KAS SELECTIONS Jaargang 19, nummer 4, november 2012
Kempen & Co Versterking infrastructuur met uitbreiding direct link KAS BANK in Nordics KAS BANK en dwpbank starten joint venture voor retail effectenprocessing in Europa Words from Wiesbaden: Depotbank KAS BANK en Solvency II Screen Event Congres Fiscaliteit en Actualiteit in Pensioenland OTC Derivaten onder EMIR Fort Advocaten De Ultimate Forward Rate: nu echt de laatste rente? Congres Risicomanagement Rendementsverbetering bij Securities Lending EU Short Selling Regulation
KAS Selections • november 2012
1
KAS Selections KAS Selections is een kwartaaluitgave van KAS BANK N.V. te Amsterdam, Londen en Wiesbaden. Hoewel deze uitgave met de meeste zorg wordt samengesteld, kunnen er geen rechten aan worden ontleend. Jaargang 19, nummer 4, november 2012 In dit nummer: Kempen & Co 3 Versterking infrastructuur met uitbreiding direct link KAS BANK in Nordics 5 KAS BANK en dwpbank starten joint venture voor retail effectenprocessing in Europa 6 Words from Wiesbaden: Depotbank 8 KAS BANK en Solvency II 10 Screen Event 11 Congres Fiscaliteit en Actualiteit in Pensioenland12 OTC Derivaten onder EMIR 14 Fort Advocaten 16 De Ultimate Forward Rate: nu echt de laatste rente? 19 Nieuwe klanten 21 Personalia21 Congres Risicomanagement 22 Global Custody Netwerk Nieuws 26 Rendementsverbetering bij Securities Lending 27 EU Short Selling Regulation 28 Laurens Visie 30 Commentaar op deze uitgave, suggesties voor toekomstige artikelen en verzoeken om op de verzendlijst geplaatst te worden, kunt u richten aan: Client Management Managing director: Mark Schilstra +31 20 55 72 550
[email protected] Clearing & Banking Services Associate director: Jeroen Duijn +31 20 55 75 562
[email protected] Fund & Insurers Services Associate director: Sicco Plesman +31 20 55 75 843
[email protected] Institutional Services Associate director: Tamis Stuker +31 20 55 75 880
[email protected] Sales & Business Development (S & BD) Managing director Mark van Weezenbeek +31 20 55 75 483
[email protected]
Voorwoord Jezelf feliciteren kan eigenlijk niet. Toch wil ik op deze regel graag een uitzondering maken. Want is één award ontvangen al mooi (als European Custodian of the Year), twee onderscheidingen winnen op één avond is nog mooier. Tijdens de European Custody Risk Awards ceremonie op 20 november in Londen kreeg KAS BANK twee awards uitgereikt: één voor onze Pension Fund Monitor app als ‘Technology Innovation of the Year’, de tweede als ‘Custodian of the Year – The Netherlands’. Volgens de onafhankelijke jury van financieel specialisten uit diverse sectoren heeft de app een revolutie teweeg gebracht door bestuurders actuele inzage te geven in de belangrijkste parameters van het pensioenfonds. Daarnaast levert de app een aanzienlijke bijdrage aan de educatie en besluitvorming van pensioenfondsbesturen. Als Nederlandse Custodian of the Year werd KAS BANK vooral gewaardeerd om de pure-play strategie en het bewust nagestreefde lage risicoprofiel van de bank. Uiteraard zijn wij trots op deze twee prestigieuze awards. Wij zien de toekenning echter vooral als een beloning voor de nauwe samenwerking met onze klanten bij het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten voor de financiële sector. Pilots en klankbordsessies spelen daarin bijvoorbeeld een belangrijke rol. Maar ook op alle andere terreinen van onze dienstverlening is uw feedback voor ons van groot belang. Namens alle medewerkers wil ik u dan ook graag heel hartelijk bedanken voor uw intensieve betrokkenheid bij KAS BANK. Wij danken deze awards met name aan u! In onze dienstverlening concentreren wij ons in het bijzonder op diensten waarmee u ‘in control’ blijft over uw administratie, uw rapportageverplichtingen en uw beleggingen. Ook in deze KAS Selections treft u daar weer voorbeelden van aan, zoals in de columns over EMIR en Solvency II. Actuele ontwikkelingen op het gebied van nationale en Europese wet- en regelgeving delen wij met u tijdens onze congressen in de hal van KAS BANK. Dit keer brengen wij verslag uit van onze congressen over fiscaliteit bij pensioenfondsen en de risicomanagementmethodiek voor het in kaart brengen en beheersen van de risico’s in de beleggingsportefeuille. De levendige presentaties van onze gespecialiseerde gastsprekers zorgden voor een geanimeerde gedachtewisseling. Ook op externe evenementen voeren onze medewerkers regelmatig het woord. Op het Beleggersberaad van IPNederland sprak Mark Schilstra over de gevolgen van de invoering van de UFR voor pensioenfondsen. Tijdens het Screen Event in Amsterdam trad Albert Röell op als voorzitter bij de afsluitende paneldiscussie ‘Van kredietcrisis naar regelcrisis?’. Belangrijk onderwerp in deze KAS Selections is natuurlijk ook de ondertekening van ons partnership met dwpbank. Met de start van een gezamenlijke joint venture geven wij daadwerkelijk invulling aan het nieuwe retail effecten processing platform voor de Nederlandse en Europese markt. Wij praten u bij over de recente ontwikkelingen.
Vormgeving: Ebbenhorst Design, De Meern
In onze serie over de bedrijven achter de klanten van KAS BANK geven wij het woord aan John Hak, directievoorzitter van Kempen & Co. Hij gaat onder andere dieper in op de impact van de financiële regelgeving en de discussie over de dekkingsgraad van de pensioenfondsen. Deze editie van KAS Selections is zo rijk gevuld dat ik ruimte tekort kom om alle onderwerpen kort aan te stippen. Ik sluit daarom af met de wens vele van u te mogen begroeten op onze traditionele Eindejaarsreceptie op 19 december aanstaande. En anders wens ik u nu alvast een voorspoedig 2013. Anticiperen is immers ook een vorm van in control zijn.
Druk: KAS BANK, Document & Systems Services
Sikko van Katwijk Raad van Bestuur KAS BANK
Tekstredactie: Robbert Veltman Eindredactie: Carla Boogers +31 20 557 5812
[email protected]
In het tweede deel van onze serie over de bedrijven achter de klanten van KAS BANK gaat John Hak, directievoorzitter van Kempen & Co onder andere dieper in op de impact van de strengere financiële regelgeving op zijn bedrijf en de discussie over de dekkingsgraad van
John Hak,
de pensioenfondsen.
directievoorzitter van Kempen & Co
Hoe kenmerkt u de bedrijfscultuur bij Kempen & Co?
wij strategische keuzes hebben gemaakt ten aanzien van de
Kempen & Co is alles behalve een doorsnee bank. Een
producten die wij aanbieden, slagen wij er in te excelleren.
traditionele bank zet zijn kapitaal en toevertrouwde middelen
Onze fondsen in hoog dividend aandelen, small caps,
in. Wij hebben onze cliënten alleen onszelf te bieden. Ons
credits, vastgoed en alternatieve fondsen bieden alle ‘alpha’
verstand, onze ervaring, onze creativiteit, onze wil om de
en hebben de afgelopen jaren diverse awards gewonnen.
beste te zijn. Als boutique die concurreert met grote
Dat geldt ook voor ons effectenbedrijf. De Extel ratings, ook
internationale instellingen zijn wij er ons terdege van bewust
wel bekend als de ‘Oscars’ in de industrie die worden
dat de keuze voor Kempen geen vanzelfsprekendheid is. En
toegekend op basis van input van ondernemingen en
wanneer de keuze voor Kempen is gemaakt, deze keuze
beleggers, geven bijvoorbeeld al jaren aan dat onze
elke dag weer verdiend moet worden. Dat besef vind je
analisten, salesmensen en traders in de ogen van onze
terug in de cultuur van Kempen en de mindset van de
cliënten tot de beste in de industrie behoren.
medewerkers. Professionals die het beste uit zichzelf en uit elkaar willen halen. Die verantwoordelijkheid durven nemen
De financiële wereld heeft te maken met
en verantwoordelijk gehouden willen worden. Wij realiseren
steeds strengere regelgeving, denk o.a. aan
ons dat wat wij doen ons niet uniek maakt, maar wel wie wij
Basel III, AIFMD, MiFID, EMIR en FATCA. Op
zijn en hoe wij het doen, met elkaar en in samenwerking met
welke manier bereidt Kempen & Co zich hierop
onze cliënten.
voor? En welke rol zou uw custodian daarin moeten spelen?
Wat is de strategische visie van Kempen & Co
Er komt inderdaad heel veel nieuwe regelgeving op de
tot behoud van de band met de cliënt?
financiële sector af. Hoewel niet al deze regelgeving in de
Wij dienen de klantverwachtingen waar te maken, maar
volle breedte impact heeft op een gespecialiseerde speler
liever nog te overtreffen. Binnen Kempen Capital
als Kempen & Co, vergt de implementatie van de voor ons
Management doen wij dat enerzijds door integrale
relevante wet- en regelgeving aanzienlijke inspanningen.
maatwerkoplossingen te bieden voor uitdagingen die
Daarbij maken we graag gebruik van de kennis en kunde
pensioenfondsen en verzekeraars kennen in het managen
van andere partijen in de markt. Ook KAS BANK heeft ons
van hun beleggingen in relatie tot hun verplichtingen.
op onderdelen van wet- en regelgeving van nuttige input
Anderzijds kennen wij specialistische beleggingsproducten
voorzien. Wij zijn al met al goed in staat om onze systemen,
waarvoor wij structureel ‘alpha’ dienen te realiseren. Doordat
processen en procedures tijdig aan te passen. KAS Selections • november 2012
3
Waar wij ons wel zorgen over maken, is het level playing field
de stroom op. Zo zijn we ook de afgelopen jaren hard
met buitenlandse concurrenten. Ten aanzien van onder
gegroeid in vermogensbeheer, zowel in onze producten als
werpen als de distributievergoedingen, aandelenklassen in
in fiduciair management. Wat betreft ons effectenbedrijf en
Nederlandse beleggingsfondsen en remuneratie, wijkt de
corporate finance worden we in Nederland – ondanks een
koers van de Nederlandse beleidsmakers en toezicht
groeiend marktaandeel – weliswaar geconfronteerd met
houders op onderdelen af van de koers van internationale
lagere volumes, maar weten wij buiten Nederland groei te
beleidsmakers en toezichthouders. Aangezien wij op een
realiseren in onze kernsectoren indirect vastgoed, life
internationaal speelveld opereren, kan dit van invloed zijn op
sciences en cleantech. De afgelopen twee jaar waren wij bij
onze concurrentiepositie.
tientallen kapitaalmarkttransacties betrokken in deze sectoren. Bijna 70% daarvan betreft Europese transacties. In
Hoe kijkt u als vermogensbeheerder aan tegen
onze business zijn we geen Nederlandse bank meer, maar
de discussie over de dekkingsgraad van de
meer en meer een Europese bank met Nederlandse wortels.
pensioenfondsen?
In zekere zin koesteren wij de crisis. Grotere financiële
Allereerst kunnen we constateren dat pensioenfondsen het
instellingen zien zich gedwongen om zich te concentreren
lastig hebben om op dit moment te voldoen aan hun
op een beperkt aantal activiteiten. De activiteiten waar wij
nominale verplichtingen. Zelfs na de implementatie van de
ons op richten, blijken voor deze grote spelers vaak geen
nieuwe toezichthouderscurve blijft dit nog steeds het geval.
kernactiviteit te zijn. Dat leidt tot staking of verkoop ervan.
Ook inflatie-indexatie zal de komende jaren niet of nauwelijks
Dit stelt ons in staat om verder marktaandeel te winnen.
geboden kunnen worden. Laten we voor de deelnemers hopen dat de inflatie niet te snel oploopt, want daar zijn de
Waar staat volgens u de financiële sector over
pensioenfondsen niet goed op voorbereid. In zo’n situatie
vijf jaar?
kan het best zijn dat de dekkingsgraden herstellen, maar de
Ik verwacht dat de huidige ontwikkelingen en maatregelen
pensioenuitkeringen reëel fors achterblijven. De huidige
leiden tot een toenemend besef in de sector dat de klant niet
regelgeving is met name gericht op een nominaal kader. Het
moet worden verkocht waar hij voor wil betalen, maar wat hij
inspelen op te verwachten hogere inflatie is hierdoor lastig.
nodig heeft. Dat is ook nodig om tot het noodzakelijke
Er is natuurlijk ook veel debat geweest over de curve
herstel van vertrouwen te komen.
waarmee verplichtingen verdisconteerd dienen te worden.
