Kaleidoscope voor succesvolle ICT-projecten

Kaleidoscope voor succesvolle ICT-projecten

Kaleidoscope voor succesvolle ICT-projecten De belangrijkste kenmerken van succesvolle ICT-projecten kans op succes te vergroten

B.E. Dado & R.G.M. Dahmen

B.E. Dado R.G.M. Dahmen Verdedigd op 15 januari 2013

! 16-01-13 16:19

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! De!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten!in!de!financiële!sector!en! mogelijke!interventies!om!de!kans!op!succes!te!vergroten! ! Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Vormgeving!omslag:!Ridderprint!grafisch!bedrijf! Illustraties:!Arthur!Wigbout!/!www.onlineillustrator.com! Fotografie:!Clarissa!Barbosa,!Wouter!van!Belle,!Roos!Dahmen!! Teksten!geredigeerd:!Jolanda!Faber! ! ! Deze!thesis!is!tot!stand!gekomen!mede!dankzij!de!steun!en!medewerking!van:! ! ! ! ! ! ©!2013,!B.E.!Dado,!R.G.M.!Dahmen.!Uitgegeven!in!eigen!beheer.!Alle!rechten! voorbehouden.!Niets!uit!deze!uitgave!mag!worden!verveelvoudigd,!opgeslagen!in!een! geautomatiseerd!gegevensbestand!en/of!openbaar!gemaakt!in!enige!vorm!of!op!enige! wijze,!hetzij!elektronisch,!mechanisch,!door!fotokopieën,!opnamen!of!op!enige!andere! manier!zonder!voorafgaande!schriftelijke!toestemming!en!vermelding!van!de!auteurs.! Auteurs!hebben!zich!maximaal!ingespannen!om!alle!rechten!op!het!in!dit!boek!gebruikte! bronmateriaal!te!regelen.!Personen!die!menen!rechten!te!kunnen!doen!gelden!op!dit! materiaal!kunnen!zich!in!verbinding!stellen!met!hen.!!

!

!

Kaleidoscope+voor+succesvolle+ICT"projecten! De!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICT"projecten!in! de!financiële!sector!en!mogelijke!interventies!om!de!kans!op! succes!te!vergroten! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Afstudeerthesis)in)het)kader)van)de)opleiding) Executive)MBA)in)Food)&)Finance) Nyenrode)Business)University) ) Barbera)Dado)en)Roos)Dahmen) ) Begeleid)door)Onno)Verstegen)MBA)(Delta)Lloyd),)Hans)van)der)Zwaag)(PGGM),)) en)Prof.)Dr.)Bert)Kersten)(Nyenrode)Business)Universiteit)) ) Verdedigd)op)15)januari)2013)

!

!

!

!

!

Samenvatting) ! In!deze!thesis!zijn!de!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten! verzameld.!Tevens!zijn!interventies!geïdentificeerd!waarmee!de!kans!op!succes!voor! projecten,!voordat!ze!beginnen!of!gedurende!de!looptijd,!verhoogd!kan!worden.! Deze!kenmerken!en!bijbehorende!interventies!zijn!samengebracht!in!een! instrument,!de!kaleidoscope.!Door!het!gebruik!van!deze!kaleidoscope!door! opdrachtgevers!en!projectmanagers!worden!ICT2projecten!nog!succesvoller!tot!een! goed!einde!gebracht.! ! ICT!is!een!relatief!jong!vakgebied.!In!de!afgelopen!tientallen!jaren!zijn!grote2!en! kleine!projecten!mislukt.!Een!aantal!hiervan!heeft!het!nieuws!gehaald.!Veel! projecten!ook!niet.!Met!dit!onderzoek,!is!voor!eerst!integraal!onderzoek!gedaan! naar!de!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten.!Dit!onderzoek! levert!daarmee!een!belangrijke!bijdrage!aan!het!vakgebied.!! ! Het!onderzoek!kende!een!aantal!fases.!Eerst!is!met!de!opdrachtgevers!de! managementvraag!vastgesteld,!die!als!leidraad!heeft!gediend!voor!dit!onderzoek.! Vervolgens!is!met!experts!gesproken!en!is!een!verkenning!in!de!literatuur! uitgevoerd.!Na!deze!voorzichtige!eerste!bestudering!van!bestaande! wetenschappelijke!literatuur!en!onlangs!afgesloten!onderzoeken!op!het!gebied!van! ICT2projecten,!is!de!onderzoeksvraag!gedefinieerd!en!is!een!conceptueel!model! beschreven.!Aan!de!hand!van!dit!model!is!vervolgonderzoek!gestructureerd!en!zijn! zeven!hoofdhypotheses!opgesteld.!! ! In!de!tweede!fase!van!het!onderzoek,!het!literatuuronderzoek,!is!geconstateerd!dat! op!het!gebied!van!sec!ICT2projecten!in!de!afbakening!van!de!financiële!sector,! weinig!wetenschappelijke!literatuur!beschikbaar!is.!Ook!is!geconstateerd!dat!over! opdrachtgevers!van!ICT2projecten!geen!wetenschappelijk!materiaal!beschikbaar!is.! Het!literatuuronderzoek!is!daarom!verbreed!naar!het!vakgebied!projecten.! ! In!de!derde!fase!is!een!exploratief!onderzoek!uitgevoerd!door!het!opstellen!van!een! vragenlijst!en!deze!is!uitgezet!onder!1200!respondenten.!Een!kleine!400!personen! hebben!de!vragenlijst!ingevuld.!Het!exploratief!onderzoek!is!in!het!ICT2vakgebied! uitgevoerd.!! ! De!resultaten!van!deze!onderzoeken!zijn!vervolgens!samengebracht!in!een! synthese.!Daarin!zijn!conclusies!ten!opzichte!van!de!hypotheses!getrokken!en!de! antwoorden!op!de!management2!en!onderzoeksvraag!geformuleerd.!

!

1!

! Uit!de!verschillende!onderzoeken!is!naar!voren!gekomen!dat!de!belangrijkste! kenmerken!van!succesvolle!ICT;projecten!zowel!in!harde;!als!zachte!factoren!zitten.!! ! Een!succesvol!ICT;project!dient!resultaat!op!te!leveren,!op!tijd!klaar!te!zijn,!van!een! zekere!kwaliteit!te!zijn!en!binnen!budget!te!blijven.!Daarbij!maakt!het!niet!zoveel!uit! wat!de!doelstelling!van!het!project!is.!Daarmee!bedoelen!we!dat!een!directe;!of! indirecte!relatie!met!de!strategie!van!het!bedrijf!geen!doorslaggevende!factor!is!om! er!een!succesvol!project!van!te!maken.!! ! Het!blijkt!dat!succesvolle!ICT;projecten!zich!ook!kenmerken!door!een!goede!sturing,! zowel!door!de!opdrachtgever!als!door!de!projectmanager.!De!opdrachtgever!moet! daarbij!in!ieder!geval!over!de!competenties!beschikken!‘op!resultaat!sturen’!en! ‘betrokkenheid!creëren’.!Deze!laatste!competentie!is!in!de!breedste!zin!des!woords.! Voor!projectmanagers!zijn!de!belangrijkste!competenties!‘organiseren’,! ‘pragmatisch’,!‘toegewijd’,!‘realistisch’,!‘standvastig’!en!‘stimulerend’.!! ! Het!gebruik!van!ontwikkel;!en!projectmethodieken!is!een!kenmerk!voor!succesvolle! projecten.!We!hebben!geen!onderscheid!kunnen!vinden!in!het!gebruik!van!de!ene! of!de!andere!methode!voor!de!verklaring!van!het!succes!van!het!project.! ! Ook!de!optimale!hechtheid!(groepsdenken,!samenwerken,!elkaar!aanvullen,!bereid! zijn!voor!elkaar!iets!extra’s!te!doen)!van!het!betrokken!team!is!een!belangrijke! indicator!voor!een!succesvol!ICT;project.!Optimaal!hecht!betekent!dat!het!team! goed!samenwerkt,!zelfkritisch!is!en!niet!de!verbinding!en!interactie!met!haar! omgeving!verliest.!Aangezien!elk!project!een!nieuwe!teamsamenstelling!kent,!die! gedurende!het!project!afhankelijk!van!de!fase!ook!nog!kan!wisselen,!is!dit!een! belangrijke!constatering.!Om!de!hechtheid!van!een!team!te!bevorderen!zijn! verschillende!interventies!beschikbaar,!die!in!het!standaard!arsenaal!van!elke! opdrachtgever!en!projectmanager!horen!te!zitten.!Een!succesvol!projectteam!kent! verschillende!rollen.!Betrek!de!gebruiker!in!het!team!zelf,!de!achterban!van!de! gebruiker,!de!architect!en!de!beheerafdeling.!! ! De!architect!kan!op!verschillende!manieren!in!het!team!worden!betrokken.! Sommige!organisaties!hebben!een!sterk!ontwikkeld!bedrijfsinformatieplan!en!! ;planning,!informatiemanagers!en!business!architecten.!Dit!helpt!bij!het! doorgronden!van!de!huidige!en!gewenste!bedrijfsprocessen!en!de!daarbij! benodigde!ICT.!Er!zijn!ook!organisaties!die!de!ontwikkeling!van!deze!processen! overlaten!aan!de!ogenschijnlijke!willekeur!van!projecten!en!de!daarbij!betrokken! medewerkers.!De!architect!zal!afhankelijk!van!de!teamsamenstelling!een!meer!of!

2! !

! minder!belangrijke!rol!spelen!in!het!team.!Het!betrekken!van!een!architect!of!het! hebben!van!een!doelarchitectuur!is!geen!indicatie!dat!het!project!minder! wijzigingen!hoeft!te!ondergaan.!! ! Het!aantal!wijzigingen!gedurende!het!project!mag!niet!te!veel!zijn.!Echter,!houd!als! opdrachtgever!en!projectmanager!wel!rekening!met!wijzigingen!gedurende!het! project!(gemiddeld!5!à!10%!van!het!totale!projectbudget).!Enige!flexibiliteit!om! aanvullende!eisen!en!wensen!in!te!kunnen!vullen!helpt!bij!het!accepteren!van!het! resultaat!door!gebruikers!en!beheer.!! ! In!tegenstelling!tot!de!algemeen!geldende!norm!is!een!project!niet!al!meetbaar! succesvol!bij!implementatie.!Uit!dit!onderzoek!blijkt!dat!pas!geruime!tijd!na! implementatie!men!kan!zeggen!of!het!project!succesvol!is.!Meestal!is!dat!op!het! moment!dat!het!projectteam!en!de!projectmanager!niet!meer!betrokken!zijn.!Een! belangrijk!kenmerk!voor!succesvolle!projecten!is!de!beheerbaarheid!van!het! opgeleverde!resultaat.!Het!betrekken!van!beheer!in!het!projectteam!is!een! randvoorwaarde!in!succesvolle!ICTKprojecten.! ! Samengevat!zijn!de!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICTKprojecten:! - er!wordt!een!kwalitatief!resultaat!geleverd,!op!tijd,!binnen!budget! - de!opdrachtgever!en!projectmanager!sturen!en!zijn!competent! - het!betrokken!team,!inclusief!gebruikers!en!beheerders,!is!hecht! - het!project!maakt!gebruik!van!methoden!en!technieken,!doelarchitectuur!en/of! architect! - het!aantal!wijzigingen!is!klein.! ! De!praktisch!toegevoegde!waarde!van!dit! onderzoek!zit!in!het!eenvoudige!instrument! dat!beschikbaar!is!gekomen.!Met!behulp! van!deze!kaleidoscope!voor!succesvolle! projecten!kan!van!bovenstaande! kenmerken!worden!bepaald!wat!de!huidige! stand!van!zaken!is.!Per!onderdeel!worden,! afhankelijk!van!de!aangetroffen!situatie,! interventies!aangereikt!waarmee!een!niet! ideale!situatie!wordt!verbeterd.! Gecombineerd!leveren!de!uitgangssituatie! met!de!interventies!een!hogere!kans!op!een! succesvol!ICTKproject!op.!! !

!

3!

!

Inhoudsopgave! VOORWOORD).......................................................................................................)7! 1! INLEIDING)........................................................................................................)9! 1.1! MANAGEMENTVRAAG!..........................................................................................!9! 1.1! DEFINITIES,!TERMEN!EN!BEGRIPPEN!.......................................................................!11! 1.2! LEESWIJZER!......................................................................................................!13! 2! ACHTERGRONDEN)EN)DOELSTELLINGEN)........................................................)15! 2.1! ACHTERGROND!ONDERZOEK!................................................................................!15! 2.2! AANLEIDING!ONDERZOEK!....................................................................................!15! 2.3! EERSTE!VERKENNING!..........................................................................................!16! 2.4! BEOOGD!DOEL!ONDERZOEK!.................................................................................!22! 3! ONDERZOEKSVRAAG).....................................................................................)23! 3.1! ONDERZOEKSDOELSTELLING!.................................................................................!23! 3.2! VRAAGSTELLING!................................................................................................!23! 3.3! BASIS!CONCEPTUEEL!MODEL!................................................................................!23! 3.4! CONCEPTUEEL!MODEL!VAN!DIT!ONDERZOEK!............................................................!24! 3.4.1! Succes*van*het*ICT3project*(1)*................................................................*26! 3.4.2! Projecttechniek*(2)*.................................................................................*27! 3.4.3! Projectomgeving*(3)*...............................................................................*28! 3.4.4! Projectteam*(4)*......................................................................................*30! 3.5! HYPOTHESE!......................................................................................................!32! 4! LITERATUURONDERZOEK)...............................................................................)35! 4.1! VRAAGSTELLING!................................................................................................!35! 4.2! METHODE!.......................................................................................................!36! 4.3! RESULTATEN!SUCCES!VAN!HET!ICT2PROJECT!............................................................!36! 4.3.1! Definitie*van*een*project*........................................................................*37! 4.3.2! Succes*....................................................................................................*38! 4.3.3! De*succesbeleving*van*de*opdrachtgever*..............................................*40! 4.3.4! Strategie*en*ICT3project*.........................................................................*40! 4.3.5! Conclusie*kenmerken*succesvol*ICT3project*...........................................*42! 4.4! RESULTATEN!PROJECTTECHNIEK!............................................................................!44! 4.4.1! Projecttype*.............................................................................................*44! 4.4.2! Aanwezigheid*van*een*doelarchitectuur*................................................*44! 4.4.3! Oude*ICT*versus*nieuwe*ICT*...................................................................*46! 4.4.4! Aantal*wijzigingen*.................................................................................*47! 4.4.5! Methoden*en*technieken*.......................................................................*48! 4.4.6! Conclusie*Projecttechniek*......................................................................*56! 4.5! RESULTATEN!PROJECTOMGEVING!..........................................................................!58! 4.5.1! De*opdrachtgever*..................................................................................*58! 4.5.2! Cultuur*van*de*organisatie*.....................................................................*63! 4.5.3! Het*mensbeeld*in*de*organisatie*...........................................................*65! 4.5.4! Gebruikersbetrokkenheid*.......................................................................*66! 4! !

! 4.5.5! ICT3awareness*in*de*top*van*de*organisatie*..........................................*67! 4.5.6! Strategisch*belang*van*ICT*.....................................................................*68! 4.5.7! Politieke*situatie*/*belangen*overige*stakeholders*................................*71! 4.5.8! Conclusie*Projectomgeving*....................................................................*75! 4.6! RESULTATEN!PROJECTTEAM!.................................................................................!77! 4.6.1! Zachte*afspraken*...................................................................................*78! 4.6.2! Teamsamenstelling*................................................................................*80! 4.6.3! Overige*hulmiddelen*bij*teamsamenstelling*..........................................*80! 4.6.4! Diversiteit*in*teams*................................................................................*81! 4.6.5! Teamnormen*door*teamvorming*...........................................................*82! 4.6.6! Projectmanager*.....................................................................................*83! 4.6.7! Conclusie*Projectteam*...........................................................................*85! 4.7! CONCLUSIES!UIT!LITERATUURONDERZOEK!...............................................................!87! 5! VELDWERK)....................................................................................................)89! 5.1! VRAAGSTELLING!................................................................................................!89! 5.1.1! Hoofdhypotheses*en*deelhypotheses*.....................................................*89! 5.2! MATERIAAL!EN!PROTOCOL!...................................................................................!91! 5.2.1! Onderzoekspopulatie*en*steekproef*......................................................*94! 5.2.2! Omstandigheden*van*het*onderzoek*.....................................................*94! 5.3! RESULTATEN!....................................................................................................!95! 5.3.1! Data3analyse*exploratief*onderzoek*......................................................*96! 5.3.2! Extra*informatie*uit*exploratieve*onderzoek*........................................*104! 5.4! ONDERZOEKSCONCLUSIES!.................................................................................!107! 5.5! CONCLUSIES!OP!BEWEZEN!DEELHYPOTHESE!...........................................................!108! 5.6! FINALE!CONCEPTUELE!MODEL!.............................................................................!109! 5.6.1! Projectomgeving*..................................................................................*109! 5.6.2! Projectteam*.........................................................................................*110! 5.6.3! Projecttechniek*....................................................................................*110! 6! ONDERZOEKSRESULTATEN,)DE)SYNTHESE)....................................................)111! 6.1! KENMERKEN!VAN!SUCCESVOLLE!ICT2PROJECTEN!....................................................!111! 6.1.1! Projectsucces*.......................................................................................*111! 6.1.2! Projecttechniek*....................................................................................*112! 6.1.3! Projectomgeving*..................................................................................*113! 6.1.4! Projectteam*.........................................................................................*116! 6.2! EFFECTIEVE!INTERVENTIES!.................................................................................!117! 6.2.1! Interventies*in*de*projectomgeving*.....................................................*118! 6.2.2! Interventies*in*projecttechniek*.............................................................*120! 6.2.3! Interventies*op*het*projectteam*..........................................................*121! 6.3! DISCUSSIE!......................................................................................................!121! 7! MANAGEMENTCONCLUSIE)..........................................................................)123! 7.1! BEANTWOORDING!MANAGEMENTVRAAG!.............................................................!123! 7.2! DISCUSSIE!......................................................................................................!124! 7.3! AANBEVELINGEN!.............................................................................................!124!

!

5!

! 8! PROJECTKALEIDOSCOPE)..............................................................................)127! 8.1! INLEIDING!......................................................................................................!127! 8.2! DE!RING!VAN!DE!PROJECTOMGEVING!...................................................................!128! 8.3! DE!RING!VAN!PROJECTTECHNIEK!.........................................................................!132! 8.4! DE!RING!VAN!PROJECTTEAM!..............................................................................!133! 8.5! DE!RING!VAN!PROJECTSUCCES!............................................................................!135! 9! LITERATUURLIJST).........................................................................................)137! 10! OVERZICHT)VAN)GEBRUIKTE)FIGUREN)EN)TABELLEN).................................)143! 11! DEFINITIELIJST)...........................................................................................)145! BIJLAGE)A.)ICTaPROJECTEN:)WAAROM)IS)HET)ZO’N)PROBLEEM?)........................)150! BIJLAGE)B.)IT)SAVVY)..........................................................................................)151! BIJLAGE)C.)UITTREKSELS)UIT)DE)VERKENNENDE)INTERVIEWS).............................)153! C.1!INTERVIEW!HANS!VAN!DER!ZWAAG!........................................................................!153! C.2!INTERVIEW!RICHARD!LUGTIGHEID!..........................................................................!154! C.3!INTERVIEW!ELTJO!POORT!.....................................................................................!156! C.4!INTERVIEW!CHRIS!VERHOEF!..................................................................................!158! C.5!INTERVIEW!ROB!PETERS!.......................................................................................!159! C.6!INTERVIEW!LAURENZ!EVELEENS!.............................................................................!161! C.7!INTERVIEW!ERALD!KULK!.......................................................................................!162! C.8!INTERVIEW!MARCEL!VILAIN!..................................................................................!163! C.9!INTERVIEW!FRANS!DEN!BOER!................................................................................!164! C.10!INTERVIEW!ERIK!BOON!......................................................................................!165! BIJLAGE)D.)CONCEPTUELE)MODEL).....................................................................)168! BIJLAGE)E.)CHECKS)&)BALANCES)........................................................................)171! BIJLAGE)F.)BALOGUN)EN)HOPE)HAILEY)..............................................................)173! BIJLAGE)G.)VERANDERINGEN)MET)DE)CALUWÉ)EN)VERMAAK)............................)175! BIJLAGE)H.)VOLLEDIG)OVERZICHT)VAN)ALLE)KENMERKEN)UIT)HET) LITERATUURONDERZOEK)...................................................................................)177! BIJLAGE)I.)VOLLEDIG)OVERZICHT)VAN)ALLE)INTERVENTIES).................................)180! BIJLAGE)J.)HOOFDHYPOTHESES)EN)DEELHYPOTHESES)........................................)183! BIJLAGE)K.)OVERZICHT)HYPOTHESES,)CONCLUSIES)LITERATUURONDERZOEK)EN) EXPLORATIEF)ONDERZOEK)................................................................................)184! BIJLAGE)L.)VELDWERK)DOOR)MIDDEL)VAN)WEBSURVEY)....................................)193! L.1!UITNODIGINGSMAIL!.............................................................................................!193! L.!2!VRAGENLIJST!.....................................................................................................!193! BIJLAGE)M.)ANALYSE)DEELHYPOTHESES)............................................................)205! M.1!SAMENVATTING!RESULTATEN!DEELHYPOTHESES!1!.....................................................!208! M.2!SAMENVATTING!RESULTATEN!DEELHYPOTHESES!2!.....................................................!220! 6! !

! !

Voorwoord! ! Na!een!paar!jaar!colleges!op!Nyenrode,!ontmoetingen,!modules!afsluiten,! workshops!en!samen!een!paper!schrijven!was!in!het!najaar!2011!het!moment!daar:! de!start!van!ons!afstuderen!aan!Nyenrode.!Een!jaar!later!is!het!resultaat!er,!een! dikke!thesis!met!de!bevindingen!van!ons!onderzoek.!! ! Beiden!zijn!we!werkzaam!in!de!ICT,!Barbera!als!manager!van!de!afdeling!ICT!Beheer! en!Ontwikkeling!bij!PGGM!en!Roos!als!programmamanager!bij!Delta!Lloyd.!Beiden! hebben!we!directeuren!die!zich!zorgen!maken!over!het!falen!van!ICT2projecten.! Voor!beiden!is!het!onderdeel!van!het!dagelijkse!werk!om!te!voorkomen!dat!er!geld! wordt!uitgegeven!zonder!bruikbare!resultaten,!of!tijd!verstrijkt!zonder!dat!een!klant! geholpen!wordt.!Onze!gebruiker!wil!vandaag!laten!realiseren!wat!er!gisteren!is! bedacht!en!het!morgen!beheerd!hebben!door!de!ICT2organisatie.!Onze! opdrachtgever!wil!een!volwassen!ICT2organisatie!en!een!volwassen!business!die! kostenbewuste,!juiste!keuzes!maken.!! ! Al!met!al!hadden!we!samen!redenen!genoeg!om!onze!krachten!te!bundelen!en!een! intensieve!samenwerking!aan!te!gaan.!Zo!intensief!dat!we!op!een!gegeven!moment! besloten!hebben!ons!samen!een!week!in!Dubai!terug!te!trekken.!Het!aantrekkelijke! klimaat!en!de!relatieve!nabijheid!qua!reizen!waren!belangrijke!redenen!om!juist! deze!plek!uit!te!kiezen.!Op!gepaste!afstand!van!ons!dagelijkse,!drukke!leven!hebben! we!gereflecteerd!op!alle!data,!cohesie!proberen!aan!te!brengen!tussen!de!literatuur! en!de!uitkomsten!van!de!enquête!en!onze!eigen!meningen.!Als!door!een!kijkglas! hebben!we!ons!eigen!werk!bekritiseerd.!! ! “Dubai*offers*a*kaleidoscope*of*attractions*for*visitors.*The*emirate*embraces*a*wide* variety*of*scenery*in*a*very*small*area.*In*a*single*day,*you*can*experience*everything* from*rugged*montains*and*awe3inspiring*dunes*to*sandy*beaches*(Jumeirah*Beach* Residence).* ! In!ons!onderzoek!waren!we!ook!al!op!de!kaleidoscope!van!Balogun!en!Hope!Hailey! gestuit.!Al!discussiërend!en!delibererend!kwamen!we!voor!ons!eigen!instrument!uit! op!een!vorm!die!bestond!uit!ringen!die!konden!draaien!en!in!verschillende!standen! een!ander!perspectief!gaf.!In!dat!opzicht!is!caleidoscopisch,!als!in!een!keuze!van! aspecten,!meningen,!standpunten!in!een!bepaald!domein!kenmerkend!voor!ons! onderzoek!en!onze!conclusie.!! !

!

7!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! We!willen!een!aantal!mensen,!naast!alle!geïnterviewde!experts!en!respondenten,! speciaal!bedanken!voor!hun!steun!in!het!afgelopen!jaar.!Onno!Verstegen!en!Hans! van!der!Zwaag!danken!we!voor!het!geven!van!de!opdracht,!financiële! ondersteuning!en!vervolgens!de!scherpe!en!kritische!begeleiding.!Behalve!dat!het! afgelopen!jaar!ons!veel!nieuwe!inzichten!heeft!gegeven!over!ICT2projecten!hopen! we!met!onze!projectkaleidoscope!en!het!begeleidende!boek,!dat!binnenkort! uitkomt,!een!bijdrage!te!leveren!aan!meer!succesvolle!ICT2projecten!in!onze! bedrijven.!! ! Speciale!dank!gaat!uit!naar!onze!begeleider!van!Nyenrode,!Bert!Kersten.!Zonder!zijn! eindeloze!geduld,!enthousiaste!en!stimulerende!op2!en!aanmerkingen!hadden!we! niet!tot!het!laatst!toe!verbeteringen!kunnen!aanbrengen.!Leon!Dohmen!heeft!ons! door!zijn!vragen!en!uren!discussie,!die!we!met!hem!mochten!voeren!in!Eindhoven,! geholpen!om!tot!de!kern!door!te!dringen.!Kitty!Koelemeijer!heeft!ons!door!een!min! of!meer!terloopse!tip!aan!het!conceptuele!model!geholpen.! ! Onze!families!hebben!ons!op!vele!manieren!ondersteund,!ons!vele!uren!moeten! missen,!de!kinderen!opgevangen,!boodschappen!gedaan!of!onze!eindeloze!verhalen! moeten!aanhoren.!Dank!jullie!wel.!Leny!Meertens!heeft!ons,!vanuit!een!heel!ander! perspectief,!geholpen!de!essentie!uit!de!brij!van!woorden!uit!het!drijfzand!van!ons! eigen!onderzoek!omhoog!te!tillen.!Jolanda!Faber!heeft!ons!enorm!geholpen!door! alle!teksten!te!redigeren.!Elke!taalkundige2!of!interpunctiefout!die!je!nu!nog! tegenkomt!is!volkomen!aan!onszelf!te!wijten.!! ! Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen! Breukelen,!16!januari!2013!

8! !

! !

1 Inleiding! ! Deze!thesis!vormt!de!rapportage!van!de!afstudeeropdracht!voor!onze!MBA!studie.! Het!onderzoek!is!uitgevoerd!in!opdracht!van!de!organisaties!waarvoor!wij!werken,! Delta!Lloyd!en!PGGM.!De!opdracht!valt!binnen!het!thema!ICT!en!gaat!specifiek!over! ICT2projecten!in!de!financiële!sector!(niet!alleen!Delta!Lloyd!en!PGGM)!waarbij! onder!eigen!regie!software!wordt!gebouwd.!!

1.1 Managementvraag! ICT!is!tegenwoordig!niet!meer!weg!te!denken!uit!organisaties.!De!afhankelijkheid! van!ICT!wordt!steeds!groter.!Bij!veel!financiële!instellingen!is!ICT!zo!verweven!met! de!primaire!bedrijfsprocessen,!dat!het!core!business!is!geworden.!ICT!maakt!het! mogelijk!om!nieuwe!producten!en!diensten!te!ontwikkelen.!Maar!zien!organisaties! dit!ook!zo?!Veel!organisaties!zien!ICT!juist!als!een!belemmering.!Een!belangrijke! reden!hiervan!is,!nog!steeds,!het!falen!van!veel!ICT2projecten.!Veel!ICT2projecten! verlopen!niet!op!tijd,!niet!conform!het!budget!en!leveren!niet!het!gewenste! resultaat!op!(Leliveld,!&!Jeffrey,!2003).!! ! Create your own cartoon at www.projectcartoon.com Een!illustratieve!reden!voor!mislukte!ICT2projecten!is:! Thesis Barbera en Roos

Hoe de opdrachtgever het bedoelde

Wat de projectmanager begreep

Zo heeft het projectteam het gehoord

Eerste testoplevering

Dit is wat de gebruiker wilde hebben

Zo werd de documentatie opgeleverd

De beschikbare doelarchitectuur

Dit is wat beheer kreeg

Dit was wat de klant nodig had

Uiteindelijk werd dit opgeleverd

!

Figuur)1)Illustratie)waarom)ICTaprojecten)mislukken)

!

!

9!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Er!is!in!het!verleden!al!veel!onderzoek!gedaan!naar!de!oorzaak!van!falende!ICT2 projecten!en!er!zijn!tal!van!mogelijke!oplossingen!beschreven.!Deze!oplossingen! hebben!vaak!betrekking!op!‘harde’!aspecten!als!project2!of!ontwikkelmethodiek,! impactbepaling,!projectstructuur,!change!processen,!technologie,!architectuur!etc.! Naar!onze!mening!wordt!er!te!weinig!aandacht!besteed!aan!de!‘zachte’!factoren! van!ICT2projecten,!zoals!de!mens,!onderlinge!communicatie,!samenwerking!en!het! werken!in!en!met!teams.!Dit!zijn!volgens!ons!juist!dé!factoren!die!van!grote!invloed! zijn!op!het!succes!van!een!ICT2project.!! ! In!deze!thesis!zullen!we!zowel!de!harde2!als!de!zachte!factoren!onderzoeken!die!van! invloed!zijn!op!het!resultaat!van!een!ICT2project.!De!reden!dat!wij!beide!type! factoren!onderzoeken!is,!dat!wij!vermoeden!dat!deze!factoren!elkaar!beïnvloeden.!! ! Wij!zullen!onderzoeken!welke!interventies!een!positief!effect!hebben!op!deze! factoren!en!hoe!ze!leiden!tot!een!grotere!kans!op!succesvolle!ICT2projecten.!In*deze* thesis*beperken*wij*ons*tot*ICT3projecten*in*de*financiële*wereld*waarbij*onder*eigen* regie*software*wordt*ontwikkeld.!Financiële!dienstverleners!besteden!gemiddeld! 12%!van!hun!omzet!aan!ICT!(Weill,!&!Ross,!2009,!zie!ook!bijlage!B).!Binnen!dat! budget!wordt!tussen!de!20!tot!25%!besteed!aan!vernieuwing,!de!rest!is!regulier! beheer!en!onderhoud!van!bestaande!systemen.! ! De!managementvraag!die!we!in!deze!thesis!beantwoorden!luidt:!! ! ) Wat)kan)ik,)als)opdrachtgever,)doen)om)de)kans)op)een)succesvol)ICTaproject)te) verhogen?) ) ! Het!onderzoek!dat!in!deze!thesis!is!uitgevoerd!en!beschreven,!bestaat!uit!3!fases.!In! de!eerste!fase!is!gesproken!met!experts!en!een!eerste!voorzichtige!verkenning!in!de! literatuur!uitgevoerd.!Op!basis!daarvan!is!de!onderzoeksvraag!vastgesteld,!een! conceptueel!model!beschreven!en!zijn!zeven!hoofdhypotheses!opgesteld.!! ! In!de!tweede!fase!van!het!onderzoek,!het!literatuuronderzoek,!is!uitgebreid!gezocht! naar!wetenschappelijke!artikelen!en!onderzoeken.!Aangezien!de!status!van! wetenschappelijk!onderzoek!naar!sec!ICT2projecten!niet!voldoende!resultaat! opleverde,!is!op!een!aantal!punten!het!onderzoeksveld!verbreed!naar!alle!vormen! van!projecten.!! ! 10! !

!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten!

Vanuit!het!literatuuronderzoek!is!vervolgens!een!selectie!gemaakt!van!vragen!welke! nog!onvoldoende!beantwoord!waren!c.q.!een!nadere!onderbouwing!voor!moest! worden!gevonden!in!het!exploratieve!onderzoek.!In!fase!drie!van!het!onderzoek!is! een!vragenlijst!opgesteld!en!uitgezet!onder!1200!respondenten!die!werkzaam!zijn!in! de!ICT.!Dit!is!middels!een!websurvey!gedaan.! ! De!verschillende!resultaten!van!deze!onderzoeken!zijn!samengebracht!in!een! synthese.!Daarin!zijn!conclusies!ten!opzichte!van!de!hypotheses!getrokken!en!zijn! de!antwoorden!op!de!management2!en!onderzoeksvraag!geformuleerd.! ! Tenslotte!hebben!we!op!basis!van!de!uitkomsten!van!de!verschillende!fases!van!het! onderzoek!een!eenvoudig!toepasbaar!instrument!ontwikkeld,!de! projectkaleidoscope.!Dit!instrument!meet!aan!het!begin!van!het!project!en! gedurende!het!project!de!status!van!een!aantal!factoren!die!van!invloed!zijn!op!het! project!succes.!Het!instrument!bevat!interventies!die!kunnen!worden!toegepast!om! de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!te!verhogen.!

1.1 Definities,!termen!en!begrippen! In!de!definitielijst!(hoofdstuk!11)!van!deze!thesis!is!een!samenvatting!opgenomen! van!alle!gebruikte!definities.!Onderstaande!definitie!van!‘wat!verstaan!wij!onder! succesvolle!ICT2projecten?’!is!tot!stand!gekomen!gedurende!de!eerste!fase!van!het! onderzoek!(eerste!verkenning!en!conceptueel!model).!Voor!de!leesbaarheid!van!de! komende!hoofdstukken!wordt!de!definitie!hier!alvast!opgenomen.!We!ontleden!het! geheel!eerst:! !

Definitie)succesvolle)ICTaprojecten) In!deze!thesis!is!een!ICT2project!gedefinieerd!als!een!tijdelijke!organisatievorm!die! als!doel!heeft!één!of!meer!ICT2systemen!op!te!leveren!die!nodig!zijn!om!een! product!of!dienst!voor!de!business!te!realiseren.!Het!ontwerpen,!bouwen!en! implementeren!van!ICT2systemen,!het!opleveren!van!documentatie,!het!maken!of! aanpassen!van!beheerprocessen,!het!opleiden!van!beheerders!en!het!opleiden!van! eindgebruikers,!zijn!onderdeel!van!dit!ICT2project.! ! Een!succesvol!ICT2project!definiëren!wij!als!volgt:!het!resultaat!van!het!ICT2project!is! in!de!ogen!van!de!betrokkenen!(opdrachtgever,!gebruiker,!klant,!architect,! projectteam!en!2manager)!een!meetbare!netto!verbetering!ten!opzichte!van!de! situatie!ervoor.!Dit!geldt!niet!alleen!op!het!moment!van!decharge!van!het!project,! maar!ook!circa!één!jaar!erna.!Pas!dan!kan!bepaald!worden!of!een!ICT2systeem! beheerbaar!is!en!of!het!opgeleverde!resultaat!nog!steeds!gewenst!is.!

!

11!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! In!de!definitie!is!gebruik!gemaakt!van!de!term!netto!verbetering.!Hiermee!wordt! bedoeld!dat!de!positieve2!en!negatieve!effecten!van!de!verbetering!voor!de! betrokkenen!tegen!elkaar!worden!weggestreept!en!het!resultaat!per!saldo!een! verbetering!moet!opleveren!(DeLone,!&!McLean,!2004).!Betrokkenen!kunnen!van! mening!verschillen!of!een!ICT2project!succesvol!is!of!niet.!Een!voorbeeld!van!een! negatief!effect!zijn!de!betrokkenen!die!door!een!ICT2project!hun!baan!verliezen! (denk!aan!outsourcing!van!werkzaamheden!naar!andere!gebieden).! ! In!figuur!2!worden!de!verschillende!rollen!in!ICT2projecten!in!beeld!gebracht,!zoals! ze!in!deze!thesis!worden!gebruikt:! Business,

ICT,

Opdrachtgever,

Projectmanager, Architect,

Gebruiker, Team, Klant,

) Figuur)2)Onderlinge)verhoudingen)in)ICTaprojecten)

!

! Hierbij!is!een!onderscheid!gemaakt!tussen!de!organisatie!aan!de!kant!van!de! business!en!die!van!ICT.!De!lijnen!van!opdrachtgever!en!projectmanager!zijn! onderbroken!getekend,!omdat!deze!twee!rollen!uitsluitend!gedurende!de!ICT2 projecten!aanwezig!zijn,!daarna!niet!meer.!De!andere!rollen!zijn!ook!buiten!de! tijdspanne!van!een!project!actief.!De!opdrachtgever!is!hierbij!de!eigenaar!van!het! business!proces!of!product!dat!een!verandering!ondergaat!of!dat!ondersteund!gaat! worden!met!een!nieuw!ICT2proces.!De!opdrachtgever!is!zelden!gelijk!aan!de! 12! !

!


gebruiker!die!gaat!werken!met!het!resultaat!van!het!ICT2project.!Een!enkele!keer!is! dat!wel!het!geval.!De!gebruiker!en!de!klant!kunnen!wel!dezelfde!personen!zijn.!Een! webapplicatie,!die!zowel!door!de!eindklant!als!door!de!medewerker!wordt!gebruikt! voor!het!voeren!van!een!administratie,!is!hier!een!voorbeeld!van.!In!dit!overzicht!is! de!projectmanager!meer!aan!de!ICT2kant!geplaatst.!Deze!rol!komt!in!de!praktijk!ook! voor!aan!de!business!kant,!afhankelijk!van!de!inrichting!van!de!organisatie.!! ! De!rol!van!architect!wordt!vaak!ingevuld!door!een!specifieke!functionaris,!waarbij! deze!de!inhoudelijke!kant!van!het!ICT2project!bewaakt!en!de!projectmanager!de! beheersmatige!(tijd,!geld,!kwaliteit)!kant.!Deze!rollen!lopen!soms!door!elkaar!heen.! Team!tenslotte!is!de!tijdelijk!werkbare!overeenkomst!tussen!verschillende! medewerkers!van!zowel!de!business!als!ICT.!Met!projectteam!worden!alle! bovenstaande!rollen!tezamen!bedoeld.!

1.2 Leeswijzer! Deze!thesis!is!als!volgt!opgebouwd:! Hoofdstuk!2!bevat!de!achtergronden!en!aanleiding!van!het!onderzoek.!Tevens! wordt!hierin!onze!eerste!verkenning!beschreven!die!is!uitgevoerd!door!middel!van! interviews.! Hoofdstuk!3!bevat!de!onderzoeksvraag!en!het!conceptuele!model.!In!dit!hoofdstuk! wordt!ook!de!ordening!van!de!vervolghoofdstukken!duidelijk.!Dit!hoofdstuk!wordt! afgesloten!met!de!hypotheses!op!basis!waarvan!het!verdere!onderzoek!is! uitgevoerd.! Hoofdstuk!4!bevat!een!overzicht!van!de!relevante!literatuur.!Kort!gezegd!is!dit! hoofdstuk!een!samenvatting!van!datgene!dat!anderen!al!hebben!beschreven!over! de!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten.!Dit!hoofdstuk!wordt!afgerond!met! een!samenvatting!van!alle!in!de!literatuur!gevonden!kenmerken!van!succesvolle! ICT2projecten,!afgezet!tegen!de!in!hoofdstuk!3!gedefinieerde!hypotheses.!! Hoofdstuk!5!beschrijft!op!welke!wijze!het!exploratieve!onderzoek!is!uitgevoerd,! welke!steekproef!is!genomen!en!het!verloop!van!het!onderzoek.!Daarna!worden!de! resultaten!en!de!daaraan!verbonden!conclusies!opgesomd.!! Hoofdstuk!6!is!een!samenvatting!van!alle!getrokken!conclusies!en!is!daarmee!een! synthese!ten!opzichte!van!de!hypotheses!uit!hoofdstuk!3.!Tevens!zijn!in!dit! hoofdstuk!alle!beperkingen!van!het!onderzoek!beschreven.! Hoofdstuk!7!is!tenslotte!de!synthese!van!deze!thesis,!vooral!geschreven!voor!het! management.!In!dit!hoofdstuk!wordt!een!antwoord!gegeven!op!de! managementvraag!uit!hoofdstuk!1.!! De!toegevoegde!waarde!van!deze!thesis!zit!tenslotte!in!hoofdstuk!8.!Hierin!wordt! de!projectkaleidoscope!beschreven!waarmee!opdrachtgevers!en!opdrachtnemers!

!

13!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! voor!de!start!van!het!project,!maar!ook!gedurende!het!ICT2project,!kunnen!bepalen! of!de!juiste!keuzes!zijn!gemaakt.!Indien!dit!niet!het!geval!is,!dan!geeft!het! instrument!adviezen!waarmee!de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!wordt!vergroot.!! ! Alle*teksten*die*rechts*zijn*uitgelijnd*zijn*commentaar*van*de*auteurs*of*quotes*aan* de*hand*waarvan*de*omliggende*teksten*worden*verduidelijkt.*We*realiseren*ons* dat*dit*een*thesis*is*die*een*opsomming*is*van*veel*feiten*en*inzichten.*We*hopen* door*middel*van*deze*teksten*het*geheel*toch*leesbaar*te*houden.* ! Overal!waar!in!deze!thesis!gesproken!wordt!over!‘hij’!dient!ook!‘zij’!gelezen!te! worden.!Vetgedrukte!woorden!in!de!teksten!worden!verklaard!in!de!definitielijst.! ! ! ! ! ! !

14! !

! !

2 Achtergronden!en!doelstellingen! 2.1 Achtergrond!onderzoek! Bij!zowel!Delta!Lloyd!als!PGGM!wordt!in!ICT2projecten!veel!aandacht!besteed!aan! tijd,!geld2!en!kwaliteitsbeheersing.!Het!opleveren!van!resultaten!binnen!de!grenzen! van!tijd,!geld!en!kwaliteit!vinden!wij!erg!belangrijk.!Het!merendeel!van!de! projectmanagers!in!onze!organisaties!is!zo!ook!opgevoed.!De!werkelijke!reden! waarom!een!ICT2project!wordt!uitgevoerd,!wil!hierdoor!nog!wel!eens! ondergesneeuwd!raken.!Of!het!opgeleverde!resultaat!een!verbetering!is!ten! opzichte!van!de!situatie!daarvoor,!of!het!resultaat!ingebed!is!in!de!organisatie!en!of! het!resultaat!voldoet!aan!de!verwachtingen!tijdens!de!implementatie!en!in!de!jaren! daarna,!dat!zijn!minstens!even!en!zo!niet!belangrijkere!kenmerken!van!een! succesvol!ICT2project.!! ! Door*een*scherpe*visie*van*de*business*en*haar*management,*een*sterke*discipline* plus*goede*projectmanagers*kunnen*de*totale*kosten*van*ICT3projecten*met* tientallen*procenten*worden*teruggedrongen*(Verstegen,*2012).* ! Wij!richten!ons!in!dit!onderzoek!op!het!resultaat!van!ICT2projecten!(wat!heeft!het! ICT2project!opgeleverd)!en!de!manier!waarop!het!resultaat!is!behaald!(het!proces! naar!het!resultaat!toe).!Dit!laatste!is!te!beïnvloeden.!Welke!sturing!tot!positieve! resultaten!leidt,!is!hierbij!de!vraag.!Daarnaast!zullen!we!kort!ingaan!op!het! beheersmatige!gedeelte!van!een!ICT2project.!Reden!voor!deze!tweedeling!is!dat!een! ICT2project!nog!zo!goed!ingeschat,!gepland!en!uitgevoerd!kan!zijn,!als!het!resultaat! niet!gebruikt!wordt!door!de!afnemers!omdat!de!wensen!gedurende!de!tijd! veranderd!zijn,!het!resultaat!het!klantproces!onvoldoende!ondersteunt!of!het! opgeleverde!systeem!niet!beheerbaar!is,!dan!had!de!ICT2ontwikkeling!net!zo!goed! niet!kunnen!plaatsvinden.!*

2.2 Aanleiding!onderzoek! Helaas!is!het!nog!steeds!actualiteit:!ICT2projecten!leveren!vaak!niet!wat!er!van! wordt!verwacht,!na!afronding!blijkt!de!prijs!hoger!dan!afgesproken!of!het!project! loopt!uit.!De!ICT2projecten!ondersteunen!het!klant2!of!gebruikersproces!niet!of! onvoldoende,!terwijl!dat!juist!het!bestaansrecht!is!van!ICT.!Het!moet!bijdragen!aan! de!strategie!van!een!bedrijf,!anders!had!het!project!niet!eens!mogen!starten.!Dit! falen!is!frustrerend!voor!alle!betrokkenen,!of!het!nu!de!klant,!de!aandeelhouder,! het!coöperatie!lid,!de!medewerker!of!de!bestuurder!is.!! ! Bewezen!is!dat!kleinere!projecten!een!betere!succesratio!hebben!dan!grote! projecten.!Dat!wil!zeggen!dat!projecten!die!een!budget!van!meer!dan!€!2!miljoen! !

15!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! hebben,!minder!succesvol!zijn!dan!projecten!die!minder!budget!krijgen!(The! Standish!Group,!1999).!Dit!is!echter!niet!een!statistisch!significant!betere!ratio! (Dohmen,!2012).!Ook!is!aangetoond!door!Standish!(1999)!dat!een!aantal!factoren! zoals!het!gebruiken!van!bewezen!technologie,!het!inzetten!van!doelarchitectuur!en! het!onderkennen!van!de!vooringenomenheid!van!planners!de!kans!op!succes!voor! een!project!kan!vergroten.!ICT!is!een!relatief!jong!vakgebied!(<50!jaar)!waar!in!een! hoog!tempo!wordt!gewerkt!om!tot!volledige!integratie!met!alle!andere!processen! van!de!onderneming!te!komen.!! ! De*klant*is*niet*koning.*De*koning*praat*je*naar*de*mond.*En*maak*ook*niet*de* vergissing*dat*je*klant*je*beste*vriend*is,*want*dat*is*hij*niet.*Maar*hij*is*wel*je* beste*buurman.*Die*ga*je*wel*helpen*als*er*een*boom*gesnoeid*moet*worden,* ook*als*je*geen*tijd*hebt.*(…)*(Frans*den*Boer,*2008,*bron*Harrewijn,*2009).! ! Veel!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten!lijken!zich!te!bevinden!op!het!gebied! van!de!harde!factoren!als!tijd,!geld,!technologie,!ontwikkelmethodiek!en!kwaliteit.! Goed!plannen,!goed!afspreken!wat!er!geleverd!gaat!worden,!de!juiste!technologie! kiezen,!de!juiste!ontwikkelmethodiek!toepassen!en!voldoende!geld!en!de!klus!lijkt! geklaard!(The!Standish!Group,!1999).!Desondanks!gaat!het!nog!steeds!niet!goed! (genoeg).!Ons!inziens!wordt!er!te!weinig!aandacht!besteed!aan!de!zachte!factoren! als!gedrag!en!cultuur!en!het!samenspel!tussen!harde!en!zachte!factoren.!

2.3 Eerste!verkenning! Om!onze!ideeën!over!het!onderwerp!verder!vorm!te!geven!en!aan!te!scherpen! hebben!we!met!een!aantal!vooraanstaande!personen!gesproken!in!het!vakgebied.! We!zijn!met!deze!experts!in!aanraking!gekomen!via!onze!opdrachtgevers,!onze! begeleider!en!via!ons!eigen!netwerk.!Deze!experts!hebben!ons!weer!in!contact! gebracht!met!andere!experts.!! ! Dit!heeft!ons!geholpen!om!de!onderzoeksvraag!verder!te!verdiepen!en!was!tevens! een!verificatie!of!we!niet!een!eerder!onderzoek!gingen!herhalen.!Na!deze!eerste! verkenning!hebben!we!de!onderzoeksvraag!aangescherpt!en!is!het! literatuuronderzoek!gestart.!! ! De!volgende!personen!zijn!geïnterviewd!gedurende!de!eerste!fase!van!dit! onderzoek.!Per!persoon!is!kort!aangegeven!wat!de!specifieke!reden!van!het! interview!is!geweest.!! ! ! ! 16! !


! Tabel)1)Geïnterviewde)experts)

Naam) Onno! Verstegen! Hans!van!der! Zwaag! Frans!den! Boer!

Reden) Opdrachtgever!en! probleemeigenaar! Opdrachtgever!en! probleemeigenaar! Directeur! Bisnez! Ervaringsdeskundige!t.a.v.! Management! zowel!de!harde!kant!als!de! zachte!kant!van!ICT2projecten! Erik!Boon! Eigenaar! Erik!Boon! Zelfstandig!coach!en! Coaching!&! consultant.!Zijn! Training! aandachtsgebied!is!de!zachte! ! kant!van!ICT2projecten! Leon!Dohmen! Principle! CGI! Onderzoek!naar!impact!van!ICT! Consultant! (voormalig! op!organisatieverandering!! Logica)! ! Laurenz! Promovendus! VU! Onderzoek!naar! Eveleens! Amsterdam! kosteninschattingen,! functiepuntanalyse!en! efficiencymetingen! Erald!Kulk! Promovendus! VU! Onderzoek!naar! Amsterdam! requirementscreep!en!kwaliteit! van!kostenschattingen,!werkt! bij!het!CIO!office!van!de! Overheid! Richard! Expert!Lead! PGGM! Is!bij!PGGM!verantwoordelijk! Lugtigheid! Architect! voor!het!opstellen!en!naleven! van!de!Enterprise!architectuur,! het!informatiebeleid!en!het! informatie!beveiligingsbeleid! Rob!Peters! Onderzoeker! VU! Opdrachtgever!Equity!Project,! Amsterdam! Simbiosis!project! Eltjo!Poort! Promovendus!en! CGI! Is!op!18!juni!2012! Lead!Expert! (voormalig! gepromoveerd!op!de!rol!van! Architecture! Logica)! non!functional!requirements!en! architectuur!bij!projectsucces! Chris!Verhoef! Hoogleraar!IT! VU! Jarenlang!onderzoeker!naar! Asset! Amsterdam! kenmerken!van!succesvolle!ICT2 management! ontwikkeling! Marcel!Vilain! Programma2 Nationale! Heeft!de!Theory!of!Constraints! directeur! Nederlanden! (Zwakste!Schakel)! geïmplementeerd!bij!Nationale! Nederlanden.!Dit!heeft!geleid! tot!succesvolle!ICT2projecten.! !

