Kansen voor een breedbandnetwerk in de hele gemeente Boxmeer

Kansen voor een breedbandnetwerk in de hele gemeente Boxmeer

Een haalbaarheidsonderzoek in de gemeente Boxmeer

1

Datum: 19 november 2014

Opdrachtgever:

Gemeente Boxmeer

Opgesteld door:

Paul Kempen, Kempen Consultancy BV

2

Inhoudsopgave Samenvatting ............................................................................................................................... 5 1 Inleiding .................................................................................................................................. 11 1.1 Voorgeschiedenis Land van Cuijk .................................................................................................11 1.2 Bestuurlijke besluitvorming..........................................................................................................11 2 Haalbaarheidsonderzoek in het kort ........................................................................................ 13 2.1 Scope ............................................................................................................................................13 2.2 Vraagstelling .................................................................................................................................13 2.3 Aanpak ..........................................................................................................................................13 2.4 Resultaat .......................................................................................................................................14 3 Behoefte en ontwikkelingen supersnel breedband ................................................................... 15 3.1 Ontwikkeling van breedbandinfrastructuur in de wereld en de EU ............................................15 3.2 Te verwachten knelpunten voor de inwoners van Boxmeer .......................................................15 3.3 Situatie voor ondernemers in de gemeente Boxmeer .................................................................16 3.4 Het belang voor maatschappelijke organisaties ..........................................................................17 3.5 Ontwikkelingsbehoefte breedband in de gemeente Boxmeer ....................................................17 3.6 Rol Nederlandse overheid bij de ontwikkeling van supersnel breedband...................................18 3.7 Resumerend .................................................................................................................................19 4 Technische mogelijkheden ....................................................................................................... 21 4.1 Draadloze technieken...................................................................................................................21 4.2 Bekabelde technieken ..................................................................................................................24 4.3 Draadloze technieken versus bekabelde technieken ...................................................................26 4.4 Waar ligt al breedband in Boxmeer? ...........................................................................................28 4.5 Het beleid van de kabelexploitanten in Boxmeer ........................................................................28 4.6 Conclusies en vervolg ...................................................................................................................29 5 Ontwerp van het netwerk ........................................................................................................ 33 5.1 Scenario’s .....................................................................................................................................33 5.2 Pre-engineering ............................................................................................................................33 5.3 Ontwerpkaart ...............................................................................................................................35 5.4 Ringstructuur Boxmeer in relatie tot CGM...................................................................................36 5.5 Aanwezigheid en beschikbaarheid van bestaande infrastructuur ...............................................36

3

6 Exploitatie van het netwerk ..................................................................................................... 37 6.1 Marktconforme tarieven 3-in-1 pakketten voor berekening opbrengsten .................................37 6.2 Samenvatting investering en exploitatie van de verschillende scenario's ...................................38 6.3 Parameters ...................................................................................................................................38 6.4 Exploitatieopzet............................................................................................................................39 6.5 Conclusie en perspectief ..............................................................................................................40 7 Financiering ............................................................................................................................. 41 7.1 Banken ..........................................................................................................................................41 7.2 Provincie Noord Brabant ..............................................................................................................41 7.3 De gemeente als financier ............................................................................................................41 7.4 Particuliere investeerders ............................................................................................................42 7.5 Conclusie financiering ..................................................................................................................42 8 Risico’s .................................................................................................................................... 43 8.1 Risicoanalyse ................................................................................................................................43 8.2. Risico’s voor de gemeenten. .......................................................................................................45 8.3 Strategie risicovermindering gemeente .......................................................................................46 8.4 Conclusie risico’s ..........................................................................................................................46 9 Organisatie .............................................................................................................................. 47 9.1 Fase van vraagbundeling ..............................................................................................................47 9.2 Fase na de vraagbundeling: ..........................................................................................................48 9.3 De coöperatie ...............................................................................................................................48 9.4 Samenstelling ...............................................................................................................................49 9.5 Investeerders ................................................................................................................................50 10 Conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek ...................................................................... 53 Bijlagen: ..................................................................................................................................... 55 Bijlage 1 Artikel website Kassa.vara.nl dd 3 mei 2014: ......................................................................55 Bijlage 2 Overzichtstabel ...................................................................................................................57

4

Samenvatting Dit rapport bevat de uitkomsten van het haalbaarheidsonderzoek naar een (supersnelle) breedband infrastructuur in de gemeente Boxmeer. Aanleiding vormt enerzijds de opgave die de 5 gemeenten in het Land van Cuijk hebben vastgelegd in de Strategische visie Land van Cuijk. Hierin is versterking van de breedbandinfrastructuur benoemd als actie onder Thema 3 ‘Versterken van de vestigingsvoorwaarden’. In het uitvoeringsprogramma van eind 2013 is het verkennen van een Breedbandnetwerk Land van Cuijk benoemd als actie voor 2014. Anderzijds heeft de gemeenteraad van Boxmeer op 12 december 2013 besloten in te stemmen met het innemen van een actieve rol door de gemeente Boxmeer bij het ontwikkelen van een breedbandnetwerk in de gemeente Boxmeer. Het breedbandnetwerk wordt door de raad gezien als een nutsvoorziening. Daarmee duidt zij het belang van een de aanwezigheid van breedband in de gemeente. Tevens zijn voorwaarden aan het netwerk gesteld: gebiedsdekkend, open, toekomst en dit tegen een aantrekkelijk en transparant tarief. Een onderzoek van G3-advies ging hieraan vooraf. Begin 2014 is vanuit de gemeente Boxmeer de opdracht verstrekt voor dit haalbaarheidsonderzoek. In het haalbaarheidsonderzoek is de doelstelling overgenomen uit de Strategische visie/het Raadsbesluit: “Doelstelling is een netwerk met 100% dekking van alle huishoudens, bedrijven en instellingen in zowel de kernen en buitengebieden. Dit tegen een aantrekkelijk marktconforme prijs.” Conclusies van het onderzoek zijn: • Een glasvezelnetwerk lijkt het meest geschikt voor de aanleg van een gebiedsdekkend breedbandnetwerk vanwege haar capaciteit en vrije marktwerking op het netwerk; • de aanleg en exploitatie van een nieuw, gebiedsdekkend netwerk is technisch en economisch, onder voorwaarde, haalbaar bij voldoende marktpenetratie; • er lijkt een marktpartij te zijn die de aanleg en exploitatie van een nieuw, gebiedsdekkend netwerk op zich wil nemen (scenario 1) bij een marktpenetratie circa 50%; • de aanleg en exploitatie van een nieuw, gebiedsdekkend netwerk bij een marktpenetratie van 43% gekoppeld aan een jaarlijkse groei, lijkt bedrijfseconomisch financierbaar en rendabel vanuit een eigen entiteit (scenario 1) • verglazing van uitsluitend het buitengebied en de bedrijventerreinen lijkt haalbaar indien een marktpenetratie van 70% wordt gehaald (scenario 2). • Indien een marktpartij niet overgaat tot de aanleg en exploitatie van het netwerk, kan er een lokale entiteit worden opgericht die dit oppakt. Om de investering door een bank gefinancierd te krijgen is, naast bijdrage van private investeerders, een gemeentelijke garantstelling noodzakelijk. Een andere optie is volledige financiering door de gemeente; • er is geen marktpartij die de vraagbundeling voor eigen rekening en risico wil uitvoeren; Verschillende technieken Kijkend naar verschillende technieken is glasvezel de techniek om zowel de kernen als buitengebieden te ontsluiten. Glasvezel scoort op meerdere parameters beter dan andere technieken. Met name de prijs/kwaliteit verhouding, geen drempel voor nieuwe toetreders, betrouwbaarheid en hoge down- en opslagcapaciteit zijn belangrijke punten. In de nabije toekomst worden hoge uploadsnelheden zeer belangrijk en over koper is dat onvoldoende mogelijk. De snelheden zijn bij glasvezel symmetrisch, terwijl dit bij koper asymmetrisch is. Meestal bedraagt de uploadsnelheid op koper circa 10% van de downloadsnelheid. Bij glasvezel is het gelijk. Draadloze technieken zijn relatief goedkoop, maar nog niet geschikt om voor een groot aantal aansluitingen een hoge verbindingssnelheid te leveren. Zendmasten moeten daarnaast ook weer worden aangesloten op een glasvezelnet. De techniek van aanleg en belichting van glasvezel wordt steeds verder geoptimaliseerd en is nog niet uitontwikkeld. Zeker op de langere termijn is het zeker rendabel om meteen voor glasvezel te 5

kiezen tot in de woning. Wel is een bekabeld breedbandnetwerk duur in aanleg en kent een lange terugverdientijd. Uitbreiden van bestaande netten of het aanleggen van nieuwe kan met glasvezel of kabel (coax). Qua investering ontlopen beide technieken elkaar niet veel. Investeren in glasvezel is gezien de mogelijkheden een oplossing voor de lange termijn omdat het geen belemmeringen kent voor toetreding van nieuwe providers zodat een optimale marktwerking ontstaat. Scenario’s Om een besluit te kunnen nemen over de haalbaarheid is een tweetal scenario’s doorgerekend. • •

Scenario 1 ontsluiting van de gehele gemeente, dus kernen buitengebieden en bedrijventerreinen. Of door een marktbedrijf, of door een door inwoners opgerichte entiteit. Scenario 2 ontsluiting van het buitengebied en de bedrijventerreinen door een marktpartij of een door inwoners op te richten entiteit.

TKF heeft een pre-ontwerp gemaakt voor de gehele gemeente. Op basis van deze structuur is er een kostprijs begroot per aansluiting. In scenario 1 wordt er uitgegaan van een abonnementstarief van circa € 50 / € 55 per maand voor een 150 Mbps snelheid up en down. Buitengebieden en Bedrijven betalen daarnaast € 495 aansluitbijdrage. In scenario 2 wordt een prijsniveau aangehouden van € 70 / € 75 per maand en een eenmalige bijdrage van € 495 Binnen scenario 1 zijn er twee mogelijkheden: • de markt gaat over tot aanleg en exploitatie van het netwerk; • de markt gaat niet over tot aanleg en exploitatie van het netwerk. Om tot aanleg en exploitatie te kunnen komen wordt een lokale entiteit opgericht. Scenario 2 lijkt alleen haalbaar vanuit een eigen entiteit. Maar ook bij dit scenario zijn er nadien nog twee mogelijkheden: • •

Het initiatief wordt nadien verder uitgebreid naar de kern. Een marktpartij zoals Ziggo, E-Fiber of Reggefiber/KPN verglaast de kern alsnog.

Uit de exploitatieberekeningen blijkt dat voor het scenario 1 goede cijfers te halen zijn. De terugverdientijd op basis van de gehanteerde uitgangspunten is 16 jaar. Binnen deze periode is het gehele netwerk terugverdiend. De totale investering bedraagt circa € 15 miljoen. Scenario 2 levert op termijn ook goede cijfers maar is minder bestand tegen risico ’s van dalende abonnementen en prijsdruk. Het voordeel bij scenario 2 is wel dat er minder omvangrijke risico’s gelopen worden. Als dit project slaagt, kan bekeken worden of en hoe de kernen worden benaderd. De totale investering bedraagt bijna € 6 miljoen en de terugverdientijd is 17 jaar. Marktpartijen De meest voor de hand liggende partijen om de collectieve verbetering van de bestaande infrastructuur op te pakken vanuit de markt zijn de bestaande kabelexploitanten zelf, dus Ziggo en Reggefiber/KPN. Daarom is voor dit onderzoek met deze partijen gesproken. Naast deze bedrijven heeft nieuwkomer E-Fiber zich gemeld.

6

Ziggo stelt dat het grootste deel van de gemeente al wordt bediend door Ziggo en dus over toekomstvast breedband beschikt. Ziggo is bereid de resterende percelen aan te sluiten op haar HFCnetwerk en wil daaraan ook financieel bijdragen. Ziggo schat dat het volledig ontsluiten van witte gebied van Land van Cuijk middels HFC circa €3.000 per aansluiting kost. Dit is inclusief actieve apparatuur. Ziggo is bereid per aansluiting ongeveer 1/3 van de kosten voor zijn rekening te nemen. Voor financiering van de resterende middelen lijkt voor Ziggo een financieringscoöperatie de meest geëigende vorm. Zo’n coöperatie draagt ongeveer 2/3 van de aanlegkosten. Daarvoor wordt een lening aangegaan bij een bank of de provincie, die over een periode van bijvoorbeeld 10 jaar wordt terugbetaald door de bij de coöperatie aangesloten bewoners. Reggefiber/KPN heeft als commerciële organisatie met name glasvezel aangelegd in dichtbevolkte kernen. De terugverdientijden voor aanleg in buitengebieden liggen aanmerkelijk hoger. Reggefiber/KPN legt niet aan in onrendabele gebieden. Ook zij hanteren een investeringsbedrag van circa 1.000 euro per woning. In Eersel vindt een experiment van Reggefiber/KPN plaats waarbij de bewoners het restant zelf moeten investeren. Na evaluatie besluit Reggefiber/KPN of deze werkwijze herhaald wordt. Gevraagd naar concrete ambities in de gemeente Boxmeer geeft Reggefiber/KPN aan in het algemeen bereid te zijn tot ‘verkennende gesprekken’ met een gemeente die een ´positieve en warme grondhouding´ heeft. E-Fiber heeft desgevraagd aangegeven Boxmeer voor 100% te willen verglazen na een succesvolle vraagbundeling. Het percentage dat E-Fiber hanteert om van een succesvolle vraagbundeling te kunnen spreken bedraagt circa 50%. Uit de gesprekken met deze marktpartijen blijkt dat geen van hen voor eigen risico de vraagbundeling voor haar rekening wil nemen. Wel is uitgesproken dat bij een succesvolle vraagbundeling en daadwerkelijk aanleg van een netwerk de kosten voor de vraagbundeling worden terugbetaald. Een lokaal initiatief Een coöperatie is geschikt voor het beoogde doel om (vanuit de gemeenschap) een dergelijk netwerk op te bouwen en te exploiteren indien de markt hier niet toe overgaat. Een coöperatie heeft als extra meerwaarde dat een wij-gevoel gecreëerd wordt, er geen winstoogmerk is en er sprake is van zeggenschap over het netwerk. Dit kan een positieve impact op de vraagbundeling hebben. Boven de coöperatie kan een BV of stichting geplaatst worden die het eigendom heeft. De gemeente kan desgewenst, samen met private investeerders, kiezen om hier in deel te nemen. Er zijn banken die ervaring hebben met het financieren van dit soort initiatieven. Zij hebben aangegeven ook geïnteresseerd te zijn in dit initiatief mits de gemeente garant wil staan. Daarbij wordt ook gekeken naar het weerstandsvermogen van de exploitatie, in de situatie van tegenvallende prijsontwikkelingen en terugval in deelnamepercentage. Naast de lening van de bank is inbreng van eigen vermogen noodzakelijk. De garantstelling brengt risico’s met zich mee. Risico’s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico’s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico’s uiteraard voor haar rekening. Lokale betrokkenheid en inzet zijn hele belangrijke voorwaarden om een lokaal initiatief te kunnen laten slagen. Ook is een evenwichtige, daadkrachtige en bekwame samenstelling van de personen die de entiteit invullen van groot belang.

