Kalmernis i.p.v. Wildernis Sociaal-culturele dimensie van heide in Vlaanderen

“Kalmernis” i.p.v. “Wildernis” Sociaal-culturele dimensie van heide in Vlaanderen Hans Leinfelder KU Leuven@LUCA Faculteit Architectuur

Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

1

Inhoud • Heide in tijdslijn van woest over productie naar natuurlijk decor

• Heide als natuurgebied én publieke ruimte dominantie van discoursen • Heide als publieke ruimte sociaal-culturele dimensie

• Heide casco Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

2

Tijdslijn - Van de “woeste” heide Eeuwenlange (primaire/secundaire) successie van natuurtypes

Mens: kleinschalige landbouw in beekdalen Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

3

over de productieve heide Mens manipuleert ‘natuurlijke processen’ voor productie van voedsel en (mijnstut)hout


4

naar het huidige heidedecor Mens beheert evenwichtige mix tussen natuurlijke ontwikkeling en ontginningstechnieken


5

Mens recreëert in “kalm”, alom geapprecieerd decor


6

Heide als natuurgebied én publieke ruimte Discours / Tijd Ecologisch Economisch Sociaal-cultureel Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

7

Discours = verzameling van ideeën, concepten en categorieën die worden geproduceerd, gereproduceerd en gewijzigd in een geheel van praktijken waarmee betekenis wordt gegeven aan fysieke en sociale relaties (Hajer, 1995)

- Inhoudelijke verhaallijn - Coalitie van actoren die verhaal ondersteunen - Institutionalisering in beleid, regelgeving, … Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

8

• Strijd om dominantie tussen discoursen

Ecologisch ↔ Sociaal-cultureel discours over heide Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

9

Kalmthoutse heide (3.800 ha) Op warme zomerdagen is het voor wandelaars moeilijk stappen door het mulle zand in bos en heide. Maar de kleuren die dit seizoen biedt en de grote activiteit in de insectenwereld, maken een bezoek toch steeds weer erg interessant. De dophei staat sinds eind mei in bloei. Met haar zachtroze urntjes pronkt ze tussen witte en bruine snavelbies. Wie goed kijkt, ontdekt tussen deze planten ook de kleine zonnedauw, een insectenetend plantje, dat veelvuldig voorkomt op modderige plekken. Vanaf half juli komt de struikhei in bloei en kan je komen genieten van het paarse landschap. De bloeiende planten en het mooie weer, lokken de zonnekloppers onder de insecten naar de heide. Vlinders, bijen, zandloopkevers, spinnen- en rupsendoders profiteren van de hoog oplopende temperaturen in het zand. Rondom de vennen vliegen tal van libellen, in het Grenspark komen zo’n 30 soorten voor. De groene kikkers verraden hun aanwezigheid door hun luide gekwaak. ’s Avonds weerklinkt vaak de roep van de rugstreeppad, die tot ver in augustus actief is. Grote aantallen zwaluwen scheren vaak boven de vennen, waar zij zich volproppen met muggen. In het warme dennenbos ruikt het heerlijk naar hars. Op stille avonden is het hier aangenaam wandelen. Wanneer de zon bijna onder is, wordt de nachtzwaluw actief, een wel heel speciale vogel die in het donker op insecten jaagt. 14/4 Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

10

14/4 Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

11

Nationaal Park Hoge Kempen (5.700 ha) Buitengewoonnatuurlijk - Natuur in al haar glorie Uitgestrekte dennenbossen worden afgewisseld met paarsbloeiende heide, grote waterplassen getuigen van grind- en zandwinning, hoge toppen bieden grootse vergezichten, .... In dit natuurlijke decor leven tal van zeldzame en bijzondere dieren. Iedereen is welkom om hier eindeloos te ontspannen: wandelen, fietsen, ... of gewoon zorgeloos te genieten van al dit moois. Het Nationaal Park Hoge Kempen zal ook vast en zeker jou betoveren. Onder de indruk? Breng eens een bezoekje aan het Nationaal Park en treed zelf in het spoor van de natuur... 5/4


