1
KANSEN VOOR EEN GASTVRIJ ONTHAAL IN ZEELAND
Inleiding In het rapport ‘De Kust is breder dan het strand’ verkende Staatsbosbeheer de mogelijkheden om toeristen te verleiden tot natuurbeleving aan de Walcherse kust. Uit dit rapport blijkt dat de grote(re) parkeerterreinen aan de kust een belangrijke sleutelrol vervullen; de strand/vakantiebeleving begint immers bij het parkeren. Het is niet alleen de plek om zo snel mogelijk van de auto naar het badlaken te komen, maar ook een plek om geïnspireerd te worden om nog meer van de kust en het landschap te genieten. Deze gedachte vormt de basis voor een verkenning door NV Economische Impuls Zeeland en Kenniscentrum Kusttoerisme in opdracht van gemeente Veere met een bijdrage van Provincie Zeeland. Deze verkenning heeft als doel om inzicht te krijgen in de kansen om te komen tot een duurzame kwaliteitsverbetering van parkeerterreinen langs de kust. Zodat er in de toekomst één of meer hoogwaardige, gastvrije en duurzame onthaallocaties bij het strand kunnen worden ontwikkeld die kunnen fungeren als belevingsknooppunt. De verkenning richt zich op een vijftal pilotlocaties binnen de gemeente Veere, maar is zodanig van opzet dat de aanpak ook toepasbaar is in andere Zeeuwse (kust)gemeenten. 2
Centraal in de verkenning staat de beleving van de gast. De parkeerterreinen zijn voor gasten, zowel dagbezoekers als verblijfstoeristen, het startpunt van een bezoek aan Zeeland en vormen een belangrijke eerste indruk van het gebied. Ook de mogelijkheden voor nieuwe verdienmodellen tussen ondernemers en overheden bij beheer, onderhoud en exploitatie van onthaallocaties zijn belangrijk aandachtspunten. Zodat een duurzaam lange termijn perspectief kan worden opgezet. Daar-
Colofon
naast is gekeken naar innovatiemogelijkheden op het gebied van energie en afval. Parkeeronthaallocaties kunnen wellicht verrassende nieuwe verdienmodellen
Dit rapport is een uitgave van Kenniscentrum Kusttoerisme en NV Economische
opleveren. Waar het bij deze verdienmodellen om gaat is een nieuwe manier van
Impuls Zeeland in opdracht van gemeente Veere met een bijdrage van Provincie
samenwerken. Gericht op nieuwe transactiemodellen die uitgaan van verschillende
Zeeland
waarden, meer dan alleen economische. Dit vraagt om een nieuwe aanpak, met als uitgangspunt het verdienvermogen van alle betrokken partijen. Verderop in dit
© 2015, Kenniscentrum Kusttoerisme/HZ University of Applied Sciences,
rapport worden concrete voorbeelden gegeven hoe deze verdienmodellen kunnen
NV Economische Impuls Zeeland
worden vormgegeven en welke aspecten daarbij belangrijk zijn.
Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorgvuldigheid betracht. Kenniscentrum Kusttoerisme en NV Economische Impuls Zeeland zijn echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie in deze publicatie. Fotografie: VVV Zeeland Kenniscentrum Kusttoerisme Grafische vormgeving: Kees Hoendervangers, www.dtp-plus.nl
3
Aanpak
Om de parkeerterreinen een kwaliteitsimpuls te geven, zet gemeente Veere in op een ‘twee-sporen’ aanpak. Spoor één is het opstellen van een plan van aanpak voor de zogenaamde ‘laag hangend fruit maatregelen’ op de parkeerterreinen waar dixies en afvalcontainers
In overleg met gemeente Veere zijn vijf kansrijke locaties geselecteerd. Uitgangs-
staan zowel langs de Zuidwest- als de Noordwestkust. Deze maatregelen hebben
punt bij de keuze voor deze locaties is de mate waarin ondernemers in de nabijheid
betrekking op:
van het parkeerterrein zelf plannen hebben of bereid zijn om actief te participe-
•
Een goede verwijzing naar de P-terreinen
ren. Hiernaast moet er op de locatie een basis aanwezig zijn om te komen tot een
•
Een welkomstbord bij de P-terreinen
duurzaam verdienmodel, waarbij alle betrokkenen/partijen (actieve ondernemers,
•
Informatie en verwijzing op de P-terreinen naar strand- en natuurbeleving
betrokken terreinbeheerders en overige stakeholders) waarde genereren.
(fiets-, wandel- en ruiterroutes) •
De vijftal locaties zijn: 1. Parkeerterrein de Vier Hoogten in Oostkapelle
Het ‘inpakken’ van de dixies/afvalcontainers achter bijvoorbeeld een paal hoofdenomheining
•
Vervanging van de informatieborden bij de strandovergangen (alleen langs
2. Parkeerterrein Oranjezon in Vrouwenpolder
de zuidwestkust, omdat die langs de noordwestkust pas enkele jaren met een
3. Parkeerterrein Westhove in Oostkapelle
Voordelta-subsidie zijn vervangen).
4. Parkeerterrein Valkenisseweg in Dishoek 5. Parkeerterrein Galgeweg/ Westduin in Dishoek
Kortom het realiseren van een basiskwaliteitsniveau door de vindbaarheid naar en het welkom op de parkeerplaatsen te verbeteren passend op een wijze die aansluit bij de DNA kernwaarden van de gemeente en aansluit op de informatiebehoefte van de recreatieve bezoeker. Het Routebureau van VVV Zeeland heeft hiervoor een projectplan opgesteld. Onlangs is dit projectplan besproken met de toeristische sector Veere. Naar aanleiding hiervan is besloten om het plan verder uit te werken. Er wordt op zoek gegaan naar mogelijke co-financiering en vóór het zomerseizoen 2015 één parkeerterrein als voorbeeldlocatie in te richten. Welk parkeerterrein dit
4
wordt is nog niet bekend, want dat is mede afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek. Het tweede spoor vindt plaats in deze verkenning en is gericht op verdere toe gevoegde waarde van een parkeerterrein als belevingsknooppunt bovenop de basiskwaliteit van spoor één. Hierin zijn de volgende punten meegenomen: - Invulling onthaalfunctie inclusief beleving vanuit de gast: inzicht krijgen in de gebruiker van de parkeervoorzieningen. - Innovatiemogelijkheden op het gebied van energieopwekking, afval, verlichting in de natuur: formuleren van voorwaarden c.q. randvoorwaarden die leiden tot concept ontwerpeisen (innovaties op het gebied van afval, energie). - Verdienmodellen: stimuleren van samenwerking met bedrijfsleven, zodat ook een nieuw businessmodel ontstaat waarbij het onthaal op een duurzame wijze geëxploiteerd kan worden. Er zijn interviews uitgevoerd met betrokken ondernemers die gelegen zijn in het nabije gebied van het parkeerterrein. Zowel verblijfsaccommodaties als horeca ondernemers zijn bevraagd. Daarnaast is ook gesproken met een aantal stakeholders die bij meerdere terreinen betrokken zijn of belang hebben. Hiernaast is een focusgroep georganiseerd waarbij verschillende overheden en instanties hun ideeën over de invulling van de parkeerterreinen hebben kunnen aangegeven. In de periode december 2014 tot en met maart 2015 is door Kenniscentrum Kust-
De analyse van interviews en de uitkomsten van de focusgroep vormen de ba-
toerisme en Impuls gekeken hoe ondernemers, natuurorganisaties, terreinbeheer-
sis van deze verkenning. Op basis van verschillende thema’s, die veelvuldig aan
ders en overheden betrokken zijn bij de parkeerterreinen, en hoe ze gezamenlijk
bod zijn gekomen tijdens de verschillende gesprekken, wordt de huidige situatie
meer inspiratie kunnen bieden voor de gast.
beschreven en de kansen aangeven om te komen tot een gastvrij onthaal. Er wordt
5
ingezoomd op de rolverdeling tussen betrokken partijen rondom het parkeer terrein. Ter inspiratie is één locatie (parkeerterrein Westhove) uitgewerkt tot een mogelijke innovatieve onthaallocatie. Deze locatie is gekozen omdat meerdere facetten, zoals natuur, strand en cultuur, hier bij elkaar komen en er verschillende routestructuren aanwezig zijn rondom het parkeerterrein. Ook hebben de omliggende ondernemers in dit gebied al meerdere ideeën hoe er op een andere manier invulling aan dit gebied gegeven kan worden. Deze zijn deels uitgewerkt tijdens een masterclass Circulaire Economie (december 2014, georganiseerd door Kenniscentrum Kusttoerisme). De beschrijving van de kansen en mogelijkheden
Aandachtspunten voor een gastvrij onthaal
voor parkeerterrein Westhove volgt later in deze publicatie.