7

Uit de gesprekken met de diverse locale belangenbehartigers blijkt dat de komst van een 100% dekkend breedbandnetwerk zeer wenselijk is. Het sluit aan bij de uitspraak van de raad in december 2013 waarin zij een breedbandnetwerk als een nutsvoorziening voor de gemeente Boxmeer betitelt. Vraagbundeling Voordat een nieuw glasvezelnetwerk wordt aangelegd, is het gebruikelijk om een zogenaamde ‘vraagbundeling’ te organiseren. Via deze vraagbundeling worden, ondersteund door intensieve marketing en communicatie, bindende contracten gesloten met de eindgebruikers die op het netwerk worden aangesloten en de beoogde klanten zijn van de aanbieders van de diensten over dat netwerk. Het contracteren met deze eindgebruikers heeft een bindend, maar voorwaardelijk karakter. De te vervullen voorwaarde is dat voldoende contracten worden gesloten om het netwerk rendabel te kunnen gaan exploiteren. De hoeveelheid benodigde klanten wordt in dit verband uitgedrukt in een percentage, te weten dat deel van alle objecten (woningen en bedrijven) die op het netwerk worden aangesloten, dat een contract tekent voor de diensten internet en telefonie. Wat zeker van belang is een heldere en intensieve campagne die op het juiste moment wordt gelanceerd. Het is cruciaal dat hier niet teveel tijd overheen gaat anders verslapt de aandacht. Ook zal de concurrentie in de kernen van met name Ziggo en Reggefiber/KPN een extra factor zijn. Betrokkenheid en inzet van dorps- en wijkraden, verenigingen en locale belangenbehartigers is bepalend voor het slagen van de campagne. Land van Cuijk De gemeente speelt een belangrijke rol, maar dit initiatief zou nog beter kunnen laten slagen wanneer het Land van Cuijk breed wordt aangevlogen. De slagingskans en het synergie-effect is veel groter. Deze studie is voor Boxmeer opgezet, in CGM wordt deze studie op vrijwel gelijke wijze uitgevoerd. De laatste maanden zijn in goed overleg met CGM de uitgangspunten afgestemd. In Sint Anthonis is de intentie om een soortgelijk traject te starten en om op korte termijn gelijk op te trekken. Daarmee is een netwerk voor het hele Land van Cuijk een stap dichterbij. Een gezamenlijke exploitatie van de Land van Cuijk gemeenten is financieel het meest aantrekkelijk, vooral ook omdat er met één ringstructuur gewerkt kan worden. Door het grote aantal abonnees is er meer weerstand tegen prijsdruk, veroorzaakt door concurrentie en verlies van abonnees (churn). Voorstel voor vervolg Aangezien er geen marktpartijen zijn die de vraagbundeling willen financieren dien je dit als gemeente op te pakken om het project niet te laten beëindigen. Bij de provincie is nagevraagd of zij vanuit het Breedbandfonds Brabant ook financieel wil participeren in de vraagbundeling. Na de vraagbundeling worden marktpartijen gevraagd de hele investering en exploitatie voor hun rekening nemen. Het oprichten van een entiteit en garantstelling door de gemeente is dan niet nodig. Indien een marktpartij niet overgaat tot aanleg wordt bezien of het percentage voortkomend uit de vraagbundeling voldoende is om een exploitabel glasvezelnetwerk te bouwen door een coöperatie zonder winstbejag.

8

Advies ten aanzien van het vervolg: • • • • •

Ga verder met de vraagbundeling op basis van het scenario 1, volledig verglazen, en financier dit als gemeente voor; Besluit als gemeente in principe bereid te zijn tot het verstrekken van een garantstelling of de financiering indien de markt de aanleg en exploitatie niet opstart; Benader na de vraagbundeling opnieuw de markt. Als gemeente is het geen primaire taak om te interveniëren tussen marktpartijen indien zij de aanleg op zich willen nemen; Maak als gemeente een keuze voor een garantstelling ofwel zelf te financieren als er geen marktpartij is die de investering wil en kan financieren; Probeer in het Land van Cuijk alle gemeenten gelijk op te laten trekken in de vervolgfase, zodat de vraagbundeling gezamenlijk uitgevoerd kan worden en de tariefstelling voor alle burgers binnen het Land van Cuijk gelijk is.

9

10

1 Inleiding 1.1 Voorgeschiedenis Land van Cuijk De gemeenten in het Land van Cuijk willen een gunstig en toekomstbestendig leef- en werkklimaat voor de inwoners van nu en morgen bieden. Een regio waar mensen prettig kunnen leven. Er voldoende banen zijn En waar senioren langer, comfortabel en veilig in hun eigen woning kunnen blijven wonen. Het Land van Cuijk streeft naar een gunstig ondernemersklimaat met voldoende perspectief en ontwikkelmogelijkheden voor bestaande en nieuwe ondernemers. Zowel voor winkeliers in de kerngebieden, bedrijven op bedrijventerreinen als voor zelfstandig werkende mensen met een beroep aan huis. En een vitaal platteland, dat ruimte biedt voor de transformatie van bestaande agrarische bedrijvigheid naar nieuwe recreatieve en bedrijfsmatige functies. Zodat bestaande ondernemers zich door kunnen ontwikkelen en nieuwe ondernemers zich in de gemeente willen vestigen. Passend binnen de ambities van het Graafs Manifest in 2011, hebben de samenwerkende gemeentes van het Land van Cuijk daarom een ‘Strategische visie voor het Land van Cuijk’ vastgesteld. Hierin zijn sterktes en zwaktes van de regio benoemd net als kansen en bedreigingen. Twee dragende lijnen zijn in de visie uitgezet: • •

‘De blik vooruit, de blik naar buiten’; ‘Samenwerken is noodzaak’.

Bij de visie is een uitvoeringsagenda vastgesteld waarin 5 thema’s zijn benoemd die bijzonder van belang zijn om de visie tot uitvoering te brengen. Voor elk thema is een actieprogramma bepaald: • • • • •

Thema 1: Versterken keten Agro & Food; Thema 2: Groei van recreatie en toerisme; Thema 3: Versterken van de vestigingsvoorwaarden; Thema 4: Leefbaarheid kernen & Zorg; Thema 5: Sociaal Domein.

Versterking van de breedbandinfrastructuur is benoemd als actie onder Thema 3 Versterken van de vestigingsvoorwaarden. In het uitvoeringsprogramma van eind 2013 is het verkennen van een Breedbandnetwerk Land van Cuijk benoemd als actie voor 2014. Voor een goed leef- en ondernemersklimaat vormt snel en betrouwbaar dataverkeer een steeds belangrijkere factor. Het internetgebruik neemt toe. Technologische ontwikkelingen en het feit dat steeds meer mensen beeld- en videomateriaal uploaden vereisen steeds hogere datasnelheden. Het dataverkeer tussen bedrijven speelt een steeds grotere rol bij de bedrijfsvoering en samenwerking. Consumenten en recreanten worden steeds kieskeuriger. Steeds meer ondernemers in de recreatieve sector, horeca en detailhandel bieden daarom wifi aan, zorgen voor klantenbinding via de sociale media of apps of genereren extra omzet via internetverkoop. Voor de meeste mensen is internet inmiddels een basisbehoefte geworden. 1.2 Bestuurlijke besluitvorming De gemeenteraad heeft op 12 december 2013 besloten: • in te stemmen met het innemen van een actieve rol van de gemeente Boxmeer bij het ontwikkelen van een breedbandnetwerk in de gemeente Boxmeer; • het breedbandnetwerk te zien als nutsvoorziening en • dat het op te zetten breedbandnetwerk gemeentedekkend, open en toekomstvast dient te zijn, dit tegen een aantrekkelijk en transparant tarief voor eindgebruikers. 11

12

2 Haalbaarheidsonderzoek in het kort 2.1 Scope Dit onderzoek betreft de haalbaarheid van ‘een netwerk met 100% dekking voor supersnel internet voor alle huishoudens, bedrijven en instellingen in zowel de kernen als de buitengebieden van de gemeente Boxmeer. Dit tegen een aantrekkelijk marktconforme prijs.’ Geografisch gezien beperkt het onderzoek zich tot het grondgebied van de opdracht gevende gemeente. Grotendeels gelijktijdig met de uitvoering van dit onderzoek heeft CGM een vergelijkbaar haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Over en weer zijn aannames en bevindingen uitgewisseld. Uitgangspunt is wel dat voor alle gemeenten een eigen business case is opgesteld. Hiermee kan men per gemeente een oordeel vellen over de haalbaarheid. 2.2 Vraagstelling Als leidraad voor de uitvoering van het onderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: • • • • •

Is het haalbaar om in de gemeente Boxmeer een breedbandnet op te zetten? Welke organisatievorm sluit het beste aan bij het gewenste doel? Aan welke randvoorwaarden dient het project dan te voldoen? Is er voldoende draagvlak onder de bewoners en stakeholders om deel te nemen? Wat levert samenwerking op met de andere gemeenten van het Land van Cuijk?

2.3 Aanpak Bij het uitvoeren van het onderzoek is een systematische aanpak gehanteerd, waarbij zoveel mogelijk is getracht feitelijke informatie te vergaren, voordat analyses zijn uitgevoerd en conclusies zijn getrokken. Daar waar nodig, is iteratief te werk gegaan. Dat wil zeggen dat latere bevindingen zijn gebruikt om eerdere stappen opnieuw te doorlopen. Ontwikkelingen en ‘best practices’ van elders, zoals ten aanzien van technieken, prijsstellingen, de rol en houding van hogere overheden, banken en marktpartijen zijn verwerkt in het onderzoek en vergeleken met lokale omstandigheden en constateringen. Ook voor de organisatorisch opzet is deze aanpak gehanteerd. In min of meer chronologische volgorde zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: • • • • • • • • • • • • • •

Oriëntatie: het voeren van gesprekken met belanghebbenden en personen en organisaties die bij eerdere initiatieven betrokken waren. Studie op hoofdlijnen geografische indeling relevant grondgebied, inwonersaantallen, spreiding kernen en buitengebieden. Studie op hoofdlijnen van aanwezige infrastructuur. Oriëntatie op hybride oplossing met deels draadloos of coaxiaal netwerk. Pre-engineering en kostenraming voor nieuwe infrastructuur op hoofdlijnen. Eerste schets organisatiestructuur. Opstellen van een communicatieplan Verfijning engineering en kostenraming (nog steeds op hoofdlijnen). Verkennende gesprekken met banken. Verdieping organisatiestructuur inclusief vergelijking projecten elders. Valideren en aanpassen aannames. Overleg met Breedbandfonds Brabant (BOM) en provincie Noord-Brabant. Afronden investeringsraming en exploitatiebegroting. Presentatie voorlopige onderzoeksresultaten aan opdrachtgever. 13

2.4 Resultaat Dit rapport geeft inzicht in de haalbaarheid van een toekomstbestendig breedbandnetwerk in de gemeente. Dit rapport beschrijft de technisch, organisatorisch en financieel best haalbare en meest effectieve oplossing voor de realisatie en het beheer van een breedbandnetwerk met 100% dekking. Hierbij wordt ingegaan op: • • • • • •

Behoefte en ontwikkelingen supersnel breedband (hoofdstuk 3). (Technische) mogelijkheden (hoofdstuk 4). Ontwerp en exploitatie van het netwerk (hoofdstuk 5 en 6) Financiering en risico (hoofdstuk 7 en 8). Organisatie (hoofdstuk 9). Voorstel voor vervolg (hoofdstuk 10).

14

3 Behoefte en ontwikkelingen supersnel breedband 3.1 Ontwikkeling van breedbandinfrastructuur in de wereld en de EU De behoefte aan breedbandinfrastructuur groeit wereldwijd sinds internet in de jaren ’90 is ontstaan. Om de toenemende behoefte aan internetverkeer bij te benen is het continu nodig om in de infrastructuur te investeren. Voor de overheid is het een zoektocht naar de juiste maatregelen. Er wordt gezocht naar een balans tussen het bevorderen en dus rendabel houden van private investeringen en het versnellen van die investeringen met garanties, leningen, subsidies en andere overheidsmaatregelen. De Europese Unie, de lidstaten en decentrale overheden zijn op grote schaal actief met het breedbanddossier bezig. De Europese Commissie heeft, om beleidsmatige en financiële betrokkenheid van overheden te reguleren het begrip NGA, dat staat voor ‘Next Generation Acces Network’ geïntroduceerd en als volgt gedefinieerd1: ‘Bij de huidige stand van ontwikkeling van de markt en de technologie zijn NGA-netwerken aansluitnetwerken die volledig of gedeeltelijk gebruikmaken van optische elementen en die breedbandtoegangsdiensten kunnen leveren met betere kenmerken dan de bestaande basisbreedbandnetwerken. Het netwerk waarop het haalbaarheidsonderzoek zich heeft gericht is een NGA-netwerk. Voor de realisatie van zo’n supersnel breedband netwerk zijn verschillende technische oplossingen of combinaties daartussen mogelijk. Onder supersnel internet wordt meestal verstaan een verbinding met een snelheid van 25 Mbps. 1 Megabit per seconde is gelijk aan 0,125 Megabyte per seconde. Ofwel 1MB = 8 Mbps 3.2 Te verwachten knelpunten voor de inwoners van Boxmeer Het internet verbruik neemt steeds verder toe naar schatting met zo’n 60% per jaar! Steeds meer consumenten schakelen over naar TV via internet, zoals via Netflix en bezitten bovendien een HD TV. Hoe hoger de beeldresolutie, hoe hoger de benodigde datasnelheid. TV via internet vergt voor ‘normale’ SD kwaliteit ongeveer 2 Mbps. HD kwaliteit vergt 4-5 Mbps. En ultra HD, dat nu in ontwikkeling is, vergt een verbinding van 25 Mbps, (bron Netflix). Daarnaast wordt er steeds meer data ge upload en worden meer en meer diensten zoals zorg en beveiliging via internet afgewikkeld. Symmetrische internetverbindingen worden belangrijk in verband met de upload van videostreams bijvoorbeeld voor bewaking of zorg op afstand. Naarmate dataverkeer verder toeneemt, zullen internetverbindingen via koper, met name op piekmomenten in de avonduren, steeds trager worden. Het overstappen naar een duurder en sneller abonnement is echter net als het kopen van een snellere auto. Bij filerijden heeft dat weinig zin. De collectieve verbetering van de basisinfrastructuur voor inwoners is noodzakelijk om aan de toekomstige vraag naar capaciteit en snelheid te kunnen voldoen.

“Breedband moet voor ieder huishouden toegankelijk worden. Er zijn steeds meer zaken waarvoor dit noodzakelijk is, variërend van: digitaal onderwijs, online games, online HD films kijken tot (gezondheid) monitoring/begeleiding op afstand. Deze behoefte zal in de toekomst alleen maar groeien. Het is daarom voor de leefbaarheid van belang dat breedband in zowel de kern als het buitengebied van ieder dorp beschikbaar is”, aldus Bram Verstegen van de Dorpsraad Vierlingsbeek.

1

MEDEDELING VAN DE COMMISSIE, EU-richtsnoeren voor de toepassing van de staatssteunregels in het kader van de snelle uitrol van breedbandnetwerken (2013/C 25/01).

15

Behoeftepeiling bij de inwoners van CGM Inde periode april – juni 2014 een enquête uitgevoerd in de CGM gemeenten. De doelstelling van de meting is geweest om een zo betrouwbaar mogelijke uitspraak te doen over de kans van slagen van de toekomstige vraagbundeling en daaropvolgende exploitatie van een nieuw te realiseren netwerk. Daar is onder meer in kaart gebracht wat het huidig bestedingsgedrag op het gebied van internet, televisie en telefonie is van de inwoners en bedrijven in het projectgebied en wat de klanttevredenheid daarbij is. Gevraagd is ook naar het gebruik van nieuwe media. Ook is de solidariteit onderzocht, in hoeverre vindt men glasvezel in het buitengebied belangrijk en is men bereid daar meer voor te betalen? Uit die enquête blijkt dat 38% van de respondenten maandelijks bereid is méér te betalen voor stabieler en/of sneller internet dan men nu betaalt aan de huidige provider(s). Voor het grootste deel betreft deze bereidheid een bedrag van € 10 per maand. 42% van de respondenten wil zich actief inzetten voor de komst van glasvezel in het hele Land van Cuijk. Van alle respondenten spreekt 61% van de respondenten uit te denken dat glasvezel de leefbaarheid van het Land van Cuijk vergroot. 3.3 Situatie voor ondernemers in de gemeente Boxmeer Op bedrijventerreinen en in het buitengebied bestaat de huidige basisinfrastructuur uit telefoonlijnen. En dat terwijl ook voor veel ondernemers snel dataverkeer juist een belangrijke vestigingsfactor is. Dat geldt bijvoorbeeld voor logistieke ondernemers en voor ondernemers, die grotere bestanden moeten overzenden (bv drukkerijen, reclamebureaus, ontwerpers en architecten). Of voor videobewaking van eigendommen. Maar ook voor recreatieve en horeca bedrijven is een snelle betrouwbare internetverbinding, ook voor hun klanten, erg belangrijk. Zeker voor recreatieve bedrijven, die op relatief grote afstand van het wijkstation zijn gevestigd, levert dit beperkingen op. Dit maakt het vestigingsklimaat voor nieuwe ondernemers in de gemeente dus minder aantrekkelijk dan in gebieden waar al wel glasvezel ligt. De huidige infrastructuur beperkt economische ontwikkelkansen en de ontwikkeling van een vitaal platteland. Verschillende grote, kapitaalkrachtige ondernemers hebben zelf al een eigen individuele glasvezelkabel aangelegd. De investeringskosten worden bepaald door de afstand tussen de ‘glasvezelbackbone’ en de aan te sluiten locatie. Niet van de omvang van het gebruik. Het gaat om bedragen tot wel 25.000 - 30.000 euro per aansluiting of meer. Op bedrijventerrein Saxe Gotha is een initiatief gestart om daar een uitbreiding van het Ziggo-netwerk te realiseren. Dit komt voort uit de behoefte aan breedband omdat de maxima capaciteit van de adsl verbindingen bereikt is. Voor het merendeel van de ondernemers is een snelle verbinding relatief duur. Maar deze vormen samen wel de meerderheid en daarmee een belangrijke motor voor de economie en een vitaal platteland. Juist voor deze groep ondernemers is het dus van groot belang dat de verbetering van de breedbandinfrastructuur collectief wordt opgepakt. De Industriële Kring, vertegenwoordiger van een groot aantal bedrijven in het Land van Cuijk, is een warm voorstander van breedbandnetwerken op alle bedrijventerreinen. In maart 2013 is er door de firma IP fiber (in opdracht van de Industriële Kring) een scan uitgevoerd om de mogelijkheid van glasvezelnetwerken op bedrijventerreinen te onderzoeken. Conclusie van deze scan was dat er zeker mogelijkheden zijn om op de bedrijventerreinen een dergelijk netwerk te realiseren, mits voldoende deelnemers deelnemen. Bij een deelname van circa 31% van de bedrijven zou er een vastrecht per maand van € 233 betaald moeten worden voor een aansluiting. Dit is exclusief het pakket van diensten dat men af wil nemen. Vanuit de Industriële Kring is na deze rapportage geen actie meer ondernomen. Bedoeling is om deze haalbaarheidsstudie te volgen met het oog op de mogelijke uitrol van een nieuw netwerk in het gehele Land van Cuijk of gemeente Boxmeer in het bijzonder. 16

Algemeen voorzitter van de Industriële Kring LvC Martin van Collenburg stelt: “Breedband maakt het mogelijk voor bedrijven en individuen om toegang te krijgen tot een wereldwijde markt aan tools en middelen. Breedband maakt nieuwe manieren van communiceren mogelijk en is veel sneller dan conventionele technieken en bespaart bedrijven kosten. Er zijn al voorbeelden van bedrijven die zich alleen maar ergens willen vestigen als er breedband beschikbaar is. Bij voorkeur in een omgeving waar meerdere aanbieders zijn waardoor er competitie is en snelheid omhoog en kosten omlaag gaan”.

