Een aangepaste strategische visie Vastgesteld in 2005 is de gemeentelijke Ontwikkelingsvisie in 2012 aan een revisie toe. Tijden zijn veranderd. Anno 2012 hebben we te maken met een recessie, een stagnerende woningmarkt en vergrijzing van de samenleving. Onze mogelijkheden voor het vervullen van wensen en het uitvoeren van ambities zijn de komende jaren zeer beperkt. Daarom hebben we met steun van de raad gekozen voor een herijking van de visie. Onze uitgangspunten zijn: • We gaan uit van een herijking van de bestaande visie; zonder uitgebreide consultatie van inwoners en/of belangenorganisaties. Bewoners worden wel betrokken bij de uitvoering van (nieuwe) speerpunten. • De visie is niet voor een lange, nauw-omschreven periode. Het is een strategisch perspectief voor de lange termijn, maar wordt indien nodig bijgesteld aan veranderende omstandigheden. Uw raad heeft in een discussie in oktober 2011 een aantal zaken aangegeven die van belang zijn bij een herijking van de visie. Als college hebben we uw punten gewogen en nader bediscussieerd. Daarbij is gekeken welke onderwerpen aan de orde moesten komen en met welke prioriteit. Uiteindelijk bleven toen punten over, die nader zijn uitgewerkt. Belangrijke thema’s Voorafgaand aan de discussie is gekeken welke thema’s belangrijk zijn bij een concretisering van de visie. Dat zijn: 1. 2. 3. 4.
Vergrijzing Economische en financiële crisis Duurzaamheid Rol van de burger.
Uitgangspunten voor het bepalen van ambities Bij het bepalen van onze ambities hebben we als uitgangspunten meegenomen: -
De bevolking vergrijst. Er zal sprake zijn van een stagnerende bevolkingsgroei. Er is de komende jaren geen of nauwelijks geld voor nieuw beleid. Er zal waarschijnlijk nog meer bezuinigd moeten gaan worden.
In samenhang met verwachte ontwikkelingen moet rekening gehouden worden met ontwikkelingen rond voorzieningen op alle terreinen. Daarbij gaat het om: • • •
Voorzieningen die kunnen/moeten verdwijnen Voorzieningen die we (misschien in afgeslankte vorm) moeten behouden Nieuwe voorzieningen
Drie ambities Met deze uitgangspunten in gedachten, ontwikkelen we wat ons college betreft, beleid gericht op:
1. Zorg voor ouderen Vooralsnog kunnen de “nieuwe ouderen” zich nog prima redden. Ze zijn relatief jong, welgesteld en fit. Deze groep (en die is dan niet klein) zal op termijn een sterk beroep doen op zorg en
zorgvoorzieningen. Voor een groot deel zal men dat zelf moeten gaan regelen, maar voor een deel (vooral als vangnet) zal de gemeente borg moeten staan en voorzieningen moeten hebben.
2. Behoud van jongeren in de lokale samenleving Voor behoud van de bevolkingsomvang is groei nodig. Dat kan door jongeren in Wierden1 te houden. Voor hen zijn goedkope starterswoningen beschikbaar (huur en koop).
3. DUURZAAMHEID als onderscheidend kenmerk Hoewel dat op zich geen echt onderscheidend, kenmerk is, kan “duurzaamheid” aangewend worden om Wierden op de kaart te krijgen. De volgende definitie over duurzaamheid is geformuleerd door de World Commission on environment and Development van de Verenigde Naties: “Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen”. Duurzaamheid is een belangrijk criterium en toets. Duurzaamheid gaat over de schaarste van de hulpbronnen waarmee welvaart wordt voortgebracht, zowel nu als in de toekomst. De oppervlakte van de aarde is eindig; grondstoffen kunnen op raken; en de opnamecapaciteit van de atmosfeer en onze natuurlijke omgeving kent haar grenzen. Duurzame energie betekent ook het maken van keuze: wat willen we? In relatie tot duurzaamheid speelt kwaliteit een belangrijke rol: kwaliteit van materialen (waardoor ze langer mee gaan) en hoogwaardig bouwen, maar ook kwaliteit van leven (b.v. anders consumeren), landschap (geïntegreerde visie op ontwikkeling van het platteland). Ook hier spelen vergrijzing en krimp een sterke rol. Geld en draagvlak Kiezen van duurzaamheid als kenmerk betekent “dat je er ook voor moet gaan”: nieuw beleid moet in dat teken staan. Er moet geld voor komen. En (vooral) er moet draagvlak voor zijn bij de bevolking en organisaties, waaronder het bedrijfsleven. Als het nieuwe kenmerk aanspreekt kan een brainstormgroep (met mensen uit de samenleving) komen met zaken die zouden kunnen worden ontplooid. Daar kan een basis worden gelegd voor verdere uitbouw. Samen of alleen Problemen als vergrijzing, stagnatie van de bevolkingsgroei, stagnerende woningmarkt, financiële crisis zijn niet uniek in Wierden. Elke gemeente kampt daarmee en zoekt oplossingen. De kans bestaat dat elke gemeente met een gelijke oplossing komt en daarmee de concurrentie aangaat. Dat gaat dan veel (gemeenschaps)geld kosten. Wierden kiest ervoor een eigen strategie te ontwikkelen en waar nodig (om de doelen te kunnen bereiken) samen te werken binnen WT4 als “preferred partners”. De deur voor samenwerking binnen Twente of met andere organisaties staat open. Uitgangspunt bij het bepalen of we samenwerken zijn de drie K’s: Kosten (besparen), Kwetsbaarheid (verminderen) en Kwaliteit (behouden of vergroten).