6
In dit hoofdstuk komen de bevindingen vanuit de interviews naar voren. Per parkeerterrein is één of zijn meerdere ondernemers bevraagd. Dit zijn zowel verblijfsaccommodaties (campings en hotels) als horeca-ondernemers (restaurants en strandpaviljoens) en dagattracties (museum). Tijdens de semigestructureerde interviews zijn steeds dezelfde thema’s ter sprake gekomen die als rode draad gediend hebben. Aan de hand van deze thema’s is invulling gegeven aan dit hoofdstuk. Daarnaast is ook gesproken met een aantal overheidsinstanties. Begin 2015 heeft een focusgroep bijeenkomst plaatsgevonden waar de belanghebbenden overheidsorganisaties hebben gesproken over ieders rol en belang bij de parkeerterreinen. Tijdens deze bijeenkomst heeft Ro Koster van RO&AD Architecten een inspirerende presentatie gehouden over anders kijken naar een gebied en het ontdekken van nieuwe verdienkansen. Hij gaf aan de hand van een aantal voorbeelden aan hoe economische meerwaarde gecreëerd kan worden en hoe natuur en economie elkaar kunnen versterken. Deze input kan gebruikt worden voor het ‘anders kijken’ naar een parkeerterrein, de functie en inrichting hiervan en nieuwe verdienkansen. De voorbeelden zijn aan het einde van deze publicatie beschreven. Vanuit de interviews en de focusgroep zijn de volgende aandachtspunten, knelpunten en mogelijke kansrijke ontwikkelrichtingen voor parkeeronthaallocaties naar voren gekomen.
Huidige gebruikers De huidige gebruikers van de vijf parkeerterreinen zijn zowel bewoners als dag- en verblijfstoeristen. In het winterseizoen tot en met maart zijn dit voornamelijk bewoners die het parkeerterrein gebruiken om te komen fietsen, wandelen of hardlopen in het gebied. In de zomermaanden (april-oktober) zijn dit deels gasten van de verblijfsaccommodaties en horecagelegenheden die hun (tweede) auto’s stallen op het terrein, en deels dagjesmensen die primair komen voor strandbezoek en bewoners. Op parkeerterrein Westhove komen mensen ook voor bezoek aan museum Terra Maris. Hiernaast worden de parkeerterreinen Westhove en Oranjezon veelal bezocht door natuurliefhebbers. Voor gemeente Veere zijn deze gebruikers, zowel dag- als verblijfsbezoekers als inwoners, belangrijk.
Conclusie: •
De huidige gebruikers van de onderzochte parkeerterreinen zijn zowel bewoners als dag- en verblijfstoeristen.
7
• •
Redenen voor gebruik van het terrein variëren van strandbezoek, start-
puntensysteem en wandelroutenetwerken is daarbij het uitgangspunt.
punt wandelen/fietsen tot stalling (tweede) auto door verblijfstoerist.
Bij routes kan de informatie ook op een andere manier worden weerge-
Het gebruik van de parkeerterreinen door de verschillende gebruikers-
geven, bijvoorbeeld hoe ver iets nog is aangeven in wandelminuten in
groepen verschilt in de zomer- en winter periode. De parkeerterreinen zijn in de zomerperiode drukker bezocht dan in de winterperiode in
plaats van kilometers. •
verband met strandbezoek.
De thematische indeling van stranden kan worden doorgetrokken naar de parkeerterreinen zodat er een eenduidige informatievoorziening ontstaat over het te ontsluiten gebied vanaf het parkeerterrein. Zo wordt bij het parkeerterrein al duidelijk wat de gast kan verwachten op het desbetreffende strand. Apart aandachtspunt hierbij is of specifieke
Informatie
groepen welkom zijn zoals mensen met honden of ruiters (met duide-
Vanuit de ondernemers wordt aangegeven dat de informatie-
lijkheid over waar wel/niet).
voorziening op het parkeerterrein beter kan. Gasten ondervinden onduidelijkheid over wat ze kunnen doen in het gebied en hoe ze moeten lopen of fietsen van het parkeerterrein het gebied in.
Betaalwijze In de informatie die nu gegeven wordt ligt de nadruk ligt veelal op verboden (wat
Op de onderzochte terreinen geldt betaald parkeren. Er staan
er niet mag of kan) en op waarschuwingen (betaalt parkeren, inbraakpreventie).
parkeerautomaten die werken middels muntgeld en mobiel
Dit is geen gastvrij onthaal voor bezoekers aan het parkeerterrein.
parkeren (app). Unaniem ervaren de ondernemers en betrokken overheidsinstanties bij deze terreinen dat gasten deze betaal-
Verwijzing naar horecagelegenheden is niet uniform. Hierdoor ontstaat wildgroei
wijze te beperkt vinden. Bij de horecagelegenheden wordt dagelijks door grote
aan borden die ondernemers zelf plaatsen, met verrommeling tot gevolg.
aantallen gasten muntgeld gewisseld. De ene ondernemer ziet dit als service aan de gast, de ander vindt dit zonde van de (bank)kosten. Het mobiel parkeren is nog
8
Uit alle interviews komt naar voren dat bij de entree van een parkeerterrein
onvoldoende bekend onder gebruikers van de parkeerterreinen. Kortom, voor de
duidelijk zichtbaar moet zijn wat er te doen is: welke verschillende (natuur)activi-
gast bieden de huidige automaten beperkte betaalmogelijkheden. Hierin komt
teiten kunnen worden ondernomen en welke (horeca) voorzieningen zijn aanwezig
echter verandering. Gemeente Veere gaat in 2015 de parkeerautomaten uitrusten
inclusief openingstijden.
met een andere betaalwijze, ter vervanging van de chipknip. De automaten krijgen verschillende betaalmogelijkheden, waaronder PIN of een systeem van betalen met
Gemeente Veere hanteert bij het strand een thematische indeling. Elk strandvak
betaalpas zonder pincode (Dip&Go).
is ingedeeld in het type beleving dat er te vinden is. Zo wordt bij Valkenisse het thema familie/ jongerenstrand gehanteerd en bij Oostkapelle en Vrouwenpolder
Daarnaast werken de automaten via een systeem van vooraf betalen en het belpar-
familie/ natuurstrand. Op dit moment worden deze themastranden ter plaatse niet
keren als achteraf betalen. Dit nodigt niet uit om lang in een gebied te verblijven.
gecommuniceerd naar de gast.
Betaling achteraf heeft de voorkeur, zodat bezoekers zich niet gehaast voelen om terug te moeten vanwege de parkeermeter. Het werken met slagbomen heeft echter
Ook wordt belang gehecht aan de manier hoe er vanaf het parkeerterrein wordt
niet de voorkeur van de gemeente. Meer promoten van het belparkeren is dan ook
doorverwezen naar de verschillende voorzieningen, strand en routes. Uit het
gewenst. Er zou ook een ‘Zeelandparkeerkaart’ ingevoerd kunnen worden voor alle
onderzoek ‘De kust is breder dan het strand’ komt naar voren dat de verwijzing
parkeerterreinen in Zeeland. Dit zou aan de ZeelandPas gekoppeld kunnen worden.
naar diverse belevingsmogelijkheden vanaf de parkeerterreinen in de meeste
De Zeelandpas biedt mogelijkheden voor tarief differentiatie voor verschillende
gevallen niet of nauwelijks aanwezig is. Hiernaast ontbreekt de aansluiting op
gebruikers (dagrecreant, verblijfstoerist, bewoner), in de toekomst via telefoon/NFC
diverse routestructuren.
technologie (Near Field Communication; een contactloze methode om snel data uit te wisselen). Mogelijkheden hiervoor zijn nog niet onderzocht.
Conclusie:
Van ondernemers zijn er ook klachten over het verschil in wel of niet betaald
•
Informatie op het parkeerterrein moet op een herkenbare, uniforme en
parkeren. Sommige parkeerterreinen zijn gratis, andere niet. Dit kan bijvoorbeeld
toegankelijke manier worden gegeven.
invloed hebben op de keuze voor een specifiek parkeerterrein en bezoek aan nabij-
Informatie moet gericht zijn op de verschillende functies in het omlig-
gelegen horeca/ strandpaviljoen. Invoering van betaald parkeren is veelal gedaan in
gende gebied (voorzieningen, horeca, wandelpaden) en op een logische
verband met parkeerdruk en om op die manier het parkeren in een bepaald gebied
plaats worden aangeboden. Nadruk moet liggen op wat er kan, niet op
te reguleren.
•
wat er niet mag/kan. •
De routing vanaf het parkeerterrein naar het strand en voorzieningen moet op een eenduidige manier worden weergegeven, evenals naar het
Conclusie:
startpunt van wandel- en fietsroutes. Aansluiting bij het fietsknoop-
•
Huidige betaalwijze op de parkeerterreinen is beperkt.
9
•
•
•
Het is wenselijk betaalautomaten uit te rusten met betaalmogelijkheid
Toiletvoorziening
via PIN/Maestro en met betaalmogelijkheden achteraf. Hieraan wordt
Een schoon en fris toilet op een parkeerterrein wordt gezien als
tegemoet gekomen (zie hierboven).
een noodzakelijke voorziening voor de gast. Op de onderzochte
De mogelijkheden voor mobiel parkeren (via telefoon) dienen meer te
parkeerterreinen bestaat de huidige toiletvoorziening uit één of
worden gepromoot en uitgelegd hoe het werkt. Ook de buitenlandse
meerdere mobiele toiletunits (dixies). Op de meeste terreinen
gast moet op een makkelijke manier van deze mogelijkheid gebruik
staan deze dixies zowel in zomer- als wintermaanden, en zijn gratis te gebruiken.
kunnen maken.
