’ ‘Ict wordt op het Blariacumcollege, een school voor het voortgezet onderwijs met ruim 1.600 leerlingen en 148 docenten (112 fte’s), breed ingezet om de onderwijs-leeromgeving te verrijken. Onze ict-route voor de bovenbouw van het vmbo heeft al twee keer op rij de COS Award gewonnen; dat is een award voor scholen die op een slimme en effectieve wijze een elektronische leeromgeving creëren. Leerlingen die bij ons de ictroute volgen, krijgen geen aparte vakken meer. Zij werken uitsluitend in teamverband aan grootschalige projecten. Daarin zijn alle vakken geïntegreerd, zoals rekenen, taal en moderne vreemde talen. Maar ze leren ook andere vaardigheden, zoals plannen en verantwoordelijkheid nemen. De leerlingen in de ict-route werken met eigen laptops; er komt geen boek meer aan te pas! Alle vo-scholen in Limburg zijn in 2009 samen met Kennisnet een pilotproject begonnen met als doel ict een goede plek in het onderwijs te geven. Het eerste jaar is een stevige verkenning op het niveau van beleidsvormers en uitvoerders. We hebben daardoor zeer intensief contact met Kennisnet. De komende tijd gaan we ons in het project richten op visie en beleidsontwikkeling. Ict-ontwikkelingen in het onderwijs zijn nu vaak ad-hocbewegingen. “Doe mij nog maar een smartboard”. Daardoor blijven de ontwikkelingen nogal eens hangen op randvoorwaarden, zoals investeringen en afschrijvingen. Terwijl het eigenlijk gaat om een veel rijker niveau van denken. Want hoe zet je nu informatietechnologie neer in het onderwijs? Hoe geef je het een plek als middel om de didactiek te verrijken en leerlingen uit te nodigen en uit te dagen tot zelf leren en zelf ergens verantwoordelijk voor te zijn? Dat zijn ingewikkelde vraagstukken. Voor de komende jaren zie ik de samenwerking met Kennisnet in het pilotproject positief in. Wel moeten we in de gaten houden dat er tussen de scholen nogal wat verschillen zijn voor wat betreft de ontwikkelingen op ict-gebied. Gaandeweg de rit komen we erachter dat we met elkaar in staat zijn om hoge ambities te formuleren, maar dat het ook nodig is om daar met realisme in te treden en prioriteiten te stellen. We zijn op het Blariacumcollege erg tevreden over de weg waarlangs en de manier waarop Kennisnet ons ondersteunt in ons ict-ontwikkeltraject. Los van het pilotproject maakt onze school integraal gebruik van de kennismogelijkheden die Kennisnet te bieden heeft, zoals Wikiwijs. Ook hebben we onze eigen Kennisnet Groep, een internetcommunity waar we met elkaar communiceren. Kennisnet zet haar kennis en kunde goed in. Ik heb Kennisnet dan ook leren kennen als een organisatie die innovatief, ontwikkelgericht en onderwijsnabij is. Met name op het gebied van innovatie en ontwikkeling is Kennisnet van grote ondersteunende waarde voor ons. Zij laten ons kennisnemen van ontwikkelingen die eraan zitten te komen en schetsen de relevantie ervan voor ons en het onderwijs. Met andere woorden: ze houden ons scherp. En dat is nodig, want de ontwikkelingen gaan sneller dan wij ooit hadden kunnen denken. Voor de leerlingen is dat een natuurlijk proces, maar voor onze docenten – in leeftijd variërend van 26 tot 60 jaar – ligt dat toch wat anders. Die hulp kunnen we dus goed gebruiken!’

Tomas Oudejans, rector Theresialyceum in Tilburg: ‘Weet je wat zo mooi is? Het is allemaal gratis!’ ‘Ict is heel erg belangrijk voor de bedrijfsvoering van onze school, een degelijke havo/vwo-school met 1313 leerlingen en 95 docenten (op in totaal 120 personeelsleden). We zijn studiegericht, maar besteden ook heel veel aandacht aan de verdere ontwikkeling van onze leerlingen, zoals op het gebied van cultuur. We zijn een cultuurprofielschool. Voor de bedrijfsvoering zijn wij heel ver met ict. In ons onderwijs is dat nog niet het geval. Maar daar wordt hard aan gewerkt! In het kader van het Europees Referentiekader Talen, zijn we bezig met een groot ict-project voor de moderne vreemde talen. In dit project worden de docenten uitgebreid geschoold in de ict-mogelijkheden voor hun vak. Alle talen komen op één gang, elk lokaal krijgt een digitaal bord en er komt een talenlab met dertig pc’s. Ict is van grote toegevoegde waarde voor taalonderwijs. Er zijn heel veel dingen die je met ict kunt ondersteunen. Zo kun je met Voiceboard leerlingen via een internetsite teksten laten inspreken en dat opslaan op een geluidsbestand. De docent kan het bestand op afstand afluisteren, in de klas bespreken, noem maar op. Om ict een goede plek in ons onderwijs te geven, hebben wij samen met de andere scholen van ons bestuur een ambassadeurs- en managersprogramma geschreven. Zelf zijn we bezig met het opstellen van een ictbeleidsplan. Kennisnet ondersteunt ons daarin. Binnenkort gaan we aan de slag met hun ictbeleidsondersteuningstool. Dat gaat in de vorm van een spel en aan het eind van de middag heb je dan een kader voor het ict-beleid. Ik denk dat het een handig instrument is. Vooral omdat je er de mensen bij kunt