Functie)of)Rol) Lid!Raad!van! Bestuur! Directeur!ICT!

Instituut) Delta!Lloyd! groep! PGGM!

17!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Van!elk!interview!geven!we!hieronder!een!korte!samenvatting!(de!transcripties!van! de!interviews!zijn!in!bijlage!C!te!vinden).! ! Verstegen!benadrukt!dat!de!succesbeleving!van!de!opdrachtgever!de!belangrijkste! graadmeter!is.!Tijdens!een!aantal!begeleidings2!en!reviewsessies!in!het!proces!van! deze!thesis,!geeft!hij!aan!dat!succesvolle!ICT2projecten!worden!gevormd!door!sterk! management!met!een!visie,!een!goede!projectmanager,!een!check!op!de! requirements!door!senior!management,!betrokken!management!en!een!goede! executie!van!het!project.!Verder!heeft!het!project!er!baat!bij!als!het!niet!te!groot!is! of!wordt!opgeknipt,!waarbij!het!totale!portfolio!van!projecten!moet!worden!bezien.! De!totale!verandercapaciteit!van!de!business!en!ICT!mag!niet!worden!overschreden.! Vervolgens!noemt!Verstegen!nog!de!kwaliteit!van!de!betrokken!medewerkers,! consistentie!in!de!keuzes!van!het!management!en!het!nemen!van! verantwoordelijkheid!door!dat!management!als!factoren!die!de!kans!op!succes! vergroten.!! ! Van!der!Zwaag!onderkent!een!persoonlijk2!en!zakelijk!aspect!aan!succesvolle!ICT2 projecten.!Het!zakelijke!aspect!gaat!over!de!buitenwereld!en!de!klant!en!hoe!deze! er!beter!van!wordt.!Het!persoonlijke!aspect!zit!in!het!feit!dat!een!opdrachtgever! mee!laat!wegen!wat!het!project!voor!hem!persoonlijk!kan!bijdragen.!Geeft!een! succesvol!project!meer!aanzien,!een!grotere!kans!op!promotie?!Hij!definieert!het! wel!of!niet!succesvol!zijn!van!projecten!vanuit!de!perceptie!(succesbeleving)!van!de! belangrijkste!stakeholders.!Dit!is!te!managen,!hoewel!dit!één!van!de!lastigste! uitdagingen!is.!! !

!

18! !

!


Lugtigheid!geeft!aan!dat!de!cirkels!van!stakeholders!(van!direct!naar!minder!direct! betrokken)!en!het!aandacht!hebben!voor!deze!cirkels!van!invloed!is!op!succesvolle! projecten.!Ondanks!zijn!vele!jaren!ervaring!is!hij!nog!geen!instrument! tegengekomen!dat!een!project!anders!inschat!dan!op!budget,!tijd,!kwaliteit!en! risico’s.!Het!belang!van!architectuur!en!het!hebben!van!een!doelarchitectuur!voor! de!kans!op!succesvolle!ICT2projecten!acht!hij!groot.!Hierin!zijn!verschillende! gradaties!mogelijk,!een!project!dient!echter!altijd!bij!te!dragen!aan!de!invulling!van! deze!doelarchitectuur.!De!samenwerking!tussen!projectmanager,!opdrachtgever!en! architect!en!een!evenredige!verhouding!tussen!deze!rollen!(geen!ivoren!toren! gedrag!van!een!van!hen)!draagt!bij!aan!de!kans!op!succesvolle!ICT2projecten.! ! Poort!vertelt!dat!de!rolscheiding!tussen!projectmanagers!en!architecten!buiten! Nederland!veel!minder!strikt!zijn!dan!in!Nederland.!Hier!lijkt!de!projectmanager! vooral!een!procesmanager!en!de!architect!inhoudelijke!rol!te!hebben.!Dat!bijt! elkaar,!beide!rollen!zouden!beide!aspecten!van!projecten!moeten!kunnen! uitvoeren.!Het!hebben!van!een!doelarchitectuur!reduceert!de!mate!van! onzekerheid.!Elke!onzekerheid!die!geëlimineerd!kan!worden,!levert!een!risico2!en! daarmee!kostenverlaging!op!in!projecten.!Daarnaast!zijn!het!hebben!van!nona functional)requirements!van!grote!invloed!op!de!kans!op!succes,!zo!blijkt!uit!zijn! onderzoek.! ! Verhoef!geeft!aan!dat!over!het!algemeen!de!definitie!voor!succesvolle!projecten!het! op!tijd,!binnen!budget!en!conform!afgesproken!kwaliteit!opleveren!van!een!set!van! gebouwde!specificaties!is.!Een!methode!om!het!financiële!resultaat!te!berekenen!is! de!Netto!Contante!Waarde!(NCW).!Goede!financiële!rapportages!ontbreken!vaak!bij! projecten.!De!ontwikkelmethode!(klassieke!waterval!of!agile)!is!nauwelijks!van! invloed!op!het!uiteindelijke!resultaat.!De!juiste!mensen!zijn!echter!van!grote! invloed.!Oorzaak!van!falen!is!meestal!onkunde,!zowel!aan!de!opdrachtgevende2!als! opdrachtnemende!kant.!! ! Peters!geeft!een!doorkijk!in!de!onderzoeken!die!plaatsvinden!aan!de!VU.!De! business!case!van!het!portfolio!aan!projecten!is!belangrijker!gebleken!dan!de! business!case!van!een!individueel!project.!Tevens!is!het!kunnen!kwantificeren!van! de!resultaten!en!de!daarbij!behorende!kwalitatieve!forecasting!van!de!kosten!voor! het!management!belangrijk.!Peters!concludeert!aan!de!hand!van!zijn!jarenlange! ervaring!dat!betrokken!projectmanagers,!die!verwachtingen!goed!managen,!een! veel!grotere!kans!hebben!het!project!succesvol!te!beëindigen.!De!samenwerking! tussen!de!opdrachtgever!en!de!projectmanager!lijkt!hierbij!essentieel.!Dit!is!echter! (nog)!niet!bewezen.! !

19!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Eveleens!geeft!aan!dat!CIO’s!recentelijk!een!vragenlijst!in!twee!fases!hebben! ingevuld!voor!het!CIO!office!van!PWC.!In!eerste!instantie!gaven!ze!alle!mogelijke! succesfactoren!aan!voor!projecten.!In!de!tweede!ronde!werd!hen!gevraagd!de! succesfactoren!te!rangschikken.!Daarnaast!richtten!zij!zich!vooral!gericht!op!de! harde!kant!van!projecten.! ! Kulk!heeft!onderzoek!gedaan!naar!het!aantal!wijzigingen!dat!een!project!gedurende! de!uitvoer!van!het!project!aan!kan.!Daarbij!is!gebleken!dat!indien!er! doelarchitectuur!aanwezig!is,!er!meer!wijzigingen!geabsorbeerd!kunnen!worden.! Tevens!heeft!hij!onderzoek!gedaan!naar!kosten!onder2!en!overschattingen.!Hieruit! is!gebleken!dat!een!CMMIaniveau!van!een!IT2afdeling!niet!hoger!dient!te!zijn!dan! dat!van!de!business.!Dit!levert!namelijk!geen!voordeel!op!in!kostenschattingen.!Hij! heeft!niet!kunnen!aantonen!dat!een!hoger!niveau!CMMI!tot!betere!resultaten!leidt.! Een!team!levert!wel!betere!schattingen!op!indien!het!de!kans!krijgt!een!leercurve! door!te!maken.!! ! Vilain!vertelt!over!de!implementatie!van!de!Theory!of!Constraints!(Goldratt,!1997)! die!hij!heeft!gedaan!in!ICT2projecten.!Hierbij!wordt!het!identificeren!en!managen! van!bottle!necks!in!een!project!als!eerste!prioriteit!opgepakt.!De!hulpmiddelen!die! hierbij!worden!ingezet!zijn!het!verzamelen!van!alle!buffertijden!uit!alle!(deel)taken! of!werkpakketten!van!een!project.!Deze!buffertijden!worden!aan!het!eind!van!de! projectplanning!verzameld.!Zodra!een!taak!of!werkpakket!buffertijd!gaat!gebruiken,! wordt!geanalyseerd!wat!de!reden!hiervoor!is!en!ogenblikkelijk!actie!ondernomen.! Zo!wordt!het!gebruik!van!buffertijd!zoveel!mogelijk!beperkt.!De!natuurlijke!neiging! van!teams!en!projectmanagers!om!positief!te!zijn!over!de!toekomst!(alle!acties!in!de! toekomst!gaan!wél!volgens!planning,!we!krijgen!geen!tegenslagen)!wordt!hiermee! onderdrukt.!Opdrachtgever!en!opdrachtnemer!moeten!bij!deze!methode!open! communiceren!over!de!verwachtingen,!mogelijkheden!en!onmogelijkheden!over!en! weer.!Daarnaast!vereist!deze!methode!een!goede!plantechniek!van!de! betrokkenen.!Dit!kan!deels!gecompenseerd!worden!door!een!Masterplanner.!Vilain! geeft!aan!dat!de!opdrachtgever!de!belangrijkste!factor!is!voor!een!succesvol! project.!Eventuele!hiaten!in!het!competentiepalet!van!de!opdrachtgever!kunnen! gecompenseerd!worden!door!de!opdrachtnemer.!! ! Den!Boer!geeft!zijn!visie!op!opdrachtgevers!van!projecten.!Vaak!zijn!het! lijnmanagers!die!het!project!er!maar!even!bij!doen,!met!onvoldoende!prioriteit.!Een! goede!opdrachtgever!wordt!echter!badend!in!het!zweet!wakker!bij!het!idee!dat!het! niet!goed!gaat!met!het!project.!Een!projectmanager!kan!veel!invloed!uitoefenen!op! een!opdrachtgever,!zolang!de!positie!van!de!projectmanager!onafhankelijk!is.!

20! !

!


Volgens!Den!Boer!managet!een!succesvolle!projectmanager!vooral!de! voorspelbaarheid!van!het!project.!Als!hij!maar!tijd!genoeg!krijgt,!en!niet!tien! projecten!tegelijkertijd!hoeft!de!doen,!kan!met!focus!naar!het!resultaat!worden! toegewerkt.! ! Boon!legt!de!theorie!over!teamsamenstellingen!aan!de!hand!van!het!DISC2model!uit! en!de!bijbehorende!gedragsstijlen.!Inzicht!in!drijfveren!van!alle!betrokkenen!voor!de! opdrachtnemer!is!daarbij!behulpzaam.!Hiermee!kan!de!projectmanager!interventies! op!onderlinge!verhoudingen!inzetten.!Dit!blijkt!effectief!te!zijn!en!de!kans!op! succesvolle!projecten!te!vergroten.!Zelfsturende!teams!kunnen!goed!werken,! zolang!de!feedbackloop!goed!wordt!ingezet!en!de!teamsamenstelling!regelmatig! wisselt.!Medewerkers!werken!beter!indien!er!vertrouwen!is.!Verantwoordelijkheid! geven!en!nemen!plus!draagvlak!creëren,!zijn!taken!van!een!leider,!of!dit!nu!de! opdrachtgever!of!–nemer!is.!Het!bespreekbaar!maken!van!daadwerkelijk!gewenst! en!ongewenst!gedrag!helpt!zowel!het!individu!als!het!team!hierbij.!! ! Met!Dohmen!zijn!verschillende!gesprekken!gevoerd.!In!de!verkenningsfase!van!dit! onderzoek!heeft!hij!zijn!methode!van!het!meten!van!sturing!en!resultaat!plus!het! verband!tussen!deze!twee!uitgelegd.!In!zijn!onderzoek!is!aangetoond!dat!een!beter! gewaardeerde!sturing!en!samenwerking!een!hoger!resultaat!van!het!project! oplevert.!De!sturingsverbetering!in!de!kritische!zone!(van!5,4!naar!5,8!op!een!102 puntsschaal)!levert!een!resultaatverschil!van!4.6!naar!6.3!op.!! ! Dohmen!heeft!als!voorlopige!conclusie!van!zijn!onderzoek!dat!succes!wordt! beïnvloed!door!drie!typen!factoren:! - omgevingsfactoren! - menselijke!factoren!! - technische!factoren.! Wij!hanteren!deze!indeling!in!het!vervolg!van!deze!thesis,!omdat!wij!ervan! overtuigd!zijn!dat!deze!factoren!een!grote!invloed!hebben!op!het!succes!van!het! ICT2project.!! ! Concluderend!uit!de!verkennende!interviews!stellen!wij!dat!er!veel!invalshoeken! zijn!om!succesvolle!projecten!te!definiëren.!In!tegenstelling!tot!de!eerste!definities! die!we!vonden!over!tijd!en!geld!blijkt!het!samenspel!tussen!een!voor!hun!taak! uitgeruste!opdrachtgever!en!opdrachtnemer,!het!hebben!van!een!doelarchitectuur,! actief!verwachtingenmanagement/!stakeholdermanagement!door!de! projectmanager!en!inzicht!in!de!gedragskenmerken!van!het!team!als!belangrijkste! kenmerken!te!worden!genoemd.!Tot!nu!toe!is!geen!wetenschappelijk!onderzoek! !

21!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! gedaan!naar!interventies!die!deze!kenmerken!zodanig!beïnvloeden!dat!de!kans!op! een!succesvol!ICT2project!wordt!vergroot.!! ! !

Vanuit!de!verkenning!zijn!de!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten! door!ons!als!volgt!samengevat,!in!willekeurige!volgorde:! • goede!en!betrokken!opdrachtgever! • professionele!opdrachtnemer! • proportionele!sturing! • werken!onder!doelarchitectuur! • actief!verwachtingenmanagement! • actief!stakeholdermanagement! • op!tijd,!binnen!budget,!conform!specificaties!leveren! • een!team!waarvan!de!gedragskenmerken!bekend!zijn!en!de!opdrachtnemer! interventies!kan!plegen!op!de!onderlinge!verhoudingen.! !

2.4 Beoogd!doel!onderzoek! Dit!onderzoek!heeft!tot!doel!inzicht!te!verschaffen!in!de!belangrijkste!kenmerken! van!succesvolle!ICT2projecten!en!interventies!te!bepalen!die!de!kans!op!succes! vergroten.!Op!basis!van!deze!resultaten!maken!we!een!instrument,!een! projectkaleidoscope.!Met!deze!kaleidoscope!kan!bepaald!worden!of!er!een!kans!is! dat!het!te!starten!of!al!lopende!ICT2project!het!gewenste!resultaat!gaat!opleveren.! Dit!is!een!toevoeging!op!de!harde!projectstarteisen!die!bijvoorbeeld!in!de!business! case,!audits!of!de!Clinger!Cohen!Act!(Raines,!1996)!worden!gesteld.!De!kaleidoscope! bevat!tevens!interventies!die!de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!vergroten.!Het! instrument!is!bruikbaar!voor!PGGM!en!Delta!Lloyd!maar!ook!bij!andere!organisaties.!!

!

22! !

! !

3 Onderzoeksvraag! !

3.1 Onderzoeksdoelstelling! Met!dit!onderzoek!willen!we!bereiken!dat!er!meer!inzicht!komt!in!de!belangrijkste! kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten!en!hoe!opdrachtgever!en!–nemer! voorafgaand!aan!een!project,!maar!ook!tijdens!een!project,!deze!kenmerken! kunnen!meten!en!kunnen!bijsturen.!We!ontwikkelen!hiervoor,!op!basis!van!de! uitkomsten!van!dit!onderzoek,!een!praktisch!toepasbaar!instrument.!Door!het! inzetten!van!deze!projectkaleidoscope!kunnen!ICT2projecten!in!de!toekomst! succesvoller!worden!uitgevoerd!dan!nu!het!geval!is.! ! In!dit!hoofdstuk!wordt!de!vraagstelling!geformuleerd!en!op!basis!van!een!beperkte! literatuurstudie!een!conceptueel!model!uitgewerkt.!Vanuit!dit!model!en!een! vereenvoudiging!daarvan!wordt!vervolgens!de!rest!van!het!onderzoek!uitgevoerd.!

3.2 Vraagstelling! Op!basis!van!de!eerste!verkenning!is!de!onderzoeksvraag:! ) Wat)zijn)de)belangrijkste)kenmerken)van)succesvolle)ICTaprojecten)en)welke) interventies)hebben)een)positief)effect)op)de)kans)op)succes?) ) De!hierbij!door!ons!geformuleerde!subvragen!zijn:! - wanneer!is!sprake!van!een!succesvol!ICT2project?! - heeft!de!doelstelling!van!een!project!invloed!op!het!succes!van!het!ICT2project?! - welke!methoden,!technieken!en!projectaanpak!zijn!van!invloed!op!een! succesvol!ICT2project?! - welke!elementen!uit!de!omgeving!van!een!project!zijn!van!invloed!op!een! succesvol!ICT2project?! - wat!zijn!de!belangrijkste!eigenschappen!van!een!succesvol!projectteam?!

3.3 Basis!conceptueel!model! Een!conceptueel!model!is!een!schematische!weergave!van!het!probleem,!bestaande! uit!variabelen!of!begrippen!(de!vakken)!en!verbanden!(pijlen).!Aan!de!hand!van! deze!vereenvoudigde!weergave!van!de!werkelijkheid!voeren!we!systematisch!ons! onderzoek!uit.!Het!conceptueel!model!is!een!visuele!weergave!van!een!theorie.! Deze!theorie!geeft!een!mogelijke!verklaring!wat!het!probleem!is!en!kan!inzicht! geven!in!mogelijke!dominante!kenmerken.!Door!een!analyse!aan!de!hand!van!een! conceptueel!model!kan!gezocht!worden!naar!kenmerken!van!succesvolle!ICT2 projecten!en!naar!interventies!om!de!kans!op!succes!groter!te!maken.!! ! !

23!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Binnen!het!wetenschappelijke!kader!van!ICT2projecten!zijn!nog!niet!heel!veel! conceptuele!modellen!voorhanden.!Onze!zoektocht!naar!een!voor!deze!thesis! bruikbaar!concept!leverde!geen!bruikbare!modellen!op.!Een!eigen!model!vanaf!nul! beginnen!is!een!arbeidsintensief!proces.!We!hebben!hier!wel!een!aantal!pogingen! toe!gedaan,!deze!voldeden!echter!niet!aan!onze!eisen.!We!zijn!tot!de!keuze!van! onderstaand!basis!conceptuele!model!gekomen!door!een!aanbeveling!van!Kitty! Koelemeijer,!kerndocent!van!de!afstudeermodule!waarbinnen!deze!thesis!tot!stand! is!gekomen.!Dankzij!haar!tip!hebben!we!gekeken!welke!conceptuele!modellen!in! het!vakgebied!van!productontwikkeling!beschreven!zijn.!Daarbij!zijn!we!vrij!snel! gestuit!op!een!model!dat!is!beschreven!door!Brockman,!Rawston,!Jones!en!Halstead! (2010).!! ! In!dit!model!kwamen!we!een!aantal!voor!ons!belangrijke!begrippen!tegen!die!van! belang!zijn,!zo!denken!wij,!in!succesvolle!ICT2projecten.!Dit!model!hebben!we! enigszins!aangepast!om!het!goed!te!laten!passen!bij!onze!onderzoeksvraag.! Productontwikkeling!heeft!dan!wel!veel!overeenkomsten!met!ICT2projecten,!een! aantal!specifieke!factoren!komen!vooral!in!ICT2projecten!voor,!denken!wij.!!

3.4 Conceptueel!model!van!dit!onderzoek! Brockman,!Rawston,!Jones!en!Halstead!(2010,!zie!ook!bijlage!D)!hebben!een! exploratief!model!beschreven!naar!aanleiding!van!een!kwantitatief!en!kwalitatief! onderzoek!bij!acht!bedrijven!en!de!teams!die!in!die!bedrijven!werkten!aan! productontwikkeling.!Wij!hebben!ten!opzichte!van!het!oorspronkelijke!model!een! aantal!toevoegingen!gedaan,!aangegeven!door!vette,!rode!tekst,!en!hebben! producttype!vervangen!door!projecttype.!! ProjecBechniek:)projec=ype0 )doelarchitectuur00 )duur0ontwikkeling0 )aantal0wijzigingen00

Organisatorische-variabelen:/cultuur/mate-van-formaliteit/bureaucra7e)bedrijfstak0 )strategische0belang0van0ICT0

Sturing:/teamnormen)zachte0afspraken0 )opdrachtgever/0pdrachtnemer0 Groepsdenken-

Interne-nieuwe-projectpresta7e:/teamlid-tevredenheid)succesbeleving0

Interpersoonlijkesamenhang-

Cross/func7onele-variabelen:/integra7e/poli7ek-overwicht-van-een-afdeling-

Iden7teitOndersteuning-doel-door0 ICT)awareness0

Figuur)3)Conceptueel)model)voor)het)onderzoek)

24! !

Externe-nieuwe-projectpresta7es:/winstgevendheid/marktsucces-door000)invulling0kwan;ta;eve0BC0 000)invulling0kwalita;eve0BC0

!


!

Tevens!hebben!we!voor!dit!moment!de!positieve!of!negatieve!invloed!van!de! verschillende!moderatoren!weggelaten.!We!zullen!in!het!onderzoek!bepalen!of!er! een!positief!of!negatief!effect!is!en!daar!conclusies!aan!verbinden.!Tenslotte!hebben! we!de!Externe!en!Interne!projectprestaties!dichter!naar!elkaar!toegebracht!ten! opzichte!van!het!oorspronkelijke!model,!aangezien!voor!ons!deze!twee!factoren! samen!bepalen!of!een!ICT2project!gekenmerkt!kan!worden!als!succesvol!of!niet.! ! Deze!factoren!en!moderatoren!hebben!we!vervolgens!geordend!door!deze!in!te! delen!in!de!volgende!onderdelen:!! 1. Succes!van!het!ICT2project! 2. Projecttechniek! 3. Projectomgeving! 4. Projectteam.!! Reden!voor!deze!ordening!is!de!versimpeling!tot!het!hogere!abstractieniveau!van! ‘mens!(4)’,!‘organisatie!(3)’!en!‘techniek!(2)’.!Het!vervolg!van!deze!thesis!is!aan!de! hand!van!deze!ordening!vormgegeven.! ProjecEechniek:" 6projecEype" 6doelarchitectuur"" 6duur"ontwikkeling" 6aantal"wijzigingen" Sturing:" 6teamnormen" 6zachte"afspraken" 6opdrachtgever/0pdrachtnemer"

Organisatorische"variabelen:" 6cultuur" 6mate"van"formaliteit/bureaucra;e" 6bedrijfstak" 6strategische"belang"van"ICT"

3" "

2"

Interpersoonlijke" samenhang"

Cross6func;onele"variabelen:" 6integra;e" 6poli;ek"overwicht"van"een"afdeling"

4"

Groepsdenken" "

" " 1"

Externe"nieuwe"projectpresta;es:" 6winstgevendheid" 6marktsucces"door" """6invulling"kwan;ta;eve"BC" """6invulling"kwalita;eve"BC" Interne"nieuwe"projectpresta;e:" 6teamlid"tevredenheid" 6succesbeleving"

Iden;teit"

Ondersteuning"doel"door" ICT6awareness"

Figuur)4)Geordend)conceptueel)model)

!

! In!de!komende!paragrafen!worden!de!vier!geordende!onderdelen!stuk!voor!stuk! uitgelegd.! ! ! !

!

25!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 3.4.1 Succes!van!het!ICT"project!(1)! ! ! ! ! ! ! ! ! !

! ! ! ! !

! !

! !

! ! !

! ! ! ! ! ! ! !

! ! 1!

! Veel!opdrachtgevers!kijken!naar!het!binnen!budget,!tijd!en!volgens!specificaties! opleveren!van!een!project.!De!opdrachtgever!van!een!ICT2project!wordt!in!zijn! succesbeleving!ook!beïnvloed!door!zijn!klanten!en!gebruikers.!De!invloed!van!de! verschillende!groepen!van!betrokkenen!op!de!opdrachtgever!cumuleert!tot!een! succesbeleving!van!de!opdrachtgever!die!we!kunnen!meten.! ! Het!projectdoel!is!het!resultaat!dat!het!ICT2project!moet!opleveren.!In!de!business! case!(BC)!voor!een!ICT2project!is!het!projectdoel!beschreven,!de!kosten!om!dat!doel! te!bereiken!en!de!baten!die!daarmee!behaald!gaan!worden.!Het!projectdoel!geeft! aan!wat,!wanneer!moet!worden!opgeleverd.!Het!projectdoel!moet!helder!zijn! gedefinieerd!en!door!alle!stakeholders!eenduidig!worden!geïnterpreteerd.!Pas!als! dit!het!geval!is,!kunnen!keuzes!worden!bepaald!voor!de!projecttechniek! (projectaanpak!en!projectmethodiek).!! ! Bij!de!start!van!het!project!staat!het!projectdoel!vast.!In!theorie!wijzigt!dit!doel!niet! gedurende!het!ICT2project.!In!de!praktijk!blijkt!echter!dat!dit!vaak!gebeurt.!De!mate! waarin!dit!gebeurt,!kan!het!succes!van!het!ICT2project!beïnvloeden.! ) Externe!nieuwe!projectprestaties! De!vier!externe,!nieuwe!projectprestaties!gaan!over!de!redenen!waarom!een!ICT2 project!nodig!is!en!in!hoeverre!die!gehaald!worden.!Hierbij!gaat!het!om!de!business! case!van!de!ICT2projecten,!zowel!kwalitatief!als!kwantitatief.!Klanttevredenheid!is! hierbij!de!onderliggende!factor.!Zonder!klanttevredenheid!wordt!het!resultaat!van! het!project!niet!afgenomen!of!gebruikt,!waardoor!de!kwalitatieve!of!kwantitatieve! business!case!variabelen!niet!kunnen!worden!waargemaakt.!! ! Nieuwe*producten*leveren*niet*altijd*‘klanttevredenheid’*op.*Voorbeeld*hiervan*is* een*medewerker*die*wordt*gedwongen*met*een*bepaald*HRM3systeem*te*werken* omdat*zijn*werkgever*dat*heeft*geïmplementeerd.*Sommige*handelingen,*zoals*het* vastleggen*van*afwijkende*roosters,*worden*niet*goed*ondersteund*in*dergelijke* pakketten,*de*klant*(medewerker)*is*hier*het*‘slachtoffer’*van.* ! ! ! !

26! !

!


Interne!nieuwe!projectprestaties! De!twee!interne!projectprestaties!gaan!over!de!mate!van!tevredenheid!van!de! verschillende!soorten!teamleden.!Belangrijke!leden!zijn!hierbij!de!opdrachtgever,!de! betrokken!gebruikers!en!hun!achterban!en!de!beheer2!en!ontwikkelteams.!De! succesbeleving!van!de!betrokkenen!bij!de!uitgevoerde!ICT2projecten!op!het! moment!van!implementatie,!is!hierbij!belangrijk.!Maar!ook!in!de!periode!daarna,!als! het!product!dat!het!ICT2project!heeft!opgeleverd!in!beheer!is,!is!hierbij!belangrijk.! ! Tevredenheid*van*ontwikkelaars*is*noodzakelijk*voor*het*succes*van* systeemontwikkeling*(Subramanhyam,*Weisstein,*&*Krishnan,*2010).* 3.4.2 Projecttechniek!(2)! 2"

" " " " " " " " "

" " " " "

" "

" "

" " " " " " " "

" " "

! De!projecttechniek!bestaat!in!ons!model!uit!de!aanpak!en!de!daarbij!behorende! regie!en!organisatie!van!projecten,!methoden!en!technieken.!De!aanpak!is!de!vorm! die!wordt!gekozen!om!een!ICT2project!te!realiseren.!Elk!project!is!uniek!en!daarom! vraagt!elk!project!om!de!juiste!aanpak.!Deze!aanpak!is!afhankelijk!van!het!resultaat! dat!met!het!ICT2project!gerealiseerd!moet!worden!en!van!diverse!elementen!uit!de! projectomgeving.!De!keuzes!die!gemaakt!worden!voor!de!projectaanpak!hebben! invloed!of,!en!hoe,!het!project!succesvol!kan!zijn.!Daarmee!is!het!projecttype!al!een! moderator!op!zich.!Om!het!conceptuele!model!voorlopig!eendimensioneel!te! houden!zijn!de!verschillende!moderatoren,!zoals!aantal!wijzigingen!of! doelarchitectuur,!op!dit!moment!niet!losgetrokken.!! ! Er*zijn*organisaties*waarbij*de*gebruikte*methodiek*en*technologie*een*gegeven*is.* In*plaats*van*deze*factor*als*middel*in*te*zetten*om*het*projectresultaat*te*bereiken,* wordt*het*als*een*doel*op*zich*gebruikt*(“wij*scrummen*hier”).*Dit*kan*een*negatief* effect*hebben*op*het*resultaat*van*het*ICT3project.** ! Het!projecttype!in!deze!thesis!is!steevast!een!ICT2project.!Het!projecttype!heeft!een! positieve2!of!negatieve!invloed!op!de!externe!en!interne!prestaties.!Verplichte! projecten!(de!‘moetjes’!van!deze!wereld)!waarbij!de!kwantitatieve!business!case! vaak!ook!negatief!is,!hebben!een!veel!lagere!acceptatie!door!opdrachtgever!en! opdrachtnemer,!terwijl!een!ICT2projecten!voor!een!nieuw!product!waarvan!de! verwachting!is!dat!het!meteen!rendabel!is,!veel!gewilder!zijn.! !! " "

!

27!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Het!ontbreken!van!een!doelarchitectuur!speelt!een!rol!bij!de!beheerbaarheid!van! ICT2projecten.!Reden!hiervoor!is!het!aantal!wijzigingen!dat!nodig!is!om!te!komen!tot! een!resultaat.!Onder!doelarchitectuur!zijn!er!minder!wijzigingen!nodig.! ! Een!onderdeel!dat!is!toegevoegd!aan!dit!model!is!de!duur*van*ontwikkeling.!De! wereld!staat!niet!stil.!Vanaf!het!moment!dat!de!klant!zijn!wens!tot!ondersteuning! door!middel!van!ICT!heeft!geformuleerd!tot!het!moment!van!de!daadwerkelijke! implementatie!daarvan,!kan!de!wens!verder!worden!aangescherpt!en!kunnen!grote! en!kleine!wensen!worden!toegevoegd.!Het!wel!of!niet!inwilligen!van!deze! wijzigingen!heeft!invloed!op!het!resultaat!van!het!ICT2project.! Tot!in!welke!mate!gehoor!kan!worden!gegeven!aan!het!toevoegen!van! requirements!(aantal*wijzigingen)!gedurende!de!ontwikkeling!en!op!welk!moment! moet!er!een!halt!worden!geroepen!aan!het!inwilligen!van!extra!wensen?!Hier!zijn!in! de!literatuur!verschillende!rekenmodellen!voor!gevonden.!Het!verband!tussen!de! duur!van!de!ontwikkeling!en!het!aantal!gehonoreerde!wijzigingen!is!aangetoond!en! is!negatief!(Kulk,!2009,!zie!verder!paragraaf!4.4.4).! ! Daar!waar!vroeger!ICT2systemen!op!zichzelf!stonden!en!weinig!interactie!hadden! met!andere!ICT2systemen,!is!het!tegenwoordig!zo!dat!veel!ICT2systemen!met!elkaar! verbonden!zijn!en!gegevens!met!elkaar!uitwisselen.!Niet!alleen!ICT2projecten!zijn! hierdoor!technisch!complexer!geworden.!Ook!het!stakeholdermanagement!en!de! communicatie!is!complexer!geworden!omdat!al!snel!meerdere!partijen!(onder! andere!verschillende!business!eigenaren)!betrokken!zijn!in!één!ICT2project.!Dit! heeft!invloed!op!de!uitkomst!van!het!ICT2project.!Deze!invloed!dient!niet!verward!te! worden!met!cross2functionele!invloed!(zie!hieronder).! 3.4.3 Projectomgeving!(3)! " " " " " " " " "

" " " " "

3" "

" " "

" "

" "

" " " " " " " "

! De!projectomgeving!heeft!een!grote!invloed!op!het!project.!De!projectomgeving! bestaat!uit!drie!componenten:!organisatorische!variabelen,!cross2functionele! variabelen!en!ICT2awareness.!Een!van!de!elementen!uit!de!projectomgeving,!die! invloed!uitoefent!op!het!ICT2project,!is!de!cultuur!van!de!organisatie.!Als!het!niet!de! doelstelling!van!het!ICT2project!is!om!deze!te!veranderen,!dan!zal!het!project!de! cultuur!van!de!organisatie!als!een!gegeven!moeten!beschouwen!en!in!de!keuze!voor! de!projecttechniek!hier!rekening!mee!moeten!houden.!! " "

28! !

!


Organisatorische!variabelen! Bij!organisatorische!variabelen!als!bedrijfscultuur,!mate!van!bureaucratie,! bedrijfstak!en!het!belang!van!ICT!voor!het!kunnen!behalen!van!de!strategische! doelen!van!de!organisatie!is!bepalend!hoe!de!verschillende!afdelingen!met!elkaar! omgaan.!Onder!cultuur!binnen!een!bedrijf!wordt!de!mate!van!hiërarchische! gevoeligheid!geschaard.!Hofstede!(1998)!noemt!dat!onder!andere!machtsafstand.! In!verschillende!culturen!is!de!mate!waarin!medewerkers!worden!aangemoedigd! verantwoordelijkheid!te!nemen,!processen!te!verbeteren!en!samen!te!werken! anders.!De!mate*van*formaliteit*en*bureaucratie!gaat!over!bijvoorbeeld!IT2regels!en! Business!Architectuur:!in!hoeverre!zijn!er!regels!waaraan!projecten!zich!moeten! houden!en!zijn!deze!verankerd!in!formele!procedures!of!is!deze!kennis!verankerd!in! de!medewerkers?!! ! De!bedrijfstak!is!de!context!waarbinnen!het!ICT2project!plaatsvindt.!Afhankelijk!van! de!bedrijfstak!is!een!ICT2project!meer!of!minder!belangrijk.!In!de!in!deze!thesis! onderzochte!bedrijfstak!van!de!financiële!dienstverlening!is!het!primaire!proces!niet! meer!denkbaar!zonder!ICT!of!ICT2projecten.!! ! Een*effectenhandelaar*bij*PGGM*of*Delta*Lloyd*kan*geen*transacties*uitvoeren*als* de*applicatie*Bloomberg*niet*beschikbaar*is.* ! Het!strategische*belang!van!ICT!binnen!een!organisatie!is!daarmee!afhankelijk!van! de!mate!waarin!het!behalen!van!de!business!doelen!afhankelijk!is!van!ICT.!! ! Cross9functionele!variabelen! In!de!Cross2functionele!variabelen!is!de!mate!van!integratie!van!business!en!ICT! belangrijk.!We!tonen!aan!dat!een!partnership!en!co2creatie!(Wierdsma,!1999)!tot! betere!resultaten!zullen!leiden.!Aannames!over!het!resultaat!en!vooroordelen!van! de!omgeving!die!niet!direct!betrokken!is!bij!de!daadwerkelijke!ontwikkeling,!zijn!van! invloed!op!de!beleving!van!het!eindresultaat.!De!mate!van!betrokkenheid!van!alle! stakeholders!bij!het!team!is!daarmee!van!belang.!! ! Bij*veel*bedrijven*worden*ICT3investeringsvraagstukken*nog*geïsoleerd*gezien* van*de*business*(Kersten,*2011).! ICT9awareness! ICT2awareness!in!het!gehele!bedrijf!draagt!positief!bij!aan!de!identiteit!en! ontwikkeling!van!de!identiteit!voor!ICT2ontwikkelteams!(Kersten,!2011).!In!het! verleden!was!ICT!een!ondergeschoven!kindje!in!veel!bedrijven.!Het!waren!‘de!nerds’! die!technische!hoogstandjes!maakten!waar!gebruikers!geen!behoefte!aan!hadden.! De!eerste!applicaties!waren!moeilijk!te!bedienen,!je!moest!als!gebruiker!bijna!een! !

29!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! wiskundig!technicus!zijn!om!de!software!juist!te!laten!werken.!Omdat!ICT!in!die!tijd! zo!klein!en!nog!relatief!onbelangrijk!was!voor!de!rest!van!de!organisatie,!konden!de! daadwerkelijk!zichtbaar!aan!de!winst!bijdragende!afdelingen!de!dienst!blijven! uitmaken.!Sinds!ICT!een!wezenlijk!onderdeel!is!geworden!van!de!strategie!van!veel! bedrijven!neemt!zowel!de!afnemer!van!ICT!als!de!ICT2afdeling!zelf!dit!onderdeel!van! het!bedrijf!serieus.!Een!dag!zonder!ICT!is!tegenwoordig!een!dag!geen!productie!in! veel!bedrijven.!! ! Als*ICT*de*steun*geniet*van*het*management*en*directie,*tot*en*met*de*Raad*van* Bestuur*aan*toe,*zullen*medewerkers*graag*bij*een*projectteam*horen.*Succesvolle* ICT3projecten*stralen*dan*ook*af*op*jou*als*teamlid.*! 3.4.4 Projectteam!(4)! " " " " " " " " "

" " " " "

" "

4"

" "

" " " " " " " "

" " "

! Met!de!keuze!voor!de!teamsamenstelling!wordt!een!ICT2project!daadwerkelijk! ingericht.!De!keuzes!zijn!voor!een!groot!deel!afhankelijk!van!factoren!uit!de! projectomgeving!zoals!cultuur!van!de!organisatie,!het!type!opdrachtgever!en!relatie! met!stakeholders.!Kennis,!competenties,!diversiteit!aan!teamleden!en! persoonlijkheden!die!nodig!zijn!om!het!gewenste!resultaat!(het!projectdoel)!te! realiseren!spelen!eveneens!een!belangrijke!rol.!! ! Sturing! Binnen!de)factor!sturing!zijn!een!drietal!componenten!opgenomen.!In!projecten,!die! je!kunt!zien!als!tijdelijk!werkbare!overeenkomsten!(Wierdsma,!&!Swieringa,!2002),! moeten!Teamnormen!worden!gevormd.!Een!team!dat!zich!bezig!houdt!met! ontwikkeling!als!onderdeel!van!ICT2projecten,!is!multidisciplinair,!gespecialiseerd!en! heel!divers.!Het!is!een!tijdelijk!team,!waarbij!teamleden!vaak!voor!onderdelen! gedurende!de!doorlooptijd!van!het!project!worden!ingezet.!Of!dit!al!dan!niet!voor! alle!werkuren!(fulltime)!wordt!gedaan!is!afhankelijk!van!de!benodigde!inzet.! Teamleden!die!niet!voor!(bijna)!alle!werkuren!aan!een!project!zijn!toegewezen,! hechten!zich!minder!makkelijk!aan!de!identiteit!van!het!team!of!hebben!daar! invloed!op,!tenzij!ze!vanuit!een!hiërarchische!positie!of!politiek!dominante!afdeling! komen.!Binnen!dit!kader!worden!zachte)afspraken!gemaakt.!! ! " "

30! !

!


Opdrachtgever!en!opdrachtnemer)zijn!binnen!projecten!belangrijke!rollen.! Opdrachtgever!komt!hier!opnieuw!voor,!terwijl!deze!rol!onder!Projectomgeving!is! geschaard.!Het!gaat!hier!sec!om!de!sturing!door!de!opdrachtgever!en!de! samenwerking!met!de!projectmanager.!In!dit!conceptuele!model!zullen!teams!die! door!de!opdrachtgever!en!projectmanager!vanaf!het!begin!worden!gestuurd!op!het! bepalen!en!vasthouden!aan!teamnormen!en!die!goed!voorbeeldgedrag!zien!van! opdrachtgever!en!projectmanager,!een!voorsprong!hebben!in!het!behalen!van!de! doelen!dan!die!teams!die!niet!zodanig!worden!aangestuurd.!Teams!waarin!de!klant! en!de!achterban!van!de!gebruiker!goed!vertegenwoordigd!zijn,!hebben!een!betere! succesratio!dan!teams!die!requirements!van!de!gebruiker!‘over!de!muur!gegooid! krijgen’!en!het!daarna!maar!moeten!uitzoeken.!Het!betrekken!en!betrokken!houden! van!stakeholders!die!niet!direct!productie!leveren!binnen!het!team,!maar!wel!door! hun!invloed!daarbuiten!van!belang!zijn,!is!hierbij!van!invloed!op!het!succes.!! ) Interpersoonlijke!samenhang! Interpersoonlijke!samenhang!is!de!hechtheid)van)het)team!en!de!bereidheid!om! met!elkaar!samen!te!werken.!De!mate!van!dominantie!in!de!organisatorische2!en! cross2functionele!variabelen!is!van!invloed!op!de!interpersoonlijke!samenhang!in!dit! conceptuele!model.!Indien!deze!samenhang!groot!is,!zullen!ICT2projecten!als! onderdeel!van!het!invullen!van!de!strategie!van!het!bedrijf,!een!betere!kans!van! slagen!hebben!dan!als!deze!samenhang!laag!is.! De!beheerafdelingen!zijn!vaak!de!ondergeschoven!kindjes!(Verniers,!2005).!Alle! andere!afdelingen,!inclusief!die!afdelingen!die!de!ICT2ontwikkeling!doen,!hebben! politiek!meer!macht!dan!een!willekeurige!beheerafdeling.) ! Groepsdenken! Onder!groepsdenken!wordt!in!dit!model!verstaan!het!wederzijds!herkennen!en! erkennen!van!elkaars!motieven!om!mee!te!werken!aan!dit!project.!Afhankelijk!van! de!groep!kan!groepsdenken!ook!negatief!zijn.!Dit!komt!omdat!dan!de! verantwoordelijkheid!voor!het!totale!resultaat!door!een!individu!binnen!de!groep! wordt!overgelaten!aan!de!totale!groep,!oftewel!de!anderen.!De! gemeenschappelijke!verantwoordelijkheid!voor!het!succes!van!ICT2projecten!is!een! van!de!factoren!waarop!gestuurd!kan!worden.!Wanneer!ICT2projecten!mislukken! lijkt!in!de!praktijk!vaak!niemand!verantwoordelijk!te!zijn!en!wijst!iedereen!naar! elkaar!(Poels,!2007).!Een!sterke!sturing!op!het!totale!resultaat!en!het!aanspreken!op! de!individuele!verantwoordelijkheid!van!elk!groepslid!kan!dit!effect!teniet!doen.! ! ! !

!

31!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Identiteit! Een!gezamenlijke!identiteit!van!het!totale!team!dat!de!ICT2projecten!bewerkstelligt,! heeft!een!positief!effect.!Betrokken!zijn!bij!succesvolle!ICT2projecten!straalt!goed!af! op!de!medewerker,!het!team,!de!afdeling!en!ook!het!bedrijf.!Zowel!klant!als! medewerker!wil!daar!onderdeel!van!uit!maken.!Hoe!meer!de!bijdrage!van!het! individu!bij!succesvolle!ICT2projecten!zichtbaar!is,!hoe!beter!het!is!voor!de! werktevredenheid!van!die!medewerker.!Onder!identiteit!valt!ook!het!kunnen! incasseren!van!het!succes!van!de!individuele!bijdrage.!Hiervoor!is!het!noodzakelijk! dat!elke!stakeholder!zich!bewust!is!wat!deze!bijdrage!is!en!welke!verwachtingen!de! anderen!hierover!hebben.!!

3.5 Hypothese! Op!basis!van!het!eerste!verkennende!onderzoek!en!het!conceptuele!model!hebben! we!een!aantal!hypotheses!geformuleerd.!Onze!hoofdhypothese!is!dat!we!aan!de! hand!van!de!status!of!stand!van!een!aantal!belangrijke!kenmerken!bij!aanvang!van! een!ICT2project!en!gedurende!een!ICT2project!kunnen!bepalen!of!een!project!een! succes!wordt!of!niet.!In!tegenstelling!tot!het!alleen!meten!op!tijd,!geld!en!kwaliteit! gaan!wij!er!vanuit!dat!het!meten!van!een!aantal!kenmerken!op!het!gebied!van! mens,!organisatie!en!techniek!een!indicatie!kan!zijn!of!een!project!een!succes!zal! worden!of!niet.!! ! Onze!hypotheses!zijn!dat!projectsucces!afhankelijk!is!van:!

Projecttechniek)

Projectsucces)

) Tabel)2)Hypotheses)

32! !

PS.! Mate!waarin!de!doelstelling!van!het!project!samenhangt!met!de!strategie! van!de!organisatie:! a. Dit!heeft!invloed!op!de!business!case!en!haalbaarheid!van!het! project! b. Het!type!project!beïnvloedt!de!succesbeleving!! ! PT1.!Het!hebben!en!vasthouden!aan!een!doelarchitectuur!omdat:! a. De!voorspelbaarheid!van!de!duur!van!een!project!wordt!groter!met! het!(verder)!invullen!van!de!doelarchitectuur! i. Doelarchitectuur!die!uitgaat!van!‘proven!technology’,!heeft! een!hogere!kans!op!succes!omdat!deze!minder!zal!uitlopen! en!van!hogere!kwaliteit!is,!dit!heeft!invloed!op!de!business! case! b. Doelarchitectuur!zorgt!voor!minder!wijzigingen!gedurende!het! project! ii. In!doelarchitectuur!is!gekozen!voor!technologie!die!zich!in!

Projectteam)

Projectomgeving)

!

!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! de!markt!en!in!de!organisatie!al!bewezen!heeft.!Gedurende! het!project!zullen!zich!daardoor!geen!wijzigingen!voordoen! die!te!maken!hebben!met!de!techniek! PT2.!Het!gebruiken!van!de!goede!aanpak!en!methodieken:! a. Een!aanpak!en!methodiek!die!past!bij!het!type!project!en!bij!de! cultuur!van!de!organisatie,!beïnvloedt!het!resultaat!van!het!project! in!positieve!zin! ! PO.!Een!aantal!omgevingsvariabelen!zoals!politieke)dominantie!van!de! gebruikersorganisatie!en!de!mate!waarin!eindgebruikers!(de!klant)! participeren!in!het!ICT2project:! a. als!ICT!van!strategisch!belang!wordt!gezien!binnen!de!organisatie! zal!er!een!gelijkwaardige!dialoog!ontstaan!tussen!wat!de!gebruikers! willen!en!ICT!kan!leveren! b. beheer!zal!bij!een!gelijkwaardige!verhouding!(geen!politieke! dominantie!van!een!business!afdeling)!haar!eisen!en!wensen! kunnen!laten!invullen!in!het!project,!waardoor!het!resultaat!ook! daadwerkelijk!in!beheer!genomen!kan!worden! c. hoe!intensiever!de!gebruikersbetrokkenheid!hoe!hoger!de!kans!op! een!succesvol!ICT2project.!Bijvoorbeeld:!bij!een!ICT2project!waarbij! sprake!is!van!co2creatie!tussen!de!klant!en!het!projectteam!is!de! kans!op!succes!hoger!dan!bij!een!ICT2project!waarbij!dit!niet!het! geval!is! d. cultuur!van!de!organisatie!bepaalt!de!voorkeursaanpak!van! projecten! ! PM1.!de!opdrachtgever!en!opdrachtnemer! a. dienen!over!bepaalde!kerncompetenties!te!beschikken! b. dienen!elkaar!aan!te!vullen!qua!competenties!en!werken!samen! c. de!opdrachtgever!dient!zich!de!probleemeigenaar!te!voelen! PM2.!team:! a. een!team!van!specialisten!dat!elkaar!aanvult,!samenwerkt!en! compenseert!! b. tegengestelde!belangen!in!een!team!zorgen!voor!een!beter! eindresultaat,!zolang!er!consensus!bereikt!kan!worden!! PM3.!sturing!van!het!project:! a. een!goede!sturing!heeft!een!positieve!invloed!op!de!succesbeleving! van!het!project! b. een!goede!sturing!van!het!project!tempert!het!aantal!wijzigingen! 33!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! gedurende!het!project,!managet!de!verwachtingen!waardoor! doorlopend!het!beeld!van!het!opgeleverde!resultaat!zo!dicht! mogelijk!bij!het!uiteindelijke!resultaat!blijft! c. de!gekozen!aanpak!voldoet!aan!de!verwachtingen!van!de! omgeving.!Twee!voorbeelden!hierbij!zijn:! i.!! Bij!een!gebruikersgroep!die!globaal!kan!specificeren!is!het! verstandig!om!te!kiezen!voor!een!aanpak!waarbij!snel! voorbeelden,!prototypes!of!‘proof!of!concepts’!opgeleverd! kunnen!worden!zodat!de!gebruiker!kan!beoordelen!of!de! gekozen!richting!goed!is! ii.! Wettelijke2!of!verplichte!projecten!zijn!gebaat!bij!een!aanpak! waarbij!gegarandeerd!kan!worden!date!het!resultaat!op!tijd! opgeleverd!wordt.!

! Bovenstaande!hypotheses!zijn!de!leidraad!voor!de!rest!van!ons!onderzoek.!Welke! interventies!gedaan!moeten!worden!door!de!betrokkenen!om!de!kans!op! succesvolle!ICT2projecten!te!verhogen!is!de!volgende!stap!op!weg!naar!onze! projectkaleidoscope.!

!

34! !

! !

4 Literatuuronderzoek! ! We!bepalen!in!dit!hoofdstuk!de!status!in!de!literatuur!ten!aanzien!van!de! kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten!op!basis!van!recente!proefschriften,! artikelen!en!boeken.!!