Ondernemers ervaren deze units als zeer ongastvrij. Naast de aanblik (plastic,
Koppelingen met de ZeelandPas (waarbij via pas of telefoon betaald kan
kleur) die niet past in de (natuurlijke) omgeving van het parkeerterrein, is er
worden) dienen te worden onderzocht.
stankoverlast en vinden de ondernemers deze vorm van toiletvoorziening niet wenselijk richting de gast. Op sommige parkeerterreinen is sprake (geweest) van vandalisme waarbij de dixies vernield worden.
Tarief
De ondernemers zijn unaniem dat er een toiletvoorziening op het parkeerterrein
Op de vijf onderzochte terreinen wordt hetzelfde tarief gehan-
aanwezig moet zijn, óf er moet in de directe nabijheid een horecagelegenheid zijn
teerd. Er wordt gerekend in een uur of dagtarief. Het dagtarief
die het toilet ter beschikking stelt. Dit moet dan wel goed staan aangegeven op het
varieert van € 5,- tot € 6,-.
parkeerterrein.
Door de ondernemers en overheden wordt de hoogte van het
Een andere oplossing zou een tijdelijk of permanent toiletgebouw op het parkeer-
tarief goed ervaren. Op een enkeling na, die gratis parkeren langs de hele kust van
terrein zelf zijn. Dit is in sommige gevallen lastig te realiseren in verband met
Zeeland zou willen.
riolering en onderhoud en beheer. Sommige ondernemers zijn bereid om deze
Zeker in vergelijking met omringende kustgemeenten is dit tarief schappelijk.
voorziening te beheren, al dan niet in samenwerking met sociale werkvoorziening
Ondernemers en overheden zijn van mening dat het gehanteerde tarief laag is
(Orionis).
wanneer dit vergeleken wordt met andere kustplaatsen langs de Nederlandse en
10
Belgische kust. Ondernemers hebben de voorkeur om dit tarief te handhaven.
Vanuit de overheden worden de dixies eveneens als niet ideaal gezien en als sto-
Wanneer ondernemers een parkeerterrein in eigen beheer zouden krijgen, zou het
rend ervaren nu ze ‘open en bloot’ soms bij de ingang van het parkeerterrein staan,
tarief mogelijk lager kunnen, mits de kosten voor beheer en onderhoud gedekt
maar anderzijds ook gezien als minimale voorziening die aanwezig moet zijn. Wel
worden door de parkeerinkomsten. Ondernemers vragen zich ook af wat er met de
kan de inpassing er van beter, zodat een dixie minder prominent aanwezig is op
parkeerinkomsten gebeurt ten aanzien van beheer en onderhoud. Op verschillende
het terrein. Hieraan wordt gewerkt door de gemeente. Er is een aanbesteding door
parkeerterrein is er sprake van achterstallig onderhoud.
de gemeente gestart, zodat als alles meezit vóór de zomer 2015 een inpassing van de dixies met afvalbakken/-containers is gerealiseerd (spoor één ‘laaghangend fruit
Verder is de gemeente op dit moment bezig met het opstellen van een inventari-
maatregelen’).
satie van klein en achterstallig onderhoud en op welke manier dat eventueel in combinatie met de “laaghangend fruit maatregelen” van spoor één kan worden uitgevoerd afhankelijk van beschikbaar budget.
Conclusie: •
Een toiletvoorziening op of in de directe nabijheid van een parkeerterrein wordt door zowel ondernemers als overheden als essentieel
Conclusie: •
•
De hoogte van het (dag) tarief op de parkeerterreinen wordt door onder-
ervaren. •
De mogelijkheid van een permanent toiletgebouw heeft de voorkeur, maar
nemers en overheden als goed ervaren, en is in verhouding tot andere
de vraag is of dit op elk terrein te realiseren is (riolering, aanleg) en hoe
kustplaatsen langs de Nederlandse kust laag.
beheer en onderhoud kunnen worden georganiseerd. Dit zal leiden tot een
Het is wenselijk om inzicht te hebben in de besteding van de inkomsten van het parkeergeld per parkeerterrein. Gemeente zet parkeeropbreng-
veelvoud aan kosten ten opzichte van de huidige dixievoorziening. •
Sommige ondernemers zijn bereid om, samen met de overheid, mede te investeren in deze voorziening.
sten in voor beheer en onderhoud van de terreinen en de bewaking daarvan. De vijf onderzochte terreinen kosten op dit moment overigens meer dan dat ze opbrengen. Zij maken deel uit van de totale exploitatie van alle parkeerterreinen. Uitgangspunt daarbij is kostendekkendheid.
Afval Momenteel staan er op de parkeerterreinen één of meerdere afvalbakken. Het aantal afvalbakken mag volgens ondernemers worden uitgebreid, bij voorkeur met mogelijkheden voor gescheiden afval. Dit moet op een makkelijk leesbare/begrijpbare manier worden opgezet, zodat ook het ook begrijpelijk is voor gasten uit het
11
buitenland. Hiernaast kunnen de prullenbakken ergens anders worden geplaatst
De verlichting op de terreinen zou beter kunnen, menen ondernemers. Ook in aan-
zodat ze minder prominent in het zicht staan.
sluiting met omliggende gebied, richting routes en duinovergang. Enkele ondernemers hebben zelf verlichting aangelegd in het omliggende terrein. Enkele (natuur) instanties zijn van mening dat verlichting kan zorgen voor
Conclusie:
verstoring van de natuur. Zij zijn daarom geen voorstander van (meer) verlichting
•
in natuurgebieden.
Er moeten voldoende afvalbakken aanwezig zijn op een parkeerterrein, voorzien van duidelijke symbolen. Voorkeur voor gescheiden afvalstromen (glas, papier, plastic, overig).
•
Innovatieve oplossingen voor afval/verwerking zijn niet naar voren
Conclusie:
gekomen tijdens deze verkenning.
•
Door de ligging en gebrek aan adequate verlichting is er op sommige parkeerterreinen sprake van onveilige situaties.
•
Meer en gerichtere verlichting op het parkeerterrein en op de aangrenzende/aansluitende wandel en fietsroutes in wenselijk. Hierbij heeft
Energie
natuurvriendelijke verlichting de voorkeur. Op een aantal plekken is
Opwekking van energie heeft voor ondernemers geen prioriteit.
verlichting niet gewenst (natuurgebied).
Sommigen staan wel positief tegenover het idee van bijvoorbeeld
•
Vandalisme in de verschillende gebieden komt voor. Er is het afgelopen
zonnepanelen die een parkeerterrein overdekken. Wanneer dit
jaar veel ingebroken in auto’s en ook zijn er vele parkeerautomaten
zou worden gerealiseerd, al dan niet in publiek- private samen
opgeblazen. De inbraken hebben niet altijd te maken met de verlichting
werking, willen ondernemers hierin mede-investeren, en ook een deel van de
van het terrein. Oorzaak is voornamelijk dat mensen nog steeds waar-
energie gebruiken in hun eigen bedrijf.
devolle spullen in het zicht in hun auto laten liggen als ze die geparkeerd hebben.
Een parkeerterrein zou op meerdere manieren te benutten zijn. Er kan een dak van zonnepanelen worden aangebracht waarmee energie wordt opgewekt voor het opladen van elektrische voertuigen, en waardoor tegelijkertijd de auto’s in de 12
schaduw kunnen staan. De opgewekte energie kan worden gebruikt door nabij
Samenwerking
gelegen bedrijven. Dit idee is voortgekomen uit het rapport ‘De kust is breder dan
Verschillende ondernemers verwijzen aan elkaar door en
het strand’ en bij veel gesprekken gebruikt als voorbeeld hoe op een duurzame
stemmen onderling activiteiten af. Tussen ondernemers en
manier invulling gegeven kan worden aan een parkeerterrein.
overheden wordt samengewerkt en zijn de contacten redelijk. De onderlinge samenwerking tussen alle betrokken partijen is nog
Tijdens de bijeenkomst met de overheden blijkt dat men positief is over duurzame
niet optimaal.
ontwikkelingen gekoppeld aan een verdienmodel. Er is bijvoorbeeld gesproken over energieopslag in asfalt als mogelijkheid voor energieopwekking. Ook metho-
Per parkeerterrein is een veelheid aan stakeholders betrokken. Naast eigenaren
den waarbij het asfalt op het parkeerterrein warmte opslaat in de zomer voor later
van het parkeerterrein zijn er terreinbeheerders, natuurorganisaties, ondernemers,
hergebruik, kunnen interessante duurzame mogelijkheden zijn. Uitgangpunt voor
waterschap en provinciale overheid. Door de ligging aan de kuststrook is ook het
deze duurzame ontwikkelingen is wel dat ze moeten aansluiten bij de natuurlijke
Rijk, via Domeinen en Rijkswaterstaat (indirect) betrokken. Dit maakt samen
omgeving van het gebied.
werken aan plannen noodzakelijk, maar ook complex. De betrokken partijen hebben verschillende rollen, belangen en wensen.
