Kennisnet Jaarverslag 2012

Kennisnet Jaarverslag 2012

Voorwoord Nederland heeft voor de komende jaren grote ambities op het gebied van onderwijs. Van goed naar excellent onderwijs, waarin elke leerling de kans krijgt zijn talent maximaal te ontwikkelen, gegeven door vakbekwame docenten die kunnen omgaan met verschillen, en georganiseerd op een doelmatige manier. Deze ambitie kan alleen maar gerealiseerd worden met de inzet van ict. Ict laat docenten hun onderwijs personaliseren met aandacht voor de individuele leerling en individueel talent. Ict helpt docenten om uit te gaan van persoonlijke talenten, voorkeuren en leerstijlen van leerlingen. Personaliseren gaat gepaard met investeren in docenten. Docenten moeten professionele ruimte krijgen en hun professionele verantwoordelijkheid nemen. Personaliseren en professionaliseren leiden uiteindelijk tot een beter presteren. Van de leerling, de docent, de school en het onderwijs als geheel. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Dat kan en wil Kennisnet niet alleen doen. Om een betrouwbare, effectieve en efficiënte ict-partner te zijn voor het onderwijs werkt Kennisnet veel samen met andere organisaties. Kennisnet hecht veel waarde aan deze relaties. De sectorraden, saMBO-ICT en Schoolinfo spelen een bijzondere rol op het gebied van onderwijs en ict. Deze organisaties zijn dan ook van cruciaal belang voor het slagen van de missie van Kennisnet. Dit jaarverslag maakt inzichtelijk wat Kennisnet in 2012 samen met haar partners heeft bereikt. Hieruit blijkt dat bijna alle doelstellingen zijn behaald. Deze resultaten, tezamen met de ambitie van de sectoren uitgesproken in de bestuursakkoorden, de goede samenwerking met partners en de hoge waardering geven Kennisnet dan ook veel vertrouwen in de toekomst. Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs. Met vriendelijke groet, Toine Maes en Marianne Mulder Directie Kennisnet

Jaarverslag 2012 - 3

Inhoud 1 1.1 2

INLEIDING .................................................................................................................... 7 Leeswijzer ................................................................................................................. 8 ACTIVITEITEN .............................................................................................................. 9

2.1

De basis op orde ..................................................................................................... 10

2.2

Iedere leerling groeit ................................................................................................ 18

2.3

Toereikend onderwijsaanbod ................................................................................... 28

2.4

21ste-eeuwse samenleving ....................................................................................... 30

2.5

Fundament onder onderwijs en ict ............................................................................ 36

3

IMPACT EN EFFECTEN .............................................................................................. 44

3.1

Impact ..................................................................................................................... 44

3.2

Effecten: resultaten meerjarenprogramma 2009-2012 ............................................... 47

3.3

Prestaties: waardering en gebruik ............................................................................ 51

4

ORGANISATIE KENNISNET........................................................................................ 54

4.1

Governance............................................................................................................. 54

4.2

Kennisnet exposure ................................................................................................. 55

4.3

Organisatieontwikkelingen ....................................................................................... 56

4.4

Personeel ................................................................................................................ 56

5

FINANCIËN ................................................................................................................. 57

5.1

Exploitatierekening .................................................................................................. 57

5.2

Baten ...................................................................................................................... 57

5.3

Lasten ..................................................................................................................... 58

5.4

Saldo staat van baten en lasten ............................................................................... 58

5

1 Inleiding Met dit jaarverslag legt Kennisnet verantwoording af over de resultaten van het afgelopen jaar. Hierin staan alle activiteiten beschreven zoals deze zijn benoemd in het Jaarplan 2012. Daarnaast gaat dit verslag in op de effecten en impact van ict en van Kennisnet op het onderwijsveld. Ook wordt aandacht besteed aan de middelen die hiervoor zijn ingezet. Er wordt veel verwacht van het Nederlandse onderwijs. De economische crisis blijft Europa in haar greep houden. Net als het bedrijfsleven en de overheid ontkomt ook het onderwijs niet aan forse bezuinigingen. Toch zijn en blijven de ambities onveranderd hoog. Er is een duidelijke roep om hogere kwaliteit, hogere doelmatigheid en meer transparantie. Het leerrendement moet omhoog terwijl de kosten omlaag moeten. Het onderwijs moet excellent worden en het beste uit alle leerlingen halen. Kennisnet ondersteunt het onderwijs om aan deze roep gehoor te geven en een goede inzet van ict helpt om deze ambitie waar te maken. De inzet van ict geeft docenten meer mogelijkheden om te differentiëren tussen leerlingen en uit elk talent het beste halen. Het kan onderwijsbestuurders faciliteren bij het inrichten en organiseren van de instellingen. De activiteiten van Kennisnet sluiten aan bij deze ambitie. Middels expertise, voorzieningen en innovatie laat Kennisnet ict werken voor het onderwijs. Dit is uitgewerkt in het jaarplan 2012. Kennisnet ondersteunt docenten, managers en bestuurders bij het beter inzetten van ict. Kennisnet is de publieke partij om de docent, de instelling en de sector verder te helpen op het gebied van ict, zowel in het leren, het organiseren en de sturing & verantwoording. Terugkijkend op 2012 kan worden geconcludeerd dat over het algemeen de doelstellingen uit het jaarplan 2012 zijn behaald. Zo zijn de visie- en implementatiesessies met docenten en schoolleiders zeer populair en heeft Kennisnet met de lancering van het Kader voor ict-bekwaamheid een belangrijke bijdrage geleverd aan de professionalisering van docenten. Teleblik en de Kids-website zijn onveranderd populair en trekken veel bezoekers. Ook het “leren van de toekomst”-traject met de pabo Iselinge is succesvol. Er is een aantal innovatieve toerpassingen structureel ingebed in het curriculum van deze pabo. Daarnaast is er gekozen voor het versterken van een aantal basisvoorzieningen, zoals educatieve standaarden, Edurep en stuurinformatie in het onderwijs. Kennisnet heeft dit jaar een aantal mooie successen behaald op deze gebieden en merkt dat haar positie en expertise op dit terrein positief gewaardeerd worden door het veld. Toch waren er ook zaken die minder gingen dan verwacht. De communities staan, mede door organisatorische wijzigingen als gevolg van veranderde vraag, onder druk en hebben niet allemaal hun doelstellingen behaald. Ook hebben bepaalde diensten, zoals bijvoorbeeld Leraar24 en Edurep, hun ambities niet helemaal waargemaakt. De expertiseontwikkeling op de ‘nieuwe’ domeinen liep in het eerste halfjaar achter op planning, dit is in het tweede halfjaar overigens ruim goedgemaakt. Een aantal publicaties wordt begin 2013 uitgebracht. Kennisnet is duidelijk zichtbaar in het onderwijs. Docenten en managers waarderen het werk van Kennisnet en de manier waarop Kennisnet te werk gaat. Partners hebben vertrouwen in de samenwerking en steunen de rol en taak van Kennisnet in de onderwijssector. Toch zijn niet alle streefcijfers uit het meerjarenplan 2009-2012 gehaald. Met name het aantal school of sectiebrede afspraken over de didactische inzet van ict is niet op het streefniveau. Ook het aandeel digitaal leermateriaal in het voortgezet onderwijs is achtergebleven op de doelstelling. Het afgelopen jaar stond voor Kennisnet ook in het teken van het versterken van de relaties met Schoolinfo en saMBO-ICT. Eind 2011 is de stichting Schoolinfo opgericht. Deze stichting voert projecten als Vensters voor Verantwoording en ELD/OSO uit en speelt een belangrijke rol bij vraagarticulatie. SaMBO-ICT en Kennisnet hebben in een samenwerkingsovereenkomst vastgelegd hoe zij zich hard maken voor de ontwikkeling van ict gebruik in het mbo. Tijdens de voorbereiding van het nieuwe meerjarenplan is er met de PO-raad, Schoolinfo, saMBO-ICT, een aantal onderwijsbestuurders en OCW geïnventariseerd wat de belangrijkste thema’s zijn voor de komende jaren. Dit heeft niet alleen geleid tot een breed gedragen en inhoudelijk sterk meerjarenplan, maar ook tot een versteviging van onze relaties met de belangrijkste partners.

7

1.1

Leeswijzer

In het jaarplan 2012 heeft Kennisnet zich tot doel gesteld om de inzet van ict over de gehele breedte te versterken. Naast ict in het leren heeft Kennisnet de focus duidelijk gelegd op ict in het organiseren en het verantwoorden. Dit als antwoord op de maatschappelijke roep om hogere kwaliteit, meer doelmatigheid en meer transparantie. In dit jaarverslag laat Kennisnet zien in hoeverre zij geslaagd is in haar missie om de publieke ict-partner te zijn voor het onderwijs. In hoofdstuk 2 worden de resultaten op de afzonderlijke activiteiten van Kennisnet besproken. In hoofdstuk 3 komen de maatschappelijke impact en effecten van de bijdrage van ict en Kennisnet aan bod alsmede de prestaties van Kennisnet. Als laatste zullen in hoofdstukken 4 en 5 de middelen (organisatie, medewerkers en financiën) worden behandeld die hiervoor zijn ingezet.

8

2 Activiteiten In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de activiteiten die zijn opgenomen in het jaarplan 2012. Deze activiteiten worden beoordeeld op basis van de vooraf geformuleerde doelstellingen. Met de volgende symbolen wordt het eindresultaat aangeduid:  Het uitvoeren van de activiteiten ten behoeve van de jaardoelstelling is (ruim) behaald of wijkt maximaal 5% negatief af.  Het resultaat op deze activiteit wijkt meer dan 5% negatief af op de doelstelling. Daar waar aantallen worden genoemd staat tussen haakjes de doelstelling. In de rapportage worden grafieken ter illustratie gebruikt. In deze grafieken zijn de doelstelling, prognose, realisatie van 2012 en realisatie van 2011 weergegeven. De doelstelling is als paarse ruit weergegeven in de grafiek. De prognoses in de groene stippellijn af te lezen. De realisatie van 2011 is weergegeven in een lichtblauwe lijn. De realisatie van 2012 is met een donkerblauwe lijn aangegeven.

9

2.1

De basis op orde

Het fundament onder een professionele onderwijsinstelling wordt gevormd door Vier in Balans. Dat betekent dat de instelling een gedeelde visie, sterk leiderschap, deskundige docenten en schoolleiders, hoge kwaliteit digitaal leermateriaal en een toereikende infrastructuur heeft. Vanuit deze basis kan de instelling met ict werken aan het maximaliseren van haar opbrengsten. Expertise

Visie op de implementatie van ict

Beschrijving

Instellingen werken aan de vertaling van hun visie op het gebruik van ict naar concrete ambities en implementatieplannen. Zij maken hierbij gebruik van de beschikbare expertise, maar zoeken ook bij elkaar naar inspiratie en goede voorbeelden. Kennisnet organiseert 120 bijeenkomsten, waarvan 50 visiesessies en 70 implementatiessessies voor instellingen in het po, vo en mbo. De waardering voor deze sessies moet minimaal een 7 zijn. Kennisnet levert bij 20 instellingen in het vo en mbo een bijdrage in het vertalen van visie naar ambities en implementatieplannen binnen de instelling. Kennisnet organiseert minimaal vier bijeenkomsten (twee po/vo, twee mbo) waar onderwijsmanagers met elkaar ervaringen delen over implementatiestrategieën. Q1 Q2 Q3 Q4 Totaal 2012 (doel) Visiesessies  19(10) 16(17) 8(10) 25(15) 68(50) Implementatiesessies  12(12) 22(19) 5(18) 12(19) 51(70) Ambitiesessies  5(5) 6(5) 4(2) 15(8) 30(20) Bijeenkomsten onderwijsmanagers  0(1) 3(2) (0) 2(1) 5(4) Toelichting Op het aantal implementatiesessies na is deze doelstelling ruim behaald.  In totaal zijn er 154 bijeenkomsten geweest. De doelstelling voor de implementatiesessies is niet behaald. In de loop van het jaar is gebleken dat de manier van het aanbieden van de sessies niet aansloot bij de verwachtingen van schoolleiders in het mbo. Er is daarom gekozen om de mbo-instellingen op een andere manier te ondersteunen in hun implementatie vraagstukken, bijvoorbeeld door meer op de instellingen zelf sessies te organiseren. Kennisnet ontsluit expertise over duurzaam gebruik van ict Toelichting Er is een verkenning voor het po en vo opgeleverd en gepubliceerd.  Kennisnet ondersteunt in het po een netwerk van bestuurders met hoge ambities (voorheen Denver groep, nu PO-Raad). Toelichting Er is een actief netwerk voortgekomen uit de Denver groep. Het netwerk  adviseert het bestuur van de PO-Raad op onderwerpen betreffende onderwijsinnovatie en ict in het primair onderwijs. Het bestaat momenteel uit 21 besturen. Het netwerk doet steeds meer een beroep op de expertise van Kennisnet. Een eerste concrete resultaat, het Programma van Eisen Leermiddelenbeleid, is inmiddels gereed.

Resultaat

Expertise

ict-bekwaamheidseisen voor docenten

Beschrijving

De toename van het gebruik van ict stelt andere eisen aan de docent. Aansluitend aan de door de Onderwijscoöperatie gedefinieerde bekwaamheidseisen zijn er ictbekwaamheidseisen opgesteld die richting geven aan het professionaliseringbeleid van instellingen. Kennisnet ontwikkelt en beheert de set van ict-bekwaamheidseisen. Bij elke eis zijn online praktische voorbeelden beschikbaar voor zowel (aankomend) docenten als managers. Toelichting Het Kader voor ict-bekwaamheid is op de Dag van de Leraar (6 oktober)  gepresenteerd aan het onderwijsveld, samen met een bijhorende website. Dit kader beschrijft welke bekwaamheden leraren nodig hebben om ict op zo’n manier te integreren dat het hun onderwijs aantrekkelijker,

Resultaat

10

efficiënter en/of effectiever maakt. Het kader is zeer positief ontvangen door zowel docenten als managers. Organiseren van acht bijeenkomsten bij Pabo’s en Lero’s waar (docenten)opleiders geïnformeerd worden over de set van ict-bekwaamheidseisen. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Bijeenkomsten Pabo’s/Lero’s 2(0) 4(1) 0(3) 9(4) 15(8) Toelichting Er zijn bijna tweemaal zoveel bijeenkomsten georganiseerd. De  belangstelling vanuit de pabo’s was groter dan verwacht. De oorzaak hiervan is dat veel pabo’s bezig zijn met het verbeteren van hun curriculum zodat aankomende leerkrachten beter in staat zijn ict te integreren in het onderwijs van morgen. Kennisnet verkent op welke wijze zij instellingen verder kan ondersteunen in hun ictprofessionaliseringsbeleid. Bijvoorbeeld door online workshops, diagnosetools of werkmethodiek gebaseerd op TPACK. Toelichting De ondersteuning op het gebied van ict-professionalisering bestaat uit  een website, met onder andere een aantal best practices en een discussiestarter. Het TPACK model is in deze ondersteunende middelen verwerkt. Expertise

Praktische kennis voor opbrengstgericht werken

Beschrijving

Door vakinhoud, didactiek en ict te combineren kunnen docenten en hun opleiders het rendement van leren verbeteren. Hiervoor is het belangrijk dat kennis over wat wel en niet werkt met ict vrij toegankelijk, beschikbaar en bruikbaar is. Vertalen van beschikbare inzichten uit onderzoek in praktisch toepasbare kennis en deze presenteren in webdossiers en andere publicaties. Toelichting Er zijn vijf themasites gerealiseerd: Ict-bekwaamheid, Passend onderwijs,  Sociale Media, Digitale schoolborden en Video. Deze thema’s zijn ook uitgewerkt in publicaties en presentaties. Kennisnet levert 130 inhoudelijke bijdragen aan door instellingen georganiseerde studieen professionaliseringsdagen en in het Kennisnet Ambassadeursprogramma. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Workshops 83(50) 49(20) 25(20) 37(40) 194(130) Toelichting De belangstelling voor de workshops en bijdragen van Kennisnet is groot.  De jaardoelstelling voor po/vo en mbo workshops was al na een half jaar behaald. De workshops worden bijzonder goed gewaardeerd door het onderwijsveld. Daarom is besloten om meer workshops aan te bieden.

Resultaat

Expertise

Stuurinformatie een stap verder

Beschrijving

Om leerlingen optimaal door het onderwijsstelstel te laten bewegen is een goede uitwisseling van informatie tussen sectoren onontbeerlijk. Bijvoorbeeld door de samenhang tussen systemen en applicaties te verbeteren. Binnen instellingen is zowel bij managers als docenten behoefte aan adequate informatie om de juiste besluiten te kunnen nemen. Daarnaast is er de behoefte om de administratieve lasten terug te brengen. De sectorraden hebben begin 2011 het Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs opgericht. Kennisnet en SURF ondersteunen dit platform. Het programma Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs wordt door het ministerie van OCW apart gesubsidieerd. Kennisnet ondersteunt bij de uitvoering van dit programma, onder andere bij het: - ontwikkelen, implementeren en toepassen van een Referentie Architectuur Onderwijs en de processen die nodig zijn om de architectuur levend te houden en van toegevoegde waarde te laten zijn voor de uitvoering van projecten in alle sectoren van het onderwijs.