ZLTO geeft desgevraagd aan dat breedband voor de agrarische sector onontbeerlijk wordt. Machines sturen via internet andere machines aan of worden via internet voor onderhoud uitgelezen. Het ontbreken van een betrouwbaar breedbandnetwerk verhoogt de inzet van personeel, waardoor kostprijzen stijgen en de concurrentiepositie in gevaar komt. 3.4 Het belang voor maatschappelijke organisaties Nederland is aan het vergrijzen. Steeds meer ouderen blijven het liefst zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Het grootste aandachtspunt daarin is vereenzaming en acute hulp bij calamiteiten. Er zijn in de zorg en het aanbieden van zorg steeds meer projecten met software die zorg op afstand aanbieden. Dat betekent dat er steeds minder zorg in persoon naar de mensen toe zal gaan. Deze pakketten maken vaak gebruik van video via een laptop, tablet of televisie om zorgdiensten te communiceren. Hiermee kunnen mensen zorg op maat krijgen zonder dat er meteen iemand langs hoeft te gaan. Er is met Pantein als een van de grootste zorgverleners in de regio gesproken over de nut en noodzaak van breedband in relatie tot de zorg. Marjo Onderwater van Pantein is enkele jaren geleden gestart met een pilot “veilig en plezierig thuis”. Dit is een software pakket met zorg en service op afstand. Uitkomst van dit project is dat mensen in eerste instantie wat huiverig en sceptisch zijn over een nieuwe manier van communiceren. Maar gebruikers die na zes maanden werden geïnterviewd waren bijna allemaal erg enthousiast en wilden niet meer zonder. Reden waarom het project van pilot nu een regulier project is. Het project is met behulp van een provinciale subsidie opgezet. 3.5 Ontwikkelingsbehoefte breedband in de gemeente Boxmeer Uit gesprekken met dorps- en wijkraden, organisaties en instellingen uit de gemeente wordt duidelijk dat er draagvlak voor een gebiedsdekkend breedbandnetwerk tegen gelijkwaardige tarieven is. Ze zijn van mening dat een dergelijk netwerk de leefbaarheid zeker zal vergroten en onderbouwen dit met de volgende thema’s. Ontvolking Al jaren trekken jongeren naar de stad om daar te studeren. De meesten vinden vervolgens daar hun werk en stichten er hun gezin. Hierdoor worden er te weinig kinderen geboren op het platteland. Breedband kan hierbij helpen. Door snelle internetverbindingen kunnen zij gemakkelijk vanuit huis werken. Ze hoeven dus niet in de hectische stad te wonen om er te werken. En hun kinderen groeien op op het veilige platteland. Deze tendens is nu al zichtbaar. De jongeren keren na hun studie terug en vestigen zich in de dorpen die aan de afslag van een snelweg liggen en waar supersnel internet voorhanden is. Veiligheid en zorg Senioren willen langer thuis blijven wonen, mits dat veilig kan. Supersnel internet zorgt ervoor dat mantelzorgers, zorgprofessionals en senioren met elkaar kunnen communiceren met behulp van 17

video-communicatie. In het Land van Cuijk zijn daarmee proeven gedaan die tot implementatie van deze techniek hebben geleid. Het voordeel van video-communicatie is dat een zorgprofessional bijvoorbeeld minder reistijd heeft en zo meer zorgbehoevenden kan helpen. Zorg op afstand wordt dit genoemd. Leegstand in het buitengebied Ouderen verlaten de huizen in het buitengebied en trekken naar de kernen. Daar voelen ze zich veiliger. Breedband helpt die ouderen om in hun huis te blijven wonen. Monitoring met behulp van zorgalarm in combinatie met bewakingscamera’s maakt dit mogelijk. Het huis moet dan wel zijn aangesloten op een breedbandnetwerk. Bedrijven Het Land van Cuijk heeft veel kleine en grote industrieterreinen. In het buitengebied liggen tal van bedrijven, al dan niet met een agrarisch of toeristisch karakter. Al deze bedrijven leiden dagelijks economische schade omdat internet niet goed werkt of niet snel genoeg is. Grote bedrijven hebben vaak zelf al een verbinding met een breedbandnetwerk gerealiseerd. Voor kleinere bedrijven is dit onbetaalbaar. Om meer bedrijvigheid in de gemeente te krijgen en om een gunstige vestigingsplaats te zijn voor bedrijven is een supersnel breedband-netwerk noodzakelijk. Onderwijs Een student van de middelbare school zonder pc is ondenkbaar geworden. Zonder internet kunnen deze leerlingen nauwelijks nog hun huiswerk maken. Maar ook de kinderen van het basisonderwijs hebben internet nodig voor hun ontwikkeling. Door de slechte kwaliteit van het netwerk kunnen kinderen in het buitengebied en in delen van de kernen hun school niet volgen. Door het trage internet moeten zij hun huiswerk bij vriendjes in het dorp maken…

3.6 Rol Nederlandse overheid bij de ontwikkeling van supersnel breedband Ook de Nederlandse overheid onderkent de groeiende behoefte aan supersnel breedband en de noodzaak om de ontwikkeling hiervan collectief te faciliteren. In Nederland zijn het vooral de provincies en gemeentes die zich actief inzetten voor uitbreiding van het areaal supersnel breedband. Daarbij wordt mede om juridische overwegingen vermeden om (puur) glasvezel als technische oplossing voorop te stellen boven andere netwerktechnieken. Toch blijkt dat in de praktijk het leeuwendeel van de oplossingen die worden gerealiseerd met betrokkenheid van overheden, glasvezelnetwerken zijn. De provincie Noord-Brabant heeft het Breedbandfonds Brabant operationeel gemaakt. Via dit revolverende fonds zal in totaal € 50.000.000 beschikbaar worden gesteld aan breedbandinitiatieven in zgn. ‘witte’ gebieden. Dit zijn gebieden waar nog geen NGA-infrastructuur beschikbaar is. Deze gebieden worden ‘wit’ genoemd in eerdergenoemde mededeling van de Europese Commissie 1. Het fonds heeft een revolverend karakter, wat betekent dat het uitzetten van het kapitaal plaatsvindt onder beding van terugbetaling en dat er een lage, marktconforme rente betaald moet worden. Met de provincie en de BOM is ten behoeve van dit initiatief gesproken. Ook andere Nederlandse provincies hebben beleid in uitvoering dat erop is gericht in hun provincie de uitrol van nieuwe netwerken te versnellen. Op gemeenteniveau is het beeld dat de meeste gemeentes aandacht hebben voor het ‘breedbanddossier’, waarbij per gemeente verschillen bestaan in betrokkenheid. Op sommige plaatsen wordt actief vanuit visieontwikkeling en strategie gewerkt. Op andere plaatsen wordt meer gereageerd op signalen van partijen die in de gemeente aan de slag willen gaan.

18

3.7 Resumerend Uit de gesprekken met de diverse locale belangenbehartigers blijkt dat de komst van een 100% dekkend breedbandnetwerk zeer wenselijk is. Het sluit aan bij de uitspraak van de raad in december 2013 waarin zij een breedbandnetwerk als een nutsvoorziening voor de gemeente Boxmeer betitelt.

19

20

4 Technische mogelijkheden Zoals eerder aangegeven kan een NGA netwerk voor supersnel breedband worden opgebouwd uit verschillende technieken en combinaties daarvan. In deze studie zijn de technieken vergeleken, waarbij niet alleen is gekeken naar de capaciteit en snelheid, maar ook naar verschillen in investerings- en beheerkosten en duurzaamheid. Momenteel wordt in Nederland zowel in ‘bekabelde’ (glasvezel) als draadloze technologie geïnvesteerd. 4.1 Draadloze technieken Draadloze technieken maken gebruik van de lucht als drager. Dit is een gedeeld medium, waardoor de snelheid, capaciteit en betrouwbaarheid beperkingen heeft. Er zijn een aantal draadloze technieken te noemen:

Mobiele 4G netwerken 4G is een nieuwe, snellere technologie voor mobiel internet. Eind 2012 werden de daarvoor geschikte frequenties via een veiling over de mobiele aanbieders verdeeld. Mobiele netwerken zoals 4G vormen echter géén aantrekkelijk alternatief voor supersnel internet voor inwoners en bedrijven. De snelheden van 4G zijn te laag voor gebruik thuis. Deze zijn maximaal 20/10 Mbps ofwel 2,5/1,25 MB per seconde. Het dataverbruik is duur. Dit kost op dit moment ca. € 20 - 25 per 2,5 Gb. Het gemiddelde verbruik per jaar is 175,2 Gb. Internet zou dan dus € 1400 per jaar kosten. Het is een shared medium. Dat betekent dat de capaciteit afhankelijk is van het aantal gebruikers, waardoor er zenders moeten worden bijgeplaatst als het verbruik toeneemt. Bij 4G geldt net zoals bij 3G dat de werkelijke snelheid wordt bepaald door: • • •

Afstand tot de zendmast Muren en gebouwen tussen de gebruiker en de zendmast Aantal gebruikers per zendmast

Het is ook geen open netwerk, waar iedere provider diensten kan leveren. De dekking per provider is hierdoor op dit moment: • • • •

KPN: Vodafone: T-Mobile: Tele2:

96% 51,5% 10,6% 0% 21

KPN en Vodafone hebben beiden € 1,4 mld. betaald voor het gebruik van de door hun gekochte frequenties. T-Mobile € 911 mln. en Tele2 € 160 mln.

Gezien het toenemende dataverkeer zijn de kosten van 4G relatief hoog zeker in relatie tot de snelheid. Zeker als huishoudens hier massaal gebruik van zouden willen maken. Direct stralen met behulp van eigen zendmasten, micro golf techniek Er zijn gedachten en pilots om met behulp van straalapparatuur vanuit een hoge mast woningen direct aan te stralen. Er loopt een pilot in Erp waarbij er circa 30 woningen zijn aangesloten. Deze pilot geeft de bewoners een capaciteit van circa 15/50 Mbps. De abonnementsprijs is zo’n € 70 voor telefoon en internet (geen TV) met een aansluittarief van € 750 (prijzen excl. btw). Deze optie zou voor ver weg gelegen boerderijen in het buitengebied op kleine schaal aantrekkelijk kunnen zijn. Echter voor het op grotere schaal aanstralen van woningen in het buitengebied is de capaciteit van de zendapparatuur beperkt. Om draadloos meer capaciteit te kunnen bieden, dienen er meer antennes geplaatst te worden. De afzonderlijke antennes dienen wel te worden aangesloten op een glasvezelverbinding om met voldoende capaciteit de data te transporteren. De verbinding wordt met de micro golf techniek gerealiseerd van de mast naar de gebruiker zogenaamde point to point verbindingen. Een point to point straalverbinding wordt altijd opgezet tussen twee vaste punten; een zend- en ontvangstantenne die bevestigd zijn aan een mast of op een gebouw. Deze verbinding kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld het uitwisselen van data in de vorm van beeld, geluid, internet en multimedia. Met name de noodzaak dat er een zichtlijn moet zijn tussen zender en ontvanger betekent dat dit nog wel eens problemen oplevert met aanwezige obstakels zoals bomen en hoge gebouwen. Er zijn verschillende aanbieders van dergelijke verbindingen die vaak ook als netwerkoperator opereren zoals Greennet, TWS en Wireless Brabant. Uit overleg met marktpartijen is gebleken dat financiering van een straalverbinding bij marktpartijen kan worden gelegd zonder volledig in te boeten op openheid van het netwerk en zeggenschap over de dienstverlening. Indien de investering in de straalverbinding niet op de exploitatie drukt wordt 22

hiermee dus een deel van de investering van het glasvezelnet in de tijd naar achteren geschoven. Daarmee is er wel een voordeel te behalen. Banken zijn minder geïnteresseerd om in dergelijke netwerken te investeren omdat hier geen echte vaste waarde voor lange termijn wordt aangelegd en het onderpand dus beperkt is. Met een glasvezelkabel ligt dat anders. De microgolftechnologie vergt een duidelijk lagere initiële investering. Niet zozeer in de financiële exploitatie als wel in de omvang van de initiële investering is deze draadloze technologie gunstig. Wat wel een groot nadeel is dat deze masten wel op een glasvezelinfrastructuur dienen te worden aangesloten om een goede snelle verbinding te realiseren. Met name bij meer masten dient er dus wel een glasvezelring te worden aangelegd. In de gemeente Boxmeer met circa 1800 aansluitingen zouden minstens 10 tot 15 masten nodig zijn om een betrouwbaar net te bouwen. Satellietverbindingen Het gebruik van de satelliet om toegang tot het internet te verlenen is interessant in gebieden waar geen breedband toegang (via ADSL, kabel of mobiel) wordt aangeboden. Tegenwoordig zijn er diverse aanbieders die ook een retourkanaal via de satelliet leveren. De gebruiker heeft in dat geval een satellietzender/ontvanger nodig en een geschikte satellietschotelantenne. Vooral bij het downloaden van informatie zijn via satellietverbindingen behoorlijke snelheden te behalen. Het uploaden gaat echter aanzienlijk langzamer. Dit komt doordat de gebruiker met een relatief kleine antenne en een zender met een beperkt vermogen een signaal moet versturen naar een satelliet die zich 36.000 km boven de evenaar bevindt. De grote afstand die het signaal moet afleggen zorgt voor een flinke vertraging. Satelliet-internet leent zich dan ook niet goed voor interactief gebruik zoals bij online gaming. Ook bij VoIP (telefonie via internet) is deze vertraging goed te merken. Bij internet via de satelliet wordt de capaciteit van de satelliet met een groot aantal gebruikers gedeeld. Hierdoor kan tijdens drukke uren de daadwerkelijk gehaalde datasnelheid fors teruglopen. In Europa is tweeweg satelliet internet mogelijk via zowel de ASTRA satelliet als via Eutelsat. Deze verbindingen zijn niet volledig open en ook het netwerk is niet in eigendom te verkrijgen. De snelheid is beperkt en er zijn datalimieten. ASTRA2Connect ASTRA2Connect is een dienst waarbij via de ASTRA satelliet breedband internet, digitale telefonie en eventueel digitale televisie wordt geleverd. ASTRA2Connect wordt geleverd via de ASTRA 3 satelliet. Om van ASTRA2Connect gebruik te kunnen maken is een satelliet zend/ontvanger nodig en een schotel van 80 cm. Een ASTRA2Connect set kost ongeveer € 500. Kosten per maand circa € 59 met een datalimiet tot 25 GigaByte, download snelheid 25Mbps. Het is mogelijk om de schotel ook te gebruiken voor de ontvangst van digitale televisie. Hiervoor moet wel de schotel worden voorzien van een extra kop (LNB) en is een aparte satelliet tv-ontvanger nodig. Hiervoor moet dan wel € 17,95 per maand bijbetaald te worden. EUTELSAT Tooway Eutelsat Tooway is een dienst van Eutelsat gericht op het leveren van internettoegang via de satelliet aan consumenten. Tooway levert internettoegang met een snelheid van 20 Mbps download en 6 Mbps upload. De prijs van het abonnement vanaf € 52,50 per maand hangt hier puur af van de gekozen datalimiet, deze limiet is 25Gb waarbij er in de daluren onbeperkt gedownload kan worden. De eenmalige installatiekosten zijn ongeveer € 700.