Conclusie:
Een belangrijke overheidsinstantie in deze verkenning is Waterschap Schel-
•
Innovatieve methoden voor het opwekken van energie hebben geen
destromen. (Bijna) alle parkeerterreinen die in dit onderzoek aan bod komen zijn
prioriteit bij ondernemers.
eigendom van Waterschap Scheldestromen. Voor hen is kustveiligheid de primaire
Vanuit de overheden zou een pilot opgezet kunnen worden om een
focus. Dat betekent ook dat de parkeerterreinen beschikbaar moeten blijven om
aantal methoden te testen.
werken uit te voeren aan de in het kader van de kustveiligheid. En dat de terreinen
•
daarvoor in eigendom zullen blijven van het waterschap. Dat betekent niet dat de initiatieven van ondernemers niet mogelijk zijn, maar er zal goed gekeken moeten
Veiligheid Op meerdere parkeerterreinen is sprake van onveilige situaties.
worden hoe dit kan worden georganiseerd op een manier dat het belang van het waterschap gediend wordt. Er zal per locatie specifiek moeten worden gekeken met de betrokken partijen wat de mogelijkheden zijn.
Dit wordt deels veroorzaakt door de ligging (afgelegen) en deels door ontbrekende of onvoldoende verlichting. Inbraken in auto’s
Door gemeente en provincie worden de grote(re) parkeerterreinen gezien als
komen voor, evenals vernielingen van informatieborden en dixies.
belangrijk onderdeel en startpunt voor beleving van de gast (zowel bewoner als
13
verblijfs- en dagtoeristen). Parkeerterreinen fungeren als een knooppunt tussen
niet weg dat samenwerking met ondernemers of deelparticipatie bij een nieuwe
vervoer en vermaak, en hebben een belangrijke welkomstfunctie. De bereikbaar-
voorziening op een parkeerterrein zeker bespreekbaar is.
heid ervan is belangrijk. Alle overheden vinden landschappelijke inpassing van de terreinen belangrijk,
Conclusie:
aangezien de terreinen in of tegen natuurgebieden liggen.
•
en routes, zowel in bos, duin en strand. Hiervoor zijn ze op zoek naar duurzame,
Verdienkansen zijn in mindere mate aan de orde gekomen tijdens de verschillende gesprekken.
De terreinbeheerders hebben een belangrijke rol in de aanleg en beheer van paden •
Overheden zullen met ondernemers de wensen en mogelijkheden
lange termijn oplossingen. Met name Staatsbosbeheer zoekt naar samenwerking
rondom de inrichting van de parkeerterreinen moeten bespreken en
met ondernemers voor gezamenlijke instandhouding van voorzieningen.
bekijken wat haalbaar is op welke termijn.
Conclusie: •
In de kuststrook waar de vijf parkeerterreinen zich bevinden werkt een
Een drietal aandachtspunten die gelden voor de parkeerterreinen:
scala aan (overheids)partijen. Samenwerking is cruciaal maar niet altijd
•
•
eenvoudig te realiseren. Dit omdat iedere partij verschillende rollen,
1. Parkeerterrein als onderdeel van het toeristisch totaalproduct
belangen en wensen heeft.
Belangrijk uitgangspunt is het benaderen van een parkeerterrein als onderdeel van
Nieuwe samenwerking tussen partijen, zowel overheden als onder-
een groter gebied. Bij veel ondernemers staat de gast en de natuur centraal. Het
nemers, is essentieel voor het verzilveren van nieuwe verdienkansen
parkeerterrein wordt gezien als onderdeel van het totaalproduct. Het is onderdeel
rondom parkeerterreinen.
van het toeristisch product van een verblijfsaccommodatie, onderdeel van een
Ondernemers weten elkaar goed te vinden. Samenwerkingen tussen
wandeling door de natuur of startpunt voor een dagje strand. De parkeerterreinen
overheden en ondernemers kan beter. Ook de samenwerkingen tussen
moeten dienen als belevingsknooppunt voor de gast waar meerdere voorzieningen
verschillende instanties mist soms nog.
te vinden zijn en wat kan fungeren als startpunt voor een dagje uit. Belangrijk hierbij is dat de natuurlijke omgeving centraal staat. Dit wordt ook door de overheden omschreven.
14
Verdienkansen
2. Parkeerterrein als visitekaartje: Zeeuwse identiteit
Vanuit ondernemers wordt gewaardeerd dat gemeente Veere
Om meer onthaalfunctie te creëren, noemen diverse ondernemers en overige sta-
deze verkenning naar parkeerterreinen laat uitvoeren. Wel zijn
keholders het gebruik van onderscheidende elementen bij de aankleding, inrich-
er vragen in welke mate de overheden (voornamelijk gemeen-
ting en informatievoorziening bij het parkeerterrein. Maak hierbij
te Veere en Waterschap) open staan voor de mogelijke nieuwe
gebruik van unieke locatie specifieke elementen. Dat kunnen landschappelijke
verdienconstructies.
of historische elementen waarbij de Zeeuwse identiteit benadrukt wordt. Dit kan op elke locatie iets anders zijn, maar wel in één herkenbare Zeeuwse (merk)stijl.
De mogelijkheden per terrein verschillen. Ondernemers hebben over het algemeen
Deze Zeeuwse (merk)stijl zal moeten aansluiten bij het gedachtegoed van LAND IN
interesse in een grotere rol bij het parkeerterrein, al dan niet in samenwerking met
ZEE!. Kennis over historie en een achterliggende verklaring kan hieraan bijdragen.
andere ondernemers en overheden. Mogelijkheden zijn: - beheer, exploitatie van parkeerterrein (functie parkeren)
3. Parkeerterrein & natuur
- investeringen in voorzieningen (toiletgebouw, energie)
Ook kunnen natuurlijke elementen worden toegevoegd aan een parkeerterrein
- gebruik parkeerterrein voor andere functies (supermarkt van de camping)
zoals struiken met bessen (pluktuin), oude waterputten of andere elementen. Deze kunnen een centrale plek krijgen op het terrein waarbij de informatievoor-
Ondernemers zouden het parkeerterrein willen kopen, al dan niet in erfpacht, mits
ziening gerealiseerd kan worden. Tegelijkertijd kunnen deze elementen fungeren
dit voor een langere periode (minimaal tien jaar) is in verband met investeringen.
als speeltoestel. Voor afscheidingen langs de parkeerterreinen en duinovergangen
Vanuit de ondernemers is het hierbij belangrijk om te weten wat de basishouding
kunnen planten, struiken (meidoorn) of houtwallen gebruikt worden in plaats
van overheden is en wat de mogelijkheden zijn. Vanuit de overheden wordt nog
van prikkeldraad. Op deze manier krijgt het parkeerterrein een ‘eigen identiteit’
aarzelend gekeken met een blik ‘nieuwe verdienmodellen’. Deze verkenning heeft
en wordt daarmee een aantrekkelijke en herkenbare onthaalplek voor de gast. In
daarvoor inspiratie geboden, die in de verdere uitwerking van een businesscase per
de verschillende gesprekken kwamen verder weinig creatieve landschappelijke
parkeerterrein kan worden meegenomen en als uitgangspunt kan dienen.
oplossingen naar voren.
Waterschap wil de parkeerterreinen niet verkopen, omdat deze deel uitmaken van de veiligheidszonering van de waterkering. Gemeente wil parkeerterreinen in eigen beheer houden in verband met parkeerbeleid, regulering en handhaving. Dit neemt
15
Inspirerende voorbeelden Loopgraafbrug en uitkijktoren op Fort de Roovere, Halsteren RO&AD Architecten heeft een onzichtbare brug ontworpen voor verdedigingswerk
Hieronder wordt een aantal voorbeelden gegeven hoe invulling kan worden gegeven aan eerder genoemde aandachtspunten voor een gastvrij onthaal. Hierbij worden optimale beleving voor de gast en kwaliteitsverbetering van het parkeren (en aanverwante functies) gecombineerd met innovatie of een nieuw verdienmodel. Bij elk voorbeeld wordt een beeld geschetst van mogelijke toepassingen in Zeeland.
