Een eerste stap naar een strategische visie voor de gemeente Boxmeer

Een eerste stap naar een strategische visie voor de gemeente Boxmeer.

Woord vooraf. In november 2004 heeft de gemeenteraad besloten het College opdracht te geven om voorbereidingen te treffen voor de ontwikkeling van een strategische visie Boxmeer 2015/20. Het College heeft de opdracht overgedragen aan de projectgroep onder voorzitterschap van ondergetekende. Met voorliggende notitie heeft de projectgroep de voorbereidingen afgerond en worden aan de gemeenteraad bouwstenen aangereikt om tot een dergelijke visie te komen. In de opdracht stond de oplevertermijn van "voor de zomervakantie 2006" Daartoe zijn wij niet in staat gebleken. Leeswijzer. Voorliggende notitie begint met een uiteenzetting van het nut en de noodzaak van een strategische visie. Vervolgens wordt in hoofdlijn ingegaan op het proces zoals dat is verlopen, wordt de startnotitie voorgelegd en komen de uitkomsten van een sterkte-zwakte analyse aan de orde. Daarna drie fictieve toekomstscenario's en de notitie wordt afgesloten met een aantal visie-stellingen (vanaf pag. 15). De visie-stellingen zijn ontstaan na een brede en alles omvattende discussie. Een discussie die zich vervolgens duidelijk richtte op een aantal hoofdzaken. Hoofdzaken waaraan Boxmeer naar de mening van de denktanks, aandacht dient te schenken en waarmee een extra meerwaarde bereikt kan worden. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de algemene beleidsuitgangspunten ten aanzien van wonen, werken, welzijn e.d. onverminderd worden voortgezet. De strategische visie is de competentie van de gemeenteraad. Met de uitkomsten van het traject dat is gelopen met burgers, (vertegenwoordigers van) bedrijven en instellingen wordt de gemeenteraad in staat gesteld de discussie te voeren om tot een visie te komen. Het College van B&W heeft de voorliggende notitie voor kennisgeving aangenomen en inhoudelijk geen aandeel geleverd. Wel is verzocht om inhoudelijke betrokkenheid van het College bij het vervolgtraject. Langs deze weg dankt de projectgroep alle burgers en vertegenwoordigers uit het bedrijfs- en verenigingsleven die actief hebben meegewerkt aan deze eerste fase van de ontwikkeling van een strategsiche visie Boxmeer 2025.

September 2006. Namens de projectgroep. De voorzitter,

K.W.T. van Soest.

een eerste stap naar een Strategische visie Boxmeer

2

Het gemeentebestuur naar de rol van regisseur. Ontwikkelingen in de samenleving gaan onverminderd voort en vaak sneller dan voorzien of verwacht. Niet in de laatste plaats omdat deze door de technische ontwikkelingen in een extra versnelling worden gebracht. Daarnaast worden de ontwikkelingen steeds meer door de “markt” bepaald en is de invloed van burgers in de maatschappij toegenomen. Tevens is de maakbaarheid van de samenleving een achterhaalde visie. Om die reden voltrekken ontwikkelingen zich vaak buiten het directe beeld van de overheid cq gemeenten waardoor de overheid cq de gemeente zich soms in een reactieve rol geplaatst ziet. Om het gemeentebestuur in staat te stellen zich te transformeren van een reactieve naar een pro-actieve participant die doelgericht (be)stuurt, is het van belang dat ze beschikt over een op de toekomstgericht sturingskader. Daarbinnen kunnen ontwikkelingen zich voltrekken en kan de gemeentelijke overheid de rol en functie nemen. Een toekomstgericht sturingskader wordt onder andere verkregen door een strategische visie. Een strategische visie Boxmeer is een grove houtskoolschets van het (wens)beeld van de gemeente Boxmeer over tenminste 15 tot 20 jaar. Als Boxmeer over een strategische visie beschikt zal het gemeentebestuur minder toeschouwer aan de zijlijn zijn en medespeler in het maatschappelijk "spel". Op onderdelen kan zij zelfs de wedstrijd bepalen door vooraf de spelregels te stellen. Een strategische visie is een belangrijk middel om richting te geven aan ontwikkelingen door over een referentie- cq toetsingskader te beschikken waaraan ontwikkelingen, voorstellen, verzoeken kunnen worden getoetst. In een dergelijke visie wordt samenhang gebracht tussen de verschillende beleidsvelden, de onderlinge beïnvloeding en worden de behorende effecten aangegeven. Extern, bij burgers en bedrijven, leidt een strategische visie tot inzicht in het toekomst -perspectief van de gemeente Boxmeer en wat men van het gemeentebestuur kan en mag verwachten. Deze visie is voor drie gremia van belang. 1) De burgers en bedrijven: private en publieke ontwikkelingen en initiatieven kunnen binnen die kaders worden opgepakt en de beleidsbeslissingen en uitvoeringsmaatregelen worden door burgers en bedrijven herkend; 2) het gemeentebestuur: beschikt over een bestuurlijk meerjarig toetsingskader en sturinginstrument waarmee aan ontwikkelingen in de private en publieke sfeer richting wordt gegeven en waarop (ondersteunend) beleid wordt ontwikkeld. Daardoor is zij regisseur en actief participant. 3) de ambtelijke dienst: heeft een meerjarig richtinggevend denken ontwikkelingskader en stemt de organisatie daarop af. Dat bevordert de efficiency, de doelmatigheid en integraliteit.