1 Behoud van jongeren is al een niet te onderschatten opgave. Startersleningen en vormen van erfpachtconstructies zijn haalbaar en uitvoerbaar. Opgemerkt moet worden dat behoud van de jeugd een Twente-breed project is. Wil Wierden meedoen, zal samenwerking gezocht moeten worden. Dit gebeurt al in de gezamenlijke Twentse arbeidsmarkt.
Overheid 2.0: anders omgaan met burgers De nieuwe overheid heeft een hele andere manier van werken. Het is niet zo dat de ambtenaren de enige deskundigen zijn en weten wat goed is voor de samenleving. In de samenleving bestaat soms grotere kennis dan die een ambtenaar heeft. Mensen die met oplossingen kunnen komen waar je als overheid zelf niet aan denkt. Maakbaarheid van de samenleving is niet (meer) aan de orde. Betrek burgers bij het oplossen van problemen; hou wel de regie. Of (nog een stap verder): Leg het verzinnen van oplossingen neer bij degenen die een probleem hebben. De gemeente wordt in die zin door burgers betrokken bij hun zaken en is niet meer de regisserende partij. Taken van de “overheid 2.0” meedenken discussies initiëren discussie op gang houden mensen op ideeën brengen regisseren faciliteren burgerparticipatie realiseren co-creatie realiseren dereguleren De burger gaat zaken zelf regelen en is (dus) zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van ideeën. Zie ook de dorpsplannen. Het bestuur stelt kaders en ziet vervolgens af van macht. Ambtenaren gaan anders werken: ondersteunen mensen met ideeën en faciliteren het bereiken van een optimaal resultaat. Handelen volgens bovenstaande ideeën betekent (veel meer) anticiperen op wat mensen willen en bedenken; zoeken naar andere allianties; nieuwe partners. Maar ook:creatief zijn met middelen. We gaan naar een “waarborgmaatschappij”, waarin de overheid lang niet meer voor alles zorgt. Er wordt alleen nog gezorgd voor vangnetten
De aangepaste visie Inleiding De gemeente Wierden is een plattelandsgemeente met bijna 24.000 inwoners in Twente in het midden van de provincie Overijssel. De gemeente omvat 9.580 hectare grond en bestaat uit de dorpen Wierden en Enter en de buurtschappen Hoge Hexel, Notter, Zuna, Rectum, Ypelo, Enterbroek, Zuidermaten en Bullenaarshoek. De kern van het dorp Wierden is 250 hectare groot en de kern van het dorp Enter 125 hectare. Het dorp Wierden, met bijna 14.000 inwoners, is het grootst. Het dorp Enter telt ruim 7.000 inwoners. De grootste buurtschap is Hoge Hexel, die bijna 1.000 inwoners telt. De kleinere buurtschappen zijn: Notter (bijna 600 inwoners), Zuna (ruim 300 inwoners), Rectum (400 inwoners), Ypelo, Enterbroek en Bullenarshoek/Zuidermaten (ruim 300 inwoners). Ligging De gemeente grenst aan een aantal gelijksoortige plattelandsgemeenten, zoals Hellendoorn, RijssenHolten, Twenterand en Hof van Twente. Aan de oostkant echter grenst Wierden aan het stedelijk gebied van Twente: de Netwerkstad met als dichtstbij gelegen gemeente Almelo. Liggend op de rand van het stedelijk gebied en het platteland, heeft met name het dorp Wierden stedelijke trekken en dus ook een direct belang bij ontwikkelingen in het stedelijk gebied. Bereikbaarheid De gemeente Wierden is optimaal bereikbaar door de ligging aan de A1, A35, N36, spoorlijnen naar het noorden, oosten en westen en het Twentekanaal. Wonen Wierden is een rustige, veilige woongemeente, waar het prettig wonen en leven is. De kwaliteit van het wonen en de woonomgeving is goed tot zeer goed. Door een stagnerende woningmarkt en vergrijzing van de bevolking zijn nieuwe afspraken gemaakt over aantallen te bouwen woningen. Waar mogelijk krijgt bouwen voor starters voorrang. Bedrijven In Enter (Baanakkers, Krompatte) heeft de gemeente de laatste jaren nieuwe bedrijvigheid ontwikkeld met een lokaal karakter. De bedrijfsterreinen in het dorp Wierden zijn uit een periode dat die terreinen nog zo dicht mogelijk bij de woonbebouwing moesten liggen. Plannen zijn in uitvoering om deze terreinen op te knappen. In Wierden is een terrein in de Weuste-noord ontwikkeld. Samen met buurgemeente Rijssen-Holten is de Elsmoat ontwikkeld aan de N347 nabij de A1. Dorpscentra Verbetering van de dorpscentra is een speerpunt van beleid. Voor het dorp Wierden is een omvangrijk plan gereed en uitgevoerd. Met name de middenstand zal een impuls moeten geven om het centrum daadwerkelijk op te krikken. Voor het hart van Enter is een centrumvisie ontwikkeld. Buitengebied Ook plattelandsontwikkeling is een speerpunt van beleid. Het buitengebied van de gemeente is agrarisch gebied. Door ontwikkelingen (ander gebruik van gebouwen en grond, neven-activioteiten op toeristisch gebied, vergrijzing, bedrijfsbeëindiging) verandert dat karakter en zal het karakter verder veranderen. 1. Algemeen Gemeente Wierden: Actief, zelfbewust! Wierden is sinds de Ontwikkelingsvisie 2005 veranderd. Vaker dan voorheen horen we de opmerking dat “men” vindt dat de gemeente aan de weg timmert. Van een gemeente met een niet zo flitsend imago zijn we een gemeente geworden waar wat gebeurt. Een gemeente die aan de weg timmert. Ondanks recessie