Daarnaast verwacht ik een scherpere scheiding tussen grote
Met de keuze voor een UFR-gerelateerde curve kunnen wij
financiële instellingen, gericht op kapitaal- en ict-intensieve
als vermogensbeheerder goed uit de voeten. Temeer, omdat
diensten en producten, en gespecialiseerde boutiques
wij voor de verzekeraars die wij bedienen al soortgelijke
gericht op kennisintensieve diensten en producten. In de
curves geïmplementeerd hebben. Algemeen gesproken vind
‘nieuwe werkelijkheid’ dienen balansen in hoofdzaak te
ik wel dat je kritisch moet zijn ten aanzien van min of meer
worden ingezet ten behoeve van de cliënt, gelden
kunstmatige benaderingen. Als je het in de huiskamer te
aanmerkelijk hogere kapitaalvereisten en zijn producten
warm vindt, kun je het apparaat dat de warmte meet
eenvoudig en transparant. In die werkelijkheid is voldoende
vervangen, daarmee neemt de warmte in de kamer echter
schaal een premisse voor een houdbaar verdienmodel in
niet af.
kapitaal- en ict-intensieve diensten en producten, zoals kredietverlening en betalingsverkeer. Voor kennisintensieve
Hoe speelt Kempen & Co in op de financiële
diensten en producten, zoals vermogensbeheer, private
crisis in Europa, o.a. met betrekking tot de
banking en corporate finance, is het aantrekken, binden en
aanhoudende lage volumes op de diverse
boeien van toptalent de sleutel tot succes. Daartoe zijn mijns
markten?
inziens gespecialiseerde boutiques het best in staat. Het zal
Als gespecialiseerd huis hebben wij gekozen voor een select
duidelijk zijn dat ik Kempen & Co als een voorbeeld van deze
aantal activiteiten waarin we excelleren. Juist in deze tijden
laatste categorie beschouw.
plukken we de vruchten van deze aanpak. Wij roeien tegen
4
KAS Selections • november 2012
Versterking infrastructuur met uitbreiding direct link KAS BANK in Nordics Als General Clearing Member met een direct lidmaatschap
Direct Connection (I)CSD
bij de CSD’s Euroclear Zweden, Euroclear Finland en
Direct Connection CCP
VPS in Noorwegen, biedt KAS BANK nu ook clearing,
Via custodian network
settlement en custody diensten aan voor handelaren in Noord-Europa. Dit is een belangrijke stap voorwaarts voor de verdere uitbouw van onze marktpositie in de Nordics. KAS BANK geeft haar klanten (direct) toegang tot alle belangrijke Europese beurzen. De Scandinavische markt, de vierde grootste effectenmarkt in Europa, is van toenemend belang voor klanten van KAS BANK. Via onze ‘direct link’ op de effecteninfrastructuur in de Nordics geven wij onze klanten nu ook toegang tot de Scandinavische markt. Vice versa krijgen Scandinavische banken en brokers
KAS BANK verzorgt sinds 2003 de post-trade dienst
toegang via KAS BANK naar beurzen buiten Scandinavië.
verlening voor Neonet in Europa.
Samen met onze direct links naar NYSE Euronext, London
Neonet beheert een executieplatform waarmee zij haar
Stock Exchange en Deutsche Börse bestrijken wij zo de vier
klanten toegang biedt tot de complexe en gefragmenteerde
grootste effectenmarkten in Europa.
Europese effectenmarkt. Neonet’s dienstverlening richt zich met name op smart order routing (SOR) en direct market
De uitbreiding van onze clearing diensten in Zweden, Finland
access (DMA). Neonet doet niet aan proprietary trading of
en Noorwegen met deze direct link betekent een verdere
enige andere financiële activiteit waarmee zij in een belangen
verbetering van onze dienstverlening:
conflict met haar klanten kan komen. De primaire doelgroep
• Ruimere strakkere settlement deadlines
bestaat uit banken en brokers. Echter, zjj biedt institutionele
• Lager risico, meer efficiëntie
beleggers ook de mogelijkheid om direct via het Neonet
Klanten die actief zijn op de Deense markt blijven wij
platform te handelen in plaats van via hun vermogens
bedienen via ons sub-custody netwerk.
beheerder. Hierdoor krijgen zij volledig inzicht in de wijze waarop aan- en verkopen worden uitgevoerd en tegen welke
Minderheidsbelang Neonet
vergoedingen. Voor institutionele partijen is deze informatie
Om onze positie in de Europese infrastructuur verder te
belangrijk om verantwoording af te kunnen leggen en
versterken hebben wij een minderheidsbelang van 20% in
controle te houden over de mutaties in hun vermogen.
execution service provider Neonet AB genomen. Door dit belang in Neonet is KAS BANK in staat haar Europese
Overige nieuwe aandeelhouders van Neonet zijn
post-trade dienstverlening verder te ontwikkelen. Hiermee
investeringsmaatschappij Hay Tor Capital en het zittende
anticiperen wij op de toenemende eisen van transparantie en
management van Neonet. De huidige eigenaar Nordic Capital
best-execution onder de naar verwachting volgend jaar in te
Fund VII blijft als minderheidsaandeelhouder betrokken bij de
voeren Europese richtlijn MiFID II.
in Stockholm gevestigde onderneming.
KAS Selections • november 2012
5
KAS BANK en dwpbank starten joint venture voor retail effectenprocessing in Europa Na intensieve voorbereidingen is op 26 september
eindresultaat en gaan er nu vol tegenaan om het succes te
2012 de overeenkomst getekend tussen KAS BANK
realiseren.
en dwpbank voor de oprichting van een joint venture voor een nieuw Europees effectenplatform. Het nieuwe
Joint venture
platform wordt gevestigd in Amsterdam.
Met de overeenkomst krijgt de dienstverlening van KAS BANK een vierde focusgebied, namelijk de servicing
In het gezamenlijke persbericht met dwpbank van december
van financiële instellingen met klanten op retailgebied.
2011 hebben wij duidelijk onze ambitie en visie op de
Efficiënt grote volumes aan effectentransacties verwerken is
Europese infrastructuur neergezet richting de markt.
waar de markt om vraagt. Daarvoor is het noodzakelijk dat
Op dat moment leek de oprichting van een nieuw
de processingkant optimaal is geregeld. Het nieuwe platform
effectenplatform voor de verwerking van retail effecten
kan miljoenen transacties per dag aan, zowel op wholesale
transacties in Europa in de zomer van 2012 zinvol en
als retailgebied.
haalbaar. Gaandeweg ontstond bij beide partijen het besef
De nieuwe onderneming streeft ernaar om eind 2018
dat het beter was om onze gezamenlijke ambities te
marktleider te zijn bij de verwerking van bancaire effecten
verbijzonderen en te verbreden. Dat heeft uiteindelijk
transacties in Nederland. In de tweede fase van de joint
geresulteerd in de partnershipovereenkomst met dwpbank
venture zal het serviceaanbod worden uitgebreid naar
die wij op 26 september jl. hebben ondertekend.
andere Europese markten.
De start van een joint venture en de opening van een dwpbank branch in Amsterdam is een belangrijke stap
De joint venture biedt banken en financiële instellingen die
vooruit in de verwezenlijking van beider groeiambities.
overwegen om de effectenverwerking elders onder te
Beide partijen herkennen zich dan ook volledig in dit
brengen, de volgende voordelen:
Van links naar rechts: Karl-Martin Im Brahm Rolf Kooijman
Markus Walch
Albert Röell
Christian Tonnesen
Sikko van Katwijk
dwpbank
dwpbank
KAS BANK
dwpbank
KAS BANK
6
KAS BANK
KAS Selections • november 2012
Schaalvoordelen
wensen van KAS BANK. Om dat proces zorgvuldig te laten
• lage vaste kosten in een onzekere markt door prijsmodel
verlopen, staat de overgang van circa 150 operationele
op basis van eenheden
medewerkers naar de nieuwe branch van dwpbank in
• lagere prijzen per eenheid dankzij bundeling van volumes
Amsterdam daarom nu gepland voor 2015.
Beheersing operationeel risico
Om klanten actief bij het veranderproces te betrekken
• outsourcing van proces- en handelsrisco’s
richten wij een Client Control Board op. In deelname
• volledig redundante systeemarchitectuur
geïnteresseerde klanten blijven zo nauwgezet op de hoogte
• systeem in laatste drie jaar 99,9% van de tijd beschik
van wijzigingen, worden daar ook bij betrokken en hebben
baar
inspraak bij prioriteitsstellingen en verbeterkansen.
Scope voordelen
Bakens verzet
• Met het nieuwe platform zijn klanten ervan verzekerd dat
In het verleden hebben wij als bank al vaker succesvol de
de processing van effectentransacties altijd volgens de
bakens verzet. In gesprekken met klanten en de markt
laatste techniek en volgens alle toepasselijke wet- en
merken wij dat zij geïnteresseerd zijn naar onze samen
regelgeving (Target2Securities, MiFID) en de
werking met dwpbank en hier positief op reageren. Met
verschillende belastingregimes of andere nationale en
verschillende partijen zijn gesprekken gaande over het
Europese regelingen, wordt uitgevoerd.
nieuwe platform en de wholesale diensten van KAS BANK
• Geen kosten voor tijdige implementatie van wettelijke bepalingen (zoals FATCA)
voor dwpklanten in Duitsland. Samen geven wij zo verder inhoud aan een servicegerichte KAS BANK.
Wholesale dienstverlening Door het partnerschap met dwpbank zal KAS BANK ook haar groeimogelijkheden in Duitsland verder kunnen optimaliseren. Met het oog daarop levert dwpbank KAS BANK ondersteuning voor het verlenen van wholesaleeffectendiensten aan de institutionele klanten van dwpbank en aan Duitse financiële instellingen. Daar spreekt een duidelijk vertrouwen uit in de wholesale dienstverlening van KAS BANK. Wij worden in Duitsland steeds meer herkend en erkend in ons specialisme. Client Control Board De overdracht van de processing van KAS BANK richting dwpbank zou aanvankelijk in de zomer van 2012 plaatsvinden. Nader onderzoek wees uit dat meer tijd nodig is om het platform aan te passen aan de klantspecifieke
KAS Selections • november 2012
7
Duitse Depotbank goed voorbereid op toekomstige uitdagingen
Words from Wiesbaden De Duitse ‘Depotbanken’ staan voor grote uitdagingen nu
correct uitvoert en de activa van de beleggers gescheiden
de golf aan regelgeving de effectenindustrie onder druk
worden bewaard, vergelijkbaar met een trust set-up.
zet. Tegelijkertijd betekenen deze uitdagingen een goede kans voor alle marktdeelnemers. Günter Schuhbeck,
Welke onderwerpen staan momenteel centraal
Branch Manager KAS BANK NV-German Branch en
in de Duitse markt?
Anja Maiberger, Head of Sales Institutional Custody and
Schuhbeck: In 2010 heeft de Duitse toezichthouder BaFin
Depotbank Services, belichten de kenmerken van de
nieuwe regels afgekondigd via het ‘Depotbankrund
Duitse markt en wat de sleutel voor succes is voor de
schreiben’. Als een van de eerste marktpartijen voldoet
Depotbank van KAS BANK in Duitsland.
KAS BANK aan de eisen van dit reglement. Volgens de statistieken van de BaFin bestaat de Duitse
De Duitse Depotbank is een geregistreerde
Depotbank markt uit 50 potentiële concurrenten.
kredietinstelling met twee verschillende
Deskundigen voorspellen al jaren een consolidatieslag, maar
functies in de Duitse fondsenmarkt. Wat is
die is nog steeds niet begonnen. Het is nog maar de vraag
precies de functie van een Depotbank?
of deze consolidatie ooit nog gaat gebeuren. Als reactie is
Schuhbeck: Alle activiteiten en taken van een Duitse
door het verschuiven van diensten en de trend tot
Depotbank kunnen worden samengevat in twee hoofd
outsourcing een nieuwe dienstensector ontstaan.
categorieën. Ten eerste zijn dat de bewaarder activiteiten, zoals de uitvoering van betalingen en levering van effecten,
Maiberger: Met betrekking tot EU-regelgeving is de AIFMD
belastingterugvordering en stemmen bij volmacht. Ten
één van de hot topics. Voor KAS BANK kan dit uitgroeien
tweede zijn het de activiteiten die voortkomen uit de Duitse
tot een lucratieve nieuwe dienstverlening in Duitsland.
‘Investmentgesetz’. Deze functies zijn bijvoorbeeld de
Bijvoorbeeld, voor closed-end fondsen kunnen wij soort
inschrijving op- en terugkoop van aandelen (van het fonds),
gelijke diensten aanbieden als onze controlefuncties in onze
autorisatie van transacties (bijvoorbeeld het verkrijgen van
huidige Depotbank. In vergelijking met het Verenigd
leningen, enz.) en vooral controle functies, o.a. post-trade
Koninkrijk en Nederland voorzien wij een geringere impact
compliance checks, controleren van effectenrekeningen en rekeningsaldi, waardering en berekening van de NAV, toezien op het naleven van aandeelhoudersbelangen. Waarom is de controle functie van een Duitse Depotbank zo uniek? Schuhbeck: Omdat het een Duitse specialiteit is en van het grootste belang. Geen enkele andere toonaangevende fondsenmarkt heeft vergelijkbare controle-eisen gebaseerd op het principe van bescherming van de belegger. Voor het opzetten van een fonds in Duitsland is niet alleen een vermogensbeheerder nodig, maar ook een KAG (het administratiekantoor) en een Depotbank. Elke entiteit staat onder toezicht om ervoor te zorgen dat elke partij zijn taken
8
KAS Selections • november 2012
processen, ons dienstenpakket en de kwaliteit van onze Branch Manager Günter
dienstverlening en externe verslaggeving. Langs deze weg
Schuhbeck brengt bij KAS BANK
willen wij verder groeien in de Duitse custody en Depotbank
German Branch dertig jaar ervaring
markt.
mee van CACEIS Bank Duitsland en zijn voorgangers HypoVereins
Wat is de sleutel tot succes in de Duitse
bank AG en Bayerische Vereinsbank
Depotbankmarkt in de komende jaren?