Waaruit bestaat een strategische visie.

Een strategische visie is de “houtskoolschets van het toekomstbeeld” waarin einddoelen en (maatschappelijke) effecten geformuleerd staan. In de visie wordt aangeven welke rol genomen wordt of verwacht mag worden. De te onderscheiden rollen voor de gemeente zijn die van: dienstverlener, participant, interactief of beslisser en welke rollen de diverse partijen in dit ontwikkelingstraject spelen.


3

Een strategische visie kent een globale planning en evaluatie momenten om te komen tot bijsturing of bijstelling. Een strategische visie legt de basis voor een meerjaren programmabegroting die doelgericht is en waardoor de financiële consequenties beter inzichtelijk worden.

Kortom, een strategische visie leidt tot een doelgerichte en effectieve sturing waardoor op een efficiënte wijze middelen worden ingezet. Als voor de visie draagvlak bestaat op het niveau van het gemeentebestuur, de burgers en de bedrijven, leidt tot draagvlak en herkenbaarheid van beleid en de uitvoering daarvan.

Kwaliteitsniveau van de strategische visie. -

-

-

-

-

De visie is o.a. een sturingsinstrument dat de komende 10 tot 15 jaar gebruikt wordt. Na de vaststelling wordt de visie door meerdere gemeenteraden en colleges als instrument gebruikt. Om dat te kunnen bereiken is het noodzakelijk het juiste abstractieniveau te hanteren. Een ander belangrijk kwaliteitscriterium is een realistisch ambitieniveau. De dagelijkse praktijk leert dat zowel ambtelijke dienst als bestuur een hoog ambitieniveau nastreven waarbij we jaarlijks (ook) moeten vaststellen dat we “te hoog gegrepen” hebben. De beperkte financiële middelen maken het noodzakelijk om daarin verantwoord op te treden. Het ambitieniveau heeft dan ook betrekking op het kwalitatieve beeld van de voorzieningen en de beschikbare middelen. Om als toetsingskader te kunnen worden gebruikt is het van belang dat er richtinggevende piketpalen geslagen worden waarlangs ontwikkelingen zullen plaatsvinden. Een te hoog abstractie niveau betekent veelal dat er te weinig richting gegeven wordt. Hoe concreter de visie (laag abstractie niveau) verwordt de visie tot een uitvoeringskader en krijgt daardoor een beperkte “houdbaarheidsdatum”. Binnen een politiek bestuurlijk orgaan als de gemeente, is het van belang om de strategische visie een politiek document te laten zijn dat zoveel als mogelijk “is ontdaan” van partij politieke standpunten. Bij de uitwerking van de strategische visie door de verschillende colleges, spelen partijpolitieke opvattingen juist wel een belangrijke rol en wordt aan het college een “eigen gezicht” gegeven zonder de doelstellingen uit het oog te verliezen. De strategische visie kent een breed draagvlak bij de bevolking, het bedrijfsleven, belangenorganisaties en het gemeentebestuur. Dat draagvlak ontstaat door de toegankelijkheid en herkenbaarheid van die visie


4

Het proces. In november 2004 heeft de gemeenteraad aan het College opdracht gegeven input te leveren voor een strategische visie Boxmeer. Een visie die een (wens)beeld geeft van Boxmeer over pakweg 15 tot 20 jaar. Belangrijk bij de opdracht was het uitgangspunt dat burgers, bedrijven en instellingen de inbreng zouden leveren. De gemeenteraad heeft bij de behandeling van het onderwerp ook kenbaar gemaakt geen behoefte te hebben aan een ellenlange document waarin bijna clichématige onderwerpen benoemd en beschreven worden. Het College is met de opdracht aan de slag gegaan en heeft een projectgroep in het leven geroepen. De samenstelling en rolverdeling was als volgt: Bestuurlijke coordinatie/Voorzitter Projectleiding/Lid Projectleiding/Lid Adviser en ondersteuning

burgemeester K.v. Soest griffier T. Cornelissen gemeentesecretaris T. Huiskamp stafmedewerker H. Luijters