23

4.2 Bekabelde technieken Glasvezel Een glasvezelkabel is een flinterdunne draad van glas omgeven met een kunststof beschermingslaag. Door het glas kan een lichtsignaal gestuurd worden. Dit kan een televisiesignaal zijn of een computersignaal, IP. De snelheid waarmee data verzonden kan oplopen tot wel 1 Gbps. Momenteel worden snelheden van 900 Mbps aangeboden door providers op dit netwerk. Het is een symmetrisch netwerk zodat de up- als de downloadsnelheid gelijk is. Glasvezel voldoet in ruime mate aan de NGA richtlijn. Kabel Een coaxiale kabel (kortweg coaxkabel en in de volksmond ‘kabel’) is een kabel (waar een koperen binnengeleider in zit) waarover hoogfrequente signalen (bijvoorbeeld een televisiesignaal of een signaal in een computernetwerk, IP) verzonden worden. Het versturen van data gaat met een bepaalde snelheid. Deze snelheid wordt uitgedrukt in megabits per seconde: Mbps. De maximale snelheid die door Ziggo op de kabel wordt aangeboden, bedraagt 180 Mbps (= 22,5 MB/s) en 18 Mbps up (= 2,5 MB/s). Hogere snelheden tot 1 Gbps biedt Ziggo via haar eigen glasvezelnetwerk aan. Kabel zou kunnen voldoen als NGA netwerk, echter zijn de genoemde snelheden de maximale snelheden van dit moment en gemeten tijdens ideale omstandigheden. Bij een toename van het dataverkeer zakken deze snelheden snel terug. Dit fenomeen is terug te zien in speedtests. Ziggo geeft aan het netwerk in de komende jaren verder te optimaliseren zodat hogere snelheden mogelijk worden geacht. Via de telefoonlijn van KPN kunnen mensen TV en/of internetabonnementen afsluiten bij verschillende service providers. Via de tv-kabel kunnen mensen dat alleen bij de kabeleigenaar, Ziggo, zelf. Op de locaties waar glasvezel ligt kunnen mensen een abonnement afsluiten bij veel verschillende service providers. De gebieden waar geen Ziggo-kabel of glasvezel ligt, dus buiten de kernen, ook wel ‘witte gebieden’ genoemd komen in aanmerking voor subsidie vanuit het Breedbandfonds. Voor internetverbindingen via koperdraad van KPN en Ziggo wordt wel een maximale snelheid aangeboden, maar geen minimale snelheid gegarandeerd. Dat is namelijk niet mogelijk vanwege de eigenschappen van koper en de netwerkstructuur. Bij transport over een langere afstand vanaf het wijkstation treedt namelijk verstoring op in de kabel en neemt de snelheid sterk af. Dit is noemt men demping. Dat is nu al te merken in de internetsnelheden die geboden kunnen worden. Hieronder is dit afstandseffect voor verschillende technieken via koper grafisch weergegeven.

24

-

ADSL 1 en 2 = over koperdraad G. SHDSL = gestandaardiseerde SDSL techniek via dubbele koperdraad VDSL 2 = 2e generatie DSL over platte of dubbele koperdraad

Ook neemt de internetsnelheid af als er meer dataverkeer is. Dat is vooral te merken op piekmomenten in de avond, als veel mensen tegelijk gebruik maken van internet of TV kijken. In de buitengebieden zakt de snelheid dan al snel terug. Zelfs tot onder de 1 Mbps. Bovengenoemde problemen treden niet op voor mensen die nu al glasvezel hebben. De snelheid / capaciteit is zo goed als onbeperkt te noemen. Snelheden van terrabits per seconde zijn momenteel de standaard over lange afstanden en, in laboratoria wordt zelfs, op korte afstand petabits gehaald. Een factor 10 miljoen keer zo snel als de huidige snelste koperverbindingen.

De grafiek geeft duidelijk de dagelijkse piekenmomenten aan tussen 18 en 23 uur.

Overboeking: Overboeking is een term die voortkomt uit de ADSL tijd. Dit betekent dat de aanvoercapaciteit voor de wijkcentrale minder is dan de som van de bestelde capaciteit van alle aangesloten wijkbewoners tezamen. Tijdens piekuren is het dan waarschijnlijk dat de bestelde snelheid (capaciteit)niet behaald wordt. De overboeking verschilt per aanbieder en per techniek. Bij breedband via glasvezel is er minder noodzaak voor overboeking. De capaciteiten vanaf de woning naar de wijkcentrale en dan naar het hoofdknooppunt, (lees internet) zijn dermate eindeloos in vergelijking tot koper en draadloos dat dit geen problemen oplevert bij intensief gebruik. 25

Speedtests Tests bij verschillende providers wijst uit dat de geprognosticeerde snelheid vaak niet wordt gehaald. Vaak bedraagt deze slechts 50% van de beloofde capaciteit. Zie ook de bijlage 1 consumenten test Kassa. Bedrijven als KPN en Ziggo verglazen wel hun hoofdverbindingen van wijkcentrale naar hoofdknooppunt echter de ‘last mile’, het traject vanaf de wijkcentrale tot in de woning, niet vanwege de hoge kosten. En juist deze ‘last mile’ veroorzaakt de bottle-neck voor supersnel internetverkeer. Marktontwikkelingen supersnel breedband op basis van glasvezel Glasvezel aansluitingen groeiden in 2013 het hardst van alle telecom aansluitingen met bijna 8 procent, waarmee het marktaandeel in 2014 uitkomt op 8,9 procent. Behalve consumenten investeren ook gemeenten, woningcorporaties, instellingen en instituten steeds meer in breedband. Denk hierbij aan de zorgsector, het onderwijs en de veiligheidssector. Eind maart 2014 telde Nederland ruim 2,1 miljoen glasvezelaansluitingen (homes passed). Daarmee is momenteel ruim een kwart van alle Nederlandse huishoudens verglaasd. In 221 van de 408 Nederlandse gemeente ligt glasvezel naar woningen. Van alle woningen met een glasvezelaansluiting maakt circa 33% ook daadwerkelijk actief gebruik van de verbinding, door het afnemen van één of meer diensten (homes activated). Daarmee bedraagt het aantal glasvezelabonnees eind maart 2014 circa 685 duizend. Hierin is nog niet het aantal voorinschrijvingen van nieuwe klanten meegenomen, waarmee de totale conversie naar schatting tussen de 35% en 40% ligt. Bijna 85% van alle glasvezelaansluitingen in Nederland is in handen van het bedrijf Reggefiber/KPN, een joint venture tussen investeringsmaatschappij Reggeborgh (minderheidsaandeelhouder) en KPN (beoogt) meerderheidsaandeelhouder. Het uitrolmodel van Reggefiber/KPN bestaat hoofdzakelijk uit een vraaggestuurde aanpak, maar daarnaast legt het bedrijf ook direct glasvezel aan in nieuwbouwwijken. Reggefiber/KPN is in 2014 actief in ongeveer 200 Nederlandse gemeenten. Het Communication Infrastructure Fund van Rabo Bouwfonds (CIF) is een andere partij die actief is met de uitrol van glasvezel naar woningen in Nederlandse gemeenten. CIF hanteert als verglazingsstrategie het overnemen van lokale kabelnetten (en klanten) en vervolgens uitrollen van een nieuwe glasvezelinfrastructuur, naast de bestaande kabelaansluiting. Momenteel is CIF actief in 24 gemeenten in Nederland, hoofdzakelijk in het westen en oosten van Nederland. De verwachting is dat CIF niet actief zal worden in het onderzoeksgebied, omdat er geen lokale (zelfstandige) kabelnetten zijn die door CIF zouden kunnen worden aangekocht. Hiernaast zijn er nog een klein aantal commerciële partijen die op kleine schaal investeren in glasvezelnetwerken meestal in samenwerking met gemeenten. E-Fiber is een dergelijke partij. Dit bedrijf heeft een belang in Boekelnet, gemeente Boekel. Naast deze investeerders in glasvezel kenmerkt Nederland zich door een steeds groter aantal lokale initiatieven. Het gaat hierbij in het algemeen om initiatieven binnen gemeentegrenzen. Een simpele zoekvraag op het internet levert verschillende gemeentelijke treffers op. 4.3 Draadloze technieken versus bekabelde technieken De capaciteit van glasvezel is vooralsnog vrijwel eindeloos en binnen een glasvezelnetwerk heeft iedere gebruiker zijn eigen aansluiting vanuit de wijkcentrale. Glasvezel is duurzaam. Het grote probleem bij de kabel van inzakkende capaciteit bij spitsuren waarbij er veel mensen tegelijk gebruik maken van hun verbinding is bij glasvezel nauwelijks waarneembaar, waarbij koper en draadloze verbindingen een aanzienlijk snelheidsverlies optreedt. Dit loopt al snel op naar een verlies van 5090% van de toegezegde snelheid.

26

Een directe straalverbinding is een alternatief aangezien dit in eigen beheer genomen kan worden en dus volledig open is. Echter de capaciteit blijft beperkt. Grootschalige inzet van draadloos breedband met niet-overboekte capaciteiten van 100 Mbps of meer per aansluiting in beide richtingen, is nu en in de nabije toekomst, zowel technisch als economisch gezien, niet haalbaar. Aan de hand van de snelgroeiende behoefte aan bandbreedte zoals men die nu voorziet is de economische levensduur van een glasvezelnetwerk minimaal 50 jaar. De technische levensduur van glasvezel wordt op eenzelfde periode ingeschat. Vanuit de leverancier wordt standaard een garantie gegeven van 30 jaar. Echter, er zijn in Nederland glasvezelnetwerken ten behoeve van het koppelen van kopernetwerken, die al langer dan 30 jaar in bedrijf zijn. De aanvangsinvestering is echter hoog. In onderstaande matrix is een waardering uitgesproken voor de technieken. Verbinding via:

Kabel

Adsl

Satelliet

Straalverbinding

Glasvezel

Open netwerk mogelijk

_

_

_

++

++++

Toekomstvast NGA netwerk

++

_

_

+

++++

Zelfbeschikking netwerk, eigendom

_

_

_

+

+/-

Prijs/kwaliteit

++

++

- /+

- /+

+++

Betrouwbaarheid

++

+

_

+

+++

Down en upload capaciteit

++

+

_

+

++++

Invloed aantal aansluitingen op snelheid

+

_

_

_

+++

In de matrix is duidelijk dat glasvezel op meerdere parameters beter scoort dan andere technieken. Met name de prijs/kwaliteit verhouding, betrouwbaarheid en duurzaamheid en down- en uploadcapaciteit zijn belangrijke punten. Wel is een glasvezelnet duur in aanleg en geldt een langere terugverdientijd. Investeren in glasvezel voor langere termijn is gezien de mogelijkheden een oplossing voor de lange termijn. Er is geen zekerheid te geven hoe lang glasvezel als transportmedium het meest aantrekkelijke alternatief zal zijn. Kijkend naar de levensduur van de bestaande koperverbindingen is dat hoopgevend, hier wordt al meer dan 100 jaar gebruik van gemaakt. Een snellere betrouwbare techniek voor datatransport via glas is niet voorhanden. Zelfs de vezel zelf is nog niet uitontwikkeld. Onderzoek loopt naar glasvezels met een holle kern voor nog minder verstoring of het gebruik van meerdere kleuren licht die de data ‘dragen’. Nu gebruikt men slechts twee kleuren. Het is al mogelijk om honderden kleuren door een vezel te sturen, waardoor een veelvoud aan data van de huidige capaciteit door die vezel kan. De verwachting is dat de komende 20 jaar een netwerk van glasvezel het sterk toenemende dataverkeer met gemak aan zal kunnen.

27

4.4 Waar ligt al breedband in Boxmeer? In het overgrote deel van het Land van Cuijk bestaat de huidige breedbandinfrastructuur op dit moment uit aansluitingen via koperkabel. In het hele Land van Cuijk liggen telefoonkabels die in eigendom zijn van KPN. In de woonkernen ligt ook TV-kabel (CAI) in eigendom van Ziggo. Zo ook in de gemeente Boxmeer. Alleen in de gemeente Cuijk heeft Reggefiber/KPN tijdens de ontwikkeling van 3 nieuwbouwlocaties glasvezel aangelegd. In Boxmeer ligt wel glasvezel maar dit is privaat bezit. Zo zijn de Rabobank, de gemeentehuizen van Boxmeer en Sint Anthonis en een aantal bedrijven verbonden met de glasvezelbackbone. Deze netten zijn echter nauwelijks inzetbaar voor het huidige doel. 4.5 Het beleid van de kabelexploitanten in Boxmeer De meest voor de hand liggende partijen om de collectieve verbetering van de bestaande infrastructuur op te pakken vanuit de markt zijn de bestaande kabelexploitanten zelf, dus Reggefiber/KPN en Ziggo. Daarom is voor dit onderzoek met deze partijen gesproken. Naast deze bedrijven heeft nieuwkomer E-Fiber zich gemeld. Reggefiber/KPN Reggefiber/KPN beperkt zich veelal tot investeringen in de kernen op basis van een maximaal investeringsbudget per aansluiting. Buitengebied en bedrijventerreinen worden niet door Reggefiber/KPN aangesloten omdat deze aansluitingen aanmerkelijk duurder zijn en hogere kosten met zich mee brengen dan het maximale investeringsbudget. Reggefiber/KPN heeft als beleid op dit moment een wat men noemt ´wijk voor wijk gerichte aanpak´. Het bedrijf heeft geen plannen om op korte termijn nieuwe grootschalige investeringen te doen. Wel is er een beleidslijn die inhoudt dat nieuwbouwwijken worden voorzien van glasvezel. Reggefiber/KPN heeft als commerciële organisatie met name glasvezel aangelegd in dichtbevolkte kernen. De terugverdientijden voor aanleg in buitengebieden liggen aanmerkelijk hoger. Om er voor te zorgen dat Reggefiber/KPN deze gebieden toch zou ontsluiten, hebben sommige gemeentes getracht afspraken te maken met Reggefiber/KPN . Reggefiber/KPN zou een deel van de aansluitkosten onder voorwaarden investeren in het buitengebied en de bewoners moeten het restant zelf investeren. Het laatste experiment van Reggefiber/KPN vindt plaats in Eersel. Na evaluatie besluit Reggefiber/KPN of deze werkwijze herhaald wordt. Op deze manier heeft Reggefiber/KPN met relatief weinig kapitaal (lage kosten) veel mensen kunnen bereiken en hebben providers veel nieuwe abonnementen kunnen afsluiten. Reggefiber/KPN legt dus niet aan in onrendabele gebieden. Op basis van die commerciële aanpak is Reggefiber/KPN in staat om haar investeringen in relatief korte tijd, ca. 7 jaar, terug te verdienen. Op dit moment biedt Reggefiber/KPN voornamelijk nieuw supersnel internet aan op nieuwbouwlocaties. KPN heeft namelijk de wettelijke plicht om daar telefoonverbindingen aan te leggen. Tegenwoordig legt zij daar dan glasvezel aan in plaats van koper. De aanleg hiervan is dan relatief goedkoop doordat de aanleg gelijktijdig plaatsvindt met de andere nutsvoorzieningen. Deze glasvezel verbinding kan dan zowel worden gebruikt voor zogenaamde triple play. Reggefiber/KPN verzorgt de exploitatie van dit nieuwe glasvezelnet. Organische groei vanuit de nieuwbouwgebieden naar bestaande wijken is denkbaar, maar gebeurt mondjesmaat. De 3 nieuwbouwwijken in Cuijk zijn daar een voorbeeld van. Gevraagd naar concrete ambities in de gemeente Boxmeer geeft Reggefiber/KPN aan in het algemeen bereid te zijn tot ‘verkennende gesprekken’ met een gemeente die een ´positieve en warme grondhouding´ heeft.