AG. In zijn laatste functie bij
Maiberger: Depotbanken moeten in staat zich aan te passen
CACEIS Bank was Schuhbeck verantwoordelijk voor
aan voortdurend veranderende regelgeving en tegelijkertijd
Sales & Relationship management voor Depotbank
anticiperen op de behoeften van de klant door maatwerk te
klanten. Daarvoor was hij verantwoordelijk voor de
leveren en geavanceerde rapportages op het gebied van
Depotbank Services bij HypoVereinsbank.
performance en risicobeheersing. Alleen dan lever je als Depotbank toegevoegde waarde voor de klant.
van de AIFMD vanuit een operationeel oogpunt. De nieuwe
Schuhbeck: Wij zijn van mening, en dat is dan ook waar wij
regeling is namelijk in veel opzichten vergelijkbaar met de
ons op richten, dat alleen Depotbanken die een individuele
huidige set-up van beleggingsinstellingen in Duitsland.
en flexibele dienstverlening van hoge kwaliteit kunnen leveren, succesvol zullen zijn. De bereidheid om nieuwe
De Depotbank van KAS BANK in Wiesbaden is
producten te ontwikkelen en nieuwe paden in te slaan zal
sinds twee jaar operationeel. Wat doet de
uiteindelijk het verschil maken tussen de aanbieders van
Depotbank precies en wat is de belangrijkste
Depotbankdiensten. Op de lange termijn is een markt
focus op dit moment?
gerichte service-portfolio doorslaggevend en niet de prijs.
Schuhbeck: Wij zijn gestart in juni 2010 en ons team bestaat momenteel uit zes medewerkers. Deze zomer is Anja aangetrokken als ervaren sales manager voor institutionele
Anja Maiberger is sinds 1 augustus
bewaring en Depotbank diensten in Duitsland. Wij werken
2012 in dienst bij KAS BANK
op dezelfde IT-platforms als onze collega’s in Amsterdam
German Branch in Wiesbaden als
(Mainframe, SimCorp, enz.). Zoals ik al zei, voldoen wij al
Head of Sales Institutional Custody
vanaf het begin aan alle eisen van de ‘Depotbankrund
and Depotbank Services. Daarvoor
schreiben’. Daarom hebben wij ons direct volledig kunnen
werkte zij een aantal jaren voor de
concentreren op de inrichting van een hoogwaardige
Bank of New York Mellon in
technische infrastructuur en het aantrekken van zeer
Frankfurt. In haar laatste functie als Director Business
deskundige medewerkers. Zowel de BaFin als onze externe
Development bij BoNY was zij verantwoordelijk voor de
accountant hebben dit bevestigd.
Scandinavische landen en later voor de Duitse markt met een focus op de financiële instellingen, verzeke
Maiberger: In vergelijking met onze concurrenten zijn wij een
ringsmaatschappijen en banken. Voorheen was
relatief kleine Depotbank. Maar ons doel is niet om prijsleider
Maiberger werkzaam als Senior Relationship Manager
te worden in de Duitse markt. Wij willen de Depotbank
voor Transaction Banking-Custody Solutions en
positioneren als erkende gespecialiseerde niche speler.
Depotbank diensten bij Dresdner Bank.
Momenteel is onze flexibiliteit onze grootste troef. En als bewezen moderne Depotbank zijn wij klaar voor toekomstige uitdagingen. Tegelijkertijd werken wij voortdurend aan het verbeteren, optimaliseren en standaardiseren van onze
KAS Selections • november 2012
9
KAS BANK en Solvency II Met gemengde
Hiermee wordt een van de doelstellingen van Solvency II
gevoelens kijkt
teniet gedaan.
het KAS BANK Solvency II
Uit een onderzoek van Ernst & Young blijkt dat bijna 80%
projectteam
van de Europese verzekeraars nog maar weinig voortgang
naar de ontwik
heeft geboekt met de implementatie van de pillar 3 rappor
kelingen met
tageverplichtingen. De Nederlandse verzekeraars doen het
betrekking tot
wat dat betreft beter dan de Europese vakgenoten (60%-
de implemen
70% heeft weinig voortgang geboekt). De redenen die
Meir Elmaliah, Accountmanager
tatie van
hiervoor worden aangegeven zijn de complexiteit van de
Fund & Investment Services
Solvency II.
rapportagevereisten en de uitdagingen op het gebied van
Opnieuw lijkt
proces- en systeemaanpassingen.
er een uitstel te komen, maar veel duidelijkheid is daar nog niet over. Vanuit de Europese regelgever, European
Dit zijn zaken die het KAS BANK Solvency II projectteam ook
Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA),
onderkent. Maar ondanks onduidelijkheid in de regelgeving
lijkt men aan te sturen op een uitstel van implementatie
zijn de systemen bij KAS BANK in de laatste fase van
naar tenminste 1 januari 2015. De Nederlandsche Bank
ontwikkeling. EIOPA heeft gekozen voor een aantal data-
(DNB), hint echter op mogelijke implementatie van
elementen en identificatiecodes die in de markt weinig tot
delen van Solvency II, ook in het geval dat EIOPA de
niet gebruikt worden en veelal ook niet in de huidige dienst
implementatie uitstelt tot na 1 januari 2015. Het Europees
verlening bij datavendors worden aangeboden. Daarin zijn
Parlement heeft de stemming over de Omnibus II Directive
wij, en de markt als geheel, afhankelijk van derde partijen.
ondertussen verplaatst van 20 november 2012 naar
Andere uitdagingen liggen in het opzetten van een kwalitatief
11 maart 2013.
hoogstaande look through service. Dit is niet alleen voor Solvency II verplicht, het past ook in een bredere
De onzekerheid over de implementatiedatum maakt het
marktontwikkeling waarbij risicobeheersing en compliance
moeilijk om de tijdslijnen voor het Solvency II project vast te
steeds meer op de voorgrond komen.
stellen. Met name op de punten waarover de meeste
Vanwege de onafhankelijke positie van KAS BANK zien wij
onzekerheid bestaat, blijft de voortgang bij Europese
onszelf als een natuurlijke speler in deze ontwikkeling.
verzekeraars achter op schema. Een van die punten is
Immers, een vermogensbeheerder hoeft niet te vrezen voor
pillar 3, de rapportageverplichtingen. Het verband tussen de
enige uitwinning van de look through gegevens die aan ons
rapporten is niet altijd even duidelijk en logisch, het format
verstrekt worden. Een mogelijk belangenconflict of verlies
van de rapportages is nog aan verandering onderhevig en
aan concurrentievoordeel is bij KAS BANK uitgesloten,
de interpretatie van de gegevenselementen is nog niet in
omdat wij ons niet begeven op het gebied van advies of
beton gegoten.
beheer.
De aanhoudende onzekerheid over de implementatiedatum
Om onze Solvency II dienstverlening met betrekking tot de
is voor sommige toezichthouders reden om componenten
assets compleet te maken hebben wij geïnvesteerd in de
van Solvency II te integreren met bestaande lokale wet
noodzakelijke stappen die volgen op het samenstellen van
geving en zo gedeeltelijk te starten met verscherpt toezicht
de QRT rapporten, namelijk de scenario-analyses of
op verzekeraars. Dit ziet men in Engeland, Duitsland,
stresstesten. Hiermee kunnen wij verzekeraars volledig
Frankrijk en Nederland. Het gevaar dat hierbij ontstaat is een
ontzorgen en alle asset gerelateerde werkzaamheden uit
lappendeken van niet geharmoniseerde lokale regelgeving.
handen nemen.
10
KAS Selections • november 2012
Screen Event Onder de titel “Dealing with uncertainty: new realities in the financial information services industry” vond op 27 september het Amsterdam Screen Event plaats. Screen is een eendaags evenement voor de financiële sector en bestaat uit een conferentie en een beurs gedeelte. KAS BANK was met een stand aanwezig op de beurs. Albert Röell, voorzitter Raad van Bestuur KAS BANK, leidde de afsluitende paneldiscussie ‘Van kredietcrisis naar regelcrisis?’ bij het conferentiegedeelte.
Albert Röell, voorzitter Raad van Bestuur KAS BANK passeerden het ‘in house’ en ‘aggregator’ model de revue. Veel aandacht was er voor (gedeeltelijke) uitbesteding en consultancy. Ook werd het belang van het afsluiten van goede Service Level Agreements benadrukt. Vervolgens kwam de vraag aan de orde in hoeverre de sector voldoende invloed uitoefent op de ‘key players’ op het gebied van wet- en regelgeving. Dit leverde een
Het panel, bestaande uit (vlnr) Carolien Boog (Syntrus
gemengd beeld op.
AchmeaAsset Management), Remko de Jong (APG Asset Management) en Frank van de Ven (Mn Services), besprak
Meer filosofisch van aard was de vraag of de toezichthouder
samen met de zaal hoe ondernemingen zich het beste
met de implementatie van alle regelgeving wel de vooraf
kunnen voorbereiden op de implementatie van de relevante
gestelde doelen bereikt. Of zijn er onvoorziene gevolgen? Als
wet- en regelgeving voor de financiële sector.
voorbeeld werden de nieuwe systeemrisico’s onder EMIR genoemd, omdat straks sommige CCP’s misschien ‘too big
Tijdens de levendige discussie kwam als eerste een aantal
to fail’ worden. Maar er dreigt ook een verschraling van het
opties aan de orde voor implementatiemodellen bij de op
aandeelhouderschap door de verscherpte kapitaaleisen
handen zijnde wet- en regelgeving. Naast het beëindigen
onder Solvency II.
van onderdelen van de bestaande dienstverlening Ten slotte kwam het uitgangspunt van de nieuwe regel geving dat de klant weer centraal komt te staan ter sprake. Het is niet ondenkbaar dat er voor de eindklant onbedoelde bijwerkingen of een samenloop van nieuwe regels ontstaan. De maatregelen rondom derivatentransacties kunnen bijvoorbeeld een flinke impact hebben op het solvabiliteitsbeslag.
KAS Selections • november 2012
11
Congres Fiscaliteit en Actualiteit in Pensioenland Tijdens het congres Fiscaliteit en Actualiteit in Pensioen
een slotbrief van de overdragende partij, een startbrief van
land, georganiseerd op 4 september 2012 in samen
de overnemende partij en een uniform pensioenoverzicht.
werking met Loyens & Loeff, stonden drie actuele vragen
Behalve een opgeruimde legacy zijn SMART afspraken
centraal: Is ons pensioenstelsel nog toekomstbestendig?
tussen de oude en nieuwe uitvoerder heel belangrijk. Net als
Welke maatregelen zijn nodig om het pensioenstelsel
eenduidige afspraken tussen de betrokken pensioen
weerbaar en wendbaar te maken? In welke richting wijst
fondsbesturen en een blijvende betrokkenheid van de
de recente jurisprudentie van het Europees Hof van
pensioenfondsbestuurders van beide partijen. Het verloop
Justitie met betrekking tot de BTW-plicht voor pensioen
van het hele proces kan worden getoetst aan de hand van
fondsen en de discriminerende bronheffing?
Key Performance Indicators.
Ernö Kalmár, manager Marketing en Verkoop bij
Uit de zaal kwam de vraag in hoeverre bij het invaren van
uitvoeringsorganisatie Timeos, beschreef hoe het ‘invaren’
een fonds rekening wordt gehouden met cultuurverschillen, vaak een belangrijk struikelblok bij het samenvoegen van organisaties. Volgens Kalmár is behoud van de ‘look and feel’ van het overkomende fonds daarvoor heel belangrijk. Via een zogenaamde Sectorcommissie kunnen afspraken worden gemaakt hoe de identiteit van het fonds het beste bewaard kan blijven. Wat betreft het opnemen van de verplichtingen van het pensioenfonds op de bedrijfsbalans zijn er op dit moment geen consequenties. Onder de huidige accountancy-regels
van pensioenfondsen in een bedrijfstakpensioenfonds, in dit
worden de pensioenvermogens gezien als één beleggings
geval Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven (PGB),
pot bij behoud van de individuele regelingen. Er is dus geen
verloopt in de praktijk. De motieven voor een transitie zijn in
sprake van een multi-OPF.
hoofdlijnen voor ieder pensioenfonds dezelfde, zoals schaalvoordelen en gunstiger vooruitzichten voor de
Joël Wessels, belastingadviseur bij Loyens & Loeff, ging
deelnemers. Een andere overweging voor invaren in plaats
vervolgens in op de mogelijkheden van BTW-besparingen
van overdracht aan een verzekeraar zijn de lagere kosten voor o.a. vermogensbeheer. Ook vragen steeds meer bedrijven zich af of het runnen van een zelfstandig pensioenfonds nog wel tot hun core business behoort. In dat verband willen of kunnen steeds meer fondsen niet meer aan de toenemende governance-eisen voldoen. De sociale partners blijven na de transitie overigens ‘in charge’ voor de inhoud van hun pensioenregeling. Zij zijn ook tamelijk vrij in het sturen van de parameters voor de inrichting van de voor pensioenfondsen. Onder Nederlands recht verrichten
regeling.
Nederlandse pensioenfondsen van BTW vrijgestelde Voorafgaand aan de overdracht moet zowel door de
prestaties zolang zij het vermogensbeheer en de uitvoering
overdragende als overnemende partij een zorgvuldige
in eigen hand houden. Outsourcing leidt echter direct tot
belangenafweging voor alle stakeholders worden gemaakt.