In augustus 2005 hebben wij inwoners, verenigingen en bedrijven benaderd om mee te denken en te praten over onze gezamenlijke toekomst. Daarvoor hebben wij oproepen geplaatst op onze gemeentepagina, de internetsite en hebben wij personen gericht benaderd via een mailing. Daarnaast is uw raad uitgenodigd om het traject procesmatig en inhoudelijk te ondersteunen. De eerste discussiebijeenkomst vond plaats in oktober 2005. Daar deden zo’n 45 mensen aan mee. Bij deze bijeenkomst ging het met name om de vraag: welke zijn de sterke en zwakke punten binnen de gemeente; waar liggen onze kansen én bedreigingen. Welke sterke punten moeten we behouden en verder uitbouwen en hoe kunnen wij de kansen benutten voor versterking van onze gemeente. Een levendige discussie leidde hierbij tot enkele voorlopige conclusies. Sterk is de gemeente op het gebied van natuur, werkgelegenheid, voorzieningen; zwak op gebied van architectuur, aantrekkelijkheid voor de jeugd Op basis van deze conclusies en de nodige kengetallen en trends ontwikkelden wij drie scenario’s voor de toekomst: 1. Het groene scenario, waarbij de gemeente de toekomst vooral zoekt in een verdere ontwikkeling en profilering van het landschap, als ‘achtertuin’ van Nederland. 2. het seniorenscenario, waarbij de gemeente zich vooral ontwikkelt als ideale woonplaats voor (actieve) senioren en overige ontwikkelingen daaraan ondergeschikt maakt; 3. het diversificatiescenario, waarbij de gemeente vooral mikt op groei in inwoneraantal en voorzieningen. De bedoeling van deze scenario’s was niet om hier een keuze uit te maken, maar om keuzes juist aan te scherpen, om op zoek te gaan naar die onderdelen die we wel of juist niet willen overnemen. In december kwamen zo’n 35 personen bij elkaar om over deze scenario’s te discussieren. Zij gingen met name op zoek naar gemeenschappelijke dragers: wat maakt onze gemeente uniek, afwijkend van al die andere gemeentes, die ook allemaal een eigen strategische visie ontwikkelen.


5

Na deze twee bijeenkomsten hebben wij een tussenbalans opgemaakt en ons de vraag gesteld hoe de strategische visie het beste vorm kan krijgen. Zoals gezegd: nagenoeg alle gemeentes ontwikkelen een strategische visie. Zo bestaan er dikke boekwerken met algemene visies die clichés dreigen te worden. De ervaring leert ook dat dikke boekwerken en algemene visies een vroege dood sterven waardoor doelstellingen en effecten niet worden bereikt. Boxmeer kiest daar niet voor. Wij willen ons onderscheiden op tal van gebieden en dus ook t.a.v. de strategische visie. Dat gebeurt via de inhoud, door sterk te focussen op die onderdelen waarin onze gemeente bijzonder is, maar ook door de vorm. Vanuit deze overtuiging hebben wij gekozen voor een visie die “alleen” uit stellingen bestaat, stellingen die de vier grote thema’s bestrijken: wonen, werken, natuur en zorg. Wij hebben daarna de deelnemers aan de eerste twee discussiebijeenkomsten gevraagd wie van hen daadwerkelijk mee wilde gaan werken aan het ontwikkelen van deze stellingen. Met deze groep, zo’n 10 personen, hebben wij in april een avond gebrainstormd over concrete, duidelijke en onderscheidende uitspraken die wij u graag presenteren.


6

Startnotitie strategische visie Boxmeer Inleiding Komt de toekomst op ons af of kiezen wij een toekomst? Wachten wij af wat voor gemeente Boxmeer over pakweg 15 jaar is of kiezen wij voor initiatief en sturing? De gemeenteraad en het college hebben voor het laatste gekozen en daarom de opdracht gegeven een strategische visie te ontwikkelen op het Boxmeer van de toekomst. Niet te ver weg, maar met een termijn van ongeveer 15 jaar. In wat voor gemeente willen wij dan wonen en werken? Wat zijn de belangrijkste kenmerken en ontwikkelingen? Om daar antwoord op te kunnen geven, zullen wij eerst een dwarsdoorsnee van het Boxmeer anno 2005 moeten geven. Een overzicht van de sterke en zwakke kanten, en van de kansen en bedreigingen en hun mogelijke gevolgen voor onze gemeente. Om hier een eerste beeld van te krijgen hebben wij medio oktober een discussiesessie georganiseerd met zo’n 35 inwoners en ondernemers uit de gemeente. In november is een soortgelijke discussie gevoerd met zo’n 15 beleidsambtenaren. Op basis van deze discussies en achtergrondinformatie hebben wij een startnotitie opgesteld. Het doel van de startnotitie is om ons gezamenlijke vertrekpunt af te bakenen én om wat voorzichtige verkenningen uit te voeren in het mistige, maar niet ondoorgrondelijke gebied dat voor ons ligt: de toekomst.

BOXMEER ANNO 2005

achtergrondinformatie In de gemeente Boxmeer wonen ruim 29.000 inwoners, verdeeld over de verschillende kernen en met een zwaar accent op de hoofdkern Boxmeer. De gemeente is daarmee een overwegend landelijk en weinig-stedelijk gebied.

Dichtheid per km2 Woningen per km2 Inwoners per km2

Boxmeer 99 263

Noord-Brabant 197 1312

Nederland 202 1865

De verdeling van de bevolking over de verschillende leeftijdscategorieën is vergelijkbaar met de landelijke maar grosso modo is de bevolking net iets jonger.


7

Bevolking naar leeftijd (2004) Boxmeer abs.

Boxmeer %

0-4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20-24 jaar 25-44 jaar 45-64 jaar 65-79 jaar 80 jaar e.o.