Resultaat

-

ontwikkelen en beproeven van een concept om het in- en uitschrijven van leerlingen in de sectoren met ict te verbeteren en de administratieve lasten terug te brengen. 11

Toelichting 

Een belangrijk resultaat van 2012 is verbetering van de samenwerking in de keten, zowel tussen sectoren onderling als met DUO en OCW. Door deze samenwerking weet het onderwijsveld elkaar beter en eerder te vinden. Dit is bekrachtigd in het Afsprakendocument, waarin de wijze van samenwerking is opgesteld en ondertekend. Mede door deze betere samenwerking op informatiebeleid tussen sectoren zijn stappen gezet om hun ambities te realiseren. De scholen en raden krijgen (nu nog in pilotvorm) betere stuurinformatie en benchmarkgegevens van de eigen sector en vanuit andere sectoren. Deze informatie is eenduidiger en beter toegankelijk en kan hierdoor worden ingezet om de kwaliteit van onderwijs te verbeteren. Enkele voorbeelden hiervan zijn: -

De referentiearchitectuur is uitgewerkt voor het proces In- en uitschrijven. De referentiearchitectuur bevat een uitwerking van het administratief ketenproces 'aanmelden, inschrijven en uitschrijven (inclusief 'doorgeven/overdragen')'.

-

Het concept om leerlingen digitaal in te kunnen schrijven is voor het mbo uitgewerkt en omgezet in een werend digitaal inschrijfformulier. Kennisnet doet aanbevelingen over de wijze waarop stuurinformatie van binnen en buiten de instelling met ict beschikbaar gemaakt kan worden. Toelichting Samen met Berenschot is onderzoek gedaan naar de juridische,  bestuurlijke en technische aspecten van de gegevensuitwisseling, nodig voor de doorstroommonitor. Voor Vensters voor Verantwoording zijn doorstroomgegevens opgeleverd. Voor het mbo is verkend hoe sturingsgegevens getoond kunnen worden aan de instellingen en het veld. Door middel van een onderzoek en een pilot is een serie eisen en wensen opgesteld voor een te ontwikkelen dienst MBO-transparant. Kennisnet ontwikkelt en beproeft een concept om de opleidingskeuze door leerlingen in het mbo met ict te verbeteren. Toelichting De doelstelling is behaald. Er is een project Datamining gestart i.s.m. het  Noorderpoort college. Doel van dit project is het halen van nuttige informatie uit de grote hoeveelheid data over de keuze en voortgang van studenten. Expertise

Verstevigen van het informatiemanagement

Beschrijving

In veel instellingen is een te grote afstand ontstaan tussen de vraag van onderwijs en de geleverde diensten door de ict-professionals. De afstand kan overbrugd worden door het (verder) inrichten van informatiemanagement. Bovendien willen instellingen bewuster kunnen besluiten over vaak hoge ict-investeringen. Dit vergt een meer zakelijke benaderwijze, waarbij vooraf opbrengsten, kosten en risico voldoende in kaart gebracht zijn. Instellingen hechten hierbij veel waarde aan de collegiale verbinding met instellingen. Kennisnet doet aanbevelingen aan instellingen over de inrichting van informatiemanagement (portfoliomanagement, business case). Toelichting In 2012 is de themasite “ Richten van ict” opgeleverd. Deze themasite  laat zien hoe informatiemanagement ingezet kan worden in het onderwijs. Daarnaast is er een methodiek ontwikkeld om een businesscase te maken voor ict-investeringen. De brochure is zeer positief ontvangen. In het mbo zijn informatiemanagers verder geprofessionaliseerd via een Masterclass en delen zij hun kennis en ervaringen in een netwerk. Hier nemen 20 instellingen aan deel.

Resultaat

12

Kennisnet organiseert het netwerk van bovenschoolse ict-coördinatoren waar 20% van de po-besturen in participeert. In de eerste helft van 2012 zullen de veertien regionale Samen Deskundiger-netwerken omgezet worden naar vier regionale netwerken. Toelichting De doelstelling van 20% is gehaald. Er zijn in 2012 diverse  bijeenkomsten geweest waar Kennisnet een actieve bijdrage aan heeft geleverd. De eerste regionale Samen Deskundiger-bijeenkomsten in de nieuwe opzet zijn uitgevoerd en worden zeer gewaardeerd. Kennisnet organiseert het netwerk van (staf)medewerkers onderwijs en ict waarin 95% van de mbo-instellingen participeert. Kennisnet organiseert vijf themabijeenkomsten, faciliteert de onderlinge communicatie via een LinkedIn-groep en voert een jaarlijks evaluatiegesprek per deelnemende onderwijsinstelling (met de ambassadeur en de betrokken manager). Toelichting Het ambassadeursnetwerk mbo is erg actief. Na twee fusies tussen  mbo-instellingen zijn er nu 60 instellingen die participeren in het netwerk, dit is 94% van het totaal aantal instellingen. Het netwerk is vijf keer bij elkaar geweest. Met een aantal deelnemende instellingen is een evaluatiegesprek gevoerd. Expertise

Infrastructuur op (gewenst) niveau

Beschrijving

De ict-infrastructuur in een instelling dient op orde te zijn zodat docenten en andere betrokkenen ict zonder problemen kunnen inzetten. Hiervoor is het belangrijk dat de eisen aan de inrichting van de infrastructuur duidelijk zijn. Kennisnet doet aanbevelingen over de inrichting van de infrastructuur aan instellingen in het po en vo. Deze kunnen zij gebruiken bij inkoop- en aanbestedingstrajecten, onder andere voor nieuwbouw en renovatie. Toelichting Er is een leidraad opgesteld voor de selectie en beoordeling van ict infrastructuur. Deze is afgestemd met scholen en ict-leveranciers in het po en vo. Deze leidraad is eind 2012 online gepubliceerd en op verschillende manieren onder de aandacht gebracht. Kennisnet beschrijft vier concrete toepassingen van clouddiensten voor instellingen die zij kunnen gebruiken in discussies over nut, veiligheid en privacy. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Toepassingen clouddiensten 0 (0) 1(1) 1(1) 2(2) 4(4) Toelichting Voor het po en vo zijn er twee concrete toepassingen uitgewerkt: (1)  leerlingvolgsystemen in de cloud en (2) samen werken aan documenten in de cloud. Voor het mbo zijn er ook twee cases uitgewerkt: (3) archiveren in de cloud en (4) bestanden delen in de cloud. Kennisnet onderzoekt de toegevoegde waarde van tablets in het onderwijs Toelichting Kennisnet heeft in 2012 voor het mbo onderzoek gedaan naar de inzet  van BYOD in het onderwijs. Instellingen hebben heel veel vragen over BYOD. Deskundigen werkzaam binnen het onderwijs bleken sommige van deze vragen niet te kunnen beantwoorden, terwijl deze vragen wel cruciaal zijn voor de verdere invoering van BYOD. Hierdoor is besloten om de Hoe?Zo! publicatie uit te stellen tot 2013 en in de tussentijd deskundigen te raadplegen uit andere sectoren dan het onderwijs om mogelijkerwijs wel de juiste antwoorden te kunnen geven.

Resultaat

Expertise

Educatief partnerschap tussen de instellingen en de samenleving

Beschrijving

Instellingen willen intensiever samenwerken met betrokkenen als het bedrijfsleven, kinderopvang en zorg, maar lopen tegen knelpunten in de (structurele) communicatie en afstemming aan. Omgekeerd willen instellingen zichzelf verantwoorden over de geleverde prestaties naar de financier, maar ook naar ouders en stakeholders in de regio. De inzet van ict kan zowel de samenwerking als de (horizontale) verantwoording verbeteren.

13

Resultaat

Kennisnet doet aanbevelingen aan managers en handreikingen aan docenten over de beproefde inzet van sociale media in stage en beroepspraktijkvorming. Toelichting Eind 2012 is er een Hoe?Zo! publicatie over Sociale media uitgebracht en  is bijbehorend themasite online gegaan. In het vo zijn drie pilots uitgevoerd. De resultaten hiervan worden in 2013 gedeeld. Kennisnet ondersteunt de vijf mbo-netwerkscholen in het landelijke experiment bij het bereiken van hun ambities op ict-gebied. Toelichting Kennisnet heeft de vijf netwerkscholen geadviseerd bij het maken van  keuzes over de inzet van ict. De aanpak om leerkrachten zelf ict te laten integreren in hun onderwijs (DIDAC) is een succes gebleken in de instellingen. Kennisnet adviseert het Landelijke Platform Brede Scholen en draagt bij aan nieuwe schoolconcepten als de Sterrenschool in het po met betrekking tot de bijdrage van ict. Toelichting Deze doelstelling is niet behaald. Op verzoek van het Landelijk Steunpunt  is het adviestraject vertraagd tot 2013. Met de Sterrenschool zijn, op hun verzoek, in 2012 wel afspraken gemaakt en er is afgesproken om concrete ondersteuning in 2013 te laten plaatsvinden. In het programma Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs wordt bij vijf instellingen in het mbo een concept beproefd om begrijpelijke benchmarkindicatoren te presenteren voor een breed publiek, gebaseerd op ervaringen uit Vensters voor Verantwoording. Kennisnet ondersteunt hierbij. Toelichting De proef heeft geleid tot een besluit van de stuurgroep van het  programma SION om de voorziening “MBO Transparant” in te richten in 2013. MBO Transparant is een middel voor mbo-instellingen om horizontale verantwoording af te leggen.

Expertise

Ouder- en leerlingparticipatie

Beschrijving

Goede contacten tussen ouders, instelling en leerlingen komen de leerprestaties en de maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen ten goede en werken door in de kwaliteit van de instelling. Goede communicatie tussen ouders, leerlingen en instellingen legt hiervoor een basis. Sociale media en andere ict-vormen geven deze basis vorm. Kennisnet ondersteunt initiatieven zoals die van het ministerie van OCW en sectorraden door het geven van aanbevelingen over de wijze waarop oudercommunicatie en participatie vorm kan krijgen met inzet van sociale media en andere ict-middelen. Toelichting De themasite ‘Ouderbetrokkenheid’ is gelanceerd. Op deze site staat  informatie hoe ict ouderbetrokkenheid kan verbeteren. Kennisnet ondersteunt initiatieven zoals die van het ministerie van OCW en sectorraden door het geven van aanbevelingen over de wijze waarop ervaringen en wensen van leerlingen over het gevolgde onderwijs beter inzichtelijk gemaakt kunnen worden met ict. Toelichting Er is een themasite over dit onderwerp ontwikkeld.  Kennisnet ondersteunt initiatieven zoals die van het ministerie van OCW en sectorraden door het geven van aanbevelingen over de wijze waarop leerlingen de inzet van ict binnen de instelling kunnen ondersteunen. Toelichting Er is een publicatie uitgebracht met casussen waarin leerlingen succesvol  ingezet zijn om de school te ondersteunen bij de inzet van ict. Ook is er per sector een aantal aanvullende casestudies uitgevoerd. Deze zullen vervolgens op de betreffende website beschikbaar worden gesteld.

Resultaat

14

Voorzieningen

Vensters voor Verantwoording

Beschrijving

Vensters voor Verantwoording (VvV) biedt instellingen een betrouwbare basis voor de dialoog met hun belanghebbenden. Het verzamelt alle cijfermatige informatie over instellingen voor voortgezet onderwijs in één systeem. Dit geeft instellingen de mogelijkheid resultaten met elkaar te vergelijken (benchmarking) en verbindt de verticale en horizontale verantwoording. Kennisnet neemt, in opdracht van Schoolinfo, een deel van de ict van Vensters voor Verantwoording in het vo voor haar rekening. De wijze waarop Kennisnet dit invult wordt in een SLA vastgelegd. De dienstverlening wordt conform SLA uitgevoerd. Als ict-partner ondersteunt Kennisnet de realisatie en het beheer van Vensters voor Verantwoording in het po. Toelichting Kennisnet heeft per 1 juli het technisch beheer overgenomen en  ingericht. Overeenkomsten en SLA Schoolinfo ten behoeve van deze samenwerking zijn ondertekend.

Resultaat

Voorzieningen

Leraar24

Beschrijving

Een competente docent vervult een sleutelrol bij het optimaliseren van het rendement van het onderwijs. Leraar24 ondersteunt docenten bij hun professionalisering door het bieden van informatie rondom thema’s die aansluiten bij het beroep. Leraar24 is een initiatief van de Onderwijscoöperatie, LOOK, NTR en Kennisnet. Kennisnet is binnen het consortium verantwoordelijk voor de techniek. Het aantal bezoeken (>90.000 bezoeken per maand) en de waardering van de gebruiker (gemiddelde waardering hoger dan een 7)

Resultaat

Leraar24- Bezoeken 120.000

100.000

80.000

60.000

40.000

20.000

0 jan

feb

mrt

apr

realisatie 2011

Toelichting 

mei

juni

juli

realisatie 2012

aug

sept

okt

nov

dec

Doelstelling

Het aantal bezoeken was inclusief de iPhone applicatie (ongeveer 4% van het totaal aantal bezoekers) gemiddeld 78.500 per maand. De bezoekcijfers van Leraar24 laten heel duidelijk een seizoenstrend zien, waarbij de zomervakantie rustiger was. Na de zomervakantie zijn mede dankzij een AdWords campagne en diverse activiteiten rond de Leraar van het Jaar verkiezing de bezoekersaantallen weer op het gewenste niveau gekomen.

15

In 2012 is door KNOW uitgewerkt op welke wijze wetenschappelijk kennis kan worden geordend, welke metadata hierbij nodig zijn en op welke manier kennis kan worden gebundeld. Op Leraar24 zijn inmiddels meer dan 60 dossiers te vinden die volgens de KNOW methode zijn aangeleverd. In het kader van KNOW is ook onderzocht op welke wijze leraren deze kennis kunnen en willen gebruiken. De waardering van Leraar24 is gemiddeld een 7. Voorzieningen

Overstapservice Onderwijs (OSO)

Beschrijving

Kennisnet is in gesprek met het project ‘Overstapservice Onderwijs’ om afspraken te maken over het hosten en beheren van het traffic center van de overstapservice. De doelstellingen zullen aansluiten bij de gemaakte afspraken tussen beide organisaties. Het project Overstap Service Onderwijs wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de PO-Raad en zal in 2012 overgaan naar Schoolinfo. Kennisnet werkt als technische partner samen met Schoolinfo om de overgang soepel te laten verlopen. Toelichting De doelstelling is behaald. Het projectmanagement is per 1 september  door de PO-Raad en VO-Raad overgedragen aan Schoolinfo. De verantwoordelijkheden en contracten blijven bij de PO-Raad en VORaad. Hosting, beheer en ontwikkeling van het traffic center zijn ondergebracht bij Kennisnet. Kennisnet heeft daarnaast Schoolinfo geadviseerd over de verdere ontwikkeling van OSO.

Resultaat

Voorzieningen

Marktplaats mbo

Beschrijving

Managers en docenten in het mbo willen kennis delen over de wijze waarop zij onderwijskundige en bedrijfsvoeringsvraagstukken opgelost hebben. De Markplaatsmbo is een internetomgeving waar docenten en managers documenten, presentaties en video’s delen. MBO Diensten en Kennisnet bieden de Marktplaatsmbo aan. Kennisnet is in de samenwerking verantwoordelijk voor de techniek en usability van de website en draagt bij aan de marketingcommunicatie om Marktplaats mbo te promoten. 120.000 bezoeken. De Marktplaatsmbo functioneert conform de met MBO Diensten afgesproken SLA.

Resultaat

Marktplaatsmbo - Bezoeken 140000 120000 100000 80000 60000 40000

20000 0 jan

feb Doelstelling

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

16

Toelichting 

Het aantal bezoeken is 1% boven doelstelling. Dit is mede te danken aan een ad-word campagne die na de zomer begonnen is. Hierdoor kon de (lichte) achterstand worden ingelopen.

Innovatie

Privacy, transparantie en digitale identiteit

Beschrijving

Adaptief onderwijs, maatwerk en transparantie in sturing en verantwoording leidt tot kwalitatief beter en doelmatiger onderwijs, maar zorgt tegelijkertijd voor een toenemend privacy vraagstuk. Het decentraliseren van de verantwoordelijkheid over de gegevens naar de authentieke bron of eigenaar biedt mogelijk een oplossing voor dit vraagstuk. Kennisnet verkent de mogelijkheden van decentralisatie en komt tot een model dat instellingen helpt de privacy van het individu in het onderwijs te borgen. Dit leidt tot vier scenario’s waarmee instellingen kunnen beoordelen welke positie ze innemen met betrekking tot de privacy van hun leerlingen en staf. De verkenning toont alternatieve organisatievormen van informatie die het vraagstuk vereenvoudigen door verantwoordelijkheden dichter bij de bron te leggen. Toelichting Om privacyvraagstukken in het onderwijs te illustreren zijn drie cases  uitgewerkt (overdracht onderwijskundig rapport, afsluiten stagecontract en aanschaf digitale methode) die inzicht verschaffen over de informatiestromen en privacyproblematiek in het onderwijs. Deze cases worden gebruikt voor diverse publicaties van kennisnet.