28

KPN heeft ondertussen de Autoriteit Consument en Markt verzocht om toestemming voor het verwerven van een meerderheidsaandeel in Reggefiber/KPN . KPN heeft aangegeven dat zij zich zal gaan focussen op verdere optimalisatie van haar kopernet. KPN verklaart technische maatregelen te gaan nemen om de maximale internetsnelheid van ca. 80% van haar bestaande telefoonverbindingen te gaan verhogen naar minimaal 40 Mbps. Deze capaciteit is anno 2014 nog redelijk tot goed te noemen. Al is het vermoedelijk ook zo dat in de nabije toekomst behoorlijk wat huishoudens een grotere capaciteit nodig hebben omdat meerdere gebruikers en apparaten tegelijk internet gebruiken. Reggefiber/KPN heeft grote bedragen geïnvesteerd in glasvezelnetten en in de aankoop van 4G licenties. Reeds gestarte initiatieven en samenwerking op het gebied van supersnel breedband worden afgeblazen of vertraagd. Ziggo Ziggo stelt dat het grootste deel van de gemeente al wordt bediend door Ziggo en dus over toekomstvast breedband beschikt. Ziggo is bereid de resterende percelen aan te sluiten op haar HFCnetwerk en wil daaraan ook financieel bijdragen. Ziggo schat dat het volledig ontsluiten van witte gebied van Land van Cuijk middels HFC circa € 3.000 per aansluiting kost. Dit is inclusief actieve apparatuur. Ziggo is bereid per aansluiting ongeveer 1/3 van de kosten voor zijn rekening te nemen. Voor financiering van de resterende middelen lijkt voor Ziggo een financieringscoöperatie de meest geëigende vorm. Zo’n coöperatie draagt ongeveer 2/3 van de aanlegkosten. Daarvoor wordt een lening aangegaan bij een bank of de provincie, die over een periode van bijvoorbeeld 10 jaar wordt terugbetaald door de bij de coöperatie aangesloten bewoners. Ziggo blijft het alleenrecht op het netwerk behouden. E-Fiber Dit netwerkbedrijf heeft samen met de gemeente Boekel en lokale investeerders een 100% dekkend glasvezelnetwerk in Boekel aangelegd. Dit netwerk is nog niet redundant. Om tot redundantie van dat netwerk te komen moeten meerdere verbindingen met de internetbackbone tot stand gebracht worden. Zij hebben ervoor gekozen om die redundantie via Boxmeer te laten lopen. Want daar ligt onder de A73 een netwerk en onder het spoor. Vanwege de hoge kosten is het voor E-Fiber aantrekkelijk om dan direct ook woningen aan te sluiten op hun netwerk. Dit kan een belangrijke overweging voor E-Fiber zijn om te investeren in de aanleg van een open, 100% dekkend glasvezelnetwerk in de gemeente. Financieel bijdragen aan de vraagbundeling wil E-Fiber niet. De gemeente zal daarom risicovol moeten investeren in de vraagbundeling om de volgende stap te zetten in de verbetering van de infrastructuur voor internet met 100% dekking voor de hele gemeente Boxmeer. 4.6 Conclusies en vervolg Glasvezel scoort op meerdere parameters beter dan andere technieken. Met name de prijs/kwaliteit verhouding, geen drempel voor nieuwe toetreders, betrouwbaarheid en hoge down- en uploadcapaciteit zijn belangrijke punten. Wel is een glasvezelnet duur in aanleg en geldt een lange terugverdientijd. Uitbreiden van bestaande netten of het aanleggen van nieuwe kan met glasvezel of kabel (coax). Qua investering ontlopen beide technieken elkaar niet veel. Wanneer de vraagbundeling zowel in de kernen als in het buitengebied word gehouden, kunnen de inwoners zelf hun voorkeur voor het netwerk bepalen: kabel of glasvezel. Investeren in glasvezel is gezien de mogelijkheden een oplossing voor de lange termijn omdat het geen belemmeringen kent voor toetreding van nieuwe providers zodat een optimale marktwerking ontstaat. De huidige kabelexploitanten Ziggo en Reggefiber/KPN zijn op dit moment niet van plan om volledig te investeren in grootschalige uitbreiding of aanleg, die leiden tot het gewenste resultaat en 100% dekking. 29

E-Fiber heeft desgevraagd aangegeven Boxmeer voor 100% te willen verglazen na een succesvolle vraagbundeling. Financieel bijdragen aan de vraagbundeling wil E-Fiber niet. De gemeente zal daarom risicovol moeten investeren in de vraagbundeling om de volgende stap te zetten in de verbetering van de infrastructuur voor internet met 100% dekking voor de hele gemeente Boxmeer.

30

31

32

5 Ontwerp van het netwerk 5.1 Scenario’s In de voorgaande hoofdstukken zijn de belangrijkste economische en technische overwegingen opgenomen, die van belang zijn om in Boxmeer een gebiedsdekkend, volledig open en supersnel breedband beschikbaar te krijgen. Op basis van deze randvoorwaarden zijn wij gekomen tot twee scenario’s, die passen bij deze ambitie. 1. Integrale aanpak: door marktpartij of via een lokaal initiatief worden zowel de kernen als het buitengebied/bedrijventerreinen direct verglaasd; 2. Aanpak buitengebied: door marktpartij of via een lokaal initiatief worden de buitengebieden en bedrijven terreinen direct verglaasd. Verglazing van de kernen vindt eventueel op termijn plaats. Globaal hebben deze twee scenario’s de volgende voor- en nadelen: Nr 1

Omschrijving Alles verglazen

2

Alleen buitengebieden en bedrijventerreinen verglazen

Voordelen Iedereen krijgt supersnel internet Iedereen is gelijk. Inwoners kunnen zelf kiezen welk netwerk zij wensen. Glasvezel of kabel m.u.v. het buitengebied. De hoogste nood, nl. die in het buitengebied en op de bedrijventerreinen wordt aangepakt. In eerste aanleg een lagere totaal investering. Weinig concurrentie van bestaande aanbieders (Ziggo, KPN).

Nadelen Hoge aanvangsinvestering Stuntgedrag bestaande aanbieders (Ziggo, KPN) in de kernen waardoor het behalen van de penetratiegraad lastiger wordt Ongelijke behandeling. Minder aantrekkelijke business case. Financiering onzeker/ minder interesse banken. ABN staat er niet negatief tegenover.

5.2 Pre-engineering Om goede uitspraken over haalbaarheid te kunnen doen, is een globaal technisch en geografisch ontwerp (pre-engineering) gemaakt voor een nieuw netwerk, gebaseerd op de methodes en technieken die nu gebruikelijk zijn. In het technisch ontwerp is gekeken naar ontwikkelingen bij KPN en haar deelneming Reggefiber/KPN . Op dit moment zijn zij, in glasvezelaansluitingen gemeten, veruit de grootste speler op de Nederlandse markt. Er is ook gekeken naar de ontwikkelingen bij grote producenten van netwerkcomponenten. Dit betekent dat het ontwerp waarop de haalbaarheid is gebaseerd, voldoet aan de stand van techniek anno nu. TKF uit Haaksbergen is een van de grootste producenten van glasvezelkabels ter wereld. TKF innoveert door nieuwe technieken te ontwikkelen zodat haar glasvezelkabels makkelijker, goedkoper en duurzamer zijn te verwerken. Aan TKF is gevraagd om de pre-engineering (technisch en geografisch ontwerp) te doen. Dit om te komen tot een globaal netwerkontwerp en inzicht in de omvang van de investering. Hierbij is er bewust niet voor gekozen om hiervoor een aannemer te benaderen. In later stadium zullen bij en na de selectie van een aannemer de verdere engineering en eventuele ontwerp optimalisaties worden uitgevoerd. Op basis van de beschikbare adresgegevens, aangeleverd door de gemeente, is een technisch en geografisch ontwerp opgesteld. Dit ontwerp, dat te zijner tijd verfijnd zal moeten worden, vormt de basis voor de calculatie van de kosten van het aanleggen van een nieuw NGA netwerk.

33

De resultaten van de pre-engineering zijn verwerkt in de calculaties ten aanzien van de benodigde investeringen in het nieuwe netwerk en de exploitatie daarvan. De te verwachten optimalisaties zullen leiden tot besparingen, maar deze zijn buiten de calculaties gehouden. Bij het netwerkontwerp is een aantal basisprincipes gehanteerd: -

Point-to-point netwerkstructuur Hierbij wordt een sternetwerk gecreëerd, waardoor iedere aansluiting direct verbonden is met de wijkcentrale. Er vindt dus geen deling van plaats van passieve infrastructuur. Indien in de toekomst een andere technologie ten behoeve van belichting (het signaal waarmee data wordt getransporteerd) wordt gebruikt, is het passieve netwerk daarvoor geschikt.

-

Koppeling op wijkcentrales (PoP’s) Alle aansluitingen worden aangesloten op een wijkcentrale, ofwel Point of Presence (PoP). Deze wijkcentrale kent een capaciteit van circa 2.500 aansluitingen en is voorzien van diverse waarborgen, waaronder een noodstroomvoorziening, koeling en een dubbel uitgevoerde (redundante) verbinding naar andere centrales.

-

Aansluiting op regionaal en neutraal knooppunt Het is van belang om het lokale netwerk te koppelen aan een netwerk- of internetknooppunt, zodanig dat er een connectie gelegd kan worden met andere netwerken en gebruikers. In het ontwerp is gekozen om gebruik te maken van het regionale knooppunt EFX in Eindhoven of NDIX in Arnhem of Nijmegen. Ook hier wordt een redundante verbinding toegepast. Dat is een verbinding waarbij het netwerk via twee aansluitpunt op het landelijke net is gekoppeld. Daarmee wordt voorkomen dat bij kabelbreuk ergens meteen alle aansluitingen zonder verbinding zitten.

-

Slimme aanleg van huisaansluitingen door innovaties, zodat de woningen en bedrijven die niet instappen bij de vraagbundeling niet volledig hoeven te worden aangesloten en dit later toch alsnog kosteneffectief mogelijk is.

34

5.3 Ontwerpkaart Het ontwerp, dat de basis vormt voor de haalbaarheidsberekeningen ziet er als volgt uit:

In groen zijn de hoofd tracés (Cityring) zichtbaar. In roze de zogenoemde POP’s, de verdeelstations waar apparatuur wordt opgesteld. Het aanleggen van het netwerk conform bovenstaand ontwerp, inclusief de niet ingetekende huisaansluiting naar alle objecten wordt geraamd op een investering van ruim € 15 mln. (uitgangspunt aanleg 1e jaars abonnees volledig, niet-abonnees tot aan de perceelsgrens). De verwachting is, dat ten opzichte van deze raming besparingen mogelijk zijn, zowel door via iteraties het ontwerp te verfijnen als door het behalen van inkoopvoordeel via concurrentie. Dit bedrag betreft de zogenaamde passieve infrastructuur, laag 1. Dat wil zeggen het geheel van de civieltechnische componenten (o.a. buizen, leidingen, vezels, koppellokaties, grondplaten in panden van eindgebruikers). De zogenoemde actieve infrastructuur, ook wel laag 2 genoemd, alsmede de diensten, laag 3, worden verder buiten deze berekening gelaten en blijft ook buiten de exploitatieberekening. Het gaat hier om de opto-elektronische apparatuur, software en dienstenpakketten. De beoogde vennootschap verdient aan de verhuur van de eerste laag, dus laag 2 en 3 zijn vrijwel niet van invloed op de inkomsten van de vennootschap. De exploitant van laag 2 zal verplicht zijn om elke aanbieder van diensten (laag 3) op basis van nondiscriminatie toegang te bieden tot zijn apparatuur en software. De dienstenaanbieder in laag 3 is de contracthouder en klanteigenaar. Deze rekent af met de eigenaren van laag 1 en 2.

35

De kostprijs van de aanleg per aansluiting van de 1e jaars abonnees tot in de meterkast bedraagt bij scenario 1 circa: € 1.000,- / 1.100,- per aansluiting in de kern; € 2.500,- / 2.600,- per aansluiting in het buitengebied; € 3.750,- / 3.850,- per aansluiting op het industrieterrein. De kostprijs van de aanleg per aansluiting van de 1e jaars abonnees tot in de meterkast bedraagt bij scenario 2 circa: € 2.900,- / 3.000,- per aansluiting in het buitengebied; € 4.150,- / 4.250,- per aansluiting op het industrieterrein. Deze cijfers zijn gehanteerd in de exploitatiebegroting, waarbij uitsluitend de 1e jaars abonees tot in de meterkast worden aangesloten. Voor de overige adressen geldt dat deze aangesloten worden tot op de perceelsgrens. Hiervoor geldt een lagere kostprijs. Klanten die later klant willen worden betalen aansluitkosten. De hoogte van de aansluitkosten is afhankelijk van meerdere factoren en zal t.z.t. per woning, op offertebasis, worden bepaald en uitgevoerd door lokale installatiebedrijven. De kostprijs van de aansluitingen is tot stand gekomen door met een aantal kosten posten de exploitatie door te rekenen. Het gaat hierbij om zaken als leges, degeneratie, voorbereiding, management, communicatie en aanlegkosten.

5.4 Ringstructuur Boxmeer in relatie tot CGM In de opzet is er een ringstructuur getekend voor de gemeente Boxmeer. De kostprijs is hier op gebaseerd. Wanneer het netwerk op Land van Cuijk schaal wordt aangelegd, is hier synergie te behalen. 5.5 Aanwezigheid en beschikbaarheid van bestaande infrastructuur Om vanuit het nieuwe netwerk informatie te kunnen verzenden en ontvangen van elders, zal een nieuw netwerk moeten worden aangesloten op bestaande, hoogwaardige hoofdverbindingen, (back bones) binnen of buiten het gebied. Daarom is onderzocht welke glasvezel infrastructuur nu al binnen of net buiten het gebied beschikbaar is en welke partijen deze exploiteren. Een aantal partijen beschikt over glasvezelinfrastructuur, zoals Eurofiber, Relined, British telecom, de gemeentelijke organisaties en Reggefiber/KPN. Hiermee is gesproken om te achterhalen waar op het grondgebied van Boxmeer (voor zover bekend) telecom-infrastructuren liggen die vanuit het oogpunt van de aanleg en exploitatie relevant zijn voor het nieuwe netwerk. Tijdens de detail engineering wordt bekeken of deze geheel of gedeeltelijk onderdeel van het nieuwe netwerk kunnen zijn of een voldoende hoogwaardig alternatief kunnen zijn. In het ontwerp dat de basis is voor deze haalbaarheidsstudie is ervoor gekozen om geen gebruik te maken van bestaande netwerken als het gaat om de ringstructuur en huisaansluitingen. De huur van deze verbindingen op lange termijn weegt niet op tegen zelf aanleggen. Ook zou een afhankelijkheid van derden ontstaan, waartegenover geen duidelijk voordeel zou staan. Bovendien zouden er functionele beperkingen zijn: de bestaande infrastructuur binnen de gemeente grenzen is niet optimaal om een goed redundant en dus betrouwbaar netwerk te realiseren.

36

6 Exploitatie van het netwerk Op basis van het globale ontwerp is een begroting opgesteld voor de realisatie en exploitatie van het netwerk indien marktpartijen niet tot aanleg en exploitatie overgaan. De investeringsraming voor de realisatie van het netwerk is met de rente en afschrijving die daaruit voortvloeien, input voor de exploitatiebegroting. Naast deze rente en afschrijving zijn er periodieke kosten van beheer en exploitatie. Al deze kosten zijn verwerkt in de exploitatiebegroting. Hiertegenover staan de inkomsten in de vorm van vergoedingen die de klanten/gebruikers zullen voldoen via de providers. Die inkomsten zijn begroot op basis van de tarieven die op dit moment op de markt voor 3-in-1 pakketten worden gehanteerd. 6.1 Marktconforme tarieven 3-in-1 pakketten voor berekening opbrengsten Uitgangspunt voor supersnel breedband in Boxmeer is het hanteren van marktconforme tarieven. Bij het ramen van de opbrengsten is daarom rekening gehouden met het bestaande aanbod op de 3-in1 markt voor consumenten en de zakelijke markt. Voor doorrekenen zijn de volgende tarieven gehanteerd: -

-

Consumententarief kernen Ziggo gebied, € 50 / € 55 inclusief BTW voor een gebruikelijk 3-in-1 pakket met 150/150 (down-/upload) Mbps internet, telefonie en een standaard televisiepakket met 13 HD zenders plus 50 digitale zenders en DVB-C. Plus gebruik van apps voor internetdiensten op televisie. Consumenten tarief buitengebied € 50 / € 55 inclusief BTW en eenmalige aansluitkosten in het buitengebied (particulier) € 495 incl. BTW. Bedrijven tarief € 50 / € 55 excl. BTW en eenmalige aansluitkosten voor bedrijven op bedrijventerreinen € 495 excl. BTW.