4.1 Vraagstelling! De!onderzoeksvraag!van!deze!thesis!en!de!daaraan!gerelateerde!subvragen!zijn!het! uitgangspunt!voor!het!literatuuronderzoek:!! ! ) Wat)zijn)de)belangrijkste)kenmerken)van)succesvolle)ICTaprojecten)en)welke) interventies)hebben)een)positief)effect)op)de)kans)op)succes?) ) ! De!hierbij!door!ons!geformuleerde!subvragen!zijn:! - projectsucces:)Wanneer!is!sprake!van!een!succesvol!ICT2project?! - projectsucces:)Heeft!de!doelstelling!van!een!project!invloed!op!het!succes!van! het!ICT2project?! - projecttechniek:)Welke!methoden,!technieken!en!projectaanpak!zijn!van! invloed!op!een!succesvol!ICT2project?! - projectomgeving:)Welke!elementen!uit!de!omgeving!van!een!project!zijn!van! invloed!op!een!succesvol!ICT2project?! - projectteam:)Wat!zijn!de!belangrijkste!eigenschappen!van!een!succesvol! projectteam?!! ! We!zijn!tot!deze!subvragen!gekomen!op!basis!van!de!eerste!verkenning!zoals! beschreven!in!hoofdstuk!2!en!het!beschreven!conceptuele!model!uit!hoofdstuk!3.!! ! In!de!afgelopen!jaren!is!kwantitatief!onderzoek!gedaan!naar!succesvolle!ICT2! projecten.!Hierbij!valt!op!dat!er!verschillende!definities!worden!gehanteerd!van!wat! succesvol!is.!Erald!Kulk,!een!van!de!geïnterviewden,!zei!dat!als!je!de!status!van!het! wetenschappelijke!onderzoek!naar!ICT2projecten!mag!vergelijken!met!de!stand!van! de!geneeskunde!we!met!ICT!‘nog*in*de*tijd*van*de*kwakzalvers*zitten’.!Dit!blijkt!uit! het!literatuuronderzoek,!zoals!dat!in!dit!hoofdstuk!aan!de!orde!komt.!Het!is! versnipperd!en!soms!van!matige!kwaliteit.!De!afgelopen!paar!jaar!is!veel! gepubliceerd!op!deelgebieden!van!ICT2projecten.!!

!

35!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! !

4.2 Methode! Er!is!een!aantal!recent!verschenen!proefschriften!aanwezig!op!het!gebied!van!het! meten!van!projectsucces.!Van!daaruit!is!het!onderzoek!verder!uitgebreid!naar! artikelen.!De!gebruikte!databases!zijn!EBSCOhost!en!Elsevier!Science!Direct.! Gebruikte!zoekcriteria!waren!in!het!Engels:!‘project!success’,!‘project!management! success’,!‘criteria!project!success’,!‘factors!project!succes’!en!‘project!failure’.!Via!de! literatuurlijsten!van!een!aantal!artikelen!werden!andere!gerelateerde!artikelen! gevonden!en!bestudeerd.!Alle!artikelen!werden!na!beoordeling!van!de! samenvatting!beoordeeld!op!relevant!of!niet!relevant.!Relevante!artikelen!werden! vervolgens!volledig!gelezen!en!voorzien!van!korte!samenvatting!voor!die!delen!die! van!toepassing!zijn!op!het!onderwerp!van!deze!thesis.!Waar!mogelijk!hebben!we! aansluiting!gezocht!bij!(management)theorieën!die!binnen!het!jargon!en! organisatietaal!van!onze!bedrijven!gangbaar!zijn.!

4.3 Resultaten!succes!van!het!ICT"project! ! ! ! ! ! ! ! ! !

! ! ! ! !

! !

! !

! ! ! ! ! ! ! !

! ! !

! ! 1!

! !

De!resultaten!van!het!literatuuronderzoek!worden!hieronder!besproken!aan!de! hand!van!de!vier!gebieden!van!het!conceptuele!model.! ! In!deze!paragraaf!wordt!aan!de!hand!van!literatuuronderzoek!een!antwoord! gezocht!op!de!subvragen:! ! !

Wanneer)is)sprake)van)een)succesvol)ICTaproject?) !

! !

Heeft)de)doelstelling)van)een)project)invloed)op)het)succes)van)het)ICTaproject?) !

! De!eerste!vraag!bestaat!uit!twee!delen.!Eerst!zal!de!definitie!van!een!project! worden!omschreven,!gevolgd!door!de!definitie!van!succes.!Daarna!wordt!er! ingegaan!op!succesbeleving!van!de!opdrachtgever.!Tenslotte!wordt!de!andere! subvraag!beantwoord.!

36! !

!


!

4.3.1 Definitie!van!een!project! PRINCE21!beschrijft!een!project!als!een!tijdelijke!organisatievorm!die!is!opgezet!met! als!doel!één!of!meer!producten!op!te!leveren!volgens!een!gespecificeerde!business! case.!De!business!case!is!de!zakelijke!rechtvaardiging!voor!het!project.!In!de! business!case!wordt!aan!het!begin!en!gedurende!het!project!gedefinieerd!voor! welke!resultaten!welke!kosten!in!welke!periode!dienen!te!worden!gemaakt!om! welke!baten!te!behalen,!zowel!kwantitatief!als!kwalitatief.!Het!doel!van!een!ICT2 project!hoort!beschreven!te!zijn!in!de!business!case!(PRINCE2).!De!inzet!van!ICT! wordt!immers!gelegitimeerd!via!deze!business!case.!Naast!de!bijdrage!van!het!ICT2 project!aan!het!uiteindelijk!doel!(bijdrage!aan!de!strategie!van!het!bedrijf),!horen! kwantitatieve!aspecten!als!tijd!en!budget!in!de!business!case!beschreven!te!zijn.! De!definitie!van!een!project!volgens!de!Nederlandse!Competentie!Baseline!(NCB)! versie!3!van!de!International!Project!Management!Association!(IPMA)!is:!‘Een* project*is*een*geheel*van*activiteiten*om*in*een*tijdelijke*organisatie,*binnen* gestelde*condities,*een*vooraf*gedefinieerd*resultaat*te*bereiken’*(Hesselman,!&! Groen2Waterreus,!2007).! Volgens!de!Project!Management!Body!of!Knowledge!(PMBOK)!van!de!Project! Management!Institute!(PMI)!is!de!definitie!van!een!project:!‘Een*project*is*een* tijdelijke*inspanning*om*een*uniek*product,*dienst*of*resultaat*te*maken.’! Ondanks!deze!verschillende!definities!zijn!er!overeenkomsten!in!de!kenmerken!van! een!project.!Dit!zijn:! - een!project!is!een!bewuste!keuze! - een!project!heeft!een!vooraf!gedefinieerd!eindresultaat! - een!project!is!uniek! - een!project!is!gerechtvaardigd! - een!project!is!afgebakend,!tijd!en!middelen!zijn!beperkt! - een!project!is!een!tijdelijke!organisatie! - een!project!heeft!één!opdrachtgever!en!één!projectleider! - een!project!levert!een!resultaat!op! - het!projectresultaat!levert!een!bijdrage!aan!een!hoger!(strategisch)!doel! - een!project!kent!een!duidelijk!begin!en!einde.!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 1

!

!Bron:!http://www.brinkman2uitgeverij.nl/upload/product/Inleiding998c1f.pdf!

37!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 4.3.2 Succes! Volgens!PRINCE22!is!de!klassieke!definitie!van!projectsucces:!‘on!time!–!on!spec!–!on! budget’,!ofwel!het!project!is!succesvol!als!het!op!tijd!volgens!specificatie!wordt! opgeleverd!binnen!het!budget.!In!een!andere!definitie!wordt!projectsucces! omschreven!als!‘de*mate*waarin*het*beoogde*resultaat*in*de*ogen*van*de* opdrachtgever*overeenkomt*met*het*werkelijk*geleverde*resultaat’!(Hesselman,!&! Groen2Waterreus,!2007).!! ! De!modernere!definitie!gaat!volgens!PRINCE2!een!stap!verder!en!houdt!rekening! met!alle!stakeholders:!‘Een*project*is*succesvol*als*alle*betrokken*partijen*tevreden* zijn*met*het*bereikte*resultaat’.!Onder!alle!partijen!wordt!verstaan:!de! opdrachtgever,!de!gebruiker,!de!leveranciers!en!de!projectmedewerkers.!! ! Als*je*deze*moderne*definitie*van*PRINCE2*leest*dan*kan*een*project*met*enorme* budgetoverschrijdingen*succesvol*zijn.*Is*het*resultaat*goed*en*alle*betrokken* partijen*zijn*tevreden,*dan*is*het*project*blijkbaar*toch*een*succes.*Hetzelfde*geldt* voor*de*doorlooptijd*van*het*project.*Blijkbaar*kan*een*project*twee*keer*zo*lang* duren*als*bedacht,*als*iedereen*achteraf*maar*tevreden*is*maakt*dat*niet*uit.* ! Mogelijke!succesfactoren!voor!de!verschillende!belanghebbenden!zijn:!! - de!baten!van!het!projectresultaat!overstijgen!de!projectkosten!(positieve! business!case)!en!zijn!conform!de!verwachtingen!(opdrachtgever)!! - het!resultaat!voldoet!aan!de!vooraf!gestelde!criteria!en!is!‘fit!for!use’! (gebruikers)! - een!positief!rendement!op!de!bestedingen!(leverancier)! - het!werk!is!plezierig!en!draagt!bij!aan!de!eigen!ontwikkeling! (projectmedewerkers).!! In!de!literatuur!is!veel!geschreven!over!projectsucces,!niet!over!succesvolle!ICT2 projecten.!Projectsucces!is!onderdeel!van!de!gebruikte!definitie!voor!succesvolle! ICT2projecten.!Hierbij!gaat!het!onveranderlijk!over!het!meten!van!tijd,!kosten,! functionaliteit!en!soms!ook!kwaliteit!ten!opzichte!van!het!oorspronkelijke!plan!(El! Emam,!&!Koru,!2008).!! ! Sinds!een!aantal!jaren!is!er!ook!een!tegenbeweging!te!vinden!in!de!literatuur.!Men! zou!eenvoudig!kunnen!geloven,!op!basis!van!de!beschikbare!literatuur,!dat! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 2

!http://www.biss.nl/publicaties/succes%20met%20prince2.html!

38! !

!


projecten!gedoemd!zijn!te!mislukken!zolang!men!uitgaat!van!de!oorspronkelijke! planning!en!budgetten.!Gedurende!het!verloop!van!een!project!zullen!de!wensen!en! eisen!met!een!aan!zekerheid!grenzende!waarschijnlijkheid!veranderen!en! aangepast!worden.!Dit!is!van!invloed!op!de!planning!en!de!afgesproken!budgetten.! Daarom!is!het!bijna!onmogelijk!om!aan!het!begin!van!een!project!een!goede! inschatting!af!te!geven!op!basis!waarvan!achteraf!het!succes!gemeten!kan!worden! (De!Bakker,!Boonstra,!&!Wortmann,!2010).!! ! Additionele!kenmerken!die!men!in!ogenschouw!kan!nemen,!zijn!bijvoorbeeld!de! effectiviteit!van!de!projectuitvoering,!de!impact!van!het!projectresultaat!op!de! klant,!directe!business!en!organisatiesucces!van!het!project!of!het!project!is! onderdeel!van!een!groter!geheel!om!klaar!te!zijn!voor!de!toekomst!(Shenhar!et!al.,! 2001).!! ! In!de!literatuur!worden!projectsucces!en!projectmanagementsucces!veelvuldig!door! elkaar!heen!gebruikt!(projectmanagementsucces!is!niet!alleen!het!succes!van!de! projectmanager!maar!van!alle!betrokkenen!bij!de!sturing!van!het!project,!ook! bijvoorbeeld!de!opdrachtgever).!Er!is!echter!een!groot!verschil!tussen!deze!twee! termen.!Projectmanagementsucces!gaat!over!het!proces!hoe!te!komen!tot!een! projectresultaat!zoals!tijd!en!budget,!maar!zegt!niets!over!het!resultaat!zelf.!! ! “Is*het*mogelijk*dat*een*projectmanager*wel*succes*heeft*ondanks*dat*het* projectsucces*uitblijft?*Andersom*kan*ik*het*me*voorstellen*dat*een*project*tot*een* succesvol*resultaat*heeft*geleid*maar*de*projectmanager*het*proces*om*daar*te* komen*niet*succesvol*heeft*beleefd”,*aldus*Dohmen* * Projectsucces!zegt!wel!iets!over!het!resultaat.!De!volgende!definities!zijn!hier! verhelderend!in:!‘A!project!is!an!achievement!of!a!specific!objective,!which!involves! a!series!of!activities!and!tasks!which!consume!resources’.!Vervolgens!is! projectmanagementsucces!gedefinieerd!als!‘the!process!of!controlling!the! achievement!of!the!project!objectives!by!applying!a!collection!of!tools!and! techniques’!(Munns,!&!Bjeirmi,!1996).!Projectsucces!is!vervolgens!te!definiëren!als! een!positief!resultaat!op!middellange!termijn!nadat!het!project!beëindigd!is,!met! een!klantgeoriënteerd!resultaat!(Papke2Shields,!Beise,!&!Quan,!2010).!! ! Er!is!een!duidelijk!onderscheid!tussen!projectsuccesfactoren!en!2criteria.!Factoren! zijn!zaken!die!beïnvloed!kunnen!worden!om!de!kans!op!waarschijnlijkheid!van! succes!te!vergroten!(of!te!verkleinen)!en!de!combinatie!van!factoren!heeft!invloed! op!de!kans!op!succes.!Criteria!daarentegen!zijn!normen!waar!een!project!aan!moet!

!

39!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! voldoen!om!daadwerkelijk!een!succes!genoemd!te!worden.!Deze!kunnen! afhankelijk!zijn!van!diegene!die!het!project!meet!(Müller,!&!Turner,!2007,!Belassi,!&! Tukel,!1996).!! ! Onderzoek!onder!software!engineers,!projectmanagers!en!accountmanagers!voor! de!klant!heeft!aangetoond!dat!de!beschikbare!functionaliteit!op!het!moment!van! implementatie!en!de!daarbij!behorende!kwaliteit!van!hetgeen!was!opgeleverd!als! het!belangrijkste!resultaat!van!het!project!wordt!gezien!(Agarwald,!&!Rathod,! 2006).!Verder!onderzoek!onder!programmeurs!en!projectmanagers!geeft!hun! perspectief!op!wat!zij!denken!dat!eindgebruikers!van!ontwikkelde!systemen!zouden! zien!als!projectsucces.!Daaruit!bleek!dat!het!voldoen!aan!de!requirements!en!de! bruikbaarheid!van!het!systeem!belangrijk!worden!gevonden.!De!beheerbaarheid! wordt!ook!genoemd,!op!de!zevende!plek,!na!het!afleveren!op!tijd,!binnen!budget!en! met!een!hoge!kwaliteit.!Beheerbaarheid!is!pas!in!de!periode!na!oplevering!van!het! project!meetbaar,!bij!het!gebruik!van!het!resultaat!(Procaccino,!&!Verner,!2009).!! ! Een*project*dat*‘mislukt’*volgens*de*standaard*normen*kan*leergeld*zijn*geweest* voor*een*volgend*project.*Er*zijn*goede*voorbeelden*waarbij*een*risicovol*project* toch*gestart*is,*ondanks*dat*de*kans*op*slagen*heel*klein*was.*De*opgedane*kennis* was*dan*input*voor*een*wel*geslaagde*business*case.*Hadden*we*ooit*een*man*op*de* maan*kunnen*laten*landen*zonder*talloze*leergeldprojecten?*(vrij*naar*Shenhar,* Dvir,*Levy,*&*Maltz,*2001)! 4.3.3 De!succesbeleving!van!de!opdrachtgever! Niet!alleen!heeft!de!opdrachtgever!een!belangrijke!rol!in!het!ICT2project,!ook!de! mate!waarin!het!resultaat!van!het!project!van!invloed!is!op!zijn!persoonlijke! doelstelling!bepaalt!de!mate!van!betrokkenheid.!! ! Als*een*promotie*afhangt*van*het*succes*van*het*project,*dan*zal*de*opdrachtgever* veel*meer*aandacht*en*tijd*aan*het*project*willen*besteden.* ! In!de!beschrijving!van!het!conceptuele!model!is!al!gewezen!op!het!feit!dat!de! opdrachtgever!wordt!beïnvloed!door!zijn!stakeholders!voor!wat!betreft!de! succesbeleving.!Een!project!wordt!niet!als!succesvoller!ervaren!door!de! opdrachtgever!als!het!volgens!origineel!plan!wordt!geleverd.!Het!voldoen!aan!de! (ondertussen!gewijzigde)!specificaties!wel!(Basten,!Joosten,!&!Mellis,!2011).! 4.3.4 Strategie!en!ICT"project! Wat!is!de!verandering!die!met!het!ICT2project!moet!worden!bewerkstelligd?!Goed! geformuleerde!doelen!zijn!een!belangrijke!sleutel!tot!het!bereiken!van!een!

40! !


!

succesvolle!verandering!(Coert!Visser,!2004).!Effectieve!veranderdoelen!zijn! bereikbaar,!ineffectieve!zijn!dat!niet.!Het!is!van!belang!om!bij!de!start!van!een!ICT2 project!goed!na!te!denken!over!het!doel!dat!met!het!projectresultaat!wordt! gediend.!Welke!bijdrage!heeft!het!projectresultaat!aan!de!strategische!doelen!van! de!organisatie?!! ! Dat!de!relatie!van!het!projectresultaat!met!het!strategische!doel!van!de!organisatie! van!groot!belang!is,!blijkt!ook!uit!het!volgende:!door!het!Amerikaanse!congres!is!in! 1996!de!Clinger2Cohen!Act!aangenomen.!Het!doel!van!deze!wet!is!als!volgt! beschreven:!‘…National*Defence*Authorization*Act*and*Division*E*of*the*Clinger3 Cohen*Act*of*1996,*also*known*as*the*Information*Technology*Management*Reform* Act,*intended*among*its*many*purposes*to*“reform*acquisition*laws*and*information* technology*management*of*the*Federal*Government”.*The*Clinger3Cohen*Act*was* implemented*to*ensure*that*agencies*improve*the*initial*capital*planning*process*for* large*acquisitions*to*develop*realistic*cost,*schedule*and*performance*goals*that*are* tied*directly*to*agency*strategic*mission*goals*within*available*budget*resources’.! Deze!wet!is!geïmplementeerd!om!ervoor!te!zorgen!dat!er!een!realistische!planning! en!budget!werd!gemaakt!voor!grote!ICT2projecten!en!om!te!waarborgen!dat!de! doelstelling!van!het!ICT2project!gerelateerd!was!aan!de!strategische!doelstellingen! van!de!organisatie.! ! ! Missie%

SMART@doelen%

Projecten%

50%% thuiswed@ strijden%1e% team%met% showband%

Contracteren% van%een%goede% amateurband%

Grotere% naamsbekend @heid%in%de% regio%

Langlopende% contracten% hoofdsponsors%

Meer% toeschouwers% bij%wedstrijden%

Abstracte%doelen%

Posi9e%1e% team%bij%de% eerste%vijf% van%klasse%A%

Twee% spelers%uit% 1e%team%in% na9onale% team%

Organiseren%van% tweejaarlijks% regionaal% toernooi%

20%%meer% overdekte% zitplaatsen% tribune%

Behalen% interna9onaal% diploma%van% trainer%en% assistent%trainer%

Figuur)5)Een)voetbalclub:)verbindingen)tussen)de)strategie)en)projecten)) (Poels,!2006)!

Contracten% met%een% loop9jd%van% 3%jaar%i.p.v.% 0,5%jaar%

Verwerven%van% belangstelling% bij%(oud)leden% en%bedrijfsleven%

!

!

!

41!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Rosser!(1996)!geeft!aan!dat!er!een!expliciete!link!moet!zijn!tussen!businessdoelen! en!IT!inspanning:!‘The*IS*organization*must*take*responsibility*for*demonstrating*the* alignment*between*what*is*being*accomplished*with*IT*and*what*the*business*units* require*to*be*done.*It*is*important*that*IS*organizations*illustrate*this*connection* even*if*the*business*units*make*the*key*decision.’!Hij!geeft!daarbij!aan!dat!het! belangrijk!is!voor!de!demonstratie!en!communicatie!van!alignment!een!expliciete! link!te!laten!zien!tussen!businessdoelen!en!de!ICT2projecten.! ! Soms!is!de!relatie!van!het!projectdoel!met!de!strategische!doelen!van!de! onderneming!niet!altijd!even!helder.!Een!ICT2project!dat!een!migratie!van!een! bestaande!applicatie!moet!uitvoeren!omdat!de!leverancier!de!huidige!versie!van! het!database!managementsysteem!niet!meer!ondersteunt,!is!zinvol!en!moet!voor! een!bepaalde!tijd!uitgevoerd!zijn,!maar!heeft!niet!een!duidelijke!relatie!met!de! strategische!doelen!van!de!onderneming.!Toch!is!deze!relatie!er!wel!degelijk!al!is! het!indirect.!Het!op!orde!hebben!en!houden!van!de!eigen!bedrijfsvoering!zodat!de! continuïteit!voor!de!klanten!gewaarborgd!is,!is!vaak!opgenomen!in!de!strategische! doelen!van!de!onderneming.! ! Toch!is!de!kans!dat!dit!project!voldoende!aandacht!krijgt!en!gemotiveerde! teamleden!heeft!aanzienlijk!kleiner!dan!bij!een!ICT2project!dat!een!systeem!bouwt! ter!ondersteuning!van!een!nieuw!product!voor!een!nieuwe!markt.! !

Om!ervoor!te!zorgen!dat!een!dergelijk!project!voldoende!aandacht!krijgt!en! gemotiveerde!medewerkers!heeft,!zal!de!juiste!projectcommunicatie!(element!uit! organisatievorm/teamsamenstelling)!en!juiste!projectmanager!gekozen!moeten! worden!(Turner,!&!Müller,!2006).!Zij!hebben!in!hun!literatuuronderzoek!de! bevinding!gedaan!dat!projectmanagers!zelf!niet!als!succesfactor!worden!genoemd.!! ! Daarentegen!worden!de!competenties!van!effectieve!leiders!wel!als!bepalend! geacht!voor!succes!van!organisaties!(zie!verder!in!paragraaf!0).!Dit!gecombineerd! levert!de!conclusie!op!dat!effectieve!projectmanagers!wel!degelijk!van!invloed!zijn! op!de!kans!op!realisatie!van!succesvolle!ICT2projecten.! 4.3.5 Conclusie!kenmerken!succesvol!ICT"project! Op!de!vraag!wanneer!een!project!succesvol!is!of!de!doelstelling!van!een!project! invloed!heeft!op!het!succes,!kan!uit!de!literatuur!geconcludeerd!worden!dat:! ! ! ! ! 42! !


! Projectsucces) Kenmerken)

Tabel)3)Kenmerken)projectsucces)

S1. wanneer!de!doelstelling!van!een!ICT2project!een!duidelijke!relatie! heeft!met!de!strategische!doelen!van!de!organisatie,!dan!is!de!kans!op! succes!hoger!dan!als!deze!relatie!minder!duidelijk!is! S2. een!project!binnen!een!bepaalde!tijd!moet!worden!afgerond,!anders! wordt!de!succesbeleving!lager.!Afhankelijk!van!de!hoeveelheid!tijd!die! nodig!is!voor!een!project,!moet!tussentijds!een!meetbaar!zichtbaar! resultaat!worden!opgeleverd! S3. het!resultaat!op!moment!van!implementatie!voldoet!aan!de! verwachtingen! S4. het!resultaat!kan!afwijken!qua!specificaties!ten!opzichte!van!de! oorspronkelijke!specificaties! S5. het!project!conform!afgesproken!tijdslijnen!en!budget!is!opgeleverd! S6. het!project!een!positieve!business!case!heeft!en!haalt! S7. de!verwachtingen!van!vooral!de!opdrachtgever!worden!ingevuld! S8. het!proces!om!te!komen!tot!het!resultaat!meeweegt!in!de!beoordeling! van!de!projectmanager! S9. het!resultaat!van!het!project!beheerbaar!is! S10. het!resultaat!van!het!project!een!meetbaar!onderwerp!is.!

! Deze!conclusie!komt!bijna!helemaal!overeen!met!de!definitie!van!een!succesvol!ICT2 project!die!wij!naar!aanleiding!van!de!verkenningsfase!hebben!opgesteld:! ! ‘Het*resultaat*van*het*ICT3project*is*in*de*ogen*van*de*betrokkenen*een*meetbare* verbetering*ten*opzichte*van*de*situatie*ervoor.*Dit*geldt*niet*alleen*op*het*moment* van*decharge*van*het*project,*maar*minimaal*nog*tot*één*jaar*erna.’* ! Er!is!zeer!beperkte!literatuur!of!resultaten!in!onderzoek!gevonden!of!een!project! minimaal!één!jaar!na!decharge!door!de!betrokkenen!nog!steeds!als!succesvol!wordt! gezien.!Uit!de!literatuur!blijkt!dat!de!volgende!interventie!kan!worden!gedaan!om! de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!te!verhogen:! ! Projectsucces) Interventie)

Tabel)4)Interventie)projectsucces)

!

communiceer!aan!alle!stakeholders!zo!duidelijk!mogelijk!wat!de!relatie!is! met!de!strategische!doelen!van!de!organisatie.!Met!name!als!de!relatie! indirect!is!(bijv.!implementatie!van!wet2!en!regelgeving),!is!dit!juist!van! belang!om!het!team!gemotiveerd!te!houden.! !

43!


4.4 Resultaten!projecttechniek! 2"

" " " " " " " " "

" " " " "

" "

" "

" " " " " " " "

" " "

" "

In!deze!paragraaf!wordt!door!middel!van!literatuuronderzoek!een!antwoord! gezocht!op!de!volgende!subvraag:! ! ! Welke)methoden,)technieken)en)projectaanpak)zijn)van)invloed)op)een)succesvol) ICTaproject?)

!

!

4.4.1 Projecttype! Volgens!Storm,!&!Vuijck!(2008)!zijn!er!vier!typen!projecten!te!onderkennen:! - strategische!projecten! - operationele!projecten! - innovatieve!projecten! - samenwerkingsprojecten.! ! Het!type!verschilt!per!project!en!is!onder!andere!afhankelijk!van!de!in!te!vullen! strategie.!In!paragraaf!4.4.5.1!van!dit!hoofdstuk!tonen!we!aan!dat!het!projecttype! van!invloed!is!op!de!keuze!van!de!projectaanpak!en!op!de!keuze!van!de! projectmanager.! ! Alle*projecttype*kunnen*ook*in*de*variant*Wettelijk*of*Verplicht*voorkomen.*Dit*zijn* projecten*waarbij*de*drijfveer*niet*zozeer*uit*de*organisatie*zelf*komt*maar*de* noodzaak*voor*het*project*van*buitenaf*wordt*opgelegd.*Vaak*is*het*enige*verband* dat*gelegd*kan*worden*met*de*strategie*van*de*organisatie*het*voortbestaan*of* compliancy*van*diezelfde*organisatie.* 4.4.2 Aanwezigheid!van!een!doelarchitectuur! ICT2doelarchitectuur!is!de!set!van!genomen!beslissingen!over!ICT!en!keuzes!binnen! een!organisatie!waarmee!de!onzekerheid,!risico’s!en!daarmee!gepaard!gaande! kosten!voor!ICT2projecten!en!beheer!gereduceerd!worden.!Dit!in!tegenstelling!tot! tien!jaar!geleden,!toen!architectuur!nog!vooral!werd!gezien!als!een!abstractieniveau! en!verzameling!ontwerpbeslissingen!(Poort,!2012).!Architectuur!gaat!over!oplossing! voor!het!business!vraagstuk!in!ICT2termen,!nu!en!in!de!toekomst.!Procesontwerp,! welk!platform,!welke!software(taal),!mate!van!integratie!met!andere!applicatie!zijn!

44! !

!


allemaal!vraagstukken!die!door!Architectuur!worden!beantwoord.!Daarmee!geeft! Architectuur!antwoord!op!de!vraag!hoe!het!wat!van!de!business!wordt!ingevuld.!In! ICT2doelarchitectuur!zijn!deze!keuzes!gemaakt,!min!of!meer!onafhankelijk!van!een! eerdere!specifieke!businessvraag,!maar!vooral!op!basis!van!de!strategie!van!de! organisatie!en!de!invulling!daarvan!door!ICT.!Onderdeel!van!ICT2doelarchitectuur!is! de!standaardset!van!zogenaamde!non2functional!requirements!die,!afhankelijk!van! de!vereiste!beschikbaarheid,!integriteit!en!vertrouwelijkheid!van!de!door!de! business!gevraagde!functionele!requirements,!dienen!te!worden!ingevuld.! ! “Wat*is*het*verschil*tussen*een*IT3architect*en*een*terrorist?*Met*een*terrorist*kun*je* onderhandelen”*aldus*Kersten*(2012).* ! Uit!onderzoek!(Poort,!2012)!is!gebleken!dat!het!invullen!van!non2functionele! requirements!niet!van!invloed!is!op!projectsucces.!Het!invullen!van!het!specifieke! non2functionele!requirement!‘modificeren’3!als!’kritisch!en!belangrijk’,!is!een! indicator!dat!er!niet!opgeleverd!wordt!wat!de!gebruiker!verwacht!(Poort,!2012).! Mogelijke!reden!hiervoor!is!dat!de!gebruiker!vooraf!niet!heeft!kunnen!aangeven! wat!de!functionele!eisen!precies!waren!en!dat!heeft!ondervangen!door!een!deel! van!het!op!te!leveren!systeem!modificeerbaar!te!houden!en!de!mate!van! modificeerbaarheid!uiteindelijk!niet!aansluit!bij!de!verwachting!daarover.! !! Het!inzetten!van!doelarchitectuur!voor!de!invulling!van!de!businessvraag!reduceert! de!mate!van!onzekerheid!en!de!risico’s!van!een!project,!indien!de!doelarchitectuur! bestaat!uit!bewezen!‘best!practices’.!! ! “De*doelarchitectuur*moet*gedragen*worden*door*de*betrokken*gezaghebbers*of*de* top*van*het*bedrijf*om*echt*effectief*te*zijn”,*aldus*Kersten.* ** Aangezien!een!project!als!standaard!kenmerk!heeft!dat!het!om!een!nieuwe! (combinatie!van)!functionaliteit!gaat!zal!een!doelarchitectuur!nooit!100%!passen.! ‘Door*als*architect*flexibel*te*zijn*en*een*project*en*haar*stakeholders*niet*te* dwingen*alle*eisen*vanuit*de*doelarchitectuur*in*een*keer*in*te*vullen,*worden*de* projecten*succesvoller*uitgevoerd’,!aldus!Lugtigheid.!Tevens!is!de!mate!van! interactie!tussen!de!architect!en!het!projectteam!en!de!inschatting!hoeveel! interactie!nodig!is,!van!belang!voor!het!succes.!! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 3

!hiermee!wordt!door!de!gebruiker!bedoeld!dat!hij!het!systeem,!al!dan!niet!zonder!tussenkomst!van! ICT,!kan!wijzigen!nadat!het!is!opgeleverd!

!

45!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! “ICT*wil*alles*netjes*inpassen*in*de*architectuur*en*soms*is*het*zelfs*heel*veel*werk* om*iets*(ogenschijnlijks)*kleins*te*realiseren.*Dit*komt*omdat*ICT*architectuur,*die* tamelijk*mechanisch*is,*niet*of*maar*beperkt*aansluit*bij*de*bedrijfsarchitectuur*die* veel*organischer*is.*In*een*organische*structuur*kan*veel*gemakkelijker*een* verandering*worden*aangebracht*dan*in*een*mechanische.”* (Creemers,*2008)*

! Door!de!reductie!van!onzekerheid!en!risico’s,!zo!is!aangetoond,!zijn!projecten!die! onder!(doel)architectuur!worden!uitgevoerd!gemiddeld!20%!goedkoper!(Poort,! 2012).!

4.4.3 Oude!ICT!versus!nieuwe!ICT! ICT!kan!op!twee!manieren!worden!ingezet!binnen!een!bedrijf.!Van!oudsher!is!ICT! vooral!ingezet!als!vervanging!van!menselijke!activiteit!(automatisering).!Daarbij!is! niet!in!eerste!instantie!uitgegaan!van!interfaces!met!de!mens!die!het!proces!volgen! of!een!logische!opbouw!hebben.!De!mens!moest!zich!aanpassen!aan!de! mogelijkheden!die!ICT!kon!bieden.!De!snelheid!waarmee!data!gevonden,!geordend! en!gebruikt!kon!worden!was!belangrijk.!Niet!langer!de!mens!was!de!houder!van! deze!data!maar!het!systeem.!In!de!eerste!periode!van!het!gebruiken!van!ICT!voor! dataopslag!werd!het!beperkt!tot!een!systeem!per!soort!data.!! ! Door!de!verschillende!systemen!op!elkaar!te!stapelen!en!deze!van!elkaar!afhankelijk! te!maken!qua!data!werd!integratie!bereikt.!Hierdoor!kreeg!de!gecombineerde!data! steeds!meer!waarde.!ICT!en!het!onderhouden!van!alle!systemen!is!daarmee!steeds! ingewikkelder!geworden,!een!verandering!in!het!ene!systeem!kan!desastreuze! gevolgen!hebben!in!een!systeem!vijf!stappen!verder.!ICT!is!steeds! gebruikersvriendelijker!geworden.!Individuele!medewerkers!kunnen!(soms)!de! interfaces!naar!eigen!inzicht!modelleren,!zoekopdrachten!verfijnen!en!uniek!maken! (Tusubira,!&!Kyeyune,!2001).! ! Tegenwoordig*is*ICT*niet*meer*weg*te*denken*uit*het*dagelijkse*leven.*Interactie*met* systemen*vindt*zeer*vaak*plaats.*Het*nakijken*van*de*afspraken*van*de*dag*in*de* agenda,*afspreken*met*vrienden*via*whatsapp,*even*wat*opzoeken*op*Google,* analyses*maken*van*financiële*cijfers.*De*mens*is*een*verzamelaar,*hoe*meer*kennis* over*zijn*omgeving,*hoe*groter*de*kans*op*overleven*is.*Waar*vroeger*het*collectieve* geheugen*van*de*groep*ervoor*moest*zorgen*dat*je*geen*verkeerde*planten*at,*kun* je*dat*tegenwoordig*als*individu*opzoeken*op*internet,*waar*de*kennis*van*de*groep* verzameld*is.** !

46! !


!

In!tegenstelling!tot!eerder!onderzoek!heeft!Orlikowski!(1992)!aangetoond!dat!de! ICT!niet!alleen!een!externe!kracht!is!die!de!organisatie!kan!(helpen)!structuren.!Ook! toont!ze!aan!dat!ICT!niet!alleen!het!gevolg!is!van!strategisch!denken!waarbij!het! menselijke!aspect!van!de!technologie!belangrijk!is.!De!integratie!van!deze!twee! concepten!leidt!tot!een!samenhangend!geheel:!de!manier!waarop!een!organisatie! omgaat!met!ICT!bepaalt!welke!ICT!wordt!ingezet!en!hoe!effectief!dit!is.!Organisaties! die!de!voortdurende!interactie!met!ICT!en!de!continue!verbetercyclus!van!ICT! begrijpen!zullen!ICT!inzetten!als!een!waarde!vermeerderend!product,!volledig! geïntegreerd!met!de!rest!van!de!waardeketen!en!daarmee!een!meer!waardevolle! keten!(Orlikowski,!1992).! 4.4.4 Aantal!wijzigingen! ICT2ontwikkeling!die!niet!wordt!uitgevoerd!onder!doelarchitectuur!is!20!tot!30%! duurder!dan!ontwikkeling!die!wel!start!met!duidelijke!kaders!en!richtlijnen.!Reden! hiervoor!is!dat!herbouw!van!reeds!gedane!ontwikkeling!moet!plaatsvinden!omdat! men!er!gaandeweg!erachter!komt!dat!bepaalde!ideeën!niet!werken!(interview! Lugtigheid,!2012).!Tot!een!bepaald!punt!is!wijzigingen!realiseren!nog!mogelijk,! echter,!om!zowel!de!externe!als!de!interne!nieuwe!projectprestaties!te!kunnen! behalen,!mogen!dit!er!niet!te!veel!zijn.!Wat!te!veel!is,!kan!berekend!worden!en!is! afhankelijk!van!de!duur!van!de!ontwikkeling!(Kulk!2009).! ! De!doorlooptijd!die!nodig!is!om!het!projectdoel!te!behalen!is!ook!van!invloed!op!het! succes!van!het!ICT2project.!De!kans!dat!dingen!in!de!omgeving!van!het!project! veranderen!die!het!gewenste!projectresultaat!beïnvloeden!is!groter!naarmate!de! doorlooptijd!langer!is.!Organisaties!zijn!vaak!veel!te!dynamisch!(‘ze!zitten!niet!lang! genoeg!stil’)!voor!projecten!met!lange!doorlooptijden!(Lean!Six!Sigma,!stap!voor! stap)4.!! ! Tot!een!bepaalde!mate!kan!een!project!extra!eisen!en!wensen!toevoegen!aan!de! oorspronkelijke!scope!om!het!resultaat!op!het!moment!van!implementatie!te!laten! voldoen!aan!de!verwachtingen.!Er!is!echter!een!punt!waarbij!de!hoeveelheid! aanvullende!eisen!en!wensen!ten!opzichte!van!de!originele!scope!de!haalbaarheid! van!het!project!in!gevaar!brengt.!Het!blijven!toevoegen!van!eisen!en!wensen!is!een! belangrijke!oorzaak!voor!het!mislukken!van!veel!projecten!(Kulk,!2007).!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 4

!

!http://www.7verspillingen.nl/2010/11/six2sigma2define2een2project2starten/!

47!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 4.4.5 !Methoden!en!technieken! 4.4.5.1 Projectaanpak0 Van!der!Zee!(De!Caluwé,!&!Vermaak,!2006)!onderscheidt!vier!aanpakken!voor! verandering:!! 1. de!directe!benadering:!De!eindsituatie!is!helder!en!duidelijk!en!goed! omschreven.!De!veranderaar!maakt!gebruikt!van!macht!om!de!verandering!te! bewerkstelligen.!Hij!zal!alles!doen!om!de!eindsituatie!te!bereiken.!Wij! concluderen!hieruit!dat!je!deze!aanpak!niet!moet!toepassen!in!een!omgeving! waarbij!gedrag!duurzaam!moet!veranderen.!Wij!concluderen!hieruit!dat!je! aanpak!goed!kunt!toepassen!in!een!ICT2project!dat!in!korte!tijd!vanwege!wet2! en!regelgeving!ICT2systemen!moet!worden!aangepast.!De!nadruk!ligt!hier!op!de! planning!en!bewaking!van!de!voortgang.! 2. de!diffusie!benadering:!Een!van!te!voren!bedachte!eindsituatie!is!al!gereed!en! moet!‘verkocht’!worden.!Er!is!geen!ruimte!voor!inbreng.!Wij!concluderen!hieruit! dat!deze!aanpak!goed!kan!worden!toegepast!in!een!ICT2project!dat!als!doel! heeft!de!implementatie!van!een!standaard!HRM!pakket.!De!nadruk!ligt!hier!op! netwerken!en!het!informele!circuit.! 3. de!interactieve!benadering:!Bij!deze!benadering!staat!de!eindsituatie!niet!exact! van!te!voren!vast.!Belanghebbenden!mogen!binnen!bepaalde!kaders!nog! meedenken/meebepalen!over!hoe!de!oplossing!eruit!ziet.!Wij!concluderen! hieruit!dat!deze!aanpak!goed!kan!worden!toegepast!in!een!ICT2project!dat!extra! functionaliteit!gaat!toevoegen!aan!een!bestaande!CRM!oplossing.!De!nadruk!ligt! hier!op!het!kunnen!acteren!binnen!bepaalde!kaders.!! 4. de!ontwikkelingsgerichte!benadering:!De!eindsituatie!is!niet!bekend.!Deze! benadering!is!erop!gericht!om!competenties!te!versterken.!‘Leren!door!te!leren’.! Men!gaat!samen!aan!de!slag!om!een!oplossing!te!bedenken.!De!nadruk!ligt! hierbij!op!sturen!op!het!proces!en!in!mindere!mate!op!de!oplossing.!Het!team! krijgt!veel!ruimte!en!creativiteit!om!een!oplossing!te!bedenken.!! ! Gebruikmakend!van!dit!model!hebben!Reitsma,!Jansen,!van!der!Werf!en!Van!den! Steenhoven!(2004)!onderzocht!welke!aanpak!de!meeste!kans!van!slagen!heeft!bij! initiëren,!sturen!en!begeleiden!van!een!verandering,!gegeven!een!bepaald!doel!en! gezien!de!specifieke!context!van!de!betreffende!organisatie.!Hun!onderzoeksvraag! was:!Is!er!een!verband!tussen!doelen,!context!en/of!aanpakken?! In!hun!onderzoek!(75!casussen)!hebben!zij!succesvolle!en!afgeronde! verandertrajecten!meegenomen.!! ! Het)verband)tussen)projectaanpak)en)projectdoel:)De!genoemde!onderzoekers! concluderen!dat!er!relatief!sterke!verbanden!bestaan!tussen!doel!en!aanpak.!In!hun! onderzoek!zijn!de!volgende!doelvariabelen!gebruikt:! 48! !

!


Tabel)5)Doelvariabelen)) (Reitsma,)Jansen,)Van)der)Werf,)&)Van)den)Steenhoven,)2004))

Doelvariabele) Definiëring) Structuur! De!verzameling!van!onderdelen!waaruit!de!organisatie!bestaat,!de! relaties!tussen!die!onderdelen,!en!de!wijze!waarop!de!taken,! bevoegdheden,!verantwoordelijkheden!en!de!coördinatie!tussen!de! onderdelen!zijn!geregeld.! Processen! Verzameling!van!activiteiten!met!een!repeterend!karakter!die! betrekking!hebben!op!meerdere!personen.! Systemen! De!(spel)regels!en!procedures!waarmee!het!dagelijks!functioneren! wordt!gestuurd.!Bijvoorbeeld:!informatietechnologische!systemen,! besluitvormingssystemen,!beloningssystemen,!enzovoort.! Cultuur! Feitelijk!gedrag!van!de!medewerkers!van!een!organisatie,!dat! voortkomt!uit!een!stelsel!van!impliciete2!en!expliciete! veronderstellingen,!normen!en!waarden.! Competenties! Karakteristiek!gedrag!van!een!organisatie!of!persoon,!waarbij!het! gaat!om!gedrag!dat!in!oorzakelijk!verband!staat!met!effectief!of! zelfs!superieur!presteren!in!het!werk.!! ! Als!het!doel!van!de!verandering!ingrijpt!op!de!werkprocessen!en!de!cultuur,!dan! heeft!de!ontwikkelende!aanpak!de!hoogste!kans!op!succes.!! ! Als!het!doel!van!de!verandering!ingrijpt!op!structuur!en!cultuur,!dan!heeft!de! onderhandelende!aanpak!de!hoogste!kans!op!succes.! ! Als!het!doel!van!de!verandering!is!het!wijzigen!van!processen!en/of!systemen,!dan! is!de!diffusie!aanpak!het!meest!passend.!! ! Als!het!doel!van!de!verandering!ingrijpt!op!structuur!en!processen,!dan!is!in!elk! geval!de!ontwikkelende!aanpak,!de!minst!passende.! ! Het)verband)tussen)projectaanpak)en)projectomgeving) Tegen!hun!verwachtingen!in,!is!er!een!minder!sterk!verband!tussen!context!en! aanpak.!Uit!hun!kwalitatieve!analyse!blijkt!dat!de!context!een!aantal!aanvullende! overwegingen!geeft!om!voor!een!bepaalde!aanpak!te!kiezen.!Context!definiëren!zij! als!de!situatie!waarin!het!doel!wordt!bereikt.!Zij!hebben!de!context!variabelen! gerangschikt!in!drie!hoofdgroepen:!! 1. externe!context:!druk!van!buiten,!krachten!uit!de!omgeving,!turbulentie!van!de! omgeving!en!afhankelijkheid!van!de!organisatie!van!derden!

!

49!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 2. organisatiekenmerken:!cultuurverschillen,!ontwikkelingsfase!van!de!organisatie,! informele!groeperingen,!besluitkracht,!verbondenheid!in!de!organisatie,!de!stijl! van!leidinggeven,!structurering!van!de!organisatie! 3. intern!verandervermogen:!ervaring!met!veranderingen,!druk!van!binnenuit,! spanning,!ambitie.! Alleen!de!context!variabele!ontwikkelingsfase!van!de!organisatie!blijkt!een!sterk! verband!te!hebben!met!de!aanpak.!Als!het!ontwikkelingsstadium!startend!of!sterk! ontwikkelend!is,!wordt!vaker!voor!een!directe!of!diffusie!aanpak!gekozen.!Als!het! ontwikkelingsstadium!van!een!organisatie!verstard!of!volgroeid!is,!wordt!vaker!voor! een!ontwikkelende!aanpak!gekozen!en!niet!voor!een!directe!aanpak.!! De!inzichten!uit!de!context!analyse!zouden!vooral!toegepast!moeten!worden!bij!de! concrete!uitwerking!van!de!aanpak!en!bij!de!uitvoering!van!de!verandering.! ! Tussen!doel!en!context!hebben!zij!geen!verband!gevonden.! ) Verband)tussen)projectaanpak)en)soort)regie) Geïnspireerd!door!Van!der!Zee!hebben!Reitsma,!Jansen,!Van!der!Werf!en! Steenhoven!(2003)!een!onderzoek!gedaan!naar!de!regieaspecten!bij!veranderingen.! Zij!geven!aan!dat!bij!elke!aanpak!(Van!der!Zee),!een!ander!soort!regie!hoort!(rol!van! projectmanager!en!opdrachtgever).! ! Tabel)6)Projectaanpak)/)soort)regie)) (Reitsma,)Jansen,)Van)der)Werf,)&)Van)den)Steenhoven,)2004))

Aanpak) Directief)

)

Kenmerkend)

Regieaspecten)

De!inhoud!staat!van! tevoren!vast.! “Take!it!or!leave!it”.! Nadruk!op!planning!en! voortgangsbewaking.!

Omvang*van*de*groep:!relatief!klein!! In!verband!met! controlemogelijkheden.! Vrijheidsgraden*rond*de*inhoud:!geen! De!inhoud!is!gegeven!–!uitvoering! conform!deze!inhoud!is!verplicht.! Interactie:!beperkt!zich!tot! informatieoverdracht! Mensen!die!de!verandering!betreffen,! worden!geïnformeerd:!“zo!ga!je!het! doen”.! Rol*van*de*opdrachtgever:!dicteerder! De!opdrachtgever!zet!krachtig!in!op! het!doel!en!de!inhoud.! Zet!anderen!voor!zich!in!als!trekkers!

50! !


! Aanpak)

)

Kenmerkend)

Regieaspecten) van!de!verandering!en!houdt!deze! “dichtbij”.! Bewaakt,!controleert,!corrigeert,! zodat!hetgeen!gebeurt,!dat!hij!voor! ogen!heeft.!

Tell)&)Sell)

Het!verkopen!en! aantrekkelijk!maken!van! de!verandering!(op!de! zeepkist).! Suggesties!worden!op! prijs!gesteld!maar!niet! altijd!verwerkt.! Sensitiviteit!voor!de! mate!waarin!de! verandering!opgepakt! wordt!via!het!informele! circuit.!

Onderhandelend) Binnen!gestelde!kaders,! zoeken!naar!meest! passende! veranderingen.! Actieve!betrokkenheid! van!met!name! sleutelfiguren.! De!inhoud!van!de! verandering!ligt!op! voorhand!niet!vast.!

Omvang*van*de*groep:!relatief!groot! Vrijheidsgraden*rond*de*inhoud:! geïnspireerd! Ruimte!voor!inspiratie!en!beperkte! invloed.! Interactie:!actoren!worden! geïnformeerd!en!mogen!meedenken.! Rol*opdrachtgever:!verkoper! Verkondigt!de!groep!wat!is!besloten! of!laat!dit!door!een!ander!doen.! Zet!anderen!in!als!trekkers!van!de! verandering.! Houdt!gevoel!over!het!verandertraject! en!beklimt!de!zeepkist!als!het!nodig!is.! Omvang*van*de*groep:!relatief!klein! (eventueel!grote!achterban)! Er!moet!een!onderhandelingssituatie! kunnen!worden!gecreëerd:! overzichtelijk!actorenveld.! Vrijheidsgraden*rond*de*inhoud:! gekaderd! Binnen!het!gestelde!kader!is!er! volledige!vrijheid!om!aan!de!inhoud!te! werken.! Interactie:!actoren!beslissen!mee! binnen!een!gegeven!kader.! Rol*van*de*opdrachtgever:! kadersteller! Stelt!en!bewaakt!het!kader.! Creëert!onderhandelingssituaties.!! Laat!actoren!veel!ruimte.!!

!

51!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Aanpak)

)

Kenmerkend)

Regieaspecten) Beslist!in!onderhandelingssituaties!of! de!inhoud!binnen!of!buiten!het! gestelde!kader!valt.!

Ontwikkelend)

Met!name!sturing!op! het!proces;!in!mindere! mate!op!de!inhoud.!

Omvang*van*de*groep:!groot! Vele!actoren!zijn!actief!betrokken;! soms!de!totale!organisatie!of!netwerk.!

Actoren!kunnen! (desgewenst)!veel!hulp! krijgen.!

Vrijheidsgraden*rond*de*inhoud:!veel.! Actoren!creëren!de!veranderinhoud.!

Veel!interactie.!

Interactie:! Actoren!beslissen!over!en!geven! (mede)!vorm!aan!de!verandering.! Opdrachtgever:!creator! Geeft!richting!door!visie!en!doelen!te! formuleren!en!stimuleert!anderen! daar!vorm!aan!te!geven.!! Stelt!hulp!beschikbaar.! Heeft!zelf!een!inspirerende!rol.! Stuurt!op!het!proces!en!bewaakt!het! proces.!