Resultaat

Het concept ‘Identity 2.0’ en de gevolgen hiervan voor het onderwijs zijn gedeeld op een goed bezochte sessie op De Onderwijsdagen.

17

2.2

Iedere leerling groeit

Iedere leerling is anders. Dat betekent ook dat iedere leerling ander onderwijs nodig heeft. Het inzetten van ict maakt dat op veel terreinen mogelijk. Instellingen creëren voor elke leerling de omstandigheden om het eigen talent te ontdekken en dit vervolgens te ontwikkelen, geheel op eigen tempo, maar met voldoende uitdaging en ondersteuning. Expertise

Verplichte digitale voortgangstoetsing en – centrale examinering

Beschrijving

Instellingen krijgen de komende jaren meer te maken met landelijke, digitale examinering en toetsing op voortgang. Digitaal examinering en toetsen stellen eisen aan de infrastructuur van de instelling en brengen (organisatie-)kosten met zich mee. Kennisnet geeft advies aan de sectororganisaties, College voor Examens en het ministerie van OCW over de effecten van gekozen technologische oplossingen voor instellingen. Toelichting Kennisnet heeft in het eerste halfjaar in brede afstemming met de po-, vo en mbo-sector een advies uitgebracht over een standaard voor informatieuitwisseling: edeXML.

Resultaat

Er is een tweede editie van de Hoe?Zo! publicatie “Centraal ontwikkelde examens Nederlandse taal en rekenen in het mbo” gepubliceerd. Het Advies Groen Proeven (examenstandaarden vmbo groen) is opgeleverd m.b.v. Combikracht, het samenwerkingsverband van alle, door de overheid gefinancierde ondersteuningsorganisaties die voor het groene onderwijs actief zijn. Kennisnet geeft advies over (internationaal) werkbare, alternatieve technologische oplossingen voor digitaal toetsen van voortgang en examineren. Toelichting De vraag om advies binnen het onderwijsveld was minder urgent en  actueel dan verwacht, derhalve is gekozen om hiervoor geen grootschalig onderzoek uit te laten voeren. Expertise

Differentiatie naar leerlingen

Beschrijving

Instellingen en docenten willen beter kunnen inspelen op de verschillen in (groepen van) leerlingen. Daarbij moeten de prestaties op het gebied van taal en rekenen in alle sectoren beter. Ict helpt leermateriaal meer op maat aan te bieden, leerlingen te volgen in hun individuele ontwikkeling. Onder andere om hen het gewenste niveau op taal en rekenen te laten behalen. Kennisnet onderzoekt welke combinatie van ict en onderwijs in de onderwijspraktijk rendement oplevert voor specifieke groepen leerlingen en kijkt welke vormen van digitaal leermateriaal en applicaties leiden tot hogere opbrengsten op het gebied van taal en rekenen. Toelichting Hier is een onderzoek naar gedaan. De uitkomsten van dit onderzoek zijn  verschenen in het tijdschrift 'Van 12-18' in november 2012. Op basis van de uitkomsten geeft Kennisnet (aankomend) docenten handreikingen die zij in de onderwijspraktijk kunnen inzetten Toelichting De themasites ‘taal en ict’ en ‘rekenen en ict’ zijn in afwachting van een  laatste controle op de volledigheid van de inhoud en worden in maart 2013 gelanceerd.

Resultaat

18

Expertise

Faciliteren van Passend Onderwijs

Beschrijving

De invoering van Passend Onderwijs stelt hoge eisen aan instellingen en docenten. Ict helpt aan deze hoge eisen te voldoen, zowel in het leerproces als in de organisatie van het leren. Kennisnet geeft handreikingen aan docenten hoe met ict vier voorkomende leerproblemen beter ondersteund kunnen worden. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Handreikingen leerproblemen 0(1) 0(1) 0(1) 4(1) 4(4) Toelichting Voor de vier leerproblemen dyslexie, dyscalculie, ADHD en autisme is  een handreiking verschenen. Om voldoende aandacht te vestigen op de wijze waarop ict kan bijdragen aan deze leerproblemen is besloten deze tijdens de NOT in januari 2013 te publiceren. Kennisnet doet aanbevelingen in het po en vo hoe ict de administratieve last bij managers en docenten kan verminderen. Toelichting De themasite Passend onderwijs is gepubliceerd. Op deze themasite is  aandacht voor passend onderwijs en is er veel informatie te vinden over de administratieve lasten en verplichtingen.

Resultaat

Expertise

Optimalisatie van leermiddelenbeleid

Beschrijving

Instellingen willen de keuze voor en het gebruik van (digitale) leermiddelen optimaliseren. Digitale leermiddelen veroorzaken nieuwe knelpunten. Met helder beleid, goede afspraken en de juiste inzet van technologie zijn deze knelpunten op te lossen. Kennisnet doet aanbevelingen aan instellingen in het po en mbo hoe visie is te vertalen in (digitaal) leermiddelenbeleid. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen van het project Leermiddelenbeleid van IP-vo. Toelichting Voor dit onderwerp is er een krachtenveldanalyse opgeleverd. In deze  analyse is het po speelveld rondom leermiddelen in kaart gebracht en zijn vier mogelijke scenario's uitgewerkt. Dit rapport dient als input voor de PO-Raad voor traject rondom regie op de keten. Dit is onder meer gebruikt bij de invulling van het Plan van Eisen Leermiddelenbeleid voor de PO-Raad.

Resultaat

Aan de hand van de uitgangspunten van Limbo (een aanzienlijke verbetering in de distributieketen in het MBO) zijn een drietal pilots uitgevoerd op MBO instellingen. Dit heeft geleid tot een Pakket van eisen leermaterialenketen MBO. Daarnaast heeft het programma een rapport opgeleverd, “Technologie-, marktontwikkelingen en varianten van de leermaterialenketen in het MBO” dat een viertal scenario’s schetst voor toekomstige invullingen van die keten, aan de hand waarvan de instellingen keuzes kunnen maken over de gewenste manieren waarop met leermateriaal in het mbo wordt omgegaan. Kennisnet maakt met GEU en sectorraden een modelovereenkomst voor digitale leermiddelen waarin onder andere wordt ingegaan op de levering, beschikbaarheid en support. Toelichting Er is een modelovereenkomst SLA opgesteld. Deze is geëvalueerd en  opgeleverd aan saMBO-ICT en GEU.

19

Voorzieningen

Wikiwijs

Beschrijving

Met de Open Universiteit realiseert Kennisnet Wikiwijs. Met Wikiwijs kunnen docenten leermateriaal vinden, gebruiken en aanpassen. Daarnaast kunnen zij zelf materiaal ontwikkelen, bewaren en delen met collega’s. Docenten krijgen zo meer keuzevrijheid om te differentiëren en instellingen kunnen een meer doelmatig en geïntegreerd leermiddelenbeleid voeren. Wikiwijs wordt door het ministerie van OCW apart gesubsidieerd.

Resultaat

Wikiwijs - Uploads 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 jan

feb

mrt

Doelstelling

apr

mei

juni

juli

realisatie 2012

aug

sept

okt

realisatie 2011

nov

dec

Prognose

Wikiwijs - Downloads 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 jan

Toelichting 

feb

mrt

apr

mei

juni

juli

aug

Doelstelling

realisatie 2012

Prognose

Realisatie 2012 oud

sept

okt

nov

dec

realisatie 2011

Ondanks een aantal extra acties, zijn de uploads op 28% onder de doelstelling gebleven. Het metadateren (het labelen van lesmateriaal) blijft een barrière voor docenten die willen delen. Wikiwijs heeft hier een aantal verbeteringen voor ontwikkeld maar deze zullen pas in 2014 geactiveerd worden als het Onderwijs Begrippenkader gelanceerd wordt. Daarnaast is er weinig veranderd in de schoolorganisatie, bijvoorbeeld het tijd krijgen voor het maken lesmateriaal en faciliteiten om lessen te publiceren. Er is op korte

20

termijn weinig verbetering te verwachten in de randvoorwaarden vanuit de schoolorganisatie en daarmee de beschikbare tijd van docenten om leermateriaal te ontwikkelen. 

Het aantal downloads is over geheel 2012 30% boven de doelstelling. Dit is grotendeels te danken aan het toenemende gebruik van de arrangementen van VO-Content en mbo Groen in Wikiwijs. Daarmee is het gebruik van open digitale leermiddelen ruimschoots boven verwachting geëindigd.

Wikiwijs - Bezoeken 450000 400000 350000 300000

250000 200000 150000 100000 50000 0 jan

feb Doelstelling

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

Toelichting 

De target voor bezoeken aan het zoekportaal van Wikiwijs is, 5% boven de doelstelling, gehaald. Dit is mede te danken aan additionele communicatieinspanningen in het laatste kwartaal. Gemiddelde waardering van 7,0 of hoger. Toelichting De gemiddelde waardering is een 7. Dit cijfer word online gemeten bij  gebruikers van Wikwijs en de leermaterialen.

21

Voorzieningen

Communities

Beschrijving

De Communities zijn voor docenten de omgeving waar ze collega’s treffen om met elkaar van gedachten te wisselen over hun vakgebied, zich te laten informeren over de nieuwste ontwikkelingen en om via Wikiwijs digitaal leermateriaal te vinden. Uploads en downloads po

Resultaat

Communities po - Uploads 2500

2000

1500

1000

500

0 jan

feb

mrt

apr

mei

juni

juli

aug

Doelstelling

realisatie 2012

Prognose

Nieuwe prognose

sept

okt

nov

dec

realisatie 2011

Communities po - Downloads 3000000

2500000

2000000

1500000

1000000

500000

0 jan

feb

Doelstelling

Toelichting 

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

Het aantal uploads komt voor geheel 2012 uit op 33% onder de doelstelling. Een veranderende vraag van docenten maakte het noodzakelijk om de communities anders in te richten. Er was grote vraag naar meer interactie en minder afhankelijkheid van de individuele communitie manager. Ook is ervoor gekozen om de focus te verleggen naar leermiddelen (in samenwerking met Wikiwijs). Eind 2012 is hier bijna alles voor gerealiseerd.

22

Dit heeft wel tot gevolg gehad dat er kwantitatief minder is geupload dan verwacht. Een speciale uploadactie (in samenwerking met Wikiwijs) in Q4 heeft wel effect gehad op het aantal uploads, maar dit was niet genoeg.



Het aantal downloads komt uit op 7 procent onder de doelstelling. Door een wisseling van activiteiten is er minder aandacht geweest voor het promoten van het bestaande materiaal (downloads). Ook de strategie om via Wikiwijs het materiaal aan te bieden leidt tot een lager aantal downloads bij de communities. Uploads en downloads vo

Communities vo - Uploads 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800

600 400 200 0 jan

feb

mrt

apr

mei

juni

juli

aug

Doelstelling

realisatie 2012

Prognose

Nieuwe prognose

sept

okt

nov

dec

realisatie 2011

Communities vo - Downloads 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 jan

feb Doelstelling

Toelichting 

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

Het aantal uploads is in totaal 51% onder de doelstelling. Net als in het po lopen de resultaten achter op de doelstelling als gevolg van de nieuwe insteek die samen met Digischool gekozen is voor de Kennisnet Vakcommunities om in te spelen op de veranderde vraag van docenten. 23



De realisatie van het aantal downloads is 7% onder de doelstelling. Dit heeft dezelfde oorzaak als in het po. Aantal leden mbo-community, aantal bezoeken mbo

Communities mbo - Bezoeken 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 jan

feb

mrt

apr

Doelstelling

mei

juni

juli

realisatie 2012

aug

sept

okt

realisatie 2011

nov

dec

Prognose

Communities mbo - Leden 5000 4500 4000

3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 jan

feb

mrt

apr

mei

juni

juli

aug

Doelstelling

realisatie 2012

Prognose

Nieuwe prognose

sept

okt

nov

dec

realisatie 2011

Toelichting 

Het aantal bezoeken aan de mbo communities was over geheel 2012 50% boven de doelstelling. Verbeterde nieuwsbrieven en een betere inzet van sociale media hebben gezorgd voor een groot aantal bezoeken in het laatste kwartaal van 2012.



De ledenaantallen van de mbo communities komen uit op 8% onder de doelstelling. Dit is gelijk aan de prognose die halverwege het jaar is bijgesteld.

24

Voorzieningen

Acadin

Beschrijving

Leerlingen die cognitief getalenteerd zijn worden vaak onvoldoende uitgedaagd in het reguliere onderwijs. Acadin ontsluit leermateriaal voor de cognitief getalenteerde leerling. Daarnaast biedt het ondersteuning voor docenten en andere betrokkenen die deze leerlingen begeleiden. SLO draagt vanaf 2012 de verantwoordelijkheid voor Acadin als geheel. Kennisnet is verantwoordelijk voor de technologie. Acadin functioneert conform de met SLO afgesproken SLA. Dit betreft onder andere het functioneren van het platform en de geboden ondersteuning van eindgebruikers. Toelichting Acadin functioneert conform de gemaakte afspraken met SLO.  Doel: Afronding programma 2009-2011 en start programma 2012 Toelichting Er zijn in 2012 drie nieuwe releases doorgevoerd. Daarnaast is er een vierde  release ontwikkeld, die begin 2013 live gaat. De inhoud van de releases is in overleg met SLO bepaald. Daarnaast is er samen met SLO gewerkt aan een plan voor Acadin na 2012.

Resultaat

Voorzieningen

Teleblik

Beschrijving

Digitaal audiovisueel materiaal biedt docenten meer mogelijkheden om het onderwijs te verlevendigen. Teleblik is de gratis website voor het onderwijs met educatief televisie- en radiomateriaal van de publieke omroepen en andere educatieve videocollecties. Teleblik wordt aangeboden door Kennisnet, NIBG en NTR. De verantwoordelijkheid van Kennisnet betreft hier voornamelijk de technologie. Teleblik (gedeelde verantwoordelijkheid): 1.100.000 bekeken video’s

Resultaat

Teleblik- Bekeken Streams 1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 jan

feb

Doelstelling

Toelichting 

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

Het aantal bekeken streams is ruim boven doelstelling (20%).

Begin juli is de “iPad-release” van Teleblik live gegaan, waarmee het mogelijk is uitzendingen en fragmenten te bekijken op een iPad. De dienst Ed*it maakt gebruik van een aantal voorzieningen van Kennisnet. Hierover zijn afspraken gemaakt tussen NIBG en Kennisnet. In 2012 wordt gekeken hoe Ed*it en Teleblik elkaar verder kunnen versterken Toelichting Er vindt op strategisch niveau overleg plaats tussen NTR, NIBG en  Kennisnet over de toekomst van Teleblik en de andere videodiensten. Er is nog geen akkoord, maar het overleg is nog steeds gaande.

25

Voorzieningen

School aan zet (nieuw)

Beschrijving

De portal draagt bij aan de makelaar- en schakelfunctie van School aan Zet: scholen met leveranciers in contact brengen, en interactie tussen scholen onderling bevorderen. Kennisnet is verantwoordelijk voor de techniek en zorgt voor een werkende versie van het School aan Zet portaal. Toelichting Kennisnet heeft in 2012 in opdracht van het programma School aan Zet  de portal www.schoolaanzet.nl ontworpen, gebouwd en in beheer genomen. School aan Zet is een programma dat wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW. School aan Zet activeert scholen en helpt mee om de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs (nog verder) te verbeteren. De portal ondersteunt het programma met informatie en tools voor de deelnemende scholen. Ook kunnen scholen zoeken naar leveranciers die hen kunnen helpen met het realiseren van de gestelde doelen. Daarnaast kunnen scholen de portal gebruiken voor het vastleggen van de voortgang in het programma in de MijnSchoolAanZetomgeving. Eind april is de initiële versie van de portal live gegaan, deze versie is eind juni uitgebreid met een organisatiemodule waarmee leveranciers zich konden registreren. Begin september is de portal vernieuwd waarbij de content van de oude website is overgenomen. Tevens konden bezoekers zoeken in het aanbod van leveranciers. Kort daarop is de portal geïntegreerd met de MijnSchoolAanZet functionaliteit en in december is de leveranciersdatabase gekoppeld met de externe database van EDventure, de branchevereniging van onderwijsadviesbureaus.

Resultaat

Innovatie

Adaptieve leermiddelen en Learning Analytics

Beschrijving

Analyse van de vorderingen van een leerling door adaptieve leermiddelen vormt de basis voor aanpassing in aanbod, niveau en tempo en geeft de docent aanbevelingen voor een aangepaste individuele leerroute. Daarnaast is het een waardevol hulpmiddel bij het sturen en verantwoorden van onderwijs, bijvoorbeeld bij het voorspellen van uitval. Kennisnet experimenteert met drie adaptieve leermiddelen en beproeft twee learning analytics oplossingen. Focus ligt daarbij op de gebruikte dataset en uitwisseling van leerresultaten. Kennisnet beschrijft haar bevindingen en best practices in het onderwijs. Toelichting Er is een pilot gestart waarin de ervaringen van docenten met het inzetten  van drie adaptieve systemen (Kahn Academy, Rekentuin en Pulse-On) worden onderzocht.