57


betrekken die niet beleidsmatig denken als het om ict in het onderwijs gaat. Nu worden er nog heel veel uitgaven gedaan op basis van techniek en niet op basis van strategie en de vertaling daarvan naar het onderwijs. In de uitgave ‘Vier in balans’ van Kennisnet blijkt duidelijk dat er een balans moet zijn tussen de verschillende investeringen. Want je kunt alle docenten wel lekker maken met ict-onderwijs, maar als de voorzieningen ontbreken, zet je weer drie stappen achteruit. Ik ben heel erg tevreden over Kennisnet. Het is een zeer toegankelijke, professionele en niet-belerende organisatie. Ik werk pas sinds een jaar in het vo. Hiervoor zat ik in het hoger onderwijs. Bij de instelling waarmee we daar werkten, had ik het gevoel dat de medewerkers ons kwamen uitleggen wat goed en fout was. Dat ervaar ik met Kennisnet helemaal niet. Kennisnet laat de mogelijkheden zien en geeft aan hoe je op een verantwoorde manier tot een beslissing komt, ongeacht wat de uitkomst is. Want die bepaal je als school zelf. Ik kijk regelmatig op de site van Kennisnet naar wat er allemaal is ontwikkeld aan lesmateriaal voor de verschillende domeinen. Zodoende ken ik ook de Kennisnet Groepen. Die zouden wel iets uitnodigender kunnen, met meer mogelijkheden. Maar als facilitator en als katalysator doet Kennisnet het prima. Ik ben ook zeer tevreden over de ondersteuning die de accountmanagers bieden. Samen iets bedenken, samen iets opzetten. Dat kunnen ze goed. En weet je wat zo mooi is? Het is allemaal gratis. Er zit ook geen addertje onder het gras. Bijvoorbeeld dat je uiteindelijk toch zelf de helft moet betalen of dat de hulp een opstapje is naar een grotere, betaalde opdracht. Nee, het is gewoon gratis!’

Interviews – Middelbaar Beroepsonderwijs Harm-Geert Moesker, docent aoc De Groene Welle: ‘Kennisnet is een belangrijke bron van inspiratie’ ‘De Groene Welle is vanouds een agrarisch opleidingscentrum (aoc), tegenwoordig spreken wij van een opleidingscentrum voor alle groene richtingen. Van veehouderij tot plantenteelt, van bloemisterij tot dierverzorging: alle opleidingen kortom die met natuur, groen en landbouw te maken hebben. De Groene Welle is gevestigd in Hardenberg en in Zwolle en heeft zowel een vmbo-tak (500 leerlingen) als een mbo-tak (1500 leerlingen). Onze missie is in twee woorden te vatten: pragmatisch groen. Wij hebben met andere woorden een sterke binding met het (groene) bedrijfsleven en betrekken deze bedrijven zoveel mogelijk bij ons onderwijs. Het gebruik van ict geeft mij als docent de mogelijkheid om minder afhankelijk te zijn van klassikale lessen. Ik werk namelijk vaak met individuele leertrajecten; dankzij de inzet van ict kan ik mijn leerlingen in die trajecten beter bedienen. Ik zie in de praktijk, dat ict vooral een manier van leven is. Onze jeugd is er enorm mee bezig. Als je die middelen slim integreert in het onderwijs, dan krijg je leerlingen meer en beter aan het leren. Als ik Kennisnet in drie begrippen zou mogen kenschetsen, dan komen de woorden etalage, inspiratiebron en verbinding als eerste in mij op. Kennisnet is een etalage van ict-mogelijkheden in het onderwijs, een bron van inspiratie in dat opzicht en een medium om scholen te verbinden. Scholen kunnen hun kennis en ervaringen onderling delen en dat gebeurt bijvoorbeeld in het ambassadeurprogramma van Kennisnet. Daar maak ik zelf deel van uit en elke bijeenkomst levert mij weer zinvolle ideeën op. Wij zijn nogal eens geneigd ons in onze scholen op te sluiten, maar we kunnen zoveel van elkaar leren. Ik vind het belangrijk, dat Kennisnet met het ambassadeurprogramma bijdraagt aan de vorming van een platform. Een platform waarbinnen vertegenwoordigers van scholen informatie krijgen aangereikt over het gebruik van ict in de les, daar vervolgens over discussiëren en de informatie uiteindelijk een plek geven binnen de school. Inmiddels is ict op scholen aardig geregeld; de apparatuur staat er en de toegang is goed. Nu gaat het er vooral om hoe we mooi digitaal leermateriaal kunnen krijgen, dat ook daadwerkelijk in de les gebruikt wordt. Daarin zie ik wel een rol voor Kennisnet weggelegd. In 2009 heb ik regelmatig video’s in mijn lessen geïntegreerd, waarbij ik dankbaar gebruik maak van het videoplatform van Kennisnet. MBO Marktplaats om aan informatie- en kennisproducten te komen, Davindi om digitaal leermateriaal mee te zoeken en de vakcommunity’s: stuk voor stuk diensten van Kennisnet waar ik blij mee ben. Een kritische kanttekening tot slot: Kennisnet is veel bezig met algemene zaken rondom ict, mediawijsheid en hoe je ict in de klas kunt gebruiken. Ik vind dat Kennisnet ook best een rol zou kunnen spelen in het digitale leermateriaal rond de vakgebieden. Nu is Kennisnet natuurlijk primair een dienstverlener en geen uitgever, maar toch mis ik wat stimulering daarin. Ik denk dat er met een vakrichting en ict-gebruik