Bereikbaarheidskampioen De gemeente Wierden is met alle vormen van transport te bereiken. Ga maar na: De A1, A35, N36, N347, spoorwegverbindingen naar alle windstreken, het Twentekanaal en (voor de nostalgie en het toerisme) de Regge. Deze ligging moet optimaal worden benut. Dat gebeurt bijvoorbeeld met de bouw van de wijk Zuidbroek. Deze wijk ligt aan de nieuwe A35 en is dus ideaal te bereiken. Als je een beetje gas geeft, ben je zo in Utrecht. De gunstige ligging past ook heel mooi bij het gegeven dat veel mensen die in de gemeente wonen, elders werken en dat prima vinden. Voor hen is Wierden de mooie, groene woongemeente. De ligging aan spoor- en rijkswegen biedt ook mogelijkheden voor de vestiging van bedrijven. Met name de spoorlijnen bieden de ideale verbinding naar het stedelijk gebied voor studie, winkelen, cultuur. De meer dan goede bereikbaarheid is bijvoorbeeld benut voor de ontwikkeling van nieuwe ideeën, zoals een hotel in de onmiddellijke omgeving van de A35. Een optimale dienstverlening aan de burger Het is goed als gemeente een visie te hebben op de toekomst. De burger heeft echter vaker met de gemeente te maken op een ander niveau. Die komt voor een paspoort of een bouwvergunning. Die komt om te trouwen of met een klacht over te hard rijdende auto's in zijn straat. Ook daarvoor staat de gemeentelijke organisatie klaar en probeert de diensten zo goed mogelijk te leveren. De visie van de gemeenteraad op de gemeentelijke dienstverlening is dat het altijd beter kan: op onderdelen minder stroperig en meer gericht op de vraag van burger en het bedrijfsleven. Om de dienstverlening aan ondernemers te optimaliseren, is in het gemeentehuis een virtueel bedrijvenloket ingericht. De dienstverlening kent ook een bestuurlijk aspect. Daarbij gaat het niet alleen om de besluiten die het bestuur neemt, maar vooral om de manier waarop het bestuur burgers de mogelijkheid geeft op een voorgenomen beslissing invloed uit te oefenen, namelijk de interactieve beleidsvorming: gemeente en burgers gaan samen oplossingsgericht aan het werk. Een goede en doordachte voorbereiding is noodzakelijk om onderlinge verwachtingen niet teleur te stellen. Daarom dienen de spelregels en de randvoorwaarden zo concreet mogelijk van tevoren te worden vastgelegd. 2. Wonen Twente is een prachtig gebied waar veel mensen meer dan graag wonen. Of dat nu in de steden is of op het platteland. Twentenaren die naar elders verhuizen komen uiteindelijk vaak weer terug naar het moederland. Binnen Twente is Wierden wat betreft wonen bijzonder in trek. Dat schept verplichtingen naar de lokale overheid. Verplichtingen in de vorm van het bieden van ruimte om te bouwen en wonen, verplichtingen op het gebied van de inrichting van de woonomgeving. We willen tenslotte ook prettig leven naast en met elkaar. Verplichtingen tenslotte naar speciale doelgroepen, zoals ouderen en jongeren. Wonen en leven van hoge kwaliteit staan centraal in onze gemeente. Bouwen voor starters en ouderen De samenstelling van de bevolking verandert. In Nederland, dus ook in Wierden. Er worden minder kinderen geboren en de groep ouderen wordt steeds groter. Een extra probleem in onze gemeente is net als in de rest van Twente: veel jongeren trekken weg. Om te gaan studeren en daarna te gaan werken. Er is momenteel geen grote werkgelegenheid in Twente voor mensen die van het HBO of de universiteit komen. Een van die mogelijkheden om jongeren in onze eigen gemeente te houden is om betaalbare huizen te bouwen voor starters. Voor alleenstaande jongelui die op zichzelf gaan wonen of jonge stellen. Er moet ook gebouwd worden en voorzieningen getroffen worden voor de steeds groter wordende groep ouderen. Levensloopbestendige huizen noemen ze dat: huizen die gemakkelijk aanpasbaar zijn.