Markttarieven voor consumenten Ter vergelijking hieronder de huidige markttarieven voor verschillende providers. Dit zijn de prijzen van 6 november 2014. Ziggo: -

Met 30 / 3 Mbps € 44,95 p.m. Met 90 / 9 Mbps € 54,95 p.m. Met 180 / 18 Mbps € 64,95 p.m.

KPN: -

Met 10 / 2 Mbps € 48,00 p.m. Met 50 / 5 Mbps € 62,00 p.m. Met 50 / 5 Mbps + onbeperkt bellen € 82,50 p.m.

Kentallen buitengebied waar geen Ziggo abonnement mogelijk is. Satelliet: Tooway internet en bellen abonnement: -

Met 22/ 6 Mbps, € 54,95 aanschaf modem € 700

Televisie: TV Canal Digitaal € 17,95 p.m. plus schotel € 299

37

Kengetallen op de zakelijke markt: KPN: alleen internet -

80/8 Mbps € 45 p.m. excl. BTW

6.2 Samenvatting investering en exploitatie van de verschillende scenario's Er van uitgaande dat er eerst een vraagbundeling wordt gehouden en dat die positief wordt afgesloten, worden eerst marktpartijen gevraagd het glasvezelnetwerk voor eigen rekening en exploitatie aan te leggen. Mochten er geen marktpartijen zijn die willen investeren in het netwerk van Boxmeer, kan gekozen worden om een coöperatie het netwerk te laten aanleggen. Hieronder wordt weergegeven wat de uitkomsten zijn van de ramingen van twee scenario’s die door een coöperatie gerealiseerd kunnen worden. Voor alle ramingen wordt er vanuit gegaan dat een coöperatie zelfstanding een netwerk gaat exploiteren waarbij de gemeente wel invloed heeft en door een garantstelling de financiering mogelijk maakt. Hiervoor wordt een vergoeding betaald aan de gemeente. En dat investeerders en/of obligatiehouders financieel bijdragen. 6.3 Parameters In de doorrekening van de exploitatie zijn op hoofdlijnen de volgende parameters aangehouden: Parameters Marktpenetratie kernen Marktpenetratie buitengebied / bedrijventerreinen (BB) Tarief abonnementen Kern Tarief abonnementen BB Kostprijs aansluiting in de kern Kostprijs aansluiting in de Buitengebied Kostprijs aansluiting in de Bedrijventerrein Eigen bijdrage tbv aanleg BB Rentepercentage leningen Rentepercentage leningen Breedbandfonds Garantiepremie (over 80% vreemd vermogen: VV) Looptijd exploitatie Start aflossing obligatie Verhouding obligaties/ Eigen Vermogen (EV) t.o.v. VV Rente op obligaties en EV

Scenario 1 40% 70% € 50 / € 55 € 50 / € 55 € 850 / € 950 € 2300 / € 2400 € 3500 / € 3600 € 495,00 4% 2% 3,8% 20 jaar Na 12 / 13 jaar 30/70%, 20/80% 5%

Scenario 2 nvt 70% nvt € 70 / € 75 nvt € 2700 / € 2800 € 3900 / € 4000 € 495,00 4% 2% 3,8% 20 jaar Na 12 /13 jaar 30/70%, 20/80% 5%

Toelichting: Marktpenetratie Op basis van deze cijfers is aannemelijk dat een succesvolle vraagbundeling van 43% haalbaar is, mits het standaard aanbod inhoudelijk en qua prijs gelijkwaardig is aan wat bestaande provider(s) aanbieden. Met dit percentage van 43%, gekoppeld aan een jaarlijkse groei, is gerekend in de exploitatiebegroting. Dit percentage komt overeen met projecten elders. De enquêteresultaten van CGM bevestigen de aannames voor de verwachte reële deelname. Wat zeker van belang is een heldere en intensieve campagne die op het juiste moment wordt gelanceerd. Het is cruciaal dat hier niet teveel tijd overheen gaat anders verslapt de aandacht. Ook zal de concurrentie in de kernen van met name Ziggo en Reggefiber/KPN een extra factor zijn.

38

Abonnementsprijs In scenario 1 liggen de prijzen gelijk voor het gehele gebied alleen voor het buitengebied is een entree bijdrage van toepassing. De aanlegkosten zijn daar hoger. Het abonnementstarief in het buitengebied ligt hoger bij scenario 2. Er zijn veel minder aansluitingen die gebruik maken van de noodzakelijke ringstructuur. De kosten daarvan zijn per aansluiting dus veel hoger. Ook als het “niet meer dan anders” principe wordt gehanteerd is de abonnementsprijs niet hoog te noemen. Bestaande pakketten bieden minder voor hetzelfde geld. Er kan gekozen worden voor twee opties, of een hogere abonnementsprijs ofwel een hogere eerste bijdrage. Er is voor de eerste optie gekozen daarmee wordt de eigen bijdrage niet absurd hoog (boven de € 1000). Het is op termijn mogelijk om het abonnementstarief in het buitengebied als eerste te verlagen als de exploitatie dit toelaat. Huishoudens die na jaar 1 willen aansluiten nemen de kosten van aansluiten (vanaf perceelsgrens tot in de meterkast) voor eigen rekening. De hoogte van deze kosten is van meerdere factoren afhankelijk en wordt per woning geoffreerd door een locaal installatiebedrijf. Indicatief bedragen de kosten € 650 / € 850. Kostprijs aansluitingen De kostprijs van de aansluitingen komt tot stand door met een aantal kosten posten de exploitatie door te rekenen. Het gaat hierbij om zaken als leges, degeneratie, voorbereiding, management, communicatie en aanlegkosten. Allereerst de opzet van een eigen ringstructuur met daarop de verdeling naar de individuele aansluitingen. Op bedrijventerreinen moet goed gekeken worden naar redundantie (het tweezijdig ontsloten zijn in verband met de betrouwbaarheid). Vreemd vermogen, rente en garantiepremie In de exploitatie is rekening gehouden met het breedbandfonds van de Provincie Brabant. Uitgangspunt is dat 50% van de investering in het buitengebied door een provinciale lening wordt ingevuld. De rest moet van een bank worden geleend waarbij daar een garantstelling van toepassing is van 80% van deze lening. Het restant kan ook door een marktpartij of investeringsfonds worden ingebracht. De rente op vreemd vermogen over langere termijn is na overleg met een bank op 4% gezet. In het licht van het vermijden van klachten inzake Staatsteun is door de Europese Commissie een vergoeding vastgesteld voor een garantiepremie van minimaal 3,8%. Dit geldt dan als een marktconforme vergoeding. De mogelijkheid bestaat dat na 8 jaar exploiteren er een voldoende solide vennootschap staat waarbij in overleg met de bank de garantstelling en dus ook de premie kan komen te vervallen. Obligaties en aandelen Voor het eigen vermogen wordt minimaal 20-30% gevraagd. Dit kan bijeen gebracht worden door aandelen uit te geven of obligaties. Het rentetarief op dit vermogen is 5%, niet hoog voor risicokapitaal maar dat heeft te maken met het maatschappelijke karakter van het project. 6.4 Exploitatieopzet In onderstaande matrix zijn de uitkomsten weergegeven: Uitgangspunten Er wordt gekeken naar een looptijd van 20 jaar. In die periode moet het netwerk zich minimaal hebben terugverdiend. Dat wil zeggen alle investeringen moeten met rente zijn terugbetaald dus alle leningen en het Eigen Vermogen (obligaties en aandelen) moet worden ingelost. Het saldo na 20 jaar geeft aan wat er op dat moment verdiend is met het netwerk na aflossing van alle schulden. 39

Bij de garantstelling staat het bedrag waarvoor de gemeente garant zou moeten staan en daaronder de premie die zij ontvangt in een tijdsbestek van acht jaar. Na acht jaar kan de financiering opnieuw worden beoordeeld en bij een normaal verloop kan de garantstelling wellicht vervallen aangezien het netwerk haar waarde dan heeft bewezen. Resultaat Terugverdientijd Totale investering* Positieve cashflow in jaar Winst na belasting gedurende 20 jaar (cumulatief) Inkomsten gemeente door risicopremie t/m jaar 8

Scenario 1 16 jaar € 15.100.000 5e jaar € 9.500.000

Scenario 2 17 jaar € 5.800.000 4e jaar € 2.925.000

€ 2.000.000

€ 480.000

e

* Aanleg 1 jaar abonnees volledig, niet-abonnees tot aan de perceelsgrens.

Resumé scenario’s: Scenario 1 Wanneer marktpartijen geen interesse hebben om Boxmeer te verglazen en als het gaat om resultaat is deze variant het beste met de kortste terugverdientijd. Hier moeten ook de meeste abonnementen worden opgehaald. Voordeel qua investering is te behalen wanneer er samengewerkt wordt met naburige gemeenten die ook een glasvezelnetwerk aanleggen. Belangrijk nadeel is de concurrentie van Ziggo en KPN in de kernen. Scenario 2 In het 2e scenario is er nog steeds een ringstructuur nodig maar wel met veel minder deelnemers. Deze variant is nog wel positief maar het is de vraag of de financiers hier in mee willen gaan. Zij geven de voorkeur aan een grotere schaal waarbij er meer abonnementen zijn zodat tegenvallende inkomsten beter opgevangen kunnen worden. Een belangrijk voordeel is dat de financiering deels vanuit het Breedbandfonds gerealiseerd kan worden en dat Ziggo geen concurrent is in het buitengebied. 6.5 Conclusie en perspectief Als er na een, door de gemeente gefinancierde, vraagbundeling voldoende abonnementen opgehaald zijn maar marktpartijen geen interesse hebben om het netwerk aan te leggen, is met scenario 1 een gezonde business case te behalen. Bij scenario 2 is er nog steeds een positief resultaat. De vraag is of de banken dit scenario gezond genoeg achten. Door een hoger tarief en een hoger aanvangspercentage behaalt scenario 2 toch positief resultaat. Financiering vanuit het Breedbandfonds is mogelijk. Op basis van de uitgangspunten is in scenario 1 er na 16 jaar voldoende geld in kas om alle schulden te voldoen. Bij scenario 2 is dat na 17 jaar. Zelf als de coöperatie en of gemeente het netwerk in eigendom nemen, betekent dat zeggenschap over de revenuen. Een deel dient gereserveerd te worden voor netwerkuitbreiding en nieuwe diensten, mogelijk zou ook een draadloos Wifi netwerk in alle gemeenten voor bevordering van recreatie e.d. hieruit gefinancierd kunnen worden. Ook de ontwikkeling van eigen diensten op het gebied van zorg is een optie. 40

7 Financiering Met betrekking tot de financiering van het netwerk , indien marktpartijen geen interesse tonen, is contact gezocht met een aantal investeerders en commerciële banken. 7.1 Banken Contacten met banken als financiers van coöperatie netwerkinitiatieven maken duidelijk, dat bancaire financiering van een breedband project mogelijk is. Wel eist een bank dat een garantie wordt verstrekt door een betrouwbare (publieke) partij, lees: de gemeente waar het initiatief wordt ontplooid. Banken financieren namelijk op basis van financiële zekerheid. Die zekerheid is er echter pas, nadat het net is aangelegd en er diensten worden geleverd aan consumenten en bedrijven, die geld opbrengen. Op schaal van het Land van Cuijk is met een tweetal banken is de financiering besproken en de casus voorgelegd. Beide partijen geven aan welwillend te staan tegenover het initiatief, echter zonder garantstelling niet in een dergelijk onderneming te zullen investeren. Indien er meer eigen vermogen wordt geïnvesteerd kan de garantie naar beneden. Dit eigenvermogen mag ook van private investeerders komen. Van belang voor de bank is voldoende cashflow om de verplichtingen ten aanzien van rente en aflossing te kunnen voldoen. De bank wil geen cash flow tekort financieren wel een investering in een netwerk. De garantstelling brengt risico’s met zich mee. Risico’s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico’s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald aan de gemeente. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico’s uiteraard voor haar rekening. 7.2 Provincie Noord Brabant De Provincie Brabant is ook een mogelijke partij als het gaat om financieren. Dit doet de provincie via het Breedbandfonds. Voor dit fonds is een bedrag van € 50 mln. beschikbaar gesteld. Het fonds richt zich op investeringen in breedbandnetwerken in het buitengebied waar nog geen andere gelijkwaardige infrastructuur beschikbaar is, zogenaamde ´witte´ gebieden. In de gemeente Boxmeer zijn dit alle gebieden waar geen Ziggo-kabel ligt (buitengebied en bedrijventerreinen) en/of glasvezel ligt. Voor deze gebieden is het fonds beschikbaar om 50% van het voor de aanleg benodigde vermogen te lenen tegen gunstige voorwaarden. In het exploitatiemodel rekenen we op een bijdrage uit het Breedbandfonds. Er zijn nog voldoende middelen beschikbaar voor dit initiatief. De provincie is gevraagd of zij ook de vraagbundeling risicovol wil financieren. En de provincie is gevraagd of zij de garantstelling (80% van het VV voor wat betreft de witte gebieden en voor een periode langer dan 5 jaar) voor haar rekening wil nemen. Op beide vragen is nog geen antwoord ontvangen. 7.3 De gemeente als financier Bij een garantstelling staat de gemeente meer op afstand. Als de gemeente echter optreedt als financier, dan neemt zij meer risico (zie hiervoor de risicoparagraaf verderop). Maar zij heeft ook meer grip op het dagelijkse bestuur van de vennootschap die het netwerk exploiteert. Bovendien heeft financiering door de gemeente significante voordelen voor de exploitatie. De terugverdientijd wordt met drie tot vier jaar verkort en hebben een hogere opbrengst en dus meer weerstand door lagere rentelasten.

41

Voor de lening bij de bank met gemeentelijke garantstelling moet namelijk niet alleen marktrente worden betaald van naar schatting 4%. Daarnaast dient de coöperatie een premie voor de garantstelling te betalen aan de gemeente, die wordt terugbetaald uit de exploitatie. Deze garantiepremie vervalt als de gemeente zelf financiert tegen marktconforme rente. 7.4 Particuliere investeerders In de huidige markt is er ook investeringsbereidheid van private investeerders in een project zoals voor Boxmeer. Er is een klein aantal investeerders benaderd. Men heeft aangegeven best bereid te zijn om in dit project te investeren. Hierbij wordt vooralsnog een voorzichtige houding aangenomen aangezien in deze fase nog geen concrete gegevens zijn te leveren met betrekking tot afgesloten abonnementen. Wanneer de hoogte van de marktpenetratie bekend is kunnen concrete cijfers overlegd worden aan investeerders waarop zij kunnen besluiten al dan niet in te stappen in het project. Het rendement op de investering dat een coöperatie aan particulieren betaalt, is momenteel op 5% gezet. Dit heeft te maken met het gegeven dat investeren in een dergelijk netwerk ook vanuit maatschappelijk oogpunt moet worden gedaan. Dat betekent een lagere risicopremie voor de investering. 7.5 Conclusie financiering Er zijn banken die ervaring hebben met het financieren van dit soort initiatieven. Zij hebben aangegeven ook geïnteresseerd te zijn in dit initiatief mits de gemeente garant wil staan. Daarbij wordt ook gekeken naar het weerstandsvermogen van de exploitatie, in de situatie van tegenvallende prijsontwikkelingen en terugval in deelnamepercentage. Naast de lening van de bank is inbreng van eigen vermogen noodzakelijk. De garantstelling brengt risico’s voor de gemeente mee. Risico’s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico’s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico’s uiteraard voor haar rekening.