Resultaat

Voor de analyse van adaptief leermateriaal is specifiek gekeken naar gamification. Er zijn een aantal workshops over gamification gegeven en er is een podcast opgenomen over het onderwerp. In Q4 heeft een hackathon plaatsgevonden waarbij gameprofessionals samen met mensen uit het onderwijs gamification-concepten hebben uitgedacht. Het winnende concept wordt in 2013 verder uitgewerkt en, indien haalbaar, ontwikkeld. Innovatie

Nieuw evenwicht van informatieaanbod, instructie en toepassing

Beschrijving

Door exponentiële groei in online informatie zijn informatievaardigheden essentieel in elk vakgebied. Leermateriaal is er in overvloed, altijd en overal beschikbaar. Door hiervan gebruik te maken kan schaarse onderwijstijd nuttiger worden besteed. Kennisnet verkent het omdraaien van de klassieke klas in drie experimenten: van instructie en thuis oefenen naar vooraf leermateriaal bekijken en dit in groepsverband bediscussiëren.

Resultaat

26

Toelichting Deze activiteit wordt gecombineerd met experimenten en onderzoek naar  de learning analytics aspecten in innovatief adaptief digitaal leermateriaal. Kennisnet verheldert nieuwe businessmodellen rond leermateriaal in een aantal scenario’s die instellingen helpen hun leermiddelenbeleid vorm te geven. Toelichting Na verkenning van verschillende nieuwe business modellen is een aantal  trends gedestilleerd. Op basis van deze trends zijn drie scenario’s ontwikkeld die de waarde van data gegenereerd door digitale leermiddelen illustreren. Met de scenario’s wordt de discussie met het onderwijsveld en de educatieve markt opgezocht, onder andere door presentaties en blogposts. Doel is het aanscherpen van de inzichten in en bewustwording van nieuwe marktmechanismen rond gegevens over het leren. Innovatie

Augmented Reality als uitbreiding van de klas

Beschrijving

Met Augmented Reality (AR) toepassingen wordt een brug geslagen tussen het leren in de klas en de toepassing van kennis in de (werk)praktijk. Uit kleinschalige initiatieven blijkt dat AR een bijdrage kan leveren aan de intrinsieke motivatie van leerlingen. Kennisnet maakt een overzicht van de vormen van AR die beschikbaar zijn en al zijn verkend, inclusief handleidingen voor docenten om AR zelf te kunnen inzetten in de klas. Toelichting Er zijn zeven praktijkvoorbeelden beschreven van toepassingen van AR  in een lessituatie. De zeven voorbeelden worden in 2013 gedeeld op de innovatiesite van Kennisnet. Aan de hand van een lesbrief, handleiding en video kunnen leerkrachten direct aan de slag met Augmented Reality in de les. Kennisnet voert drie experimenten met AR uit, waarbij voornamelijk het gerealiseerde leerrendement wordt onderzocht. Toelichting Uit een meta-studie van 24 nationale en internationale experimenten en  projecten blijkt dat aanvullende experimenten minder zinvol zijn. Er ligt meer toegevoegde waarde in de uitwerking van rijk geïllustreerde good practices. Er is gekozen om deze activiteit samen te voegen met de bovenstaande activiteit.

Resultaat

Resultaat

27

2.3

Toereikend onderwijsaanbod

Teruglopende aantallen leerlingen in krimpregio’s, tekorten aan docenten in bepaalde vakken en het verkorten van de opleidingsduur van de mbo-niveau 4 opleiding zijn ontwikkelingen die instellingen voor het vraagstuk plaatsen hoe er met de beschikbare financiële en organisatorische kaders een kwalitatief hoogwaardig onderwijsaanbod kan worden aangeboden. Expertise

Alternatief voor onderwijs in regio’s met tekorten

Beschrijving

Instellingen in regio’s met krimp of met een lerarentekort worstelen met de vraag hoe zij een betaalbaar en toereikend onderwijsaanbod kunnen bieden. Kennisnet ontwikkelt een alternatief concept voor (te) kleine instellingen in het po. Toelichting Na een succesvol testtraject met een po bestuur in Friesland is eind 2012  begonnen aan een tweede traject met een ander po bestuur in Zeeland. Daarnaast is het webdossier “kansen bij krimp” gereed. Het alternatieve concept staat beschreven in het webdossier. Kennisnet vertaalt en beproeft het ontwikkelde concept 'Ruimte voor talent' in minimaal drie instellingen in regio’s met krimp en/of een lerarentekort. Toelichting Deze doelstelling heeft zich vertaald in het project ‘de onderwijscatalogus  voor het vo’. Met vijf instellingen is gewerkt aan het beschrijven van de verschillende aspecten van flexibilisering in een vo-instelling. Hierin zijn toepassingen beschreven en is er een globaal programma van eisen opgesteld. Dit wordt in Q1 2013 gepubliceerd. Kennisnet ontwikkelt en beproeft voor twee vakken in het vo een concept waarmee een bevoegd docent tegelijkertijd meerdere klassen in verschillende instellingen kan bedienen. Toelichting Er is een implementatiehandleiding voor de inzet van ict bij vakken in het  vo met weinig leerlingen of een lerarentekort geschreven. Kennisnet beproeft bij minimaal twee instellingen een concept dat onrendabele, te kleine opleidingen in het mbo helpt bij het organiseren van hun onderwijs. Toelichting Dit jaar is met een mbo instelling een kwalitatieve business case gemaakt  op basis van het concept ‘Online leren in balans’. Mede op basis hiervan heeft deze instelling besloten om meerdere opleidingen (grotendeels) online aan te bieden. Verder zijn met meerdere instellingen gesprekken gevoerd, waaronder het kenniscentrum voor kleine vakopleidingen. Met hen wordt momenteel een begeleidingstraject ingericht voor het aanbieden van een mbo-opleiding m.b.v. ict.

Resultaat

Expertise

Meer leertijd in een (kortere) opleidingsduur

Beschrijving

Instellingen in het mbo dienen de niveau vier opleidingen van vier naar drie jaar te verkorten. Instellingen in het po zoeken naar ruimte binnen hun lesuren voor andere vakken dan taal en rekenen. De inzet van ict kan oplossingen leveren door bijvoorbeeld leertijd te optimaliseren en tijd van docenten en leerlingen te besparen. Kennisnet onderzoekt welke inzet van ict tijd bespaart voor docenten. Toelichting In december is een rapportage opgeleverd in het kader van ict en  tijdsbesparing. Vijftien leraren en docenten uit po, vo en mbo geven hier aan op welke manier zij tijd besparen door inzet van ict, welke problemen ze hierbij ondervinden en op welke manier inzet van ict hen juist tijd kost. Kennisnet doet aanbevelingen hoe met ict de (informele) leertijd van leerlingen kan worden geoptimaliseerd door inzet van bijvoorbeeld mobiele toepassingen. Toelichting Dossier ‘Flipping the Classroom’ is opgeleverd en breed onder de  aandacht gebracht. Voor mobiele toepassingen is een whitepaper geschreven.

Resultaat

28

Expertise

Duiden van onderwijstijd en e-learning

Beschrijving

De Inspectie van het Onderwijs toetst of instellingen zich houden aan opgestelde normen voor onderwijstijd. Instellingen hebben behoefte aan duidelijkheid, bijvoorbeeld welke vormen van onderwijs met ict onder onderwijstijd vallen en welke niet. Kennisnet maakt voor instellingen inzichtelijk welke vormen van onderwijs met ict gaan voldoen aan de criteria van de Inspectie van het Onderwijs. Toelichting Samen met OCW en de inspectie is er een notitie opgesteld op basis van  casuïstiek over wat wel en wat niet onder onderwijstijd valt bij de inzet van ict. Aan de hand van deze notitie is een themasite opgeleverd waar instellingen informatie kunnen vinden. Ook kunnen zij hun voorstellen indienen om te toetsen op criteria voor onderwijstijd. Om het gebruik van de inzichten te stimuleren zijn vier onderwijsconcepten in ontwikkeling (twee vo, twee mbo) die meer leerrendement opleveren binnen de criteria van onderwijstijd. Kennisnet geeft advies aan de sectorraden, de Inspectie van het Onderwijs en het ministerie van OCW over onderwijstijd en ict. Toelichting Kennisnet heeft in 2012 veelvuldig gesprekken gevoerd met de Inspectie  van het Onderwijs en OCW over ict en onderwijstijd. De informatie op de themasite is hier onder andere een resultaat van.

Resultaat

Innovatie

Robotica, een onvermoeibare assistent?

Beschrijving

Een robot kan vooraf programmeerbare, herhalende taken overnemen van een docent. Zo komt tijd en capaciteit vrij voor (individuele) aandacht en zorg voor leerlingen. Kennisnet verkent welke taken robots (typisch) van docenten kunnen overnemen, onder welke voorwaarden dat mogelijk is en op welke termijn. Elk kwartaal volgt een beknopte update waarin de stand van zaken rond robotica wordt samengevat. Toelichting Naast een regelmatige update zijn er in samenwerking met het Dutch  NAO team (robotvoetbalteam van de UvA en TU Delft) en docenten uit verschillende sectoren vier concepten uitgedacht. Deze concepten gaan over nieuwe taken binnen het onderwijs voor het NAO-type robot. Het concept voor po en so, waarbij NAO wordt ingezet als maatje bij het leren van nieuwe woorden, wordt in 2013 uitgewerkt en in een pilot onderzocht op een po- en so-school.

Resultaat

29

2.4

21ste-eeuwse samenleving

De digitalisering van de maatschappij vraagt om andere vaardigheden van burgers. De onderwijspraktijk laat zien dat de professionele instelling de leerling faciliteert in zijn ontwikkeling om later succesvol te kunnen leven en werken in een technologie georiënteerde samenleving. Jongeren groeien weliswaar op met ict, maar moeten nog groeien in het slim en veilig gebruik. Expertise

Veilige speel- en leeromgeving in het po

Beschrijving

Docenten in het po bieden hun leerlingen graag een veilige internetomgeving waarin ze kunnen spelen, leren en mediawijs worden en waarin de docent de hulpmiddelen aantreft om de leerling hierbij te ondersteunen.

Resultaat

Kidsportal - bezoeken 3000000

2500000

2000000

1500000

1000000

500000

0 jan

feb

mrt

Doelstelling

Toelichting 

apr

mei

jun

Realisatie

jul

aug 2011

sep

okt

nov

dec

Prognose

Met in totaal 2,47 miljoen bezoeken is de Kidsportal 1% onder doelstelling geëindigd. Voor de onderbouw is er veel nieuwe content bijgekomen. Daarnaast is de Kenny-app voor de iPad gelanceerd. Deze is populair en is in December 5.184 keer gedownload. De app zal in 2013 ook voor Android verschijnen. Voor de midden- en bovenbouw is er in 2012 een aantal nieuwe eilanden bijgekomen, aanhakend op de actualiteit: Kinderboekenland met CPNB, Verkiezingsland, EK-land, Sinterklaasland, Feestdagenland. Daarnaast is er in 2012 hard gewerkt aan een nieuwe Kidsportal die in 2013 live gaat.

30

Eindtoetsen afgenomen in Diploma Veilig Internet (+64%)

Diploma Veilig Internet - afgenomen eindtoetsen 12000

10000

8000

6000

4000

2000

0 jan

feb

mrt

Doelstelling

Toelichting 

apr

mei

jun

Realisatie

jul

aug 2011

sep

okt

nov

dec

Prognose

De realisatie is 5% onder doelstelling geëindigd. In Q3 is het lespakket Diploma Veilig Internet uitgebreid met een nieuwe online game: Diploma Veilig Internet - The Game. Het spel is ontwikkeld om beter aan te sluiten bij het karakter van het lespakket. In september is een mediawijsheidcampagne van start gegaan, waarin DVI een aanzienlijke rol speelt. Ook is DVI – The Game deels opgenomen in het spel MediaMasters van Mediawijzer.net.

Expertise

21ste-eeuwse competenties

Beschrijving

Instellingen hebben behoefte aan inzicht over de toekomstig gevraagde competenties in de samenleving en beroepscontext, zodat (aankomend) docenten betrokken burgers en gekwalificeerde beroepskrachten blijven afleveren. Kennisnet duidt samen met instellingen, pabo’s en lero’s en overige partners de 21steeeuwse competenties in relatie tot de maatschappij en arbeidsmarkt en verspreidt deze inzichten. Toelichting Met pabo's, enkele adviesbureaus en softwarelecveranciers is de  bruikbaarheid van het door Kennisnet ontwikkelde model voor 21st century skills getoetst. Bij enkele pabo's is het model gepresenteerd. Mediawijsheid en ict-bekwaamheid zijn onderdeel van dit model. Deze inzichten zijn gebruikt tijdens bijeenkomsten op de Verdieping, presentaties op conferenties (bijv. Leraren met Lef, IPON) en in het Mediawijsheiddossier. Nieuwe ontwikkelingen rondom digitaal toetsen van 21st century skills door CITO zijn gepresenteerd op De Onderwijsdagen.

Resultaat

31

Expertise

Mediawijze leerlingen

Beschrijving

Instellingen willen graag hun leerlingen ondersteunen in hun groei naar mediawijsheid. Diverse organisaties dragen hieraan bij. Het door NIBG, ECP-EPN, NTR, het SIOB en Kennisnet gedragen expertisecentrum Mediawijzer.net verbindt, versterkt en inspireert initiatieven en organisaties rond het thema mediawijsheid. Mediawijsheid wordt door het ministerie van OCW apart gesubsidieerd. Kennisnet biedt handreikingen voor (aankomend) docenten om leerlingen te ondersteunen in hun ontwikkeling naar mediawijsheid. Toelichting In samenwerking met Mediawijzer.net zijn er een aantal expertsessies  geweest over dit onderwerp. Naast diverse artikelen en presentaties zijn er ook tools ontwikkeld zoals het competentiemodel van Mediawijzer. Kennisnet is penvoerder en zorgt voor een adequate organisatie van het programmabureau Mediawijzer.net. Toelichting De resultaten die het programma Mediawijzer.net in 2012 heeft geboekt  zijn boven verwachting.

Resultaat

De 14 projecten uit de regeling van 2011 zijn door de partners succesvol opgeleverd. Er zijn 8 nieuwe projecten gestart, gericht op inbedding van mediawijsheid in mediaopvoeding en onderwijs. De resultaten hiervan worden in de loop van 2013/2014 opgeleverd. Samen met het netwerk is voor de derde keer de succesvolle publiekscampagne ‘De Week van de Mediawijsheid’ georganiseerd met als thema: mediaopvoeding. Meer dan 43.000 leerlingen hebben in deze week het ervaringsspel MediaMasters gespeeld. Het spel is door scholen, leerlingen en ouders zeer enthousiast ontvangen en heeft een gouden Esprix en internationale Zilveren IMC Award gewonnen voor marketing voor goede doelen. De campagne genereerde veel publiciteit, mede door de inzet van veel BN-ers. Het onderwerp mediawijsheid is hiermee stevig op de kaart gezet. De bekendheid van het begrip mediawijsheid bij ouders is nu 60%, de bekendheid van de site mediawijzer.net bij ouders van kinderen tussen 10-14 jaar is gestegen van 22% in 2010 naar 36%. Kennisnet realiseert en beheert de website Mediawijzer.net. Toelichting De nieuwe themawebsite www.mediawijsheid.nl is opgeleverd. Het is een  doorverwijssite voor het grote publiek voor alles wat met mediawijsheid te maken heeft. Doelstelling Mediawijzer.net (gedeelde verantwoordelijkheid): De ontwikkeling van het expertisecentrum tot een intersectorale netwerkorganisatie en de ervaren meerwaarde door aangesloten partners. Toelichting Het Mediawijzer-netwerk is sterk gegroeid tot meer dan 800 partners (doel  was 500). Het netwerk heeft actief deelgenomen aan mediawijsheidevents zoals de IPON, de Mediawijsheidmarkt en drie Expertsessies. Deze events werden goed gewaardeerd. Het jaarplan is goedgekeurd door de stuurgroep en verzonden aan OCW. De tien mediawijsheidcompetenties die door het expertisebureau zijn ontwikkeld zijn definitief. Deze worden nu gebruikt als basis voor verdere werkzaamheden. In het kader van het nieuwe onderzoeksinstrument RADAR zijn vijf expertsessies gehouden onder leiding van Boris van der Ham.

32

Voorzieningen

DaVindi

Beschrijving

Instellingen vinden het belangrijk dat leerlingen in het primair onderwijs veilig kunnen zoeken op internet. In 2012 wordt DaVindi daarom getransformeerd tot een veilige zoekomgeving die leerlingen in het primair onderwijs ondersteunt in hun ontwikkeling naar mediawijsheid.