3. Werken Er is ruimte voor nieuwe vestigingen van lokale bedrijven. Bedrijven die wat betreft oorsprong, schaal en omvang passen in gemeente. Ook de problematiek in het buitengebied kan hierbij betrokken worden. Daar liggen ook relaties naar het toerisme. Bedrijven vervullen niet alleen een functie waar het gaat om de werkgelegenheid. Ze vervullen ook een functie in het maatschappelijk leven, zoals sponsoring van lokale verenigingen. Om met name lokale bedrijven ruimte te bieden, moet voldoende terrein aanwezig zijn. Die legt de gemeente aan op uitgekiende plaatsen. Bijvoorbeeld in De Weustenoord in Wierden en aan de Elsmoat in Enter/Rijssen. Daarmee wordt de ligging van de gemeente aan belangrijke hoofdroutes uitgebuit. In het buitengebied zal de combinatie van landbouw en duurzaam toerisme steeds meer gestalte krijgen. In dit kader kan Cittaslow een belangrijke rol spelen. In de twee dorpen moet de middenstand actief zijn en blijven. Dat is essentieel voor een levendig dorpscentrum. Elk vanuit de eigen optiek moet worden geëxpandeerd, nieuwe markten gezocht en/of nieuwe producten worden aangeboden, die aansluiten bij de wensen van de eigen inwoners en bezoekers van buiten. Mensen kopen vaker via internet. Dat betekent voor de lokale middenstand nieuwe kansen. Anticiperen, service vergroten (bezorgen – gratis retourneren), speciale producten verkopen enz. ook hier kan Cittaslow voor een impuls zorgen. Iets minder dan de helft van de beroepsbevolking werkt in onze gemeente. De rest rijdt elke dag naar een werkplek die buiten de gemeentegrenzen ligt. Uit onderzoek onder de bevolking blijkt dat steeds meer mensen het geen enkel probleem vinden niet te wonen in de gemeente waar men werkt. 4. Leven Nauw verbonden met demografische ontwikkelingen, spelen veranderingen in leefstijlen een toenemende rol op het platteland. Verdunning van huishoudens, een toenemend aantal tweeverdieners en de groeiende behoefte om vrije tijd actief te vullen, vormen ontwikkelingen die vragen om beleidsveranderingen. Nog steeds is het zo dat de inwoners van de gemeente Wierden sterk bij elkaar betrokken zijn. Noaberschap leeft. De vele sport- en andere verenigingen zijn een uitdrukking van de verbondenheid van bewoners met hun leefomgeving. Dat is ongetwijfeld waar, maar duidelijk is dat veranderingen op komst zijn. Er zijn twee trends: enerzijds verbreding van het gezichtsveld en anderzijds behoefte aan klein, veilig, gebonden. Niet voor niets willen wij de Cittaslow-gedachte introduceren. Stedelijke cultuur dringt via de media door in elke kern. Consumptiepatronen veranderen en de wijze waarop mensen hun leven inrichten is steeds, minder gebonden aan de plek waar zij wonen. De oriëntatie is regionaal gericht, de actieradius groter dan ooit. De mobiliteit neemt toe en steeds minder vaak vinden wonen, werken en vrijetijdsbesteding plaats in dezelfde gemeente. Mensen zoeken niet alles meer in eigen gemeente, maar kiezen wat het gemakkelijkst is. Dat betekent bijvoorbeeld dat de dagelijkse boodschappen niet meer uitsluitend in eigen dorp worden gedaan, maar b.v. in de plaats waar men werkt of onderweg naar huis. Dat geldt niet alleen voor dagelijkse boodschappen, maar ook zaken als kinderopvang, school, werk, sporten of clubs: alles wordt zo goed/efficiënt mogelijk in een route ingepast. Bij voorzieningen dient overigens wel onderscheid gemaakt te worden in zelfredzame, mobiele gebruikers en groepen die een beperkte actieradius hebben. De basisschool wil leerlingen liefst vlakbij hebben en ouderen wonen graag in de buurt van de voorzieningen die zij nodig hebben. De economische recessie betekent dat op allerlei terrein bezuinigd moet worden. Er is niet voldoende geld meer om alles te betalen wat we willen, maar ook om te behouden wat we hebben. We moeten keuzes maken. Voorzieningen zullen verdwijnen. Andere voorzieningen zullen moeten inkrimpen of