Fort de Roovere in Halsteren. Fort de Roovere behoort tot de West Brabantse Waterlinie, een verdedigingslinie van forten en steden. Het gebied heeft een recreatieve functie gekregen met wandel – en fietsroutes. Daarom moest het fort toegankelijk worden voor de bezoekers. Bij de ontwikkeling van de brug was er de gedachte dat het vreemd is om een brug te bouwen over een gracht van een verdedigingswerk. Daarom is een brug gebouwd die vanaf een afstand niet zichtbaar is. De brug ligt als een slurf in de gracht en vormt zich zo tot de contouren van het landschap. De bezoekers betreden het fort nu zoals Moses door het water liep (dearchitect.nl, 2015). Een ander project van RO&AD Architecten is het realiseren van
Van Gogh Roosegaarde fietspad, Eindhoven
authentieke materialen zoals hout en aarde, maar dat
Het Van Gogh-Roosegaarde fietspad is een innovatief, kunstzinnig en duurzaam
brengt een risico op vandalisme met zich mee.
solar fietspad tussen Nuenen en Eindhoven. Het fietspad bevat speciaal ontwik-
Daarom is samenwerking met de inwoners van
kelde technologie waarbij fonkelende steentjes de beleving geven van de sterrennacht zoals Van Gogh die ooit schilderde.
16
een uitkijktoren bij dit fort. De toren wordt gebouwd met
Bezoekers worden in de schemering verrast door een
Bergen op Zoom opgezocht: enerzijds om de bouwkosten te beperken, maar vooral
17
om emotionele binding met de toren te
ontwerp van licht en kleur, techniek wordt hierbij
creëren. Je gaat immers geen toren ver-
gekoppeld aan beleving (vangoghbrabant.nl).
nielen die gebouwd is door ‘ome Henk’. De visie van de beide architecten biedt mogelijkheden voor ondernemers in de toeristische sector (RO&AD Architec-
.D.)
ten).
Ar ch ite ct e n, Z
Inspiratie voor Zeeland In Zeeland kan er bij de invulling van een
Inspiratie voor Zeeland
gebieden kennen een rijke geschiedenis en tal van
om op een bijzondere, duurzame manier de
verhalen. Advies is om dit te gebruiken in de com-
natuur te ontdekken en tegemoet te komen
( Zo . ,Z om D. )
landschappelijke oplossingen. Veel (natuur)
Dit concept zou toepasbaar zijn in Zeeland
aan de behoefte van gasten aan unieke belevingen. Hiernaast kan het oplossing bieden aan de vraag naar extra (natuurvriendelijke) verlichting in het gebied.
municatie naar de gast zodat het gebied beleefbaar wordt. Verschillende samenwerkingen, tussen bewoners, ondernemers én (overheids)instanties kunnen worden gerealiseerd.
&A D
gebied meer creatief gekeken worden naar
O (R
Parkeeronthaalkamers, Nieuwvliet Elders in Zeeland is al gewerkt aan een gastvrij onthaal voor bezoekers. In 2008 is in Nieuwvliet een ‘parkeeronthaalkamer’ gerealiseerd. Het idee voor een parkeerplaats met diverse voorzieningen aan de Zeeuws-Vlaamse kust is in eerste instantie ontstaan om par-
SolaRoad SolaRoad is een concept waarbij energie wordt opgewekt via het zonlicht wat op het wegdek
keren in de berm terug te dringen. De voorzieningen zijn
schijnt. Zonnepanelen verwerkt in het
onder andere een toiletgebouw, een douche, kluisjes,
wegdek of bijvoorbeeld op parkeerloca-
afvalbakken en een klein café. In 2011 is een onderne-
ties kunnen zorgen voor opwekking
mer een verhuurbedrijf gestart voor het verhuren van
van energie, wat tevens weer gebruikt
elektrische fietsen en solexen aan de gebruikers van
kan worden voor het opladen van
de parkeerlocatie (Nieuwvliet-bad,2012).
elektrische auto’s of fietsen of het voorzien van licht bij parkeerlocaties
Inspiratie voor Zeeland
(SolaRoad.nl).
den ingericht is het advies voor ondernemers om hier op in te spelen door bijvoorbeeld faciliteiten aan te bieden als fietsverhuur of horecagelegenheden.
manieren energie worden opgewekt. Zo worden er nu al zonnepanelen gebruikt bij het overkappen van bepaalde parkeerlocaties. Ook de overkapping bij de snel laadstations van Fastned zijn overkapt met zonnepanelen. Deze
Recreatietransferium Broekpolder, Vlaardingen
014
n
,20 12)
Er kan door middel van verschillende tG r ee n,2
la ee pZ
d
Inspiratie voor Zeeland
ec
ningen een gastvrij onthaal voor bezoekers kan worden gecreëerd. Wanneer parkeerterreinen op deze manier wor-
nn
ro e (Om
Een goed voorbeeld hoe er met vrijwel weinig voorzie-
o (C
initiatieven kunnen worden opgepakt door overheidsinstanties, maar ook door ondernemers.
Stichting Cultuur & Recreatie Zuid Holland heeft het initiatief genomen om de
18
19
ontwikkeling van een recreatietransferium op gang te brengen en gedeelde ambities voor een recreatief knooppunt te verkennen. Het recreatief transferium moet zich ontwikkelen tot een showvenster van elektrisch vervoer en groene recreatie, waarbij een historisch trekschuit zorgt voor een duidelijk herkenningspunt in het landschap. De plannen omvatten onder andere: het realiseren van een langgerekte aanlegvoorziening met dagligplaatsen voor vaarrecreanten uit het recreatiegebied
Fastned
Midden-Delfland, een speciale vaste en afgebakende ligplaats voor de fluisterboot
Fastned is een laadstation voor elektrische
Andante, tijdelijke aanlegplaats voor rondvaartboten uit het gebied, de verhuur
auto’s waarbij alleen betaalt kan worden
van elektrische fluisterbootjes, elektrische fietsen en Segways en overnach-
via een app/ mobiele telefoon. Er komen
tingsmogelijkheden op het historische schip. Samen met de al aanwezige parkeermogelijkheden, horeca, leisure faciliteiten en de ontwikkeling van de Broekpolder beschikt de regio dan over één van de meest complete recreatieve transferia in Zuid-Holland. Deze ontwikke-
dus geen bankpassen of geldmiddelen aan te pas. Bestuurders kunnen hun elektrische auto hier binnen een half uur voor tachtig procent
ling sluit naadloos aan op de regionale ambities om recreatieve
opladen. Reguliere laadpalen doen er
transferia te ontwikkelen en recreatieve netwerken over land
ongeveer vier uur over. Er zijn nu 19
en water met elkaar te verbinden (opkoers,2014).
stations operationeel. Fastned heeft inmiddels ook plannen om uit te
201 4)
Inspiratie voor Zeeland
rollen naar Duitsland (npex, 2015).
aanmerking komen, kunnen worden ingericht tot belevings-
ro e
knooppunten voor de gast. Hierbij horen verschillende voorzienin-
ol kp
de r, Z
gen zoals verhuurmogelijkheden, horeca, en leisure activiteiten. De .D. )
verbinding van land en water, zoals beschreven in dit voorbeeld, sluit naadloos aan bij het gedachtegoed van LAND IN ZEE!
Inspiratie voor Zeeland In Zeeland zouden er meer laadstations mogen komen waar elektrische auto’s kunnen worden opgeladen.
rv oe rG roe n,
j eb (d a g
De grote(re) parkeerterreinen in Zeeland, die daarvoor in
e (V
Museum Insel Hombroich, Duitsland Het Insel Hombroich Museum is zogezegd een ‘openluchtmuseum’ ontstaan vanuit de kunstverzameling van Karl Heinrich Müller. De kunstverzamelaar had het idee de werken die hij bezat open te stellen in de natuur. De museumkamers die zijn ontstaan in het aangekochte land zijn te bezoeken tegen betaling. Inmiddels is het museum in beheer van de stichting ‘De Stiftung Insel Hombroich’ ( inselhombroich.de).
Kansrijke ontwikkelrichtingen per parkeerterrein
Inspiratie voor Zeeland Het parkachtige landschap waarop de verschillende gebouwen van het museum zijn gevestigd kan als inspiratie dienen voor het toekomstige beeld van het landschap van Westhove, in samenwerking met Terra Maris en Stay Okay. De belevingsfactor staat daarbij centraal; de omgeving is betrokken bij het museum door de stukken in de natuur te plaatsen.
Galgeweg, Vlissingen/ Dishoek Aantal m2: 8.480 m2 Aantal parkeerplaatsen: 280 Kans: realisatie duurzame parkeerbeleving
Natuurpoorten, Brabant Een Brabantse Natuurpoort is hét startpunt om de natuur te ontdekken, te ontspannen of lekker actief buiten te zijn. Bij de Brabantse Natuurpoorten treft de bezoeker een vier meter hoge sleutel aan als herkenningspunt. Er staat een paneel met informatie over de routes, natuur- en cultuurhistorie in de omgeving. Een Brabantse Natuurpoort: - Ligt in een prachtige, groene omgeving;
20
21
- Heeft een horecagelegenheid; - Ligt aan het fiets- en wandelroutenetwerk; - Biedt informatie over het natuurgebied; - Is het startpunt voor verschillende (thema)routes; - Heeft een goede parkeervoorziening. Alle Brabantse Natuurpoorten zijn onderdeel van het fiets- en wandelroutenetwerk. In april 2013 zijn de eerste Brabantse Natuurpoorten geopend.