4.4.5.2 Schatten0en0starten0van0een0project0 Een!project!moet!goed!kunnen!rapporteren!over!reeds!behaalde!resultaten!en!de! nabije!toekomst!kunnen!inschatten.!Een!project!moet!constant!blijven!controleren! of!de!wereld!niet!veranderd!is!en!of!de!wensen!en!eisen!van!gisteren!nog!steeds!de! wensen!en!eisen!van!vandaag!zijn!(Verhoef,!2001).!Een!project!staat!niet!op!zichzelf.! Een!project!is!onderdeel!van!een!portfolio!van!ontwikkelingen,!zowel!bij!de!business! als!bij!de!ICT2afdeling!(Jeffrey,!&!Leliveld,!2004).! Eveleens!en!Verhoef!(2010)!stellen!de!definitie!van!Standish!Group!wat!een! succesvol!project!is!ter!discussie.!In!de!zogenaamde!Chaos2rapporten!meet!Standish! het!aantal!projecten!op!succes!op!basis!van!de!procesmatige!instrumenten!tijd!en! geld!ten!opzichte!van!originele!scope.!De!Standish!Group!komt!tot!zeer!lage! percentages!daadwerkelijk!succesvolle!projecten!(rond!de!16%).!Daarmee!wordt! gesuggereerd!dat!alle!inspanningen!om!projecten!tot!een!succesvol!einde!te! brengen!weinig!nut!hebben.!Eveleens!en!Verhoef!tonen!aan!dat!er!grote!problemen! zijn!met!hoe!de!Standish!Group!een!succesvol!project!definieert:! - de!definities!inschattingsaccuraatheid!van!de!kosten,!tijd!en!functionaliteit!! - Standish!houdt!alleen!rekening!met!onderschattingen,!niet!met!overschattingen! 52! !

! -

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! dat!veroorzaakt!ongewenste!inschattingsfoutmarge!en!systematische! overschattingen.!!

! Eveleens!en!Verhoef!(2010)!stellen!dat!de!vooringenomenheid!(bias)!van!de! schatters!bij!projecten!een!belangrijke!invloed!hebben!op!het!wel!of!niet!succesvol! kunnen!schatten!van!het!project.!Zij!stellen!voor!om!met!de!Estimating!Quality! Factor!(EQF)!voor!wat!betreft!de!kwalitatieve!afwijking!tussen!de!forecast!en!de! actualiteit!te!gaan!werken!(DeMarco,!1982).!Kort!gezegd!is!hierbij!de!conclusie!dat! hoe!hoger!de!EQF!van!een!project!is,!des!te!beter!de!informatie!is!op!basis!waarvan! besloten!wordt!het!project!al!dan!niet!te!starten!of!te!continueren.!Verhoef!heeft! deze!methode!vervolgens!verder!verfijnd!en!rekenkundig!gemaakt!(Verhoef,!2007).! Deze!veralgemenisering!is!toepasbaar!op!zowel!gehele!projecten!als!op! componenten.! ! Door!de!EQF!te!relateren!aan!de!opstellers!en!deze!vervolgens!bij!een!volgend! project!te!analyseren!kan!de!betrouwbaarheid!van!de!schatting!van!het!project! worden!afgemeten.!Dit!zal!invloed!hebben!op!het!al!dan!niet!starten!van!dat! project.!! ! Het!andere!middel!dat!ze!gebruiken!is!de!referentiekegel!van!Boehm!waaronder!de! forecast!is!gemaakt!en!waarlangs!de!forecast!zich!zal!gedragen!onder!de! meegegeven!beperkingen!(condities)!en!kwaliteit.! !

Figuur)6)Boehm's)cone)of)uncertainty)(bron:)Eveleens,)2011))

!

! Op!welke!wijze!kan!het!management!nu!vaststellen!wat!de!kwaliteit!van!de! schattingen!van!een!project!is?!Het!gebruik!van!benchmarks!zoals!in!de!literatuur! wordt!voorgeschreven!en!in!de!praktijk!veelvuldig!wordt!toegepast,!kunnen!een! !

53!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! vertekend!beeld!opleveren.!De!afwijking!per!organisatie!is!in!het!algemeen! onbekend!voor!de!schatters!en!opdrachtgevers!binnen!die!organisatie.!Organisaties! die!deze!vooringenomenheid!en!reguliere!afwijking!ten!opzichte!van!benchmarks! van!zichzelf!wel!kennen!hebben!een!betere!schattingskwaliteit!van!projecten! (Eveleens,!&!Verhoef,!2010,!Saffo,!2007).!Hoe!beter!de!schatting!van!het!project!is,! hoe!groter!de!kans!dat!er!keuzes!worden!gemaakt!aan!het!begin!van!het!project!die! het!succes!van!het!ICT2project!waarborgen.!! 4.4.5.3 Ontwikkelmethodiek/techniek0 Een!ontwikkelmethodiek!bestaat!uit!uitgangspunten!(voor!welke!situaties!is!de! methode!geschikt),!een!stappenplan,!tools!en!technieken.!! Ontwikkelmethodieken!kunnen!worden!onderverdeeld!in!twee!soorten:!De! zogenaamde!agile!ontwikkelmethodieken!en!de!traditionele!methodieken.!Deze! laatste!is!beter!bekend!als!de!waterval!methodieken.! ! Agile) Agile!staat!voor!behendig!en!lenig.!Een!groep!ontwikkelaars!heeft!in!2001!het!Agile! manifest5!geschreven:! ! ! Manifesto!for!Agile!Software!Development! We!are!uncovering!better!ways!of!developing! software!by!doing!it!and!helping!others!do!it.! Through!this!work!we!have!come!to!value:! Individuals)and)interactions!over!processes!and!tools! Working)software!over!comprehensive!documentation! Customer)collaboration!over!contract!negotiation! Responding)to)change!over!following!a!plan! That!is,!while!there!is!value!in!the!items!on! the!right,!we!value!the!items!on!the!left!more.! Een!van!de!bekendste!en!op!dit!moment!populaire!agile!methodiek!is!Scrum.!Met! deze!methodiek!probeert!men!de!risico’s!te!verminderen!door!software!te! ontwikkelen!in!korte!overzichtelijke!periodes.!Deze!periodes!worden!ook!wel! iteraties!genoemd.!Elke!iteratie!is!een!project!op!zich.!Aan!het!begin!van!elke! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 5

!Bron:!http://www.agilemanifesto.org!

54! !


!

iteratie!wordt!bepaald!wat!het!op!te!leveren!resultaat!is!en!wie!wat!gaat!doen.!Aan! het!einde!van!een!iteratie!wordt!altijd!iets!‘bruikbaars’!opgeleverd.!Alle!disciplines! zijn!in!het!projectteam!aanwezig!om!het!resultaat!van!de!iteratie!op!te!leveren.!Het! resultaat!van!een!iteratie!is!getest!en!geaccepteerd!door!de!stakeholders.!De!kans! dat!aan!het!einde!van!het!project!(als!alle!iteraties!zijn!uitgevoerd)!een! eindresultaat!wordt!opgeleverd!dat!niet!acceptabel!is!voor!de!stakeholders,!wordt! door!deze!aanpak!aanzienlijk!verminderd.!Bij!Scrum!ligt!de!nadruk!op! communicatie.!Scrumteams!zijn!bij!voorkeur!op!één!locatie,!bij!elkaar,!gehuisvest! zodat!communicatie!op!elk!gewenst!moment!kan!plaatsvinden!(Rouwhorst,!2008).!! Wij*concluderen*hieruit*dat*een*agile*ontwikkelmethodiek*goed*past*bij*een* projectaanpak*waarbij*het*eindresultaat*niet*van*te*voren*‘in*beton*is*gegoten’*maar* tot*stand*komt*door*veel*interactie*met*de*stakeholders.*Agile*past*beter*bij*een* ontwikkelingsgerichte*projectaanpak*en*bij*een*interactieve*projectaanpak,*dan*bij* een*directe3*en*diffusie*projectaanpak.* ! Waterval) De!watervalmethode!komt!oorspronkelijk!uit!de!bouw.!De!methode!kenmerkt!zich! door!het!zeer!gestructureerd!en!gedisciplineerd!uitvoeren!en!sluiten!van!fases! voordat!met!een!volgende!fase!wordt!begonnen.!De!fases!zijn!vooronderzoek,! basisontwerp!(functioneel!ontwerp),!detailontwerp!(technisch!ontwerp),!realisatie,! test,!integratie,!beheer!en!onderhoud.!!

Analyse( Ontwerp( Implementa0e( Testen( Onderhoud( Figuur)7)Waterval)(bron:)www.diractait.nl))

!

!

! Reden!voor!het!volledig!afmaken!en!sluiten!van!een!fase!voordat!met!een!volgende! fase!wordt!begonnen!ligt!in!het!feit!dat!een!fout!herstellen!aan!het!begin!vele! malen!goedkoper!is!dan!aan!het!eind.!Dan!moet!namelijk!terug!naar!de!eerste!of! !

55!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! tweede!fase!worden!gegaan!en!alle!andere!fases!(voor!de!correctie)!opnieuw! worden!doorlopen.!Voordeel!van!deze!methode!is!dat!op!gezette!tijden!herkenbare! tussenproducten!worden!opgeleverd.!Nadeel!is!echter!dat!in!verschillende!fases! verschillende!medewerkers!nodig!zijn.!Elke!medewerker!heeft!zijn!eigen!kijk!op!de! wereld,!eerder!genomen!ontwerpbeslissingen!kunnen!in!realisatie!niet!blijken!te! werken.!Doordat!er!geen!interactie!is!tussen!de!verschillende!medewerkers!kan!dit! problemen!veroorzaken.!Een!gedegen!terugkoppellus!kan!in!een!volgend!project! dergelijke!problemen!voorkomen,!dit!wordt!echter!zelden!goed!uitgevoerd.! Gebruikers!zijn!vooral!betrokken!in!het!vooronderzoek!en!bij!het!basisontwerp!door! het!opstellen!van!de!eisen!en!wensen,!daarna!komen!ze!weer!echt!in!beeld!aan!het! eind!van!de!testfase!en!bij!de!beheerfase!(Royce,!1987).!! ! Wij*concluderen*hieruit*dat*waterval*ontwikkelmethode*goed*past*bij*projecten* waarbij*het*resultaat*(specificaties)*van*te*voren*is*vastgelegd*en*minimale* wijzigingen*op*de*specificaties*verwacht*worden.*Waterval*past*beter*bij*een*directe* en*diffusie*projectaanpak,*dan*bij*een*interactieve*en*ontwikkelingsgerichte*aanpak.* 4.4.6 Conclusie!Projecttechniek! Uit!de!literatuur!kan!geconcludeerd!worden!dat!(in!willekeurige!volgorde)!op!de! vraag!“Welke!methoden,!technieken!en!projectaanpak!zijn!van!invloed!op!een! succesvol!ICT2project?”:! ! Projecttechniek) Kenmerken)

Tabel)7)Kenmerken)projecttechniek)

T1. het!hebben!van!een!doelarchitectuur!helpt!de!voorspelbaarheid!van! T2. T3.

T4. T5.

T6. T7.

56! !

een!project!te!vergroten,!waardoor!de!kans!op!succes!groter!is! een!projectmanager!met!effectieve!leiderschap!de!kans!op!een! succesvol!ICT2project!vergroot! de!doorlooptijd!die!nodig!is!om!het!projectdoel!te!verwezenlijken,!is! van!invloed!op!de!kans!op!succes.!Des!te!langer!de!doorlooptijd,!des!de! groter!de!kans!is!op!wijzigingen!in!de!oorspronkelijke!scope,!des!te! lager!de!kans!op!succes!is!omdat!door!het!blijven!toevoegen!van!eisen! en!wensen!de!kans!op!een!succesvol!project!wordt!verkleind! de!organisatie!die!het!belang!van!ICT!begrijpt!en!ICT!gebruikt!als!een! middel!voor!continue!verbetering,!zal!een!betere!waardeketen!hebben! het!met!nieuwe!ICT!mogelijk!is!om!gebruikersvriendelijkere!systemen! op!te!leveren!dan!met!oude!ICT.!Dit!beïnvloedt!de!succesbeleving!van! de!eindgebruikers!in!positieve!zin! afhankelijk!van!het!projectdoel,!de!juiste!projectaanpak!gekozen!moet! worden! bij!elke!projectaanpak!een!ander!type!regie!(door!opdrachtgever!en!


! T8.

T9.

T10.

T11. T12.

opdrachtnemer)!hoort! het!verband!tussen!bepaalde!omgevingsvariabelen!en!projectaanpak! minder!sterk!aanwezig!is!dan!wij!in!eerste!instantie!dachten!(zie! hypothese)! bij!de!verdere!uitwerking!van!de!gekozen!projectaanpak!en!de! uitvoering!rekening!moet!worden!gehouden!met!de! omgevingsvariabelen!! de!ene!combinatie!van!projectaanpak!en!ontwikkelmethodiek!heeft! een!grotere!kans!op!een!succesvol!ICT2project!dan!de!andere! combinatie! de!projectaanpak!invloed!heeft!op!de!kans!op!succes!van!een!ICT2 project! projecten!succesvoller!worden!beleefd!als!ze!beter!ingeschat!zijn,!de! kwaliteit!van!de!inschatting!is!afhankelijk!van!de!inschatters!en!hun! bekendheid!met!hun!eigen!vooringenomenheid.!

! Uit!de!literatuur!blijkt!dat!de!volgende!interventies!kunnen!worden!gedaan!om!de! kans!op!een!succesvol!ICT2project!te!verhogen:! Projecttechniek) Interventies)

) Tabel)8)Interventies)projecttechniek)

-

-

-

-

!

zorg!voor!een!goede!interactie!tussen!de!architect!en!het!projectteam! gedurende!de!uitvoering!van!het!project,!ook!al!is!er!een! doelarchitectuur!aanwezig! gebruik!het!model!van!Kulk!(2009)!om!te!berekenen!hoeveel! wijzigingen!het!ICT2project!kan!verwerken! gebruik!het!model!van!Van!der!Zee!om!te!bepalen!welke!projectaanpak! het!beste!past!bij!de!doelstelling!van!het!project! gebruik!het!model!van!Reitsma,!Jansen,!Van!der!Werf!en!Steenhoven! om!te!bepalen!wat!voor!soort!regie!het!beste!past!bij!het!ICT2project! dat!uitgevoerd!gaat!worden! om!de!kwaliteit!van!de!schattingen!(tijd,!geld)!van!een!project!te! verhogen,!zijn!de!volgende!interventies!mogelijk! o gebruik!de!EQF!methode!om!de!kwaliteit!van!de!inschattingen!te! bepalen! o relateer!de!EQF!aan!de!opstellers! gebruik!de!referentiekegel!van!Boehm!om!een!schatting!(tijd,!geld)!van! het!project!te!maken!zonder!vooringenomenheid!van!de!schatter! kies!voor!een!ontwikkelmethodiek!die!past!bij!de!cultuur!van!de! organisatie!en!zie!de!ontwikkelmethodiek!niet!als!een!doel!op!zich.!

57!


4.5 Resultaten!projectomgeving! " " " " " " " " "

" " " " "

3" "

" " "

" "

" "

" " " " " " " "

" "

In!deze!paragraaf!wordt!door!middel!van!literatuuronderzoek!een!antwoord! gegeven!op!de!volgende!subvraag:! ! ! Welke)elementen)uit)de)omgeving)van)een)project)zijn)van)invloed)op)een) succesvol)ICTaproject?) !

4.5.1 De!opdrachtgever!! Voor!zover!wij!hebben!kunnen!achterhalen!is!er!geen!wetenschappelijk!onderzoek! gedaan!op!het!gebied!van!opdrachtgeverschap!en!de!relatie!tussen!goed/slecht! opdrachtgeverschap!en!wel/niet!succesvol!project.!Wel!hebben!wij!uit!een! onderzoek!van!PWC!(2004)!kunnen!achterhalen!dat!ICT2projectfalen!voor!59%!het! gevolg!is!van!organisatorische!aspecten,!waar!de!projectmanager!weinig!invloed!op! heeft.!De!opdrachtgever!echter!wel.!De!correcte!invulling!van!de!rol!van!het! (gedelegeerd)!opdrachtgeverschap!is!de!grootste!succesfactor!in!een!ICT2project.! Hieruit!blijkt!de!noodzaak!van!goed!opdrachtgeverschap.!! ! De!volgende!kenmerken!van!goed!opdrachtgeverschap!zijn!ontleend!aan!een! publicatie!van!het!adviesbureau!Verdonck,!Klooster!en!Associates!(Berendse,!et!al! 2010)!over!ICT!opdrachtgeverschap.! Een!goede!opdrachtgever:! - voelt!zich!verantwoordelijk!voor!het!slagen!van!het!ICT2project!en!neemt!deze! verantwoordelijkheid! - reserveert!voldoende!tijd!voor!het!uitvoeren!van!het!opdrachtgeverschap! - weet!wie!de!belanghebbenden!van!het!project!zijn! - staat!bij!voorkeur!in!hiërarchische!verhouding!tot!de!betrokken!afdelingen!of! weet!zich!nadrukkelijk!ondersteund!door!het!hoger!management! - zorgt!voor!een!duidelijk!afbakening!van!de!verantwoordelijkheden!van!de! projectmanager!en!benoemt!bij!voorkeur!de!projectmanager!zelf! - creëert!betrokkenheid!en!draagvlak!bij!de!projectdeelnemers!en!andere! betrokkenen!bij!het!project! - is!het!gezicht!van!het!project,!zowel!intern!als!extern!

58! !

!

!


zorgt!voor!een!realistisch!invoeringsscenario!van!het!projectresultaat!zodat!de! doelgroepen!de!tijd!krijgen!voor!implementatie!en!gewenning! - bewaakt!de!reikwijdte!van!het!project!en!waakt!er!voor!dat!deze!transparant!en! realistisch!blijft! - stuurt!op!basis!van!functionaliteit,!geld,!tijd,!kwaliteit!en!gesignaleerde!risico’s.! Helaas!is!het!in!veel!organisaties!nog!steeds!zo,!dat!de!opdrachtgever!voor!een!ICT2 project!de!eigenaar!is!van!het!product!of!de!dienst!(wie!betaalt,!die!bepaalt)!dat! wordt!gemaakt/geraakt!door!het!project.!Dit!wil!niet!altijd!zeggen!dat!dit!de!meest! ideale!opdrachtgever!is!voor!het!betreffende!project.!Het!kan!zijn!dat!hij!te!weinig! tijd!kan!besteden!aan!het!project!of!dat!het!hem!niet!lukt!om!draagvlak!te!creëren! voor!het!project!(Frans!de!Boer,!interview!2012).!! ! Wortmann!en!Kremer!(2011)!stellen!dat!de!rol!van!opdrachtgever!het!beste!kan! worden!ingevuld!door!een!manager!uit!de!eigen!lijnorganisatie.!Hij!weet!als!geen! ander!wat!de!veranderingen!zijn!die!kunnen!bijdragen!aan!de!gewenste!doelstelling! van!de!organisatie,!maar!hij!kent!ook!als!geen!ander!de!mogelijkheden!en! beperkingen!van!zijn!eigen!organisatie!om!deze!veranderingen!door!te!voeren.!Zij! vinden!dat!bestuurders!een!lijnmanager,!in!zijn!rol!van!opdrachtgever,!meer! moeten!afrekenen!op!de!beoogde!toegevoegde!waarde!van!de!gewenste! verandering.!Daarnaast!mogen!zij!hem!ook!afrekenen!op!de!mogelijke! neveneffecten!en!het!benutten!van!kansen!en!meerwaarde!van!de!investering.!Zij! kunnen!de!gewenste!verbetering!in!de!resultaten!van!de!investering!daadwerkelijk! in!gang!zetten!door!een!opdrachtgever!meer!aan!te!spreken!op!zijn! verantwoordelijkheden.!Maar!het!is!niet!alleen!een!kwestie!van!afrekenen:! bestuurders!hebben!ook!de!plicht!om!de!betreffende!manager!te!faciliteren.!Geef! hem!de!ruimte!om!zijn!rol!goed!te!kunnen!vervullen,!maar!geef!hem!ook!de! mogelijkheid!om!zich!te!bekwamen!in!zijn!rol!van!professionele!opdrachtgever.! ! Uit!het!project2!en!programma!management!survey!2012!van!KPMG!(Donders,!&! Groosman,!2012)!blijkt!dat!slechts!2%!van!de!onderzochte!bedrijven,! opleidingseisen!stelt!aan!de!opdrachtgever.!Meer!dan!de!helft!van!de!respondenten! stelt!opleidingseisen!aan!de!projectmanager!en!een!derde!van!de!respondenten!aan! alle!projectmedewerkers.!Omdat!volgens!KPMG!een!ervaren!en!effectieve! opdrachtgever!juiste!één!van!de!kritieke!succesfactoren!is!voor!projectsucces,!is!dit! een!opmerkelijke!bevinding.! ! Wortmann!en!Kremer!(2011)!stellen!dat!een!professionele!opdrachtgever!over!de! volgende!expertise!moet!beschikken:! -

!

59!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! kennis!hebben!van!de!eigen!organisatie:!niet!alleen!procesmatig,!maar!vooral! ook!het!verandervermogen!en!de!bereidheid!hiertoe.!Wat!kan!er!wel!veranderd! worden!en!wat!nog!niet?!De!do’s!en!don’ts!binnen!zijn!organisatie.!Inzicht! hebben!in!en!open!staan!voor!de!(technische)!ontwikkelingen!die!van!invloed! zijn!op!de!processen!in!zijn!organisatie(onderdeel).!Dit!inzicht!kunnen!vertalen! in!een!visie!over!welke!bijdrage!geleverd!kan!worden!om!de!doelstellingen!van! een!organisatie!te!bereiken.!Welke!bijdrage!kan!hij,!als!manager!van!een! organisatieonderdeel!hier!aan!leveren.! - kennis!hebben!van!de!belangrijke!processtappen!die!bij!een!investeringsproject! horen.!Maar!vooral!goed!kunnen!inschatten!welke!kennisgebieden!op!welk! moment!nodig!zijn.!Hiervoor!zal!hij!moeten!beschikken!over!enige!conceptuele! kennis.! - kennis!hebben!van!de!functionele!eisen:!deze!worden!gebruikt!voor!het! beoordelen!van!verschillende!scenario’s,!maar!zij!worden!ook!gebruikt! gedurende!de!realisatie!van!een!project!en!tussentijdse!bijstelling!van!de!scope.! - een!goed!inzicht!hebben!in!de!belangen!van!de!verschillende!stakeholders!en! welke!rol!zij!kunnen!spelen!bij!het!succesvol!maken!en/of!belemmeren!van!een! investeringstraject:!een!opdrachtgever!moet!zich!kunnen!verplaatsen!in!hun! wereld!en!hun!belangen.!! - voldoende!kennis!hebben!om!de!professionaliteit!van!een!projectmanager!te! kunnen!beoordelen.!Waar!kun!je!de!projectmanager!op!afrekenen!en!waarmee! kun!je!hem!faciliteren?! - kennis!hebben!van!de!dynamiek!van!een!projectorganisatie.!Wat!voor!wissel! trekt!dit!op!de!organisatie!waar!hij!voor!verantwoordelijk!is.!Welke! spanningsvelden!kunnen!ontstaan!en!hoe!gaat!hij!hiermee!om?! - kennis!hebben!van!de!verschillende!cultuuraspecten!binnen!zijn!organisatie,! maar!ook!over!de!mogelijke!mechanismen!om!deze!cultuur!op!een!gewenste! manier!te!beïnvloeden.!Dit!laatste!vaak!in!samenwerking!met!zijn!bestuurders.! ! Het!hebben!van!ICT2kennis!is!volgens!Wortmann!en!Kremer!geen!voorwaarde!om! de!rol!van!opdrachtgever!van!een!ICT2project!goed!te!kunnen!vervullen.!Zij!hebben! het!‘Checks!&!Balances2model!voor!projecten’!ontwikkeld!waarmee!een! opdrachtgever!zijn!rol!effectief!kan!uitvoeren!met!een!minimum!aan!tijd!en!zonder! zich!in!de!inhoud!te!verdiepen!(zie!bijlage!E!voor!een!beschrijving!van!het!model).! Een!andere!interventie!die!een!opdrachtgever!kan!doen!volgens!Wortmann!en! Kremer!is!een!deel!van!zijn!taken!delegeren.!Randvoorwaarde!hiervoor!is!dat!er! vertrouwen!is!tussen!de!opdrachtgever!en!de!gedelegeerden,!waardoor!de! gedelegeerden!ook!zelf!beslissingsbevoegdheid!krijgen!en!de!delegatie!echt!leidt!tot! efficiency.! -

60! !

!


Kremer!(2011)!schrijft!in!een!artikel!over!opdrachtgeverschap!dat!er!signalen!zijn! waaraan!het!gedrag!van!een!opdrachtgever!kan!worden!afgemeten.!Zijn!het! negatieve!signalen,!dan!is!het!de!taak!van!de!bestuurders!(leidinggevende!van!de! opdrachtgever)!van!de!organisatie!om!dit!gedrag!bespreekbaar!te!maken!bij!de! opdrachtgever.!De!signalen!die!hij!onderkend!zijn,!worden!hieronder!opgesomd.! !Er!is!sprake!van!positieve!signalen!(en!goed!opdrachtgeverschap)!als!een! opdrachtgever:! - energie!en!tegelijk!ontspanning!uitstraalt! - komt!met!ideeën!en!creatieve!oplossingen! - zelf!naar!middelen!zoekt!om!zijn!taak!uit!te!voeren! - open!in!discussie!gaat! - doelgericht!en!geconcentreerd!werkt! - toegankelijk!is!voor!stakeholders! - weet!wanneer!beslissingen!genomen!moeten!worden!en!dat!op!tijd!doet! - collega's!inspireert!en!aandacht!voor!hen!heeft.! ! Er!is!sprake!van!negatieve!signalen!(en!slecht!opdrachtgeverschap)!als!een! opdrachtgever:! - lusteloosheid!uitstraalt!of!juist!een!gespannen!indruk!maakt! - veel!in!discussie!gaat!op!een!negatieve!manier! - openlijk!twijfelt!aan!de!zin!van!zijn!rol!en!dat!van!collega's! - veel!kritiek!uit!zonder!met!alternatieven!te!komen! - klaagt!over!de!onmogelijkheid!van!zijn!taak! - veel!is!afgeleid! - weinig!beslissingen!neemt!en!vaak!opnieuw!de!discussie!begint! - soms!met!opzet!fouten!maakt! - veel!afwezig!is!en!weinig!toegankelijk.! ! Volgens!Kremer!(2011)!moet!een!opdrachtgever!zowel!managementeigenschappen! als!leiderschapseigenschappen!bezitten.! ! Tabel)9)S.R.)Covey:)overzicht)kenmerkende)eigenschappen)(Kremer,)2011))

Management)

Leiderschap)

Doen!de!dingen!goed! Zoeken!voorspelbaarheid! Gericht!op!het!heden! Denken!op!korte!termijn! Handhaven! Besturen!

Doen!de!goede!dingen! Zoeken!verandering! Gericht!op!de!toekomst! Denken!op!lange!termijn! Ontwikkelen! Vernieuwen!

!

61!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Management)

Leiderschap)

Vragen!hoe!en!wanneer! Vermijden!risico’s! Eisen!gehoorzaamheid! Steunen!op!controle!

Vragen!wat!en!waarom! Nemen!risico’s! Inspireren!mensen! Steunen!op!vertrouwen!

! De!managementeigenschappen!zijn!noodzakelijk!voor!zijn!rol!als!lijnmanager!waarin! het!waarborgen!van!continuïteit!tot!zijn!verantwoordelijkheid!hoort.!De! leiderschapseigenschappen!voor!zijn!rol!als!opdrachtgever!zijn!nodig!waar!hij! verantwoordelijk!is!voor!het!doorvoeren!van!de!verandering.!Veel!van!deze! eigenschappen!zijn!strijdig.!Er!wordt!dus!nogal!wat!verwacht!van!een! opdrachtgever.!Zonder!de!juiste!macht!en!invloed!kan!hij!deze! verantwoordelijkheden!niet!waarmaken.!En!bovenal!heeft!hij!de!steun!van!zijn! leidinggevende!nodig.! ! Een!opdrachtgever!kan!ook!worden!bezien!vanuit!de!invalshoek!van!stakeholder.! Mitchell,!Agle!en!Wood!(1997)!hebben!stakeholders!geïdentificeerd!en! gecategoriseerd!op!basis!van!de!drie!karakteristieken:!macht,!legitimiteit!en! urgentie.!Dat!levert!de!volgende!indeling!op:! Macht&

Legi+em&

1.&Slapende& stakeholder&

4.&Dominante& stakeholder&

2.&Welwillende& stakeholder&

7.&Beslissende& stakeholder& 5.&Gevaarlijke& stakeholder&

6.&AFankelijke& stakeholder&

8.&Geen& stakeholder&

3.& Veeleisende& stakeholder&

Urgen+e&

!

Figuur)8)Stakeholder)typologie)(Mitchell,)Bradley,)&)Wood,)1997))

62! !

!


!

Hieruit!blijkt!dat!een!opdrachtgever!op!verschillende!manieren!betrokken!kan!zijn!in! het!ICT2project.!Afhankelijk!van!de!positie!van!de!opdrachtgever!en!de! karakteristieken!van!het!project!wordt!de!opdrachtgever!door!de!betrokken! projectmanager!ingeschat.!Dezelfde!inschatting!wordt!door!de!opdrachtgever!en!de! betrokken!projectmanager!gemaakt!voor!de!overige!stakeholders.!! ! Met!deze!informatie!is!het!mogelijk!om!te!bepalen!hoeveel!aandacht!en!wat!voor! soort!aandacht!een!stakeholder!(opdrachtgever)!moet!krijgen!van!het!management! (projectmanager).!Met!deze!informatie!wordt!ook!duidelijk!of!verwacht!gedrag!van! een!stakeholder!(dat!verband!heeft!met!zijn!plaats!in!de!Stakeholder!typologie)! door!het!management!moet!worden!gecompenseerd.! ! Een*opdrachtgever*staat*tussen*het*ICT3project*en*de*business.*Hij*moet*ervoor* zorgen*dat*de*business*blij*is*met*het*resultaat*van*het*ICT3project.*Door*slecht* opdrachtgeverschap*wordt*de*kans*op*een*succesvol*ICT3project*kleiner.* 4.5.2 Cultuur!van!de!organisatie! Cultuur!wordt!voor!een!belangrijk!deel!gevormd!door!kernwaarden.!Kernwaarden! zijn!diepgewortelde!overtuigingen!die!aangeven!wat!leden!van!een!organisatie!juist! en!van!wezenlijk!belang!vinden.!Kernwaarden!zijn!overtuigend!richtsnoer!en! bindmiddel!tegelijk.!Nadat!kernwaarden!zijn!bepaald,!moeten!de!waarden!worden! vertaald!in!normatieve!gedragsregels!die!als!richtlijn!voor!alledaags!handelen! fungeren!(Dado,!2012).!! ! Het!cultuurmodel!van!Quinn!en!Cameron!(1999)!onderscheidt!vier! cultuurkwadranten.!!

De#familiecultuur#

De#adhocra2ecultuur#

De#hiërarchische#cultuur#

De#marktcultuur#

Stabiliteit(en(beheersbaarheid(

Figuur)9)Cultuurmodel)(Quinn,)&)Cameron,)1999))

Externe(gerichtheid(en(diﬀeren5a5e(

Interne(gerichtheid(en(integra5e(

Flexibiliteit(en(vrijheid(van(handelen(

!

! !

63!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Familiecultuur:!Dit!is!een!mensvriendelijke!organisatie.!De!kerngedachte!is!dat! participatie!betrokkenheid!en!inzet!bevordert.!Er!is!veel!loyaliteit!en!traditie!bij!de! medewerkers.!Er!wordt!veel!geïnvesteerd!in!persoonlijke!ontwikkeling!van! medewerkers.!! De*keuze*voor*de*interactieve*projectaanpak*ligt*hier*voor*de*hand.! ! Adhocratiecultuur:!Dit!is!een!creatieve!en!dynamische!organisatie.!Men!wil!graag! voorop!lopen!als!het!gaat!om!kennis,!nieuwe!producten!en!diensten.!Innovatie!staat! hoog!in!het!vaandel.!! ! !!!!!!!!!! !Alle*vier*de*projectaanpakken*lijken*bij*deze*cultuur*te*passen.* ! Hiërarchische!cultuur:!Dit!is!een!geformaliseerde!en!gestructureerde!organisatie.!De! kerngedachte!is!dat!beheersing!de!efficiëntie!bevordert.!! De*diffusie*of*directe*projectaanpak*lijkt*hier*goed*bij*te*passen.* * De!marktcultuur:!Dit!is!een!resultaatgerichte!organisatie.!Duidelijke!doelen!stellen! en!resultaatgerichtheid!staan!hier!hoog!in!het!vaandel.!! De*keuze*voor*een*diffusie*projectaanpak*ligt*hier*voor*de*hand.* ! Balogun!en!Hope!Hailey!(2008)!hebben!een!hulpmiddel!gemaakt!(the!change! kaleidoscope)!waarmee!bepaald!kan!worden!wat!de!beste!aanpak!is!om!een! bepaald!type!verandering!tot!stand!te!brengen.!Afhankelijk!van!de!context!van!de! verandering!kunnen!met!dit!hulpmiddel!keuzes!gemaakt!worden!op!het!gebied!van! veranderpad,!verandermanager!(in!deze!thesis!de!opdrachtgever!en! projectmanager)!en!de!wijze!van!interveniëren.!De!cultuur!van!de!omgeving!waarin! de!verandering!plaatsvindt,!speelt!een!grote!rol!in!de!te!maken!keuzes.!! ! Hun!kaleidoscoop!is!een!hulpmiddel!dat!je!kunt!toepassen!om!te!bepalen!wat!voor! aanpak!nodig!is!om!een!verandering!tot!stand!te!brengen.!Afhankelijk!van!de! context!van!de!verandering,!maak!je!bepaalde!keuzes!(zie!bijlage!F).! ! “Organisational*culture*is*the*set*of*shared,*taken3for3granted*implicit* assumptions*that*a*group*holds*and*that*determines*how*it*perceives,*thinks* about*and*reacts*to*its*various*environment”,*aldus*Alblas,*Van*Noort*en*De* Pon*(2011).!!

64! !

!


4.5.3 Het!mensbeeld!in!de!organisatie! Het!mensbeeld!dat!een!projectmanager!heeft,!bepaalt!de!projectaanpak!die!hij! prefereert.!Dit!komt!doordat!managers!hun!medewerkers!onder!andere! behandelen!op!basis!van!hun!eigen!mensbeeld.!! McGregor!(1980)!heeft!dit!verwoord!in!de!X2Y!theorie.! ! De!X2theorie!stelt!dat:! - de!meeste!mensen!hebben!in!principe!een!hekel!aan!werken! - zij!moeten!daarom!worden!gecontroleerd!en!gedwongen!worden!om!mee!te! werken!aan!de!doelstellingen!van!de!organisatie! - De!meeste!mensen!willen!geleid!worden,!hebben!weinig!ambities!of!wensen! geen!grote!verantwoordelijkheid.! ! De!Y2theorie!stelt!dat:! - werken!en!geestelijke!inspanning!net!zo!natuurlijk!zijn!als!spelen! - de!mensen!zullen!zichzelf!leiden!en!zichzelf!controleren!als!zij!zich!betrokken! voelen!bij!de!doelstellingen!van!de!organisatie! - deze!betrokkenheid!is!een!gevolg!van!een!verscheidenheid!van!beloningen!die! met!het!werken!verband!houden! - het!individu!zal!in!deze!sfeer!zelf!grotere!verantwoordelijkheid!zoeken! - de!meeste!mensen!hebben!een!opmerkelijk!potentieel!voor!vernieuwing!in!zich,! maar!dit!potentieel!wordt!te!weinig!aangeboord.! ! Hoewel!er!geen!wetenschappelijke!onderzoek!is!gevonden!dat!het!verband!tussen! het!mensbeeld!van!de!projectmanager!en!de!projectaanpak!aantoont,!concluderen! wij!uit!de!gevonden!literatuur!over!projectaanpak!en!mensbeeld!het!volgende:! De!projectmanager!die!de!X2theorie!als!dominant!zelfbeeld!heeft,!zal!zijn!team!heel! direct!willen!aansturen,!zal!weinig!verantwoordelijkheden!aan!zijn!team!willen! delegeren!en!heeft!behoefte!aan!veel!controle.!De!diffusie!benadering!past!goed!bij! deze!projectmanager.! ! De!projectmanager!die!de!Y2theorie!als!dominant!zelfbeeld!heeft,!heeft!veel! vertrouwen!in!zijn!team,!schept!de!voorwaarden!waardoor!het!team!goed!kan! presteren!en!wil!zijn!team!motiveren.!De!ontwikkelingsgerichte!benadering!past! goed!bij!deze!projectmanager.!! ! Het!is!dus!van!belang!om!het!juiste!ICT2project!met!bijbehorende!projectaanpak!bij! de!juiste!projectmanager!te!matchen.! !

!

65!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 4.5.4 Gebruikersbetrokkenheid! Betrokken!gebruikers!in!het!ontwikkel2!en!testproces!leidt!tot!een!hogere!mate!van! succesbeleving.!Een!effectieve!inbreng!van!de!gebruiker(s)!gedurende!het!proces,! goede!communicatie!tussen!gebruikers!en!ontwikkelaars,!gebruikers!en!hun! achterban!en!goed!requirementsmanagement!leiden!tot!grotere!tevredenheid! onder!gebruikers!over!het!projectresultaat.!Dit,!zo!toont!onderzoek!aan,!leidt!ook! tot!een!betere!inbedding!van!de!ontwikkelde!software!in!de!organisatie!en!tot!een! beter!gebruik!van!het!systeem.!Software!engineers!zijn!geneigd!om!een!betere! kwaliteit!te!leveren!als!gebruikers!meer!betrokken!zijn!in!het!ontwikkelproces! (Dodd,!&!Carr,!1994).! ! Gebruikersbetrokkenheid!is!de!fysieke,!emotionele!en!psychologische!investering! die!een!klant/eindgebruiker!wil!doen!in!een!product!of!dienst.!Bij!een!hoge! gebruikersbetrokkenheid!past!een!interactieve!benadering!als!projectaanpak.!Een! recent!onderzoek!(Subramanhyam,!Weisstein,!&!Krishan,!2010)!heeft!aangetoond! dat!er!een!belangrijk!verschil!in!de!beleving!van!de!gebruikers!is:!bij!nieuwe! ontwikkeling,!als!een!proces!geautomatiseerd!wordt!of!een!bestaande!applicatie! wordt!vervangen!door!een!totaal!andere!applicatie,!is!een!lage! gebruikersparticipatie!voor!het!uitleg!geven!over!het!klantproces!voldoende!om!de! gebruiker!tevreden!te!laten!zijn.!Meer!participatie!leidt!tot!minder!tevredenheid.! Dit!heeft!te!maken!met!het!inbeeldingsvermogen!dat!bij!nieuwe!ontwikkeling! ernstig!op!de!proef!wordt!gesteld.!! ! In!de!situatie!dat!een!applicatie!reeds!in!beheer!is!en!er!functioneel!onderhoud!op! moet!plaatsvinden,!leidt!een!gemiddelde!gebruikersparticipatie!tot!een!optimale! tevredenheid.!De!gebruiker!kan!dan!gemakkelijk!aanwijzen!en!vertellen!wat!anders! moet!in!de!ontwikkelde!software.!De!tevredenheid!van!de!betrokken!ontwikkelaars! is!ook!hoger!als!gebruikers!meer!participeren!bij!het!beheer!van!de!software.!Teveel! participatie!is!echter!weer!belemmerend!voor!een!vlotte!ontwikkeling,!waardoor!de! tevredenheid!afneemt.!Ontwikkelaars!willen!ook!graag!meer!gebruikersparticipatie! bij!nieuwe!ontwikkeling!voor!meer!tevredenheid.!Cumulatief!met!de!gebruikers! levert!dit!echter!onvoldoende!voordeel!op!ten!opzichte!van!lage! gebruikersbetrokkenheid.!! ! Voor!nieuwe!ICT2ontwikkeling!is!hoge!gebruikersparticipatie!gedefinieerd!als!83%! gebruikersactiviteit!ten!opzichte!van!de!ontwikkeltijd!(100!dagen!ontwikkeling! betekent!83!dagen!gebruikersactiviteit).!Bij!gemiddelde!gebruikersparticipatie!is!dat! 22%,!bij!lage!gebruikersparticipatie!5%.!In!de!beheersituatie!zijn!deze!cijfers! respectievelijk!60%,!15%!en!0%.!In!het!algemeen!nemen!gebruikers!deel!aan!de!

66! !

!


volgende!projectactiviteiten!bij!nieuwe!ICT2ontwikkeling:!afbakening!en!prioritering! van!de!eisen!en!wensen,!input!geven!en!evalueren!van!prototypes,!deelnemen!aan! ontwerpvergaderingen,!input!geven!voor!ontwerp!aspecten!en!productfuncties,! testen!van!ontwikkelde!software,!gebruikershandleidingen!en!procesbeschrijvingen! maken.!In!de!beheersituatie!gaat!het!daarnaast!om!het!duidelijk!maken!van!het! klantproces,!ontwikkelaars!zijn!hier!in!het!algemeen!niet!(meer)!van!op!de!hoogte! (Subramanhyam,!Weisstein,!&!Krishan,!2010).!Het!afstemmen!van!de!mate!van! gebruikersparticipatie!op!het!type!ontwikkeling!is!dus!van!groot!belang.! ! Productontwikkeling!vindt!vaak!plaats!in!de!overige!tijd!van!een!afdeling!of! medewerker.!Bedrijven!die!hun!medewerkers!voor!een!vast!percentage!van!de! werktijd!beschikbaar!maken,!hebben!bewezen!innovatiever!te!kunnen!zijn!(3M,! IBM,!GE,!HP,!Motorola)!dan!hun!concurrenten.!Daarnaast!kunnen!deze!bedrijven! een!nieuw!product!sneller!ontwikkelen!omdat!ze!medewerkers!hebben!die!nog!niet! gealloceerde!tijd!hebben!om!snel!in!te!spelen!om!productontwikkelingen!(Shum,!&! Lin!2011).!Als!we!dit!vertalen!naar!ICT2projecten,!dan!zouden!medewerkers!die!de! bedrijfsprocessen!door!en!door!kennen!voor!een!bepaald!percentage!van!hun! werktijd!beschikbaar!zijn!om!deel!te!nemen!aan!de!ICT2projecten!als!onderdeel!van! hun!bedrijfsproces.!Betrokkenheid!van!de!gebruiker(s)!en!hun!achterban!kan! daarmee!worden!geborgd.! ! Gebruikersparticipatie!in!projecten!is!een!verdeling!van!macht,!kennis!en! communicatie.!Grofweg!zijn!hier!drie!niveaus!in!(Horgen,!Joroff,!Porter,!&!Schön,! 1999):! - informeren!van!gebruikers!(technisch2relationeel).!De!gebruiker!is!slechts! toehoorder,!heeft!geen!invloed!op!besluiten!of!ontwerpen! - participatie!door!gebruikers!(participatie).!Het!besluit!wordt!door!het! management!genomen,!gebruikers!worden!betrokken!bij!ontwerpen!door! workshops,!in!klankbord,!etc.! - gezamenlijk!ontwerpen/besluiten!(co2creatie).!De!gebruiker!is!zowel!in!het! ontwerp!als!bij!het!besluit!betrokken.! De!invloed!van!de!gebruiker!op!het!gewenste!eindresultaat!loopt!op!met!elk!niveau.! 4.5.5 ICT"awareness!in!de!top!van!de!organisatie! Doordat!de!CIO!in!de!board!zit,!begrijpt!hij!beter!wat!de!doelstelling!van!het!ICT2 project!moet!zijn.!Wat!draagt!het!resultaat!van!het!ICT2project!bij!aan!de!strategie! van!de!onderneming?!De!CIO!weet!de!vertaalslag!te!maken!naar!de!ICT! (regie)functie!van!de!organisatie,!waardoor!in!het!ICT2project!beter!gestuurd!kan!

!

67!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! worden!op!het!gewenste!resultaat.!De!kans!op!een!succesvol!ICT2project!wordt! hierdoor!verhoogd!(Koontz,!2005,!Maes,!2010).! ! Indien!geen!of!niet!voldoende!ICT2awareness!in!de!top!van!de!organisatie!aanwezig! is,!dan!zal!een!andere!manier!moeten!worden!gezocht!om!te!sturen!op!het! gewenste!resultaat.!Een!mogelijkheid!is!de!medewerkers!uit!het!projectteam!met! een!technische!achtergrond!een!begrippenkader!aan!te!reiken!dat!gebruikers!en! lijnmanagers!uit!de!business!hanteren.!Hierdoor!krijgen!zij!een!betere!aansluiting! met!de!business!en!kunnen!ze!zich!beter!verplaatsten!in!de!wereld!van!de!business! (Poels,!2006).! ! Een*Chief*Information*Officer*of*iemand*met*affiniteit*met*en*passie*voor*ICT*in*de* board,*schept*de*sociale*ruimte*die*nodig*is*voor*grote,*complexe*en*strategische* Business/ICT3projecten,*om*succesvol*te*kunnen*zijn.*Dit*komt*doordat*de*CIO*op* gelijkwaardig*niveau*(formeel*en*informeel)*met*zijn*collega*board*members*kan* praten*over*de*strategische*waarde*van*het*ICT3project.*Vooropgesteld*dat*een*hoge* mate*van*cohesie*bestaat*tussen*de*board*members,*zullen*ze*niet*snel*onderling* gaan*‘vingerwijzen’*bij*tegenslag.*Eerder*nemen*ze*samen*de*besluiten*om*tot*een* oplossing*te*komen.*Alle*leden*van*de*board*zijn*immers*gezamenlijk* verantwoordelijk*voor*het*strategische*succes*van*de*organisatie*(Hans*van*der* Zwaag,*2012).** ! Nog!een!mogelijk!interventie!is!het!werken!in!multidisciplinaire!teams.!Teams! waarin!zowel!business!als!ICT2medewerkers!zitten.!Taylor2Cummings!en!Feeny! (1997)!hebben!onderzocht!hoe!deze!kloof!overbrugd!kan!worden.!Het!werken!in! multidisciplinaire!teams!met!een!gezamenlijk!doel!lijkt!goed!te!werken.!Volgens!hen! heeft!het!ook!een!positief!effect!op!de!omgeving!van!het!team!waardoor!de!kloof! tussen!business!en!IT!nog!kleiner!wordt!gemaakt.! 4.5.6 Strategisch!belang!van!ICT! De!rol!die!ICT!speelt!in!een!organisatie!kan!het!succes!van!het!ICT2project! beïnvloeden.! ! Afhankelijk!van!de!rol!die!ICT!speelt!(is!ICT!leidend!of!is!ICT!facilitair)!zullen! verantwoordelijkheden!voor!topmanagement!en!ICT2management!anders!ingevuld! worden.!Het!alignment!model!van!Henderson!en!Venkatraman!(1993)!beschrijft!vier! verschillende!rollen!die!ICT!kan!hebben!in!een!organisatie.!! ! Poels!(2006)!geeft!bij!elke!rol!aan!wat!de!rol!moet!zijn!van!het!topmanagement!en! van!het!ICT2management!en!wat!de!performance!criteria!zijn!om!ICT!succesvol!te! 68! !

!


laten!zijn!voor!de!organisatie.!Wij!voegen!op!basis!van!deze!literatuur!hier!zelf!een! conclusie!aan!toe,!namelijk!de!projectaanpak!die!het!beste!past!bij!elk!van!deze!vier! rollen.! ! 1.!‘Strategy!execution’! De!organisatiedoelstelling!is!leidend!voor!de!inrichting!van!de!organisatie!en!de! informatievoorziening!(ICT).!ICT!heeft!een!ondersteunende!functie.!Vanuit!de! bedrijfsstrategie!wordt!vastgesteld!welke!producten!en!diensten!aangeboden! worden!en!welke!kerncompetenties!nodig!zijn.!Dit!wordt!vertaald!in!een!helder! beleidsplan.!Aan!de!hand!hiervan!wordt!de!organisatie!ingericht!(structuur!en! werkprocessen)!en!worden!medewerkers!opgeleid.!! ! Dominante!factor!is!de!bedrijfsstrategie,!de!rol!van!het!topmanagement!is!het! formuleren!van!de!strategie,!de!rol!van!het!ICT2management!is!het!implementeren! van!de!strategie!(ICT!is!slechts!ondersteunend).!Performance!criteria!zijn!gericht!op! Kosten/Service!center!(tegen!zo!laag!mogelijk!kosten!leveren!van!de!afgesproken! diensten).!! ! ICT2projecten!in!dit!type!organisatie!(waarbij!ICT!‘slechts’!ondersteunend!is!aan!de! strategie!van!de!organisatie)!zullen!meer!worden!gestuurd!op!kostenbewaking!dan! op!het!realiseren!van!het!projectresultaat.!! ! Wijzigingen!gedurende!het!ICT2project!zullen!niet!of!nauwelijks!worden! gehonoreerd!ook!al!dragen!deze!bij!aan!de!strategie!van!de!organisatie.!! De*keuze*voor*de*directe*benadering*als*projectaanpak*ligt*in*dit*type*organisatie* voor*de*hand.* * 2.!‘Technology!transformation’! De!organisatiestrategie!is!het!vertrekpunt!maar!wordt!vertaald!naar!ICT2strategie.! Vragen!die!hierbij!een!rol!spelen!zijn:!“Welke!technologie!wordt!ingezet?”,!“Welke! competenties!zijn!hiervoor!nodig?”!en!“Welke!ICT!partners!zijn!nodig?”.! Vervolgens!wordt!de!ICT2strategie!vertaald!naar!de!inrichting!van!de!informatie! voorziening:!ontwikkelen!van!informatie!architectuur,!methodieken,!opleiden!van! medewerkers.!Er!wordt!gekeken!naar!kansen!op!het!gebied!van!ICT.! ! De!rol!van!het!topmanagement!is!het!ontwikkelen!van!een!visie!op!de!technologie! die!de!organisatiestrategie!ondersteund.!De!rol!van!ICT2management!is!die!van! technologie!architect:!een!consistente!ICT2architectuur!neerzetten!en!onderhouden! op!basis!van!de!gedefinieerde!ICT2visie!en!strategie.!De!organisatie!wil!product! !