anders georganiseerd worden. Ook al om plaats te kunnen maken voor nieuwe, die nodig zijn door de veranderde samenleving. Veel ouderen vraagt immers om andere voorzieningen dan veel jongeren. Zorg voor iedereen De gemeente Wierden heeft een zorgtaak voor de inwoners. Niemand mag in principe buiten de boot vallen. Jongeren niet door b.v. spijbelen, vandalisme, kleine criminaliteit. Volwassenen niet door gebrek aan inkomen of opleiding. Ouderen niet door gebrek aan goede zorgvoorzieningen. De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zegt dat iedereen in eerste instantie zelf verantwoordelijk is voor zijn leven. Niet alleen jonge en gezonde mensen, maar ook ouderen en mensen met een beperking. Pas als dat niet meer lukt kan de gemeente hulp geven. We gaan naar een “waarborgmaatschappij”, waarin de overheid lang niet meer voor alles zorgt. Er wordt alleen nog gezorgd voor vangnetten De gemeente zorgt voor goede en toegankelijke informatievoorzieningen over het aanbod en de kwaliteit van diensten op lokaal niveau voor burgers. Eén loket voor wonen, welzijn en zorg is daarbij een belangrijk instrument. Dit is een loket met één gezicht dat bij alle burgers bekend is. Het Zorgloket fungeert op die manier. De gemeente heeft een belangrijke rol bij de uitvoering van maatschappelijke zorg. Hierbij moet zij het beleid afstemmen met andere partijen zoals woningcorporaties, zorgaanbieders- en verzekeraars. Zodoende zijn wonen, welzijn en zorg een steeds belangrijker gemeentelijk beleidsterrein. Ook in Wierden zal de gemeente samen met de betrokken partijen een gezamenlijke aanpak van wonen, welzijn en zorg moeten gaan voorstellen. Zorg voor het buitengebied Wat betreft oppervlakte bestaat de gemeente Wierden voor het allergrootste deel uit platteland: weiland, akkerland, bos, bosschages, houtwallen, solitaire bomen, water, hoogveen. Dat gebied is prachtig en vraagt bijzondere zorg. Het bepaalt voor een heel groot deel het gezicht van de gemeente en met name dat van de buurtschappen Hoge Hexel, Notter/Zuna, Rectum/Ypelo, Enterbroek en Zuidermaten/Bullenaarshoek. Zorgt van oudsher voor een stuk werkgelegenheid. Werkgelegenheid die door allerlei omstandigheden onder zware druk staat. Net zoals op andere terreinen verschuift de productie op agrarisch gebied richting de buitengrenzen van de Europese Unie. Elders kan gemakkelijker en goedkoper geproduceerd worden. De agrarische sector staat daarnaast onder druk door toegenomen wet- en regelgeving, waardoor agrariërs worden beperkt in hun bedrijfsvoering en door vergrijzing. Ondanks dat Nederland op de tweede plaats staat van de wereldexportmarkt, vinden er verschuivingen binnen de agrarische sector plaats. Kleine bedrijven stoppen. Grote bedrijven nemen over. Per saldo blijven er gebouwen achter. Deze ontwikkelingen betekenen problemen voor en in de agrarische sector en het landelijk gebied. Problemen die de gemeente niet (alleen) kan oplossen. Er kan slechts marginaal beleid worden ontwikkeld. De vraag is zelfs of de gemeente nog kan kiezen. De belangrijkste initiatieven voor het oplossen van problemen in de landbouw zullen moet komen van Europa, Rijk en provincie. Verpaupering van ons platteland moet worden voorkomen. In het buitengebied moet ruimte zijn voor nieuwe economische dragers: Er kunnen andersoortige bedrijven komen, maar die mogen het landschap niet aantasten. Er is op dit gebied ook een relatie met zorg (zorgboerderijen) en toerisme (bijvoorbeeld bed and breakfast). Natuurbeheer kan ook een alternatief zijn. Binnen de resterende agrarische sector worden maatregelen overwogen om landbouwbedrijven alle kans te geven zich te ontwikkelen of regelgeving voor de boeren verminderen. Tamelijk nieuw zijn ontwikkelingen op het gebied van energie-opwekking. Te denken valt aan het opwekken van energie uit biomassa, zon en wind. Het feit dat de gemeente niet veel kan, wil niet zeggen dat we achterover leunen en afwachten. We zullen snel en alert reageren op nieuwe regels en initiatieven van provincie en Rijk. Het leefbaar houden van het platteland is een uitdaging. Wat betreft nieuwe bestemmingen en andere gebruiksmogelijkheden binnen dit gebied denken we sterk aan natuurbeheer in combinatie met bedrijfsvestiging. Bedrijvigheid en natuur in balans met elkaar. Daarbinnen past het streven om ook in