Ondernemers hebben in dit gebied verschillende ideeën met betrekking tot duur-
Het netwerk groeit naar zo’n 30 locaties in
zame ontwikkelingen. Er kunnen op het terrein schuine parkeervakken worden
2015. Het project wordt in opdracht en
gerealiseerd waardoor het makkelijker in te steken is met de auto en hiermee dus
met financiële steun van de Provincie
de CO2 uitstoot verlaagd wordt. Ook kan er een luchtstation voor banden worden
Noord-Brabant gerealiseerd (Natuurpoor-
geplaatst (op zonne-energie) waarmee de bandenspanning voor de auto’s goed kan
ten, 2015).
worden geregeld. Wanneer de ondernemers in dit gebied zelf het terrein zouden beheren, zou er op
Inspiratie voor Zeeland Door middel van deze natuurpoorten herkent de gast een bepaald gebied. De Brabantse Natuurpoorten zijn als ware een belevingsknoopr ag (Im
o,
Z. D. )
duurzame wijze, van de parkeerplaats meer een attractie worden gemaakt. Dan zou parkeren gecombineerd worden met een belevingscomponent, die ook in de wintermaanden aantrekkelijk is. Er kan voor de gast meer parkeerbeleving worden gecreëerd waarbij er voldoende faciliteiten aanwezig zijn voor kinderen.
punt waar verschillende voorzieningen bijeen komen. Zeeland kan op verschillende parkeerterreinen een bepaald welkom creëren waarmee de gast herkent dat hij in een gebied is waar zowel de auto geparkeerd kan worden, er verschillende routes te wandelen zijn en waar een kopje koffie gedronken kan worden. De parkeerterreinen bij Westhove en Oranjezon verlenen zich hier goed voor.
Bij verdere ontwikkeling van dit parkeerterrein is een aandachtspunt de aanwezigheid van diverse overige (particuliere) parkeermogelijkheden in het gebied.
De 4 Hoogten, Oostkapelle
Dit gebied wordt bezocht door een divers publiek. Voor zowel de dagjesmensen,
Aantal m : 10.100 m
naturisten, campinggasten en natuurliefhebbers is het een populair gebied. De
Aantal parkeerplaatsen: 379
wens is hier om een duidelijk informatiepaneel te plaatsen met vermelding van alle
Kans: 100% gastvrij onthaal
omliggende bedrijven en informatie over het natuurgebied. Het gebied is minder
2
2
toegankelijk voor minder validen in verband met een lang pad naar het strand inclusief een steile trap bij de duinovergang. Het idee is naar voren gekomen om een kabelbaan aan te leggen over het natuurgebied heen naar het strand zodat gasten op een makkelijke én leuke manier het gebied kunnen ervaren. Verschillende instanties hebben positief gereageerd op dit idee, omdat dit ook ten gunste kan komen aan de natuur door het weghalen van het strandpad, dat nu een barrière vormt voor de natuur.
Valkenisseweg, Dishoek Aantal m2: 7.200 m2 Aantal parkeerplaatsen: 245 Kans: optimale duinbeleving
De wensen van de ondernemers liggen hier voornamelijk op de onderdelen informatievoorziening en betaalwijze. Zo is het belangrijk dat er een duidelijke informatievoorziening geplaatst wordt met minder de nadruk op de verboden. Bij dit terrein zal moeten worden aangegeven dat honden welkom zijn op het strand. 22
En er is een andere betaalwijze wenselijk. Wanneer de huidige methode van vooraf
23
betalen blijft bestaan, zou het parkeerkaartje gekoppeld kunnen worden aan een besteding bij horecagelegenheden in de buurt. Verder vinden alle ondernemers dat de verlichting vanaf het parkeerterrein naar het strand beter kan.
Oranjezon, Vrouwenpolder Aantal m2: 10.980 m2 Aantal parkeerplaatsen: 174
De naastgelegen camping zou de supermarkt willen verplaatsen naar een gedeelte
Kans: realisatie natuur-toegang Oranjezon
van het het parkeerterrein (dat nooit ook in de zomermaanden niet volledig bezet is), zodat het zichtbaarder wordt voor overig publiek en de huidige regionale functie verder kan uitbouwen. Daarnaast wordt de supermarkt meer zichtbaar voor andere gebruikers van het parkeerterrein (dagbezoekers strand). Ook kunnen er andere voorzieningen gerealiseerd worden rondom de supermarkt, zoals douches, toiletten etc. die voor algemeen gebruik (niet alleen campinggasten) toegankelijk zijn. Vanaf het parkeerterrein kan een duidelijkere routing worden aangegeven naar het strand en duingebied. Het hoogste duin in Zoutelande kan beter benut worden door bijvoorbeeld een uitkijktoren waarmee ook het achterland kan worden gezien of een voorziening voor kinderen. Dit duin is vanaf het parkeerterrein bereikbaar. De camping wil een deel van het kampeerterrein inrichten als duincamping. Dit gedeelte van de camping grenst aan de duinen. Staatsbosbeheer, eigenaar van dit gebied, heeft de wens om het duingebied verder uit te breiden. Hier liggen mogelijke kansen voor samenwerking. Als waterschap bij standpunt blijft om niet te verkopen en gemeente het parkeerbeheer wil blijven behouden moet gekeken worden of op een andere manier tot samenwerking kan worden gekomen.
Westhove, Oostkapelle
alle gasten die overnachten bij StayOkay automatisch een toegangskaartje voor het
Aantal m : 10.750 m
museum. Hiermee worden extra (kinder)activiteiten georganiseerd door het muse-
Aantal parkeerplaatsen: 299
um die ook toegankelijk zijn voor gasten van StayOkay, deels georganiseerd in het
Kans: entree natuurpark De Manteling
museum en deels in het kasteel (theater). Hierdoor worden de mogelijkheden van
2
2
de verschillende partijen optimaal benut, en wordt voor de bezoeker een totaalbeleving van het gebied aangeboden. De ondernemers zouden op het parkeerterrein graag een drooghok voor fietsen willen plaatsen zodat deze overdekt kunnen staan. Op deze wijze kan ook de fietsverhuur verder worden uitgebouwd. Fruitbomen en bloemen plaatsen op het parkeerterrein zodat een pluktuin ontstaat. Auto’s gaan dan minder standaard (recht) staan maar eerder in kleine ‘tuintjes’ wat zorgt voor een natuurlijkere uitstraling. Meer ontwikkelen rondom het kasteel, de geschiedenis hiervan, de sfeer van het gebied en de aanwezige toren. Verschillende cultuurhistorische elementen van De Manteling kunnen meer toegankelijk worden gemaakt en gebruikt bij de inrichting van het parkeerterrein. Het overtallige hout van Staatsbosbeheer kan gebruikt worden voor de verwarming Vanuit de interviews met ondernemers maar ook vanuit de eerder georganiseerde
van hostel Stay Okay.
masterclass over circulaire economie, zijn verschillende ideeën voor inrichting van dit gebied ontstaan. 24
Stayokay kan in de rustige wintermaanden gebruikt worden voor andere doeleinden zoals invulling sociale/maatschappelijke activiteiten voor ouderen in Dom-
Het gebied zou geprofileerd kunnen worden als ‘Natuurpark de Manteling’ waarbij
burg.
het parkeerterrein fungeert als toegangspoort van het gebied. De gast wordt op het
De opbrengsten uit het parkeren (inclusief de opbrengsten uit de entree voor het
parkeerterrein verwelkomt door een gastheer waarbij een toegangskaartje gekocht
natuurpark De Manteling) kunnen direct worden herinvesteerd in het gebied zelf
kan worden. In dit kaartje zitten dan de kosten van parkeren, kaart van het gebied,
(onderhoud, beheer).
kopje koffie, entree museum maar ook de instandhouding van de natuur. De gast krijgt de keuze uit verschillende arrangementen. Bijvoorbeeld een ‘zelf ontdek’
Toekomstbeeld Natuurpark De Manteling
arrangement maar ook complete arrangementen waarbij entree tot museum is
Op basis van de bovenstaande ideeën en wensen van de ondernemers en betrok-
inbegrepen. Deze arrangementen kunnen ook verkocht worden door ondernemers
kenen rondom parkeerterrein Westhove, is een ontwerp gemaakt door RO&AD
in de nabije omgeving door middel van de ZeelandPas. Er moet wel een oplossing
Architecten waarin de verdienkansen voor het gebied in beeld worden gebracht.
gevonden worden voor de inwoners die het gebied willen bezoeken voor bijvoor-
Het parkeerterrein speelt hierin een centrale rol. Meerdere partijen kunnen geza-
beeld een korte wandeling of om hard te lopen.
menlijk invulling geven aan een onthaallocatie door verrassende combinaties en samenwerking op te zoeken. Hierdoor kan een belevingsknooppunt ontstaan dat
Hiernaast kan het gebied mogelijkheden bieden voor verblijven in de natuur.
inspeelt op de wensen van de gast. Het ontwerp kan gebruikt worden ter inspiratie
Elders kan bijvoorbeeld overnacht worden in een boswachterswoning. Verblijf in
voor verdere uitwerking en ontwikkeling.