12

Nationaal Park Hoge Veluwe (5.400 ha) Het Nationale Park De Hoge Veluwe is het grootste aaneengesloten actief beheerde natuurgebied in particulier bezit in Nederland. Het bestaat uit 5.400 hectare bos, heide, vennen en stuifzand. Er is een grote diversiteit aan planten- en diersoorten en het Park herbergt uiterst zeldzame Rode Lijst-soorten. Samen met het Jachthuis Sint Hubertus, het Bezoekerscentrum/Museonder, Kröller-Müller Museum en de beeldentuin vormt het Park een UNIEKE EN (INTER)NATIONAAL BEFAAMDE COMBINATIE VAN NATUUR, KUNST EN ARCHITECTUUR. Spot de moeflons, edelherten, wilde zwijnen, dassen en vossen in het Park! Natuurbeheer gericht op behoud van een museum van landschappen EN hoge biodiversiteit 1800 gratis witte fietsen EN 5400 ha natuur!


13

6/6 Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

14

Ecologisch Kalmthout/Zoom

Hoge Kempen

Hoge Veluwe

Sociaal-cultureel Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

15


16

Heide als publieke ruimte Diversiteit = overkoepelende sociaal-culturele en ruimtelijke uitdaging in huidige samenleving • Leren samenleven in ‘verscheidenheid’: positive tolerance is the capacity to put up with other’s fully recognised differences from self (…) with a mild appreciation for or enjoyment of those differences (Lofland, 1998) • Publieke ruimte als ruimtelijke uitdrukking: I can stand where they stood and experience common space from the same perspective, even though my experience may be completely different (Madanipour, 2003)


17

Diversiteit is niet langer een louter stedelijk vraagstuk in de Vlaamse verstedelijkte ruimtelijke context! • Groeiende diversiteit aan gebruikers en betekenissen van open ruimte – Open ruimte als rurale idylle (NIMBY, …) – Open ruimte als ruimte voor vermaak

• Groeiende behoefte aan herstel van sociaal kapitaal in open ruimte – Kennis, relaties en mobiliserend vermogen tussen gebruikers, burgers en overheid

• Fysisch-morfologische gelijkenis van open ruimte met stedelijke publieke ruimte – Vorm te geven enclaves open ruimte binnen overwegend bebouwde omgeving – Uniciteit versus transitie

Open ruimte = ‘nieuwe’ publieke ruimte Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

18


19

Voldoende oppervlakte en permanente status Bebouwde rand maakt gebruik van open ruimte Perifere attractor


20

Heide volgens dubbele casco Casco-concept van HNS (NL) Laagdynamisch raamwerk definieert mazen voor hoogdynamische ontwikkelingen

Natuur/fysisch systeem Menselijke activiteiten Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

21

Enkelvoudige casco


22

Nieuw beheerplan voor Kalmthoutse Heide Het beheer van de Kalmthoutse Heide is op drie doelstellingen gericht: • Vergroting van de oppervlakte van het typische heidehabitat; • Behoud en herstel van de noodzakelijke milieukenmerken: hoge waterstanden en voedselarme bodems en water;

• Verzekeren van de rust in het gebied Bron: www.inbo.be

Ook vanuit de gemeente zijn de verwachtingen over het beheerplan hooggespannen. Toeristisch infokantoor: “Wij willen niets liever dan dat het gebied zich snel herstelt van de brand en dat de bezoekers straks weer langs honderden hectaren purperen heide wandelen.” Bron: www.natuurenbos.be Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

23

Dubbele casco in landschappelijk totaalconcept voor natuur en mens • Laagdynamisch natuurnetwerk • Hoogdynamisch recreatief netwerk • Knooppunten = locaties voor attractoren !


24

Cfr. Ambition of the Territory (2012): “In plaats van de grenzen van de verschillende programma’s en functies strikt af te bakenen en een compromis te sluiten tussen de diverse ruimteclaims, worden de verschillende ruimtegebruiken op strategisch gekozen punten met elkaar verweven.” Landschapscontactdag 3 oktober 2014 Zonhoven – Hans Leinfelder

25


26

Kalmernis i.p.v. Wildernis Sociaal-culturele dimensie van heide in Vlaanderen

Recommend Documents