onze gemeente enkele landgoederen te hebben. Landgoederen inclusief verplichte natuurontwikkeling en verplichte openstelling voor het publiek. Deze ontwikkelingen worden actief bevorderd. Binnen onze gemeente ligt een aantal ecologische zones, die horen bij de ecologische hoofdstructuur. Deze zones zijn provinciaal bepaald en vormen een dwingende randvoorwaarde als het gaat om het bepalen van ruimte voor agrarische ontwikkelingen. De ecologische hoofdstructuur staat niet ter discussie. Wel ligt er op dit moment een plan voor de herijking van EHS. In deze strategische visie pleiten wij voor duurzaamheid en daarbinnen deelnemen aan het gedachtegoed van Cittaslow. Hier ligt een kans om ons als gemeente te onderscheiden van andere. Initiatieven vanuit het buitengebied kunnen daardoor krachtiger gepositioneerd worden. Vervoer Om het wonen op het platteland te stimuleren en mogelijk te maken, is een vervoersvoorziening in de kleine kernen van groot belang. Zeker is dat een volledig openbaar vervoersvoorziening onbetaalbaar is. Voor een beperkte vervoersvoorziening van en naar een kleine kern zal het initiatief vanuit die kern moeten komen en zal zo'n kern zelfwerkzaamheid ten toon moeten spreiden. Anders lukt het niet. Opgroeien in Wierden: ruimte en kansen voor onze jeugd Investeren in onze jeugd is een absolute must. Zij moet veilig en gezond kunnen opgroeien in onze gemeente. Bevorderd moet worden dat voor de jeugd sport- en ontspanningsmogelijkheden in alle opzichten laagdrempelig blijven. In dat opzicht moet er bij voortduring aandacht blijven voor voldoende speelterreinen, waarbij vooral de grotere trapvelden meer accent zouden moeten krijgen. Er wordt vaak gezegd dat er in onze gemeente te weinig te doen is voor de jeugd. De oudere jeugd weet z'n weg naar omliggende gemeenten of uitgaansgelegenheden veel verder weg, gemakkelijk te vinden. Wel zou er in onze gemeente ruimte moeten zijn voor meer op de jongere jeugd gerichte (uitgaans)voorzieningen als het initiatief daartoe wordt genomen. Toenemende vergrijzing heeft twee kanten Cultuur, onderwijsniveau, levensstijl en sociaal-economische kenmerken van toekomstige ouderen zullen niet te vergelijken zijn met die van veel huidige ouderen. Zij zullen daarom heel anders in het leven staan. Hun behoefte aan zelfstandigheid en keuzevrijheid zal het aanzien van de vergrijsde samenleving steeds meer beïnvloeden. "De" ouderen van morgen zijn lang niet allemaal vergelijkbaar of leven in vergelijkbare omstandigheden. Ook doordat er steeds meer oudere allochtonen komen, is de groep ouderen in de toekomst zeer divers en veel heterogener dan de huidige generatie 65plussers. Er is sprake van een toenemende vergrijzing. Dat is een maatschappelijk gegeven; een geleidelijk proces waarmee je nu al rekening moet houden. Er komt een toenemende behoefte aan zorg. In Wierden neemt de vergrijzing sterker toe dan landelijk; met name door het vertrek van veel jongeren. De toenemende vergrijzing kent twee gezichten: één vrolijk en één minder vrolijk. Het vrolijke gezicht betreft de vergrijzing gerelateerd aan de grote groep die vitaal, gezond, actief en (redelijk) welvarend is. Daar liggen kansen. De keerzijde is dat er straks trouwens sprake is van dubbele vergrijzing, omdat de mensen ouder worden. De groep ouderen wordt snel groter, maar ook de groep die oud is en zorg nodig heeft. De gemeente moet er naar streven een compleet pakket aan zorgvoorzieningen aan te bieden: van A naar Z(orgcomplex Coberco) met daartussenin zaken als opvang in Holtinck, Klomphof e.d. Ook in de woningbouw moet met deze ontwikkelingen rekening gehouden worden (levenscyclusbouwen) en de voorzieningen dichtbij brengen. Het voorzieningenniveau moet tijdig worden aangepast op het terrein van wonen, welzijn en zorg. Bijvoorbeeld het creëren van woon-/zorgzones. Wonen en zorg zijn nu vaak één, maar straks meer gescheiden van elkaar. Mensen huren een kamer en kopen de zorg op maat in waar nodig. Bij dit