42

8 Risico’s In het project zitten verschillende risico’s. De bedoeling van dit hoofdstuk is om de risico’s binnen het project en de vennootschap te omschrijven en daarnaast specifiek in te gaan op de risico’s die de gemeente zou lopen als zij zich garant stelt voor een deel van het te investeren kapitaal ofwel zelf als kapitaalverstrekker zou optreden. In hoofdstuk 9 wordt ook nader op die twee mogelijkheden ingezoomd. 8.1 Risicoanalyse Er kunnen diverse risico’s worden onderscheiden in het project. Het moge duidelijk zijn dat wanneer een marktpartij overgaat tot aanleg de risico’s voor de gemeente nihil zijn. Onderstaand worden eerst de projectrisico’s behandeld in het geval dat een burgerinitiatief over gaat tot aanleg van het glasvezelnetwerk. Risico’s voor voorfase Voordat het project van start gaat en de schop in de grond, moet er aan een aantal randvoorwaarden te zijn voldaan: Allereerst dient er aan het deelnamepercentage te zijn voldaan, te weten: voldoende getekende abonnementen (40% kernen en 70% BB = gemiddeld 43%). Daarnaast dient er een aannemer te zijn die bij voldoende deelname ook gaat starten. Er dient een financier voor vreemd vermogen te zijn die het project wil financieren bij voldoende deelname. Er dienen voldoende kapitaalverstrekkers te zijn om het eigen vermogen bijeen te brengen. Dit vormen de risico’s in de voorfase. Indien er niet voldaan wordt aan de grens van 40% resp. 70% deelname is er geen project en dus ook geen projectrisico. Het enige risico dat voor het ontstaan van het project wordt gelopen zijn de uitgaven in de initiatieffase, ontwerpfase en vraagbundelingsfase. Risico’s tijdens de aanleg en exploitatie Zodra het project starten kan, loopt de entiteit risico, in de navolgende matrix zijn verschillende risico’s benoemd, de kans, impact en de beheersmaatregelen.

43

Risico Het aantal deelnemers loopt terug door problemen bij de aanleg of service. Bestaande aanbieders op glasvezel halen klanten weg.

Massale migratie van glasvezel naar kabel of nieuwe media

Kans Klein

Impact Groot

Gemiddeld: nadat de keuze is gemaakt blijven de meeste abonnees daar bij klein

Klein

Groot

Prijsniveaus dalen door concurrentie

Groot, met Gemiddeld name in de aanloopperiode

Kosten voor aanleg lopen onverwacht op.

Klein

Klein

Financier trekt zich terug.

Klein

groot

Beheersmaatregel Zorgen voor meerdere providers. Goed toezicht bij de uitvoering. Goede communicatie bij providers. Dit probleem dienst door de providers ter hand genomen te worden. Voor de entiteit maakt het niet uit of men klant bij provider X, Y of Z is. Prijs: verlaging tarief laag 1 en voordeel doorgeven aan klant Techniek: Optimaliseren en onderhouden van het netwerk. Alternatieve wervingsacties. Nieuwe betaalde diensten aanbieden. Nadruk meerwaarde gemeenschappelijk net m.b.t. abonnementsprijs op termijn. Ruimte opnemen in de exploitatie Voldoende buffer inbouwen in de exploitatie. Helder en sluitend bestek, zodat overschrijdingen minimaal zijn. Goede communicatie met de bank en financiers, ook bij problemen.

Bij het niet indexeren in de eerste jaren komen de kasstromen onder druk te staan, dat wil zeggen dat het lastig wordt om direct rente en aflossing te betalen uit de inkomsten. Andere afspraken met de financiers bijvoorbeeld als het gaat om direct aflossen of direct rente betalen zou dit probleem kunnen oplossen. Een daling in deelnamepercentage voor het project leidt tot een negatief scenario. Met name de eerste jaren is dit problematisch. Belangrijk is dus om wat er aan abonnementen binnengehaald wordt, ook te behouden. Verder is duidelijk dat bij een gezamenlijk optrekken van de gemeenten in het Land van Cuijk er een betere businesscase ligt met een grotere weerstand. Andere initiatieven in Nederland Hoe groot de slagingskans is, is lastig te zeggen. Er zijn slechts een paar referentieprojecten. In Heeze-Leende en Boekel is de vraagbundeling succesvol verlopen met marktpenetraties van boven de 50%. En in een aantal andere gemeenten verkeren ze nog in de vraagbundelingfase. In Wijk en Aalburg is de vraagbundeling niet succesvol verlopen vanwege enkele duidelijke aanwijsbare fouten op het gebied van providerskeuze, prijsstelling en het betrekken van de gemeenschap bij de campagne. Het verloop in Heeze-Leende en Boekel kent een opmerkelijk verloop doordat hier voor 1 provider is gekozen. Dat dit niet verstandig was bleek toen deze partij failliet ging. Hieronder het resumé van een van de projectdeelnemers: Het project in Heeze-Leende is gestart met doelstelling om in de vraagbundeling 50% te halen. Die drempel is gehaald. Het project is met een vergelijkbare drempel gestart en beschikte bij het afsluiten van de vraagbundeling over 52% dekking. In Boekel heeft de aanleg vervolgens ongeveer 1 jaar later plaatsgevonden. In die periode liep het percentage verder op, tot 62%. Dit patroon van instappende 44

klanten na afsluiting van de vraagbundeling is landelijk zichtbaar. De projecten in Heeze-Leende en Boekel zijn beide gestart met 1 aanbieder van diensten. Deze partij is begin 2014 in financiële problemen gekomen en heeft zijn activiteiten gestaakt. Beide projecten zijn er in geslaagd de dienstverlening te continueren, maar hebben beide klantuitval tot wel 10% gekend. HSLnet in Heeze-Leende heeft inmiddels 3 aanbieders van diensten die wekelijks nieuwe klanten melden. Het deelnamepercentage komt in het huidig tempo in 12 maanden weer op het oude peil. In Boekel is recentelijk besloten meer aanbieders toe te laten omdat de groei stagneerde. Geconcludeerd kan worden dat concurrentie op het netwerk een belangrijke factor is. In andere gemeenten is er in het verleden vanuit de bewoners van buitengebieden veel geïnitieerd. Deze initiatieven konden met behulp van de gemeente en een commerciële partij als Reggefiber/KPN vaak tot uitrollen komen. De gemeente en de bewoners draaiden wel op voor de extra kosten in het buitengebied. 8.2. Risico’s voor de gemeenten. Indien de gemeente de aanleg niet aan een marktpartij laat maar aan een burgerinitiatief, loopt de gemeente risico. Dit hangt af van de rol die zij speelt in het vervolgtraject: 1. Voorfinancier van de initiatieffase en vraagbundeling. 2. Verstrekker van een garantstelling voor de financiering 3. Mede financier in het project als de investeerder(s) niet volledig financiert. Ad 1 Risico van voorfinanciering: Wat is het risico dat er na het doorlopen van de tweede fase, (vraagbundeling) het benodigde marktpenetratie niet wordt gehaald? De gemeente zal dan het bedrag wat hier in is geïnvesteerd kwijt raken. (Het projectteam zal daarom zoveel mogelijk gebruikmaken van locale aanbieders van diensten die nodig zijn voor de vraagbundeling, zodat de gelden alsnog in de gemeenschap terecht komen.) Ad 2 Verstrekker van een garantstelling Als de bank het project financiert vraagt de bank een garantstelling. De gemeente loopt voor 80% van het verstrekte vermogen risico. Uitgangspunt is dat deze loopt gedurende acht jaar. Na acht jaar wordt de financiering opnieuw beoordeeld en bij een normaal verloop kan de garantstelling vervallen aangezien het netwerk haar waarde heeft bewezen. De garantstelling wordt ingeroepen bijvoorbeeld doordat de vennootschap niet meer kan voldoen aan haar rente en aflossingsverplichtingen jegens de bank. In dat geval zal het netwerk verkocht moeten worden. Indien de opbrengsten niet voldoende zijn om de schuld af te lossen zal de garantstelling worden ingeroepen voor het resterende deel van de schuld. Als er een netwerk ligt dat goed is ontworpen en aangelegd zal dit ook waarde hebben. De kans is dan groot dat de garantstelling niet voor 100% hoeft te worden aangesproken. Een andere mogelijkheid is dat de gemeente zelf het netwerk koopt en verder exploiteert. Dit kan als zij beoordeeld dat het netwerk wel levensvatbaar is maar er sprake is van mismanagement. Ad 3 Gemeente als mede financier in het project In dat geval wordt een lening verstrekt aan de vennootschap. Voor dat deel loopt de gemeente voor 100% risico. Voor dat risico geldt hetzelfde als onder punt 2. Als (hoofd)financier kan de gemeente echter wel bedingen dat zij meer invloed heeft in het dagelijkse reilen en zeilen van de onderneming. Met de vennootschap sluit de gemeente een samenwerkingsovereenkomst aangezien het voor de hand ligt dat er ook inspraak is van de gemeente in de vennootschap. Bij een coöperatie bijvoorbeeld wordt er een Raad van toezicht aangesteld die toezicht houdt op het dagelijkse bestuur van de cooperatie. In het dagelijks bestuur kan ook een vertegenwoordiger namens de gemeente zitten.

45

8.3 Strategie risicovermindering gemeente Scenario 1: Integrale verglazing Indien er voor scenario 1 gekozen wordt betekend dit dat er in het begin meer inspanning moet worden verricht om te kunnen starten. Tevens is de aanvangsinvestering hoger. Ook betekent dit dat er concurrentie ontstaat vanuit de marktpartijen. Als de vraagbundeling slaagt is er wel een solide project met zeer goede vooruitzichten. Indien er een netwerk van goede kwaliteit ligt is de ervaring dat andere partijen eerder zullen samenwerken met het netwerk, dan alsnog zelf een eigen netwerk aanleggen. Dat zou betekenen dat de waarde en aantal abonnementen, (inkomsten op laag 1) verder stijgt in de loop van de jaren. Het is niet ondenkbaar dat op langere termijn het deelnamepercentage richting 100% gaat. Een open netwerk met bijna onbeperkte capaciteit biedt ruimte voor alle dienstenaanbieders. Scenario 2: Gedeeltelijke verglazing (alleen buitengebieden en bedrijven terreinen) Een stuk risico spreiding kan worden gecreëerd door te starten met scenario 2 waar nauwelijks concurrentie is van de commerciële aanbieders. Hierdoor zou met een relatief lage investering de eerste nood voor het buitengebied te lenigen zijn. Indien dit op Land van Cuijk schaal aangepakt wordt zou dit zelfs een extra voordeel kunnen zijn. Indien er een goede ringstructuur ligt is het op termijn mogelijk om ook richting de kernen het net uit te breiden. Als commerciële partijen op termijn eerder een glasvezelnet zouden aanleggen, zou er wellicht een vorm van samenwerking op laag 1 mogelijk worden, (gezamenlijk gebruik van PoP stations). Deze aanbieders zullen dan wel hun huidige koers moeten wijzigen als het gaat het toelaten van andere gebruikers in hun PoP’s. 8.4 Conclusie risico’s De kosten van de vraagbundeling komen voor rekening van de gemeente. Indien er onvoldoende marktpenetratie (minder dan 43%) volgt, komt dit bedrag ten laste van de gemeente. Wanneer het project wel doorgaat, betaalt de eigenaar van het netwerk de vraagbundelingskosten terug aan de gemeente. Indien de nieuwe eigenaar geen marktpartij is, wordt van de gemeente verwacht dat zij garant staat voor circa 80% van het vreemd vermogen dat de nieuwe eigenaar nodig heeft voor de aanleg van het netwerk. De garantstelling brengt risico’s voor de gemeente mee. Risico’s bestaan uit o.a. prijsstunts door concurrenten, technologische ontwikkelingen, beheer- en exploitatierisico’s. Daar tegenover staan inkomsten voor de gemeente, namelijk de risicopremie die door de coöperatie wordt betaald. Indien een marktpartij de aanleg en exploitatie het netwerk aanlegt en exploiteert, komen deze risico’s uiteraard voor haar rekening.

46

9 Organisatie Voor de aanleg van een nieuw supersnel netwerk, komen verschillende organisatievormen in beeld. In dit onderzoek zijn we uitgegaan van twee modellen: of een marktpartij neemt de volledige investering voor haar rekening. Of er worden twee entiteiten opgericht, een voor het eigendom en een voor de exploitatie die de uitrol van het glasvezelnetwerk organiseren. De doelstelling van een volledig open netwerk voor de gehele gemeenschap kan in het tweede model door meerdere vennootschappen worden gerealiseerd. Elke vorm heeft zo zijn specifieke kenmerken en voor- en nadelen. 9.1 Fase van vraagbundeling Voordat een nieuw glasvezelnetwerk wordt aangelegd, is het gebruikelijk om een zogenaamde ‘vraagbundeling’ (VB) te organiseren. Via deze vraagbundeling worden, ondersteund door intensieve marketing en communicatie, bindende contracten gesloten met de eindgebruikers die op het netwerk worden aangesloten en de beoogde klanten zijn van de aanbieders van de diensten over dat netwerk. Het contracteren met deze eindgebruikers heeft een bindend, maar voorwaardelijk karakter. De te vervullen voorwaarde is dat voldoende contracten worden gesloten om het netwerk rendabel te kunnen gaan exploiteren. De hoeveelheid benodigde klanten wordt in dit verband uitgedrukt in een percentage, te weten dat deel van alle objecten (woningen en bedrijven) die op het netwerk worden aangesloten, dat een contract tekent voor de diensten internet en telefonie. De gemeente dient alle kosten van de vraagbundeling voor te financieren aangezien de markt hier niet toe overgaat. Bij een succesvolle vraagbundeling worden de kosten terugbetaald. Wanneer de vraagbundeling niet succesvol is komen de kosten voor rekening van de gemeente. Naar schatting is een bedrag van € 215.000 nodig om tot een succesvolle vraagbundeling te komen. Op basis van de volgende uitgangspunten: • de doelstelling van de gemeenteraad betreft: 100% gebiedsdekkend breedband • 50% een hoog penetratie percentage is; • 43% marktpenetratie (gemiddelde van kernen en buitengebieden) haalbaar wordt geacht; • wanneer VB is afgerond wordt, eerst de interesse van marktpartijen wordt gepeild om een 100% dekkend glasvezelnetwerk in de gemeente Boxmeer voor eigen rekening aan te leggen; • het coöperatieve model pas wordt ingezet als marktpartijen niet tot aanleg overgaan en een percentage van 43% is behaald; • indien het Go-percentage lager ligt dan 43% gaat het project niet door tenzij door de gemeente anders beslist; • het aanvangstarief voor een Triple play (internet, telefoon, televisie) bij scenario 1 niet meer mag bedragen dan circa € 50 / € 55 per maand en voor het buitengebied en bedrijventerrein geldt een eigen bijdrage € 495; • het (financiële) risico van de vraagbundeling volledig bij de gemeente ligt; • dat kennis en kunde om een gedegen vraagbundeling te realiseren in ruime mate in het projectteam aanwezig is; • de gemeente de vrijheid van handelen in alle stadia, die doorlopen worden om te komen tot een glasvezelnetwerk, zeer belangrijk acht.

47

Wordt het volgende voorstel gedaan: De gemeente initieert/financiert een burgerinitiatief (stichting) die de vraagbundeling voorbereidt en uitvoert. De werkgroep van het burgerinitiatief ziet er, idealiter, als volgt uit: 1. Inhoudelijk deskundige en inwoner van de gemeente: projectleider (kernteam) 2. Ambtelijke vertegenwoordiging van gemeente (kernteam) 3. Vertegenwoordiger van de (circa 3) providers die mee gaan in de vraagbundeling (kernteam) 4. Vertegenwoordiger van gezamenlijke dorpsraden 5. Vertegenwoordiger van MKB 6. Vertegenwoordiger van Industriële Kring / DBO 7. Vertegenwoordiger van de gezamenlijke KBO’s 8. Vertegenwoordiger van gezamenlijke ZLTO Het burgerinitiatief verbindt zich op voorhand niet met enig andere partij waardoor eventuele gunning, voorafgaand aan de ‘Go’, al vaststaat. Het is voor het nemen van de hobbel van een geslaagde vraagbundeling van waarde dat het algemeen draagvlak voor het initiatief zo groot mogelijk is. De mate van sympathie met het initiatief bepaalt voor een fors deel de omvang van het succes van de vraagbundeling. De ervaring is dat vraagbundelen het beste lukt als het initiatief niet alleen voor de gemeenschap wordt ontplooid, maar ook door de gemeenschap. Zodat het netwerk van de gemeenschap wordt. Het is om deze reden dat veelvuldig coöperaties worden opgericht in glasvezelprojecten. 9.2 Fase na de vraagbundeling: Na de vraagbundeling vindt marktconsultatie door de stichting plaats: Marktpartijen worden gevraagd binnen 6 maanden te starten met de aanleg van het glasvezelnetwerk in de gemeente. Oplevering 1e werkende glasvezelmodem binnen 7 maanden na Go. Indien er geen interesse is van marktpartijen, wordt indien het VB-percentage 43% of hoger is de aanleg van het glasvezelnetwerk ter hand genomen door de coöperatie : • de gemeente geeft garantstelling af voor financiering. • externe financiers worden benaderd. • private investeerders kunnen een deelneming in het aandelenpakket verwerven (bij BV waar het eigendom van het netwerk ligt). NB: Dit spoor wordt tijdens de vraagbundeling voorbereid als back-up. 9.3 De coöperatie Wanneer marktpartijen geen interesse tonen kan een coöperatie de exploitatie opstarten als er voldoende marktpenetratie is. De werkzaamheden worden uitgevoerd door een leger van vrijwilligers die aangestuurd worden door de directie van de coöperatie die uit twee leden zal bestaan. De waarde van de coöperatie volgens Ineke Duit, directeur van de Netherlands Institute of Cooperative Entrepreneurship (NICE):

48

“Coöperaties verscherpen de concurrentie en ontstaan daar waar niet-coöperatieve ondernemingen hoge rendementen vragen. Een coöperatie heeft een functie in de markt omdat ze corrigerend werkt, omdat zij prijs- en marktleiderschap moet laten zien. De waarde van een coöperatie wordt daarom vrij algemeen uitgedrukt in termen als open, transparant, betrouwbaar en betrokken. De coöperatie geeft meerwaarde omdat zij mensen toegang geeft tot de markt of voorziet in een dienst die voorheen niet beschikbaar was.” In dit geval gaat het om de beschikbaarheid van glasvezelnetwerken in de buitengebieden van Overijssel.