BTW-druk, omdat het fonds dan BTW-belaste rekeningen
Ook zijn een aantal communicatiestappen verplicht, zoals
krijgt van externe leveranciers. Sinds de verhoging van de
12
KAS Selections • november 2012
BTW per 1 oktober 2012 kan dat leiden tot een kosten
standiging of afsplitsing van de uitvoeringsorganisatie
verhoging van 21 procent.
(outsourcing) moeten de afspraken met de fiscus overigens
Dit kan worden voorkomen door toepassing van BTW-
opnieuw tegen het licht gehouden worden. Doorgaans kan
vrijstellingen, aftrek van BTW of door de BTW-kosten via de
dan van de zogenaamde koepelvrijstelling gebruik gemaakt
werkgever te laten lopen. Om hiervoor in aanmerking te
worden.
komen moet wel sprake zijn van “beheer van door beleggingsfondsen en beleggingsmaatschappijen ter
Erik Bobeldijk, links (Head of Tax Department KAS BANK)
collectieve belegging bijeengebracht vermogen”. Het
en Ronald Wijs, rechts (partner en belastingadviseur Loyens
vermogen van een institutionele belegger wordt in Nederland
& Loeff) gaven vervolgens een duo-presentatie over de
echter gezien als individueel vermogen en niet als een collectief beleggingsfonds. Om duidelijkheid te krijgen of hier geen sprake is van ongeoorloofde verschillen in fiscale behandeling heeft het Hof in Leeuwarden prejudiciële vragen gesteld aan het Europese Hof van Justitie. Het Hof wil o.a een uitspraak over de vraag of een pensioenfonds, waarbij door dan wel namens deelnemers vermogen wordt ingebracht en belegd en waarbij wordt gedeeld in de opbrengsten, gekwalificeerd worden als een “gemeen schappelijk beleggingsfonds”. Complicerende factor in
teruggave van bronheffing op dividendbelasting. Voor
Nederland is de nieuwe mogelijkheid tot het oprichten van
pensioenfondsen is dit een belangrijke mogelijkheid om het
een premiepensioeninstelling (PPI). De beheerdiensten van
beleggingsrendement te verhogen.
PPI’s zijn namelijk wel vrijgesteld van BTW, omdat defined
De meeste EU lidstaten heffen bronbelasting op dividenden
contribution volgens de wetgever een collectief vermogen
als voorheffing op de vermogensbelasting. De teruggave is
vormt.
geregeld in Europese verdragen of bilaterale belasting verdragen. Desondanks hebben lokale pensioenfondsen
Ondertussen bestaat in Nederland al jarenlang de praktische
vaak wel recht op teruggaaf van bronbelasting maar
mogelijkheid om afspraken met de fiscus te maken over
buitenlandse fondsen niet. Volgens het Europees recht is dat
bepaalde vrijstellingen of vermindering voor BTW-plichtige
ongeoorloofde belemmering. Voor Nederlandse en buiten
diensten. Pensioenfondsen zijn bijvoorbeeld alleen BTW-
landse pensioenfondsen opent dit de weg naar het indienen
plichtig met betrekking tot de handel in effecten. Aangezien
van claims tot teruggaaf van bronbelasting in de EU
deze is vrijgesteld van BTW, geldt voor pensioenfondsen in
lidstaten. Vanwege het EU-beginsel van vrij verkeer van
beginsel geen aftrek van BTW. Uitzondering zijn transacties
kapitaal kunnen fondsen buiten de EU, o.a. in Zwitserland,
met non-EU partijen; daarvoor bestaat wel aftrek van BTW.
ook claims indienen.
Aangezien de vestigingsplaats van de wederpartij doorgaans
Ronald Wijs wees erop dat bij een claim een goede kosten/
lastig is te bepalen, worden praktische afspraken omtrent
baten analyse nodig is. In sommige landen is inhoudelijk
het aftrekpercentage onder andere gebaseerd op de locatie
gelijk hebben namelijk nog niet hetzelfde als daadwerkelijk
van beurs waar de transactie wordt afgehandeld. Ook zijn
gelijk krijgen. Vaak moet door veel ‘red tape’ heen
afspraken mogelijk ten aanzien van administratieve diensten.
geworsteld worden of moeten alle relevante documenten
Poolen van beleggingen biedt eveneens mogelijkheid tot
volledig vertaald zijn om in behandeling genomen te worden.
vrijstelling of aftrek van BTW.
Europese jurisprudentie zal aan die verschillen in behandeling echter steeds meer een eind maken. Volledig
Worden pensioenfondsen door de discriminerende aftrek
gelijke behandeling ligt desalniettemin nog niet in het
mogelijkheden niet gestimuleerd om het vermogensbeheer
verschiet, aangezien landen zoveel mogelijk hun fiscale
buiten de EU te brengen, luidde een van de vragen vanuit de
soevereiniteit proberen te behouden.
zaal. Volgens Wessels spelen fiscale overwegingen bij grote beleggers als pensioenfondsen doorgaans geen overwegen de rol spelen in hun beleggingsbeslissingen. Bij een verzelf
KAS Selections • november 2012
13
OTC Derivaten onder EMIR De vereisten
veranderen/sluiten van de transactie plaatsvinden. ESMA
en gevolgen
heeft een standaard template gepubliceerd met alle details
van EMIR zijn
die aangegeven moeten worden. Hierbij zal op dagbasis
in de afgelopen
‘exposure’ en collateral per deal gerapporteerd moeten
nummers
worden. Uitdaging is om tijdig informatie uit verschillende
van de KAS
systemen (bijvoorbeeld de derivatenadministratie en het
Selections
collateral systeem) te combineren om de juiste en volledige
uitvoerig
data bij de trade repository te krijgen.
toegelicht. Edgar Kooter, Sales Director Institutional
Tijd voor een
Risicomitigatie verplichting
Services
beknopte
EMIR vereist dat marktpartijen die non-cleared OTC deals
samenvatting
afsluiten, risicomitigerende maatregelen nemen:
van de achtergrond en implicaties van de richtlijn voor pensioenfondsen en verzekeraars.
• Deal bevestigen: OTC derivaten transacties dienen zo spoedig mogelijk (electronisch) bevestigd te worden • Portefeuille reconciliatie en compressie: afspraken
Achtergrond
hierover dienen schriftelijk te worden vastgelegd. Voor
Naar aanleiding van de impact van de kredietcrisis heeft de
grotere portefeuilles dient twee maal per jaar te worden
G20 besloten de mondiale OTC derivatenmarkt verder te
nagegaan of herstructurering met minder derivaten en
reguleren. Binnen Europa is dit geformaliseerd in de
grotere notionals mogelijk is.
European Market Infrastructure Regulation (EMIR) richtlijn.
• Dispuut afwikkeling: vooraf dienen partijen onderling de
De richtlijn verplicht handelende partijen tot het:
procedures en processen af te stemmen voor het
• centraal clearen van gestandaardiseerde OTC contracten
onderkennen, vastleggen en monitoren van disputen
• handelen via handelsplatformen (SEF’s) van
over deals, waarderingen of collateral verwisselingen.
gestandaardiseerde OTC derivaten (waar mogelijk)
• Waardering: deals dienen mark-to-market gewaardeerd
• melden van alle OTC derivaten aan trade repositories
te worden. Alleen wanneer dit niet mogelijk is wordt
• verscherpt risicobeheer over niet geclearde OTC
mark-to-model toegestaan.
derivatentransacties.
• Collateral: De margin frequentie wordt verhoogd naar dagelijkse waardering en onderpand afstemming per
Centrale clearing
valuta. Verwachting is dat partijen onderpand moeten
De European Securities and Markets Authority (ESMA) gaat
stellen met een methodiek vergelijkbaar met die
toezien op de naleving van EMIR en stelt vast welke OTC
toegepast door een CCP. Impact hiervan zou kunnen zijn
derivatenklassen in aanmerking komen voor centrale
dat er bijvoorbeeld ‘inital margin’ uitgeruild moet worden
afwikkeling bij een CCP. Het is te verwachten dat in eerste
(wat eventueel aangehouden zou kunnen worden bij een
instantie Interest Rate Swaps (IRS) en Credit Default Swaps
third party custodian).
(CDS) onder de clearingverplichting van EMIR zullen vallen. (Relatieve) vrijstelling voor pensioenfondsen en Verplicht rapporteren aan transactieregisters
verzekeraars met pensioen werkzaamheden
Alle marktpartijen (financiële en non-financiële) zijn verplicht
Tot augustus 2015 zijn pensioenfondsen en verzekeraars
alle derivatendeals aan een transactieregister te melden (dus
vrijgesteld van centrale clearing. Naar verwachting zullen de
ook de partijen die ‘exempt’ zijn voor clearing). De registratie
kosten voor bilaterale afwikkeling van OTC derivaten echter
van de deal mag niet later dan een dag na afsluiten/
flink toenemen. Partijen die nu vrijgesteld zijn zullen daardoor
14
KAS Selections • november 2012
toch kiezen om deze transacties via centrale clearing af te
De indirecte implicaties van EMIR zijn voor pensioenfondsen
wikkelen (voluntary clearing). Dit als gevolg van de
en verzekeraars op operationeel gebied veel verstrekkender.
solvabiliteitsimpact van bilaterale OTC derivatentransacties
• Hoe integreer ik OTC derivaten in mijn beleggings administratie en afgeleide rapportages?
voor bancaire partijen naar aanleiding van Basel III.
• Hoe optimaliseer ik mijn onderpand- en liquiditeiten Implicaties EMIR
beheer?
De directe implicaties van de richtlijn zijn voor de betrokken
• Hoe waarborg ik onafhankelijk toezicht?
partijen voor de hand liggend. Zo moet er om centraal te
• Hoe garandeer ik continu in-control te zijn?
kunnen clearen een clearing member aangewezen worden
• Hoe houd ik mijn systemen up to date?
die op de gewenste CCP is aangesloten. Deze rol kan
• Hoe rapporteer ik mijn transacties en posities en zorg ik
KAS BANK voor u vervullen. Onze open architectuur stelt u
dat ik blijf voldoen aan de laatste toezichthouder
echter ook in staat om te kiezen voor een (of meerdere)
vereisten?
derde GCM(s). Nadat de transactie voltooid is dient de melding aan het
Indien op de juiste manier met bovenstaande vragen wordt
register gedaan te worden en – gedurende het bestaan van
omgegaan, kan EMIR u duidelijke kansen bieden.
het contract – op dagbasis onder andere het onderpand te worden aangepast, gereconcilieerd en geadministreerd. Dit proces kan op verschillende manieren worden ingericht.
Oplossing KAS BANK KAS BANK biedt alle benodigde faciliteiten om u te laten voldoen aan de verplichtingen onder EMIR: Vereisten onder EMIR Clearing via CPP
Handelen via platform
Rapporteren aan register
Verkleinen van systeemrisico
Vergroten van prijstransparantie
Inzage van posities door toezichthouder
KAS BANK als GCM of als tussenpersoon
Institutional Risk Management & Treasury
Investment Management Services
Risico mitigatie verplichting (niet geclearde transacties)
Verbeteren beheer van kredietrisico
Institutional Risk Management & Treasury
(EMIR) oplossing KAS BANK
Custody
Clearing & Settelement
Overige dienstverlening
• Derivaten clearing, executie en administratie • Geconsolideerd overzicht met alle posities bij alle partijen/CCP’s • Onderpand- en liquiditeitenbeheer op pool niveau geoptimaliseerd • Actuele informatie voor effectief risicomanagement • Eén bron voor alle relevante (toezichthouder-)rapportages en informatie • Performance en compliance management op portefeuille tot individuele holdingniveau
KAS Selections • november 2012
15
Advocaten Curatoren vormen een bijzondere klantgroep bij KAS BANK. Wij spraken met Frits Kemp, advocaat en curator bij Fort Advocaten over faillissementen, insolventierecht en de bijzondere vereisten van een boedelrekening. Wie zijn Fort Advocaten en wat is jullie specialisme? Fort is een Amsterdams advocatenkantoor met een nationale praktijk. Het kantoor bestaat al bijna 40 jaar, de eerste jaren onder een andere naam en als klein full service kantoor. In 2000 zijn de bakens verzet. Fort beperkt zich nu
Frits Kemp, Advocaat/
tot financieel ondernemingsrecht en vastgoedrecht door iets
Curator bij Fort
meer dan 30 gespecialiseerde advocaten. Het voordeel van
Avocaten
ons concept is, dat wij groot genoeg zijn om zeer specialistisch maatwerk te leveren, maar klein genoeg om
gaat meer om de nieuwe flex BV. Het BV recht is flexibeler
dat tegen concurrerende tarieven te doen en met vaste
na de invoering van de nieuwe wetgeving per 1 oktober
aanspreekpunten te werken. Steeds meer ondernemers
2012. De flex BV is dus de BV zoals wij die kennen maar
zoeken bewust naar de juiste advocaat voor de juiste klus. In
dan onder vernieuwd recht.
ons segment vind je die niet altijd bij een groot kantoor op
Wij merken ondertussen steeds duidelijker de gevolgen van
de Zuidas. Ook de kosten spelen natuurlijk een rol. Een
de financiële crisis bij onze klanten. Banken trekken nog
groot kantoor is gemiddeld twee keer zo duur.
steeds geld uit de markt en zeggen kredieten op, vaak op gedoseerde wijze, verspreid over een aantal jaren. Daar
Welke marktontwikkelingen zijn voor u
wordt terecht door de ondernemer tegen geprotesteerd,
belangrijk?