Resultaat

DaVindi - Zoekvragen 1200000

1000000

800000

600000

400000

200000

0 jan

feb

Doelstelling

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

Toelichting 

Tijdens de eerste maanden van het jaar is een grote achterstand ontstaan ten opzichte van de doelstellingen voor die periode. Sinds de lancering van de nieuwe versie van DaVindi voor het po is er een enorme toename in het gebruik. Dit heeft ook te maken met een communicatiecampagne op het thema mediawijsheid. Uiteindelijk heeft DaVindi 3% minder zoekvragen gehad dan vooraf als doelstelling was vastgelegd. Kennisnet maakt de zoekinterface van DaVindi geschikt voor leerlingen in het primair onderwijs. Een belangrijke ingang naar DaVindi wordt gevormd door de Kennisnet Kidssite. Toelichting De transformatie van DaVindi naar een veilige zoekomgeving voor het  basisonderwijs is in mei afgerond. Deze nieuwe versie is met enthousiasme ontvangen door het onderwijsveld. Er is een koppeling gemaakt tussen DaVindi en de Kennisnet Kidssite. Bezoekers van de Kidssite kunnen snel zoeken op de relevante thema’s. Er wordt veel gebruikt gemaakt van deze faciliteit. De DaVindi-collectie wordt adequaat bijgehouden door een redactie van po-docenten en mediothecarissen. Toelichting De redactie is actief bezig met het beheer van de DaVindi-collectie.  Innovatie

Co-creatie met Pabo’s en Lero’s

Beschrijving

Docenten in opleiding zijn een uitstekend aangrijpingspunt om innovatie in de instelling te introduceren. Het eigen innovatief vermogen van het onderwijs wordt versterkt, waardoor instellingen beter kunnen inspelen op ontwikkelingen in hun omgeving. Het versterken van de innovatiekracht van pabo’s met innovatieve ict-toepassingen en technologie voor toekomstgericht(er) onderwijs. Kennisnet begeleidt tien experimenten van (af)studerende pabo- en lero-studenten. Toelichting In samenwerking met Pabo Iselinge zijn voor 10 onderwijs-vraagstukken  innovatieve ict-toepassingen geselecteerd die structureel zijn ingebed in het curriculum van de pabo. Het doorlopen van het innovatie proces en de

Resultaat

33

resultaten van de experimenten zijn gedeeld op hetlerenvandetoekomst.nl. In een innovatieregeling zijn 9 pabo’s geselecteerd voor begeleiding bij het opzetten van en experimenteren met het didactisch inzetten van innovatieve ict-toepassingen. De resultaten van deze projecten worden in juni 2013 opgeleverd. Innovatie

Nieuwe onderwijsvormen

Beschrijving

Voor een instelling is het belangrijk om voldoende verandervermogen in de organisatie te herbergen om te borgen dat het onderwijs aan blijft sluiten bij het tempo van verandering in de samenleving. Kennisnet brengt haar 21 learners en het bedrijfsleven samen om tien nieuwe leersituaties te bedenken en beschrijven, waardoor leren aan blijft sluiten op de dynamiek van de samenleving en arbeidsmarkt. Hiertoe wordt een online co-creatie platform ingezet. Toelichting Er zijn tientallen vraagstukken ingebracht via een online co-creatie  platform onder de noemer ‘de stem van het onderwijs’. Na een digitale stemronde zijn drie vraagstukken geselecteerd door het onderwijsveld waarvan er twee een plaats hebben gekregen binnen lopende activiteiten. Diverse blogposts zijn op de Innovatieportal geplaatst naar aanleiding van de binnengekomen vraagstukken. Kennisnet organiseert een ‘hackathon’ om ideeën in het onderwijs los te maken. Toelichting Het winnende vraagstuk van ‘de stem van het onderwijs’ is in een  hackathon samen met de inbrengers en experts verder uitgewerkt en opgenomen binnen de lopende activiteiten. Een hackathon is een evenement waar professionals samenkomen om in korte tijd collaboratief producten te ontwikkelen.

Resultaat

Innovatie

Internet of Things

Beschrijving

Alledaagse objecten in de omgeving zoals camera’s, sensoren of smartphones verzamelen een toenemende hoeveelheid informatie die wordt gedeeld via internet. De laagdrempelige, open toegang tot deze informatie heeft ingrijpende, nog onoverzichtelijke gevolgen voor de samenleving en daarmee voor het onderwijs. Kennisnet verkent met experts binnen en buiten het onderwijs de impact van het Internet of Things op leren. Dit resulteert in een rapportage met voorbeelden uit de onderwijspraktijk. Toelichting In verschillende blogs is de ontwikkeling van internet der dingen verkend.  Daarnaast heeft een succesvolle hackathon drie prototypes (stageplekken, school/leerling contact en history of objects) opgeleverd van practische toepassingen van het Internet of Things, waarvan één prototype in een experiment is uitgewerkt (history of objects). Vervolgens voert Kennisnet met een instelling een experiment uit waarbij grote hoeveelheden sensoren worden ingezet om informatie te verzamelen over de activiteiten binnen en buiten de instelling. Hierbij gaat het om het bepalen van de relevantie en waarde van de verkregen informatie voor het leren en de organisatie van dat leren. Toelichting Het experiment, history of objects, is op een VMBO school uitgevoerd in  samenwerking met het ontwerpteam. Het experiment is op dit moment in uitvoering. In het experiment is werkapparatuur waar leerlingen mee werken verbonden met het Internet waardoor docenten preciezere feedback kunnen geven op het handelen van de leerling, zonder daarvoor fysiek bij de handeling aanwezig te moeten zijn.

Resultaat

34

Innovatie

Human enhancement en mens-machine interfaces

Beschrijving

Ict biedt mogelijkheden menselijke prestaties te verbeteren voorbij aangeboren mogelijkheden. Leervermogen en wat mensen zelf (nog) moeten leren, worden hierdoor sterk beïnvloed. Kennisnet verkent de ontwikkelingen in mens-machine interfaces, human enhancement en de mogelijke impact daarvan op leren. Elk kwartaal volgt een beknopte update. Toelichting In samenwerking met de Waag is een project ‘Embodied Learning’ gestart  waarbij op basis van bewegend leren toepassingen worden gecreëerd om 21st century skills vorm te geven in een leeromgeving. In juni 2013 wordt de toepassing opgeleverd.

Resultaat

Innovatie

Scouting en trendwatching

Beschrijving

Er is een continue stroom van technologische ontwikkelingen en trends met een nog onbekende impact op het leren en de organisatie van dit leren. Kennisnet stelt een innovatieradar samen, met daarin relevante (technologische) ontwikkelingen en trends voor het onderwijs. Toelichting Aan de hand van de Gartner Hypecycle methodiek is een selectie  gemaakt van technologieën die relevant zijn voor het Nederlandse onderwijs. Deze selectie is gebuikt om de innovatieradar aan te vullen en te verdiepen. Ook zijn deze technologieën verbonden aan thema’s die spelen in het Nederlandse onderwijs. Kennisnet realiseert een monitor waarin de kansrijkheid van innovaties wordt beoordeeld door docenten. Toelichting Voor 2012 is deze monitor niet gerealiseerd. In 2012 lag de focus minder  op concrete toepassingen in het primaire proces. In het project “Leren van de Toekomst” is er wel geëxperimenteerd met toepassingen in de les, maar daar is het onderzoek gericht op innovatiekracht en niet op het effect van de toepassingen op het leren. Kennisnet stelt een menukaart voor presentaties van de unit innovatie op. Toelichting De menukaart is opgeleverd en wordt gebruikt. De presentaties worden  continu verrijkt met de laatste inzichten en resultaten.

Resultaat

En verder

Met SURF levert Kennisnet een sector overstijgend trendrapport op over innovatie in leren. Toelichting In het eerste halfjaar is een aantal gesprekken gevoerd met SURF. Er is  toen geconcludeerd dat de verschillen tussen de sectoren te groot zijn om zinvol een sector overstijgend rapport uit te brengen. Er is daarom besloten om sectorspecifieke publicaties van trendrapporten te maken. Kennisnet zal deze trendrapporten in 2013 in samenwerking met saMBOICT en Schoolinfo publiceren. Kennisnet twittert dagelijks over actuele innovatieve ontwikkelingen en publiceert op haar innovatieblog minimaal wekelijks een verdiepend stuk. Toelichting Op de innovatieportal zijn gemiddeld elf nieuwe blogs per maand  verschenen over de voortgang en resultaten van de innovatieactiviteiten en actuele trends en ontwikkelingen. Daarnaast zijn er verschillende artikelen van Kennisnet over innovatie verschenen in vakbladen zoals Vives en van 12-18. De podcast is regelmatig de populairste podcast van Nederland in de categorie ‘Onderwijs’. Aantal twittervolgers van @KN_Innovatie in 2012: 1171 (Q1: 375, Q2: 674, Q3 865) Aantal downloads van podcasts (12) in 2012: 16.127 Aantal downloads van de innovatie app: 769 (3599 bezoeken)

35

2.5

Fundament onder onderwijs en ict

De activiteiten die hierboven zijn beschreven kunnen alleen gerealiseerd worden door een krachtig en toegankelijk fundament die sectoren en instellingen kunnen gebruiken bij de succesvolle implementatie van onderwijs en ict. Dit fundament bestaat in de eerste plaats uit empirisch gefundeerde inzichten. Anderzijds bestaat het fundament uit een aantal samenhangende platformdiensten die vanuit Voorzieningen worden gerealiseerd en beheerd en die (boven)sectoraal de randvoorwaarden scheppen voor een succesvolle implementatie van ict en onderwijs in de instellingen/sector. Onderzoek

Empirisch gefundeerde inzichten

Beschrijving

Richtinggevend en legitimerend voor keuzes van ict is de bijdrage aan de opbrengsten van onderwijs. Kennisnet levert empirisch gefundeerde inzichten door regie te voeren op onderzoek naar het rendement van ict-toepassingen in het onderwijs. Vraaggestuurde kennisontwikkeling door uitvoering van het onderzoeksprogramma ‘Kennis van Waarde Maken’

Resultaat

40 35 30 25 20 15 10 5 0 Jan

Feb

Mrt

Apr

Mei

Jun

Jul

Aug

Sep

Okt

Nov

Dec

2013

Aantal lopende onderzoeken Cumulatief aantal afgeronde onderzoeken

Doelstelling 2012

Toelichting 

De doelstelling voor 2012 is met 31 afgeronde onderzoeken ruim behaald. De verbreding van de focus van ict in het leren naar ict in het organiseren en sturen & verantwoorden is ook duidelijk in de onderzoeken terug te zien. Naast een focus op ict in het secundaire proces is er in 2012 ook veel aandacht geweest voor professionalisering. Verzorgen van de Nederlandse bijdrage aan het internationaal vergelijkend onderzoek (IEAICILS) naar digitale vaardigheden van leerlingen. Toelichting In 2012 zijn het vooronderzoek, de fieldtrial en de voorbereiding van het  hoofdonderzoek afgerond. In 2013 wordt het hoofdonderzoek daadwerkelijk verricht, de rapportage staat gepland voor 2014. Beschikbaar stellen van wetenschappelijk onderbouwde inzichten over de bijdragen van ict aan de kwaliteit en doelmatigheid van het onderwijs. Toelichting In 2012 zijn de volgende onderzoeken afgerond:  Primair onderwijs -

Onderzoek Val junior in het kader van Regeling EXPO (IVA: po)

-

Onderzoek Skozok/Rekentuin in het kader van de Regeling EXPO (Kohnstamm Instituut: po)

36

-

Effect van een computerprogramma met metacognitieve hints op begrijpend lezen (RUG; po)

-

Vraaggestuurd leren met digitale conceptmapping (HAN: po)

-

Dynamische representaties op het digitale schoolbord (UT; po)

-

Simulaties hands-on activiteiten natuuronderwijs po (UT: po)

Voortgezet onderwijs -

3e projectjaar Benutting van Outline Tools voor schrijven en leren van leerlingen (OU: vo)

-

ict leren integreren in de onderwijspraktijk (CVO West Fryslân; vo; tussentijds stopgezet)

-

Vooronderzoek Bring Your Own Device (OIG; vo)

-

Heranalyse OIG onderzoek Cloud Computing (Pyrrhula: vo) Vensters voor Verantwoording vo: praktijkmodellen van gebruik (Oberon: vo; tussentijds stopgezet)

-

DocentPraktijken in ict-rijk wiskunde onderwijs (Freudenthal Instituut; vo)

-

Dalton 3.0: Digitaal portfolio (Saxion Kenniscentrum Onderwijsinnovatie: vo)

-

Vooronderzoek ‘Professionele aandacht voor digitale geletterdheid’ (Helen Parkhurst: vo)

Middelbaar beroepsonderwijs -

1e projectjaar Faciliterende rol van ict bij ontwikkelingsportfolio’s in competentiegericht onderwijs (MU: mbo)

-

7 onderzoeken in het kader van de Regeling EXMO (IVA i.s.m. Nimeto, Aventus/Taggle, Graafschap, ROC-Zeeland/I-roc, ROC-VA en 1 onderzoek door Expertisecentrum Nederlands i.s.m. Graafschap/Deviant en Instruct en 1 onderzoek door ITS i.s.m. Wellant College) Onderzoek Future in Mobility in het kader van de Regeling EXMO (TUE: mbo)

-

Vraagverheldering scenario’s videolessen (UU ism Deltion; mbo)

Sector-overstijgend - Acceptatie en implementatie van didactische inzet van ict (INHolland: po/vo/mbo/Lero’s) -

goedgekeurde voorstellen voor reviews in het kader van thematische bijdragen over onderwijs en ict t.b.v. online magazine 4W, waarvan 4 gepubliceerd in 2012 (diverse scribenten: po/vo/mbo/Lero’s)

-

Review Bernie Dodge over Engagement (COCON; po/vo/mbo/Lero’s)

-

Review leren met ict voor Didactief (Kennisnet; po/vo/mbo/Lero’s) Review domeinen Organiseren en Verantwoorden (Kennisnet; po/vo/mbo/Lero’s)

-

Eindrapportage internationale werkgroep EdusummIT 2011 (UT: po/vo/mbo/Lero’s)

-

Review ‘Krachtige en effectieve digitale leermiddelen’ (CLU: po/vo/mbo)

-

Review ‘Wat heeft ict betekend voor het onderwijs?’ (Kennisnet: po/vo/mbo/Lero’s)

-

Deelname aan internationaal onderzoek naar informatievaardigheden van leerlingen: fases t/m voorbereiding uitvoering hoofdonderzoek (UT: po/vo/mbo/Lero’s)

37

Voorzieningen

Onderwijs Community Cloud

Beschrijving

Met de Onderwijs Community Cloud heeft het onderwijs de beschikking over een efficiënt en betrouwbaar platform dat voorziet in de ontwikkeling en het beheer van (sector) overstijgende ict-initiatieven en toepassingen voor instellingen, sectorraden, Stichting Schoolinfo, saMBOICT en overige publieke en private partners als DUO en NIBG. Kennisnet ontlast deze organisaties door het (structurele) beheer van ict-voorzieningen te organiseren en uit te voeren. De Onderwijs Community Cloud vormt de basis onder voorzieningen van Kennisnet zoals Wikiwijs en Leraar24, maar ook van platformdiensten als Edurep en de Kennisnet Federatie. Daarnaast verzorgt Kennisnet via de Cloud beheertaken en de technologische ontwikkeling van ict-voorzieningen van het onderwijs over bijvoorbeeld Vensters voor Verantwoording. Kennisnet verkent hoe de Onderwijs Community Cloud ook voor (kleine) groepen instellingen als oplossing te gebruiken is bij hun organisatie van het leren. Toelichting Hier is in 2012 een verkenning voor opgestart. Hier is in 2012 een  verkenning voor opgestart. Als gevolg van herprioritering is de nadruk komen te liggen bij sectorbrede of -overstijgende initiatieven die in 2012 al ondersteund moesten worden door het OCC. De verkenning zal in 2013 vervolgd worden. Kennisnet levert hierbij het volgende niveau van dienstverlening:

Resultaat

-

uitvoeren van 24/7 beheer met een beschikbaarheid over het gehele jaar van 99,8%, een toereikende connectiviteit en een integraal securitymanagement;

-

bieden van ondersteuning op technisch- en functioneel gebied op de dienstverlening zoals monitoring en incident-/changemanagement;

-

geven van advies over de mogelijkheden nu en in de toekomst;

- borgen van vertrouwelijkheid, veilige opslag en de coördinatie van datastromen; Toelichting  Geen bijzonderheden of aandachtspunten. Q1 Q2 Q3 Q4 Doel 2012 Uitvoeren van 24/7 beheer met 99.9% 99,9% 100% 100% 99,9% beschikbaarheid van 99,8%  Voorzieningen

Videoplatform

Beschrijving

Beeld- en geluidmateriaal wordt veel verwerkt in digitaal leermateriaal. Dit stelt echter specifieke eisen aan de functionaliteiten van de eindgebruikersdiensten. Het Videoplatform biedt deze gebruikersapplicaties ondersteuning bij de opslag van mediabestanden, het via internet uitspelen van deze bestanden en het omzetten van het ene bestandsformaat naar het andere. Kennisnet levert hierbij volgens het niveau van dienstverlening, vastgelegd in de SLA. Toelichting Dienstverlening is volgens SLA geleverd.  Kennisnet verkent de mogelijkheden om de dienst om te bouwen waarbij een deel van de functionaliteiten van het Videoplatform (deels) door marktpartijen/cloudoplossingen kan worden geleverd. Toelichting Hier is geen onderzoek naar gedaan omdat er geen directe functionele  noodzaak is om deze dienst om te bouwen en er andere prioriteiten waren die meer aansloten bij de behoeften van de gebruikers.