9.4 Samenstelling Raad van Beheer De Coöperatie kent naast de directie een zogenaamde Raad van Beheer (RvB). Deze RvB ziet toe op de werkzaamheden van het bestuur en houdt de doelstellingen van de coöperatie in het oog. De RvB bestaat uit vijf leden, van wie er twee (voorzitter en secretaris) op bindende voordracht van de gemeente worden benoemd. Ledenraad Naast een directie en een Raad van Beheer kent een coöperatie een ledenraad. De leden van de cooperatie kiezen de leden van de ledenraad. Het Reglement Verkiezingen Ledenraad regelt de wijze van verkiezing van de ledenraadsleden door de leden (elk lid is stemgerechtigd). De ledenraad bestaat uit 45 leden: per plaats circa 5 leden. Gelijk verdeeld over Bedrijfsleven (Industrie/Midden- en kleinbedrijf), Agrarisch en Zorg en onderwijs. De ledenraad werkt volgens het Reglement Ledenraad Coöperatie u.a Verder zal de ledenraad de eindgebruikers van het netwerk vertegenwoordigen tijdens de bouw- en uitrolfase van het netwerk. De ledenraad, als hoogste orgaan van de coöperatie heeft de bevoegdheid de jaarrekeningen van de Coöperatie vast te stellen.

49

Samenstelling stichting De stichting (of BV) wordt eigenaar van het glasvezelnetwerk en verleend het recht van exploitatie aan de coöperatie op voorwaarden zoals zijn vastgelegd in de betreffende overeenkomst. Het bestuur van de stichting kan worden gevormd door bijvoorbeeld: 12345-

Wethouder gemeente Voorzitter industriële kring Etc. Etc. Etc.

Concessie In de gedachte organisatievorm contracteert de coöperatie met de BV over een exclusief recht (concessie) om het netwerk te exploiteren. Dit is een opzet die vergelijkbaar is met de opzet die bijvoorbeeld in Heeze-Leende is gekozen, met dien verstande dat daar een stichting eigenaar is van het netwerk en de coöperatie met die stichting contracteert. 9.5 Investeerders Voor de aanvangsinvestering dient in dit scenario over voldoende investeringskapitaal beschikt te worden. Hierbij draait het om het potentiële rendement op de gevraagde investering. Aangezien een nieuw netwerk een behoorlijke aanloopfase kent, is het vanuit het project (cash flow) belangrijk om niet te moeten starten met het doen van uitkeringen. Het uitgestelde rendement voor investeerders maakt de exploitatie robuust. Aan de investeerders wordt het perspectief geboden op een extra opbrengst, enerzijds door dividend of door verkoop van de aandelen in de BV die eigenaar is van het netwerk. Deze afspraken moeten nader worden vastgelegd in statuten en de overeenkomst tussen eigenaren van het netwerk en de exploitant, (coöperatie).

50

9.6 Schema organisatievorm Hieronder is deze structuur schematisch weergegeven:

Juridische structuur

Netwerklagen

Aandeelhouders Bijv. particulieren leden, beleggers, gemeente

Boxnet BV of Stichting waarin juridische eigendom is ondergebracht

Netwerk laag 1 (civieltechnisch: buizen, glasvezels, PoPstations)

Concessieovereenkomst Coöperatie die economisch eigenaar is van het netwerk

contract

Neutrale partij die techniek beheerst en die (daardoor) acceptabel is, ook voor landelijke merken

Netwerk laag 2 (optoelektronische apparatuur & software)

meerdere contracten met providers

Providers. Landelijke merken of kleinere partijen. Mogelijk lokaal Land van Cuijk - label

51

Netwerk laag 3 (content , diensten als tv, internet, telefonie, bewaking, Zorgdiensten etc., kastjes bij eindgebruikers)

52

10 Conclusies en aanbevelingen uit het onderzoek Op basis van het haalbaarheidsonderzoek is volledige verglazing van het netwerk de beste optie, daarbij is scenario 1 de beste keuze zeker als een marktpartij, na een succesvolle vraagbundeling, de aanleg voor eigen rekening uitvoert. Scenario 2 kan een optie zijn om de investering laag te houden de hoogste nood te lenigen en de concurrentie met Ziggo en KPN grotendeels te vermijden. Vraag is wel, bij een exploitatie per afzonderlijke gemeente of dit financierbaar is. Om een compleet beeld te presenteren en een zo goed mogelijk contrast te geven, is de in bijlage 2 opgenomen tabel opgesteld. De waardering van sterktes en zwaktes en kansen en bedreigingen is enigszins subjectief, maar gebaseerd op ervaringen elders. Aangezien er geen marktpartijen zijn die de vraagbundeling willen financieren dien je dit als gemeente op te pakken om het project niet te laten beëindigen. Bij de provincie is nagevraagd of zij vanuit het Breedbandfonds Brabant ook financieel wil participeren in de vraagbundeling. Na de vraagbundeling worden marktpartijen gevraagd de hele investering en exploitatie voor hun rekening nemen. Het oprichten van een entiteit en garantstelling door de gemeente is dan niet nodig. Indien een marktpartij niet overgaat tot aanleg wordt bezien of het percentage voortkomend uit de vraagbundeling voldoende is om exploitabel een glasvezelnetwerk te bouwen door een coöperatie zonder winstbejag. Als daar te lang mee wordt gewacht verlies je een deel van de aantrekkelijkheid van deze regio voor inwoners, ondernemers en toeristen en verspeel je het economisch potentieel van het vitale platteland en de bedrijventerreinen. De gemeente speelt een belangrijke rol, maar dit initiatief zou nog beter kunnen laten slagen wanneer het Land van Cuijk breed wordt aangevlogen. De slagingskans en het synergie-effect is veel groter. Deze studie is voor Boxmeer opgezet, in CGM wordt deze studie op vrijwel gelijke wijze uitgevoerd. De laatste maanden zijn in goed overleg met CGM de uitgangspunten afgestemd. In Sint Anthonis is de intentie om een soortgelijk traject te starten en om op korte termijn gelijk op te trekken. Daarmee is een netwerk voor het hele Land van Cuijk een stap dichterbij. Advies ten aanzien van het vervolg: • • • • •

Ga verder met de vraagbundeling op basis van het scenario 1, volledig verglazen, en financier dit als gemeente voor; Besluit als gemeente in principe bereid te zijn tot het verstrekken van een garantstelling of de financiering indien de markt de aanleg en exploitatie niet opstart; Benader na de vraagbundeling opnieuw de markt. Als gemeente is het geen primaire taak om te interveniëren tussen marktpartijen indien zij de aanleg op zich willen nemen; Maak als gemeente een keuze voor een garantstelling ofwel zelf te financieren als er geen marktpartij is die de investering wil en kan financieren; Probeer in het Land van Cuijk alle gemeenten gelijk op te laten trekken in de vervolgfase, zodat de vraagbundeling gezamenlijk uitgevoerd kan worden en de tariefstelling voor alle burgers binnen het Land van Cuijk gelijk is.

Regionale samenwerking maakt het project financieel aantrekkelijker en weerbaarder, risico is wel dat overal de vraagbundeling moet slagen. Indien de vraagbundeling niet in alle gemeenten tot een succes leidt, kan er nog steeds een netwerk opgericht worden op een kleinere schaal.

53

54

Bijlagen: Bijlage 1 Artikel website Kassa.vara.nl dd 3 mei 2014: 75% consumenten haalt beloofde internetsnelheid niet

Trefwoorden: Internet, Snelheid, Test, Provider Datum: za 03 mei 2014, 19:07 Categorie: Computers & Internet Reacties: 0 Eind maart riep Kassa heel Nederland op om mee te doen met onze internetsnelheidstest. Voor welke snelheid betaal je? Welke snelheid meet je bij onze test? Bijna twintigduizend mensen deden mee aan de test. Wat blijkt: ruim driekwart van de respondenten meet veel minder dan de geadverteerde snelheid. Verdeling De resultaten hebben we opgedeeld in mensen met een ADSL-aansluiting (via de vaste telefoonlijn) en mensen met een kabelaansluiting (via de televisiekabel). Er waren te weinig deelnemers met een glasvezelverbinding om betrouwbare resultaten op te leveren. Minder Er deden ruim tienduizend kassakijkers mee met een abonnement bij een kabelprovider, zoals Ziggo of Caiway. Bij kabel haalde 73 procent van de testers minder dan de snelheid die hoort bij het abonnement dat ze aanvinkten bij de test. Zij haalden gemiddeld 54 procent van de snelheid waarmee werd geadverteerd door de provider. De resultaten van UPC-klanten (ruim 3000 deelnemers) konden we niet gebruiken. Ná de test bleek namelijk dat onduidelijk is welke snelheid bij welk abonnement hoort. UPC upgrade haar klanten niet automatisch naar de nieuwe abonnementen. Klanten met oude abonnementen konden daardoor niet de juiste keuze maken tijdens onze test. UPC liet ons weten dat alle klanten zo spoedig mogelijk worden overgezet naar het standaardabonnement. Klanten zullen hierover benaderd worden. ADSL Er deden bijna 8000 mensen mee met een abonnement bij een ADSL/VDSL-provider, zoals KPN, Telfort, Online, Tele2, XS4all, Scarlet of Solcon. 87% van onze testers haalt niet de snelheid die bij hoort bij het abonnement dat ze aanvinkten bij de test. Deze mensen halen gemiddeld een snelheid van 39% van de geadverteerde snelheid.

55

Van de ADSL-testers haalt 87% de geadverteerde snelheid niet. Van de kabel-testers haalt 73% de geadverteerde snelheid niet. Televisiekabelklanten scoren beter dan ADSL-klanten. Dat komt door het verschil in de gebruikte techniek. ADSL-lijnen zijn vaak trager, maar ook goedkoper en stabieler. Over kabel wordt gezegd dat de verbinding vaker instabiel is, wegvalt of dat je trager internet hebt als veel buren óók een abonnement hebben bij jouw provider. Adverteren Bijna alle ADSL-providers adverteren met 'tot'-snelheden: je kunt een snelheid halen tot 20 Mbps of tot 50 Mbps. Een garantie of minimumsnelheid wordt niet genoemd. De Consumentenbond pleit er al langer voor om te adverteren met een 'vanaf'-snelheid. De Belgische telecomautoriteit BIPT besloot eind 2012 dat providers ook realistische snelheden moeten noemen naast de theoretische maxima. Provider Scarlet besloot deze week om dat te gaan doen. Vanaf nu kan iedereen die een postcodecheck doet op de website van Scarlet zien wat de verwachte beschikbare bandbreedte wordt. Ook provider Solcon geeft op de website inzicht in je echte internetsnelheid. De meeste grote providers doen dat niet. Politiek Eurocommissaris Neelie Kroes wil dat klanten van hun internetcontract af kunnen als zij de beloofde snelheid niet halen. Dit voorstel wordt momenteel besproken in de EU. Daarnaast wijst Kroes er naar aanleiding van ons onderzoek op dat heel veel ADSL-klanten betalen voor snelheden die ze niet krijgen. "Sommige klanten betalen zelfs het dubbele." Kroes denkt dat slimme bedrijven klanten geld terug zou geven als ze de beloofde snelheid niet halen. "Dat zou een moedige beslissing zijn waarmee bedrijven veel nieuwe klanten kunnen krijgen." In Engeland ijvert actiegroep Which voor teruggave van abonnementsgeld voor niet-geleverde snelheden. Matthijs Kamp van provider Scarlet wijst erop, dat providers nu niet kunnen variëren in prijs omdat de Autoriteit Consument en Markt de prijzen voor ADSL-lijnen vaststelt. Kees Verhoeven van D66 kondigt in Kassa aan dat hij minister Kamp gaat vragen om deze situatie nog eens te bekijken.

56

Bijlage 2 Overzichtstabel Sterk

Zwak

Reggefiber/KPN

Bestaand netwerk en klanten. Is, momenteel zeer terughoudend met nieuwe gebieden verglazen.

Buitengebieden worden alleen meegenomen als er bijbetaald wordt. Het verglazen van netwerken is vertraagd. Onvoorspelbaar is wat de nabije toekomst brengt, ook voor wat betreft de tariefstellingen.

-

Netwerk is niet volledig open (financiele obstakels kleinschaligheid). Niet aannemelijk dat flexibel en laagdrempelig (technisch, financieel) kan worden ingespeeld op lokale initiatieven. Geen invloed op besluitvorming door klanten

Ziggo

Bestaand netwerk en klanten Behoorlijke klanttevredenheid in kernen.

Geen 100% dekking.

Misschien op enig moment bereid te investeren in buitengebied.

Netwerk is niet open, kosten zijn niet te reguleren. Niet aannemelijk dat flexibel en laagdrempelig (technisch, financieel) kan worden ingespeeld op lokale initiatieven.

E-Fiber

Netwerk dat er ligt is grotendeels koper. Anders dan Reggefiber/KPN geen uitgesproken ambitie tot aanleg van glasvezelnetwerken. Daarmee twijfels aan technische doorontwikkeling van het netwerk en ontwikkeling prijsstelling

Kans

Bedreiging

Geen invloed op besluitvorming door klanten.

Onafhankelijke investeerder.

Geen bestaande klanten.

Wil 100% aanleggen.

Zoekt de niches in de markt op.

Wil niet in vraagbundeling investeren.

Onderhandelingsruimte voor gemeente/coöperatie.

Kredietwaardigheid.

Tijdens project terug komen op gemaakte afspraken. Denkt (te) licht over de Vraagbundeling.

Geen gelijksoortig referentieproject of track record. (Lokale) BV

Lokale eigenaren hebben zeggenschap over de hardware en exploitatie, actieve aanpak. Winsten zouden binnen de vennootschap kunnen blijven voor kwaliteitsverbetering netwerk.

BV is op winst voor eigen aandeelhouders gericht en is eigendom van aandeelhouders. In vraagbundeling moeilijker om het project te vervolgen als collectieve inspanning ‘van ons, voor ons, door ons’. Hoge mate van concurrentie in de kernen van Ziggo en KPN.

Exploitatie van het netwerk met lokaal perspectief. Flexibiliteit om snel en aantrekkelijk geprijsd lokale kleinschalige initiatieven kunnen worden ondersteund. Karakter bij lokale BV: Door ‘ons’, voor ‘ons’.

57

Niet slagen vraagbundeling, door ontbreken saamhorigheid. Een BV bepaalt haar eigen koers, waarbij commercieel belang meer gaat prevaleren boven het maatschappelijke / collectieve belang.

Coöperatie model

Groot draagvlak: ‘project van ons, voor ons en door ons. De leden hebben zeggenschap over de hardware, actieve aanpak . Winsten kunnen binnen de cooperatie blijven t.b.v. kwaliteitsverbetering netwerk, ontwikkeling van diensten of prijsverlaging

Hoge mate van concurrentie in de kernen van Ziggo en KPN. Niet bij scenario 2!

Door vooruitzicht van rendement kunnen private investeerders betrokken worden. Gemeentes kunnen marktconform (geen staatssteun) investeren met vooruitzicht op rendement. Binnen cooperatie kunnen nieuwe toepassingen snel en eenvoudig worden gerealiseerd. Middelen kunnen mede worden besteed aan eigen netwerk en ontwikkeling van eigen diensten

58

Verlies van eenduidige visie binnen de coöperatie. Besluiteloosheid.