omdat de gevolgen verstrekkend zijn en er met het mes op
Je ziet steeds vaker een ‘pre pack’, een stil faillissement,
de keel moet worden geherfinancierd, vaak met grote
waarbij al een aantal weken van tevoren wordt geïnformeerd
persoonlijke offers van bestuurders of stakeholders, zoals
wie bij een faillissement als curator wordt aangewezen.
borgtochten. Met regelmaat volgt het ergste: een
Vooraf kan dan over de juiste aanpak overlegd worden. Na
faillissement. Ik zeg altijd tegen mijn klanten: bel mij
de uitspraak kunnen eventuele plannen voor een doorstart
onmiddellijk als je in plaats van je vaste account manager,
dan meteen beginnen. Nadeel is dat het niet echt
iemand van bijzonder beheer aan de lijn hebt.
transparant is. Crediteuren en werkgeversorganisaties zijn er meestal niet zo voor te vinden. In Engeland gebeurt het wel
Bij welke netwerken bent u aangesloten en
veel. Een uur na het faillissement staat de nieuwe
wat voor invloed hebben die op uw werkwijze?
onderneming er al. Met een pre pack kun je wel een
Zaken als opzegging krediet, herfinanciering, persoonlijke
neerwaartse spiraal voorkomen. Geruchten over een
garanties, het is echt heel belangrijk daar snel over
faillissement zijn nooit goed voor een doorstart. Volgend jaar
geïnformeerd te worden. Veel ondernemers leggen veel te
worden in Nederland 6000 tot 7000 faillissementen
snel het hoofd in de schoot. De juridische know how voor
verwacht. En dan rekenen we de zzp-ers nog niet mee,
een goede begeleiding van deze kredietzaken is maar bij een
want die vallen onder de schuldsaneringswetgeving. Het
klein aantal kantoren aanwezig. Ik denk dat wij zo ongeveer
16
KAS Selections • november 2012
het enige kantoor zijn met de vereiste know how dat niet ook
wat je wel hebt gedaan. Dus een bestuurder in zwaar weer
een vaste relatie heeft met een van de bekende banken.
moet niet alleen op het advies van de afdeling bijzonder beheer van zijn bank vertrouwen en hij moet ook niet alleen
Wat zijn uw werkzaamheden met betrekking
met zijn vaste huisadvocaat verder. Mijn advies: zoek er
tot het insolventierecht?
alstublieft een echte specialist bij, meteen. Vreemd wellicht,
Ik ben altijd in het insolventierecht bezig geweest. Ik treed op
maar ook de bank heeft daar alleen maar waardering voor.
als advocaat voor cliënten, vooral in financieringsgeschillen.
Het is een signaal dat je niet je hoofd in het zand stopt maar
Daarnaast ben ik door de Ondernemingskamer van het
het probleem serieus neemt.
gerechtshof benoemd als onderzoeker en word ik als curator benoemd door de rechtbank. Voorlopig ‘hoogtepunt’
Aan welke voorwaarden moet een boedel
was mijn aanstelling in 2009 in de Kroymans faillissementen,
rekening volgens uw kantoor voldoen?
waar 4000 mensen werkten en een voorraad was van meer
Het geld dat een curator vergaart, moet zorgvuldig worden
dan 8000 luxe auto’s. Daar heb ik veel van geleerd en ik ben
beheerd. In een faillissement wordt naast een curator altijd
er van overtuigd dat er altijd een structuur, een vaste lijn in
ook een rechter-commissaris benoemd die toezicht houdt.
de problematiek is te herkennen. Vaste elementen zijn
In Amsterdam wil de rechter-commissaris elke betaling
overfinanciering, herstructurering en bestuurlijke twijfel. Veel
vooraf controleren en goedkeuren. Dat vergt een specifieke
is op te lossen als je tijdig de juiste analyse stelt, je eigen
ondersteuning. Een curator moet vooral snel kunnen
koers vaart en drastische ingrepen niet schuwt. Achteraf heb
betalen. Het gaat soms om heel veel, kleine betalingen.
je alleen maar spijt over wat je niet hebt gedaan, nooit over
Een opdracht van 800 betalingen, variërend van € 10,-- tot
Kantoor Fort Advocaten Amsterdam
KAS Selections • november 2012
17
de betalingsopdracht ook nog door de rechtbank gefiatteerd. Op die wijze houdt de rechtbank toezicht op betalingen door de curator. Die zitten niet in hetzelfde gebouw, zodat daarvoor een separate structuur moest worden ontwikkeld. KAS BANK heeft voor dit systeem maatwerk geleverd. Ik zat in de speciale commissie die de beta-versies heeft getoetst en die de wensen van de rechtbank en curatoren heeft doorgegeven. Wij hebben die samenwerking als prettig en laagdrempelig ervaren. Laatst werd er bij KAS BANK beslag op een boedelrekening gelegd. De vraag is, of dat kan en mag. Jullie collega voelde dat goed aan en weigerde in eerste instantie betaling en € 5000.--, is goed mogelijk. Voor ons is belangrijk, dat
medewerking aan het beslag. Er volgde een kort geding en
daarvoor geen kosten in rekening worden gebracht. Bij
dat werd gewonnen. Dit als voorbeeld dat KAS BANK de
kleine faillissementen, of in schuldsaneringen, vliegt het geld,
curatoren goede service biedt, meedenkt en kennis van de
dat voor de crediteuren is bestemd, dan weg. Ook worden
materie heeft.
er bij een nihil saldo geen kosten in rekening gebracht. Dat is bij een standaard bankrekening anders, daar gelden kosten voor elke creditering of debitering, of voor het pakket.
Frits Kemp is partner in de sectie Ondernemingsrecht van Fort.
Onze faillissementsectie heeft veel faillissementen in
Kemp is gespecialiseerd in het
behandeling. Alle rekeningen worden al sinds jaar en dag bij
ondernemingsrecht en het
KAS BANK ondergebracht. Jullie begrijpen hoe een curator
insolventierecht en adviseert talloze
werkt en wat hij nodig heeft. Er bestaat een continu systeem
grote ondernemingen. Hij leidt de
van evaluatie en kwaliteitsbewaking. Wij voeren al onze
groeiende en gerenommeerde
betalingen in via KAS-Web. Dat werkt snel en eenvoudig.
insolventierechtpraktijk binnen Fort. Hij treedt regelmatig
Bij technische problemen worden wij ondersteund door een
op als bewindvoerder in surseances van betaling en
helpdesk. Soms moet een curator die dat nog nooit eerder
wordt vaak benoemd tot curator in grote faillissementen.
heeft gedaan, iets betalen aan een crediteur in een obscuur
Hij is niet alleen uitstekend op de hoogte van de
buitenland. Of een bepaalde betaling moet buiten het
juridische aspecten in een zaak, maar hij heeft ook veel
systeem om worden gedaan. Hulp is dan welkom. Je hebt
kennis en ervaring met betrekking tot de commerciële
altijd snel de juiste persoon, omdat de lijnen kort zijn, daar
en economische belangen die meespelen.
houd ik van. Hoe ervaart u het betalingssysteem van KAS BANK met betrekking tot de functie scheiding en de extra validatiestap van de rechtbank? Als een curator is benoemd door de rechtbank, moet hij een boedelrekening openen, waar het geld in faillissement wordt geadministreerd en beheerd. Wij maken gebruik van het boekers/controleur model. Daarnaast wordt in Amsterdam
18
KAS Selections • november 2012
De Ultimate Forward Rate: nu echt de laatste rente? Op 11 oktober organiseerde IPNederland het jaarlijkse
naar een lange termijn gemiddelde van 4,2%. Uit deze
Beleggersberaad. Bij de stand van KAS BANK spraken
forward rate wordt (vervolgens de swapcurve
onze relatiebeheerders en Sales Managers met een groot
gereconstrueerd. Zie figuur 1.
aantal belangstellenden in de institutionele dienstverlening van KAS BANK. Mark Schilstra, Managing Director Client
Figuur 1:
Management KAS BANK, gaf een presentatie over de gevolgen van de invoering van de Ultimate Forward Rate (UFR). Dit artikel geeft een samenvatting van zijn presentatie. Het zogeheten Septemberpakket van het Ministerie van Sociale Zaken introduceert de UFR als de nieuwe manier
Consequenties
waarop de rentecurve voor het bepalen van de marktwaarde
De consequenties van de in mei voorgestelde UFR
van de verplichtingen voor pensioenfondsen wordt vast
methodiek zijn substantieel. Om te beginnen heeft dit
gesteld. Door de invoering van de UFR wordt de forward
implicaties voor zowel de hoogte als de volatiliteit van de
rate kunstmatig verhoogd tot een rente van uiteindelijk 4,2%.
dekkingsgraad. Doordat lange verplichtingen niet meer
Dit heeft directe gevolgen voor de dekkingsgraad, de hedge
worden gewaardeerd tegen de marktcurve maar tegen een
effectiviteit van opgezette posities, voor de markt en tevens
hoger verondersteld lange termijn gemiddelde, zullen de
op het generatieconflict.
dekkingsgraden (aanzienlijk) stijgen. Voor pensioenfondsen met een jong deelnemersbestand is dit effect nog groter,
De Ultimate Forward Rate
aangezien de verplichtingen daarvan zich verder in de
In het huidige FTK worden de nominale pensioenverplicht
toekomst bevinden. Doordat gekozen is voor een stabiele
ingen gewaardeerd tegen de actuele marktrentes.
lange rente zal implementatie van de UFR tevens leiden tot
Aangezien pensioenverplichtingen over het algemeen
een daling in de volatiliteit van de dekkingsgraad van
langlopende verplichtingen zijn, is de waardering erg
pensioenfondsen met (voornamelijk) lange verplichtingen.
gevoelig voor het niveau van de lange rente. Gezien de
Tevens zal gebruik van een lange termijn gemiddelde zorgen
beperkte liquiditeit in het lange stuk van zowel de overheids
voor een dempende werking richting 4,2%.
obligaties als voor de renteswaps, is het bepalen van een ‘juiste’ curve voor dit segment geen eenvoudige opgave.
Het toepassen van de alternatieve disconto curve zal
In de Hoofdlijnennota herziening financieel toetsingskader
tevens leiden tot een significant lagere duration van de
pensioenen (FTK) van mei 2012 is daarom gekozen de
verplichtingen. Doordat de forward curve na het LLP volledig
verplichtingen te waarderen tegen de zogenaamde Ultimate
deterministisch bepaald wordt, is het renterisico feitelijk
Forward Rate.
afwezig voor looptijden langer dan 20 jaar. Hierdoor zal het renterisico zich volledig concentreren op het LLP en wordt
Het eerste deel van de UFR-curve, van vandaag tot de Last
de rentegevoeligheid op het 15 jarig punt zelfs negatief. Door
Liquid Point (LLP ), op 20 jaar gesteld, werd gebaseerd op
de lagere duration en wegvallen van rentegevoeligheid na
de swaprentes en kwam volledig overeen met de swap
het LLP, is het bij hedgen op basis van UFR nodig de
curve. Vanaf het Last Liquid Point wordt de 1-jaars forward
rentehedge te reduceren voor looptijden voorbij het LLP.
rate in 40 jaar via een Smith Wilson algoritme geëxtrapoleerd
Indien pensioenfondsen er echter collectief voor kiezen hun
KAS Selections • november 2012
19
rentehedge te reduceren om de duration match weer op
mannen en vrouwen, hoog- en laagopgeleiden, en jong en
orde te krijgen, zal een fors deel van de posities langer dan
oud. Invoering van de UFR doet een zwaarder beroep op
20 jaar worden teruggedraaid. Dit leidt dan tot een stijging
solidariteit dan waardering tegen marktwaarde. De hogere
van de swapcurve in het lange segment. Zie figuur 2.
rekenrente is meer van invloed op de waarde van de pensioenen van jongeren (cash flows hebben langere
Figuur 2: Basispunt gevoeligheid van verplichtingen
duration), de UFR begint pas na het LLP te werken (cash
pensioenfonds onder swapcurve (donkergroen) en UFR
flows tot 20 jaar worden dus geheel niet geraakt) en een
(lichtgroen).
hogere dekkingsgraad zou kunnen leiden tot minder afstempelen. Septemberpakket Na de invoering van het Septemberpakket is de UFR voor pensioenfondsen een feit geworden. Deze UFR is echter substantieel anders dan de in mei voorgestelde UFR. Daardoor is een groot deel van de hierboven besproken
Onder de UFR stijgt het renterisico (S1) juist binnen het
gevolgen teniet gedaan, dan wel verminderd.