58


nog heel wat te winnen is. Al met al heeft Kennisnet mij ook in 2009 weer een bron van voorbeelden en ideeën opgeleverd die ik in mijn lessen kan toepassen.’

Rob Smit, informatiemanager ROC Nova College in Haarlem: ‘Het onderwijs wordt er met ict veel leuker op’ ‘Het ROC Nova College biedt ruim tweehonderd opleidingen in het middelbaar beroepsonderwijs. Daarnaast bieden we opleidingen en trainingen voor het bedrijfsleven aan. Het Nova College heeft 1300 medewerkers en 15.000 cursisten. Wij werken volgens de missie dat het Nova College een plek is waar iedereen zich thuis voelt, waar het veilig is, waar je aandacht krijgt en waar duidelijke regels gelden. Wij willen dat onze cursisten hun talenten ontplooien, zich ontwikkelen, zelfvertrouwen krijgen, zelfstandig worden en zichzelf leren kennen. Onze cursisten moeten ook de juiste mentaliteit, houding en gedrag ontwikkelen en begrijpen wat de samenleving en de werkomgeving later van hen verwachten. We passen nieuwe inzichten in didactiek, communicatie en technologie toe in ons onderwijs en kiezen voor persoonlijke begeleiding. Het Nova College heeft sterke banden met bedrijven en instellingen in de regio. Bovendien werken we nauw samen met verschillende hbo-opleidingen. Zo creëren we voortdurend kansen voor medewerkers en cursisten. Met succes, want ruim de helft van onze geslaagden stroomt door naar het hbo. Het belang van ict in het onderwijs is, dat het er veel leuker van wordt. Het bied je met name aan de didactische kant een breder scala aan mogelijkheden, waardoor het onderwijs aantrekkelijker kan worden vormgegeven. Het is overigens een verkeerde veronderstelling dat onze cursisten per definitie ict-minded zijn. Hyves en msn levert weinig problemen op, maar dat zie je wel gebeuren als zij bijvoorbeeld met een tekstverwerkingsprogramma of spreadsheets moeten werken. Over het ict-gebruik in de alledaagse praktijk moeten we vaak nog wel het nodige uitleggen. Ook hoe je slim en handig informatie opzoekt én vindt, is een aandachtsgebied voor veel van onze jongeren. Kennisnet zien wij als expert, dienstverlener en innovator. Het is voor ons absoluut een steun in de rug dat zij deze rollen op zich nemen en het zo voor een school als de onze eenvoudiger maken om die stimulerende activiteiten werkelijk handen en voeten te geven. Kennisnet biedt een breed scala aan producten waarmee wij zeker iets kunnen. Zo hebben wij een leuk traject met Kennisnet bewandeld om rekenen op een heel nieuwe manier aan te bieden, wat gebeurde met behulp van een Nintendo-ds. Zinvol is de mbo-tool, een stukje gereedschap waarmee de ict-competenties van docenten in kaart gebracht kunnen worden. Ook de door Kennisnet geïnitieerde benchmark vind ik een aardig idee, evenals hun activiteiten rondom saMBO-ict (samenwerkingsverband in het mbo op het gebied van ict), Marktplaats 2010 en Wikiwijs. Verder maken wij veel gebruik van Teleblik-activiteiten en CONTENTcorner, leuke innovatieve initiatieven van Kennisnet waarmee cursisten op een laagdrempelige manier aan de slag kunnen met digitale content. Op die manier plukken wij regelmatig bij Kennisnet in de boomgaard. In mijn ogen ligt er nog een flink te ontginnen gebied in de mogelijkheden die uitgevers van leermateriaal bieden en de toegankelijkheid daarvan. Daar zijn op dit moment minimaal twee varianten op (EduPoort en Entree). Is op zich heel bijzonder dat dat op twee verschillende manieren moet verlopen. Het zou zo mooi zijn als je bijvoorbeeld via Kennisnet ook bij de digitale content van uitgevers zou kunnen komen.’