6.2 6.9 6.8 5.8 4.7 29.0 27.3 10.4 2.8

1.834 2.042 2.004 1.711 1.386 8.527 8.029 3.047 815

Demografische druk Boxmeer Druk per 100 63.8 personen van 20-64 jaar 19 jaar of jonger per 42.3 100 65 jaar of ouder per 21.5 100

Noord-Brabant % 6.2 6.1 6.3 5.9 5.8 29.8 26.4 10.7 2.9

Nederland % 6.3 6.1 6.2 6.0 6.0 30.0 25.7 10.4 3.4

Noord-Brabant 61.5

Nederland 62.3

39,5

39.8

22.0

22,5

Dit betekent dat tegenover elke 100 personen tussen de 20 en 64 jaar er 63.8 personen zijn die jonger of ouder zijn. Ter vergelijking: in 1999 was dat 59.3. In het Boxmeerse is deze druk lager dan in de rest van de provincie en landelijk. Maar een blik op de demografische verhouding leert dat dat tijdelijk is. Met name de categorie tussen 45 en 64 jaar is hier in verhouding wat groter dan elders. Over zo’n 15 jaar zal het grootste deel van deze categorie zijn doorgestroomd naar de groep van 65 en ouder. Met andere woorden: de vergrijzing komt hier wat later, maar komt zeker.

Particuliere huishoudens Boxmeer abs. Eenpersoonshuis 2.773 houdens Huishoudens 4.867 met kinderen Gemiddelde 2,53 woningbezetting

Boxmeer %

Nederland %

24.4

Noord-Brabant % 29.8

42.8

38.1

35.8

2.37

2.28

43.4

De gemeente telt in verhouding minder éénpersoonshuishoudens en een hoger aantal bewoners gemiddeld per woning dan elders. Landelijk is de tendens dat het aantal éénpersoonshuishoudens toeneemt en de woningbezetting afneemt. Vooralsnog is er geen


8

reden om aan te nemen dat deze tendens ophoudt bij de grenzen van de gemeente. Alleen lijkt het er op dat deze ontwikkeling wat langzamer tot de gemeente doordringt. Een heel actueel thema is de verhouding tussen autochtonen en allochtonen. In Boxmeer is er geen sprake van spanningen. Getalsmatig zien we hier ook een heel ander beeld dan elders.

Niet-westerse allochtonen Marokkanen Surinamers\Antil lianen\Arubanen Turken Overig

Boxmeer abs.

Boxmeer %

Nederland %

3.5

Noord-Brabant % 7.1

1.040 152 185

0.5 0.6

1.4 1.4

1.9 2.8

262 441

0.9 1.5

1.9 2.4

2.2 3.4

10.3

De betrokkenheid met de woonomgeving en met de politiek is zonder meer groot. Opkomstcijfers bij verkiezingen vormen daarvoor een aardige indicatie: Boxmeer % Provinciale Staten 2003 Tweede Kamer 2003

Nederland %

50,5


85.1

78.3

80.0

47.6

De opkomst zat duidelijk boven het provinciale én landelijke gemiddelde. Ook in de dagelijkse politieke en gemeentelijke praktijk blijkt de betrokkenheid. De opkomst bij informatie- en discussiebijeenkomsten is over het algemeen hoog. Economie

Van oudsher is de agrarische sector sterk vertegenwoordigd in de gemeente. Dat blijkt ook uit de cijfers over het gebruik van de in cultuur gebrachte grond. Cultuurgrond in Cultuurgrond in gebruik voor Akkerbouw Tuinbouw en teelt Graasdierbedrijv -en Hokdierbedrijve n Combinaties

gebruik Boxmeer %

Nederland %

21,9 8.3

Noord-Brabant % 20.9 6.8

42.1

50.8

57.3

6.5

6.0

1.9

21.2

15.4

10.5


24.6 5.6

9

Als we naar het totaal kijken, blijkt dat ruim 74% van de totale oppervlakte van Boxmeer in gebruik is als agrarische grond; dat is per 1000 inwoners 281 ha. In Noord-Brabant is dat 132 ha. en in Nederland 143 ha. per 1000 inwoners. Overigens heeft Boxmeer ook weer veel bos- en natuurgebied: 55 ha. per 1000 inwoners. Provinciaal is dat 35 en landelijk 30 ha. per 1000 inwoners. Als werkgever echter is het een ondergeschikte bedrijfstak: In de gemeente wonen bijna 13.000 mensen met een baan. Deze banen zijn als volgt verdeeld over de sectoren: Banen per categorie Banen Boxmeer abs. Landbouw, bosbouw en visserij nijverheid en handel Commerciële dienstverlening Nietcommerciële dienstverlening

Boxmeer %

450

3

Noord-Brabant % 1

Nederland %

4.670

36

26

19

4.530

35

44

47

3.340

26

28

32

1

Kijken we naar het aantal bedrijven per categorie dan valt vooral op dat er in verhouding juist erg veel agrarische bedrijven zijn. bedrijfsvestigingen Bedrijfssoort Boxmeer abs. Landbouw, bosbouw, visserij Handel en nijverheid Commerciële dienstverlening Nietcommerciële dienstverlening

Boxmeer %

390

27.3


Nederland %

200

14.0

18.9

16.5

660

46.0

54.2

56.0

180

12.6

13.1

15.2

12.4

Met andere woorden: 360 agrarische bedrijven zorgen voor (geregistreerd) werk voor 450 personen. De werkloosheid is in de gemeente vrij laag. Per 1000 inwoners tussen de 15 en 65 jaar heeft 22 personen een Abw-uitkering en 27 een WW-uitkering. Landelijk gaat het hierbij om respectievelijk 51 en 26 personen. Er rijst zo een beeld op van een betrekkelijk welvarende en groene gemeente. Dat wordt ook bevestigd door de gemiddelde waarde van de woningen hier. In 2004 bedroeg deze € 160.000. In de provincie is deze € 148.000,- en in Nederland € 134.000,-