Vereist Eigen Vermogen (VEV). Dit komt doordat S1 gedefinieerd is als een relatieve renteschok toegepast op de
Belangrijkste verschil is dat voor de bepaling van de UFR
officiële door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur
gebruik gemaakt wordt van marktdata in plaats van de
inclusief UFR. Dit zou juist een vergroting van de rentehedge
Smith Wilson extrapolatiemethode. Daarmee is het probleem
impliceren. Pensioenfondsen dienen hierbij dus de afweging
dat de bepaling van de forward curve volledig determinis
te maken tussen sturen op economisch risico (waar het om
tisch is (en er dus geen renterisico meer is na 20 jaar)
gaat), UFR dekkingsgraad (waar officieel op gestuurd gaat
gedeeltelijk opgelost. Uitgangspunt blijft wederom het
worden) en VEV (die geldt als randvoorwaarde).
volledig gebruik van marktdata tot het LLP. Voor looptijden langer dan 20 jaar wordt via gewichten bepaald voor welk
Invoering van de UFR heeft ook gevolgen voor het generatie
deel gebruik gemaakt wordt van marktdata en voor welk
conflict. Het huidige pensioenstelsel is gebaseerd op een
deel gebruik gemaakt wordt van de UFR (4,2%). Hierbij
systeem waarin alle deelnemers van een pensioenfonds
wordt in afnemende mate gebruik gemaakt van marktdata
evenveel premie betalen als percentage van de pensioen
en in toenemende mate van de UFR. Vervolgens wordt, net
grondslag. Hiermee wordt solidariteit afgedwongen tussen
als in het meipakket, op basis van deze forward rate de zero swapcurve gedestilleerd. De september methodiek heeft ook gevolgen voor zowel de hoogte als de volatiliteit van de dekkingsgraad, maar wel in aanzienlijk mindere mate. Doordat voor een deel gebruik wordt gemaakt van marktdata, stijgt weliswaar de dekkingsgraad en daalt de volatiliteit, maar aanzienlijk minder dan onder de in mei voorgestelde methode. Wat betreft de hedge effectiviteit leidt het toepassen van de alternatieve disconto curve tot een lagere duration van de verplichtingen. Het effect is wel aanzienlijk beperkter dan bij
Mark Schilstra, Managing Director Client Management
het mei voorstel, omdat voor looptijden kort na het LLP nog
KAS BANK op IPNEderland Beleggersberaad
voor een substantieel deel gebruik wordt gemaakt van
20
KAS Selections • november 2012
marktdata. Voor looptijden langer dan 20 jaar blijft dan ook
Nieuwe klanten
sprake van rentegevoeligheid, zij het in afnemende mate. Door (gedeeltelijk) gebruik te maken van marktdata wordt de
Nederland
concentratie van renterisico op het 20 jarig segment
Stichtingpensioenfonds Urenco Nederland
voorkomen en wordt tevens de negatieve rentegevoeligheid
Currency Overlay
op het 15 jarig segment geëlimineerd. Zie figuur 3.
Duitsland De september UFR doet een lager beroep op de solidariteit,
SJS Markets Limited
aangezien de dekkingsgraden minder toenemen dan onder
Settlement en Custody Services
de mei variant. In het algemeen doet de UFR een zwaarder beroep op solidariteit tussen generaties dan het gebruik van
Verenigd Koninkrijk
de swapcurve.
Simply Stockbroking Clearing, Settlement en Custody Services
Figuur 3: Basispunt gevoeligheid van verplichtingen pensioenfonds onder swapcurve (rood) en UFR (blauw).
Valbury Capital Order Execution, Model B, Clearing, Settlement, Custody and Broker Services, Securities Lending
Personalia Conclusie Invoering van de UFR betekent toenemende complexiteit
Sales & Business development
voor pensioenfondsen. Zij dienen te sturen op economisch
1 oktober Werner Schreiter,
risico (waar het om gaat), UFR dekkingsgraad (waar officieel
Product Sales Order Execution
op gestuurd gaat worden) en VEV (die geldt als rand voorwaarde). Daarnaast krijgen zij tot eind 2012 in ieder
Client Management
geval nog te maken met een 3-maands middeling van
1 september Roy Braem,
marktrentes. Met de introductie van een nieuw FTK in 2014 krijgen zij eventueel ook te maken met een 12-maands middeling van de dekkingsgraad.
Account Manager Institutional Services 1 oktober Sandra Büttner en Leif Srocka, Relatiebeheerders Duitsland 1 oktober Kevin Bromet,
In verband hiermee heeft een groot aantal klanten van
Relationship Manager UK
KAS BANK gevraagd om naast de UFR rente, zoals die voor DNB doeleinden dient te worden gebruikt, tevens de swaprente op te nemen in hun rapportages. Deze reflecteert het daadwerkelijk gelopen economisch risico. Uw relatie beheerder helpt u graag verder bij het verstrekken van de juiste stuurinformatie in uw specifieke situatie. U blijft dan ook in deze uitdagende omgeving in control.
KAS Selections • november 2012
21
Congres Risicomanagement Op 1 oktober organiseerde KAS BANK samen met APG,
willen: zelfstandig of door aansluiting of samenwerking te
FNV Bondgenoten en Ortec Finance een congres over
zoeken met een andere onderneming of partij. Oerlemans
risicomanagement bij pensioenfondsen. Aanleiding
pleitte voor een maatschappelijke discussie die meer gaat
was de publicatie van het handboek Beleggingsrisico’s,
over het lange termijn perspectief van onze pensioenen dan
een initiatief van FNV Bondgenoten. Het handboek
over de actuele dekkingsgraad. Volgens hem kan alleen op
geeft bestuurders handvatten bij het inzetten van
die manier het maatschappelijke draagvlak voor de
risicobeheerinstrumenten voor hun beleggingen en
pensioenvoorziening gehandhaafd blijven. Ook zal minder
beleggingsprocessen. Onder leiding van dagvoorzitter
naar de asset allocatie gekeken moeten worden en veel
Sikko van Katwijk gingen vijf sprekers dieper in op een
meer naar specifieke risico’s als rente- en landenrisico.
aantal aspecten van de in het handboek neergelegde risicobronnenmethode.
Oerlemans, zelf ook pensioenbestuurder, besloot zijn verhaal met de optimistische boodschap dat besturen ingewikkelder
Alwin Oerlemans, directeur Institutional Business
lijkt te zijn geworden maar in de kern hetzelfde is gebleven.
Development bij APG, behandelde de instrumenten voor
En dat is goed gebruik maken van de beschikbare stuur instrumenten door een zo deskundig mogelijk bestuur. José Suarez Menendez, adviseur Pensioenen bij FNV Bondgenoten, lichtte daarna de stappen in het hoofdstuk
goed bestuur in relatie tot de toegenomen aandacht voor risico’s en risicomanagement. Bestuurders moeten ervoor zorgen dat de organisatie van het fonds zodanig is ingericht dat goed op risico’s kan worden gestuurd. Zij beschikken hiervoor over een aantal stuurinstrumenten: het beleggings-,
Risico-/Rendementsprofiel toe. Uitgangspunt is een allocatie
premie- en indexatiebeleid en in de huidige markt ook de
naar risicobronnen in plaats van asset classes. Zo moeten
vraag of er afgestempeld moet worden of niet. Voor een
onder andere voorafgaand aan de ALM de parameters voor
efficiënt bestuur is het noodzakelijk dat zij hun agenda laten
de risicobereidheid en de risicodraagkracht van een fonds
bepalen door deze stuurinstrumenten (en organisatorische
worden bepaald. Menendez benadrukte dat het bestuur
vragen) en niet door allerhande operationele vragen. Richting
daarbij ook moet kijken of de geformuleerde pensioen
deelnemers is communicatie cruciaal om draagvlak te
opdracht van het fonds wel realistisch is. Hoe verhoudt het
creëren voor het risicobeleid.
risico zich ten opzichte van de pensioenbelofte aan de deelnemers?
Pensioenfondsen nemen bewust risico’s om het rendement
Nadat de risicobereidheid en het risicobudget zijn bepaald
te verhogen. De deelnemers houden alleen niet zo erg van
kunnen deze aannames worden ingevoerd in de ALM. De
onzekerheid. Om toch zekerheid te creëren en de pensioen
allocatie van risicobudget naar risicobronnen, niet naar
belofte waar te kunnen maken zullen pensioenfondsen
assets, gebeurt in de ALM maar hiervoor is input nodig van
daarom moeten nadenken over de vraag hoe zij verder
het bestuur. Het fonds benoemt daarna de risicobronnen op
22
KAS Selections • november 2012
basis van duidelijke criteria. Ook moeten goed onderbouwde
als de risico´s in de uitvoering van het beleggingsbeleid. Voor
verwachtingen worden uitgesproken over rendement,
een jong pensioenfonds kan dat anders uitpakken dan bij
beweeglijkheid en diversificatie effecten van de risico
een oud fonds.
bronnen. Gevolgd door keuzes welke risico’s wel en niet en
Het risicomanagement kan worden verbeterd door in de
voor welk doel acceptabel zijn. Alles bij elkaar vormt dit de
ALM-fase duidelijke richtlijnen vast te stellen voor het
input voor de ALM en de basis voor het mandaat aan de
risicobudget en de risicomix. Voordelen van de risico
vermogensbeheerder. Goede managementinformatie is
bronnenmethode zijn onder meer: meer inzicht voor het
daarna noodzakelijk om de aannames eventueel te kunnen
bestuur, complexe producten worden ontleed tot de basis,
bijsturen. Monitoring en rapportage vinden bij voorkeur
consistente uitvoering en mandaatstelling is mogelijk, net als
plaats door een derde partij en niet bij de vermogens
consistentie in monitoring van alle fases in het proces. De
beheerder zelf. Op die manier kan steeds worden terug
risicomix is echter geen vervanging van, maar een aanvulling
gekeerd naar de bron bij het bepalen van de keuze voor
op de assetmix. Controle op additionele, niet kwantificeer
bepaalde risico’s en risicobronnen: waarom ben ik bereid tot
bare risico’s blijft noodzakelijk. Daarvoor is veel afstemming
dit risico?
nodig tussen ALM’er, vermogensbeheerder en bewaarder tijdens de inrichting van het concept. Bij de implementatie
Aansluitend behandelde Loranne van Lieshout, Senior
moet goed uitvoering worden gegeven aan de afgesproken
Consultant Pension Risk Management bij Ortec Finance, de
strategie. Van Lieshout liet zien dat bij de bepaling van de beleggings mix een risicomix de voorkeur geniet boven de assetmix. De risicomix laat namelijk zien welk gedeelte van bijvoorbeeld het dekkingsgraadrisico wordt veroorzaakt door welke risicobron. Daarmee geeft het een beter inzicht in de risico’s dan de assetmix. Belangrijk is ook een consistent gebruik van de risicomaatstaf (volatiliteit, VaR, Expected Shortfall) gedurende het hele ALM proces.
inrichting van de ALM op basis van risicobronnen. Integraal
In de constructiefase van de beleggingsportefeuille worden
risicomanagement is gericht op consistente beheersing van
momenteel vaak keuzes gemaakt die het risicoprofiel
financiële risico’s en draagt bij aan de kwaliteit van het
wijzigen of de verdeling over risicobronnen wijzigen. Daarom
bestuur. Daarbij gaat het zowel om de strategische risico’s
moet de assetmix steeds getoetst worden aan het risico
KAS Selections • november 2012
23
budget en de risicomix. Uiteindelijk moeten alle randvoor
daarom noodzaak om randvoorwaarden mee te geven met
waarden worden vastgelegd in het mandaat en actief
het mandaat. Een lijst van toegestane instrumenten is
ge-monitored.
bijvoorbeeld een generieke en krachtige randvoorwaarde. Verder zijn extra beperkende voorwaarden nodig om uit te
Pieter van Foreest, Head of Client Risk Management bij
sluiten dat blootstelling via een andere route wordt gelopen,
APG Investment Services, beschreef de randvoorwaarden bij
bijvoorbeeld via securities lending of herbelegging van onderpand. Ook kan een maximale portfolio leverage worden vastgesteld. Tegenpartijrisico en faillissementsrisico kunnen worden beperkt door het aandeel van bepaalde tegenpartijen, sectoren of landen te limiteren tot een bepaald percentage van de totale blootstelling. Uiteindelijk moet met waarderingsmodellen een koppeling worden gelegd tussen de vertaling van de risicobronnen en waardeveranderingen in de balansposities. Deze modellen spelen dus een cruciale rol in alle fasen van het beleggings
het formuleren van mandaten voor risicobronnen. De
proces, van ALM via uitvoering tot aan de rapportage. Om
belangrijkste voorwaarde bij het formuleren van mandaten is
de consistentie te borgen in de verschillende fasen van het
dat het risicobeleid en risicobeheer opgenomen zijn in de
beleggingsproces, moeten de waarderingsdetails expliciet
missie van het fonds. De missie vormt immers het
worden vastgelegd in een waarderingshandboek.
uitgangspunt voor het te formuleren mandaat en de benchmarks voor risicobronnen, rendementsdoelen voor
In zijn bijdrage over rapportage en monitoring ging Ard de
risicobronnen, risicobudgetten en bandbreedtes en ten
Wit, Hoofd Institutional Risk Management KAS BANK,
slotte de randvoorwaarden. Het is echter praktisch onmogelijk om alle risico’s te vatten in het risicobudget. In het risicobronnenmodel wordt risico gebudgetteerd door doelen vast te stellen voor key risicomaatstaven (absoluut en relatief). Om korte termijn overreacties te vermijden kan worden gewerkt met bandbreedtes (zachte en harde limieten) en daarmee samenhangende (escalatie)richtlijnen. De limietstructuur is dusdanig ontworpen dat het de transparantie en bewustzijn over risicobronnen vergroot. Limieten worden aan beide kanten van het doel vastgesteld
dieper in op drie belangrijke componenten: performance,
en moeten (vanwege de signaalcapaciteit) worden
risicometing en compliance. Bij de rapportage over de
overschreden met een vooraf gespecificeerde kans.
performance van een fonds is het vooral belangrijk om de
Overschrijdingen hoeven zo niet altijd direct gezien te
gerealiseerde risico’s en resultaten af te zetten tegen een
worden als expliciete overtredingen.
duidelijke en bewust gekozen benchmark. De resultaten van de meting zijn immers sterk afhankelijk van de gekozen
In de ALM is de focus op (mismatch en beleggings)
benchmark. Consistentie tussen ALM, uitvoering en
marktrisico’s. Voor de daaruit voortvloeiende mandaten
monitoring is eveneens cruciaal. De inrichting van de
geldt hetzelfde. Een mandaat moet helderheid geven over
compliance dient sterk gericht te zijn op de mandaat
‘known unknowns’ en hoe daarmee om te gaan. Het is
bewaking van het gerealiseerd risico ten opzichte van
24
KAS Selections • november 2012
gemandateerd risico. Back testing is ook een belangrijk
moet blijven afvragen of de rendementseis van het fonds
onderdeel van het monitoring proces. Een bepaald model
nog wel realistisch is onder de gegeven omstandigheden. Zo
gebruiken zonder regelmatig de aannames te controleren is
niet, dan kan het bestuur besluiten zijn opdracht terug te
immers ook een vorm van risico.
geven aan de partners van het fonds.