69!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! leadership!met!ICT.!De!performance!criteria!zijn!gebaseerd!op!leiderschap!op!het! gebied!van!technologie,!meetbaar!gemaakt!door!het!uitvoeren!van!benchmarks!op! de!ICT2markt.!! ! ICT2projecten!in!dit!type!organisatie!worden!vooral!gestuurd!op!de!kwaliteit!van!het! eindresultaat.!Voldoet!deze!wel!aan!de!standaards!en!richtlijnen!die!in!de!ICT2 strategie!zijn!gedefinieerd.!! De*keuze*voor*de*diffusie*benadering*als*projectaanpak*ligt*in*dit*type*organisatie* voor*de*hand.* * 3.!‘Competitive!enablers’! In!deze!organisatie!is!ICT!de!enabler!voor!veranderingen.!Nieuwe!ontwikkelingen!op! ICT2gebied!worden!vertaald!naar!nieuwe!producten!en!diensten!waarmee!de! organisatie!zich!kan!onderscheiden!in!de!markt.!De!rol!van!het!topmanagement!is! om!een!visie!te!ontwikkelen!waarin!de!impact!van!ICT!op!de!business!nadrukkelijk!is! meegenomen.!De!rol!van!ICT2management!is!die!van!katalysator!door!trends,! ontwikkelingen!en!bedreigingen!te!beoordelen!en!te!wegen.!De!performance! criteria!zijn!gericht!op!kwalitatieve2!en!kwantitatieve!metingen!op!het!gebied!van! marktleiderschap!zoals!marktaandeel,!groei!of!introductie!van!nieuwe!producten.!! ! ICT2projecten!in!dit!type!organisatie!worden!meer!gestuurd!op!het!behalen!van!een! resultaat!waarmee!de!organisatie!daadwerkelijk!onderscheidend!is.!Het!projectdoel! staat!weliswaar!van!te!voren!vast,!maar!kan!gedurende!de!uitvoering!van!het!ICT2 project!worden!gewijzigd!als!een!concurrent!bijvoorbeeld!iets!beters!heeft!bedacht.! Het!ICT2project!dient!goed!met!wijzigingen!te!kunnen!omgaan.!Het!is!van!groot! belang!dat!het!ICT2project!veelvuldig!en!direct!communiceert!met!de!business!zodat! veranderingen!tijdig!en!snel!kunnen!worden!doorgevoerd.!Wij!concluderen!hieruit! dat!bij!het!kiezen!van!een!project!ontwikkelmethodiek!en!projectaanpak!hiermee! rekening!moet!worden!gehouden.!Een!agile!ontwikkelmethodiek!past!beter!bij!dit! type!organisatie!dan!een!meer!traditionele!ontwikkelmethodiek!als!waterval.!! De*keuze*voor*de*ontwikkelingsgerichte*benadering*als*projectaanpak*ligt*in*dit*type* organisatie*voor*de*hand.* * 4.!‘Service!level’! Deze!organisatie!richt!zich!op!het!optimaal!inrichten!van!ICT!als!service!organisatie.! Externe!ontwikkelingen!in!de!markt!worden!vertaald!naar!ICT2organisatie,!ICT2 processen!en!ICT2infrastructuur.!De!invloed!van!de!organisatiestrategie!is!indirect.! De!organisatiestrategie!wordt!beschouwd!als!richtinggevend!voor!de!vragen!die!de! ICT2klanten!hebben.!De!ICT2organisatie!moet!flexibel!zijn!ingericht!zodat!snel!kan! 70! !


!

worden!gereageerd!op!eisen!en!wensen!die!wijzigen.!Het!topmanagement!houdt! zich!met!name!bezig!met!het!prioriteren!van!schaarse!ICT2capaciteit.!De!rol!van!het! ICT2management!is!die!van!ondernemer!met!als!doel!de!service!organisatie!tot!een! succes!te!maken!binnen!de!kaders!van!het!topmanagement.!! ! De!performance!criteria!liggen!op!het!gebied!van!klanttevredenheid,!zowel! kwalitatief!als!kwantitatief.!Dit!kan!door!benchmarks!(intern!en!extern)!worden! gemeten.!ICT2projecten!in!dit!type!organisatie!worden!flexibel!ingericht.!De!sturing! is!zowel!op!kostenbewaking!als!op!het!gewenste!resultaat.!Het!ICT2project!moet! flexibel!kunnen!omgaan!met!veranderingen!gedurende!het!project.!! De*keuze*voor*de*interactieve*benadering*als*projectaanpak*ligt*in*dit*type* organisatie*voor*de*hand.! 4.5.7 Politieke!situatie!/!belangen!overige!stakeholders! Dit!betreft!de!manier!waarop!in!de!organisatie!wordt!omgegaan!met!politiek.!Wie! zijn!de!belanghebbenden,!wie!heeft!de!macht,!zijn!machtsmiddelen!belangrijk!voor! het!ICT2project,!hoe!wordt!het!spel!gespeeld!in!de!organisatie?! Om!een!project!tot!een!goed!einde!te!brengen,!zal!rekening!moeten!worden! gehouden!met!de!politiek!in!de!organisatie.!Politiek!wordt!gedefinieerd!als!het! proces!waarbij!mensen!macht!zoeken,!formeel!of!informeel.!Politiek!en!macht!zijn! onlosmakelijk!met!elkaar!verbonden!(bron:!Platform!voor!projectmanagers)6.! Mensen!gebruiken!macht!om!een!positie!te!verkrijgen,!te!handhaven!of!te! verbeteren.!! ! Macht!kan!worden!onderverdeeld!in!formele!macht!en!informele!macht.!Formele! macht!ontlenen!mensen!aan!de!bevoegdheden!die!ze!door!hun!functie!hebben.! Informele!macht!ontlenen!mensen!aan!de!invloed!die!ze!hebben!als!persoon!door! hun!kennis,!hun!vrienden,!hun!familie,!hun!uitstraling!etc.!De!formele!macht!van! een!projectmanager!is!in!het!algemeen!gering.!Dit!komt!doordat!zij!een!tijdelijke! status!hebben,!niet!in!een!hiërarchie!passen!en!geen!bevoegdheden!hebben!om! iemands!carrière!te!beïnvloeden.!! ! Een!projectmanager!moet!het!dus!hebben!van!zijn!informele!macht!als!hij!een!goed! projectresultaat!wil!neerzetten.!Hij!zal!op!deze!manier!extra!macht!moeten!zien!te! verwerven.!Met!andere!woorden,!hij!zal!politiek!te!werk!moeten!gaan.!Het!is!dan! wel!noodzakelijk!dat!hij!te!weten!moet!komen!waar!macht!aan!ontleend!kan! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 6

!

!http://www.pmwiki.nl/kennis/politiek2en2macht!

71!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! worden,!hoe!de!macht!verworven!kan!worden!en!hoe!de!macht!gebruikt!moet! worden!(Peiró,!&!Meliá,!2003).!De!projectmanager!moet!het!dus!hebben!van!zijn! informele!status!en!invloed.!Status!kan!worden!ontleend!aan!het!belang!van!het! ICT2project!voor!de!organisatie!en!de!zichtbaarheid!van!het!ICT2project.!! ! Om!het!resultaat!van!het!project!daadwerkelijk!geaccepteerd!en!geborgd!te!krijgen! in!de!lijnorganisatie,!moet!rekening!worden!gehouden!met!de!belangen!van!alle! stakeholders,!zowel!aan!de!business!kant!als!aan!de!ICT2kant.!Het!is!daarom!van! belang!dat!gedurende!de!uitvoering!van!het!ICT2project!expliciet!en!planmatig!een! dialoog!met!alle!stakeholders!wordt!gevoerd.!Het!belang!van!goede!communicatie! rondom!ICT2veranderingsprocessen!wordt!ook!in!de!literatuur!onderkend! (Cummings,!1997,!De!Caluwé!&!Vermaak,!2006,!Boonstra,!2002,!Koeneman,!2002).!! ! Eén!van!de!stakeholders!die!volgens!ons!nogal!eens!wordt!vergeten!in!een!ICT2 project,!is!de!ICT2beheerorganisatie.!De!lijnafdeling!die!na!het!opleveren!van!het! resultaat!door!het!ICT2project,!het!resultaat!(applicatie,!systeem)!moet!beheren!en! onderhouden.!Beheer!en!onderhoud!van!een!ICT2systeem,!is!voor!een!belangrijk! deel!verantwoordelijk!voor!de!totale!kosten!voor!een!ICT2systeem/applicatie.! (Gartner,!2010):!‘The*cost*to*“go*live"*with*an*application,*whether*through* acquisition*or*development,*is*only*a*fraction*of*the*lifetime*total*cost*of*ownership* (TCO).*For*a*business*application*that*is*used*for*15*years,*the*cost*to*go*live*is,*on* average,*8%*of*the*lifetime*TCO.’!Ondanks!deze!cijfers!hebben!beheer!en! onderhoud!een!negatief!imago!onder!ICT2ers!die!het!geen!intellectuele!uitdaging!en! vervelend!vinden.!Echter,!door!de!mate!van!verwevenheid!van!ICT2ontwikkeling!in! het!totale!landschap!en!binnen!de!processen,!wordt!de!uitdaging!groter!en!groter! (Kersten,!2011).!! ! Hoe!meer!verwevenheid!er!is,!hoe!hoger!de!beheerkosten!zijn.!Onderzoek!heeft! aangetoond!dat!er!een!nauwe!samenwerking!dient!te!zijn!tussen!beheerafdelingen! en!de!afdeling!die!eigenaar!is!van!het!proces!waaraan!de!ICT2ontwikkeling! ondersteunend!is.!Samenvoeging!van!deze!twee!is!een!mogelijkheid,!daarmee! verliest!de!beheerafdeling!echter!schaalvoordelen!en!kennisoverdracht.! Wederzijdse!drijfveren,!al!dan!niet!gestimuleerd!door!een!bonussysteem,!kan!een! mogelijkheid!zijn!om!goed!beheer!te!verkrijgen!(Mookerjee,!2005).! ! De!reden!dat!deze!stakeholder!(ICT2beheerafdeling)!te!weinig!aandacht!krijgt!van! het!project!en!in!veel!gevallen!te!laat!betrokken!wordt,!is!het!feit!dat!ICT2projecten! zijn!gericht!op!verandering!en!beheerafdelingen!zijn!gericht!op!stabiliteit!en! continuïteit.!ICT2projecten!hebben!alle!kenmerken!van!wat!Mintzberg!(1989)! 72! !


!

beschrijft!als!de!innovatieve!organisatie.!Zij!zijn!flexibel!en!kunnen!goed!omgaan! met!veranderingen.!Beheerafdelingen!hebben!de!kenmerken!van!wat!Mintzberg!de! professionele!organisatie!noemt.!Zij!werken!met!vaste!procedures,!standaarden!en! acceptatie!criteria.!Elke!verandering!zien!zij!als!een!risico.! ! Van!nature!zullen!ICT2projecten!en!ICT2beheerafdelingen!elkaar!niet!opzoeken.! Maar!voor!het!succes!van!het!ICT2project!is!het!wel!degelijk!van!belang!dat!het! resultaat!van!het!project!goed!kan!worden!beheerd,!stabiel!is,!veilig!is,!de! performance!goed!is!en!de!continuïteit!is!gewaarborgd.!ICT2beheerafdelingen!en! ICT2projecten!zullen!een!verschillende!mening!hebben!over!het!type!coördinatie! mechanisme!dat!nodig!is!om!de!werkzaamheden!en!taken!tussen!het!ICT2project!en! de!ICT2beheerafdeling!te!stroomlijnen.!ICT2beheerafdelingen!zullen!de!nadruk! leggen!op!zoveel!mogelijk!standaardisatie!van!het!werkproces!(coördinatie!door!het! specificeren!van!taken)!terwijl!ICT2projecten!de!nadruk!zullen!leggen!op!onderlinge! afstemming!(coördinatie!door!informele!communicatie).!Dit!zijn!twee!totaal! verschillende!vormen!van!coördinatie!(Dado,!2012).! !

klein!

complexiteit-

laag!

hoog!

aantal%medewerkers-

onderlinge*! ! afstemming! ! ! ! toezicht/supervisie!

groot!

standaardisatie! van*het*werkproces! ! ! ICT ! Beheer ! afdeling !

! ! standaardisatie*van*resultaten/output! ! ICT onderlinge! standaardisatie*van*kennis*! project afstemming! en*vaardigheden***************************!

Figuur)10)Coördinatiematrix)1)Mintzberg)(1979)) )

!

Volgens!Mintzberg!kunnen!in!de!praktijk!de!verschillende!coördinatiemechanismen! naast!elkaar!bestaan,!maar!zal!er!altijd!één!overheersend!zijn.!Maar!het!‘gat’!tussen! deze!twee!mechanismen!is!wel!erg!groot!en!de!vraag!is!dan!ook!of!beide! mechanismes!naast!elkaar!kunnen!bestaan!zonder!dat!er!heel!veel!‘gedoe’!ontstaat.! !

73!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Het!lijkt!daarom!beter!om!te!streven!naar!een!coördinatiemechanisme!dat! gebaseerd!is!op!standaardisatie*van*resultaten/output.!Dit!is!voor!alle!partijen!ook! haalbaar.!Dit!type!mechanisme!zou!dominant!moeten!zijn!terwijl!onderlinge* afstemming!(vanwege!complexiteit)!en!standaardisatie*van*het*werkproces*nog*wel! aanwezig!mogen!zijn,!maar!niet!dominant!zijn.! !

klein!

complexiteit-

laag!

hoog!

aantal%medewerkers-

onderlinge*! ! afstemming! ! ! ! ! toezicht/supervisie!

groot!

standaardisatie! van*het*werkproces! ! ! ! ! !

ICT Beheer ! afdeling ! standaardisatie*van*resultaten/output! ICT project ! onderlinge! standaardisatie*van*kennis*! afstemming! en*vaardigheden***************************!

Figuur)11)Coördinatiematrix)2)Mintzberg)(1979))

)

! De!Caluwé!en!Vermaak!(1999)!geven!aan!dat!door!middel!van!Gaming!(door!een! spel!te!spelen!met!een!mix!van!mensen!uit!het!ICT2project!en!de!ICT2beheerafdeling! meer!begrip!ontstaat!voor!elkaars!wereld)!nieuwe!werkwijzen!of!nieuwe!manieren! van!samenwerking!kunnen!worden!verankerd!in!een!team.!‘Gaming’!is!een! leermethode!waarbij!mensen!deelnemen!aan!een!gestructureerde!activiteit!of! simulatie.!De!leerdoelen!zijn!van!te!voren!gegeven!en!in!de!game!verweven.!De! gedachte!is!dat!mensen!leren!door!te!doen.!Ze!moeten!een!leercyclus!doorlopen:! ervaren,!reflecteren,!conceptvorming,!voornemens!en!actie!ondernemen.!In!een! game!komt!elk!deel!van!de!cyclus!expliciet!aan!bod!en!wordt!de!cyclus!meerdere! malen!doorlopen.!Op!deze!manier!kan!het!(gezamenlijk)!leren!versneld!worden.* * “Wat*op*de*werkplek*een*jaar*kan*duren,*kan*in*een*nagebootste*situatie*in* korte*tijd*worden*bereikt”,!aldus*De*Caluwé*en*Vermaak*(1999).!

74! !


!

4.5.8 Conclusie!Projectomgeving! Vanuit!de!literatuur!concluderen!we!op!het!gebied!van!de!projectomgeving,!in! antwoord!op!de!vraag!“Welke!elementen!uit!de!omgeving!van!een!project!zijn!van! invloed!op!een!succesvol!ICT2project?”,!dat:! ! Projectomgeving) Kenmerken)

Tabel)10)Kenmerken)projectomgeving)

O1. de!cultuur!van!de!organisatie!invloed!heeft!op!het!succes!van!het!ICT2

project.!Door!het!kiezen!van!een!projectaanpak!die!past!bij!de!cultuur! van!de!organisatie,!kan!het!succes!positief!worden!beïnvloed! O2. het!zelfbeeld!van!de!projectmanager,!de!projectaanpak!die!hij! prefereert!beïnvloedt! O3. bij!de!ontwikkeling!betrokken!gebruikers!tevredener!zijn!over!het! resultaat! O4. ontwikkeling!door!co2creatie!door!zowel!de!gebruikers!als!de! ontwikkelaars!wordt!gewaardeerd! O5. gebruikers!niet!meer!dan!15!tot!20%!van!de!totale!projecturen!dienen! te!worden!ingezet,!meer!inzet!leidt!niet!tot!hogere!tevredenheid! O6. de!gebruikersinzet!bij!ICT2projecten!voor!nieuwe!producten!relatief! lager!moet!zijn!dan!bij!ICT2projecten!die!bestaande!producten! ondersteunen! O7. ICT2awareness!in!de!top!van!de!organisatie!de!kans!op!een!succesvol! ICT2project!verhoogd! O8. de!rol!die!ICT!speelt!in!de!organisatie!van!invloed!is!op!het!succes!van! het!ICT2project.!Als!deze!rol!van!strategisch!belang!is!en!ICT!wordt! gezien!als!iets!waarmee!‘competitive!advantage’!kan!worden!behaald,! dan!wordt!verwacht!dat!het!ICT2project!flexibel!en!snel!het!gewenste! resultaat!kan!opleveren.!Er!wordt!bij!wijze!van!spreken!verwacht!dat! gaandeweg!het!ICT2project!veel!wijzingen!kunnen!worden! doorgevoerd!maar!dat!de!einddatum!van!het!ICT2project!ongewijzigd! blijft! O9. de!rol!die!ICT!speelt!in!de!organisatie!de!keuze!voor!een!projectaanpak! bepaalt! O10. beheer2!en!business!afdeling!nauw!dienen!samen!te!werken,!binnen!en! buiten!ICT2projecten!! O11. de!mate!van!politieke!dominantie!van!de!projectmanager,! gebruikersafdelingen!en!beheer!van!invloed!zijn!op!de!kans!op!een! succesvol!ICT2project.!

!

!

75!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Uit!de!literatuur!blijkt!dat!de!volgende!interventies!kunnen!worden!gedaan!op!het! gebied!van!de!projectomgeving!om!de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!te! verhogen:! ! Projectomgeving) Interventies)

Tabel)11)Interventies)projectomgeving)

-

-

-

-

-

-

76! !

slecht!opdrachtgeverschap!kan!deels!worden!gecompenseerd!door! bepaalde!keuzes!te!maken!op!het!gebied!van!projectaanpak!en!de! projectmanager! het!Checks!&!Balances2model!van!Wortmann!&!Kremer!(2011)!helpen! een!opdrachtgever!om!zijn!rol!effectief!en!efficiënt!uit!te!voeren! de!leidinggevende!van!de!opdrachtgever!kan!de!signalen!van!Kremer! (2011)!gebruiken!om!te!bepalen!of!de!opdrachtgever!zijn!rol!goed! uitvoert.!Indien!dit!niet!het!geval!is,!dan!zal!hij!dit!bespreekbaar!moeten! maken!met!de!opdrachtgever! goed!opdrachtgeverschap!kost!veel!tijd!van!een!opdrachtgever.!Hij!kan! besluiten!om!een!aantal!taken!te!delegeren.!Randvoorwaarde!is!dat!er! vertrouwen!is!tussen!de!opdrachtgever!en!de!gedelegeerde(n)! kies!de!projectaanpak!afhankelijk!van!de!rol!die!ICT!speelt!in!de! organisatie! houd!rekening!met!het!type!project!bij!het!bepalen!van!de!mate!van! gebruikersparticipatie! gebruik!‘Gaming’!om!meer!begrip!te!krijgen!tussen!de!beheerafdeling! en!het!ICT2project! bij!de!keuze!van!projectmanager!moet!rekening!worden!gehouden!met! het!mensbeeld!van!de!projectmanager.!Immers,!de!doelstelling!is! bepalend!voor!de!keuze!van!de!projectaanpak!en!niet!de! projectmanager! gebruik!de!Kaleidoscoop!van!Balogun!en!Hope!Hailey!voor!het!bepalen! van!de!competenties!die!nodig!zijn!bij!de!opdrachtgever!en!de! projectmanager! gebruik!de!Kaleidoscoop!van!Balogun!en!Hope!Hailey!voor!het!bepalen! van!de!projectaanpak! zorg!voor!een!goede!samenwerking!tussen!de!businessafdeling!en!haar! beheerafdeling! zorg!voor!een!coördinatiemechanisme!tussen!de!beheerafdeling!en!het! ICT2project,!dat!gebaseerd!is!op!standaardisatie/output! stimuleer!wederzijdse!drijfveren!(van!beheerafdeling!en!ICT2project),! bijvoorbeeld!door!een!bonussysteem!(gezamenlijke!target)! indien!de!ICT2awareness!in!de!organisatie!laag!is,!kies!dan!voor!het!


! -

-

-

-

werken!met!multidisciplinaire!teams! indien!de!ICT2awareness!in!de!organisatie!laag!is,!zorg!er!dan!voor!dat! medewerkers!uit!het!ontwikkelteam!een!begrippenkader!aangereikt! krijgen!zodat!zij!een!betere!aansluiting!krijgen!met!de!business!en!zich! kunnen!verplaatsen!in!de!wereld!van!de!business!(interventie!uit!Poels,! 2006)! indien!de!ICT2awareness!in!de!organisatie!laag!is,!zorg!er!dan!voor!dat! het!projectteam!en!de!business!mensen,!fysiek!bij!elkaar!zitten! (interventie!uit!Poels,!2006)! indien!de!ICT2awareness!in!de!organisatie!laag!is,!probeer!dan!door! middel!van!‘Gaming’!meer!begrip!te!krijgen!tussen!het!projectteam!en! de!business!mensen!(interventie!uit!Poels,!2006)! compenseer!onvoldoende!gebruikersbetrokkenheid!door!een! projectaanpak!te!kiezen!die!gebruikersbetrokkenheid!stimuleert,! bijvoorbeeld!door!verleiding!en!een!diffuse!aanpak.!

! 4.6 Resultaten!projectteam! " " " " " " " " "

" " " " "

" "

4"

" "

" " " " " " " "

" " "

! In!deze!paragraaf!wordt!aan!de!hand!van!literatuuronderzoek!antwoord!gegeven!op! de!volgende!subvraag:! ! " "

!

Wat)zijn)de)belangrijkste)eigenschappen)van)een)succesvol)projectteam?) !

! Volgens!de!definitie!van!de!Nederlandse!Competentie!Baseline!(NCB)!is!een! projectorganisatie!of!projectteam!een!groep!mensen,!de!daarmee!verbonden! infrastructuur!met!een!samenhangend!geheel!van!gezag,!relaties!en! verantwoordelijkheden!die!zijn!afgestemd!op!de!bedrijfsprocessen!of!de!functie.! Met!de!keuze!voor!de!projectaanpak!en!teamsamenstelling!wordt!het!ICT2project! daadwerkelijk!ingericht.!De!keuzes!zijn!voor!een!groot!deel!afhankelijk!van!factoren! uit!de!projectomgeving!als!cultuur!van!de!organisatie,!het!type!opdrachtgever!en!de! relatie!met!stakeholders.!Uiteraard!spelen!kennis,!competenties,!diversiteit!aan!

!

77!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! teamleden!en!persoonlijkheden!die!nodig!zijn!om!het!gewenste!resultaat!te! realiseren!hierbij!ook!een!belangrijke!rol.! ! De!inrichting!van!het!team!wordt!uitgewerkt!volgens!het!principe!dat! opdrachtgever,!opdrachtnemer!en!projectteam!een!werkrelatie!hebben!om!het! project!uit!te!voeren!en!zij!en!hun!omgeving!hier!harde!en!zachte!afspraken!over! hebben.!Daarnaast!zijn!of!ontstaan!door!de!samenwerking!teamnormen.!! 4.6.1 Zachte!afspraken! In!tegenstelling!tot!de!harde!afspraken!over!bijvoorbeeld!de!projectaanpak!en! methodiek!worden!binnen!een!projectteam!ook!zachte!afspraken!gemaakt.!De! voorbeelden!uit!de!literatuur!hierover!zijn!in!onderstaande!paragrafen!verwoord.! 4.6.1.1 Communicatie0in0en0rond0het0project0 Het!belang!van!goede!communicatie!rondom!veranderingsprocessen!(hiertoe! rekenen!wij!ook!ICT2projecten)!wordt!in!de!literatuur!veelvuldig!onderkend.!! De!Caluwé!en!Vermaak!hebben!een!model!ontwikkeld!dat!gebruikt!kan!worden!als! checklist!voor!communicatie!over!en!binnen!veranderingsprocessen,!alsook!de! mogelijk!communicatiekanalen.!! ) Tabel)12)Communicatiematrix)in)veranderingsprocessen)) (De)Caluwé,)&)Vermaak,)1999))

Communicatie)en)betekenisgeving) Benchmarking) Participatie!organiseren! Gegevens)verzamelen) Informeren! Lokmiddelen) Slogans/nota’s! introduceren) Enquêtes! Noodzaak/urgentie) Virtuele!start! aantonen) Zeepkistsessies)

Spreekuren! Feedbackloops!maken! Nieuwsbrieven! Elders!kijken! Brainstormen!

) )

!

!

Mystiek)creëren) ) Gesprekken)&) interventies) Andere)zienswijze) Introduceren) Tegenstellingen)hanteren) Voorbeelden)aanwijzen)

Feedback!organiseren! ! Overdrachtsmomenten! Spiegelen! ! Helden!aanwijzen! Vragen!stellen!

Bijeenkomsten! faciliteren! Workshops! Virtuele!afsluiting!

78! !

!


Over!de!vormgeving!van!communicatie!heeft!Koeneman!(2002)!de!keuzes!op!dit! gebied!inzichtelijk!gemaakt.!Poels!(2006)!heeft!deze!keuzes!in!onderstaande!tabel! samengevat.! ! Tabel)13)Vormgeving)communicatie)(Poels,)2006))

Dimensie) Stijl!

Focus! Deelname!

Inbreng! Niveau!

Keuzes) • Formeel!versus!informeel! • Vertrouwelijk!versus!open! • Informerend!versus!overtuigend!of!instruerend! • Gericht!op!kennis,!houding!of!gedrag! • Gericht!op!informatie!uitwisseling!of!leren! • Horizontale,!verticale!of!diagonale!betrokkenheid! • Betrokkenheid!van!klanten,!keten!of!zelfs!externe! netwerken! • Meeweten,!meedenken,!meedoen!of!meebeslissen! • Gericht!op!inhoud,!procedure,!interactie!of!gevoel! • Gericht!op!waarnemingen!(fysiek,!emotioneel,!etc.),!op! betekenissen!(mentale!modellen,!mystiek,!symbolen,! helden,!imago)!of!voornemen!(intenties,!plannen,! commitment)!

4.6.1.2 Psychologisch0contract0 Het!psychologische!contract!van!medewerkers!is!een!hulpmiddel!dat!kan!worden! gebruikt!in!ICT2projecten.!Een!psychologisch!contract!is!de!perceptie!die!men!heeft! van!de!wederzijdse!verplichtingen!(en!verwachtingen)!tussen!werknemen!en! werkgever!(Lekanne!Deprez,!2004).! Het!is!de!perceptie!die!beide!partijen!hebben!van!de!wederkerige!verplichtingen!en! verwachtingen!ten!aanzien!van!elkaar.!Het!is!iets!anders!dan!een!arbeidscontract.! Het!is!een!mentaal!contract!dat!een!medewerker!ervaart!met!zijn!organisatie!(in! deze!thesis!het!project).! De!inhoud!van!het!psychologisch!contract!verschilt!per!werknemer!en!kan!zelfs!per! branche!verschillen.!Een!jonge!advocaat!bijvoorbeeld!verwacht!binnen!een! bepaalde!periode!om!partner!te!worden,!wil!uitdagend!en!intellectueel,!afwisselend! werk!en!waardering!in!de!vorm!van!promoties.!Een!oudere!leraar!vindt! waarschijnlijk!een!goede!balans!tussen!werk!en!privé!belangrijk,!wil!stabiliteit!en! een!goede!pensioenregeling.! ! Elke!medewerker!heeft!een!psychologisch!contract!en!het!is!voor!een! leidinggevende!belangrijk!om!dit!contract!te!kennen.!In!elk!geval!dat!van!de! !

79!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! belangrijkste!medewerkers.!Een!psychologisch!contract!kan!anders!verbroken! worden!zonder!dat!de!leidinggevende!het!beseft.!Een!verbroken!psychologisch! contract!leidt!tot!verlies!van!passie,!verlies!van!vertrouwen,!lagere!prestaties,! mentale!afwezigheid!en!zelfs!tot!het!vertrek!van!een!medewerker.!Het! psychologische!contract!van!een!potentieel!teamlid!moet!passen!bij!het! psychologische!contract!van!het!ICT2project.!Blomme!(2012)!zegt!hierover:!“Breach! or!violation!of!the!psychological!contract!may!impede!change!willingness”.!Een! medewerker!die!uitdaging!zoekt!en!ruimte!en!vertrouwen!wil!hebben!om!nieuwe! dingen!uit!te!proberen!past!niet!bij!een!ICT2project!dat!als!projectresultaat!heeft!het! implementeren!van!wet2!en!regelgeving!in!een!bestaande!applicatie!(Wierdsma,!&! Swieringa,!2002).!! 4.6.2 Teamsamenstelling! De!kans!op!een!succesvol!ICT2project!zal!hoger!zijn!als!de!juiste!mensen!met!de! juiste!kennis!en!vaardigheden!aanwezig!zijn!in!het!team!dat!het!gewenste!resultaat! moet!realiseren.!Dit!wordt!onderschreven!door!Belbin!(Meredith!Belbin,!2010)7.! Belbin!heeft!een!model!ontwikkeld!waarin!negen!teamrollen!zijn!beschreven! (bedrijfsman,!brononderzoeker,!plant,!monitor,!vormer,!voorzitter,!zorgdrager,! groepswerker,!specialist).!Volgens!Belbin!kan!een!team!alleen!succesvol!zijn!als!elk! van!de!negen!rollen!in!een!projectteam!aanwezig!is.!! ! Welke*projecten*kunnen*zich*de*luxe*van*kiezen*volgens*Belbin*veroorloven?*Een* teamlid*dat*zich*bewust*is*van*zijn*eigen*voorkeursrollen,*een*projectmanager*die* overzicht*heeft*van*alle*aanwezige*rollen*en*weet*welke*rol*gecompenseerd*moet* worden*heeft*al*een*enorme*voorsprong.* 4.6.3 Overige!hulmiddelen!bij!teamsamenstelling! Een!ander!hulpmiddel!dat!kan!worden!gebruikt!bij!de!selectie!van!de!teamleden!is! de!kleurenwaaier!van!De!Caluwé!en!Vermaak!(De!Caluwé,!&!Vermaak,!2006).!Zij! onderkennen!vijf!manieren!waarop!mensen!denken!over!veranderingen!(zie!ook! bijlage!G).!Zij!hebben!dit!middels!kleuren!getypeerd.!Het!is!een!hulpmiddel!om!te! komen!tot!een!verandertraject!waarbij!de!cultuur!van!de!organisatie!niet!uit!het! oog!wordt!verloren.!Aangezien!wij!in!deze!thesis!een!ICT2project!zien!als!een! verandertraject,!kan!dit!hulpmiddel!ook!bij!ICT2projecten!worden!toegepast.! Deze!theorie!is!een!hulpmiddel!voor!managers!om!te!komen!tot!een! verandertraject!waarbij!de!cultuur!van!de!organisatie!niet!uit!het!oog!verloren! wordt.! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 7

!Bron:!http://www.carrieretijger.nl/functioneren/samenwerken/werken2in2een2team/belbin!

80! !

!


De!theorie!van!het!kleuren!denken!is!ontwikkeld!voor!de!volgende! toepassingsmogelijkheden:! - typeren!van!mensen,!organisaties!en!situaties! - met!de!kleuren!is!men!in!staat!een!diagnose!te!stellen!en!kan!tevens!een! veranderplan!met!de!juiste!interventies!opgesteld!worden! - mensen!kunnen!zichzelf!ermee!typeren!(in!termen!van!eigen!denkkaders,! voorkeursaanpak,!‘blinde!vlekken’!en!competenties)!waardoor!er!een!inkijk! verkregen!wordt!in!de!intrinsieke!verandercultuur!van!mensen.! ! Voor!de!projectmanager!is!het!van!belang!na!te!gaan!wat!in!een!bepaald!ICT2project! moet!gebeuren!en!welke!interventiekleur!is!gewenst.!In!elke!kleur!is!het!antwoord! anders.!Enerzijds!gaat!het!daarbij!om!waar!het!potentiële!teamlid!sterk!in!is,!maar! anderzijds!vooral!ook!waar!hij!in!gelooft.!! ! De!Caluwé!adviseert!om!in!een!team!medewerkers!met!verschillende!kleuren!op!te! nemen!omdat!door!de!dialoog!tussen!verschillende!kleuren!meer!kennis!en!inzicht! ontstaat!hetgeen!kan!leiden!tot!een!meeromvattend!begrip!van!de!situatie.! 4.6.4 Diversiteit!in!teams! De!laatste!jaren!is!er!veel!onderzoek!gedaan!naar!diversiteit!in!teams.!Met! diversiteit!worden!de!persoonlijke!kenmerken!bedoeld!waarmee!iemand!zich! onderscheidt!van!anderen.!Dit!zijn!leeftijd,!seksuele!geaardheid,!werkervaring,! mening,!etnische!afkomst,!opleiding,!normen,!waarden,!nationaliteit!etcetera.! Heterogene!teams!zouden!onder!de!juiste!omstandigheden!prestatieverhogend! werken!en!een!voordeel!zijn!voor!de!organisatie!(Cox,!Lobel,!&!McLeod!1991).!Uit! verscheidene!onderzoeken!is!gebleken!dat!diversiteit!binnen!teams!leidt!tot!meer! innovatie!(Austin,!1997,!Bantel,!&!Jackson,!1989).!Verschillende!culturen!in!teams! leiden!tot!betere!resultaten!omdat!zij!vanuit!verschillende!invalshoeken!mogelijke! oplossingen!benaderen!(Knippenberg,!De!Dreu,!&!Homan,!2004).! Aan!de!andere!kant!kan!diversiteit!in!teams!ook!negatieve!effecten!hebben.!Uit! onderzoek!is!gebleken!dat!diversiteit!in!leeftijd!kan!leiden!tot!meer!emotionele! conflicten!(Pelled,!Eisenhardt,!&!Xin,!1999)!en!dat!diversiteit!kan!leiden!tot! kliekvorming!en!verloop!(Tsui,!Egan,!&!O’Reilly,!1992).! ! Of!diversiteit!daadwerkelijk!een!positief!effect!heeft!op!het!projectresultaat!is! afhankelijk!(Theloesen,!2008)!van!de!leiderschapsstijl!en!van!het!interculturele! teamklimaat.!Culturele!diversiteit!in!combinatie!met!visionair!leiderschap!(Van! Muijen,!2003)!en!een!intercultureel!teamklimaat!leiden!tot!hoge! teamprestaties/innovaties.!Van!een!intercultureel!teamklimaat!is!sprake! (Oerlemans,!2008)!als!culturele!diversiteit!wordt!gewaardeerd!binnen!het!team,! !

81!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! teamleden!met!verschillende!achtergrond!met!elkaar!samenwerken,! cultuurverschillen!tussen!teamleden!worden!gerespecteerd!en!wanneer!teamleden! kennis!hebben!van!elkaars!achtergrond.!! ! Uit!onderzoek!van!PwC!(2004)!blijkt!dat!een!projectteam!dat!voor!25%!bestaat!uit! externe!medewerkers,!de!hoogste!performance!bereikt.!Vinke!(2010)!is!van!mening! dat!flexibele!schillen!(externe!medewerkers!behoren!tot!deze!schil)!wenselijk!zijn! vanwege!de!kosten2!en!kennisvoordelen!die!hiermee!te!bereiken!zijn.!Bovendien! stelt!hij!dat!de!verschillende!generaties!(babyboomers,!harde!werkers,! pragmatisten,!Einstein,!verbinders)!in!de!flexibele!schil!veel!sneller!en!beter!kunnen! samenwerken!omdat!de!uitdaging!zit!in!het!klaren!van!concrete!klussen.!! Wij*concluderen*hieruit*dat*een*project*(tijdelijke*organisatie*met*een*concreet*doel)* de*ideale*omgeving*is*om*verschillende*generaties*medewerkers*in*op*te*nemen.! 4.6.5 Teamnormen!door!teamvorming! Een!groep!mensen!die!bij!elkaar!worden!geplaatst!om!een!projectresultaat!te! realiseren!is!niet!van!de!ene!op!de!andere!dag!een!team.!Volgens!Tuckman!(2010)! gaat!elk!team!door!de!volgende!fasen!voordat!het!uiteindelijk!een!succesvol!team! is:! - forming!fase:!dit!is!de!oriëntatiefase!van!het!team.!Teamleden!kunnen!onzeker! zijn!of!bezorgd!zijn!omdat!ze!nog!niet!weten!wat!er!van!ze!verwacht!wordt! - storming!fase:!de!rangen!en!standen!binnen!het!team!worden!in!deze!fase! gevormd.!Wie!heeft!het!voor!het!zeggen?!Wat!is!mijn!plek!in!de!team! hiërarchie?!(groepen!mensen!kennen!altijd!een!hiërarchie).!Er!zijn!in!een!groep! altijd!leiders!en!volgers!en!beide!typen!hebben!elkaar!nodig! - norming!fase:!dit!wordt!ook!wel!de!affectie!fase!genoemd.!Wat!gaan!we!doen! met!elkaar?!Hoe!willen!we!de!relaties!met!elkaar!gaan!vormgeven?!De!regels,! normen,!waarden,!gedragingen,!methoden!en!hulpmiddelen!worden!in!deze! fase!bepaald.!De!leden!van!het!team!gaan!hun!gedrag!op!elkaar!aanpassen.!Het! team!begint!een!identiteit!te!ontwikkelen! - performing!fase!(presteren):!je!hoort!erbij,!je!kent!de!spelregels!dus!nu!kun!je! aan!de!slag!!Het!team!kan!als!eenheid!functioneren.!Er!is!geen!‘probleem! houding’.!Men!biedt!aan!om!elkaar!te!helpen.!Het!is!voor!de!teamleden!duidelijk! wat!er!van!hem/haar!wordt!verwacht! - adjourning!fase!(uiteengaan):!het!projectresultaat!is!behaald.!De!motivatie!van! de!teamleden!kan!in!deze!fase!dalen!omdat!er!onzekerheid!is!over!de!toekomst.! Dit!is!een!mooi!moment!om!een!nieuw!project!te!starten!en!het!vormende! proces!van!teamontwikkeling!opnieuw!te!beginnen.! !

82! !

!


Een!projectteam!kan!dus!niet!van!de!ene!op!de!andere!dag!een!succesvol!team!zijn.! Dit! geldt! ook! voor! zelfsturende! teams! zoals! Scrum! teams.! Afhankelijk! van! de! fase! waarin!een!team!verkeert,!zal!het!team!anders!aangestuurd!willen!worden!(Dado,! 2012).! In! de! forming2! en! storming! fase! hebben! medewerkers! uit! een! Scrum! team! meer!behoefte!aan!coachend!leiderschap!dat!in!de!latere!fases.! ! Teamnormen!kunnen!zich!ook!vormen!door!ontwikkeling!over!de!tijd!heen.!Nelson! en!Burns!(1983)!hebben!voor!het!bepalen!waar!een!organisatie!staat!in!de! verhouding!reactief,!responsief,!proactief!of!topprestatie!leverend!een!vragenlijst! ontwikkeld.!Teams!die!starten!aan!nieuwe!ICT2projecten!en!het!doel!en!de!kaders! goed!hebben!staan!zullen!proactief!om!kunnen!gaan!met!veranderingen! gaandeweg.!Teams!die!de!norm!hebben!om!een!topprestatie!te!leveren,!zullen!dat! ook!doen,!elke!keer!weer.!Middels!onderzoek!zullen!we!aantonen!dat!het!hebben! van!goede!teamnormen!bijdraagt!aan!succesvolle!ICT2projecten.!Teams!die!speciaal! worden!samengesteld!voor!een!project!hebben!bij!de!start!van!het!project!echter! nog!geen!gezamenlijke!normen.!Meten!van!de!teamnormen!aan!het!begin!lijkt!dan! minder!zin!te!hebben,!het!stimuleren!richting!topprestaties!echter!wel.! 4.6.6 Projectmanager! Het!selecteren!van!de!juiste!projectmanager!is!cruciaal!voor!succes!(Berendse,!et!al! 2010).!Naarmate!de!complexiteit!toeneemt!en!de!medewerking!van!de!lijn! belangrijker!wordt,!moet!de!projectmanager!zowel!in!het!blauwe!domein!van!de! structuur!en!planning,!als!in!het!gele!domein!van!relaties,!emoties,!beïnvloeding!en! macht!kunnen!opereren.!Daarnaast!dient!hij!altijd!de!juiste!balans!te!vinden!tussen! het!zijn!van!een!binnen2!en!buitenstaander.!En!‘last!but!not!least’:!er!is!simpelweg! een!klik!nodig!tussen!hem!en!de!opdrachtgever.!Het!succes!van!het!verandertraject! ligt!immers!in!hun!gezamenlijke!handen!en!zij!moeten!hiervoor!intensief!kunnen!en! willen!samenwerken.!! Er!moet!wel!voor!worden!gewaakt!dat!de!projectmanager!niet!te!veel! verantwoordelijkheden!van!de!opdrachtgever!overneemt!en!hierdoor!zichzelf!in! een!lastige!situatie!plaatst!(Berendse,!et!al!2010).! ! Door!Müller!en!Turner!(2006)!is!onderzoek!gedaan!naar!verschillende!typen! projectcategorieën!die!afgeleid!zijn!uit!een!inventarisatie!in!eerder!onderzoek!van! Crawford,!Hobbs,!&!Turner!(2006).!De!categorieën!zijn!het!belang!van!het!project! voor!de!organisatie,!het!toepassingsgebied!(organisatieverandering,!ICT!en! engineering),!de!indeling!in!fases!en!het!contracttype.!De!uitkomsten!van!een!web! based!enquête!en!interviews!met!managers!die!projectmanagers!toewijzen!zijn!met! elkaar!gevalideerd:!!

!

83!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! voor!de!onderzochte!typen!van!projecten!blijken!verschillende!competentiesets! van!de!projectmanager!bepalend!te!zijn!voor!het!projectsucces!! - een!verandercomponent!of!grotere!complexiteit!in!het!project!vereist!meer!en! beter!beheerste!competenties! - meerdere!van!de!door!Turner!onderzochte!competenties!dragen!voor!(vrijwel)! elk!type!project!en!in!elke!fasering!bij!aan!het!projectsucces.!! ! Volgens!het!onderzoek!van!Turner!leveren!de!volgende!competenties!van!de! projectmanager!gemiddeld!de!grootste!bijdrage!aan!vrijwel!elk!type!project:! - gewetensvol!zijn! - verantwoordelijkheid!beseffen! - kritische!analyse! - interpersoonlijke!sensitiviteit! - resourcemanagement!(organiseren)! - empowering!(onafhankelijkheid).! ! Storm!en!Vuijk!voegen!daar!aan!toe!(2008(1),!2008(2),!2008(3)):! - competenties!in!projectmanagement!zijn!niet!stapelbaar:!je!kunt!niet!zonder! meer!de!ene!competentie!toevoegen!aan!de!andere!! - er!zijn!vier!typen!projecten!te!onderscheiden!(strategische2,!operationele2,! innovatieve2!en!alliantie2/samenwerkingsprojecten),!waarbij!voor!elk!type! project!een!verband!blijkt!te!bestaan!met!specifieke!dominante!competenties! van!de!onderzochte!projectmanagers!die!tot!projectsucces!hebben!geleid.! Voor!strategische!projecten!zijn!dat:!diplomatiek,!zelfbewust,!zelfstandig!en! onafhankelijk.! ! Voor!operationele!projecten!zijn!dat:!pragmatisch,!realistisch,!standvastig!en! organiserend.! Voor!innovatieve!projecten!zijn!dat:!innemend,!belangstellend,!creatief!en! stimuleren.! ! En!tenslotte!voor!samenwerkingsprojecten!zijn!dat:!coöperatief,!saamhorig,!loyaal! en!toegewijd.! ! Volgens!Van!Veen!(2009)!vallen!de!competenties!uiteen!in!twee!soorten:! hygiënecompetenties!en!succescompetenties.!Hygiënecompetenties!zorgen!ervoor! dat!het!project!niet!mislukt.!Dit!zijn:! - plannen!en!organiseren! - doel2/resultaatgerichtheid! -

84! !


!

- projectmanagementmethode! - situationeel!projectmanagement.! ! Succescompetenties!zorgen!ervoor!dat!het!project!ook!echt!slaagt.!In!aflopende! mate!van!belangrijkheid!zijn!dit:! - mensgericht!leiderschap! - doorzettingsvermogen! - teamvorming! - projectmanagement!technieken!(Van!Veen,!2009).! ! Samenvattend!worden!de!volgende!competenties!van!de!projectmanager!als! bepalend!ervaren!voor!succesvolle!projecten,!ongeacht!het!type!project:! - saamhorig! - coöperatief!en!interpersoonlijke!sensitiviteit! - organiserend!en!verantwoordelijk! - vasthoudend!en!onafhankelijk! - kritische!analyse.! 4.6.7 Conclusie!Projectteam! Op!de!vraag!wat!de!belangrijkste!eigenschappen!van!een!succesvol!projectteam! zijn,!wordt!vanuit!de!onderzochte!literatuur!geconcludeerd!dat:! ! Projectteam) Kenmerken)

Tabel)14)Kenmerken)projectteam)

!

M1. teamnormen!ontwikkeld!moeten!worden,!dit!heeft!tijd!nodig! M2. de!kans!op!een!succesvol!resultaat!het!grootst!is,!als!het!team!zich!in!

de!performing!fase!bevindt.!Ditzelfde!geldt!wat!ons!betreft!voor!ICT2 projecten.!Ook!daar!moeten!teams!de!tijd!krijgen!om!in!deze!fase!te! komen! M3. een!team!dat!wordt!samengesteld!om!gedurende!een!bepaalde! periode!te!werken!aan!het!realiseren!van!het!projectresultaat,!met! zorg!zal!moeten!worden!samengesteld.!Hier!zijn!diverse!HRM!tools! voor!beschikbaar! M4. diversiteit!in!teams!maakt!de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!hoger! mits!aan!de!volgende!voorwaarden!is!voldaan:! a. er!moet!sprake!zijn!van!een!intercultureel!teamklimaat! b. de!juiste!leiderschapsstijl!wordt!toegepast!(visionair!leiderschap)! M5. de!belangrijkste!eigenschappen!van!een!succesvol!projectteam!zijn:! a. een!projectteam!dat!zich!in!de!performing!fase!bevindt! b. een!projectteam!dat!voldoende!diversiteit!heeft!

85!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! c. een!projectteam!dat!bestaat!uit!medewerkers!met!verschillende!‘De! Caluwé!kleuren’! d. een!projectteam!waarin!alle!teamrollen!(Belbin)!aanwezig!zijn! e. een!projectmanager!die!een!klik!heeft!met!de!opdrachtgever,!wil!en! kan!samenwerken! f. een!projectmanager!die!oog!heeft!voor!structuur!en!planning!maar! ook!goed!kan!opereren!op!het!gebied!van!relaties,!beïnvloeding!en! macht! M6. een!projectmanager!die!minimaal!beschikt!over!de!basiscompetenties! die!passen!bij!elk!type!project!(in!ons!model!de!projecttechniek)!maar! daarnaast!beschikt!over!competenties!die!specifiek!voor!een!bepaald! type!project!gelden.! ! Uit!de!literatuur!blijkt!dat!de!volgende!interventies!kunnen!worden!gedaan!om!de! kans!op!een!succesvol!ICT2project!te!verhogen:! ! Projectteam) Interventies)

Tabel)15)Interventies)projectteam)

-

-

-

-

-

! !

86! !

als!er!niet!voldoende!tijd!is!om!teamnormen!te!ontwikkelen!(het!team! in!de!performing!fase!te!laten!komen),!laat!het!ICT2project!dan! uitvoeren!door!een!team!dat!al!langere!tijd!met!elkaar!samenwerkt! gebruik!het!model!van!De!Caluwé!en!Vermaak!om!te!bepalen!welke! vorm!van!project!communicatie!het!meest!geschikt!is!in!een!bepaalde! situatie! gebruik!tools!om!het!voor!het!ICT2project!meest!geschikte!team!samen! te!stellen:! o Belbin!om!ervoor!te!zorgen!dat!alle!rollen!aanwezig!zijn! o de!kleurenwaaier!van!De!Caluwé!om!ervoor!te!zorgen!dat! medewerkers!met!verschillende!‘kleuren’!in!het!team!aanwezig! zijn! o het!psychologisch!contract!om!er!zeker!van!te!zijn!dat!de! verwachtingen!van!het!potentiële!teamlid,!passen!bij!de! verwachtingen!van!het!project! als!er!geen!‘klik’!is!tussen!de!opdrachtgever!en!de!projectmanager,! vervang!dan!de!projectmanager!(ervan!uitgaande!dat!het!vervangen! van!de!opdrachtgever!geen!optie!is)! match!de!projectmanager!(aanwezige!competenties)!bij!het!type! project!dat!uitgevoerd!moet!worden.!

!


4.7 Conclusies!uit!literatuuronderzoek! De!vraag!die!in!dit!hoofdstuk!aan!de!orde!is!gekomen!is:! ! !

Wat)zijn)de)belangrijkste)kenmerken)van)een)succesvol)ICTaproject?) !