alles zijn er wel financiële en fysieke beperkingen. Met name de huidige economische omstandigheden leiden ertoe dat voorzieningen minder snel van de grond komen. Daarnaast zullen mensen veel meer zelf moeten regelen. De gemeente biedt minder snel hulp en geeft minder snel geld. Sport Sport is een belangrijke factor waar het gaat om volksgezondheid; zeker als gekeken wordt naar de jeugd en de toenemende groep ouderen. Van de gemeente mag verwacht worden dat actief wordt geanticipeerd op deze ontwikkelingen. Via activiteiten vanuit projecten als buurt/onderwijs/ sport moeten jongeren en ouderen meer bewegen. We gaan meer aandacht aan de verenigingen besteden. Sportgedrag verandert; onder meer ongeorganiseerd en door vergrijzing; daarop gaat de gemeente anticiperen door eerst de gevolgen van ontwikkelingen in beeld te brengen. Daarbij komt ook het gebruik en voortbestaan van de bestaande accommodaties aan de orde. Vrijwilligers gevraagd Veel verenigingen drijven op vrijwilligers en daaraan is en komt een groot gebrek. Het aantal mensen dat (nog) vrijwilligerswerk wil doen neemt af. Daar staat tegenover dat er stimuleringsbeleid wordt ontwikkeld op verschillende niveaus; er moet een optimaal klimaat worden geschapen om vrijwilligerswerk te gaan doen. Bevordering van de veiligheid Binnen Nederland is Twente een relatief veilig gebied. Het aantal misdrijven per 100.000 inwoners ligt landelijk op ruim 10.000 en in Twente op bijna 7.000 per jaar. Binnen Twente is de gemeente Wierden weer relatief veiliger. Wierden is op zich een veilige gemeente. Ondanks deze positieve cijfers voelen mensen in deze gemeente zich onveilig. Een groot deel van gevoelens van onveiligheid wordt veroorzaakt door externe invloeden (tv, krant, radio e.d.). Daar is weinig aan te doen. Naast deze tamelijk ongrijpbare gevoelens koppelt de bevolking het begrip "veiligheid" vooral aan overlast door het verkeer; met name te hard rijden van auto's in de directe woonomgeving. Op dit terrein kunnen we wel degelijk actie ondernemen. Bevordering van de veiligheid is een speerpunt van beleid. Met name de verkeersveiligheid heeft daarbij bijzondere aandacht. Met name waar het gaat om het onderhoud en reconstructies van wegen zijn we momenteel erg beperkt door gebrek aan voldoende geld. Dat betekent dat we minder kunnen doen als we zouden willen en we heel kritisch zijn bij het maken van keuzes waaraan we geld kunnen en willen besteden. Verder kan door middel van het jaarlijks vast te stellen basisdocument greep worden gehouden op de werkzaamheden van de politie. Verbeteringen in (gevoelens van) veiligheid kunnen bereikt worden door serieus met klachten om te gaan, adequaat in te grijpen waar nodig en gesprekken met burgers (zoals in de klankbordgroep veiligheid) op gang te houden. Een veiliger woonomgeving is van groot belang. Met name bij het opstellen van nieuwe woningbouwplannen kan daar rekening mee gehouden worden. Bijvoorbeeld door koop- en huurwoningen meer gemixt te bouwen en door jongeren en ouderen meer naast elkaar te laten wonen. Cultuur en cultureel erfgoed In vergelijking met gemeenten van gelijke omvang zijn er in Wierden voldoende voorzieningen. Dat wil niet zeggen dat we geen uitbreiding van voorzieningen op cultureel gebeid zouden willen. Er is niet voor niets een cultuurnota vastgesteld. Voor uitvoering ontbreken nu de middelen, maar de plannen blijven bestaan tot betere tijden. Meer aandacht moet er komen voor ons historisch erfgoed. Cultureel erfgoed versterkt het cultureel en historisch zelfbewustzijn. Monumenten en kunstschatten maken een gedeeld verleden zichtbaar en versterken daarmee de nationale identiteit. Steun van gemeentelijke zijde is onontbeerlijk bii het behoud daarvan voor de komende generaties.