De Wit sloot af met vijf aandachtspunten. Zo moet een pensioenfonds een goed oog hebben voor de pooled
Het gepresenteerde model bevat twee dominante risico
beleggingen en illiquide posities. Verder is naast een
bronnen: rente en zakelijke waarden. Op zich is dat niet
bewuste keuze voor de risicomaatstaf en het risicomodel
nieuw, betoogde een van de aanwezigen. Hij vroeg zich af
een consistent gebruik van aannames en modellen
de waarde van het model dan vooral zit in de discussies
noodzakelijk voor een zorgvuldige rapportage en monitoring.
vooraf over de aannames bij het bepalen van het risicobudget. Van Lieshout was het daar mee eens. Zij
De afsluitende paneldiscussie werd geleid Kris Wulteputte,
adviseerde daarom om altijd verschillende methodes te
Chief Risk Officer bij KAS BANK. Een van de vragen was of
gebruiken om de aannames te bekijken. Ook Oerlemans onderstreepte nog eens dat de toegevoegde waarde van het model vooral zit in het expliciet maken van de gemaakte keuzes voor bepaalde risicobronnen. In de loop van de tijd kunnen nieuwe risicobronnen ontstaan door diversificatie van de beleggingsportefeuille. Het bestuur moet zich daar blijvend van bewust zijn. De laatste vraag sloot daar op aan. Risico’s zijn zelf ook variabel in de tijd. Hoe gaat het model daarmee om en hoe
het aanhouden van een bepaalde rekenruimte ook geen
honoreert toezichthouder DNB dat? Suarez Menendez gaf
risicobron is. Oerlemans vond dat inderdaad een belangrijk
aan dat DNB het pensioenfondsbestuur altijd ‘afrekent’ op
punt dat raakt aan het verdelingsvraagstuk tussen jong en
het ex-post resultaat. Bestuurders moeten daarom aan alle
oud. Het fonds moet altijd blijven sturen op de missie van
stakeholders altijd achteraf kunnen uitleggen hoe en waarom
het fonds. De toezichthouder beziet het kapitaal van het
bepaalde risico’s genomen zijn om de doelstelling van het
fonds immers met andere ogen dan het fonds zelf.
fonds te realiseren. Dat ‘koppelstukje’ tussen het vooraf
Daarnaast beïnvloedt de keuze voor een bepaalde
bepalen van de te nemen risico’s en het achteraf kunnen
rekenruimte het draagvlak onder de deelnemers voor de te
uitleggen waarom dat zo is gebeurd, ontbrak tot nu toe. Het
nemen risico’s. De Wit sloot zich daarbij aan. Als bestuurder
risicobronnenmodel helpt daarbij door te sturen op
van het pensioenfonds van de KAS BANK stuurt hij liever op
bewustwording van de risico’s.
economische grondslagen dan op regelgeving, die immers steeds kan veranderen. Van Foreest constateerde daarop dat het ‘regelgevingrisico’ onderwerp van maatschappelijke discussie moet zijn. Aansluitend sprak een deelnemer zijn zorgen uit over de jongere generatie als de rente, een belangrijke parameter in het risicobronnenmodel, nog verder daalt. Suarez Menendez deelde zijn zorg. Hij wees erop dat een bestuur zich altijd
KAS Selections • november 2012
25
Global Custody Netwerk Nieuws Europa
Buiten Europa
Duitsland - Nieuw clearing systeem voor derivaten
Brazilië - Belastingvrijstelling voor bepaalde
Eurex Clearing is van plan om in Q4 2013 een nieuw clearing
instrumenten
systeem voor derivaten te lanceren. Het nieuwe clearing landschap moet zorgen voor meer flexibiliteit bij de introductie van nieuwe productsoorten, asset classes en diensten. Hongarije - Financial Transaction Tax van toepassing
op aandelen en derivaten transacties De Hongaarse regering heeft een wijzigingsvoorstel ingediend op de wet over de Financial Transaction Tax (FTT) die was goedgekeurd in juli 2012. Als het voorstel wordt aangenomen door het parlement, wordt de heffing met ingang van 1 januari 2014 uitgebreid naar aandelen en
De Braziliaanse regering heeft de fiscale voordelen gewijzigd
derivatentransacties. De FTT is niet van toepassing op
voor bepaalde investeringsinstrumenten. Buitenlandse
buitenlandse banken en andere financiële instellingen
investeerders, met uitzondering van ingezetenen van
gedurende 2013. De belasting wordt geïnd via de banken
‘belastingparadijzen’, die beleggen in CRI (mortgage backed
op basis van de door hun klanten verrichte transacties. Het
securities), infrastructuur obligaties en beleggingsfondsen in
voorstel is ter consultatie voorgelegd aan alle betrokken
dergelijke instrumenten zijn onderworpen aan 0%
marktpartijen en kan alsnog worden gewijzigd door het
bronbelasting indien de instrumenten voldoen aan de
parlement.
vereiste kenmerken, zoals beschreven in Wet 12.431.
Oostenrijk - Go-live van cash market clearing systeem
CCP.CEE uitgesteld
Wet 12.431 bepaalt ook dat emittenten van CRI en obligaties een boete krijgen van 20% van het opgehaalde bedrag als de emittent niet voldoet aan de wet. Klanten met beleggingen in Brazilië wordt geadviseerd om hun brokers en vermogensbeheerders in de lokale markt te raadplegen om te bepalen of een obligatielening voldoet aan Wet 12.431 en aldus te kunnen profiteren van de genoemde belastingvrijstellingen. Nigeria - NSE introduceert market makers
CCP.A (de centrale tegenpartij in Oostenrijk) heeft de
De Nigerian Stock Exchange (NSE) is gestart met een
implementatie van het nieuwe cash market clearing systeem
Market Making Program voor de Nigerian Stock Market.
CCP.CEE uitgesteld tot 2013. De OeKB (CDS) zal tegen het
Market making wordt aanvankelijk geïntroduceerd voor 25
einde van 2012 een nieuwe go-live datum afgeven. Als
blue-chip aandelen in de banken en consumptiegoederen
gevolg van de uitgestelde implementatie treden de nieuwe
sector. Prijsschommelingen voor de geselecteerde aandelen
vergoedingen en de wijzigingen in de CCP.A clearing regels
worden ook versoepeld om koersbewegingen toe te laten
later in werking.
tot 10% per dag in plaats van de huidige 5%.
26
KAS Selections • november 2012
Rendementsverbetering bij Securities Lending Het lenen en uitlenen van effecten vergroot de liquiditeit
partijen. Helaas heeft de wereldwijde financiële crisis het
van de financiële markten en is essentieel voor het
vertrouwen in de financiële markten enorm geschaad. Dit
efficiënter functioneren van deze markten. Securities
heeft geleid tot een afnemende Securities Lending markt.
lending biedt zowel institutionele beleggers als broker-
Inmiddels hebben de betrokken partijen in een hoog tempo
dealers belangrijke voordelen.
risicomitigerende veranderingen, afspraken en striktere controles geaccepteerd en geïmplementeerd. Door de
Institutionele beleggers benoemen in het algemeen hun
strengere wet- en regelgeving, zoals Basel III, Dodd Frank en
global custodian tot securities lending agent. In deze functie
de short selling regulatie binnen de Europese Unie, is de
verlicht de custodian niet alleen hun administratieve taken
markt uiteindelijk sterker, veiliger en transparanter uit deze
maar verschaft institutionele beleggers ook toegang tot de
vertrouwenstest tevoorschijn gekomen.
markt van potentiële leners, zoals market counterparties en broker-dealers. Op die manier boeken institutionele
Wereldwijd neemt de vraag naar aandelen en obligaties dan
beleggers meer profijt van hun ‘slapende’ effecten
ook duidelijk toe. Deze groei resulteert in hogere omzetten
portefeuille. Maar ook voor broker-dealers is securities
op de Securities Lending markt. Voor u betekent dit
lending van belang, met name het lenen van effecten ter
daarmee een zorgvuldige afweging tussen risico en
voorkoming van non-settlements. KAS BANK biedt haar
rendement op uw beleggingsportefeuille (opnieuw) mogelijk
professionele klanten (zowel eindbeleggers als intermediairs)
is. Onze gespecialiseerde Securities Lending handelaren
dan ook al jarenlang een securities lending dienstverlening
kunnen voor u een inschatting maken welk rendement u via
aan. Wij onderscheiden ons daarbij van andere aanbieders
securities lending op uw portefeuille zou kunnen genereren.
door ons pure play model en ons Principal Agent
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met uw
programma, waarbij KAS BANK het tegenpartijrisico op zich
relatiebeheerder.
neemt. De Securities Lending markt is van oudsher gebaseerd op een groot wederzijds vertrouwen tussen de deelnemende
KAS Selections • november 2012
27
EU Short Selling Regulation Op 1 november 2012 is de Europese Short Selling
de afwikkeling van een transactie binnen vier werkdagen
Regulation van kracht geworden. Volgens ESMA (de
nadat deze had moeten settelen, mislukt;
Europese Autoriteit voor effecten en markten) is “het
5. de instelling van bijkomende maatregelen waarvan de
doel van deze regeling om de transparantie van short
nationale toezichthouders en de ESMA gebruik kunnen
selling posities van beleggers in bepaalde EU-effecten
maken.
te vergroten en de afwikkelings- en andere risico’s in
Voor de activiteiten van market makers maakt de regeling
verband met deze transacties te verminderen.” Daarnaast
een uitzondering, omdat deze vaak short posities moeten
wil men hiermee een geharmoniseerd kader voor een
innemen om de markt liquide te houden. Daarom dient de
gecoördineerde Europese aanpak tot stand te brengen. In
positie wel aangemeld te worden bij de bevoegde
dit artikel gaan we in op de inhoud van de Europese Short
autoriteiten met de aantekening dat dit een onderdeel is van
Selling Regulation, de eisen van het openbaar maken en
een typische market makers-activiteit. De uitzondering wordt
op de inhoud van de buy-in-regels.
in de toekomst mogelijk uitgebreid tot primary dealers.
Regelgevingskader
Voor fondsen (of portefeuilles onder beheer) die door een en
De Europese Short Selling Regulation heeft door haar
dezelfde organisatie beheerd worden, hoeven de netto short
specifieke juridische vorm rechtstreekse werking. De
posities niet openbaar te worden gemaakt, omdat op het
regeling is met onmiddellijke ingang in alle lidstaten geldig en
niveau van individuele fondsen uitsluitend de netto short
hoeft niet te worden omgezet in nationale wetgeving.
positie van de individuele emittenten berekend hoeft te
Met de regeling komt een gemeenschappelijk regel
worden.
gevingskader tot stand en wordt zorg gedragen voor een betere coördinatie en consistentie tussen de lidstaten indien
Wat is een ‘short transactie’?
in uitzonderlijke gevallen partijen voor de rechter moeten
Een short transactie wordt gedefinieerd als de verkoop van
worden gedaagd. De nieuwe regels voeren een rapportage
een effect of een schuldinstrument dat de verkoper op het
verplichting in en leiden daardoor tevens tot meer
moment van aangaan van de transactie niet in zijn bezit
transparantie. Ook vergroten ze de rol van ESMA en stellen
heeft, ook als de verkoper het aandeel of schuldinstrument
ze feitelijk een volledig verbod in op bepaalde Credit Default
ter levering op de afwikkelingsdatum geleend heeft of
Swaps.
overeen is gekomen deze te zullen lenen. Een short
De regeling omvat de volgende elementen:
transactie is uitsluitend toegestaan indien die op het moment
1. de verplichting voor ondernemingen om short posities in
van de transactie op het geplande tijdstip kan worden
beursgenoteerde effecten uit de EU en in staatspapier
afgewikkeld.
van EU-lidstaten openbaar te maken; 2. beperkingen op ongedekte short transacties in beurs
De werking van de EU Short Selling Regulation
genoteerde effecten uit de EU en in staatspapier van
De kennisgevings- en publicatie-eisen voor netto short
EU-lidstaten;
posities hebben betrekking op de volgende financiële
3. een verbod op ongedekte Credit Default Swaps (CDS) met betrekking tot staatspapier van EU-lidstaten die niet
instrumenten: 1. aandelen die toegelaten zijn tot de handel op de
als dekking tegen blootstelling aan het onderliggende
Europese gereglementeerde markt of een multilaterale
staatspapier dienen;
handelsfaciliteit (MTF). Uitgezonderd zijn aandelen die in
4. de verplichting voor centrale tegenpartijen die clearing
hoofdzaak verhandeld worden op een handelsplatform
diensten verlenen voor aandelen om passende
buiten de EU maar deels ook in de EU. Om te bepalen
regelingen te treffen voor de buy-in van effecten ingeval
wat het overwegende handelsplatform is, wordt gekeken
28
KAS Selections • november 2012
welk handelsplatform in de voorgaande 24 maanden het
informatie in de kennisgevingen aan de toezichthouders en
grootste deel van de omzet droeg;
de openbare bekendmakingen gegoten moet worden. Dat
2. door overheidsemittenten uitgegeven staatspapier;
betekent dat alle EU-lidstaten nu over een en dezelfde
3. CDS op staatspapier van een overheidsemittent.
geharmoniseerde bekendmakingsprocedure beschikken.