Resultaat

Voorzieningen

Edurep en MetaPlus

Beschrijving

Edurep is een centrale voorziening die (digitaal) leermateriaal vindbaar maakt door de metadata van verschillende collecties te verzamelen. Met de webapplicatie MetaPlus kunnen gebruikers op een gebruiksvriendelijke manier metadata van (leer)materiaal in Edurep verbeteren. Dit biedt gebruikers de mogelijkheid om bij te dragen aan de kwaliteit van collecties. De zoekresultaten van Edurep worden benut door verschillende onderwijsportals die elk een eigen profiel hebben.

38

Resultaat

Edurep functioneert conform SLA. De waardering van afnemers is minimaal een 7,5. Toelichting Edurep functioneert conform SLA.  Zes bijeenkomsten voor aanbieders en afnemers Toelichting Er zijn zes bijeenkomsten georganiseerd.  Aantal nieuw aangesloten contentproviders: 5 Aantal nieuw verbonden zoekportals: 3 Toelichting Er zijn 9 nieuwe providers aangesloten: Het Rijksmuseum, Khan  Academy, Medisch Onderwijs (LOREnet), Wikipedia en, in samenwerking met de Groene Kenniscoöperatie, 5 groene content providers. Teachers Channel, Schoolbordportaal, its learning en Davindi zijn aangesloten als zoekportal. Groen Kennisnet zoekt ook op Edurep, maar is indirect aangesloten.

Edurep - Queries 40000000 35000000 30000000

25000000 20000000 15000000 10000000 5000000 0 jan

feb

Doelstelling

Toelichting 

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

In totaal zijn er 16% minder queries uitgevoerd dan verwacht. Een van de redenen van deze achterstand is dat de nieuwe aansluitende partijen (content providers en zoekportalen) meer tijd nodig hebben gehad om de aansluiting tot stand te brengen dan verwacht. Op basis van deze constatering is de implementatieondersteuning aan deze partijen verhoogd. Deze partijen zijn daarom later in het jaar aangesloten dan gepland. Daarnaast heeft het ook tijd gekost voordat gebruikers bij deze partijen actief met de zoek functionaliteit gingen werken. Tegelijkertijd zijn door optimalisatie in de techniek minder queries nodig om tot de gewenste selecties te komen in de zoekportalen.

39

Voorzieningen

Kennisnet Federatie

Beschrijving

De Kennisnet Federatie zorgt ervoor dat instellingen, hun medewerkers en leerlingen met één login toegang krijgen tot de bij de Federatie aangesloten collecties en/of diensten.

Beschrijving

Federatieve authenticaties 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 jan

feb

Doelstelling

mrt

apr

mei

juni

realisatie 2012

juli

aug

sept

realisatie 2011

okt

nov

dec

Prognose

Toelichting 

Het aantal authenticaties is sinds de aanvang van het nieuwe schooljaar 2012-2013 omhooggeschoten en is 22% boven de doelstelling geëindigd. Alles functioneerde binnen de SLA en klanttevredenheid was een 7. Nieuw aan te sluiten leveranciers: 5 Toelichting Dit target is met 9 nieuwe leveranciers ruim behaald, en er blijven nieuwe  diensten zich melden om aangesloten te worden. Ook is Schoolinfo bezig om het venster voor docenten aan de federatie te koppelen. Daarnaast is Kennisnet met DUO stappen aan het zetten om hun zakelijk portaal federatief te ontsluiten richting de gebruikers in het onderwijs. Q1 Q2 Q3 Q4 2012 po-instellingen gekoppeld 117(200) 130(275) 131(350) 569 569 (500) (500) vo-instellingen (met ELO) zijn 781 855 885 879 gekoppeld mbo-instellingen gekoppeld 52(-) 53(-) 58(-) 58(-) 58(40) Toelichting Er is een duidelijk stijgende trend in het gebruik van de Federatie. Het  aantal authenticaties is na de zomervakantie hard gestegen en er komen steeds meer leveranciers bij. De doelstelling voor het aantal aangesloten scholen is ook behaald, waardoor alle doelstellingen in 2012 zijn behaald. Voorzieningen

Semantisch web en de flexibele inzet van leermateriaal

Beschrijving

Uit verschillende initiatieven is gebleken dat semantische technologie een essentiële versnelling en verbetering kan geven bij de vindbaarheid en toepassing van (digitaal) leermateriaal. Realiseren van Proof-of-concept tooling (beta-versies) voortbouwend op de pilot ‘Semantische curriculum browser Taal & Rekenen’. Toelichting De beheertool voor het Onderwijs Begrippenkader is ontwikkeld en  opgeleverd in juli 2012. Deze tool is bedoeld voor het beheer en de import van nieuwe begrippensets, en voor het uitleveren van vocabulaires gebaseerd op het Onderwijs Begrippenkader. Tevens is een project

Resultaat

40

gestart voor de realisatie van een generieke begrippenbrowser, op te leveren in februari 2013. Realiseren van proeftuinen om de mogelijkheden van het semantisch web toe te passen in het primaire proces van het onderwijs. Toelichting De proeftuinen Linkeddata vanuit het ECK2-programma zijn opgeleverd.  Er zijn eerste prototypes van verantwoordingskaarten opgeleverd voor zowel een commerciële als een open methode, gebaseerd op het in het Onderwijs Begrippenkader beschikbare (detail)curriculum van Leerplan in Beeld van SLO. Tevens is de bronnenaanwijzer opgeleverd. Er hebben inmiddels twee kenniskringsessies plaatsgevonden waarin kennisoverdracht en discussie over de proeftuinen heeft plaatsgevonden. Ontwikkelen en beschikbaar stellen van het onderwijs begrippenkader om de bruikbaarheid van het leermateriaal te vergroten. Toelichting Het Onderwijs Begrippenkader is sinds juli 2012 in productie. Vanaf  augustus kunnen ook op verzoek vocabulaires worden geleverd gebaseerd op het Onderwijs BegrippenKader, ter vervanging (verbetering) van de vocabulaires zoals die tot dusver werden gebruikt in de Educatieve Contentketen en beschikbaar waren via de vocabulaireBank. De vocabulaires voor de Kennisnet Zoek&vind-diensten zoals Edurep, MetaPlus, BronMetadataEditor en Wikiwijs zijn inmiddels ook in eerste versie opgeleverd: de Kennisnet-set. In de loop van 2013 zal deze in productie worden genomen. Voorzieningen

Educatieve Contentketen

Beschrijving

De Educatieve Contentketen is een netwerk van publieke en private organisaties die elkaar vinden in een gemeenschappelijke set afspraken. Kennisnet faciliteert het ontwikkelen van deze afspraken en ontwikkelt centrale diensten zoals Edurep, de Kennisnet Federatie en EduStandaard. Daarnaast werken SLO, de GEU en Kennisnet samen in het programma ECK aan het doorontwikkelen van de set afspraken om de vindbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid van digitaal leermateriaal te vergroten. Het programma ECK wordt door het ministerie van OCW apart gesubsidieerd. Implementatie en proeftuinen:

Resultaat

-

Realiseren van proeftuinen op basis van de in 2011 gemaakte afspraken en principes, om tot een grotere toegankelijkheid in de keten te komen.

-

Opzetten van proeftuinen op het gebied van arrangeren, uitwisselen toetsmaterialen en leerresultaten om de bruikbaarheid te vergroten. Toelichting Op de domeinen van arrangeren, uitwisselen van leerresultaten,  toetsmateriaal, distributie en toegang zijn flinke vorderingen gemaakt. De noodzakelijke afspraken en standaarden zijn opgeleverd en overgedragen aan EduStandaard voor beheer. Voor alle projecten geldt dat samen met ketenpartners implementaties zijn uitgevoerd, zodat ook ervaringen zijn opgedaan met het werken met de standaarden in de (school)praktijk. De proefimplementaties zijn nauwlettend geëvalueerd, zodat de ervaringen kunnen gebruikt kunnen worden voor de doorontwikkeling van de standaarden/afspraken. De proefimplementaties rond arrangeren zijn apart geëvalueerd door de IVA, gericht op de wijze waarop docenten met arrangeren omgaan en in hoeverre de afspraken en voorzieningen docenten ondersteunen bij het arrangeren. Adoptie en commitment: -

Bevorderen van gebruik door directe stakeholders. Beproeven met instellingen, uitgeverijen en distributeurs van de bestel- en leverprocessen van leermateriaal in het mbo.

41

Toelichting 

-

De ketensite, zoals voorgesteld in het communicatieplan, is opgeleverd en 'live' gegaan tijdens De Onderwijsdagen. De site is voor beheer overgedragen aan EduStandaard. Op De Onderwijsdagen zijn verschillende ECKsessies georganiseerd, inclusief een bestuurderslunch. De afgelopen periode zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd om de resultaten van het ECK-programma toe te lichten, o.a. voor alle Kennisnet-afdelingen, voor SLO, tijdens de GEU-ledendag en op diverse congressen/algemene onderwijsbijeenkomsten. De afspraken en standaarden op het gebied van distributie en toegang (bestel- en leverprocessen) zijn vastgesteld door alle ketenpartners en voor beheer overgedragen aan EduStandaard. Inmiddels is een Implementatieprogramma gestart met alle betrokken ketenpartners (inclusief scholen) om de standaarden in het onderwijs te implementeren (in eerste instantie vo en mbo). Governance en beheer: - Het registreren van de afspraken volgens de EduStandaard principes. - Het versterken van de EduStandaard werkgroepen binnen de ECK. Toelichting Op 30 oktober 2012 is een advies besproken in de  standaardisatieraad vanuit het ECK-programma over het herinrichten van de Governance en beheerstructuur van EduStandaard. Kern van het advies was een taakverbreding van EduStandaard met naast het beheren van bestaande standaarden o.a. ook de (door)ontwikkeling en implementatie-ondersteuning en –advies. Daarnaast verwachten de partners uit de Standaardisatieraad meer initiatief en regie van de Standaardisatieraad en EduStandaard. De Standaardisatieraad was positief over het advies en heeft gevraagd de plannen verder uit te werken. Dit heeft geresulteerd in een Meerjarenplan EduStandaard, waarin voorstellen zijn gedaan voor een nieuwe governance en beheerstructuur. Deze voorstellen zijn besproken in de Standaardisatieraad in januari en door de Standaardisatieraad overgenomen. Bureau EduStandaard geeft nu zelf verder invulling aan de gewenste verandering. Voorzieningen

Onderwijsstandaarden in EduStandaard

Beschrijving

EduStandaard is de beheerstructuur van SURF, Kennisnet en direct belanghebbenden bij de (door)ontwikkeling en het beheer van standaarden, toepassingsprofielen en vocabulaires. Waarborgen van goed beheer volgens de daarvoor geldende normen van open standaarden (BOMOS model). Het is de ambitie om alle standaarden onder één dak te brengen. Bevorderen van de adoptie van standaarden en het verwerven van een breed draagvlak. Toelichting EduStandaard heeft in 2012 de standaardisatieraad ingericht. Leden zijn  vertegenwoordigers van het onderwijs, publieke ondersteuners en private leveranciers. Ze zijn samengebracht om de registratie, het beheer en de implementatie van open standaarden te organiseren. De raad bestuurt het bureau EduStandaard wat door SURF en Kennisnet bemand en gefinancierd wordt. Dit bureau faciliteert de raad, de SIG-werkgroepen en alle procedures.

Resultaat

De inhoudelijke standaardisatiewerkzaamheden worden in de SIGwerkgroepen van EduStandaard behandeld. Deze werkwijze is in de eerste kwartalen van 2012 ingericht. Hierbij zijn de werkgroepen Metadata, Begrippenkader en Vocabulaires en Gebruik leermateriaal opgericht.De raad en het bureau zijn in de laatste kwartalen actief 42

geweest in het beschrijven en bepalen van de visie, doelstellingen en taakgebieden voor de langere termijn (2013-2014). Ook heeft standaardisatieraad in 2012 de afspraken Distributie & Toegang, Unieke presidente identifier leermiddelen en de begrippen sets van het Onderwijs Begrippen Kader (OBK) volgens de afgesproken procedures geregistreerd.

43

3 Impact en effecten Ict heeft ontegenzeggelijk een grote impact op instellingen, docenten en leerlingen. In allerlei vormen komt ict de instelling en het klaslokaal binnen. De wereld van docent en leerling is de afgelopen 10 jaar drastisch veranderd. De computer, het internet, social media en mobiele telefoons hebben de wereld kleiner gemaakt en de toegang tot kennis versimpeld. De manier om onderwijs te organiseren en administreren is onvergelijkbaar met vroeger en het belang van transparantie van instellingen richting overheid en samenleving is toegenomen. De verantwoording van Kennisnet maakt duidelijk wat de toegevoegde waarde van Kennisnet voor het onderwijs is. Naast de hiervoor beschreven inzet en resultaten voor de thema’s wordt de verantwoording gebaseerd op de bereikte outcome (impact en effecten) in het onderwijs en de prestaties van de diensten van Kennisnet. Het inzicht in de prestaties van de diensten is gebaseerd op het bereik en de waardering van deze diensten Om de impact en effecten van ict op het onderwijs te meten laat Kennisnet jaarlijks de Vier in balans monitor uitvoeren. Dit onderzoek wordt uitgevoerd onder docenten en managers in het po, vo en mbo. De effecten en prestaties van Kennisnet worden jaarlijks gemeten in het Klanttevredenheidsonderzoek (KTO) en tweejaarlijks in het Ketenpartneronderzoek (KPO). Het KTO meet het bereik en de waardering van de voorzieningen en expertise van Kennisnet onder docenten en managers. Het KPO meet de meerwaarde van Kennisnet in het onderwijs volgens en voor organisaties die in het onderwijsdomein werkzaam zijn. 3.1

Impact

Docenten en managers zijn er bijna allemaal van overtuigd dat ict veel meerwaarde heeft voor het onderwijs. Deze meerwaarde van ict wordt vooral gezien op het gebied van:  het verbeteren en het veranderen van het onderwijs;  de professionele ontwikkeling van docenten;  inzicht in de prestaties van leerlingen. Volgens docenten en ict-managers is de meeste winst te behalen op het gebied van besparing van geld en/of tijd. Deze winst is er vaak wel, maar is niet altijd duidelijk zichtbaar. Ict kent vaak hoge investeringskosten en wordt momenteel vooral naast bestaande middelen gebruikt. Dit leidt tot dubbele kosten. Daarnaast brengt de introductie van ict tijd en kosten met zich mee om alles effectief en efficiënt in te richten. Ook moeten docenten de nieuwe mogelijkheden leren kennen, nieuwe vaardigheden opdoen en onderzoeken hoe de technologie didactisch het beste kan worden ingezet. Hiervoor is extra tijd en aandacht nodig in het voorbereiden van de lessen, zeker als ict naast de bestaande lessen wordt ingezet

44

Impact ict in het leren De meeste docenten en managers zijn ervan overtuigd dat de inzet van ict een zeer positieve impact heeft op het geven van onderwijs. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat ze digitaal lesmateriaal beschouwt als motiverender voor leerlingen dan de traditionele leermiddelen. Digitaal lesmateriaal is vaak prikkelend, bevat soms spelelementen, sluit aan bij de leefwereld van de huidige generatie en stimuleert door dit alles meer tot leren. Daarnaast is digitaal leermateriaal makkelijker actueel te houden en te verspreiden onder leerlingen. Bovendien maakt de inzet van ict het mogelijk om differentiatiemogelijkheden voor leerlingen te creëren. Impact ict in het leren Door het gebruik van ict behalen leerlingen betere resultaten

Gemiddeld1

po

vo

mbo

Docenten

49%

64%

45%

33%

Het gebruik van ict stimuleert de creativiteit van leerlingen

Docenten

51%

48%

56%

45%

Door het gebruik van ict is er meer tijd voor individuele aandacht per leerling

Docenten

43%

52%

40%

35%

Het inzetten van ict leidt tot een tijdsbesparing voor leraren

Docenten

54%

64%

48%

48%

Managers

65%

73%

56%

57%

Het inzetten van ict leidt tot meer inzicht in de prestaties van leerlingen

Docenten

77%

87%

74%

68%

Managers

90%

90%

89%

89%

Ict is noodzakelijk/ helpt in de professionele ontwikkeling van leraren

Docenten

79%

88%

73%

74%

Managers

92%

93%

93%

86%

Dat ict op dit moment nog niet vaker door docenten wordt ingezet in de lessen komt naar eigen zeggen vooral door hindernissen van technische aard. Met name gebrekkige ict-voorzieningen en infrastructuur worden het meest genoemd als verklaring waardoor ict in praktijk minder wordt ingezet dan docenten zouden willen. Over het algemeen zijn managers een stuk enthousiaster over de meerwaarde van ict dan de docenten. De meerderheid van de managers is positief over de tijdsbesparing van docenten door de inzet van ict, vooral in het primair onderwijs is dit enthousiasme sterk aanwezig. Ook zijn managers positiever dan docenten over de rol van ict in de differentiatie tussen leerlingen. Volgens hun leidt tot meer inzichten in de prestaties tussen leerlingen. Dit inzicht is een eerste stap naar differentiatie en onderwijs op maat.