Gezellige dorpscentra De centra zijn er voor de eigen inwoners en bezoekers; het kloppend hart van de dorpen. De mensen moeten er hun dagelijkse boodschappen kunnen doen, kunnen winkelen, maar zich ook kunnen vermaken; uitrusten op een terras in het zonnetje. Kopje koffie, drankje, broodje. Het dorpscentrum van Wierden wordt momenteel op de schop genomen en in een nieuw jasje gestoken. Voor Enter staan dergelijke plannen op tafel. Wat betreft de dorpscentra mogen er ook best verschillen zijn tussen Wierden en Enter. In Enter gaat het om versterking van de lokale middenstand, uitbuiten van de aanwezigheid van publiekstrekkers. Verder zijn er veel voorzieningen voor toeristen en andere bezoekers. Daarvan zullen dan de Enternaren ook graag gebruik van maken. Het Wierdense dorpshart kan een iets ander karakter krijgen. Daar kan de ligging dichtbij de Netwerkstad worden uitgebuit. Dat betekent meer exclusiviteit, waarmee stadsbewoners getrokken kunnen worden. Exclusiviteit door speciaalzaken. Door aandacht voor kunst en cultuur. Maar ook plekken om even neer te zakken op een sfeervol, gezellig terrasje. Het centrum van Wierden heeft een grondige opknapbeurt gehad. Het is nu aan de gebruikers om dat te gaan gebruiken. Het tijdsgewricht zit voor ondernemers misschien niet helemaal mee, maar dat schept ook mogelijkheden inventief te zijn en voordelen uit te buiten. 5. Recreëren Recreatie: samen sterk Als het economisch minder gaat, bezuinigen mensen vaak op extra uitgaven, waaronder die op recreatief gebied. De bomen groeien nu even niet meer tot in de hemel. Ondernemers in de recreatieve sector merken dat. Mensen die willen innoveren merken dat ook als ze bij de bank komen voor een krediet. Daar staat tegenover dat in deze omstandigheden meer mensen kiezen voor en vakantie of een dagje uit in eigen land. De laatste jaren is men in toenemende mate gaan beschikken over vrije tijd en de mogelijkheden zich vaker per jaar over grotere afstanden te verplaatsen, ook voor kortere perioden, is naast stedelijke attracties in toenemende mate gekozen voor hoogwaardige voorzieningen in landelijke gebieden. Het gaat onder meer om overnachtingsfaciliteiten en speciaal ingerichte openluchtrecreatiegebieden, watersportfaciliteiten, ontsluitingsroutes in de natuur- en cultuurlandschappen, en bereikbaarheid. Wandelen, fietsen en varen zijn populair in onze gemeente. Hierdoor is een grote vraag ontstaan naar recreatiemogelijkheden en tweede woningen in of nabij aantrekkelijke landschappen. Als gemeenten een eigen toeristisch beleid voeren, is macro-economisch niet goed. Samenwerking is het credo. De toerist stopt niet op de gemeentegrens, maar gaat veder. Kijkt, zoekt, wil ontdekken. Met name waar het gaat om recreatie voor bezoekers, is daarom samenwerking essentieel. Samenwerking waar het gaat om accommodaties, promotie, vertier, fietsen en wandelen. Op toeristisch gebied werkt Wierden samen met de buurgemeenten. Wierden wil mee-profiteren van het feit dat er meer vrije tijd is en het feit dat Twente een groeigebied is waar het gaat om het aantal doorgebrachte vakanties. Om dat te kunnen, moeten we de voorwaarden scheppen voor een prettig verblijf. Leuke, gezellige dorpscentra, veel wandel- en fietsroutes, die aansluiten op netwerken in de omgeving. Uitstraling Waar het gaat om uitbreiding van het aanbod, kiezen we voor een activiteit met uitstraling, zoals de bouw van een hotel met activiteiten op een mooie locatie bij de doorgetrokken A35. Ook het Lageveld biedt mogelijkheden voor expansie op toeristisch gebied. Maar er zijn tal van andere mogelijkheden om het verblijf in de gemeente en het wonen voor de eigen inwoners aantrekkelijk te maken. Als initiatieven worden genomen, zullen we deze waar mogelijk enthousiast ondersteunen.
Recreatie voor eigen inwoners In het hoofdstuk "leefomgeving" wordt al ingegaan op het verenigingsleven waar het gaat om het vrijwilligerswerk. De gemeente telt een groot aantal bloeiende verenigingen voor recreatie en ontspanning. Er zijn wat dat betreft voldoende voorzieningen, die worden bedreigd door individualisering van de maatschappij en een teruggang in het vrijwilligerswerk. De inwoners zijn tevreden over de recreatie-in-brede-zin. Waar het gaat om recreatie voor de eigen inwoners, is de tevredenheid zelfs toegenomen. Slot In 2011 zijn we met steun van de raad begonnen met een herijking van de bestaande Ontwikkelingsvisie. Met de nadruk op “herijking”, want we waren het er gezamenlijk over eens dat een groot deel van die visie nog onverkort aan de orde was. Om een koers te hebben naar de toekomst hebben we als college gekozen voor een werkwijze waarbij we de aanzet voor een herijking verder hebben vorm gegeven. Het resultaat leggen wij bij deze aan u voor. We zullen zien of na de verkiezingen van 2014 eventueel een volgende herijking nodig is.