10

Thema 1: wonen en leefbaarheid Sterke kanten • •

•

mensen wonen hier veilig in een prachtige en gevarieerde omgeving. Vooral de Maasheggen en de bossen bij Overloon worden hierbij genoemd. Daarbij komt een stevig voorzieningenniveau: het winkelaanbod is erg ruim en kwalitatief goed; ook de sociaal-culturele voorzieningen worden geroemd: de sportvelden, gym- en sporthallen, de scholen en de wijk- en dorpscentra. Bovendien ligt Boxmeer gunstig: aan snelwegen, rivier en spoorlijn. Dat laatste zorgt voor een goede bereikbaarheid op veel manieren. Zwaktes

•

• • •

Daar staat tegenover dat de mentaliteit als te behoudend wordt ervaren, bijvoorbeeld op het gebied van architectuur en cultuur. Boxmeer zou wel eens wat meer lef mogen tonen en niet altijd het veilige midden willen kiezen. Deze is weinig verrassend. Ook het woningentekort geldt als een probleem. Als dat niet wordt opgelost zullen vooral de starters uitwijken naar andere plaatsen. De gemeente is niet aantrekkelijk voor de jeugd. Voor jongeren is er weinig te beleven, los van de middelbare scholen en de sportverenigingen. Het openbaar vervoer tussen de kernen onderling wordt als gebrekkig ervaren.

Kansen • •

•

Omdat we een indicatie hebben hoe de demografische ontwikkelen gaan verlopen, kunnen wij er op inspelen. Boxmeer kent veel aspecten die aantrekkelijk zijn, voor toerisme en recreatie, maar ook voor woningbouw. Zoals de ligging aan de Maas, de cultuur-historische parels en het buitengebied. Het feit dat er in de toekomst steeds minder agrarische bedrijvigheid zal zijn, creëert letterlijk en figuurlijk ruimte voor nieuwe initiatieven in het buitengebied.

Bedreigingen •

• •

Het hoge voorzieningenniveau is mogelijk door vooral het aantal inwoners. Om dit op peil te kunnen houden, is groei nodig. Dat geldt vooral voor winkels, maar in iets mindere mate ook voor sociaal-culturele voorzieningen. De gemeenschapszin wordt minder, als bijproduct van de verdergaande individualisering. Ook is er weinig besef van gemeentebrede gemeenschapszin. Iedere kern denkt voor zichzelf. Dat vertaalt zich ook in de politieke praktijk, waarbij raadsleden teveel vanuit hun eigen kern praten en te weinig voor de hele gemeente.


11

Thema 2: maatschappelijk en sociaal Sterke kanten • • • •

Boxmeer komt op voor de nieuwe ouderen voorzieningen zijn goed verdeeld over de Gemeente de gemeente ondersteunt het verenigingsleven goed en actief

zwakke kanten de locaties voor ouderen, gehandicapten en verenigingen zijn niet goed. Ze zijn zo verdeeld over de kernen dat dat ten koste gaat van de kwaliteit. Kansen • • • •

door minder verkokerd te denken en te werken kunnen we nieuwe mogelijkheden creëren, zoals bijvoorbeeld de Brede School mensen met een verschillende achtergrond kunnen een verrijking voor de samenleving bieden, mits we hier goed mee omgaan. Doorstroming van woningen bevorderen Het vertrouwen tussen politiek en maatschappelijke organisaties kan veel meer groeien.

Bedreigingen • • • •

Sociaal zwakkeren worden steeds afhankelijker Te eenzijdige woningbestemming (??) Door het kleine aantal bouwmogelijkheden trekken jongeren weg en vergrijst de gemeente Maatschappelijke ongelijkheid groeit.


12

Thema 3: werk en economie Sterke kanten • • • • • •

Er is veel ruimte voor recreatie We hebben een krachtig winkelcentrum Er is ruimte voor bedrijvigheid Het werkaanbod is gevarieerd De infrastructuur in noord-zuidrichting is goed Er zijn ruime voorzieningen voor zorg en onderwijs

Zwakke kanten • • • • • • • •

We benutten de Maas onvoldoende Er zijn teveel politieke partijen en daardoor te weinig bestuurskracht We liggen aan de rand van de provincie en Nederland Te weinig ruimte voor nieuwe ontwikkelingen Aantal arbeidsplaatsen stagneert Oriëntatie om de omgeving is zeer beperkt ICT-infrastructuur is onvoldoende Openbaar vervoer is gebrekkig

Kansen • • • • • •

We kunnen de mogelijkheden van de natuur veel meer benutten We kunnen werken aan goede vestigingsvoorwaarden voor bedrijven en woningen De vernieuwing van het platteland biedt veel kansen Mikken op de kenniseconomie biedt veel kansen en mogelijkheden De nabijheid van het vliegveld We kunnen inspelen op de vergrijzing