De Manteling zelf is wellicht lastig te organiseren. Hiervoor kan ook samenwerking worden gezocht met campings in de buurt die “Manteling” plaatsen zouden kunnen aanbieden, inclusief camperplaatsen. De routing van het parkeerterrein naar Terra Maris/bos/hostel kan gewijzigd worden. De toegang in het midden van het terrein plaatsen door middel van een trekvlotje over het water. Zo wordt een ‘spannende’ ingang gecreëerd wat een hoge belevingswaarde heeft voor de bezoeker. Ook kan tussen het kasteel en Terra Maris een oversteek over het water gerealiseerd worden. Het museum Terra Maris en hostel StayOkay gaan gezamenlijke (natuur) arrangementen ontwikkelen. Via meerjarige prijsafspraken tussen beide partijen krijgen
25
in natuurpark de Manteling ook de voordelen van de Zeeland pas strandpaviljoen exploiteert uitzichtpunt
Zeeuwse lekkernijen
slimme programmering van de Manteling in het laagseizoen ism gemeente Veere synergie tussen Domburg en de Manteling als kunst kuuroord exposities in de Manteling Stayokay en Terra Maris
informatiepunt bewaakte fietsenstalling goede & schone sanitaire voorzieningen wat is waar en vandaag te doen
26
persoonlijk ontvangst automobilist koopt combiticket : landkaart natuurpark de Manteling entree Terra Maris koffie Stayokay uniek natuurgebied
parkeerterrein als natuurpoort
het nieuwe winstdelen met verrassende coalities
uitzonderlijk natuurgebied liggend aan toeristisch hoogtepunt
koffiehuis/terras op fundamenten voormalige radartoren
Natuurpark de Manteling welkomstterrein: entreegebouw toiletgebouw parkeren in de schaduw fietsverhuur en stalling
natuurparkeren parkeerplaatsen die onder de bomen komen
historisch bos als parkeerbos
27
parkeerterrein toegangelijk voor campers
historische kaart 1656 als inspiratiebron huidige parkeerplaats is hier bos
transformatie parkeerplaats Westhove door gastvrij onthaal Zeeland
overnachten bij Stayokay is een gratis Terra Maris entree
camper overnachtingen bij recreatieondernemers in de Manteling
huidige situatie
ontbijt & lunch voordeel arrangement voor overnachtingsrecreanten de Manteling ism Stayokay
Conclusies
Aanbevelingen
Parkeren is onderdeel van het toeristisch totaalproduct. Niet alleen voor toeristen
De gast centraal: meer inzicht in de gebruiker
maar ook voor bewoners van Zeeland vormt een parkeerterrein een belangrijk
Centraal in deze verkenning staat de beleving van de gast. Parkeerterreinen vor-
startpunt van een middag aan de kust, een wandeling of hardlooprondje. Een
men voor gebruikers vaak een eerste indruk van het gebied waarin ze recreëren.
unieke beleving begint op het parkeerterrein. Om gasten en gebruikers een ultieme
Bij de inrichting en invulling van het parkeerterrein zou meer rekening gehouden
‘Zeeën van Tijd & Ruimte voor jezelf’ ervaring te geven, dienen parkeerterreinen
moeten worden met de wensen en behoeften vanuit de gebruikers. Alhoewel er via
een gastvrij onthaal te bieden Het is niet alleen de plek om zo snel mogelijk van de
de interviews met ondernemers en betrokken overheidsinstanties beeld is gekre-
auto naar strand, natuur of wandelpad te komen, maar ook de plek om geïnspi-
gen van de gebruikers van de vijf onderzochte parkeerterreinen, is nader onder-
reerd te worden om nog meer van de kust en het landschap te genieten.
zoek naar de gebruikers wenselijk. Hiermee kan goed inzicht worden gekregen in de gebruikers en hoe het gebruik van parkeerterreinen en onthaallocaties te
Deze verkenning geeft inzicht in kansen die er zijn om te komen tot een duurza-
beïnvloeden is.
me kwaliteitsverbetering van parkeerterreinen langs de Zeeuwse kust. Om in de toekomst meerdere hoogwaardige, gastvrije en duurzame onthaallocaties bij het
Gastvrij onthaal: meer dan parkeren alleen
strand te ontwikkelen die kunnen fungeren als belevingsknooppunt.
Juist omdat een parkeerterrein onderdeel vormt van een groter gebied, moet de ontwikkeling van een parkeeronthaallocatie worden bekeken in breder perspectief
Diversiteit huidige gebruikers
dan de functie parkeren alleen. Het omliggende gebied met de verschillende andere
De gebruikers van de onderzochte parkeerterreinen zijn zowel bewoners als dag-
functies (horeca, natuur, kust, beleving, veiligheid) moet worden meegenomen bij
en verblijfstoeristen. Redenen voor gebruik van het terrein variëren van strand-
het opzetten een gastvrij onthaal.
bezoek, startpunt wandelen/fietsen tot stalling (tweede) auto door verblijfstoerist.
28
Het gebruik door de verschillende gebruikersgroepen verschilt in de zomer- en
De vijf onderzochte parkeerterreinen laten zien dat een aantal aandachtspunten
winterperiode.
belangrijk zijn bij het realiseren van een gastvrij onthaal.
Voorzieningen op het parkeerterrein
Informatie: duidelijk en herkenbaar
- Een toiletvoorziening op of in de directe nabijheid van een parkeerterrein
De informatievoorziening over de (recreatie)mogelijkheden in het omliggende
wordt door zowel ondernemers als overheden als essentieel ervaren. De on-
gebied moet op een makkelijke en toegankelijke manier aanwezig zijn op het
derzochte terreinen hebben één of meerdere mobiele toiletunits (dixies). Deze
parkeerterrein. Informatie moet op een eenduidige, herkenbare manier worden
worden als basis voorziening gezien, met gastonvriendelijke uitstraling.
aangeboden op een logische plaats op het terrein. Nadruk moet liggen op wat kan,
- De huidige betaalwijze op de parkeerterreinen is beperkt, maar vanaf 2015 krij-
niet op wat er niet mag/kan. Zowel de bewegwijzering naar het parkeerterrein zelf
gen de betaalautomaten verschillende betaalmogelijkheden o.a. PIN betaling.
als de (wandel/fiets/ruiter) routes die vanaf het parkeerterrein starten, moeten
Het gehanteerde tarief binnen de gemeente Veere is in verhouding tot andere
duidelijk zichtbaar zijn en op een uniforme wijze worden weergegeven door heel
kustplaatsen langs de Nederlandse kust laag.
Zeeland. Aansluiting bij het fietsknooppuntensysteem (FIKS) en wandelroutenet-
- De parkeerterreinen beschikken over één of meerdere afvalbakken per terrein. Innovatieve oplossingen voor afval/verwerking zijn niet naar voren gekomen tijdens deze verkenning. Ook innovatieve methoden voor het opwekken van
werken is daarbij het uitgangspunt. Hierover dient te worden afgestemd met het Routebureau (VVV Zeeland), terreinbeheerders en overige betrokken instanties.
energie hebben geen prioriteit bij ondernemers. Een aantal overheden heeft
Betalen: zo makkelijk mogelijk
wel interesse.
De mogelijkheden voor mobiel parkeren (via telefoon) kunnen verder worden
- Door de ligging en gebrek aan adequate verlichting is er op sommige parkeerterreinen sprake van onveilige situaties.
gepromoot bij gebruikers van het parkeerterrein. Ook voor buitenlandse gasten dienen dergelijke systemen toegankelijk te zijn. Koppelingen met de Zeelandpas (waarbij via pas of telefoon betaald kan worden) dienen te worden onderzocht. De
Andere initiatieven in Zeeland
Zeelandpas biedt mogelijkheden voor tarief differentiatie voor verschillende ge-
Ook elders in Zeeland zijn al ontwikkelingen rondom parkeerterreinen. Zo speelt
bruikers (dagrecreant, verblijfstoerist, bewoner), in de toekomst via telefoon/NFC
bij parkeerterrein Van Woelderenlaan (gemeente Vlissingen) een initiatief van
technologie. Belangrijk is om het lage tarief te blijven hanteren en de mogelijkheid
waterschap, gemeente, ondernemer en Staatsbosbeheer om bij het parkeerterrein
van kort parkeren te handhaven.
een natuurgebied te realiseren in combinatie met kleinschalige horeca en natuureducatie. Partijen stellen gezamenlijk een totaalplan voor het gebied op, waarbij de
Voorzieningen: graag gastvrij
verschillende functies (parkeren, beleving, natuur, kustveiligheid) aan bod komen.
Ten aanzien van voorzieningen, zou de mogelijkheid van een permanent toilet-
Dit kan worden gezien als een potentiële kans om verder te ontwikkelen, en als
gebouw de voorkeur hebben, maar de vraag is of dit op elk terrein te realiseren
voorbeeld dienen hoe de verschillende belangen van partijen in één totaalaanpak
is (riolering, aanleg) en hoe beheer en onderhoud kunnen worden georganiseerd.
rondom een parkeerterrein vorm kunnen krijgen.