! Samengevat!blijkt!uit!het!literatuuronderzoek,!met!alle!beperkingen!van!dien,!dat! de!kenmerken!van!een!succesvol!ICT2project!de!volgende!zijn!(zie!bijlage!H!voor!een! volledig!overzicht).!! Een!succesvol!ICT2project!is!een!project!:! - dat!de!juiste!projectaanpak!heeft!gekozen:!! o een!aanpak!die!past!bij!de!cultuur!van!de!organisatie! o een!aanpak!die!past!bij!de!rol!die!ICT!heeft!in!de!organisatie! o een!aanpak!die!past!bij!de!doelstelling!van!het!ICT2project! - dat!de!volgende!stakeholders!betrokken!heeft:! o de!beheerafdeling! o de!eindgebruikers!(in!co2creatie)!in!de!juiste!mate! - met!een!opdrachtgever:! o die!een!klik!heeft!met!de!opdrachtnemer,!wil!en!kan!samenwerken! o die!het!type!regie!voert!dat!past!bij!het!ICT2project!(de!gekozen!aanpak)! o wiens!verwachtingen!in!het!project!zijn!waargemaakt! - met!een!projectmanager!die:! o een!klik!heeft!(willen!en!kunnen!samenwerken)!met!de!opdrachtgever! o over!de!juiste!competenties!beschikt!voor!het!type!project!(strategisch,! innovatief,!ontwikkelend)! o over!de!juiste!mate!van!politieke!dominantie!beschikt! o zijn!eigen!zelfbeeld!kent!en!hier!rekening!mee!houdt! - dat!in!een!organisatie!wordt!uitgevoerd:! o die!het!belang!van!ICT!begrijpt!en!ICT!inzet!voor!continue!verbetering! o waar!ICT2awareness!in!de!top!van!de!organisatie!hoog!is! - met!een!projectteam! o dat!diversiteit!heeft!(bijvoorbeeld!verschillende!De!Caluwé!kleuren! aanwezig)! o dat!normen!en!waarden!heeft!ontwikkeld!(performing!fase)! o waarin!de!juiste!rollen!vertegenwoordigd!zijn!(bijv.!de!Belbin!rollen)! - dat:! o een!duidelijke!relatie!heeft!met!de!strategie!van!de!organisatie! o een!doelarchitectuur!heeft!

!

87!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! o conform!afgesproken!budget,!tijd!en!kwaliteit!is!geleverd,!het!resultaat! beheerbaar!is!en!de!business!case!positief!is! o een!niet!al!te!lange!doorlooptijd!heeft.! ! De!beperkingen!van!dit!literatuuronderzoek!zitten!vooral!in!het!feit!dat!er!weinig! onderzoek!gedaan!is!naar!sec!de!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten.!Daarom! hebben!we!breder!gekeken!dan!alleen!het!ICT2vakgebied.!Tevens!hebben!we! noodgedwongen!veel!gebruik!moeten!maken!van!beschrijvende!onderzoeken.!In! het!vakgebied!van!projecten,!en!specifiek!ICT2projecten,!is!(nog)!niet!voldoende! kwantitatief!onderzoek!gedaan.! ! ! ! !

!

88! !

!

!

! !

5 Veldwerk! ! In!dit!hoofdstuk!komt!het!exploratief!onderzoek!aan!bod.!Dit!onderzoek!is,!in! tegenstelling!tot!het!literatuuronderzoek,!volledig!gericht!op!ICT2projecten.!We! beginnen!dit!hoofdstuk!met!de!beschrijving!op!welke!wijze!de!vragen!voor!het! onderzoek!tot!stand!zijn!gekomen.!Vervolgens!beschrijven!we!op!welke!wijze!het! onderzoek!is!uitgevoerd.!De!resultaten!van!het!onderzoek!worden!per! deelhypothese!gepresenteerd,!gevolgd!door!een!samenvatting!van!de!‘bewezen’! deelhypotheses.!De!onderzoeksresultaten!worden!verwerkt!in!het!conceptuele! model,!wat!resulteert!in!het!finale!conceptuele!model.!

5.1 Vraagstelling! Na!de!confrontatie!van!de!hypotheses!(zie!einde!hoofdstuk!3)!met!de!resultaten!van! het!literatuuronderzoek!is!vastgesteld!dat!voor!een!aantal!hypotheses!onvoldoende! ‘bewijsmateriaal’!in!de!literatuur!is!gevonden.!In!het!exploratieve!onderzoek! worden!met!name!deze!hypotheses!onderzocht.!! 5.1.1 Hoofdhypotheses!en!deelhypotheses! De!hoofdhypotheses!zijn!onderverdeeld!in!deelhypotheses,!om!zo!meetbare! onderdelen!te!maken.!Hieronder!zijn!de!deelhypotheses!uitgeschreven!en!geplot!op! de!vier!gebieden!van!deze!thesis.! ! Tabel)16)Deelhypotheses)

verplichte/wettelijke!projecten!worden!minder!succesvol!beoordeeld! dan!andere!projecten! xii.!! respondenten!zijn!het!eens!met!de!stellingen!zoals!geformuleerd!(zie! paragraaf!5.3.1)! xxi.!! de!resultaten!van!een!project!zijn!beter!te!beoordelen,!een!tijd!na!de! implementatie!dan!bij!de!implementatie! xxiii.!! een!project!dat!een!direct!verband!heeft!met!de!strategie!van!het! bedrijf!is!succesvoller!dan!als!het!project!geen!directe!relatie!heeft! xxiv.! het!project!wordt!als!succesvoller!beleefd!als!het!een!directe!link!heeft! met!de!strategie!van!het!bedrijf!dan!als!het!geen!directe!link!heeft! ! i.!! projecten!die!groter!zijn!qua!omvang/doorlooptijd!zijn!minder! succesvol! vi.!! projecten!worden!als!meer!succesvol!ervaren!als!ze!niet!volgens! initiële!specificaties!zijn!uitgevoerd!maar!als!er!wijzigingen!zijn! toestaan! xiii.!! een!project!met!een!doelarchitectuur!zal!succesvoller!zijn!dan!een!

Projecttechniek)

Projectsucces)

v.!!

!

89!

Projectteam)

Projectomgeving)


90! !

project!zonder!doelarchitectuur! xiv.!! het!project!wordt!minder!succesvol!beleefd!als!het!is!uitgelopen!of! veel!wijzigingen!zijn!doorgevoerd! xv.!! respondenten!zijn!meer!tevreden!over!het!project!als!het!geleverd! heeft!wat!men!er!van!verwacht!had!en!niet!meer!tevreden!als!het! conform!origineel!plan!is!opgeleverd! xxii.!! een!aanpak!die!past!bij!de!cultuur!van!de!organisatie!beïnvloedt!het! project!in!positieve!zin! xxv.!! als!het!project!onder!doelarchitectuur!wordt!uitgevoerd!zijn!er!minder! wijzigingen!nodig!en!loopt!het!project!daardoor!minder!uitloop!op! ! viii.!! een!project!succesvoller!ervaren!wordt!als!Beheer!betrokken!is! geweest!in!het!team! ix.!! de!cultuur!van!de!organisatie!of!organisatieonderdeel!een!vaste! projectaanpak!voorschrijft!waar!niet!snel!vanaf!wordt!geweken.!Dit!is! niet!altijd!de!beste!aanpak! xviii.!! een!respondent!heeft!een!hogere!identiteitsbeleving!bij!dit!ICT2project! als!ICT!beter!in!de!organisatie!is!ingebed! ! ii.!! respondenten!zijn!meer!tevreden!over!een!project!(dit!is!succesvoller)! als!er!betere!sturing!was! iii.!! respondenten!zijn!meer!tevreden!over!hun!eigen!rol!dan!over!de!rol! van!de!anderen!! iv.!! respondenten!uit!een!hechter!team!zijn!meer!tevreden!over!het! project,!het!team!en!hun!eigen!rol!dan!respondenten!uit!een!minder! hecht!team! vii.!! er!is!een!verband!tussen!succesvolle!projecten!en!de!competenties!van! de!projectmanager! x.!! een!respondent!is!tevreden!over!de!juiste!opdrachtgever!als!deze!een! bepaalde!set!van!competenties!heeft! xi.!! een!respondent!is!tevreden!over!de!projectmanager!als!deze!een! bepaalde!set!van!(2!van!de!3!gegeven)!competenties!heeft!die!paste!bij! de!projectaanpak! xvi.!! succes!en!succesbeleving!van!het!project!zijn!hoger!als!de!respondent! en!team!beter!waren!toegerust!voor!hun!taak!! xvii.!! tegengestelde!belangen!in!een!team!zorgen!voor!een!beter! eindresultaat,!zolang!er!consensus!bereikt!kan!worden! xix.!! als!er!een!gezamenlijk!doel!wordt!beleefd!zijn!er!meer!teamnormen!en! is!het!groepsdenken!hoger!


! xx.!!

opdrachtgever!heeft!een!succesvollere!beleving!als!de!projectmanager! de!verwachtingen!beter!heeft!gemanaged! xxvi.!! een!project!wordt!als!succesvoller!ervaren!als!de!opdrachtgever!en! projectmanager!beter!samenwerkten!en!het!aantal!wijzigingen! beperkt!bleef.! xxvii.!! als!de!opdrachtgever!de!probleemeigenaar!is,!heeft!het!project!meer! kans!op!succes! xxviii.!! de!meeste!succesvolle!interventies!op!ICT2projecten,!die!de!kans!op! succes!vergroten,!worden!gedaan!door!de!opdrachtgever!en!de! projectmanager.!

! 5.2 Materiaal!en!protocol! In!eerste!instantie!is!een!vragenlijst!gemaakt!voor!het!gehele!conceptuele!model.! Dit!is!al!gedurende!het!literatuuronderzoek!gedaan.!Dit!leverde!vragen!op!voor!een! enquête!van!ongeveer!een!half!uur,!indien!de!vragen!via!Internet!zouden!worden! beantwoord.!Er!is!daarom!gekozen!om!voor!een!deel!van!het!conceptuele!model! exploratief!onderzoek!te!doen.!Redenen!voor!deze!keuze!waren!dat:! - met!te!veel!vragen!het!aantal!respondenten!dat!de!volledige!vragenlijst!zou! invullen!laag!zou!zijn! - een!hoger!aantal!respondenten!de!nauwkeurigheid!van!de!antwoorden! verbetert! - de!analyse!meer!tijd!in!beslag!zou!nemen!dan!beschikbaar!was! - de!belangrijkste!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten!en!mogelijke! interventies!zich!vooral!in!onderstaand!figuur!gearceerde!gebied!van!het! conceptuele!model!lijken!te!bevinden.! Deze!laatste!conclusie!hebben!we!getrokken!aan!de!hand!van!het! literatuuronderzoek.! ! De!na!de!selectie!overgebleven!vragen!concentreren!zich!vooral!op!de!relatie!tussen! het!succes!van!een!ICT2project!waarbij!zelfbouw!is!gedaan,!de!projectsturing!en!de! projectaanpak.!! ! De!conclusie!hierbij!is!dat!het!exploratieve!onderzoek!vooral!geconcentreerd!is!op! de!aspecten!mens!en!techniek.!Het!onderdeel!cultuur!van!de!organisatie!is!hierbij! betrokken.!Daarnaast!is!een!selectie!gemaakt!in!de!respondenten!waarvan!de! bedrijfstak!Financiële!Dienstverlening!is.!! !

!

91!


ProjecHechniek:2projecHype2doelarchitectuur-2duur-ontwikkeling2aantal-wijzigingenOrganisatorische-variabelen:2cultuur2mate-van-formaliteit/bureaucra7e2bedrijfstak2strategische-belang-van-ICT-

Sturing:2teamnormen2zachte-afspraken2opdrachtgever/0pdrachtnemer-

Groepsdenken-

Interne-nieuwe-projectpresta7e:2teamlid-tevredenheid2succesbeleving-


Cross2func7onele-variabelen:2integra7e2poli7ek-overwicht-van-een-afdeling-

Externe-nieuwe-projectpresta7es:2winstgevendheid2marktsucces-door---2invulling-kwan7ta7eve-BC---2invulling-kwalita7eve-BC-

Iden7teit-

Ondersteuning-doel-doorICT2awareness-

Figuur)12)Concentratie)van)het)exploratieve)onderzoek) )

Op!basis!van!het!literatuuronderzoek!en!de!interviews!uit!het!verkennende! onderzoek!is!de!verwachting!dat!een!goede!projectsturing!een!positieve!invloed! heeft!op!het!groepsdenken!van!het!betrokken!team.!Ditzelfde!geldt!voor!de!mate! waarin!de!organisatie!gebruik!maakt!van!ICT!voor!het!bereiken!van!haar! strategische!doelstellingen!en!de!ICT2awareness!hoog!is.!Hoe!langer!de!ICT2 ontwikkeling!duurt!en!hoe!meer!wijzigingen!worden!gehonoreerd,!des!te!groter!de! negatieve!invloed!op!het!succes!van!het!ICT2project,!terwijl!het!ontbreken!van!een! doelarchitectuur!ook!een!negatieve!invloed!heeft.!Projecttype!tenslotte!kan!een! negatieve!invloed!hebben!op!de!succesbeleving!of!het!succes!van!het!ICT2project,! indien!de!aanpak!verkeerd!gekozen!is.!Alle!deelhypotheses!zijn!geplot!in!het! conceptuele!model!(figuur!13).! ! Het!uitzetten!van!de!vragenlijst!en!het!uitvoeren!van!de!statistische!analyse!is! uitbesteed!aan!het!bedrijf!MWM2!uit!Amsterdam.!De!overige!deelhypotheses!zijn! middels!rechtstreekse!verbanden!wel!of!niet!aangetoond.!Bij!vragen!die!op! eenzelfde!internetpagina!terecht!komen!en!eenzelfde!ordinale!schaal!hebben,!is! een!randomizer!gebruikt!voor!het!bepalen!van!de!volgorde!van!de!vragen.!Hierdoor! worden!eventuele!ongewenste!effecten!van!een!bepaalde!volgorde!over!de! respondenten!uitgemiddeld!en!teniet!gedaan.!Tevens!heeft!MWM2!een! automatische!testtool!waarmee!de!verschillende!antwoordcombinatie2 mogelijkheden!getest!worden.!! 92! !

!


! !

ProjecHechniek:2projecHype2doelarchitectuur-2duur-ontwikkeling2aantal-wijzigingen-

ix-


Organisatorische-variabelen:2cultuur2mate-van-formaliteit/bureaucra7e2bedrijfstak2strategische-belang-van-ICT-

ii-/-iii-/-iv-/-vii-/x-/-xi-/-xvi-/-xvii-/-xix-/-xx-/-xxvi-/-xxvii-/-xxvii-

viii-

Groepsdenken-

Externe-nieuwe-projectpresta7es:2winstgevendheid2marktsucces-door---2invulling-kwan7ta7eve-BC---2invulling-kwalita7eve-BCInterne-nieuwe-projectpresta7e:2teamlid-tevredenheid2succesbeleving-



i-/-vi-/-xiii-/-xiv-/-xv-/-xxii-/-xxv-

v-/-xii-/-xxi-/-xxiii-/-xxivIden7teitxviii-


Figuur)13)Conceptuele)model)met)deelhypotheses)

!

! Er!zijn!aanvullende!vragen!toegevoegd!die!geen!onderdeel!zijn!van!het!conceptuele! model!zelf!maar!die!ons!wel!helpen!bij!met!maken!van!het!instrument.!Voorbeelden! hiervan!zijn!vragen!over!omvang!van!het!project!en!uitgevoerde!interventies.!De! volledige!vragenlijst!zoals!deze!naar!de!respondenten!is!gestuurd,!is!te!vinden!in! bijlage!L.!Daarin!zijn!tevens!de!teksten!opgenomen!die!aan!de!respondenten!zijn! gestuurd!als!uitnodiging!en!als!introductie!bij!de!vragenlijst.!Voorwaarden!voor! vragen,!bijvoorbeeld!dat!een!andere!vraag!ook!beantwoord!moet!zijn!of!vragen! voor!een!bepaalde!doelgroep,!zijn!vastgesteld.!! ! In!de!vragenlijsten!is!waar!mogelijk!gebruik!gemaakt!van!vijfpunts!Likertschalen!plus! de!optie!weet!niet/n.v.t.!Hiervoor!is!gekozen!omdat!het!beoordelen!van!een!aantal! kenmerken!moeilijk!te!kwantificeren!is!en!voor!de!statistiek!de!antwoorden!moeten! worden!voorzien!van!een!ordinaal!meetniveau.!In!de!gekozen!Likertschalen!wordt! de!respondenten!gevraagd!in!hoeverre!ze!het!met!een!bepaalde!uitspraak!eens!zijn.! De!mogelijke!antwoorden!zijn!hierbij:! - Helemaal!mee!eens! - Enigszins!mee!eens! - Niet!eens/niet!oneens! - Enigszins!mee!oneens! - Helemaal!mee!oneens! - Weet!niet/n.v.t.!! !

93!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Het!exploratief!onderzoek!is!uitgevoerd!met!een!eigen!ontwikkelde!vragenlijst.!Dit! houdt!in!dat!de!vragenlijst!niet!gevalideerd!is!in!eerder!onderzoek.! 5.2.1 Onderzoekspopulatie!en!steekproef! De!respondenten!zijn!geselecteerd!vanuit!de!verschillende!netwerken!waar!de! auteurs!zich!in!bevinden,!allen!werkzaam!in!de!financiële!sector.!De!rollen!zoals! gevisualiseerd!in!figuur!1!van!deze!thesis!zijn!in!dit!exploratieve!onderzoek! betrokken.! ! Binnen!Delta!Lloyd!zijn!alle!medewerkers!van!Application!Management,!een! afdeling!van!IT&S!geselecteerd.!Application!Management!is!de!afdeling!binnen!de! IT2divisie!die!zich!bezig!houdt!met!het!beheer!van!alle!applicaties!en!het!zelf! bouwen!of!verbouwen!van!deze!applicaties.!Dit!is!ook!de!reden!dat!architecten,! testmanagers!en!projectmanager!hiërarchisch!in!deze!afdeling!zijn!ondergebracht.! Daarnaast!zijn!alle!projectmanagers!die!extern!zijn!ingehuurd!bij!Application! Management!en!alle!opdrachtgevers!van!projecten!geselecteerd.!Toegevoegd!aan! deze!selectie!zijn!alle!Domein!Informatie!Officers,!algemeen!directeuren!van!de! verschillende!divisies!en!medewerkers!van!de!verschillende!Informatie! Managementafdelingen.!! ! Een!van!de!managers!van!Application!Management!is!bereid!gevonden!om!50! respondenten!in!zijn!eigen!netwerk!aan!te!schrijven!met!een!algemene!link!naar!de! vragenlijst.!Hiervan!is!niet!te!achterhalen!hoeveel!geantwoord!hebben.!! ! Bij!PGGM!is!binnen!de!afdeling!IT!een!selectie!gemaakt!van!medewerkers.!Daarbij!is! een!inschatting!gemaakt!of!de!respondenten!in!de!afgelopen!twee!jaar!betrokken! zijn!geweest!bij!een!ICT2project!met!een!component!zelfbouw.!Tevens!zijn! opdrachtgevers,!betrokken!beheerafdelingen,!architecten,!gebruikers!en!interne2!en! externe!klanten!geselecteerd.!! ! Tenslotte!is!een!selectie!gemaakt!uit!de!linkedin2netwerken!van!de!auteurs,!waarbij! een!inschatting!is!gemaakt!of!de!respondenten!mogelijkerwijs!betrokken!zijn! geweest!bij!ICT2projecten!in!de!financiële!sector,!waarbij!zelfbouw!is!gerealiseerd.!! 5.2.2 Omstandigheden!van!het!onderzoek! De!vragenlijst!is!op!dinsdag!2!oktober!2012!om!16.00!uur!gepubliceerd!en!de! respondenten!zijn!per!mail!uitgenodigd!deel!te!nemen.!Voor!1199!respondenten!is! dit!op!persoonlijke!titel!gebeurd!door!middel!van!een!mail!van!MWM2!aan!hen.! Voor!ongeveer!50!respondenten!is!dit!via!het!versturen!van!een!algemene!link!naar! de!vragenlijst!gebeurd,!via!het!beschikbare!netwerk!(zie!hierboven).!!

94! !

!


Een!paar!respondenten!is!afgehaakt!doordat!ze!bij!het!teruggaan!naar!eerdere! antwoorden!ontdekten!dat!ze!dan!de!antwoorden!opnieuw!moesten!geven.!In!een! persoonlijke!toelichting!hebben!ze!aangegeven!dat!het!voor!hen!te!moeilijk!was!de! vragenlijst!in!te!vullen!omdat!ze!onvoldoende!zicht!hebben!gehad!op!het!betrokken! project.!! ! Een!aantal!respondenten!gaf!bij!de!auteurs!aan!dat!ze!een!foutmelding!kregen.!Bij! het!opnieuw!aanklikken!van!de!link!uit!de!mail!kwamen!ze!terug!in!de!vragenlijst,!op! het!punt!waar!ze!waren!gebleven.!Vanaf!daar!konden!ze!dan!de!vragenlijst! afmaken.!Waarschijnlijk!is!een!technische!verstoring!op!het!tijdstip!(rond!twee!uur! ’s!nachts!bij!een!respondent)!of!een!time2out!de!oorzaak!geweest!van!de! foutmelding.!! ! Na!de!eerste!week!hebben!275!respondenten!de!vragenlijst!ingevuld,!waarvan! ongeveer!250!respondenten!de!volledige!lijst!hebben!afgemaakt!en!25! respondenten!bij!de!eerste!vraag!zijn!gestopt.!Reden!hiervoor!is!dat!ze!de!afgelopen! 2!jaren!niet!betrokken!zijn!geweest!bij!een!ICT2project!met!zelfbouw.!! ! Op!9!oktober!zijn!de!respondenten!die!nog!niet!gereageerd!hebben!opnieuw! benaderd!met!een!herinneringsmail.!Daarin!is!ook!de!einddatum!van!de!vragenlijst! (14!oktober!2012)!aangegeven.!Tevens!hebben!de!auteurs!de!nodige!mensen! gevraagd!te!reageren.!Op!maandag!15!oktober!is!vervolgens!het!onderzoek! gesloten!voor!beantwoording!en!is!gestart!met!de!analyse.!Op!dat!moment!waren! er!419!respondenten,!waarvan!381!de!vragenlijst!volledig!hebben!ingevuld.!Met!de! op!deze!wijze!verkregen!data!is!verder!gewerkt.!!

5.3 Resultaten! We!lichten!hieronder!de!belangrijkste!analyses!uit!het!onderzoek!er!uit.!De!toetsen! die!gebruikt!zijn!om!de!verschillende!deelhypotheses!te!toetsen!zijn:!enkelvoudige2! en!meervoudige!lineaire!regressies,!correlatie!toetsen,!T2toetsen!en!Z2toetsen.!! ! Daarnaast!is!er!bij!bepaalde!deelhypotheses!gebruik!gemaakt!van!factoranalyse! en/of!de!berekening!van!de!Cronbach!Alpha,!ter!voorbereiding!voor!de!statistische! toets.!In!bijlagen!M.1!en!M.2!zijn!de!volledige!berekeningen!en!achtergronden!voor! alle!deelhypotheses!opgenomen.!! ! De!381!respondenten!van!wie!de!antwoorden!zijn!gebruikt!in!de!analyse!zijn!als! volgt!verdeeld!over!de!rollen:! ! ! !

95!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Tabel)17)Respondentenverdeling)

Rol)

Aantal)

Percentage)

Projectteamlid! Projectmanager! Opdrachtgever! Architect! Beheer! Testmanager! Gebruiker! Anders,!nl.!

127! 109! 40! 34! 18! 18! 12! 23!

33,33%! 28,61%! 10,50%! 8,92%! 4,72%! 4,72%! 3,15%! 6,04%!

Totaal)

381)

100,00%)

! De!gebruikte!rol!Anders,!nl.!is!veelal!gebruikt!door!resourcemanagers,!HR2managers! die!projectteamleden!hiërarchisch!aansturen.!! 5.3.1 Data"analyse!exploratief!onderzoek! 5.3.1.1 Deelhypothese:!Naarmate!er!meer!(betere)!‘sturing’!is,!stijgt!de! tevredenheid/succes!van!het!project! Wanneer!gekeken!wordt!naar!“Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!een!project! als!er!een!betere!sturing!was”!is!dit!gemeten!met!vier!stellingen!welke!allemaal!zijn! uitgevraagd!met!een!vijfpuntsschaal!die!loopt!van!‘helemaal!mee!eens’!tot!en!met! ‘helemaal!mee!oneens’.!De!mate!van!hoe!succesvol!een!project!was!is!de! graadmeter!voor!de!tevredenheid!van!het!project.!Deze!tevredenheid!van!het! project!is!verwoord!in!de!stelling:!“Het!project!was!succesvol”.!! Het!begrip!‘sturing’!is!gemeten!met!drie!stellingen!welke!“Je!bent!tevreden!over!de! aansturing!van!het!project!door!de!projectmanager”,!“Je!bent!tevreden!over!de! opdrachtgever!van!dit!project”,!“Je!bent!tevreden!over!de!samenwerking!tussen!de! projectmanager!en!de!opdrachtgever”!betreffen.!Wanneer!we!het!construct! ‘sturing’!als!onafhankelijke!variabele!en!‘tevredenheid/succes!van!het!project’!als! afhankelijke!variabele!nemen!en!dit!onderzoeken!met!een!enkelvoudige!lineaire! regressie,!blijkt!‘sturing’!een!significante!en!positieve!voorspeller!van!‘tevredenheid’! te!zijn.!De!regressie!verklaart!37%!van!de!variantie.! Het!gevonden!model!is!daarbij!dat!Tevredenheid!=!1,89!+!0,66!x!sturing.!Als!de! tevredenheid!over!de!sturing!van!het!project!toeneemt!met!1,!dan!stijgt!de! tevredenheid!over!het!project!met!0,66.! ! Wanneer!de!stellingen!individueel!in!een!meervoudige!regressie!worden!getoetst,!is! op!te!maken!dat!de!stelling!“Je!bent!tevreden!over!de!aansturing!van!het!project! door!de!projectmanager”!en!de!stelling!“Je!bent!tevreden!over!de!opdrachtgever! 96! !

!


van!dit!project”!de!meeste!invloed!hebben!op!succes.!De!derde!stelling!“Je!bent! tevreden!over!de!samenwerking!tussen!de!projectmanager!en!de!opdrachtgever”!is! geen!significante!voorspeller.! ! Het!gevonden!model!daarbij!is!dat!Tevredenheid!over!het!project!=!0,39!+!0,30!x! aansturing!projectmanager!+!0,32!x!aansturing!opdrachtgever!+!0,03!x! samenwerking!opdrachtgever!en!projectmanager.! 5.3.1.2 Deelhypothese:!Naarmate!de!hechtheid!van!het!team!stijgt,!stijgt!ook!het! succes!van!het!project! Deze!deelhypothese!is!als!volgt!onderzocht:!allereerst!is!gekeken!of!de!volgende! vier!stellingen!daadwerkelijk!een!construct!vormen,!genaamd!‘hechtheid!van!het! team’.!De!vier!stellingen!die!verondersteld!zijn!als!‘hechtheid!van!het!team’,!zijn:! “Jullie!voelden!je!een!team!voor!de!duur!van!het!project”,!“Het!projectteam!was! met!zorg!samengesteld!om!de!klus!te!doen”,!“Het!was!jouw!keuze!om!voor!dit! project!te!gaan!werken”!en!”Er!was!een!gezamenlijk!doel!dat!behaald!ging!worden! met!dit!project”.)) ) Uit!de!factoranalyse!blijkt!dat!de!stelling!“Het!was!jouw!keuze!om!voor!dit!project!te! gaan!werken”!een!te!lage!individuele!verklarende!variantie!heeft.!Daarom!is! besloten!deze!uit!het!construct!te!verwijderen.!! ! Het!begrip!‘hechtheid!van!het!team’!wordt!als!afhankelijke!variabele!gebruikt!in!vier! losse!enkelvoudige!regressies.!De!vier!onafhankelijke!variabelen!betreffen:!“Je!bent! tevreden!over!je!eigen!rol!in!het!project”!(357!respondenten),!“Je!bent!tevreden! over!het!projectteam”!(362!respondenten),!“Je!bent!tevreden!over!de! samenwerking!van!het!projectteam!gedurende!het!project”!(360!respondenten)!en! “Het!project!was!succesvol!of!niet”!(358!respondenten).)) ) De!gevonden!modellen!hierbij!zijn:)) Hechtheid!=!1,82!+!0,48!x!eigen!rol!(de!regressie!verklaart!32%!van!de!variantie)! Hechtheid!=!2,00!+!0,75!x!projectteam!(de!regressie!verklaart!52%!van!de!variantie)! Hechtheid!=!1,99!+!0,74!x!samenwerking!(de!regressie!verklaart!47%!variantie)! Uit!de!regressie!tussen!het!construct!hechtheid!van!het!team!en!het!succes!van!het! project!blijkt!het!volgende.!Het!construct!‘hechtheid!van!het!team’!is!een!positieve! voorspeller!voor!het!succes!waarbij!31%!van!de!variantie!wordt!verklaard.!Het! model!daarbij!is!Succes!project!=!1,85!+!0,55!x!hechtheid!van!het!team.*

!

97!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 5.3.1.3 Deelhypothese:!Een!projectmanager!van!een!succesvol!project!heeft!een! bepaalde!set!van!competenties! Van!de!respondenten!die!hebben!aangeven!op!de!vraag!“Was!het!project! succesvol”!dat!ze!het!er!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’!zijn!(217! respondenten!die!zelf!geen!projectmanager!waren)!hebben!171!respondenten! aangegeven!het!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’!te!zijn!met!de!stelling! “Je!bent!tevreden!met!de!aansturing!van!het!project!door!de!projectmanager”.! Deze!respondenten!hebben!de!volgende!antwoorden!gegeven!over!de! competenties!van!de!betrokken!projectmanager!(tussen!haakjes!het!aantal!keren! dat!het!antwoord!gegeven!is):! A1.!Diplomatiek!(26),!B1.!Pragmatisch!(85),!C1.!Innemend!(2),!D1.!Coöperatief!(32)! A2.!Zelfbewust!(19),!B2.!Realistisch!(51),!C2.!Belangstellend!(8),!D2.!Saamhorig!(7)! A3.!Zelfstandig!(16),!B3.!Standvastig!(49),!C3.!Creatief!(14),!D3.!Loyaal!(7)! A4.!Onafhankelijk!(8),!B4.!Organiserend!(90),!C4.!Stimulerend!(47),!D4.!Toegewijd! (52)! ! Hieruit!blijkt!dat!de!belangrijkste!competenties!van!een!bij!een!succesvol!project! betrokken!projectmanager!de!volgende!zijn:!organiserend,!pragmatisch,!toegewijd! en!realistisch.!Ook!dient!de!betrokken!projectmanager!standvastig!en!stimulerend! te!zijn.!De!veronderstelde!competenties!bij!een!succesvol!projectmanager!van! coöperatief!en!saamhorig!zijn!niet!gebleken!uit!dit!onderzoek.!! 5.3.1.4 Deelhypothese:!Naarmate!de!betrokkenheid!van!beheerafdelingen! hoger/intensiever!is,!stijgt!het!succes!van!het!project! Als!de!variabele!‘betrokkenheid!van!de!beheerafdelingen’!als!onafhankelijke! variabele!en!‘succes!van!het!project’!als!afhankelijke!variabele!samen!in!een! enkelvoudige!lineaire!regressie!wordt!getoetst,!blijkt!het!model!significant!te!zijn.! Dit!betekent!dat!‘betrokkenheid!van!beheer’!een!positieve!voorspeller!is!van!het! ‘succes!van!het!project’.!De!regressie!verklaart!8,4%!van!de!variantie.!Een! verklarende!waarde!onder!de!10%!bij!lineaire!regressies!is!zwak.!De!formule!bij! deze!deelhypothese!is!Succesvol!project!=!1,31!+!0,2!x!betrokkenheid!beheer.! 5.3.1.5 Diverse!stellingen! Respondenten!hebben!de!onderstaande!stellingen!als!volgt!beantwoord!(de! antwoorden!‘Weet!niet/Niet!van!toepassing’!en!‘Niet!eens/Niet!oneens’!zijn! uitgesloten!van!deze!meting):! ! ! ! !

98! !

!


Tabel)18)Stellingen)en)de)bijbehorende)analyse) Stelling) Helemaal) Enigszins) mee)eens) mee)eens) Je!kunt!aan!het!begin!van! 360 1670 het!project!al!voorzien!of! 12%0 56%0 het!project!een!succes! ! ! wordt!of!niet.! Als!ICT!van!strategisch! 1100 1520 belang!wordt!gezien! 35%0 48%0 binnen!de!organisatie!zal! ! ! er!een!gelijkwaardige! dialoog!ontstaan!tussen! wat!de!gebruikers!willen! en!ICT!kan!leveren.! Een!project!heeft!meer! 1250 1320 kans!op!succes!als!het! 41%0 43%0 bijdraagt!aan!de!strategie! van!de!organisatie.! Indien!beheer!tijdig!haar! 1870 1400 eisen!en!wensen!kan!laten! 56%0 42%0 invullen!in!het!project,!kan! het!resultaat!ook! daadwerkelijk!beheerd! worden.0 Een!team!van!specialisten! 2690 900 dat!elkaar!aanvult,! 74%0 25%0 samenwerkt!en!elkaar! compenseert!bereikt! sneller!een!beter! resultaat.! Een!goede!sturing!heeft! 1950 1570 een!positieve!invloed!op! 53%0 43%0 de!succesbeleving!van!het! project.! Een!goede!opdrachtgever! 2150 126! en!projectmanager! 61%0 36%0 managen!de! verwachtingen!waardoor! doorlopend!het!beeld!van! het!opgeleverde!resultaat! zo!dicht!mogelijk!bij!het! uiteindelijke!resultaat! blijft.! Er!is!sprake!van!een!goede! 64! 1250 projectsturing!als!alleen! 21%0 42%0 die!wijzigingen!worden! doorgevoerd!die! noodzakelijk!zijn!voor!de! acceptatie!van!het! resultaat.!

!

Enigszins) mee)oneens) 66! 22%! !

Helemaal) mee)oneens) 28! 9%! !

Resultaat)

40! 13%! !

16! 5%! !

Bewezen!

350 11%!

13! 4%!

Bewezen!

70 2%!

2! 0,6%!

Bewezen!

30 0,8%0

1! 0,3%!

Bewezen!

100 3%0

5! 1%!

Bewezen!

80 2%!

2! 0,6%!

Bewezen!

730 25%0

36! 12%!

Niet! voldoende! bewezen!


99!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 5.3.1.6 Deelhypothese:!Een!respondent!is!meer!tevreden!over!de!juiste! opdrachtgevers!als!deze!een!bepaalde!set!van!competenties!heeft! Deze!deelhypothese!is!als!volgt!gemeten:!Er!is!gemeten!met!1!vraag!en!1!stelling.! Het!betreft!de!vraag!“Wat!zijn!volgens!jou!de!drie!belangrijkste!competenties!van! de!opdrachtgever!van!het!project?”!en!de!stelling!“Je!bent!tevreden!over!de! opdrachtgever!van!dit!project”!welke!is!uitgevraagd!met!een!52puntsschaal!die! loopt!van!‘helemaal!mee!eens’!tot!en!met!‘helemaal!mee!oneens’.!De!verwachte! uitkomst!is!getoetst!met!een!T2toets!op!basis!van!het!gemiddelde!van!de!stelling!‘Je! bent!tevreden!over!de!opdrachtgever!van!dit!project’.! Als!concreet!is!gevraagd!naar!de!belangrijkste!competenties!van!de!opdrachtgever,! worden!de!volgende!vier!competenties!het!meest!genoemd:! Stuurde!op!het!resultaat!! ! ! ! !(47%)) Stuurde!op!tijd!en!geld!! ! ! ! !(34%)! Had!verantwoordelijkheidsgevoel!! ! ! !(33%)! Was!realistisch!qua!uitvoering!en!implementatie!! !(33%)! ! Wanneer!gekeken!wordt!naar!de!competenties!en!in!hoeverre!men!tevreden!is!over! de!opdrachtgever!van!het!project!komen!drie!andere!competenties!naar!voren.!Met! andere!woorden,!de!tevredenheid!over!de!opdrachtgever!was!hoger!als!men!de! volgende!competenties!heeft!aangevinkt.!! Creëerde!betrokkenheid! ! ! ! (1,79)''̃! Had!verantwoordelijkheidsgevoel! ! ! (1,96)! Was!realistisch!qua!uitvoering!en!implementatie! (2,00)! ~=*1*=*helemaal*mee*eens** ***5*=*helemaal*mee*oneens*

! Naast!eerder!genoemde!drie!competenties!welke!belangrijk!worden!gevonden!ten! opzichte!van!de!tevredenheid!over!de!opdrachtgever,!kan!ook!gekeken!worden! naar!de!drie!competenties!waarbij!de!tevredenheid!het!minst!was.!Deze!drie! competenties!zijn:! Was!de!baas*!! ! ! ! ! (3,07)''̃! Koos!zelf!zijn!projectmanager*! ! ! (2,98)! Stuurde!op!tijd!en!geld*! ! ! ! (2,53)! *=!significant!verschillend!t.o.v.!de!drie!belangrijkste!competenties!

Kortom,!als!men!vraagt!welke!competentie!het!belangrijkste!is,!zegt!men!‘stuurde! op!het!resultaat’.!Wanneer!de!competenties!worden!afgezet!tegen!de!tevredenheid! van!de!opdrachtgever!dan!is!‘creëerde!betrokkenheid’!het!belangrijkst.!

100!!

!


5.3.1.7 Deelhypothese:!Een!project!met!een!doelarchitectuur!zal!succesvoller!zijn! dan!een!project!zonder!doelarchitectuur! Er!is!in!eerste!instantie!gemeten!met!twee!stellingen!welke!ook!met!een! vijfpuntsschaal!gemeten!zijn.!Het!gaat!om!de!stelling!“Het!project!werd!met!een! doelarchitectuur!uitgevoerd”!en!de!stelling!“het!project!was!succesvol”.! Uit!de!enquête!blijkt!dat!266!projecten!met!een!doelarchitectuur!of!met!een!zekere! mate!van!doelarchitectuur!zijn!gebouwd!Hiervan!zijn!233!projecten!succesvol!of! enigszins!succesvol!afgerond!Dit!is!88%.!! ! 45!projecten!zijn!zonder!doelarchitectuur!of!met!minimale!doelarchitectuur! gebouwd.!Hiervan!zijn!32!projecten!succesvol!of!enigszins!succesvol!afgerond.!Dit!is! 71%.!Dit!is!geen!duidelijk!verschil!(88–!71!=!17%).! ! Echter!als!we!een!derde!stelling!“Er!was!een!architect!betrokken”!meenemen!in!de! meting,!dan!ontstaat!er!wel!een!verschil.!Bij!24!van!de!45!projecten!waarbij!niet!of! nauwelijks!een!doelarchitectuur!aanwezig!was,!was!wel!een!architect!betrokken.! Van!deze!24!projecten!zijn!10!projecten!succesvol!of!enigszins!succesvol.!Dit!is!42%.! Het!verschil!is!nu!(88%!2!42%!=!46%).!Hieruit!wordt!geconcludeerd!dat!een!project! waarbij!doelarchitectuur!wordt!gebruikt!en/of!een!architect!betrokken!is,! succesvoller!is.!! 5.3.1.8 Deelhypothese:!Succes!en!succesbeleving!van!het!project!zijn!hoger!als!de! respondent!en!team!waren!toegerust!voor!hun!taak! Er!is!gemeten!met!drie!stellingen.!Het!gaat!om!de!stelling!“Je!was!voldoende! bekwaam!voor!jouw!rol!in!het!project”,!de!stelling!“Het!team!was!voldoende! bekwaam!om!het!project!uit!te!voeren”!en!de!stelling!“Het!project!was!succesvol”.! ! De!eerste!twee!stellingen!zijn!de!onafhankelijke!variabelen!en!“succes!van!het! project”!is!de!afhankelijke!variabele.!Wanneer!een!meervoudige!lineaire!regressie! wordt!verricht,!blijkt!zowel!het!model!als!beide!onafhankelijke!variabelen!significant! te!zijn.!Beide!onafhankelijke!variabelen!zijn!positieve!voorspellers.!De!regressie! verklaart!bijna!30%!van!de!variantie.! ! Het!gevonden!model!is!dat!Succesvol!project!=!0,52!+!0,27!x!bekwaamheid!jezelf!+! 0,48!x!bekwaamheid!team.!! ! Kortom,!zowel!individuele!bekwaamheid!als!de!bekwaamheid!van!het!team!zijn! positieve!voorspellers!van!het!succes!van!het!project.!Hierbij!is!heeft!bekwaamheid! van!het!team!een!grotere!invloed!dan!de!individuele!bekwaamheid.!

!

101!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 5.3.1.9 Deelhypothese:!Tegengestelde!belangen!in!een!team!zorgen!voor!een! beter!eindresultaat,!zolang!er!consensus!bereikt!kan!worden! De!beheerafdelingen!hebben!als!doelstelling!zoveel!mogelijk!stabiliteit!en! beheerbaarheid!na!te!streven!en!komen!liever!niet!aan!zaken!die!het!goed!doen,! terwijl!projectteams!verder!vooral!iets!nieuws!willen!neerzetten,!zowel!qua! functionaliteit!als!qua!techniek.!De!deelhypothese!is!gemeten!door!te!kijken!naar!de! antwoorden!op!de!stelling!“De!beheerafdelingen!waren!betrokken!in!het! project(team)”!en!de!stelling!“Er!was!een!gezamenlijk!doel!dat!behaald!ging!worden! met!dit!project”.!Hierbij!is!gekeken!of!deze!stellingen!positief!worden!beantwoord! (‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).!Deze!combinatie!zou!tot!een!beter! resultaat!moeten!leiden!op!de!vraag!of!het!project!succesvol!was!dan!als!deze! combinatie!niet!gemaakt!wordt.! ! Van!de!381!respondenten!hebben!311!aangegeven!dat!hun!project!succesvol!was.! In!228!gevallen!was!beheer!betrokken!(er!waren!tegenstrijdige!belangen)!en!in!216! gevallen!daarvan!werd!er!ook!nog!een!gezamenlijk!doel!nagestreefd.!Dat!gaat!dan! om!69%!van!het!totaal!aantal!succesvolle!projecten.!Van!de!311!succesvolle! projecten!was!in!44!gevallen!beheer!niet!betrokken!(er!waren!dus!geen! tegenstrijdige!belangen).!Van!de!44!hadden!43!projecten!een!gezamenlijk!doel.!Dit! is!14%!van!het!totaal!aantal!succesvolle!projecten.!Het!verschil!is!significant!(69%!2! 14%).!Hiermee!is!deze!hypothese!bewezen.! 5.3.1.10 Deelhypothese:!Zowel!de!hoeveelheid!wijzigingen!die!geaccepteerd!zijn! en!vertraging!door!wijzigingen!zijn!beide!negatieve!voorspellers!van!het! succes!van!een!project! Als!de!twee!variabelen!“veel!wijzigingen!geaccepteerd”!en!“werd!vertraagd!door! veel!wijzigingen”!als!onafhankelijke!variabelen!en!‘succes!van!het!project’!als! afhankelijke!variabele!samen!in!een!meervoudige!lineaire!regressie!worden! onderzocht,!blijkt!zowel!het!model!als!beide!coëfficiënten!van!de!onafhankelijke! variabelen!significant!te!zijn.!Beide!onafhankelijke!variabelen!hebben!een!negatief! effect.!Het!aantal!respondenten!dat!antwoord!heeft!gegeven!op!bovenstaande! vragen!is!374.!De!regressie!verklaart!9,5%!van!de!variantie.!Dit!is!aan!de!lage!kant.!! ! Het!model!is:!Succesvol!project!=!2,55!–!0,13!x!veel!wijzigingen!geaccepteerd!–!0,14! x!vertraging!door!wijzigingen.!Uit!deze!analyse!wordt!geconcludeerd!dat!naarmate! het!project!meer!vertraagd!wordt!door!wijzigingen,!het!projectsucces!daalt.! 5.3.1.11 Deelhypothese:!Als!er!een!gezamenlijk!doel!wordt!beleefd!zijn!er!meer! teamnormen!en!is!het!groepsdenken!hoger!is! Van!de!381!respondenten!hebben!34!aangegeven!dat!het!project!niet!succesvol! was.!In!15!gevallen!was!beheer!betrokken!(er!waren!tegenstrijdige!belangen)!en!in! 102!!


!

11!gevallen!daarvan!werd!er!ook!nog!een!gezamenlijk!doel!nagestreefd.!Dit!is!32%! van!het!totaal!aantal!niet!succesvolle!projecten.!! ! Van!de!34!niet!succesvolle!projecten!was!in!15!gevallen!beheer!niet!betrokken!(er! waren!geen!tegenstrijdige!belangen)!en!in!9!gevallen!werd!een!gezamenlijk!doel! nagestreefd.!Dit!is!26%!van!het!totaal!aantal!niet!succesvolle!projecten.!! ! De!hypothese!dat!een!gezamenlijk!doel!nastreven!een!positief!effect!heeft!op!het! succes!van!het!project!is!als!volgt!onderzocht:!347!respondenten!vinden!dat!er!een! gezamenlijk!doel!werd!nagestreefd.!Daarvan!vinden!277!respondenten!dat!er! afspraken!gemaakt!werden!over!het!werk,!29!niet!,!247!respondenten!dat!men! werd!aangesproken,!31!niet!en!227!respondenten!dat!er!afspraken!over!de! communicatie!waren!gemaakt,!50!niet.!! ! 18!respondenten!vinden!dat!er!geen!gezamenlijk!doel!werd!nagestreefd.!Daarvan! vinden!10!respondenten!dat!er!afspraken!werden!gemaakt!over!het!werk!en!3!niet! 6!respondenten!dat!men!werd!aangesproken,!7!niet!en!9!respondenten!dat!er! afspraken!over!de!communicatie!waren!gemaakt,!4!niet.! ! Tabel)19)Teamnormen)en)gezamenlijk)doel)

Gezamenlijk) doel)

Afspraken)over) werk)

Men)sprak)elkaar) aan)

Afspraken)over) communicatie)

Ja!(347)! Nee!(18)!

277!(79,8%)! 10!(55,6%)!

247!(71,2%)! 6!(33,3%)!

227!(65,4%)! 9!(50,0%)!

! Hiermee!is!deze!deelhypothese!bewezen.! 5.3.1.12 Deelhypothese:!Opdrachtgevers!hebben!een!hogere!succesbeleving!als!de! projectmanager!het!project!goed!heeft!aangestuurd! Alleen!respondenten!die!de!rol!van!opdrachtgever!hebben,!zijn!meegenomen.!De! vraag!“Wat!was!jouw!belangrijkste!rol!in!het!project”!is!beantwoord!met! “Opdrachtgever”.!40!respondenten!hebben!de!rol!van!opdrachtgever!uitgevoerd.! Dit!is!11%.!! ! Respondenten!waren!tevreden!over!de!wijze!waarop!de!projectmanager!de! verwachtingen!heeft!gemanaged!als!op!deze!stelling!is!geantwoord!met!‘Helemaal! mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’.!Dit!waren!31!respondenten.!Van!deze!31!vonden! 26!respondenten!het!project!succesvol!(de!stelling!“Het!project!was!succesvol”!is! beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).!Dit!is!84%.!

!

103!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Niet!tevreden!waren!respondenten!bij!de!antwoorden!‘Helemaal!mee!oneens’!en! ‘Enigszins!mee!oneens.’.!Dit!was!1!respondent.!Deze!respondent!vond!het!project! niet!succesvol.!Dus!0%!vond!het!project!succesvol.!8!respondenten!hebben! geantwoord!met!‘Weet!niet/niet!van!toepassing’!of!‘Niet!eens/niet!oneens’.!Deze! zijn!buiten!de!meeting!gehouden.!Dit!is!een!heel!duidelijk!verschil!(84!–!0!=!84%)! Respondenten!waren!tevreden!over!de!aansturing!van!de!projectmanager!als!op! deze!stelling!is!geantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’.!Dit! waren!32!respondenten.!Van!deze!32!respondenten!vonden!29!het!project! succesvol.!Dit!is!90%.! ! Respondenten!waren!niet!tevreden!over!de!aansturing!door!de!projectmanager!bij! de!antwoorden!‘Helemaal!mee!oneens’!of!‘Engiszins!mee!oneens’.!Dit!waren!3! respondenten.!Van!deze!3!respondenten!vond!1!het!project!succesvol.!Dit!is!33%.! Deze!aantallen!zijn!te!klein!om!conclusies!aan!te!verbinden.! ! Hiermee!is!de!deelhypothese!bewezen!indien!om!het!positieve!verband!wordt! gevraagd.!Discutabel!is!dat!uit!tegenovergestelde!vraagstelling!onvoldoende! materiaal!beschikbaar!is.!! 5.3.1.13 Deelhypothese:!De!resultaten!van!een!project!zijn!beter!te!beoordelen,! een!tijd!na!de!implementatie! 237!van!de!381!respondenten!zijn!het!eens!met!de!stelling!“Je!kunt!het!beste! bepalen!of!een!project!succesvol!is!een!tijd!na!de!implementatie”.!Dit!is!62%.!118! van!de!381!respondenten!zijn!het!eens!met!de!stelling!“Je!kunt!het!beste!bepalen!of! een!project!succesvol!is!op!het!moment!van!de!implementatie”.!Dit!is!31%.!Dit!is! een!groot!verschil,!waarmee!deze!deelhypothese!is!bewezen.! 5.3.2 Extra!informatie!uit!exploratieve!onderzoek! In!het!exploratieve!onderzoek!zijn!een!aantal!onderwerpen!extra!uitgevraagd,! bijvoorbeeld!wat!volgens!de!respondenten!de!belangrijkste!kenmerken!van! succesvolle!ICT2projecten!zijn.!Ook!zijn!vragen!gesteld!over!interventies!en!wie!het! best!kan!bepalen!of!een!project!succesvol!is.!Hieronder!zijn!de!resultaten!van!deze! vragen!verzameld.! 5.3.2.1 Belangrijkste0kenmerken0volgens0de0respondenten0 In!de!vragenlijst!is!de!respondenten!gevraagd!om!spontaan!de!belangrijkste! kenmerken!van!succesvolle!of!niet!succesvolle!ICT2projecten!te!noemen.!Deze! antwoorden!zijn!gecategoriseerd!en!waar!nodig!geüniformeerd!en!vervolgens! geteld.!Dat!levert!het!volgende!resultaat!op:!

104!!


!