Bedreigingen • • • • • •

Bevolking neemt af en vergrijst De regelgeving knelt steeds meer mogelijkheden af Agrarische sector verdwijnt langzamerhand Politiek is niet consequent in haar besluiten De politiesterkte wordt minder Winkelketens verdwijnen


13

Op basis van deze conclusies, de kengetallen en trends ontwikkelden wij drie scenario’s voor de toekomst: 1. Het groene scenario, waarbij de gemeente de toekomst vooral zoekt in een verdere ontwikkeling en profilering van het landschap, als ‘achtertuin’ van Nederland. 2. het seniorenscenario, waarbij de gemeente zich vooral ontwikkelt als ideale woonplaats voor (actieve) senioren en overige ontwikkelingen daaraan ondergeschikt maakt; 3. het diversificatiescenario, waarbij de gemeente vooral mikt op groei in inwoneraantal en voorzieningen. De bedoeling van deze scenario’s was niet om hier een keuze uit te maken, maar om keuzes juist aan te scherpen, om op zoek te gaan naar die onderdelen die we wel of juist niet willen overnemen. In december kwamen zo’n 35 personen bij elkaar om over deze scenario’s te discussieren. Zij gingen met name op zoek naar gemeenschappelijke dragers: wat maakt onze gemeente uniek, afwijkend van al die andere gemeentes, die ook allemaal een eigen strategische visie ontwikkelen.

Mogelijke scenario’s voor de toekomst Scenario 1: bij ongewijzigd beleid Over 15 jaar is Boxmeer een gemeente met veel oudere inwoners. Gezinnen met jonge kinderen trekken weg naar omliggende gemeentes. De scholen worden daardoor kleiner en sommigen komen onder de opheffingsnorm. Vooral in de kleinere kernen verdwijnen daardoor scholen én leefbaarheid. Gezinnen met kinderen verdwijnen vooral uit de kleine kernen. Omdat oudere mensen vaak minder uitgeven, staan de winkels onder druk en verschijnen er meer leegstaande panden in het centrum, wat een naargeestige sfeer veroorzaakt. Bewoners trekken zich meer en meer terug in hun eigen wijk of kern. In het buitengebied zijn de meeste agrarische bedrijven verdwenen. De vrijgekomen ruimte wordt niet of nauwelijks onderhouden, waardoor er een wildgroei aan gewassen ontstaat. Dat levert veel spannende natuur op en braakliggende terreinen. De jeugd vermaakt zich daar op. Het lokale verenigingsleven is mee vergrijsd. De verenigingen die zich daarop richten, bloeien als nooit te voren en hebben volop vrijwilligers. Door het krimpende aantal inwoners heeft de gemeente echter steeds minder geld om de voorzieningen die daarbij horen, naar behoren te subsidieren. Dit wordt in veel gevallen opgevangen door bijdrages van de leden. Daardoor onstaan grote verschillen tussen de dorpen met betrekkelijk welvarende en minder welvarende inwoners. Scenario 2: bij actief beleid gericht op senioren Over 15 jaar staat Boxmeer bekend als het Florida van Oost-Nederland. In moderne, luxe vormgegeven appartementen wonen actieve senioren, met op de begane grond diverse gemakswinkels en voorzieningen die specifiek gericht zijn op deze bevolkingsgroep. Een systeem van goedkope minibusjes zorgt ervoor dat de inwoners zich gemakkelijk kunnen verplaatsen van de ene naar de andere kern. Of van hun flat naar één van de drie golfbanen in het prachtige buitengebied. Door dit gebied lopen diverse paden die ook voor scootermobielen goed berijdbaar zijn.


14

In het buitengebied zijn kleine ambachtelijke bedrijfjes verrezen die vooral streekproducten en gezondheidsproducten maken. Doordat in het centrum van Boxmeer vrijwel alleen nog ouderen wonen, is het aantal evenementen drastisch terug gelopen. Daar staat tegenover dat er vaker markten zijn. Het aantal basisscholen is verminderd en sommige kleinere dorpen hebben er geen meer. Ook is een middelbare school verhuisd naar Cuijk. Bij het ziekenhuis is een aparte afdeling voor geriatrische patiënten geopend. Scenario 3: bij actief beleid gericht op diversificatie Over 15 jaar wonen in het centrum senioren en jonge gezinnen door elkaar heen. Het winkelaanbod mikt op beide categorieën. In de appartementen voor senioren zit op de begane grond vaak een voorleeskamer, waar de bewoners kleine kinderen opvangen van jonge ouders die even willen winkelen. Doordat jong én oud een plekje heeft in het centrum leidt dat soms tot conflicten over evenementen die bij het centrum horen, maar tegelijkertijd geniet iedereen van de levendigheid. In het buitengebied zijn er kinderboerderijen gekomen op de plek van voormalige agrarische bedrijven. Kinderen kunnen daar de hele dag meehelpen. Ook vinden we daar diverse kleine ambachtelijke bedrijven. Op andere plaatsen in het buitengebied staan enkele middelgrote disco’s. Ook zijn er diverse plaatsen waar jongeren bij elkaar kunnen komen, hangplekken waar ze ook een kampvuur kunnen maken. Langs de Maas is een evenemententerrein aangwezen waar regelmatig popconcerten plaatsvinden. In de nieuwbouw staan ook woningen waarin drie generaties kunnen wonen. De grootouders hebben daarbij een eigen ruimte, zodat ze langer zelfstandig kunnen wonen, maar wel bij hun eigen kinderen en kleinkinderen. Boxmeer mikt op een inwoneraantal van rond de 40.000 mensen, om op die manier de voorzieningen overeind te houden. Omdat er veel agrarische grond is vrijgekomen, is het bouwen van uitbreidingswijken geen probleem. Niet alle nieuwbouw wordt geconcentreerd in de kern Boxmeer. Door veel te bouwen rondom Sambeek en Vortum-Mullem zijn deze plaatsen nagenoeg aan Boxmeer vastgegroeid, maar met duidelijk eigen kernen en winkelvoorzieningen.