De regelgeving schrijft eveneens voor dat de ESMA op haar website een lijst moet publiceren van uitgezonderde
Buy-in-procedures en boetes voor te late
aandelen. Deze lijst is gebaseerd op informatie van de
afwikkeling
nationaal bevoegde autoriteiten. ESMA actualiseert dit
Centrale tegenpartijen die clearingdiensten verlenen voor
overzicht elke twee jaar. Daarnaast voeren ook de nationaal
aandelen moeten automatische procedures inrichten voor
bevoegde autoriteiten actualiseringen uit. Aandelen die niet
de buy-in van effecten ingeval de afwikkeling van een
op de lijst staan en die toegelaten zijn voor de handel op een
transactie binnen vier werkdagen nadat deze had moeten
gereguleerde markt in de Europese Unie of verhandeld
plaatsvinden, mislukt. Als een dergelijke buy-in niet mogelijk
worden op een MTF in de Europese Unie, vallen alle onder
is, dient de verkoper de aankopende partij een bedrag te
de EU Short Selling Regulation. De lijst is te vinden op:
betalen op basis van de waarde van de op de leverings
(http://mifiddatabase.esma.europa.eu/). Hierop staat
datum te leveren aandelen plus een bedrag ter compensatie
eveneens per aandeel de bevoegde autoriteit vermeld.
van de door de koper als gevolg van het niet settelen van de transactie geleden verlies. De bepalingen ten aanzien van de
Publicatie-eisen
buy-in-procedures zijn uitsluitend van toepassing op short
De regelgeving stelt ondernemingen verder verplicht om
transacties in aandelen en niet op die in staatspapier.
netto short selling posities in beursgenoteerde EU-aandelen
De regeling bepaalt tevens dat centrale tegenpartijen die
als volgt openbaar te maken:
clearingdiensten voor aandelen leveren in geval van niet-
• Short posities van 0,2% of meer van het geplaatste
afwikkeling dagelijkse boetes moeten opleggen. De
aandelenkapitaal van het bedrijf waarvan de aandelen
dagelijkse boetes dienen dusdanig hoog te zijn dat deze een
toegelaten zijn tot de handel op een gereguleerde markt.
afschrikwekkende werking hebben op particuliere personen
Elke verdere 0,1% boven de 0,2% (d.w.z. 0,3%, 0,4% en
en rechtspersonen die nalaten af te wikkelen.
0,5%) dient eveneens aan de bevoegde autoriteit bekend te worden gemaakt. • Short posities van 0,5% of meer van het geplaatste
Conclusie Marktdeelnemers dienen hun beleggingsstrategieën waarbij
aandelenkapitaal van het bedrijf waarvan de aandelen
short transacties in beursgenoteerde effecten uit de EU en
toegelaten zijn tot de handel op een gereguleerde markt
staatspapier van EU-lidstaten gebruikt worden goed tegen
of MTF moeten aan de markt worden bekendgemaakt.
het licht te houden. De EU Short Selling Regulation heeft
Elke verdere 0,1% boven de 0,5% moet eveneens aan
nagenoeg geen terugwerkende kracht.
de markt worden bekendgemaakt. Bij alle bekend makingen moet de identiteit van de houder van de short
Marktdeelnemers dienen ervoor te zorgen dat zij over
positie worden opgegeven.
systemen beschikken waarmee zij vóór middernacht van de handelsdag in kwestie de netto short posities in
Timing publicatie van netto short positites
beursgenoteerde effecten uit de EU en in staatspapier van
Netto short posities moeten vóór middernacht na afsluiting
EU-lidstaten kunnen berekenen en dat zij de bevoegde
van de handelsdag berekend worden. Vervolgens dient de
toezichthouders uiterlijk om 15.30 uur van de volgende dag
kennisgeving of publicatie niet later dan om 15.30 uur van
verslag uit kunnen brengen.
de volgende handelsdag gedaan te worden. Deze tijdstippen zijn afhankelijk van de tijd in de EU-lidstaat van de bevoegde
Om netto short posities te vermijden kunnen onze klanten
autoriteit waaraan de posities in kwestie gemeld moeten
gebruikmaken van het securities lending programma van
worden. De regelgeving schrijft voor in welke gedaante de
KAS BANK.
KAS Selections • november 2012
29
Laurens Visie Herinneringen aan
Er is sprake van een financiële crisis (de Europese
dramatische gebeurtenissen
schuldencrisis en disfunctionerende banken brengen de
zijn een bijzonder collectief
wereldeconomie in een staat van diepe crisis), een
fenomeen. Naarmate de tijd
pensioencrisis (de huidige pensioencrisis is het equivalent
verstrijkt beginnen de details
van een ‘perfect storm’), een politieke crisis (met een
steeds meer te vervagen
regeerakkoord dat al direct moest worden aangepast),
(vaak al na drie maanden), de
een meteorologische crisis (overheden zijn op zoek naar
gebeurtenis raakt vervormd en
crisiscommunicatiesystemen om de wereldwijde opwarming
vindt van daaruit zijn weg naar
van de aarde te verklaren na een reeks van ingrijpende
ons collectieve geheugen.
weercrises), een medische crisis (bitter omstreden hervormingen in de gezondheidszorg dompelen zieken
Als zich een ramp voltrekt zijn de meest veelzeggende
huizen in een crisis te midden van een nieuwe politieke
zichtbare getuigen de kapotte huizen, verwoeste gebouwen,
crisis), een humanitaire crisis (dakloze migranten brengen de
in elkaar gestorte infrastructuur en de tandeloosheid van de
humanitaire crisis tot onze voordeur), een militaire crisis (een
verslaggeving in de media.
snelle reactie op een crisis wordt ernstig bedreigd door een gebrek aan operationele crisisbegeleiding), een culturele
Omdat geknakte gebouwen gelijk staan aan geknakte
crisis (ons culturele systeem wordt geconfronteerd met de
mensen. En geknakte mensen zijn de wegbereiders van een
grootste legitimiteitscrisis ooit) en last but not least een
ineenstortend sociaal bouwwerk. En terwijl onze ‘vrienden
psychologische crisis (de economische crisis verhoogt de
van de media’ druk in de weer zijn, wachten wij, de
gevoeligheid van volwassenen voor een fysieke en mentale
omstanders, met angst en beven op de terugkeer van de
crisis dramatisch).
bekende situatie, op de reddingsteams ter plekke, op het herstel van onze vertrouwde structuren en op onderdak en
Het lijkt erop dat bij de media woorden tekort schieten om
huiselijke beschutting voor de daklozen.
zoveel mogelijk uit iedere crisis te persen. En de economische crisis is daar een voorbeeld van.
Maar wat gebeurt er met ons als deze verwachtingen beschaamd worden en herstel van de vertrouwde situatie
Geen wonder dat het woord crisis zelf is afgeleid van het
(mogelijk) uitblijft? Wat als de uitkomst van de ene ramp leidt
oorspronkelijke Griekse woord ‘krisis’, dat weer terug te
tot een nog veel ergere ramp? Wat als terugkeer naar de
voeren is op uit ‘krinen’, een lijn trekken of een scheiding
oude situatie de weg vrijmaakt voor een schijnbaar
aanbrengen. Wat weer stond voor ‘een beslissing’ en dat
permanente afwijking van de normale toestand der dingen?
werd gebruikt om een keerpunt te beschrijven, een tijd
Pas op dat moment lijken wij te beseffen: wij verkeren
waarin een beslissing moet worden genomen.
middenin een crisis. Tegenwoordig staat het woord crisis vooral voor een Tegenwoordig lijkt het er overigens op dat de betekenis van
opeenvolging van gebeurtenissen, waarbij de economische
het woord crisis zelf in een crisis verkeert. Praktisch iedere
crisis wordt omschreven als de economische en financiële
dag worden wij overspoeld met crises, de media hameren
situatie in de hele wereld. Omdat, en daar worden wij
het er op alle mogelijke manieren in. Wat we ook doen, op
dagelijks aan herinnerd, de economische crisis zich
welk gebied dan ook, we lijken ons voortdurend in de
manifesteert in onze eigen tijd op een wereldwijde schaal. En
richting van, middenin of net uit een crisis te bewegen.
daarmee met recht is uitgegroeid tot een wereldwijde crisis.
30
KAS Selections • november 2012
Zorgwekkender nog, hij heeft zich ontwikkeld tot een
crisis te bezweren? Met al onze macht, instellingen,
‘voortdurende crisis’.
reglementen, protocollen en hiërarchische structuren? Want een crisis kan ook productief zijn.
Besluiten zijn ophanden, maar de werkelijk noodzakelijke besluiten zijn niet genomen, juist vanwege (u raadt het al) de
Crises vernietigen economieën op een creatieve manier (ook
zich voortslepende bestuurlijke crisis en de
wel bekend als ‘Schumpeter’s - de econoom – gale’), omdat
disfunctionerende markt die zich in een staat van crisis
zij dusdanige situaties creëren dat dit radicale veranderingen
bevindt.
afdwingt in het sociaal-economisch systeem (Karl Marx’s concept) en zichzelf aankondigen op een tijdstip waarop het
Omdat het, in verschillende mate van intensiteit, werd
al te laat is om nog terug te keren naar de oude situatie.
verpletterd, is het mislukt en werd het meegezogen in het
Waardoor het noodzakelijk wordt om radicale maatregelen
ontwrichtingsproces. De spanningen verspreidden zich naar
te nemen om ons opnieuw het toverwoord van veiligheid te
de geldmarkten (wereldwijd), de crisis werd ‘een
geven waarvan wij denken dat het een normale, permanente
systeemcrisis’ en de liquiditeitsstromen van rijke banken
en veilige omgeving is.
naar arme banken droogde op. De Chinezen wisten dit alles allang en gebruiken het woord Markten zakten in elkaar (alsof zij verdwenen in drijfzand om
crisis (wei-ji) in veel woorden die met motivatie of aansporing
nooit meer aan de oppervlakte te verschijnen), veerden op
samenhangen. Hun woord voor crisis staat namelijk zowel
en gingen onderuit (als in een vrije val), bevinden zich in een
voor hoe je gevaar (wei) te lijf kunt gaan als hoe je van de
neerwaartse spiraal (als vliegtuigen die collectief uit de lucht
situatie (ji) gebruik kunt maken. Chinese karaktertekens
vallen), stortten gewoon totaal in (hetgeen een plotselinge
kunnen meerdere betekenissen hebben. Maar in dit geval
catastrofale gebeurtenis suggereert waarbij alle eerder
betekent het woord ‘wei’ altijd iets van angst in zijn
gecreëerde marktwaarde plotsklaps verdampt), crashten
verschillende betekenissen, terwijl het woord ‘ji’ wijst op een
(zoals altijd onverminderd populair), flash-crashte (een
‘gunstige samenloop van omstandigheden’ en een ‘goede
nieuwe versie van de traditionele crash), smolten weg, of, in
kans om vooruit te komen of vooruitgang te boeken’.
het beste geval, gingen naar beneden (hetgeen, hinderlijk genoeg, markten geneigd zijn om te doen voordat zij weer
Hoe dan ook, voor nu, op weg naar het onvermijdelijke einde
beginnen te stijgen).
van het jaar, wens ik u een goede, gezonde en gelukkige overgang naar het nieuwe jaar. Maar vergeet Kerstmis
Ziedaar de taal van de crisis. Waar zijn de tijden gebleven
alstublieft niet. Omwille van ons allemaal. Want misschien
dat scherp dalende markten zwarte of inktzwarte maandag,
moet u dit feest wel beschermen tegen een dreigende crisis,
woensdag of vrijdag werd genoemd? Zwart is de kleur van
aangezien het nu wordt beschouwd als het financieel
een crisissituatie waartegen wij ons proberen te wapenen
slechtst voorbereide tijdstip van het jaar, gevangen in een
door middel van crisisplannen opgesteld in crisisafdelingen
kruisvuur van creditcard maatschappijen en verpletterd
door crisismanagementteams. De crisisknop is nooit ver
onder het gewicht van de schuldencrisis.
weg. Kunnen we een crisis plannen? Een fenomeen dat, zoals de naam al suggereert, de collectieve wijsheid tart en
Wei-ji (危机) is het woord!
ons geloof in wat wij als normaal beschouwen onderuit haalt. Zouden we nochtans niet moeten blijven proberen om de
KAS Selections • november 2012
31
NETHERLANDS
NETHERLANDS
UNITED KINGDOM
KAS BANK AMSTERDAM P.O. Box 24001 1000 DB Amsterdam The Netherlands
GERMANY
KAS BANK LONDON 5th Floor 10 Old Broad Street London EC2N 1AA United Kingdom T: +44 20 7153 36 00
Spuistraat 172 1012 VT Amsterdam The Netherlands T: +31 20 557 59 11 32 KAS Selections • november 2012
KAS BANK WIESBADEN Biebricher Allee 2 65187 Wiesbaden Germany T: +49 611 1865 3800
www.kasbank.com