Rini Weststrate, projectleider procesmanagement MBO 2010: ‘Bedrijven kunnen niet meer zonder ict, onze scholen dus ook niet’ ‘Het procesmanagement MBO 2010 is in oktober 2007 van start gegaan. MBO 2010 ondersteunt het mbo bij de invoering van de competentiegerichte kwalificatiestructuur. Wij bevorderen kennisdeling tussen scholen die experimenteren met competentiegerichte opleidingen. De opleidingen zijn onderverdeeld in branchegerichte experimentclusters. Onze beleidsadviseurs organiseren regelmatig cluster- en themabijeenkomsten. MBO 2010 geeft onderwijsinstellingen advies en fungeert als vraagbaak. Daarnaast adviseren wij de ministeries van OCW en LNV en andere betrokken partijen, zoals de onderwijsinspectie en de kenniscentra. Onze organisatie valt onder het ministerie van OCW. Aan het eind van 2010 zit onze klus erop. Dan moeten de basisvoorwaarden op de onderwijsinstellingen aanwezig zijn om het proces verder uit te rollen. Vanaf dat moment moet elke mbo met competentiegerichte opleidingen gaan werken en mogen er geen eindtermopleidingen meer worden aangeboden. De scholen moeten het dan zelf gaan doen, eventueel met de hulp van ondersteunende instellingen als Kennisnet.

59


Het middelbaar beroepsonderwijs is sterk gericht op het bedrijfsleven en daar zie je de onmisbare rol van ict. Bedrijven kunnen niet meer zonder ict en dus kunnen onze scholen dat ook niet. De scholen moeten er voor zorgen zo actueel mogelijk aan te haken op de ontwikkelingen in dat bedrijfsleven. Dat betekent dat onderwijsinstellingen heel nauwe relaties met het bedrijfsleven onderhouden en daar moeten rondlopen als een kind in de snoepwinkel. Daar op de werkvloer worden ze geconfronteerd met laatste innovaties die er in de sector plaatsvinden. Uiteraard dienen deze vertaald te worden naar onderwijsprogramma’s. Om dat te realiseren, wordt er gezocht naar intensieve samenwerkingsverbanden met die bedrijven. Dat gebeurt om hen in te laten zien dat het mbo noodzakelijkerwijs moet worden ondersteund, willen die bedrijven later de werknemers krijgen waarop ze nu zitten te wachten. MBO 2010 en Kennisnet werken heel nauw samen in de ondersteuning van scholen om hun mbo te moderniseren. Wij zien regelmatig in het land met welke ict-kwesties deze scholen worstelen. Dan schakelen wij Kennisnet in voor een advies om dat probleem zo goed als mogelijk op te lossen. Verder heeft Kennisnet er mede voor gezorgd, dat de Marktplaats MBO is uitgegroeid tot wat het nu is: een databank, een vindplaats voor docenten en management van allerlei soorten van producten waar zij iets aan kunnen hebben in hun dagelijkse werk. Kennisnet is voor MBO 2010 een gewaardeerde kennispartner. Wij gebruiken Kennisnet als expert en soms als innovator, afhankelijk van het type opdracht of het thema waarover we in gesprek zijn. Kennisnet kan meerdere rollen hebben en ik waardeer de organisatie als dienstverlener, als expert en als innovator. Daarbij vind ik overigens wel, dat de innovatieve kracht van Kennisnet afhankelijk is van welke medewerker je in de organisatie spreekt. Het is echt de mens die het maakt in dit geval. Er zijn absoluut innovatieve mensen in Zoetermeer, anderzijds is er ook veel bureaucratie. Het kan geen kwaad eens wat vaker naar buiten te kijken.

60

Kennisnet Jaarverslag Stichting Kennisnet

Recommend Documents