Bovenstaande scenario's zijn besproken en al snel kwamen de aanwezigen tot de conclusie dat met name het landschap de gemeente bijzonder maakt: de ligging aan de Maas, het unieke Maasheggengebied, met verderop de bossen rond Overloon en de verspreid liggende natuurgebieden, het buitengebied en daar doorheen de verschillende kernen als parels aan een snoer. Aanvullend kwam de conclusie dat het ook een zaak was van balans: wonen in zoveel natuurschoon, met toch ook ruime werkgelegenheid en een stevig niveau van voorzieningen zorgde voor wonen in balans. Die balans vormt de kracht van Boxmeer.


15

Boxmeer opweg naar de stellingen. Na deze twee bijeenkomsten hebben wij een tussenbalans opgemaakt en ons de vraag gesteld hoe de strategische visie het beste vorm kan krijgen. Zoals gezegd: nagenoeg alle gemeentes ontwikkelen een strategische visie. Zo bestaan er dikke boekwerken met algemene visies die clichés dreigen te worden. De ervaring leert ook dat dikke boekwerken en algemene visies een vroege dood sterven waardoor doelstellingen en effecten niet worden bereikt. Boxmeer kiest daar niet voor. Wij willen ons onderscheiden op tal van gebieden en dus ook t.a.v. de strategische visie. Dat gebeurt via de inhoud, door sterk te focussen op die onderdelen waarin onze gemeente bijzonder is, maar ook door de vorm. Vanuit deze overtuiging hebben wij gekozen voor een visie die “alleen” uit stellingen bestaat, stellingen die de vier grote thema’s bestrijken: wonen, werken, natuur en zorg.

Boxmeer betrekt stellingen Vooraf: in 2025 is iedere inwoner van de gemeente er trots op hier te wonen. Landschap en natuur Vooraf: Boxmeer heeft een gastvrij natuurlandschap, dat mensen kunnen beleven en waarvan zij kunnen genieten.

In 2025 is het Maasheggengebied in oorspronkelijke staat hersteld, met kleinschalige percelen en open akkers. Bezoekers van het Maasheggengebied kunnen het landschap beleven dankzij een goed stelsel van fietsen wandelpaden, aangevuld met educatieve informatie. De Maas komt meer in het zicht van de fietsers en wandelaars, onder meer dankzij vier kleinschalige uitspanningen, op natuurlijke plekken, zonder de kwaliteit van het landschap aan te tasten. Overloon is een centrum van intensieve recreatie.

Wonen Vooraf: als mensen hier kunnen werken, willen ze er ook wonen; als mensen hier kunnen wonen, moeten ze er ook kunnen werken.

In 2025 is Boxmeer een jonge gemeente. De bevolkingsopbouw is dan nog net zo gevarieerd als in 2006. Dankzij gratis openbaar vervoer is het niet langer noodzakelijk om koste wat het kost voorzieningen in de kleine kernen overeind te houden. De gemeente werkt bij nieuwbouwprojecten alleen nog maar samen met ontwikkelaars die architectonisch vernieuwend willen werken. Ontwikkelingen in de gemeente passen in het beeld en de aard van het landschap en de natuur.


16

Werk en economie Vooraf: de werkgelegenheid in de gemeente kent verschillende pijlers. Dat moet niet alleen zo blijven, maar versterkt worden, waarbij de kwaliteit van de werkgelegenheid belangrijker is dan de kwantiteit.

In 2025 heeft Boxmeer HBO-opleidingen. In 2025 heeft Boxmeer een hoogwaardige kennisindustrie, die zelfscheppend is en waarde toevoegt aan het economisch klimaat. Boxmeer is ook voor de zeer hoge inkomens een aantrekkelijke en logische woonplaats. De gemeente kent snelle procedures voor het bedrijfsleven.

Zorg Vooraf: de zorg in Boxmeer wordt voor een groot deel gedragen door vrijwilligers, dankzij de onderlinge samenhang binnen de bevolking.

In 2025 loopt Boxmeer voorop op het gebied van innovatieve woonzorgvoorzieningen en heeft daarbij een landelijke voorbeeldfunctie Mensen kunnen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen, ook in de kleine kernen. De sociale leefbaarheid wordt versterkt met moderne technologie. In 2025 heeft de gemeente een bloeiend verenigingsleven. De gemeente stimuleert het vrijwilligerswerk, onder andere door een jaarlijkse trofee.