29
Sommige ondernemers zijn bereid om, samen met de overheid, mede te investeren
Nieuwe vormen van samenwerking
in deze voorziening. Mogelijkheden hiervoor dienen nader te worden verkend per
Nieuwe samenwerking tussen partijen, zowel overheden als ondernemers, is
parkeerterrein. Meer natuurvriendelijke verlichting op het parkeerterrein en langs
essentieel voor het verzilveren van nieuwe verdienkansen rondom parkeerterrei-
aansluitende wandel- en fietsroutes is wenselijk. Op een aantal plekken is verlich-
nen. Waar het bij de nieuwe verdienmodellen om gaat is een nieuwe manier van
ting niet gewenst (natuurgebied).
samenwerken. Gericht op nieuwe transactiemodellen die uitgaan van verschillende waarden, meer dan alleen economische. Dit vraagt om een nieuwe aanpak, met als
Aandacht voor de fiets
uitgangspunt het verdienvermogen van alle betrokken partijen.
Op parkeerterreinen kunnen meer voorzieningen worden gerealiseerd gericht op
Om de kansen uit te bouwen en nieuwe verdienmodellen te realiseren zal de hele
fietsers. Zowel voor mensen die zelf hun (elektrische) fiets meenemen als voor
keten van partijen betrokken bij een parkeerterrein moeten worden gemobiliseerd.
voorbijgangers zouden elektrische oplaadpunten wenselijk zijn. Fietsverhuurmo-
In de kuststrook waar de vijf parkeerterreinen zich bevinden werkt een scala aan
gelijkheden zichtbaar op het parkeerterrein of in de directe nabijheid kunnen wor-
(overheids)partijen. Samenwerking is cruciaal maar niet altijd eenvoudig te rea-
den toegevoegd. Ook is op een aantal terreinen behoefte aan (afsluitbare) fietsen-
liseren, vanwege verschillende belangen en wensen. Het verbinden van belangen,
stallingen onder meer voor personeel van omliggende (horeca) bedrijven. Er liggen
zowel publiek als privaat, is de grote uitdaging.
verschillende kansen om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de fietser.
Essentieel hierbij is dat alle partijen zich hierin open moeten stellen en het aan
Pilot duurzame energie
hun eigen grenzen heen kijken, en op een andere manier kijken naar hun eigen
Alhoewel de meeste ondernemers geen prioriteit geven aan opwekking van duur-
rol en samenwerkingsmogelijkheden. Dit kan op vele manieren tot stand wor-
zame energie op het parkeerterrein, zou op één van de locaties een pilot kunnen
den gebracht bijvoorbeeld in co-creatie met gebruikers (waaronder bewoners en
worden opgestart vanuit de overheden om een aantal methoden te testen. Locaties
gasten). Daarom is het advies om de ontwikkelkansen voor één locatie verder uit te
Galgeweg, Vier Hoogten en Oranjezon zouden hiervoor geschikt zijn.
werken, in co-creatie met gebruikers. Op die manier kan er een businesscase wor-
Eigen uitstraling
30
moeten durven gaan. Zowel ondernemers als overheidsinstanties moeten over
den opgesteld die vanuit ondernemers, overheden én gebruikers. Hierdoor kan een verdiepingsslag plaatsvinden en de details van verdienkansen worden uitgewerkt.
Om elk parkeerterrein een eigen uitstraling te geven, passend bij het omliggende
Op landelijk niveau is hier ook aandacht voor. De ANWB vindt ‘parkeren aan de
gebied en de recreatiemogelijkheden in het gebied, kan de thematische indeling
kust’ een belangrijk thema, en wil dit verder uitwerken in co-creatie met haar
van stranden zoals gehanteerd door gemeente Veere worden gebruikt. Met het
leden. Mogelijkheden om hierbij vanuit Zeeland aan te sluiten kunnen worden
doortrekken van deze inhoudelijke thema’s ontstaat er één eenduidige informatie-
onderzocht.
voorziening voor het gehele te ontsluiten gebied vanaf het parkeerterrein. Zo wordt bij het parkeerterrein al duidelijk wat een gast kan verwachten in het desbetreffende gebied. Hiernaast is het advies om bij de inrichting van een parkeerterrein gebruik te maken van natuurlijke elementen waarbij de Zeeuwse identiteit benadrukt wordt. Deze Zeeuwse stijl zal moeten aansluiten bij het gedachtegoed van LAND IN ZEE!.
Gastvrij onthaal langs de hele Zeeuwse kust Er is in deze verkenning ingezoomd op een vijftal pilotlocaties binnen de gemeente Veere maar de aanpak kan ook worden toegepast in andere Zeeuwse (kust)gemeenten. Wens is om de gastvrije parkeeronthaallocaties uit te rollen naar andere (kust)gemeenten zodat de gast in Zeeland overal een gevoel van welkom ervaart. Hiermee kan Zeeland zich profileren als gastvrije kustbestemming.
Nieuwe verdienkansen Parkeeronthaallocaties kunnen wellicht verrassende nieuwe verdienmodellen opleveren. Een aantal kansrijke mogelijkheden komen in deze verkenning naar voren. Om te komen tot een duurzaam verdienmodel met verdienkansen voor alle betrokkenen, dient per locatie een nadere uitwerking van de kansen in beeld te worden gebracht. Hiervoor dient een vervolgproces te worden gestart waarin de stakeholders gezamenlijk deze kansen en waarden te definiëren. Kansen liggen onder meer op het gebied van beheer, onderhoud en exploitatie van het parkeerterrein. Maar ook het toevoegen van andere functies of stimuleren van ander gebruik van het gebied zijn kansrijk.
31
Hoe nu verder? Aangezien er per locatie specifieke kansen zijn afhankelijk van de stakeholders (terreinbeheerders) en omgevingsfactoren, zal er per parkeerterrein verder in kaart moeten worden gebracht welke aspecten belangrijk zijn. Het is wenselijk om hiervoor (externe) kennis en expertise over verdienmogelijkheden (in perspectief van de circulaire economie) in te schakelen. Ook kennis over ontwerpeisen ten aanzien van inrichting van het terrein, type voorzieningen zal moeten worden ingezet. Procesbegeleiding kan worden georganiseerd vanuit de toeristische uitvoeringsalliantie (Impuls, Kenniscentrum Kusttoerisme en VVV Zeeland)
Laaghangend fruit De aanpak vanuit het Routebureau om ‘laaghangend fruit’ maatregelen te realiseren wordt in 2015 vormgegeven. Het dient aanbeveling om dit op één van de vijf onderzochte terreinen te doen, zodat dit kan worden geïntegreerd met de andere genoemde kansen. Vanuit Impuls en Kenniscentrum Kusttoerisme is het advies hiervoor locatie Westhove te kiezen.
Uitwerken van één pilot Advies is om één van de onderzochte terreinen uit te werken als pilot om ervaring op te doen met werken via co-creatie. Impuls en Kenniscentrum Kusttoerisme 32
adviseren om hiervoor locatie Westhove te kiezen. Met de stakeholders rondom dit parkeerterrein zijn meerdere gesprekken geweest, ook al in ander verband (masterclass circulaire economie), waardoor al behoorlijk veel informatie beschikbaar is. Ook kunnen bij dit parkeerterrein verschillende functies (natuur, horeca, verblijf, strand, routes) worden gekoppeld. Alhoewel parkeerterrein Westhove een complexe situatie is, zijn er geen grote belemmerende factoren zoals grondaankopen noodzakelijk om vervolgstappen te kunnen zetten.
Meer locaties door Zeeland Advies is om dit proces tegelijktijdig ook op te starten op andere locaties in Zeeland, bijvoorbeeld ook in te Van Woelderenlaan in gemeente Vlissingen en een strandovergang binnen het masterplan Renesse in gemeente Schouwen-Duiveland. Op deze manier kan meer kennis en ervaring worden opgedaan met de co-creatie methode voor onthaallocaties.
Deze verkenning biedt de eerste bouwstenen voor een gastvrij parkeeronthaal als extra bovenop een reguliere basiskwaliteit in Zeeland. De vijf pilot locaties in deze verkenning laten zien dat oplossingen en kansen locatie-specifiek zijn. De veelheid aan betrokken partijen, zowel publiek als privaat, rondom parkeerterreinen maakt de samenwerking complex maar biedt ook een veelheid aan kansen. Laten we die gezamenlijk benutten om gastvrije en duurzame onthaallocaties langs de Zeeuwse kust te ontwikkelen.
33
Referentielijst www.dearchitect.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.inselhombroich.de, geraadpleegd op 26 februari 2015 www.natuurpoorten.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.nieuwvliet-bad.nl, geraadpleegd op 26 februari 2015 www.npex.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.organisatiewerk.opkoers.nl, geraadpleegd op 26 februari 2015 www.ro-ad.org, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.solaroad.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.vangoghbrabant.com, geraadpleegd op 27 februari 2015
34