ProjecEechniek:" 6projecEype" 6doelarchitectuur"" 6duur"ontwikkeling" 6aantal"wijzigingen" Organisatorische"variabelen:" 6cultuur" 6mate"van"formaliteit/bureaucra;e" 6bedrijfstak" 6strategische"belang"van"ICT" Betrokken ?heid( klant((19)(

Samenwer? king(( gebruiker( (20)(

3" "

Cross6func;onele"variabelen:" 6integra;e" 6poli;ek"overwicht"van"een"afdeling"

Opdracht?( Sturing:" gever((31)( 6teamnormen" 6zachte"afspraken" 6opdrachtgever/0pdrachtnemer" Sturing( (33)(

Interpersoonlijke" samenhang"

4"

Commu? nica3e( (19)(

Groepsdenken" "

Samen? werking( (31)(

Team( (53)(

Iden;teit"

Ondersteuning"doel"door" ICT6awareness"

Klant? tevreden heid( (34)(

2" Resultaat( geleverd((87)(

" " 1"

Externe"nieuwe"projectpresta;es:" 6winstgevendheid" 6marktsucces"door" """6invulling"kwan;ta;eve"BC" """6invulling"kwalita;eve"BC" Interne"nieuwe"projectpresta;e:" 6teamlid"tevredenheid" 6succesbeleving"

Binnen( budget( (36)(

Conform( require? ments( (36)(

Op(3jd( (75)(

Binnen( scope( blijven( (19)(

!

!

Figuur)14)Belangrijkste)kenmerken)volgens)respondenten)

! Respondenten!die!het!project!verderop!als!succesvol!hebben!beoordeeld!komen! spontaan!met!de!volgende!antwoorden:! resultaat!geleverd!(87x)! op!tijd!(75x)!! goed!team!(53x)! conform!(gewijzigde)!requirements!(31+5x)! binnen!budget!(35x)! klanttevredenheid!(34x)! sturing!(33x)! samenwerking,!van!het!team!(16+15x)! opdrachtgever!(31x)! samenwerking!met!de!gebruiker!(20x)! binnen!scope!blijven!(19x)! communicatie!(19x)! betrokkenheid!klant!(15)! ! ! Respondenten!die!een!project!niet!succesvol!vonden!gaven!de!volgende! belangrijkste!kenmerken!waarom!dat!zo!was:! requirements!(8x)! niet!op!tijd!(6x)! sturing!(4x)! gebrek!aan!betrokkenheid!van!de!klant!(3x)! communicatie!(3x)! resultaat!(3x)! klanttevredenheid!(2x)! kwaliteit!(2x)! samenwerking!gebruiker!(2x)! structuur!(2x)! slecht!team!(1x)! ! !

!

105!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 5.3.2.2 Interventies0 253!van!de!381!respondenten!hebben!aangeven!dat!een!(of!meer)!interventie!is! gedaan!op!het!project.!16!van!de!253!respondenten!hebben!aangegeven!dat!ze!niet! weten!of!de!interventie!het!gewenste!effect!heeft!opgeleverd.!Deze!16!worden!niet! meegenomen!in!deze!meting.!209!interventies!hebben!het!gewenste!effect! opgeleverd.!Dit!is!88%.!28!interventies!hebben!niet!het!gewenste!succes! opgeleverd.!Dit!is!12%.!(Bij!vraag!11!wordt!de!rol!van!de!respondent!uitgevraagd.! Daarbij!is!de!optie!gegeven!om!het!antwoord!‘Anders,!namelijk’!te!geven!met! daarna!een!vrij!tekstveld.!In!een!aantal!gevallen!is!deze!optie!gekozen!en!daarna! een!rol!gegeven!die!geschaard!kan!worden!onder!één!van!de!voor!ingevulde!rollen.! Deze!data!is!hierop!gecorrigeerd.!Dit!is!in!de!database!aangegeven!door!de!data! italic!te!maken!en!het!vrije!tekstveld!ingevuld!te!laten.!De!combinatie!van!vrije!tekst! veld!gevuld!en!niet!het!antwoord!‘Anders,!namelijk’!bij!vraag!11!geeft!hierbij!de! gevallen!aan.)! ! Tabel)20)Interventies)in)exploratief)onderzoek)

Rol)

Aantal) Percentage) interventies)

Gewenst) effect)=)) JA)

Gewenst) effect)=) NEE)

Opdrachtgever! Projectmanager! Projectteam! Eindgebruiker! Beheer! Architect! Directie! Stuurgroep! Senior!supplier!+! opdrachtgever!samen!

59! 114! 33! 10! 6! 2! 2! 8! 3!

24,9! 48,1! 13,9! 4,2! 2,5! 0,8! 0,8! 3,4! 1,3!

51! 101! 31! 8! 6! 1! 1! 6! 3!

8! 13! 2! 2! 0! 1! 1! 2! 0!

Totaal!

237!

100!

208!

29!

! Hiermee!is!bewezen!dat!de!meeste!interventies!worden!gedaan!door!de! opdrachtgever!en!de!projectmanager!(73%).!Van!deze!interventies!levert!88%!het! gewenste!resultaat!op.! 5.3.2.3 Wie0kan0bepalen0of0het0project0succesvol0is?0 De!respondenten!hebben!de!volgende!antwoorden!gegeven!(er!waren!meerdere! antwoorden!per!respondent!mogelijk):! ! ! 106!!


!

Tabel)21)Welke)rol)kan)bepalen)of)een)project)succesvol)is?)

Rol)

Aantal)

Klant! Projectmanager! Team! Architect! Opdrachtgever! Beheer! Gebruiker! Allemaal! Anders!

166! 45! 56! 12! 217! 75! 191! 53! 15!

! 5.4 Onderzoeksconclusies! Gebaseerd!op!de!data!uit!het!exploratieve!onderzoek!en!de!resultaten!uit!de!vorige! paragraaf!zijn!de!volgende!conclusies!getrokken,!waarbij!de!deelhypotheses!die! (deels)!zijn!bewezen!in!de!figuur!zijn!opgenomen.! ! ProjecHechniek:2projecHype2doelarchitectuur-2duur-ontwikkeling2aantal-wijzigingenSturing:2teamnormen2zachte-afspraken2opdrachtgever/0pdrachtnemer-

Organisatorische-variabelen:2cultuur2mate-van-formaliteit/bureaucra7e2bedrijfstak2strategische-belang-van-ICT-

viii!

ii!/!iv!/!vii!/!x!/! xvi!/!xix!/!xx!/ xxvii!

Groepsdenken-

Externe-nieuwe-projectpresta7es:2winstgevendheid2marktsucces-door---2invulling-kwan7ta7eve-BC---2invulling-kwalita7eve-BCInterne-nieuwe-projectpresta7e:2teamlid-tevredenheid2succesbeleving-



xiii!/!xiv!

!xii!/!xxi!! Iden7teit-


!

Figuur)15)Uitkomsten)exploratieve)onderzoek)in)het)model)

! Deze!worden!hieronder!verder!verklaard.!

!

107!


5.5 Conclusies!op!bewezen!deelhypothese!! Op!basis!van!het!exploratief!onderzoek!stellen!wij!vast!dat!(de!nummering!is!gelijk! aan!de!deelhypotheses):!! ii.! Naarmate!er!meer!(betere)!‘sturing’!is,!stijgt!de!tevredenheid/succes!van!het! project.! iv.! Naarmate!de!‘hechtheid!van!het!team’!stijgt,!stijgt!ook!de!‘tevredenheid!van! je!eigen!rol’,!‘tevredenheid!over!het!team’,!‘tevredenheid!over!de! samenwerking’!en!‘succes!van!het!project’.! vii.!! De!stelling!dat!een!projectmanager!van!een!succesvol!project!een!bepaalde! set!van!competenties!heeft!(saamhorig,!coöperatief,!standvastig!en! organiserend)!is!deels!bewezen.!De!belangrijkste!competenties!van!een!bij! een!succesvol!project!betrokken!projectmanager!zijn!organiseren,! pragmatisch,!toegewijd,!realistisch,!standvastig!en!stimulerend.! viii.! Naarmate!de!betrokkenheid!van!beheerafdelingen!hoger/intensiever!is,! stijgt)het!succes!van!het!project.!! x.! Als!men!vraagt!welke!competentie!van!de!opdrachtgever!het!belangrijkste!is! voor!succesvolle!projecten!zegt!men!‘stuurde!op!het!resultaat’.!Wanneer!de! competenties!worden!afgezet!tegen!de!tevredenheid!van!de!opdrachtgever! dan!is!‘creëerde!betrokkenheid’!het!belangrijkst.! xii.! Voor!alle!stellingen!geldt!dat!het!aantal!respondenten!dat!het!‘Helemaal! eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’!is!met!de!stelling!groter!is!dan!het!aantal! respondenten!dat!het!‘Helemaal!mee!oneens’,!‘Enigszins!mee!oneens’!of! ‘Mee!eens/oneens’!is.!Bij!6!is!het!verschil!heel!duidelijk.!Dit!zijn:! A. “Als!ICT!van!strategisch!belang!wordt!gezien!binnen!de!organisatie!zal!er!een! gelijkwaardige!dialoog!ontstaan!tussen!wat!de!gebruikers!willen!en!ICT!kan! leveren”.! B. “Een!project!heeft!meer!kans!op!succes!als!het!bijdraagt!aan!de!strategie! van!de!organisatie”.! C. “Indien!beheer!tijdig!haar!eisen!en!wensen!kan!laten!invullen!in!het!project,! kan!het!resultaat!ook!daadwerkelijk!beheerd!worden”.! D. “Een!team!van!specialisten!dat!elkaar!aanvult,!samenwerkt!en!elkaar! compenseert!bereikt!sneller!een!beter!resultaat”.! E. “Een!goede!sturing!heeft!een!positieve!invloed!op!de!succesbeleving!van!het! project”.! F. “Een!goede!opdrachtgever!en!projectmanager!managen!de!verwachtingen! waardoor!doorlopend!het!beeld!van!het!opgeleverde!resultaat!zo!dicht! mogelijk!bij!het!uiteindelijke!resultaat!blijft”.! xiii.! De!hypothese!“Een!project!met!een!doelarchitectuur!zal!succesvoller!zijn! dan!een!project!zonder!doelarchitectuur”!is!niet!aangetoond.!Echter,!als!we! 108!!

!


de!hypothese!aanvullen!met!“of!een!architect!betrokken!is”,!dan!wordt!de! hypothese!wel!bevestigd.!! De!hypothese!is!dan:!een!project!met!een!doelarchitectuur!of!waarbij!een! architect!is!betrokken!is!succesvoller!dan!een!project!zonder! doelarchitectuur!en!zonder!architect.! xiv.! Zowel!de!“hoeveelheid!wijzigingen”!die!geaccepteerd!zijn!en!“vertraging! door!wijzigingen”!zijn!beide!negatieve!voorspellers!van!het!“succes!van!een! project”.!! xvi.! Zowel!individuele!bekwaamheid!als!de!bekwaamheid!van!het!team!zijn! positieve!voorspellers!van!het!succes!van!het!project.!Hierbij!is! bekwaamheid!van!het!team!sterker!dan!de!individuele!bekwaamheid.! xvii.! De!stelling!dat!tegengestelde!belangen!in!een!team!zorgen!voor!een!beter! eindresultaat,!zolang!er!consensus!bereikt!kan!worden,!is!bewezen.! xix.! De!stelling!dat!als!er!een!gezamenlijk!doel!wordt!beleefd!er!meer! teamnormen!zijn!en!het!groepsdenken!hoger!is,!is!bewezen.! xx.! De!stelling!dat!opdrachtgevers!een!hogere!succesbeleving!hebben!als!de! projectmanager!het!project!goed!heeft!aangestuurd,!is!bevestigd.! xxi.! De!stelling!dat!de!resultaten!van!een!project!beter!te!beoordelen!zijn,!een! tijd!na!de!implementatie,!is!bevestigd.! xxviii.! De!meeste!interventies!op!een!ICT2project!worden!gedaan!door!de! opdrachtgever!en!opdrachtnemer/projectmanager!(in!73%!van!de!gevallen).! Het!overgrote!deel!van!deze!interventies!leidt!tot!het!gewenste!succes! (87,86%).!Van!het!totaal!aantal!interventies!dat!is!gedaan,!leidt!het! overgrote!deel!(87,76%)!tot!het!gewenste!effect.!

5.6 Finale!conceptuele!model! Uit!het!onderzoek!is!een!aantal!conclusies!te!trekken.!In!onderstaande!figuur!is!per! lijn!aangegeven!dat!er,!vanuit!het!exploratieve!onderzoek,!een!relatie!aanwezig!is.!! 5.6.1 Projectomgeving! Ten!eerste!is!er!geen!rechtstreeks!verband!te!leggen!tussen!de!cultuur!van!de! organisatie!en!de!standaard!projectaanpak!die!men!heeft,!ongeacht!of!dit!de!beste! aanpak!is.!Deze!relatie!is!daarom!verwijderd!uit!het!model.! Daarnaast!is!geen!relatie!te!leggen!tussen!de!mate!waarin!ICT!belangrijk!wordt! gevonden!in!de!organisatie!en!de!identiteitsbeleving!van!de!respondenten!bij!het! project.!Deze!factor!is!daarom!weggelaten!uit!het!model.! De!relatie!tussen!een!team!met!tegengestelde!belangen!en!projectsucces!is! aangetoond,!zolang!er!maar!consensus!kan!worden!bereikt.!De!statistisch! onderbouwing!hiervoor!is!aanwezig!maar!niet!crossvariabel!gemeten!!

!

109!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 5.6.2 Projectteam! Er!is!een!sterke!relatie!gevonden!tussen!de!interpersoonlijke!samenhang!van!een! team!(gemeten!op!hechtheid)!en!het!groepsdenken.!Daarnaast!is!er!een!relatie! gelegd!tussen!een!hecht!team!en!het!succes!van!het!project.!Deze!twee! verbindingen!zijn!hiermee!aangetoond.!! ! Er!is!een!sterke!relatie!geconstateerd!tussen!de!succesbeleving!van!het!individu!bij! het!project!en!het!succes!van!het!project.!Er!is!afgeleid!aangetoond!dat!er!een! relatie!is!tussen!interpersoonlijke!samenhang!en!de!identiteit.!! De!relatie!tussen!de!competenties!van!de!opdrachtgever,!projectmanager!en!de! sturing!van!deze!twee!op!het!team!en!afgeleid!daarvan!het!succes!van!het!project!is! in!sterke!mate!aangetoond.!! 5.6.3 Projecttechniek! De!relatie!tussen!het!projecttype,!de!gekozen!projectaanpak!en!projectsucces!is!ten! dele!aangetoond.!! ! De!betrokkenheid!van!een!architect!of!het!werken!onder!doelarchitectuur!is!een! positieve!indicatie!voor!projectsucces!(plusteken).!De!aanwezigheid!van!een! doelarchitectuur!is!geen!indicator!voor!de!hoeveelheid!wijzigingen.!De!duur!van!de! ontwikkeling!is!slechts!in!beperkte!mate!een!indicatie!voor!de!kans!op! projectsucces.!Het!aantal!wijzigingen!is!een!sterke!indicatie!dat!het!project!grote! kans!loopt!uit!te!lopen!in!tijd!(minteken).!De!kans!op!succes!wordt!belangrijk!kleiner! als!er!veel!wijzigingen!in!het!project!worden!behandeld!(minteken).! ! ProjecEechniek:! 6projecEype! 6doelarchitectuur!! 6duur!ontwikkeling! 6aantal!wijzigingen!

! 3! !

Organisatorische!variabelen:! 6cultuur! 6mate!van!formaliteit/bureaucra;e! 6bedrijfstak! 6strategische!belang!van!ICT!

Cross6func;onele!variabelen:! 6integra;e! 6poli;ek!overwicht!van!een!afdeling!

Figuur)16)Finale)conceptuele)model!

110!!

Sturing:! 6teamnormen! 6zachte!afspraken! 6opdrachtgever/0pdrachtnemer!

+

4!

Interpersoonlijke! samenhang!

2!

6 6 + Externe!nieuwe!projectpresta;es:! 6winstgevendheid! 6marktsucces!door! !!!6invulling!kwan;ta;eve!BC! !!!6invulling!kwalita;eve!BC!

Groepsdenken! !

+ +

1!

Interne!nieuwe!projectpresta;e:! 6teamlid!tevredenheid! 6succesbeleving!

+ Iden;teit!

!

! !

6 Onderzoeksresultaten,!de!synthese! ! In!deze!fase!van!de!thesis!is!het!netto!onderzoeksresultaat!van!het! literatuuronderzoek!en!het!veldonderzoek!bekend!in!de!vorm!van!‘bewezen’! deelhypotheses.!Het!eerste!deel!van!de!onderzoeksvraag!:! ! ) Wat)zijn)de)belangrijkste)kenmerken)van)succesvolle)ICTaprojecten?)) ) ! kan!nu!worden!beantwoord.!Dit!doen!we!als!volgt.!In!een!eerdere!fase!van!deze! thesis!zijn!bij!de!onderzoeksvraag,!subvragen!gedefinieerd!en!zijn!zowel!de! subvragen!als!de!deelhypotheses!gekoppeld!aan!de!gebieden!projectsucces,! projecttechniek,!projectomgeving!en!projectteam.!Hierdoor!wordt!het!mogelijk!om! per!deelgebied!de!bewezen!deelhypotheses!te!‘transformeren’!naar!kenmerken!van! een!succesvol!project!en!de!subvraag!te!beantwoorden.!De!som!van!de!kenmerken! per!deelgebied,!vormt!het!antwoord!op!dit!deel!van!de!onderzoeksvraag.! ! Vervolgens!wordt!het!tweede!deel!van!de!onderzoeksvraag:!! ! ! Welke)interventies)hebben)een)positief)effect)op)de)kans)op)succes?) ! ! beantwoord.!Per!deelgebied!worden!de!interventies!beschreven!die!de!kans!op! succes!verhogen.!Tenslotte!beschrijven!wij!de!beperkingen!en!begrenzingen!van!ons! onderzoek.!

6.1 Kenmerken!van!succesvolle!ICT"projecten! 6.1.1 Projectsucces! " " " " "

" " " " "

" " " " " "

" "

" " " " " " " "

1"

" " "

Een!succesvol!ICT2project!is!een!project:! - waarbij!de!doelstelling!van!het!project!een!relatie!heeft!met!de!strategie!van!de! organisatie,!deze!hoeft!niet!heel!sterk!te!zijn!

!

!

111!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! -

dat!resultaat!levert!en!conform!afgesproken!tijd,!kwaliteit!en!budget!is!geleverd,! het!resultaat!te!beheren!is,!business!case!positief!is!en!derhalve!het!resultaat! meetbaar! dat!geruime!tijd!na!oplevering!nog!steeds!succesvol!is! dat!de!verwachtingen!van!vooral!de!opdrachtgever!heeft!waargemaakt.!!

! De!beantwoording!van!de!subvraag!“Heeft*de*doelstelling*van*een*project*invloed*op* het*succes*van*het*ICT3project”!luidt:! Het!maakt!voor!het!succes!van!het!project!niet!uit!wat!de!doelstelling!is!(verplichte! projecten!vanuit!wet2!en!regelgeving!zijn!net!zo!succesvol!als!innovatieve! projecten).!Het!feit!dat!een!project!dat!een!duidelijke!samenhang!heeft!met!de! strategie!van!de!organisatie!het!projectsucces!positief!beïnvloedt!omdat!een! dergelijk!project!meer!aandacht!krijgt!uit!de!organisatie!en!teamleden!hierdoor! beter!gemotiveerd!zijn,!is!aangetoond!in!het!literatuuronderzoek.!In!het! exploratieve!onderzoek!is!hier!geen!overtuigend!bewijs!voor!gevonden.!! ! 6.1.2 Projecttechniek! 2" " " " " "

" " " " "

" " " " " "

" "

" " " " " " " "

" " "

Een!succesvol!ICT2project!is!een!project!(in!antwoord!op!de!vraag:!“Welke! methoden,!technieken!en!projectaanpak!zijn!van!invloed!op!een!succesvol!ICT2 project?”):! - in!een!organisatie(onderdeel)!waar!het!type!cultuur!hiërarchisch!is!en!de! projectaanpak!directief!of!verkopend!is.!In!andere!culturen!is!geen!relatie! aangetoond!tussen!cultuur!en!de!projectaanpak!en!de!mate!van!projectsucces! - van!het!type!operationeel!waarbij!de!projectaanpak!directief!of!verkopend!is! - van!het!type!innovatief!waarbij!de!projectaanpak!ontwikkelend!is.!Bij! strategische!projecten!is!geen!relatie!aangetoond!tussen!type!project!en!de! projectaanpak!en!de!mate!van!projectsucces! - dat!een!doelarchitectuur!heeft!en!daaraan!heeft!vastgehouden!of!waarbij!een! architect!is!betrokken!waardoor!de!voorspelbaarheid!van!het!project!is! toegenomen.! ! Niet!aangetoond!in!het!exploratieve!onderzoek!zijn!de!volgende!kenmerken:! - een!succesvol!ICT2project!is!een!project!dat!een!doelarchitectuur!heeft! waardoor!minder!wijzigingen!nodig!zijn!gedurende!het!project!

112!!

!

!


een!succesvol!ICT2project!is!een!project!dat!een!aanpak!en!methodiek!heeft! gebruikt!die!past!bij!het!type!project!en!de!cultuur!van!de!organisatie! - een!succesvol!ICT2project!is!een!project!met!een!doorlooptijd!die!niet!al!te!lang! is!waardoor!de!kans!op!wijzigingen!laag!is.! De!beantwoording!van!de!subvraag!“Welke*methoden,*technieken*en*projectaanpak* zijn*van*invloed*op*een*succesvol*ICT3project?”!luidt!dus:! Het!is!van!belang!dat!er!een!ontwikkelmethode!(agile,!waterval),!projecttechniek!en! projectaanpak!(directief,!verkopend,!interactief!of!ontwikkelend!)!wordt!gebruikt!en! dat!de!beheersing!van!de!gebruikte!methode,!techniek!en!projectaanpak!goed!is.! Welke!methode!of!techniek!of!projectaanpak!wordt!gebruikt,!heeft!geen! doorslaggevende!invloed!op!het!succes!van!het!ICT2project.!Hoewel!dit!in!het! literatuuronderzoek!wel!is!aangetoond,!blijkt!dit!niet!direct!uit!het!exploratieve! onderzoek.!Hierbij!moet!vermeld!worden!dat!het!literatuuronderzoek!op!dit! onderwerp!niet!sec!is!gedaan!op!ICT2projecten!maar!op!projecten!in!zijn! algemeenheid.!Misschien!gedragen!ICT2projecten!zich!op!dit!gebied!anders!dan!niet! ICT2projecten.!! ! Het!werken!met!een!doelarchitectuur!en/of!het!betrekken!van!een!architect!in!een! project!draagt!positief!bij!aan!het!projectsucces.!! -

6.1.3 Projectomgeving! ! ! ! ! !

! ! ! ! !

! ! !

! 3! !

! ! ! ! ! !

! !

! ! ! ! ! ! ! !

In!deze!paragraaf!wordt!de!vraag:!“Welke!elementen!uit!de!omgeving!van!een! project!zijn!van!invloed!op!een!succesvol!ICT2project?”!beantwoordt.!Hieruit!blijkt! dat!een!project!dat:! - in!een!organisatie!wordt!uitgevoerd:! o die!het!belang!van!ICT!begrijpt!en!ICT!inzet!voor!continue!verbetering! o waar!de!ICT2awareness!in!de!top!van!de!organisatie!hoog!is! - een!duidelijke!relatie!heeft!met!de!strategie!van!de!organisatie! - waarbij!rekening!is!gehouden!met!een!aantal!omgevingsvariabelen!zoals! politieke!dominantie!van!de!gebruikersorganisatie! - waarbij!beheer!en!eindgebruikers!betrokken!zijn! - waarin!beheer!een!gelijkwaardige!verhouding!heeft!met!het!ICT2project!zodat! haar!eisen!en!wensen!door!het!project!kunnen!worden!ingevuld!waardoor!het! resultaat!van!het!project!daadwerkelijk!in!beheer!kan!worden!genomen! - met!een!opdrachtgever:! !

!

113!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! o die!een!klik!(goed!kan!samenwerken)!heeft!met!de!opdrachtnemer! o die!het!type!regie!voert!dat!past!bij!het!ICT2project!(de!gekozen!aanpak)! - waarbij!bij!de!keuze!van!de!projectmanager,!rekening!is!gehouden!met!het! zelfbeeld!dat!de!projectmanager!heeft!van!de!organisatie!! succesvol!is.! Niet!aangetoond!in!het!literatuuronderzoek!is!het!kenmerk:!! - hoe!meer!gebruikersbetrokkenheid!des!te!hoger!de!kans!is!op!een!succesvol! ICT2project.!Het!lineaire!verband!tussen!gebruikersbetrokkenheid!en!een! succesvol!ICT2project,!is!niet!aangetoond.!Wel!dient!de!klant!in!bepaalde!mate! betrokken!te!zijn.! Niet!aangetoond!in!het!exploratieve!onderzoek!zijn!de!volgende!kenmerken:! - een!succesvol!ICT2project!is!een!project!waarbij!de!cultuur!van!de!organisatie!de! voorkeursaanpak!bepaalt,!dit!is!alleen!voor!de!hiërarchische!cultuur!gevalideerd! - met!een!opdrachtgever!die!een!standaard!set!van!basiscompetenties!heeft! - een!succesvol!ICT2project!is!een!project!waar!de!(strategische)!rol!die!ICT!speelt! in!de!organisatie,!bepalend!is!geweest!voor!de!projectaanpak.! ! De!beantwoording!van!de!subvraag!“Welke*elementen*uit*de*omgeving*van*een* project*zijn*van*invloed*op*een*succesvol*ICT3project?”!luidt!daarmee:! Van!invloed!op!het!succes!van!een!ICT2project!zijn!ICT2awareness!in!de!top!van!de! organisatie!(sponsorship),!een!goede!opdrachtgever,!een!opdrachtgever!en! projectmanager!die!goed!samenwerken,!voldoende!betrokkenheid!en! gelijkwaardige!verhouding!tussen!de!beheerafdeling!en!de!gebruikersafdeling!en!de! cultuur!van!de!organisatie.! !! Verdieping!hierbij!is!dat!ICT2awareness!in!de!top!van!de!organisatie,!waardoor!het! belang!van!ICT!wordt!erkend!en!ICT!wordt!ingezet!voor!continue!verbetering,! positief!bijdraagt!aan!het!succes!van!een!project.! Een*opdrachtgever!die!zijn!rol!goed!uitvoert,!het!proces!bewaakt,!zorgt!voor! besluitvorming!en!voldoende!formele!invloed!heeft,!beïnvloedt!het!succes!in! positieve!zin.!De!opdrachtgever!heeft,!of!hij!nu!manager,!directeur!of!RvB2lid!is,! nogal!wat!taken!en!verantwoordelijkheden!in!een!project.!Hij!is!immers!degene!die! de!verandering!moet!doorvoeren.!De!opdrachtgever!moet!beschikken!over!tijd,!een! duidelijke!visie!over!de!veranderkalender!hebben!en!vasthoudend!zijn!in!de! uitgezette!lijn.!! ! Vaak!is!de!opdrachtgever!een!lijnmanager!of!directielid!uit!de!business!die!naast!het! opdrachtgeverschap!in!een!ICT2project,!ook!verantwoordelijk!is!voor!het!bewaken! van!continuïteit!van!operationele!processen.!Voor!het!doorvoeren!voor!de! 114!!

!


verandering!heeft!hij!leiderschapscompetenties!nodig,!terwijl!hij!voor!het!bewaken! van!de!continuïteit!van!operationele!processen!managementcompetenties!nodig! heeft.!Dit!zijn!agendatechnisch!soms!strijdige!competenties,!terwijl!elke!goede! opdrachtgever!deze!moet!kunnen!combineren.!! ! Zonder!de!juiste!macht!en!invloed!kan!een!opdrachtgever!in!een!ICT2project!zijn! taken!dan!ook!niet!goed!uitvoeren.!Het!is!daarom!van!belang!dat!een! opdrachtgever!voldoende!steun!krijgt!van!zijn!management!en!dat!hij!ook!op!het! uitvoeren!van!de!opdrachtgeverstaken!wordt!beoordeeld.!! ! Competenties!die!bij!de!opdrachtgever!in!elk!geval!goed!ontwikkeld!moeten!zijn,! zijn!sturing!op!resultaat!en!het!creëren!van!betrokkenheid.! De*opdrachtgever*en*de*projectmanager!moeten!goed!met!elkaar!kunnen! samenwerken.!Hoewel!dit!in!het!exploratieve!onderzoek!niet!voldoende!is! aangetoond,!zijn!wij!van!mening!dat!er!simpelweg!een!klik!moet!zijn!tussen!de! opdrachtgever!en!de!projectmanager.!Deze!twee!moeten!willen!en!kunnen! samenwerken.! ! Met!samenwerken!bedoelen!we!ook!dat!een!opdrachtgever,!omdat!hij!de!macht! heeft,!soms!beter!in!staat!is!om!een!boodschap!te!communiceren!dan!een! projectmanager.!Bijvoorbeeld!wanneer!een!belangrijke!scopewijziging!moet! plaatsvinden.!De!projectmanager!staat!in!het!algemeen!dichter!bij!de!gebruiker! gedurende!het!project!en!kan!vanuit!die!positie!de!opdrachtgever!goed!adviseren! over!de!acceptatiegraad!van!de!resultaten!van!een!project.!Ons!advies!is!om!van! deze!mogelijkheden!in!de!samenwerking!gebruik!te!maken.!! ! Verder!is!het!van!belang!dat!de!beheer2!en!gebruikersafdelingen!voldoende! gelijkwaardig!zijn!en!in!voldoende!mate!betrokken!zijn!in!het!project.!! ! In!het!exploratieve!onderzoek!is!geen!overtuigend!bewijs!gevonden!dat!de*cultuur* van*de*organisatie!van!invloed!is!op!het!projectsucces,!op!één!combinatie!cultuur! en!projectaanpak!na.!Dit!kwam!wel!uit!het!literatuuronderzoek.!Gecombineerd!zijn! wij!toch!van!mening!dat!het!van!belang!is!om!bij!de!keuze!voor!projectaanpak,! rekening!te!houden!met!de!cultuur!van!de!organisatie!of!het!organisatieonderdeel.! Wij!komen!tot!deze!mening!omdat!in!het!exploratieve!onderzoek!wel!is!aangetoond! dat!een!combinatie!van!hiërarchische!cultuur!en!een!projectaanpak!die!directief!of! verkopend!is,!een!positieve!invloed!heeft!op!het!projectsucces.!

!

115!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 6.1.4 Projectteam! " " " " "

" " " " "

" " " "

" "

4"

" "

" " " " " " " "

" " "

Tenslotte!wordt!de!vraag:!“Wat!zijn!de!belangrijkste!eigenschappen!van!een! succesvol!projectteam?“!beantwoord.!! Hierbij!is!gebleken!dat:! - de!opdrachtgever!en!opdrachtnemer!! o over!bepaalde!kerncompetenties!beschikken! o samenwerken! - met!een!projectmanager!die:! o een!klik!heeft!met!de!opdrachtgever!/!wil!en!kan!samenwerken! o over!de!juiste!competenties!beschikt!voor!het!type!project!(strategisch,! innovatief,!ontwikkelend)! o over!de!juiste!mate!van!politieke!dominantie!beschikt! - een!goede!sturing!aanwezig!is!waardoor!de!verwachtingen!continu!worden! gemanaged!zodat!doorlopend!het!beeld!ontstaat!dat!het!opgeleverde!resultaat! zo!dicht!mogelijk!bij!het!verwachte!resultaat!ligt! - er!een!type!regie!is!gekozen!die!past!bij!het!type!projectaanpak! - het!project!goed!wordt!aangestuurd!! - waarbij!de!succesbeleving!van!de!opdrachtgever!stijgt!als!de!projectmanager! het!project!goed!aanstuurt!! - het!project!een!projectteam!heeft:!! o dat!optimaal!hecht!is!maar!niet!te!hecht! o waarvan!de!teamleden!tevreden!zijn!met!de!eigen!rol! o dat!tevreden!is!over!de!samenwerking! o dat!bekwaam!is!en!waarvan!de!individuele!teamleden!bekwaam!zijn! o dat!een!gezamenlijk!doel!heeft!waardoor!er!meer!teamnormen!zijn!en! het!groepsdenken!hoog!is! o dat!tegengestelde!belangen!kent!maar!daar!consensus!over!bereikt! o van!specialisten!die!elkaar!aanvullen,!samenwerken!en!compenseren! o dat!diversiteit!heeft!(bijvoorbeeld!verschillende!De!Caluwé!kleuren! aanwezig)! o waarin!de!juiste!rollen!aanwezig!(bijvoorbeeld!de!Belbin!rollen).! ! Niet!aangetoond!in!het!exploratieve!onderzoek!zijn!de!volgende!kenmerken:! - waarbij!de!opdrachtgever!en!opdrachtnemer!!

116!!

!


! -

o elkaar!aanvullen!! een!succesvol!ICT2project!is!een!project!waarbij!de!opdrachtgever!zich! probleemeigenaar!voelt! een!succesvol!ICT2project!is!een!project!waarbij!door!een!goede!sturing!het! aantal!wijzigingen!wordt!getemperd! een!succesvol!ICT2project!is!een!project!met!een!projectaanpak:! o die!past!bij!de!cultuur!van!de!organisatie! o die!past!bij!de!rol!die!ICT!heeft!in!de!organisatie! o die!past!bij!de!doelstelling!van!het!ICT2project! o die!voldoet!aan!de!verwachtingen!van!de!omgeving.!

! De!beantwoording!van!de!subvraag!“Wat*zijn*de*belangrijkste*eigenschappen*van* een*succesvol*projectteam?”!luidt!daarmee:! In!een!projectteam!dat!hecht!is,!bekwaam!is,!waar!voldoende!diversiteit!is,!waar! teamnormen!aanwezig!zijn,!waar!teamleden!tevreden!zijn!over!hun!rol!en!dat!een! gezamenlijk!doel!heeft,!wordt!goed!samengewerkt!en!vullen!de!teamleden!elkaar! goed!aan.!Optimale!hechtheid!houdt!in!dat!het!team!een!zelfkritische!houding! behoudt!en!in!verbinding!blijft!met!de!omgeving.!Een!team!met!deze!kenmerken! heeft!een!positieve!invloed!op!het!succes!van!het!ICT2project.!! ! De!wijze!van!aansturing!van!het!team!door!de!projectmanager!en!de!opdrachtgever! heeft!een!positieve!invloed!op!het!functioneren!van!het!projectteam!en!beïnvloedt! hierdoor!het!projectsucces!in!positieve!zin.!Voor!een!goede!sturing!dient!de! projectmanager!over!bepaalde!basiscompetenties!te!beschikken.!Dit!zijn! organiseren,!pragmatisch,!toegewijd,!realistisch,!standvastig!en!stimulerend.!

6.2 Effectieve!interventies! Gebaseerd!op!de!kenmerken!van!succesvolle!ICT2projecten!hebben!we!ook!gekeken! naar!de!vraag:!! ! !

Welke)interventies)hebben)een)positief)effect)op)de)kans)op)een)succes?) !

! In!bijlage!J!is!een!overzicht!opgenomen!van!alle!in!de!literatuur!gevonden! interventies.!In!onderstaande!paragraaf!is!een!synthese!aangebracht!tussen!deze! interventies!en!de!resultaten!uit!het!exploratieve!onderzoek.! ! Uit!het!exploratieve!onderzoek!is!gebleken!dat!er!gedurende!het!project!veel! interventies!worden!gedaan.!In!de!meeste!gevallen!zijn!het!de!opdrachtgever!en! !

117!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! opdrachtnemer!die!de!interventies!doen.!Het!overgrote!deel!van!de!interventies! levert!het!gewenste!resultaat!op.!De!conclusie!die!hieruit!getrokken!wordt!is,!dat! het!doen!van!interventies!gedurende!het!project!resultaat!oplevert!en!bijdraagt!aan! het!succesvol!zijn!van!het!project.! 6.2.1 Interventies!in!de!projectomgeving! ! ! ! ! !

! ! ! ! !

! ! !

! ! ! !

! 3! !

! ! ! ! !

! !

! !

! ! !

De!interventies!in!de!projectomgeving!die!de!kans!op!een!succesvol!project! verhogen!zijn:! - het!Checks!&!Balances2model!van!Wortmann!&!Kremer!(2011)!helpen!een! opdrachtgever!om!zijn!rol!effectief!en!efficiënt!uit!te!voeren! - de!leidinggevende!van!de!opdrachtgever!kan!de!signalen!van!Kremer!(2011)! gebruiken!om!te!bepalen!of!de!opdrachtgever!zijn!rol!goed!uitvoert.!Indien!dit! niet!het!geval!is,!dan!zal!hij!dit!bespreekbaar!moeten!maken!met!de! opdrachtgever! - goed!opdrachtgeverschap!kost!veel!tijd!van!een!opdrachtgever.!Hij!kan! besluiten!om!een!aantal!taken!te!delegeren.!Randvoorwaarde!is!dat!er! vertrouwen!is!tussen!de!opdrachtgever!en!de!gedelegeerde(n).! ) )

!

! ! ! ! !

! ! ! ! !

! ! !

! 3! !

! ! ! ! ! !

! !

! ! ! ! ! ! ! !

De!interventies!vanuit!de!projectomgeving!op!projecttechniek!die!de!kans!op!een! succesvol!project!verhogen!zijn:! 2 bepaal!de!context!van!de!omgeving!(cultuur,!rol!van!ICT,!ICT2awareness,! betrokkenheid!gebruikers)!waarin!het!project!zich!afspeelt.!Hulpmiddelen! hierbij!zijn:! o cultuurmodel!van!Quinn!en!Cameron!(1999)! o change!kaleidoscope!van!Balogun!en!Hope!Hailey!(2008)! o het!model!van!Henderson!en!Venkatraman!(1993)! 2 bepaal!over!wat!voor!type!project!het!gaat.!Het!model!van!Storm!en!Vuijck! (2008)!kan!als!hulpmiddel!worden!gebruikt!

118!!

)

!


2

kies!een!aanpak!die!past!bij!de!omgeving!en!het!type!project.!Hulpmiddel!hierbij! is!het!model!van!Van!der!Zee,!De!Caluwé,!&!Vermaak,!2006.! Dit!is!alleen!aangetoond!in!het!exploratieve!onderzoek!voor!de!hiërarchische! cultuur.! ! ! ! ! ! !

! ! ! ! !

! ! !

! 3! !

! ! ! ! ! !

! !

! ! ! ! ! ! ! !

! De!interventies!vanuit!de!projectomgeving!op!projectteam!die!de!kans!op!een! succesvol!project!verhogen!zijn:! 2 zorg!ervoor!dat!de!belangrijkste!stakeholders!(inclusief!de!opdrachtgever)!en! hun!karakteristieken!en!drijfveren!bekend!zijn.!Hulpmiddelen!hiervoor!zijn!de! stakeholder!typologie!(Mitchell,!Bradley!&!Wood,!1997)!en!het!model!van! Mintzberg!(1979)! 2 stimuleer!wederzijdse!drijfveren!van!stakeholders!door!een!bonussysteem,!door! gaming!maar!bovenal!door!hen!de!relatie!van!het!project!met!de!strategische! doelen!van!de!organisatie!voor!ogen!te!houden! 2 kies!de!communicatievorm!die!het!beste!past!bij!deze!stakeholders.!Het! communicatiemodel!van!De!Caluwé!en!Vermaak!kan!als!hulpmiddel!worden! gebruikt! 2 kies!een!projectmanager!die!over!de!juiste!competenties!beschikt!om! medewerking!van!deze!stakeholders!te!krijgen!en!te!behouden.!Hulpmiddelen! hierbij!zijn:! o de!X2Y!theorie!van!McGregor!(1980)!om!het!zelfbeeld!van!de! projectmanager!te!bepalen! o de!kleurenwaaier!van!De!Caluwé!&!Vermaak!(2006).! 2 als!de!ICT2awareness!in!de!omgeving!waarin!het!project!zich!afspeelt!laag!is,! zorg!dan!voor!goede!business!kennis!in!het!projectteam!en!kies!voor!het!werken! in!multidisciplinaire!teams!waarbij!gebruikers!onderdeel!zijn!van!het! projectteam! 2 zorg!er!te!allen!tijde!voor!dat!het!voor!het!projectteam!duidelijk!is!wat!de!relatie! is!tussen!het!doel!van!het!project!en!de!strategie!van!de!organisatie!of! organisatieonderdeel!waarin!het!project!zich!afspeelt.!Dit!blijkt!echter!niet!uit! het!exploratieve!onderzoek,!maar!wel!uit!de!uitgevraagde!stelling! 2 houd!bij!het!bepalen!van!de!mate!van!gebruikersparticipatie!in!het!projectteam! rekening!met!het!type!project.!!

!

119!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! 6.2.2 Interventies!in!projecttechniek!

2"

" " " " "

" " " "

" " " " "

" " " " "

" "

" "

" " "

" " "

De!interventies!vanuit!projecttechniek!op!2team!die!de!kans!op!een!succesvol! project!verhogen,!zijn:! 2 kies!een!projectmanager!die!over!de!juiste!competenties!beschikt!om!conform! deze!projectaanpak!het!project!uit!te!voeren.!Het!model!van!Reitsma,!Jansen,! Van!der!Werf!&!van!den!Steenhoven!(2004)!en!het!model!van!Storm!en!Vuijck! (2008)!kunnen!als!hulpmiddel!worden!gebruikt.!Uit!het!kwalitatieve!onderzoek! is!gebleken!dat!het!gaat!om!de!standaard!competenties!organiserend,! pragmatisch,!toegewijd!en!realistisch.!Ook!dient!de!betrokken!projectmanager! standvastig!en!stimulerend!te!zijn.! 2 ! !

2"

" " " " "

" " " " "

" " " " " "

" "

" " " " " " " "

" " "

Interventies!binnen!projecttechniek!zijn:! 2 zorg!dat!de!projecthygiëne!op!orde!is!door!onder!andere!te!zorgen!voor! betrouwbare!schattingen!(tijd!en!geld).!Hulpmiddelen!hierbij!zijn!onder!andere! de!EQF2methode!en!de!referentiekegel!van!Boehm! 2 start!pas!met!de!uitvoering!van!het!project!als!er!een!doelarchitectuur!is!of! bouw!een!doelarchitectuur!op!met!het!project,!of!betrek!tenminste!een! architect!bij!het!project! 2 bepaal!van!tevoren!hoeveel!wijzigingen!het!project!aan!kan!en!stuur!hier!op.! Hulpmiddelen!hierbij!zijn:! o model!van!Kulk!(2009)! o accepteer!alleen!die!wijzigingen!die!een!positieve!bijdrage!leveren!aan!het! succes.) )

120!!

!

!

!


6.2.3 Interventies!op!het!projectteam!! " " " " "

" " " " "

" " " "

" "

4"

" "

" " " " " " " "

" " "

! Interventies!op!het!projectteam!zijn:! 2 zorg!voor!diversiteit!in!het!team,!zowel!op!inhoud!als!op!gedragsaspecten.! Hulpmiddelen!hierbij!zijn:! o het!model!van!Meredith!Belbin!(2010)! o het!psychologische!contract!van!Wierdsma,!&!Swieringa!(2002)! o de!kleurenwaaier!van!De!Caluwé!&!Vermaak!(2006)! 2 geef!het!team!de!tijd!om!normen!en!waarden!te!ontwikkelen.!Indien!deze!tijd!er! niet!is,!probeer!dan!een!team!te!vinden!dat!al!langere!tijd!samenwerkt! 2 kies!een!communicatievorm!die!het!beste!past!bij!het!projectteam.!Het! communicatiemodel!van!De!Caluwé!en!Vermaak!kan!als!hulpmiddel!worden! gebruikt! 2 geef!de!architect!een!rol!in!het!projectteam.!

6.3 Discussie! In!deze!paragraaf!gaan!we!in!op!de!plausibiliteit!van!het!onderzoek!dat!we!in!deze! thesis!hebben!gedaan!en!de!begrenzing!voor!het!gebruik!van!de!conclusies.!! ! Het!literatuuronderzoek!is!niet!sec!gedaan!op!ICT2projecten!maar!op!projecten!in! zijn!algemeenheid.!De!hoeveelheid!beschikbare!literatuur!op!alleen!ICT2projecten!is! nog!onvoldoende!van!omvang.!Het!is!mogelijk!dat!ICT2projecten!zich!anders! gedragen!dan!niet!ICT2projecten.!In!het!literatuuronderzoek!hebben!we!weinig! aandacht!besteed!aan!de!kwaliteit!of!onderbouwing!van!de!literatuur.!Ondanks!dat! we!ons!hebben!proberen!te!beperken!tot!de!gerenommeerde!artikelen,!is!dat!niet! overal!gelukt.! ! Het!exploratief!onderzoek!is!uitgevoerd!met!een!eigen!ontwikkelde!vragenlijst.!Dit! houdt!in!dat!de!vragenlijst!niet!gevalideerd!is.!In!het!exploratieve!onderzoek!zijn! relatief!veel!resultaten!terecht!gekomen!van!succesvolle!ICT2projecten!(ruim!81%).! Respondenten!hebben!projecten!ook!succesvol!genoemd!als!deze!niet!conform!het! originele!plan!zijn!opgeleverd.!Dit!bevestigt!ons!beeld!dat!het!originele!plan!een! goed!startpunt!voor!een!project!is,!maar!niet!een!goed!meetinstrument!om!het! succes!aan!af!te!meten.!Daarnaast!is!het!mogelijk!dat!de!respondenten!in!

!

121!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! organisaties!werken!waar!ICT2projecten!die!een!grote!component!zelfbouw!kennen,! een!hogere!succesratio!hebben.! ! Respondenten!lijken!moeite!te!hebben!gehad!met!het!bepalen!van!de!cultuur!van! de!organisatie!en!het!type!project.!Het!verschil!tussen!een!innovatief!of!strategisch! project!is!als!te!klein!beschouwd.!Daarnaast!lijken!de!respondenten!die!geen! opdrachtgever!of!projectmanager!zijn,!weinig!inzicht!te!hebben!in!de! projectbudgetten.!Dit!blijkt!uit!het!antwoord!‘weet!niet’!bij!vraag!7!waarbij!de! opdrachtgevers!of!projectmanagers!in!een!kleine!5%!dit!antwoord!geven.!Van!de! andere!respondenten!weet!bijna!40%!het!antwoord!niet.!De!betrouwbaarheid!van! dit!stuk!van!de!data!is!daardoor!minder.!! ! Uit!de!literatuur!blijkt!dat!projecten!die!een!duidelijk!verband!hebben!met!de! strategie!van!het!bedrijf,!waar!ICT!ingebed!is!in!de!organisatie!en!wordt!gedragen!in! de!top,!een!grotere!kans!op!succes!hebben.!Dit!komt!niet!helemaal!overeen!met! wat!uit!het!exploratieve!onderzoek!naar!voren!komt.!Hierbij!dient!opgemerkt!te! worden!dat!respondenten!opvallend!vaak!‘weet!niet’!of!‘mee!eens/mee!oneens’! hebben!geantwoord!bij!deze!vragen.!! Een!vergeten!doelgroep!in!de!vragenlijst!zijn!de!resourcemanagers.!Deze! leveranciers!van!menskracht!spelen!ook!een!rol!in!de!projecten,!deze!is!niet! onderkend!in!dit!onderzoek.!Hierdoor!is!niet!objectief!vast!te!stellen!wat!hun! invloed!is!op!ICT2projecten.!! ! De!verdeling!van!de!respondenten!over!bij!projecten!betrokken!rollen!is! onevenredig!gunstig!voor!projectmanagers!geweest!(109!op!381).!Van!de! projectmanagers!die!de!vragenlijst!heeft!gekregen!heeft!een!groot!deel!deze! ingevuld.!Van!de!gebruikers!die!de!vragenlijst!heeft!gekregen,!heeft!slechts!een! klein!deel!antwoord!gegeven.! ! Alle!conclusies!die!in!dit!onderzoek!worden!getrokken!moeten!in!het!licht!van! bovenstaande!beperkingen!worden!gezien.!!

! !

122!!

! !

7 Managementconclusie! De!managementvraag!die!wij!in!deze!thesis!beantwoorden!luidt:! ! ) Wat)kan)ik,)als)opdrachtgever,)doen)om)de)kans)op)een)succesvol)ICTaproject)te) verhogen?) )

*

7.1 Beantwoording!managementvraag! Allereerst!is!het!van!belang!om!voor!de!start!van!het!project!vast!te!stellen!wat!dit! project!nu!daadwerkelijk!succesvol!maakt.!Houd!er!rekening!mee!dat!het!resultaat! van!het!project!niet!alleen!op!het!moment!van!oplevering!succesvol!moet!zijn!maar! ook!nog!enige!tijd!er!na.!Zowel!harde!factoren!als!tijd,!kwaliteit,!budget!en!een! positieve!business!case!als!de!minder!harde!factoren!als!beheerbaarheid!van!het! projectresultaat,!je!eigen!verwachtingen!en!die!van!belangrijke!stakeholders!dienen! hierbij!te!worden!meegenomen.! ! De!volgende!stap!is!te!bepalen!welke!factoren!uit!de!projectomgeving!(cultuur,!ICT2 awareness,!invloedrijke!afdelingen)!het!projectresultaat!kunnen!beïnvloeden.!Dit! wetende,!is!het!mogelijk!om!te!bepalen!of!de!opdrachtgever!de!juiste!is!om!dit! project!te!sturen.!Ben!je!in!staat!om!! - resultaatgericht!te!sturen!en!kun!je!betrokkenheid!creëren?! - kun!je!voldoende!macht!ontlenen!aan!jouw!formele!positie!in!de!organisatie?! - word!je!voldoende!gesteund!door!jouw!manager?! - heb!je!voldoende!tijd!beschikbaar?!! De!opdrachtgever!moet!ervoor!zorgen!dat!deze!randvoorwaarden!voor!goed! opdrachtgeverschap!aanwezig!zijn.! !! Als!je!het!opdrachtgeverschap!hebt!geaccepteerd,!kun!je!de!juiste!projectmanager! aan!het!project!verbinden.!Hierbij!spelen!zachtere!factoren!als!‘een!klik!tussen!jou! en!de!projectmanager’,!de!juiste!competenties!van!de!projectmanager!voor!het! type!project!en!de!informele!macht!van!de!projectmanager!een!belangrijke!rol.!De! informele!macht!van!de!projectmanager!is!belangrijk!omdat!de!projectmanager! geen!formele!lijnfunctie!heeft!en!dus!geen!macht!kan!ontlenen!aan!zijn!formele! positie!in!de!organisatie.!Hij!zal!het!vooral!moeten!hebben!van!zijn!informele! invloed.! ! Nu!degenen!die!verantwoordelijk!zijn!voor!de!sturing!van!het!project!bekend!zijn,! kan!worden!bepaald!hoe!er!gestuurd!gaat!worden.!Belangrijk!is!dat!met!een! !