1

Docenten en Managers eens met de stelling. TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 45

Impact ict in het organiseren en sturen & verantwoorden Het gebruik van ict is niet meer weg te denken uit het secundaire proces. Sterker nog, bijna de gehele bedrijfsvoering wordt ondersteund door ict. Docenten en managers zijn erg positief over de inzet van ict op dit domein. Volgens managers kan een instelling geen efficiënte organisatie zijn zonder ict. Managers geven wel aan dat de inzet van ict niet gelijk leidt tot meer doelmatigheid en geldbesparing. Ook in het secundaire proces brengt ict hoge investeringskosten met zich mee en kost het tijd voordat de ict leidt tot meer efficiëntie. Impact ict in het organiseren en sturen & verantwoorden Ict maakt het voor de omgeving, ouders en leerlingen inzichtelijker wat de kwaliteit is van de onderwijsinstelling Ict is nodig voor een efficiënte organisatie van het onderwijs binnen onze school Het gebruik van ict leidt tot geldbesparing in het besturen van de schoolinstelling Het gebruik van ict leidt tot geldbesparing in het geven van onderwijs

2

Gemiddeld2

po

vo

mbo

Docenten

57%

59%

61%

49%

Managers

75%

73%

79%

71%

Managers

98%

97%

98%

96%

Managers

39%

38%

40%

48%

Managers

25%

25%

25%

32%

Docenten en managers eens met de stelling. TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 46

3.2

Effecten: resultaten meerjarenprogramma 2009-2012

2012 was het laatste jaar binnen het meerjarenplan 2009 – 2012 van Kennisnet. Bij de start van het meerjarenplan ‘natuurlijk met ICT’ zijn drie programmalijnen gedefinieerd: organisatie, professionalisering (van docenten) en leermateriaal. Per programmalijn zijn indicatoren benoemd en zijn streefwaarden voor 2012 bepaald. Deze indicatoren zijn als ‘streven 2012’ benoemd in onderstaande tabellen en grafieken. De in de vorige paragraaf beschreven impact van ict op het onderwijs is een gevolg van de wijze waarop instellingen gebruik maken van ict. Kijkend naar de antwoorden op de benoemde programmalijnen kan worden geconcludeerd dat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van ict. Het percentage digitaal leermateriaal en de inzet van toepassingen en computers laten een stijgende lijn zien. Op het gebied van afspraken die instellingen hebben gemaakt over de didactische inzet van ict is een wisselend beeld te zien. Docenten worden meer gestimuleerd om ict te gebruiken in hun lessen terwijl er geen duidelijk stijgende lijn te zien is in het aantal sectiebrede afspraken dat gemaakt wordt. Afspraken over de aanschaf en het beheer van ict laten wel zien dat instellingen steeds volwassener worden in de inzet van ict. Er is dus een stijgende lijn te zien in het (goed) gebruik van ict. Organisatie: meer scholen hebben een visie op de inzet van ict Vanuit de programmalijn organisatie ondersteunt Kennisnet managers bij het ontwikkelen en implementeren van een visie op de inzet van ict. Daarnaast is er aandacht voor de ondersteunende processen. 2007

2008

2009

2010

2011

Streven 2012

2012

15%

16%

16%

17%

26%

25%

25%

7%

4%

11%

5%

14%

15%

11%

Middelbaar 28% 23% 23% 20% beroepsonderwijs School of sectiebrede afspraken over de didactische inzet van ict 3

27%

50%

20%

Primair onderwijs Voortgezet onderwijs

Uit de Vier in Balans monitor blijkt dat vrijwel alle docenten aangeven dat de inzet van ict door hun directie wordt gestimuleerd. Wat betreft de mate en de manier waarop docenten ict inzetten in de les, ervaren zij veel keuzevrijheid. Deze keuzevrijheid blijkt uit het feit dat een ruime meerderheid van de docenten aangeeft dat er wel afspraken zijn over de didactische inzet van ict, maar dat deze afspraken niet voor alle onderdelen gelden. Wel geven docenten en ict-managers aan dat het management in de loop der jaren meer prioriteit is gaan geven aan het faciliteren van ict-gebruik. Enerzijds doordat er steeds meer dragers (hardware) worden aangeschaft. Anderzijds doordat er steeds meer begeleiding komt binnen de school, bijvoorbeeld door het aanstellen van informatiemanagers en ict-coördinators. Deze toename gaat echter niet gepaard met sectiebrede afspraken.

3

Manager. Vraagstelling: Voor vrijwel alle leerstofonderdelen zijn school/instelling- of sectiebrede afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict. De inzet van ict sluit aan bij de opvattingen die wij op deze school/instelling hebben over onderwijs en leren. Ict is bij alle leraren geïntegreerd in hun onderwijs. TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 47

Naast de afspraken die binnen instellingen gemaakt worden over de didactische inzet van ict is er dit jaar ook gekeken naar afspraken die zijn gemaakt over de aanschaf en het beheer van ict. Deze afspraken geven, net als de afspraken over de inzet van ict, een goed beeld van de organisatie binnen een instelling. Bij een forse meerderheid van de instellingen zijn er afspraken gemaakt over de aanschaf en beheer van ict. 2012 Primair onderwijs

66%

Voortgezet onderwijs

79%

Middelbaar 75% beroepsonderwijs School of sectiebrede afspraken over de aanschaf en beheer van ict4 Ook is er dit jaar breder gekeken naar het gebruik van ict in het organiseren en verantwoorden van het onderwijs. Er is een aantal nieuwe indicatoren opgesteld om dit gebruik inzichtelijk te maken. Met deze nieuwe indicatoren wordt getracht de verbreding van de focus van Kennisnet zichtbaar en meetbaar te maken. Uit deze resultaten blijkt dat in het secundaire proces ict voornamelijk wordt gebruikt voor het voeren van een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de leerlingadministratie, personeelsadministratie en een roostersysteem. Gegevens worden daarbij ook veel gebruikt om intern te sturen en ter verantwoording richting OCW. po

vo

mbo

Gebruik gegevens uit administratiesystemen voor het aanleveren van overzichten ter informatie voor het management

49%

56%

63%

Gebruik gegevens uit administratiesystemen bij het aanleveren van data of gegevens aan OCW en de inspectie

33%

46%

39%

Gebruik gegevens uit administratiesystemen in communicatie naar buiten toe

65%

63%

58%

35%

20%

Gebruik gegevens uit administratiesystemen om het gesprek aan te gaan 22% met docenten Gebruik ict en gegevens in het secundaire proces, enkele keren per maand of vaker5

Primair onderwijs Voortgezet onderwijs

Geen

Alleen gegevens Leerlingvolgsysteem

Alleen e-mail of social media

Beide

15%

28%

21%

37%

6%

18%

27%

49%

Middelbaar beroepsonderwijs 15% 19% 35% 31% Gebruik van gegevens uit leerlingvolgsystemen en e-mail en/of social media om te communiceren met ouders en leerlingen6 Het bespreken van resultaten met docenten en het communiceren met ouders en samenleving via online middelen is nog niet ingeburgerd.

4

Manager. Vraagstelling: Voor vrijwel alle onderdelen zijn afspraken over de aanschaf en beheer van ictvoorzieningen. Alle stafleden moeten zich houden aan deze afspraken. TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 5 Managers antwoorden op vragen over frequentie gebruik ict? TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 6 Vraag: Maakt u actief gebruik van ict bij uw communicatie naar leerlingen en ouders? TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 48

Professionalisering: steeds meer docenten zijn ict-bekwaam De programmalijn professionalisering richt zich op de docent. Daarbij gaat het om de ontwikkeling van ict competenties en vaardigheden om ict effectief toe te passen. Als indicator voor professionalisering wordt gekeken naar de frequentie van het gebruik van verschillende ict toepassingen door docenten. 2007

2008

2009

2010

2011

Streven 2012

2012

Primair onderwijs

51%

54%

55%

52%

65%

66%

70%

Voortgezet onderwijs

59%

60%

61%

61%

65%

66%

65%

Middelbaar 70% 74% 80% 79% beroepsonderwijs Een keer per maand of vaker gebruik van verschillende ict toepassingen7

80%

75%

72%

Er is een sterke toename in het gebruik van ict in het po. Het vo blijft stabiel en het mbo laat een daling zien. Als er gekeken wordt naar het gebruik van specifieke toepassingen die aan deze resultaten ten grondslag liggen kan nader worden verklaard waarom er een daling plaatsvindt in het mbo. Dit komt voornamelijk door een sterke daling in het gebruik van specifieke software voor het oefenen van leerstof en het gebruik van tekstverwerkingssoftware, hoewel dit laatste nog steeds door 80% van de docenten maandelijks of vaker gebuikt wordt.

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2007

2008 Primair onderwijs

2009 Voortgezet onderwijs

2010

2011

2012

Middelbaar beroepsonderwijs

Inzet van computers 10 uur per week of meer bij het geven van onderwijs 8 Als er daarnaast gekeken wordt naar de inzet van computers tijdens de les is er een duidelijke stijging te zien. In het po en vo neemt dit gebruik in 2012 sterk toe. Voor het po is dit hoger dan in voorgaande jaren, terwijl de stijging in het vo in lijn ligt met de stijging van 2007 tot 2010. Het mbo laat een wisselend beeld zien. Wel is er een over alle jaren heen genomen een stijgende trend te zien.

7

Het percentage docenten dat één keer per maand of vaker gebruik maakt van de volgende toepassingen: tekstverwerking, oefenprogramma’s, opzoeken van informatie, communicatie of samenwerking, elektronische leeromgeving, digitaal toetsen. (van al deze toepassingen wordt het gemiddelde genomen, respondent docent). In 2012 zijn de antwoordcategorieën uitgebreid met ‘enkele keren per kwartaal’ en ‘enkele keren per halfjaar’, en is ‘enkele keren per kwartaal’ meegenomen in de berekening. TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 8 Percentage docenten die ‘10 uur per week’ of meer antwoorden op de vraag: Hoeveel uur per week zet u computers in bij het geven van onderwijs? TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013 49

Leermateriaal: het aandeel digitaal leermateriaal neemt toe Het verbeteren van de beschikbaarheid, bruikbaarheid en toegankelijkheid van digitaal leermateriaal is de doelstelling van de derde programmalijn. De indicator hiervoor is de verhouding tussen folio en digitaal leermateriaal.

50% 40% 30% 20% 10% 0% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

Primair onderwijs

Voortgezet onderwijs

Middelbaar beroepsonderwijs

Streven po

Streven vo

Streven mbo

Percentage digitaal leermateriaal9 Het aandeel digitaal leermateriaal ten opzichte van folio is na jaren van langzame groei in 2012 sterk toegenomen. In het middelbaar beroepsonderwijs waren de streefcijfers in 2009 al gerealiseerd. De streefcijfers voor het primair onderwijs zijn in 2012 behaald. Voor het voortgezet onderwijs zijn de streefcijfers helaas niet behaald, maar is er wel een duidelijk stijgende lijn zichtbaar. Uit de Vier in Balans monitor komt een aantal verklaringen voor het niet gebruiken van digitaal leermateriaal door docenten. Ze hebben het idee dat het aanbod aan digitaal leermateriaal niet altijd aansluit bij de methode en twijfelen daarnaast aan de kwaliteit van de vakinhoud van het digitale materiaal.

9

Docenten antwoord op Welk deel van de leermiddelen die leerlingen dit schooljaar gebruiken is digitaal? TNS NIPO, in opdracht van Kennisnet: Vier in Balans monitor, 2013. In 2007 t/m 2011 was de vraag: Welk deel van de leermiddelen bestaat uit boeken en welk deel is digitaal? 50

3.3

Prestaties: waardering en gebruik

Jaarlijks wordt aan docenten en managers gevraagd of zij de diensten en expertise van Kennisnet kennen en hoe zij deze waarderen. De resultaten hiervan worden gecombineerd tot de zogenoemde Kwaliteitsindex, die al vanaf 2005 wordt berekend10. De Kwaliteitsindex is gebaseerd op een aantal specifieke diensten per sector en per doelgroep. Omdat er een aantal diensten is uitgefaseerd of opgegaan in andere diensten, is besloten om voor 2012 de index te berekenen op basis van enkele andere diensten. Deze index is ook (her)berekend voor 2011, om een vergelijking te kunnen maken. Voor 2012 komt de index uit op 132. Dit is een stijging ten opzichte van de nieuwe berekening voor 2011 (130) en de oude berekeningen voor de voorgaande jaren.

135

130

132

130 125 120 118 115

118 110

110 105 100 95 2008

2009

2010

2011

2012

Kwaliteitsindex Kennisnet

10

Voor iedere activiteit die deel uitmaakt van de index wordt de waarde berekend met behulp van de scores voor bekendheid en relevantie. Kwaliteitsindex = (a + (b * 10)) + (a + (b * 10)) + …………………)/x. a = percentage bekendheid van dienst bij doelgroep. b = mediaancijfer toegekend aan de relevantie van dienst voor het eigen functioneren van doelgroep. x = aantal diensten dat deel uitmaakt van de index. 51

De samenvattende tabel voor de drie sectoren ziet er als volgt uit: po Docent

Leerkracht basisonderwijs Leraar24 Wikiwijs Communities ism digitale school Totaalcijfer Kennisnet

Managers

Kennisnet.nl Presentaties, bijeenkomsten of workshops Publicaties Kennisnet alg.

2012 % bekend 52% 58% 63% 49% 95% 84% 51% 57% 99%

2012 relevant 7 7 6 7 7 7 6 7 7

Index po

vo Docent

Docent voortgezet onderwijs Leraar24 Wikiwijs Communities i.s.m. digitale school Totaalcijfer

Managers

Kennisnet.nl Presentaties, bijeenkomsten of workshops Publicaties Kennisnet alg.

2012 % bekend 29% 42% 53% 49% 90% 83% 72% 72% 98%

2012 relevant 6 6 6 6 7 7 7 7 7

Index vo

mbo Docent

Website beroepsonderwijs Leraar24 Wikiwijs Communities Kennisnet Totaalcijfer

Managers

Kennisnet.nl Website beroepsonderwijs Presentaties, bijeenkomsten of workshops Publicaties Kennisnet alg. Index mbo

2012 % bekend 42% 37% 51% 28% 89% 77% 57% 70% 70% 95%

2012 relevant 6 7 6 6 6 7 7 8 8 7

2012

2011

122 128 123 119 165

124 121 119 130 170

154 111 127 169

162 103 115 169

135

135

2012

2011

89 102 113 109 160

103 112 109 127 167

153 142 142 168

152 125 133 168

131

133

2012

2011

102 107 111 88 149

100 92 108 92 162

147 127 150 150 165

142 106 117 130 162

130

121

De Kwaliteitsindex is duidelijk gestegen voor het mbo en gelijk gebleven voor het primair onderwijs. In de stijging van het mbo, vooral bij de managers, is duidelijk de veranderde koers van Kennisnet te zien, namelijk de verbreding van de focus van ict in het leren naar ict in het secundaire proces en de sterkere focus op managers. De daling in het vo is met name het gevolg van een sterke daling van de communities, wat we ook in de andere sectoren zien, en de portal ‘Docent voortgezet onderwijs’. De communities in het po en vo staan al lange tijd onder druk om te veranderen. Deze verandering is in 2012 in gang gezet en zal in 2013 afgerond worden. De reorganisatie van de communities heeft tot doel om meer interactie te faciliteren en de focus te verleggen naar leermiddelen (in samenwerking met Wikiwijs).