17

BIJLAGE.

SWOT – ANALYSE (05-10-2005) (cijfers tussen de haakjes is de mate van belangrijkheid t.o.v. de overige items)

WONEN + LEEFBAARHEID: Sterkten: •

Maasheggen (landschap aantrekkelijk, bossen) (8)

•

Veilig wonen / leven (7)

•

Goede voorzieningen. Boxmeer i.v.m leefbaarheid (5)

•

Strategisch geplaatst. Infrastructuur (2)

•

Eigen identiteit van de kernen (0)

Zwakten: •

Té behoudend (8)

•

Woningtekort (7)

•

Niet aantrekkelijk voor jeugd (6)

•

Openbaar vervoer (5)

•

Type & aantallen woningen/uitstraling (5)

Kansen: •

Inspelen demografische ontwikkelingen (6)

•

Ligt aan de maas (6)

•

Creatief gebruik van bestaande cultuurgoederen (5)

•

Speciale omgeving (3)

•

Karakter verandering/buitengebied (2)

•

Stimuleren gebruik langzaam vervoer (fietsen etc.) (0)

Bedreigingen: •

Verlies van voorzieningen / leefbaarheid (7)


18

•

Verlies gemeenschapszin (6)

•

Eiland denken kernen (5)

•

Vergrijzing (2)

•

Schaalvergroting (1)

•

Karakter verandering (1)

•

Buitengebied (0)

•

Luchtkwaliteit (0)

MAATSCHAPPELIJK + SOCIAAL Sterkten: •

Opkomen van nieuwe ouderen (5)

•

Locatieverdeling goed. Van sport. Verenigingsleven wordt goed ondersteund (5)

Zwakten: •

Locaties ouderen, gehandicapten, verenigingen slecht. Verdeling over kernen (16)

Kansen: •

Voorbeeld van A – sectoraal werken: brede school (12)

•

Integratie van en kennis van groepen met diverse culturele achtergrond (7)

•

Doorstroming behuizing. Jongeren – ouderen (4)

•

Vertrouwensopbouw tussen politiek en maatschappelijke organisatie (4)

•

Jongeren kansen bieden investeren (3)

•

Leren van fouten van de grote(re) steden (2)

Toevoeging: Internet en de mogelijkheden die dat met zich meebrengt

Bedreigingen: •

Toenemende afhankelijkheid van sociaal zwakkeren (7)

•

Te eenzijdige woning bestemming (t.z. senioren) (5)

•

Belangenstrijd sociale kaart en commercie (kapitaal) (5)


19

•

Weinig bouwmogelijkheden ( vergrijzing, jongeren blijven weg) Ontwikkeling: Komen ook wel terug “settelen” (onderzoeken!!!) (3)

•

Vrijwilligers verouderen (geen opvolging) (0)

WERK & ECONOMIE Sterkten: •

Ruimte voor recreatie (11)

•

Krachtig centrum (winkel) (7)

•

Ruimte voor bedrijvigheid (3)

•

Differentiatie werkaanbod (2)

•

Infra (noord – zuid) (2)

•

Ruime voorzieningen zorg/onderwijs (2)

•

Ligging in de regio (1)

•

Veilige omgeving (1)

•

Beroepsbevolkingsopleiding (1)

•

Sociale cohesie (1)

•

Grote bedrijven/instellingen (enkele) (1)

•

Verkeersveiligheid (0)

•

Loyaliteit (0)

•

Werk (“hoog”waardige vraag) (0)

Zwakten: •

Maas(haven) niet/onvoldoende benut (5)

•

Teveel politieke partijen/bestuurskracht (5)

•

Periferie Ned/Brabant (5)

•

Beperkte ruimte voor ontwikkeling (4)

•

Stagnatie arbeidsplaatsen(4)

•

Culturele voorzieningen/recreatie onvoldoende (2)


20

•

Externe oriëntatie beperkt (2)

•

ICT – infrastructuur (2)

•

Openbaarvervoer (2)

•

MBO (deels) HBO ontbreekt (1)

• •

Onvoldoende groei bevolking (1) Onbekend (op de kaart Nederland) (1)

•

Eenzijdige werkgelegenheid (structuur) (0)

•

Aantal kernen (verdeeld) (0)

•

Financiële positie (0)

•

Massa (schaalverhouding) (0)

•

Alles op groei (0)

Kansen: •

Natuur (inzet recreatie toerisme) (9)

•

Goede vestigingsfactoren (bedrijven/wonen) (8)

•

Vernieuwing platteland (6)

•

Kenniseconomie (zorg, bedrijven enz.) (5)

•

Vliegveld (5)

•

Inspelen op bevolkingsontwikkeling (vergrijzing) (4)

•

Infra naar het westen/Brabant (3)

•

Maas (2)

•

Open grens/oost (2)

Bedreigingen: •

Afname omvang en eenzijdige opbouw bevolking (8)

•

Regelgeving / toepassing (7)

•

Agrarische sector wordt aangetast (5)

•

Niet consequent in besluiten (5)


21

•

Politiesterkte teruggebracht (4)

•

Winkelketens verdwijnen (3)


22

Een eerste stap naar een strategische visie voor de gemeente Boxmeer

Recommend Documents