52

Ketenpartneronderzoek Naast docenten en managers heeft Kennisnet in 2012 het Ketenpartneronderzoek 11 laten uitvoeren, waarbij aan partner organisaties is gevraagd hoe zij het werk van Kennisnet waarderen. Deze organisaties hebben vaak een completer beeld van het werk van Kennisnet op de, voor docenten en managers, niet direct zichtbare gebieden. Het gaat hier bijvoorbeeld om het werk van Kennisnet op het gebied van standaarden, stuurinformatie en basisvoorzieningen. Uit dit onderzoek blijkt dat de organisaties het belang van Kennisnet voor ict in het onderwijs duidelijk erkennen. De activiteiten op het gebied van expertise, voorzieningen, innovatie en special products (bijvoorbeeld Wikiwijs, Acadin, Davindi en Leraar24) scoren gemiddeld een 7 wat betreft het belang dat Kennisnet deze taken uitvoert en de bijdrage hiervan op de inzet van ict in het onderwijs. Belang dat Kennisnet deze taken uitvoert

Bijdrage van Kennisnet op de inzet van ict

Expertise

7.3

6.7

Voorzieningen

7.7

7.4

Innovatie

7.3

6.8

Special Products

6.7

6.6

Rol Kennisnet

11

ITS, in opdracht van Kennisnet: Kennisnet en ketenpartners, 2013 53

4 Organisatie Kennisnet 4.1

Governance

Kennisnet is georganiseerd volgens een Raad van Toezicht model. De dagelijkse leiding is in handen van de directie die bestaat uit drs. A.J.M.M. (Toine) Maes (algemeen directeur) en drs. M. (Marianne) Mulder (directeur operations) die tevens eindverantwoordelijk is voor de unit Voorzieningen. Het managementteam bestaat uit beide directeuren en de managers van de units Expertise, Innovatie en Strategie & Externe Betrekkingen. De algemeen directeur vormt tevens het bestuur van de stichting. Raad van Toezicht De Raad van Toezicht bestaat uit elf leden en komt jaarlijks ongeveer vijf keer bijeen. Zes leden worden op voordracht van de sectorraden benoemd. Zo wordt geborgd dat Kennisnet van en voor het onderwijs blijft. De vijf onafhankelijke leden van de Raad zorgen voor de wisselwerking met de rest van de samenleving. In december 2012 bestond de raad uit de volgende leden:  Drs. H.N. (Henk) Hagoort (voorzitter), voorzitter Raad van Bestuur publieke omroep  N. (Niek) Barendregt, voorzitter College van Bestuur, Edudelta Onderwijsgroep  Drs. H. (Han) Dieperink, algemeen directeur Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf IMK  Drs. D. (Dave) Drossaert, rector UniC  Drs. J.M. (Joan) Ferrier, Ferrier consult  Drs. B.G.M. (Ben) Geerdink, voorzitter College van Bestuur ROC Rijn IJssel  A. (Ton) Hendriks, directeur Openbare Basisschool Het Palet, Ommen  Drs. A.W. (Aline) Pastoor, bestuurder bij diverse publieke organisaties  R. (René) Tromp, algemeen directeur GPO West-Nederland  Drs. A. (Ad) van der Wiel, koepeldirecteur bij de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm (vo en po) Op 1 april 2012 ontstond er (door het aflopen van de tweede benoemingstermijn) een vacature op het profiel ‘hoger onderwijs’. Gezien de samenstelling van de Raad werd bij het invullen van deze vacature nadrukkelijk gezocht naar een vrouwelijke kandidaat. Op 1 februari 2013 is Prof. dr. F.M.T. (Frances) Brazier benoemd tot de raad van toezicht. Prof. dr. F.M.T. Brazier is hoogleraar Engineering Systems Foundations aan de TU Delft. Programmaraad Daarnaast heeft Kennisnet een Programmaraad die de bestuurder adviseert. Daarbij gaat het onder andere over de vraag in hoeverre de activiteiten aansluiten op de ontwikkelingen in, en behoeften van het onderwijs. Deze Programmaraad bestaat uit vertegenwoordigers van het onderwijs en kent per sector een kamer met vier leden. De raad heeft een onafhankelijk voorzitter. De leden van deze kamers worden voorgedragen door de sectorraden in overleg met Schoolinfo en saMBO-ICT. Met het vertrek van Lia van Acht uit de PO-kamer en Hans Reiber uit de VO-kamer na hun tweede termijn, bestaan deze beide kamers vooralsnog uit drie leden. In december 2012 bestond de Programmaraad uit: 

J.J.W. (Hans) Esmeijer, onafhankelijk voorzitter

PO kamer  H.J.M (Hennie) Loeffen, lid College van Bestuur De Onderwijsspecialisten  M.R.M. (Margareth) Keijzer, voorzitter van de Stichting CPOW (Stichting Confessioneel Primair Onderwijs Waterland)  Drs. J.H.M. (Jeanette) de Heij MA, algemeen directeur SKBA (Stichting Katholiek Basisonderwijs Alphen aan den Rijn)

54

VO kamer  Drs. N.R. (Roderik) Rot, lid algemene directie Interconfessionele Scholengroep Westland  P. (Peter) de Visser, directeur-bestuurder van Stichting Onderwijsgroep Zuidwest-Drenthe.  Drs. H. (Harold) Wiggers, algemeen directeur Liemers College

MBO kamer  J.H. (Jan) Bartling, MIM, manager saMBO-ICT  H. (Hans) Doffegnies, directeur (a.i.) Dienst Informatisering & Automatisering van Summa College  W.J. (Willem) de Potter, voorzitter College van Bestuur Hoornbeeck College  Drs. P.A.J. (Paula) Sukel, lid College van Bestuur Onderwijsgroep Tilburg 4.2

Kennisnet exposure

De naamsbekendheid van Kennisnet in het onderwijs is hoog. In totaal is 92% van de docenten bekend met Kennisnet. Bij de managers is dit zelfs 98%. Het klanttevredenheidsonderzoek laat wel zien dat steeds meer managers en docenten Kennisnet alleen van naam kennen (33% van de docenten, t.o.v. 19,8% vorig jaar). Dit valt deels te verklaren door de gewijzigde opzet van het onderzoek, omdat in online onderzoek respondenten minder gevoelig zijn voor een sociaal wenselijk antwoord. Het heeft ook deels te maken met de strategische keuze van Kennisnet om meer via besturen kennis en expertise bij docenten te krijgen. Deze verklaring wordt bevestigd door de cijfers voor de managers, die een minder sterke daling laten zien. In november heeft Kennisnet een nieuwe missie gepresenteerd, “Laat ict werken voor het onderwijs”. Deze missie, die ook als pay-off gebruikt wordt, is een kernachtige samenvatting van het bestaansrecht van Kennisnet. Het meerjarenplan 2013-2017 geeft inzicht in de koers van Kennisnet en de manier waarop deze missie concreet gemaakt wordt. Onderwijsdagen In november vonden voor de vierde keer in Rotterdam De Onderwijsdagen plaats, georganiseerd door Kennisnet en SURF. Het programma van ruim 60 sessies en 4 keynotes omvatte presentaties over onder meer open onderwijs, learning analytics, mobiel leren, de cloud en digitale leer- en werkomgeving (DLWO). Politiek Dichtbij Kennisnet heeft de succesvolle Politiek Dichtbij-debatten van 2011 een vervolg gegeven. Met behulp van videoconferencing is een serie debatten tussen politici en vo-scholen georganiseerd, om de afstand tussen politiek Den Haag en leerlingen te verkleinen en om politici te laten kennismaken met een vorm van ict in het onderwijs. In negen verschillende debatten gingen scholieren de strijd aan met Jesse Klaver (GL), Ton Elias (VVD), Jack Biskop (CDA), Tanja Jadnanansing (PvdA), Harm Beertema (PVV), Michel Rog (CDA), Lisa Westerveld (GL), Manja Smits (SP) en Paul van Meenen (D66). Naast de verkiezingsreeks van de Politiek Dichtbij-debatten was Kennisnet rond de verkiezingen in het nieuws met het Kids verkiezingseiland dat werd gelanceerd door Minister van Bijsterveldt. Via het Verkiezingsland konden leerlingen in groep 7 en 8 zelfstandig aan de slag met de thema’s verkiezingen, politiek en democratie. Internationaal In 2012 heeft een aantal buitenlandse delegaties een bezoek gebracht aan Kennisnet. Hierbij was er vooral veel aandacht voor Wikiwijs, Mediawijsheid en het kader voor ict-bekwaamheid. Naast deze delegaties heeft Kennisnet actief materiaal en kennis gedeeld met andere Europese landen, zowel naar aanleiding van concrete vragen als met het verspreiden van Engelstalige publicaties, zoals bijvoorbeeld de Vier in balans monitor. Ook heeft Kennisnet meegedaan meerdere Europese conferenties. Kennisnet is een gewaardeerd lid van het Europees samenwerkingsplatform European Schoolnet, wat duidelijk blijkt uit de inbreng tijdens de Eminent Conferentie, de Policy innovatie committee en verschillende werkgroepen van de Europese Commissie (onder andere over OER).

55

4.3

Organisatieontwikkelingen

Per 1 januari 2012 is Kennisnet anders georganiseerd. Er zijn drie units die de dragers zijn van de nieuwe rollen van Kennisnet: Expertise, Voorzieningen en Innovatie. Daarnaast zijn er drie stafafdelingen: Strategie & Externe Betrekkingen, Onderzoek en Bedrijfsvoering & Control. Het MT, bestaande uit de directie, de managers van de drie units en de manager Strategie & Externe Betrekkingen, is verantwoordelijk voor de strategische koers van Kennisnet. Vanaf juli is de directeur Operations tevens formeel eindverantwoordelijk voor de unit Voorzieningen geworden, na deze functie een aantal maanden ad interim vervuld te hebben. Naast een organisatorische wijziging was er in 2012 ook veel aandacht voor de cultuur bij Kennisnet. Hierbij stonden de begrippen ‘resultaatgerichtheid’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’ centraal. Naast een aantal sessies met leidinggevenden en het MT is er ook Kennisnet-breed veel aandacht geweest voor de nieuwe cultuur. Kennisnet is in 2012 gestart met de invoering van een passende variant op het ‘Nieuwe Werken’ in de organisatie. Deze ontwikkeling valt samen met het cultuurtraject zoals hierboven beschreven. Ook in dit traject zijn ‘resultaatgerichtheid’ en ‘eigen verantwoordelijkheid’ de centrale begrippen. De werkgroep ‘werken bij Kennisnet’ heeft haar resultaten gepresenteerd en er is een haalbaarheidsanalyse uitgevoerd. In 2013 zal dit traject vervolgd worden onder de noemer ‘flexibel werken’. Mede door de bovenstaande drie veranderingen is er in 2012 veel aandacht geweest voor interne communicatie. Naast inhoudelijke Kennisnet Academies en inspiratiesessies om nieuwe ontwikkelingen en kennis over te dragen is er ook een aantal informele DRINCs georganiseerd. Tijdens de DRINC van november is de nieuwe missie van Kennisnet officieel intern gelanceerd. 4.4

Personeel

De samenstelling van het personeel en verzuimcijfers per 31 december 2012 worden weergegeven in onderstaande tabel. Gegevens per 31-12-2012 Aantal medewerkers Aantal FTE’s Verhouding man/vrouw in % Verhouding parttime/fulltime in % Aantal medewerkers in dienst getreden in 2012 (cumulatief) Aantal medewerkers uit dienst getreden in 2012 (cumulatief) Ziekteverzuimpercentage 2012

Toelichting 126 114,8 50,8/ 49,2 51,5/48,5 9 23 3,47% (Ter vergelijk: het ziekteverzuim in 2011 was 3,85%)

In 2012 zijn 23 medewerkers uit dienst getreden en er zijn er 9 medewerkers in dienst getreden. Wanneer er ten gevolge van vertrek van een medewerker een vacature ontstond, zijn keuzes gemaakt over het invullen van de betreffende functie, waarbij er voor is gekozen een deel van de opengevallen functies niet in te vullen. De relatief hoge uitstroom in 2012 houdt verband met een doorwerkeffect van de reorganisatie. Bovendien is er kritischer dan voorheen bekeken of het verlengen van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd wenselijk is. Kennisnet heeft als doelstelling een ziekteverzuimpercentage onder het landelijk gemiddelde (schommelend rond de 4%). In 2012 is dat voor het tweede jaar op rij gerealiseerd.

56

5 Financiën Het saldo staat van baten en lasten ad € 0,1 miljoen ligt € 0,2 miljoen boven de begroting en is in lijn met het saldo staat van baten en lasten van 2011. De totale lasten in 2012 van € 26,1 miljoen liggen € 0,4 miljoen onder de begroting en zijn € 3,3 miljoen lager dan in 2011. Dit laatste wordt veroorzaakt door minder aanvullende subsidieprojecten en een lagere basisfinanciering.

5.1

Exploitatierekening x €1.000

Baten Subsidiebaten Basissubsidie OCW Aanvullende projectsubsidies Totaal subsidiebaten Totaal overige baten Totaal baten Lasten Personele lasten Uitbestede diensten Afschrijvingen Huisvestingslasten Automatiseringslasten Communicatielasten Onderzoekslasten Stimuleringsbijdragen Overige lasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit deelneming SALDO STAAT VAN BATEN EN LASTEN

5.2

Begroting 2012

Realisatie 2012

Realisatie 2011

20.500 5.421

20.500 5.112

20.760 8.128

25.921 225 26.146

13.371 3.901 340 1.075 3.215 1.997 1.871 425 352

25.612 231 25.843

12.841 4.020 332 1.005 2.943 1.627 2.643 367 333

28.888 369 29.257

13.395 4.324 579 1.032 3.337 2.613 3.031 767 372

26.547

26.111

29.450

- 401

- 268

- 193

225 0

331 0

290 0

- 176

63

97

Baten

Het ministerie van OCW verstrekt Kennisnet subsidie voor het uitvoeren van haar activiteiten. Voor 2012 is aan Kennisnet een basissubsidie van € 20,5 miljoen toegekend. Daarnaast ontvangt Kennisnet aanvullende subsidies voor specifieke programma’s of projecten. Deze worden veelal samen met andere organisaties uitgevoerd. Per 1 januari 2012 bedroeg de projectreserve € 7,4 miljoen, waarvan € 4,0 miljoen was doorbetaald aan subsidiepartners. Per 31 december 2012 bedraagt de projectreserve € 3,8 miljoen, waarvan € 1,9 miljoen is doorbetaald aan subsidiepartners. De totale baten in 2012 bedroegen € 25,8 miljoen; dit is een daling ten opzichte van het inkomstenniveau van 2011 met € 3,4 miljoen, voornamelijk door minder inkomsten uit aanvullend gefinancierde projecten en de korting op de basissubsidie van € 0,4 miljoen. Ten opzichte van de begroting zijn de totale inkomsten € 0,3 miljoen lager dan gepland. De achterstand wordt voornamelijk veroorzaakt door achterstand bij de projecten 57

Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs (-€ 0,2 miljoen), Wikiwijs 2011-2013 (-€ 0,1 miljoen) en Stimuleringsregeling Mediawijsheid 2012 (-€ 0,1 miljoen); al deze projecten lopen door in 2013. Naast bovengenoemde tekorten is er een overschrijding van € 0,2 miljoen voor het project Portal School aan Zet, aangezien dit project nog niet was opgenomen in de begroting.

5.3

Lasten

De totale uitgaven bedroegen € 26,1 miljoen; € 3,3 miljoen lager dan in 2011. De uitgaven in 2012 blijven € 0,4 miljoen onder de begroting. Dit begrotingsverschil heeft aan de ene kant betrekking op lagere personele lasten (€ 0,5 miljoen), lagere automatiseringslasten (€ 0,3 miljoen) en lagere communicatielasten (€ 0,4 miljoen). Aan de andere kant is er sprake van hogere onderzoekslasten (€ 0,8 miljoen). De onderuitputting op personele lasten wordt voornamelijk veroorzaakt door een voorsprong in de beoogde realisatie van de voorgestane personeelsreductie, de vertraagde instroom nieuw personeel en een aantal openstaande vacatures. De onderuitputting op automatiseringslasten betreft vooral in een besparing op de kosten aansluiting van de internetaansluiting, lagere automatiseringslasten voor het beheer van de Onderwijs Community Cloud en Entree. Ook is de geplande overname van beheer van het project Vensters voor Verantwoording, op verzoek van Stichting Schoolinfo, later gerealiseerd dan begroot. De lagere communicatielasten worden veroorzaakt zowel door verminderde reclame en advertentie uitingen zowel in de basissubsidie als voor aanvullend gefinancierde projecten. De hogere onderzoekslasten kunnen worden verklaard door additionele onderzoeken in de domeinen “organiseren” en “sturen & verantwoorden”. Door de eerder genoemde besparingen op onder andere de personele lasten is extra investeringsruimte verkregen. In het kader van de strategie van verbreding naar de domeinen “organiseren” en “sturen & verantwoorden” is bewust gekozen om deze investeringsruimte te benutten om meer wetenschappelijk inzicht te verkrijgen in die nieuwe domeinen. 5.4

Saldo staat van baten en lasten

Het saldo staat van baten en lasten bedraagt € 0,1 miljoen. In 2011 was er een saldo van € 0,1 miljoen. Het resultaat zoals begroot en ook gerealiseerd bestaat uit drie onderdelen:   

het resultaat in de basissubsidie bedroeg € 0,2 miljoen (begroting -€ 0,1 miljoen); het resultaat op projecten bedroeg nihil (begroting € nihil); het resultaat op bestemmingsfondsen € 0,1 miljoen negatief (in lijn met begroting).

Het vrij te bestemmen resultaat wordt als volgt bepaald: Saldo staat van baten en lasten Vrijval algemene reserve Vrijval reserve overlopende verplichtingen Vrijval vervangingsreserve investeringen Vrijval bestemmingsfondsen Vrij te bestemmen resultaat

€ 63k € 87k € 3.716k € 44k € 52k € 3.962k

Voorgesteld wordt om een bedrag van € 3.716.000 toe te voegen aan de reserve overlopende verplichtingen en € 246.000 aan het bestemmingsfonds eOnderwijs.

58