123!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! doelarchitectuur!wordt!gewerkt!en/of!een!architect!bij!het!project!wordt! betrokken.!Afhankelijk!van!de!cultuur!van!de!organisatie!of!het! organisatieonderdeel!waarvoor!het!project!wordt!uitgevoerd!kan!de!projectaanpak! (directief,!verkopend,!interactief!of!ontwikkelend)!worden!gekozen.!Hier!moet!nog! wel!getoetst!worden!of!de!beoogde!projectmanager!de!gekozen!projectaanpak! goed!beheerst.!! ! Vervolgens!kan!een!ontwikkel2!(agile,!waterval)!en!projectmethodiek!(Prince2,! IPMA)!worden!gekozen.!Het!type!is!niet!van!doorslaggevende!invloed!op!het! projectsucces.!Zolang!er!maar!een!methodiek!en!techniek!wordt!gekozen!die!goed! wordt!beheerst!door!zowel!de!projectmanager!als!het!projectteam.!Sta!tijdens!het! project!een!beperkt!aantal!wijzigingen!toe.!Als!vuistregel!hanteren!we!5!à!10%!van! het!projectbudget.!! ! De!laatste!stap!is!het!selecteren!van!het!projectteam.!Dit!team!bestaat!uit! teamleden!die!naast!het!hebben!van!de!juiste!technische!bekwaamheden,!tevreden! zijn!met!hun!rol!in!het!project.!Dit!team!wil!met!elkaar!samenwerken!om!het! gezamenlijke!doel!te!bereiken,!ondanks!het!feit!dat!er!individuele!belangen!zijn!en! daarnaast!voldoende!interactie!met!de!omgeving!houden.!In!een!dergelijk!team!is! voldoende!diversiteit!op!gedragsaspecten!aanwezig!en!zijn!teamnormen!aanwezig.!!

7.2 Discussie! Dit!is!het!eerste!integrale!onderzoek!naar!de!belangrijkste!kenmerken!van! succesvolle!ICT2projecten!en!interventies.!Daardoor!was!het!slechts!beperkt! mogelijk!gebruik!te!maken!van!de!uitkomsten!van!eerdere!onderzoeken!of! gevalideerde!vragenlijsten.!! ! Ook!in!de!wetenschappelijke!literatuur!was!de!vangst!op!het!gebied!van!succesvolle! ICT2projecten!mager.!Zowel!Gartner!als!Wortmann!en!Kremer!bevestigen! desgevraagd!dat!niet!eerder!onderzoek!is!gedaan!naar!de!rol!van!opdrachtgevers! van!succesvolle!ICT2projecten.!De!resultaten,!conclusies!en!aanbevelingen!van!dit! onderzoek!moeten!in!het!licht!van!bovenstaande!worden!geïnterpreteerd.!!

7.3 Aanbevelingen! In!deze!paragraaf!staan!wij!stil!bij!een!aantal!zaken!waarvan!wij!denken!dat!die!van! belang!zijn!voor!het!succesvol!zijn!van!een!ICT2project.!We!doen!aanbevelingen!hoe! verder!om!te!gaan!met!de!conclusie!uit!de!onderzoeksvraag.! ! Onze!eerste!aanbeveling!gaat!over!de!kaleidoscope!die!wij!tijdens!ons!onderzoek! hebben!ontwikkeld.!Met!dit!instrument!bepaal!je!als!opdrachtgever!en!

124!!

!


projectmanager!aan!de!start!van!het!project!of!de!kenmerken!van!een!succesvol! project!die!wij!in!ons!onderzoek!hebben!gevonden,!aanwezig!zijn.!Als!bepaalde! kenmerken!niet!of!niet!in!voldoende!mate!aanwezig!zijn,!dan!biedt!het!instrument! interventies!om!de!kans!op!projectsucces!te!verhogen.!Wij!bevelen!dan!ook!ten! zeerste!aan!om!deze!kaleidoscope!voor!de!start!van!het!project!te!gebruiken!maar! ook!de!kaleidoscope!op!belangrijke!mijlpalen!tijdens!het!project!toe!te!passen.!! ! Onze!tweede!aanbeveling!gaat!over!het!opdrachtgeverschap.!Het!is!de!gewoonte! dat!de!eigenaar!van!het!product!of!de!dienst!dat!geraakt!wordt!door!het!ICT2 project,!de!opdrachtgever!is!voor!het!ICT2project.!Er!wordt!niet!of!nauwelijks!bij! stilgestaan!of!deze!persoon!wel!de!juiste!competenties!en!invloed!heeft,!of!hij! voldoende!tijd!heeft!en!of!hij!voldoende!gesteund!wordt!door!zijn!management.!Als! deze!randvoorwaarden!niet!aanwezig!zijn!bij!de!start!van!het!project,!dan!adviseren! wij!opdrachtgevers!om!het!ICT2project!niet!te!starten.!Het!management!van!deze! opdrachtgever!heeft!hier!een!taak!om!in!te!grijpen.!Het!opdrachtgeverschap!van! een!ICT2project!is!niet!iets!wat!je!er!maar!bij!doet,!maar!een!rol!die!belangrijke! taken!en!verantwoordelijkheden!met!zich!meebrengt.! ! “Je*moet*het*vak*(ict)*goed*kennen*om*verstandige*besluiten*te*kunnen*nemen*en*IT* goed*te*kunnen*implementeren”,*aldus*Lineke*Sneller,*CIO*Vodafone*Nederland*in* FM.NL* ! Onze!derde!aanbeveling!gaat!over!de!relatie!van!de!doelstelling!van!het!project!met! de!strategie!van!de!organisatie.!Hoewel!in!dit!onderzoek!niet!statistisch!is!bewezen! dat!deze!relatie!een!positieve!invloed!heeft!op!projectsucces,!adviseren!wij!toch!om! goed!te!communiceren!met!alle!betrokkenen!over!deze!relatie.!Met!name!als!de! relatie!niet!heel!erg!duidelijk!is,!zoals!bijvoorbeeld!soms!het!geval!is!met!ICT2 projecten!die!wet2!en!regelgeving!moeten!implementeren,!zal!de!bijdrage!die!het! project!levert!aan!het!bedrijf!nog!beter!overgebracht!moeten!worden.!! ! Als!we!iets!in!deze!thesis!geleerd!hebben!dan!is!het!wel!dat!het!belangrijk!is!om!te! sturen!op!resultaat.!Betrokken!zijn!bij!een!resultaat!dat!bijdraagt!aan!het!bedrijf! werkt!stimulerend!voor!alle!betrokkenen.! ! Daarnaast!hebben!wij!een!gebrek!aan!materiaal!over!de!kenmerken!van! opdrachtgevers!van!succesvolle!ICT2projecten!ondervonden.!Daarom!bevelen!wij! aan!hier!verder!onderzoek!naar!te!doen.!Sturing!van!een!project!bestaat!uit!een! samenwerking!van!projectmanager!met!opdrachtgever.!In!hoeverre!zij!elkaar! moeten!aanvullen!is!niet!uit!dit!onderzoek!gebleken.!!

!

125!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Ook!is!de!mate!van!invloed!van!de!opdrachtgever!niet!onderzocht!maar!wij! vermoeden!dat!deze!er!zeker!wel!is.!Wel!is!bewezen!dat!de!interventies!die!een! opdrachtgever!doet!voor!en!tijdens!een!project!van!grote!invloed!zijn!op!het!succes! van!het!project.!! ! Tevens!biedt!de!hoeveelheid!vergaarde!data!in!het!exploratieve!onderzoek!ruimte! voor!verdere!analyses.!Voorbeeld!hiervan!zijn!de!verschillen!van!mening!die! verschillende!doelgroepen!hebben!over!competenties.!Denkt!een!projectmanager! nu!heel!anders!over!een!opdrachtgever!dan!een!projectteamlid?!De!gebruikte! vragenlijst!dient!hiervoor!gevalideerd!te!worden.! ! De!opgeleverde!projectkaleidoscope!zal!in!het!gebruik!verdere!invulling!kunnen! krijgen.!Deze!kaleidoscope!is!ontwikkeld!binnen!dit!onderzoek!in!financiële! instellingen.!Dat!sluit!echter!niet!uit!dat!(ICT2)projecten!bij!niet2financiële! instellingen!ook!baat!kunnen!hebben!bij!de!constateringen!die!met!dit!eenvoudige! en!krachtige!instrument!gedaan!kunnen!worden.!De!interventies!die!worden! voorgesteld!in!bepaalde!situaties!zijn!nu!toegespitst!op!de!gebruikelijke! managementtheorieën!en!organisatietaal!binnen!onze!bedrijven.!Deze!interventies! dienen!in!andere!ondernemingen!mogelijk!aangepast!te!worden!aan!de!daar! geldende!en!gebruikelijke!managementtheorieën.!

126!!

! !

8 Projectkaleidoscope! !

8.1 Inleiding! In!dit!hoofdstuk!beschrijven!wij!het!instrument!dat!voor!de!start!van!een!ICT2project! gebruikt!kan!worden!door!de!opdrachtgever!en!projectmanager!om!te!bepalen!of! de!kenmerken!die!nodig!zijn!om!het!project!succesvol!te!maken,!aanwezig!zijn.!Als! bepaalde!kenmerken!niet!of!gedeeltelijk!aanwezig!zijn,!dan!biedt!het!instrument! hier!interventies!voor.!! ! Geïnspireerd!door!de!‘Change!kaleidoscope’!van!Balogun!&!Hope!Hailey!hebben! ook!wij!als!de!vorm!van!ons!instrument!gekozen!voor!een!kaleidoscope.!Een! kaleidoscope!geeft!pas!het!gewenste!beeld!als!alle!ringen!in!de!juiste!positie!zijn! gedraaid.!Een!iets!andere!draai,!geeft!een!heel!ander!beeld.!Wij!vinden!dit!een! symbool!dat!goed!past!bij!een!ICT2project.!Een!ICT2project!is!pas!succesvol!als! factoren!uit!projectsucces,!projecttechniek,!projectomgeving!en!projectteam,!i.e.!de! ringen!uit!de!kaleidoscope,!een!juiste!waarde!hebben.! Ons!instrument,!de!projectkaleidoscope,!bevat!4!ringen:! 2 de!binnenste!ring!is!de!ring!van!de!projectomgeving! 2 de!ring!daar!omheen!is!de!ring!van!de!projecttechniek! 2 de!ring!daar!omheen!is!de!ring!van!de!projectteam! 2 de!buitenste!ring!is!de!ring!van!projectsucces.!

Figuur)17)Projectkaleidoscope))

!

!

127!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! In!de!ringen!worden!twee!kleuren!gebruikt.!De!kleur!blauw!vertegenwoordigt!de! harde!factoren,!de!kleur!geel!vertegenwoordigt!de!zachte!factoren.!De!reden!dat! we!voor!deze!kleuren!hebben!gekozen!is,!dat!als!beide!kleuren!in!de!juiste! hoeveelheid!worden!gemengd,!de!kleur!groen!ontstaat.!De!kleur!groen!associëren! wij!met!‘de!mens’.!Wij!zijn!van!mening!dat!menselijke!factoren!een!zeer!bepalende! rol!spelen!in!ICT2projecten.!De!kleur!groen!vertegenwoordigt!in!ons!instrument!een! ICT2!project!met!een!hoge!kans!op!succes.! ! In!de!volgende!paragrafen!worden!de!ringen!van!de!project!kaleidoscope! beschreven.!Ook!de!afhankelijkheden!die!tussen!ringen!aanwezig!zijn,!worden! beschreven.!De!projectkaleidoscope!moet!van!binnen!naar!buiten!worden!gebruikt.! Onderstaande!paragrafen!zijn!daarmee!tevens!de!uitleg!die!gebruikt!kan!worden!bij! het!gebruik!van!de!daadwerkelijke!kaleidoscopetool.!In!deze!tool!(gemaakt!in!excel)! kunnen!door!een!opdrachtgever!één!voor!één!de!verschillende!kenmerken!van! eerst!de!projectomgeving,!daarna!projecttechniek!enzovoort!worden!geselecteerd.! Op!basis!van!de!selecties!worden!vervolgens!interventies!aangedragen.!! !

8.2 De!ring!van!de!projectomgeving!!

In!deze!ring!bevinden!zich!factoren!uit!de!projectomgeving!die!direct!of!indirect,!via! factoren!uit!andere!ringen,!het!projectsucces!beïnvloeden.!Gele!(zachte)!factoren!in! deze!ring!zijn:! 2 de!cultuur!van!de!organisatie! 2 ICT2awareness!in!de!top!van!de!organisatie! 2 inzet!van!ICT!voor!continue!verbetering!/!maximale!verandercapaciteit! 2 belangrijke!stakeholders!en!karakteristieken!en!drijfveren! 2 betrokkenheid!van!beheerafdelingen!en!gebruikersafdelingen! 2 de!keuze!van!de!opdrachtgever.! ! Cultuur!van!de!organisatie! Bepaal!voor!aanvang!van!het!project!welke!cultuur!het!meest!dominant!is!in!de! organisatie!of!het!organisatieonderdeel!waarvoor!het!project!wordt!uitgevoerd.! Gebruik!hiervoor!het!cultuurmodel!van!Quinn!en!Cameron!en!selecteer!de! aanwezige!cultuur!uit!de!opties!hiërarchische!cultuur,!familiecultuur,!marktcultuur! of!adhocratiecultuur.!Op!basis!van!de!cultuur!wordt!het!type!projectaanpak!uit!de! ring!van!de!projecttechniek!bepaald!en!de!bijbehorende!regie.!Indien!een!keuze!in! cultuur!is!gemaakt,!is!het!vak!‘cultuur’!uit!deze!ring!akkoord!en!helpt!deze!bij!het! groen!kleuren!van!de!kaleidoscope.!! ! !

128!!

!


ICT9awareness!in!de!organisatie! Is!de!ICT2awareness!hoog,!dan!is!dit!natuurlijk!prima.!Is!dit!niet!het!geval,!zorg!er! dan!voor!dat!in!het!projectteam!voldoende!business!kennis!aanwezig!is!en/of!zorg! voor!een!goede!gebruikersbetrokkenheid!in!het!projectteam!zelf!en/of!zorg!ervoor! dat!het!projectteam!en!belangrijke!medewerkers!uit!de!business!fysiek!bij!elkaar! zitten.!Deze!factor!is!hiermee!van!invloed!op!de!factor!projectteam!uit!de! projectteamring.!Als,!eventueel!na!interventie,!de!ICT2awareness!goed!is,!dan!is!het! vak!‘ICT2awareness’!uit!deze!ring!OK.! ! Belangrijke!stakeholders!en!karakteristieken!en!drijfveren! Breng!met!behulp!van!de!Stakeholder!typologie!(Mitchell,!Bradley!&!Wood,!1997)! en/of!het!model!van!Mintzberg!(1979)!de!belangrijke!stakeholders!van!het!ICT2 project!en!hun!karakteristieken!en!drijfveren!in!beeld.!Gebruik!de!inzichten!die! hieruit!komen!om!te!bepalen!welke!communicatievorm(en)!gebruikt!gaan!worden.! Gebruik!hierbij!het!communicatiemodel!van!De!Caluwé!en!Vermaak!als!hulpmiddel.! Als!de!drijfveren!van!de!stakeholders!bekend!zijn,!dan!is!het!vak!‘stakeholders’!uit! deze!ring!goed.! Als!je!met!bovenstaande!interventie!merkt!dat!er!geen!wederzijdse!drijfveren!bij!de! stakeholders!aanwezig!zijn,!vraag!je!dan!als!management!af!of!dit!project!wel!moet! starten.!Mochten!de!stakeholders!potentieel!hebben,!gebruik!dan!eventueel!een! bonussysteem!of!gaming!om!het!gezamenlijke!doel!te!stimuleren.!Een!andere! interventie!die!kan!worden!toegepast!is!de!relatie!van!het!project!met!de! strategische!doelen!van!de!organisatie!continu!voor!ogen!te!houden.!Als!er,! eventueel!na!interventie,!wederzijds!drijfveren!zijn!bij!de!stakeholders,!dan!is!het! vak!‘stakeholders’!uit!deze!ring!voldoende!ingevuld!om!groen!te!worden.! ! Betrokkenheid!van!eindgebruikers! Het!afstemmen!van!de!gebruikersparticipatie!op!het!type!ontwikkeling!is!van! belang.!Met!type!ontwikkeling!wordt!bedoeld!‘een!nieuw!product!of!dienst!dat!in! het!ICT2project!wordt!gemaakt’!of!‘een!bestaand!product!of!dienst!dat!in!het!ICT2 project!wordt!aangepast’.! Zorg!voor!de!juiste!mate!van!betrokkenheid!van!eindgebruikers.!Hulpmiddel!hierbij! is!de!volgende!tabel,!afgeleid!uit!het!literatuuronderzoek!(zie!ook!paragraaf!4.5.4):! ! ! ! ! ! ! ! !

129!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Tabel)22)Gebruikersparticipatie)in)projectteam)

Type) ontwikkeling)

Hoge)) gebruikersa participatie)

Gemiddelde) gebruikersa participatie)

Lage)) Wat)levert) gebruikersa hoogste) participatie) tevredenheid)op)

Nieuw! product/dienst!

83%!

22%!

5%!

Lage!gebruikers2 participatie!

Bestaand! product/dienst!

60%!

15%!

0%!

Gemiddelde! gebruikers2 participatie!

! Deze!factor!is!hiermee!van!invloed!op!de!factor!team!uit!de!projectteamring.! Als!de!juiste!mate!van!betrokkenheid!van!eindgebruikers!is!geregeld,!dan!is!het!vak! ‘gebruikersbetrokkenheid’!uit!deze!ring!OK.! ! Betrokkenheid!van!beheerafdeling! Het!borgen!van!een!goede!samenwerking!tussen!de!beheerafdeling!en!het!ICT2 project!is!van!groot!belang.!Een!ICT2project!kan!alleen!succesvol!zijn!als!het! resultaat!dat!door!het!project!wordt!opgeleverd,!beheerd!en!onderhouden!kan! worden!door!de!beheerafdeling.! Er!zijn!meerdere!interventies!om!te!komen!tot!een!goede!samenwerking!tussen!de! beheerafdeling!en!het!ICT2project!(projectteam):! 1. Zorg!vanaf!de!start!van!het!project!voor!betrokkenheid!van!de!beheerafdeling.! Kies!voor!een!samenwerkingsvorm!tussen!de!beheerafdeling!en!het!ICT2project! (projectteam)!waarbij!zowel!de!belangen!van!beheer!(stabiliteit,!continuïteit)!als! van!het!ICT2project!(een!verandering!tot!stand!brengen)!geborgd!zijn.!Een! coördinatiemechanisme!dat!gebaseerd!is!op!standaardisatie!van! resultaten/output!is!hier!de!beste!vorm!voor.!Dit!type!mechanisme!zou! dominant!moeten!zijn!terwijl!onderlinge!afstemming!(vanwege!complexiteit)!en! standaardisatie!van!het!werkproces!nog!wel!aanwezig!mogen!zijn,!maar!niet! dominant!mogen!zijn.! 2. Gebruik!een!‘gaming’!vorm!(bijv.!simulatie)!om!meer!begrip!te!krijgen!tussen!de! beheerafdeling!en!het!projectteam!en!de!samenwerking!te!borgen!in!het! projectteam.! Deze!factor!is!van!invloed!op!de!factor!teamsamenstelling!uit!de!projectteamring.! Als,!eventueel!na!interventies,!geborgd!is!dat!de!beheerafdeling!betrokken!is!bij!het! project,!dan!is!het!vak!‘beheer’!uit!deze!ring!OK.! ! ! !

130!!

!


De!goede!opdrachtgever! Bepaal!of!de!opdrachtgever!de!juiste!persoon!is!voor!dit!ICT2project.!Hij!moet! voldoen!aan!de!volgende!voorwaarden:! 1. Hij!moet!resultaatgericht!kunnen!sturen!en!betrokkenheid!kunnen!creëren! 2. Hij!moet!voldoende!macht!ontlenen!aan!zijn!formele!positie!in!de!organisatie! 3. Hij!moet!voldoende!gesteund!worden!door!zijn!manager! 4. Hij!heeft!een!(midden)lange!termijn!visie!en!houdt!daar!aan!vast! 5. Hij!moet!voldoende!tijd!beschikbaar!hebben.! ! De!eerste!randvoorwaarde!kan!gecompenseerd!worden!met!een!projectmanager! die!deze!competenties!goed!beheerst.!Deze!factor!is!hiermee!van!invloed!op!de! factor!projectteam!uit!de!projectteamring.!Aandachtspunt!hierbij!is!dat!de! projectmanager!niet!te!veel!verantwoordelijkheid!naar!zich!toe!moet!trekken.!De! derde!randvoorwaarde!kan!de!opdrachtgever!met!een!interventie!versterken!door! met!zijn!leidinggevende!af!te!spreken!dat!in!zijn!beoordeling!zowel!zijn!lijnmanagers! taken!als!zijn!taken!als!opdrachtgever!worden!meegenomen.!De!vijfde! randvoorwaarde!kan!eventueel!met!een!interventie!worden!versterkt.!De! opdrachtgever!kan!het!opdrachtgeverschap!geheel!of!gedeeltelijk!delegeren.! Uiteraard!gelden!bovengenoemde!voorwaarden!dan!ook!voor!de!gedelegeerden.! ! Een!interventie!die!de!opdrachtgever!kan!doen!om!zijn!rol!goed!uit!te!voeren!is!het! gebruik!maken!van!het!‘Checks!&!Balances2model’!(zie!bijlage!E).!Met!dit!model!is! het!mogelijk!om!met!een!minimum!aan!tijd!en!zonder!zich!in!de!inhoud!te! verdiepen,!de!rol!van!opdrachtgever!goed!uit!te!voeren.! ! Een!interventie!die!de!leidinggevende!van!de!opdrachtgever!kan!toepassen!is! gedurende!het!project!de!signalen!van!Kremer!(zie!ook!de!paragraaf!4.5.1)! gebruiken!om!te!bepalen!of!de!opdrachtgever!zijn!rol!goed!uitvoert.!Indien!dit!niet! het!geval!is,!dan!zal!hij!dit!bespreekbaar!moeten!maken!met!de!opdrachtgever.!Als! ook!na!interventie!niet!aan!bovenstaande!randvoorwaarden!kan!worden!voldaan,! dan!moet!de!opdrachtgever!het!opdrachtgeverschap!weigeren!of!hem!geweigerd! worden!door!zijn!management.!Aan!het!management!dan!de!schone!taak!om!dit! ICT2project!onder!een!andere!opdrachtgever!te!laten!plaatsvinden!of!het!project! niet!door!te!laten!gaan.!Als,!eventueel!na!interventies,!goed!opdrachtgeverschap!is! geborgd!in!het!project,!dan!is!het!vak!‘opdrachtgeverschap’!uit!deze!ring!akkoord.! ! !

!

131!


8.3 De!ring!van!projecttechniek! In!deze!ring!bevinden!zich!factoren!die!direct!of!indirect,!via!factoren!uit!andere! ringen,!het!projectsucces!beïnvloeden.!Blauwe!(harde)!factoren!in!deze!ring!zijn:! 2 Projecttype! 2 De!projectaanpak!en!daarbij!behorende!2regie! 2 Doelarchitectuur! 2 Ontwikkelmethodiek! 2 Inschatting!project! 2 Aantal!wijzigingen.! Deze!ring!heeft!geen!zachte!factoren.! ! Projecttype! Bepaal!het!type!ICT2project!(Strategisch,!Innovatief,!Operationeel).!Als!het! projecttype!is!bepaald,!dan!is!het!vak!‘projecttype’!uit!deze!ring!OK.! ! De!projectaanpak! Kies!een!aanpak!die!past!bij!de!cultuur!(uit!de!omgevingsring)!van!de!organisatie!of! organisatieonderdeel!en!bij!het!type!project!(strategisch,!innovatief,!operationeel)! dat!wordt!uitgevoerd.!Richt!het!project!ook!conform!deze!aanpak!in,!zorg!voor!een! bijbehorende!regie.!Gebruik!hiervoor!onderstaand!model.!Als!een!juiste!match!is! gemaakt,!dan!is!het!vak!‘projectaanpak’!uit!deze!ring!OK.!

Cultuur&

Projectaanpak&

Projec0ype&

Familie' '

Direct'

Strategisch'

Adhocra3e' '

Diﬀussie'

Opera3oneel'

Hiërarchisch' '

Interac3ef'

Innova3ef'

Markt'

Ontwikkelingsgericht'

!

Figuur)18)Cultuur,)projectaanpak)en)projecttype)

! Doelarchitectuur!! Er!dient!een!doelarchitectuur!aanwezig!te!zijn!voor!de!start!van!het!project!of!als! één!van!de!eerste!activiteiten!te!worden!gemaakt!in!het!project.!Het!niet!aanwezig! zijn!van!een!doelarchitectuur!kan!worden!gecompenseerd!met!een!interventie:!het! betrekken!van!een!architect!in!het!projectteam.!Hiermee!is!deze!factor!van!invloed! op!de!factor!teamsamenstelling!uit!de!projectteamring.!

132!!

!

!


Als!er!een!doelarchitectuur!aanwezig!is!of!een!architect!aan!het!projectteam!is! toegevoegd,!dan!is!het!vak!‘doelarchitectuur’!uit!deze!ring!goed.!! ! Een*architect*in*de*bouw*helpt*je*niet*alleen*vorm*te*geven*aan*je*wensen*en*eisen,* maar*ook*de*meest*praktische,*veilige*en*goedkope*oplossing*daarvoor*te*vinden.* Voor*architecten*in*de*ICT,*of*het*nu*om*business*architecten,*informatie* architecten,*infra*architecten,*software*architecten*of*welke*andere*architect*dan* ook*gaat,*geldt*precies*hetzelfde.* ! Ontwikkelmethodiek! Het!is!belangrijk!dat!er!een!ontwikkelmethodiek!(bijvoorbeeld!agile!of!waterval)! wordt!gekozen.!Het!type!methodiek!is!niet!van!doorslaggevende!invloed,!als!maar! wordt!gekozen!en!toegepast.!Als!een!ontwikkelmethodiek!wordt!toegepast,!dan!is! het!vak!‘ontwikkelmethodiek’!OK.! ! Kwaliteit!inschattingen!project! Bepaal!de!kwaliteit!van!de!inschattingen!die!zijn!gemaakt.!Er!zijn!vele!technieken! beschikbaar!om!de!kwaliteit!van!inschattingen!(benodigde!uren!om!het!project!te! voltooien)!te!bepalen!(EQF!methode,!referentie!kegel!van!Boehm).!Als!de!kwaliteit! is!bepaald!en!akkoord!is,!na!eventueel!te!zijn!bijgestuurd,!dan!is!het!vak!‘kwaliteit! inschattingen’!uit!deze!ring!akkoord.!Hiermee!is!de!zekerheid!over!de!business!case! ook!beter.!! ! Aantal!wijzigingen! Voor!de!start!van!het!project!dient!bepaald!te!worden!hoeveel!wijzigingen! gedurende!het!project!kunnen!worden!doorgevoerd.!Als!dit!is!gedaan,!dan!is!het! vak!‘aantal!wijzigingen’!akkoord.! !

8.4 De!ring!van!projectteam!

In!deze!ring!bevinden!zich!factoren!die!direct!of!indirect,!via!factoren!uit!andere! ringen,!het!projectsucces!beïnvloeden.!Gele!(zachte)!factoren!in!deze!ring!zijn:! 2 keuze!projectmanager! 2 samenstelling!projectteam! 2 communicatievorm.! ! Keuze!projectmanager! Kies!een!projectmanager!die!over!de!juiste!competenties!beschikt!om!medewerking! van!de!stakeholders!(uit!de!ring!projectomgeving)!te!krijgen!en!te!behouden.!! ! !

!

133!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Hulpmiddelen!hierbij!zijn:! 2 de!X2Y!theorie!van!McGregor!(1980)!om!het!zelfbeeld!van!de!projectmanager! te!bepalen! 2 de!kleurenwaaier!van!De!Caluwé!&!Vermaak!(2006).! Als!de!opdrachtgever!niet!of!niet!voldoende!beschikt!over!de!competenties! resultaatgericht!sturen!en!creëren!van!betrokkenheid,!dan!moet!een! projectmanager!worden!gezocht!bij!wie!deze!competenties!goed!ontwikkeld!zijn! zodat!hij!de!opdrachtgever!kan!compenseren.! De!projectmanager!moet!‘een!klik’!hebben!met!de!opdrachtgever.! De!projectmanager!moet!beschikken!over!de!volgende!basiscompetenties:! organiseren,!pragmatisch,!toegewijd,!realistisch,!standvastig!en!stimulerend.!! De!projectmanager!moet!beschikken!over!de!juiste!mate!van!invloed.! De!projectmanager!moet!de!verwachtingen!van!de!stakeholders!continu!managen.! De!projectmanager!en!de!opdrachtgever!samen!moeten!in!staat!zijn!om!het!project! goed!te!besturen.! Als!de!projectmanager!voldoet!aan!bovengenoemde!eisen,!dan!is!het!vak! ‘projectmanager’!uit!deze!ring!OK.! ! Samenstelling!projectteam! 2 is!het!team!hecht?! 2 zijn!de!teamleden!tevreden!met!de!eigen!rol?!(hulpmiddel!psychologisch! contract)! 2 is!het!team!bekwaam!en!zijn!de!individuele!teamleden!bekwaam?! 2 is!er!een!gezamenlijk!doel?!(hulpmiddel:!relatie!met!strategie!organisatie! benadrukken,!keuze!communicatievorm!De!Caluwé)! 2 zijn!er!teamnormen!aanwezig?!(hulpmiddel!Tuckmann,!performing!fase)! 2 bestaat!het!team!uit!specialisten!die!elkaar!aanvullen,!samenwerken!en! compenseren?! 2 is!er!voldoende!diversiteit?!(hulpmiddel!De!Caluwé)! 2 zijn!de!juiste!rollen!aanwezig!(hulpmiddel!Belbin)! Als!deze!vragen,!eventueel!na!interventie,!positief!zijn!beantwoord,!dan!is!het!vak! ‘samenstelling!projectteam’!uit!deze!ring!groen.! ! Communicatievorm! Denk!na!over!de!communicatievorm!die!het!beste!past!bij!dit!project.!Hulpmiddel! hierbij!is!het!model!van!De!Caluwé!en!Vermaak!om!te!bepalen!welke!vorm!van! projectcommunicatie!het!meest!geschikt!is!in!een!bepaalde!situatie.! Als!is!bepaald!welke!vorm!of!vormen!van!communicatie!het!beste!passen!bij!dit! project,!dan!is!het!vak!‘communicatievorm’!uit!deze!ring!OK.! 134!!

!


8.5 De!ring!van!projectsucces! Onder!een!succesvol!ICT2project!verstaan!we!een!project:! 2 waarbij!de!doelstelling!van!het!project!een!relatie!heeft!met!de!strategie!van! de!organisatie,!deze!hoeft!niet!heel!sterk!te!zijn! 2 dat!resultaat!levert!conform!afgesproken!tijd,!kwaliteit!en!budget,!het! resultaat!te!beheren!is!en!de!business!case!positief!is!en!daardoor!het! resultaat!meetbaar! 2 dat!geruime!tijd!na!oplevering!nog!steeds!succesvol!is! 2 dat!de!verwachtingen!van!vooral!de!klanten,!gebruikers!en!opdrachtgever! heeft!waargemaakt.!! ! Tenminste!de!volgende!vakken!uit!de!drie!voorgaande!ringen!moeten!OK!zijn! alvorens!het!ICT2project!kan!starten:! 1. uit!de!omgevingsring:!Opdrachtgeverschap! 2. uit!de!projectteamring:!Projectmanager! 3. uit!de!projecttechniekring:!Doelarchitectuur,!projectaanpak!en! ontwikkelmethodiek! 4. uit!de!projectteamring:!Samenstelling!projectteam.! ! Voor!de!overige!vakken!geldt:!naarmate!er!meer!vakken!groen!zijn,!des!te!groter!de! kans!dat!het!project!een!succes!wordt!! !

!

135!

! !

136!!

! !

9 Literatuurlijst! ! Agarwal,!N.,&!U.!Rathod.!(2006).!Defining!‘success’!for!software!projects:!an! exploratory!revelation.!International*Journal*of*Project*Management,*24(4),*pag.! 3582370! Alblas,!G.,!M.!van!Noort,!C.!de!Pon!(2011).!Organisational*behaviour.!Houten:! Noordhoff!Uitgevers,!! Austin,!J.R.!(1997).!A!cognitive!framework!for!understanding!demographic!influence! in!groups.!International*Journal*of*Organizational*Analyses,*Vol.*5,!pag.!342!2!359! Bantel,!K.A.,!&!S.E.!Jackson!(1989).!Top!management!and!innovation!in!banking:! Does!the!composition!of!a!team!make!a!difference?!Strategic*management*journal,* vol.*10,!pag.!1072124! Balogun,!J.,!&!V.!Hope!Hailey!(2008).!Exploring*strategic*change.!Harlow:!Peerson! Education!Ltd.! Basten,!J.,!D.!Joosten,!&!W.!Mellis!(2011).!Manager’s!perceptions!of!information! system!project!succes.!Journal*of*computer*information*systems,*winter*2011* Belassi,!W.,!&!O.I.!Tukel!(1996).!A!new!framework!for!determining!critical! success/failure!factors!in!projects.!International*Journal*of*Project*Management,* 14(3),*1412151! Berendse,!W.,!W.!Beukers,!J.!van!den!Berg,!E.!van!Brenk,!R.!Broekens,!E!van!Doorn,! …!M.!de!Wit,!(2010).!De!leeuwentemmer!op!het!slappe!koord.!Verdonk,*Klooster*&* Associates,!2010,!p10! Boonstra,!A.!(2002).!ICT,*mensen*en*organisaties,*een*management*benadering.! Amsterdam:!Prentice!Hall! Blomme,!R.!(2012).!Integration/Change!management.!Nyenrode*Business* Universiteit,*module*Verandermanagement*en*HRM,*blok*3,*handout* Brockman,!B.K.,!M.E.!Rawlston,!M.A.!Jones,!&!D.!Halstead!(2010).!An!Exploratory! Model!of!Interpersonal!Cohesiveness!in!New!Product!Development!Teams.*Journal* Product*Innovation*Management*2010:27,!2012219! Cox,!T.,!S.!Lobel,!&!P.!McLeod,!P!(1991),!Effects!of!ethnic!group!cultural!differences! on!cooperative!and!competitive!behavior!on!a!group!task.*Journal*of*Organizational* behavior,*vol.*1,*pag.!419!–!431! Crawford,!L.H.,!J.B.!Hobbs,!&!J.R.!Turner,!2006.!Aligning!capability!with!strategy:! categorizing!projects!to!do!the!right!projects!and!do!them!right.!Project! Management!Journal,!37(2),!pag.!38250! Creemers,!M.!(2008).!De*Lat*Moet*Hoger!*Deel*1,*versie*1.0.!Doorn! Cummings,!T.G.,!&!C.G.!Worley!(1997).!Organization*developement*and*change.! USA:!ITP!

!

137!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Dado,!B.!(2012).!Verandermanagement!en!HRM!2012,!Learning*assignment*1*t/m* 12,!pag.!23!t/m!25! De!Bakker,!K.,!A.!Boonstra,!&!H.!Wortmann!(2010).!Does!risk!management! contribute!to!IT!project!success?!A!meta2analysis!of!empirical!evidence.! International*Journal*of*Project*Management,*28(5),!pag.!4932503! De!Caluwé,!L.,!&!H.!Vermaak!(2006).!Leren*veranderen,*een*handboek*voor*de* veranderkundige.*Alphen!a/d!Rijn:!Samson! De!Caluwé,!L.,!&!E.!Reitsma!(2006).!Onderzoeksverslag!Competenties! organisatieadviseurs!in!verandertrajecten.!Amsterdam:*Vrije*Universiteit! DeMarco,!T.!(1982).!Controlling*software*projects.!Upper!Saddle!River,!NJ:!Prentice! Hall!PTR! DeLone,!W.H.,!&!E.R.!McLean!(2004).!Measuring!e2Commerce!success:!applying!the! DeLone&McClean!information!systems!success!model.!International*journal*of* Electronic*commerce,*vol.9,*issue*1,!pag.31248! Dewulf,!G.,!&!J.!van!Meel!(2002).!User!participation!and!the!role!of!information!and! communication!technology.!Journal*of*Corporate*Real*Estate,*vol.4,*no.3,*pag.!2372 247! Dodd,!J.L.,!&!H.H.!Carr!(1994).!Systems!development!led!by!end2users:!an! assessment!of!end2user!involvement!in!information!system!development.!Journal*of* Systems*Management,*45*(8),!pag.!34240! Donkers,!H.,!&!J.!Groosman!(2012).!Project2!en!programmamanagementsurvey! 2012.!KPMG*Advisory,!2012** El!Emam,!K.,!&!A.G.!Koru!(2008).!A!replicated!survey!of!IT!software!project!failures.! IEEE*Softwarde,*vol*25*(5):*pag!84290! Eveleens,!J.L.!(2011).!IT*Forecast*Quality*in*Measure*and*Number*(Doctoral* dissertation).!Vrije!Universiteit,!Amsterdam! Eveleens,!J.L.,!&!C.!Verhoef!(2010).!Rise!and!fall!of!the!Chaos!report!figures.!IEEE* Software,*vol*27(1):!pag.!30236! Gartner!Executive!program!(2010).!A*framework*for*the*lifetime*total*cost*of* ownership*of*an*application.!Maart!2010! Goldratt,!E.M.!(1997).!De*zwakste*schakel.!Houten:!Uitgeverij!het!Spectrum! Harrewijn,!A.!(2009).!Jaarverslag!Bisnez!Management!BV:!Het*jaar*van*de*jonge* hond.!Bergambacht:!Thieme!Media!Services! Henderson,!J.C.,!&!N.!Venkatraman!(1993).!Strategic!Alignment:!leveraging! information!technology!for!transforming!organizations.!IBM*Systems*journal,*vol.32,* issue*1,!pag.!4216! Hendrickson,!C.T.,!L.B.!Lave,!&!H.!Scott!Matthews!(2006).!Environmental*Life*Cycle* Assessment*of*Goods*and*Services.!Washington:!RFF!Press!book!

138!!

!


Hesselman,!P.,!&!I.!Groen2Waterreus!(2007).!NCB*Nederlandse*Competence*Baseline* versie*3.!Zaltbommel:!Van!Haren!Publishing! Hofstede,!G.!(1998).!Allemaal*andersdenkenden;*omgaan*met*cultuurverschillen.! Amsterdam:!Contact! Jeffrey,!M.,!&!I.!Leliveld!(2004).!Best!practises!in!IT!Portfolio!Management.!MIT* Sloan*Management*Review,*Sprint*2004,*Vol*45*no*3! Kersten,!B.!(2011).!De!werkelijke!bijdrage!van!IT!aan!de!business.!CFO,*juli3augustus* 2011,!pag.!21223! Koeneman,!H!(2002).!Interne*communicatie*als*managementinstrument.!Alphen!aan! de!Rijn:!Kluwer! Koontz,!L.D.!(2005).!The!critical!role!of!the!Chief!Information!Officer!position!in! effective!information!technology!management.!Testimony*before*the*committee*on* Veteran’s*Affairs,*House*of*Representatives,*USA*Accountability*Office,*September* 14* Kotonya,!G,!&!I.!Sommerville!(1998).!Requirements*engineering:*processes*and* techniques.!Chichester:!Wiley! Kremer,!D.!(2011).!De!opdrachgever!en!zijn!gedrag.!Eigen!publicatie!op! http://publicaties.eestum.eu/2 Publicaties/overzicht/Artikelen/2011/10/1_de_opdrachtgever_en_zijn_gedrag.html! Kulk,!G.P.!(2009).!IT*Risks*in*Measure*and*Number!(Doctoral*dissertation).!Vrije! Universiteit,!Amsterdam! Leliveld,!I.,&!M.!Jeffrey!(2003).!IT*portfolio*management*–*Challenges*and*best* practices,*Technical*report.*Eveanston,!Illinois:*Kellogg!School!of!Management!and! Diamond!Cluster!International!Inc.! Lekanne!Deprez,!F.R.E.!(2004).!Productiviteitverbetering!van!kenniswerkers:!Mission! (im)poss2ible?’!in!Kennisproductiviteit:!het!effect!van!investeren!in!mensen,!kennis! en!leren.!Financial*Times/Prentice*Hall,!pag.!59–77! Luftman,!J.N.!(2000).!Assessing!business!–IT!alignment!maturity.!Communications*of* the*association*for*information*systems,*vol*4,!article!14! Maes,!J.!(2010).!De!CIO!rol!binnen!de!rijksoverheid.!Erasmus:*afstudeeronderzoek! McGregor,!D.!(1980).!The*human*side*of*Enterprises.!New!York:!McGraw2Hill! Mintzberg,!H.!(1989).!On*Management.!New!York:!Free!press! Mintzberg,!H.!(1979).!The*structuring*of*organizations.!Englewood!Cliffs,!NJ:! Prentice!Hall! Müller,!R.,!&!R.!Turner!(2007).!The!influence!of!project!managers!on!project!success! criteria!and!project!success!by!type!of!project.!European*Management*Journal,* 25(4),!pag.!2982309! Meredith!Belbin,!R.(2010).!Teamrollen*op*het*werk.!Den!Haag:!Academic!Service!

!

139!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Mitchell,!R.K.,!R.A.!Bradley,!&!D.J.!Wood!(1997).!Towards!a!theory!of!stakeholder! identification!and!salience:!defining!the!principle!of!who!and!what!really!counts.! Academy*of*management*review,*vol*22,*no.*4,!pag.!8532886* Mookerjee,!R.!(2005).!Maintaining!enterprise!software!applications.! Communications*of*the*ACM,*vol.*48,*no.11,!pag.!75279! Munns,!A.K.,!&!B.V.!Bjeirmi!(1996).!The!role!of!project!management!in!achieving! project!success.!International*Journal*of*Project*Management,*14(2),!pag.!81287! Nelson,!T.!,!&!F.L.!Burns!(1983).!High*Performance*Programming.*Alexandria! Virginia:!High!performance!systems!consulting! Oerlemans,!W.G.M.,!(2008).!Beyond!relational!demography:!the!role!of!intercultural! team!climate!and!social!identity!on!interpersonal!work2relations!and!burnout!in! ethnically!diverse!teams.!Manuscript*submitted*for*publication* Orlikowski,!W.J.!(1992).!The!duality!of!technology:!rethinking!the!concept!of! technology!in!organizations.!Organization*science,*vol.3,*issue*3,!pag.!3982427! Papke2Schields,!K.E.,!C.!Beise,!&!J.!Quan!(2010).!Do!project!managers!practice!what! they!preach,!and!does’t!matter!to!project!success?!International*Journal*of*Project* Management,*28(7),!pag.!6502662! Peiró,!J.M.,!&!J.L.!Meliá!(2003).!Formal!and!informal!power!in!organisations:!testing! a!bifacturial!model!of!power!in!role2sets.!Applied*psychology:*an*internal*review,* 2003,*52*(1),!pag.!14235* Pelled,!L.H.,!K.M.!Eisenhardt,!&!K.R.!Xin!(1999).!Exploring!the!black!box:!an!analysis! of!work!group!diversity,!conflict!and!performance.!Administrative*Science*Quarterly,* Vol.*44,!pag.!1228! Pinkster,!B.!(2008).!Webboek*bedrijfsvoering.!Hoofdstuk!2.!Componenenten.!2.5! Applicaties! Poels,!R.!(2006).!Beïnvloeden*en*meten*van*business3IT*alignment.!Amsterdam:! proefschrift!VU,!pag.!68272.! Poels,!R.!(2007).!Haal!meer!uit!uw!ICT!(Doctoral*dissertation).!Schiedam:!Scriptum! Poort,!E.R.!(2012).!Improving*solution*architecting*practices.!Amsterdam:!Logica! PriceWaterhouseCoopers!(2004).!Boosting!business!performance!through! programme!and!project!management.!Own!publication.! Procaccino,!J.D.,!&!J.M.!Verner!(2009).!Software!project!managers!and!project! success:!an!exploratory!study.!Communications*of*the*ACM,*Vol*52,*issue*5,!pag.! 1132116! Quinn,!K.S.!&!K.S.!Cameron!(1999).!Diagnosing*and*changing*organizational*culture.! New!York:!Addison2Wesley* Raines!F.!D.!(1996).!Raines*Rules*uit*Clinger*Cohen*Act.!! Reitsma,!E.,!P.!Jansen,!E.!van!der!Werf,!&!H.!van!den!Steenhoven!(2003).! Rapportage*Project*Change,*onderzoek*naar*de*relatie*tussen*doel,*context*en* 140!!

!


aanpak*bij*veranderingen.!Vakdirectoraat!Consultancy!Deloitte!Center!for!Research! on!Consultancy,!Postdoctorale!Opleiding!Consultancy,!Amsterdam:!Vrije! Universiteit/Deloitte! Reitsma,!E.,!P.!Jansen,!E.!van!der!Werf,!&!H.!van!den!Steenhoven!(2004).!Wat!is!de! beste!veranderaanpak,!Management*Executive,!juli/augustus!2004! Rosser,!Bill,!(1996).!Aligning!IT!and!Business!Strategy.!Inside*Gartner*group,!25! september!1996! Rouwhorst,!S.!(2008).!Ontwikkelmethodiek!voor!software.!Instituut*voor*Interactive* Media20* Royce,!W.W.!(1987).!Managing!the!development!of!large!software!systems:! concepts!and!techniques.!IEEE*Computer*Society*Press,*ICSE*’87*proceedings*of*the* 9th*international*conference*on*software,*pag.*3283338* Saffo,!P.!(2007).!Six!Rules!for!Effective!Forecasting.!Harvard*Business*Review,* Jul/Aug,*vol.85*issue*7/8.!pag.!1222131! Shenhar!A.J.,!D.!Dvir,!O.!Levy,!&!A.C.!Maltz!(2001).!Project!success:!a! multidimensional!strategic!concept.!Long*Range*Planning*34*(6),!pag.!6992725! Shum,!P.,!&!G.!Lin!(2007).!A!world!class!new!product!development!best!practices! model.!International*Journal*of*Production*Research,*vol.*45,*no.*7,*1*april*2007,!pag.! 160921629! Storm,!P.,!&!B.!Vuijk,!2008(1).!Grenzen!aan!generieke!inzetbaarheid!2!Relatie!tussen! project!en!projectmanager.!IPMA*project*magazine,*04*32008,*pag.!39240! Storm,!P.,!&!B.!Vuijk,!2008(2).!Ontwikkeling!competentietypologie!2!Relatie!tussen! project!en!projectmanager.!IPMA*project*magazine,*05*32008,*pag.!34241! Storm,!P.,!&!B.!Vuijk,!2008(3).!Complementaire!Waarden!model!2!Relatie!tussen! project!en!projectmanager.!IPMA*project*magazine,*06*32008,*pag.!50257! Subramanhyam,!R.,!F.L.!Weisstein,!&!M.S.!Krishnan!(2010).!User!participation!in! software!development!projects.!Communications*of*the*ACM,*vol.53,*no.3,!pag.!1372 141! Taylor2Cummings,!A.,!D.F.!Feeny!(1997).!Managing*IT*as*en*strategic*resource.! London:!McGraw!Hill,!pag.!1712198! The!Standish!Group!International!Inc.!Chaos:*a*recipe*for*success.*Technical*report.! The!Standish!Group!International!Inc..!1999! Theloesen,!T.!(2008).!Culturele!diversiteit!als!sleutel!tot!succes?!Universiteit* Utrecht/ABN*AMRO*Bank,*Masterthesis** Tsui,!A.S.,!T.D.!Egan,!&!C.A.!O’Reilly!(1992).!Being!different:!relational!demography! and!organizational!attachement.!Administrative*Science*Quarterly*37(4),!pag.!5492 579! Tuckman,!B.W.,!&!M.A.C.!Jensen!(2010).!Stages!of!small2group!development! revisited.!A*research*&*applications*journal,*vol.10,!pag.!43248.! !

141!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Turner,!J.R.,!&!Müller,!R.,!2006.!Choosing!Appropriate!Project!Managers.!Matching! their!leadership!style!to!the!type!of!project.!Pennsylvania:*Project*Management* Institute* Tusubira,!F.F.,!&!A.!Kyeyune,!2001.!What!is!Information!and!Communication! Technology?!Makarere*University,*University*Library,*ICT*awareness*workshop,!july.!! Verniers,!H.!(2005).!Goed!beheer!verdient!ontwikkeling,!van!systeem2!naar! serviceontwikkeling.!Informatie,*april!2005! Van!Knippenburg,!D.,!C.K.W.!De!Dreu,!&!A.C.!Homan!(2004).!Work!group!diversity! and!group!performance:!an!integrative!model!and!research!agenda.!Journal*Of* Applied*Psychology,*vol.*89,!pag.!100821022! Van!Muijen,!J.J.!(2003).!Leiderschapsontwikkeling:!het!hanteren!van!paradoxen.! Nyenrode*Business*Universiteit* Van!Veen,!A.N.!(2009).!De!KSF!van!projecten.!Op!zoek!naar!succesbepalende! competenties!in!projecten.!Rijksuniversiteit*Groningen:*thesis*inzake*MBA*IBO.! Verhoef,!C.!(2007).!Quantifying!the!Effects!of!IT2Governance!Rules.!Science*of* Computer*Programming,*67(233):!pag.!2472277.! Verhoef,!C.!(2001).!Getting!on!top!of!IT.!Amsterdam:!Vrije!Universiteit! Vinke,!R.!(2011).!HRM!voor!de!toekomst.!Amsterdam:!WEKA!Uitgeverij!bv! Weill,!P.,!&!J.!Ross!(2009).!IT*Savvy.!Massachusetts:!Harvard!Business!School! Wierdsma,!A.F.M.!(1999).!Co3creatie*van*verandering.!Delft:!Eburon! Wierdsma,!A.F.M.,!&!J.!Swieringa!(2002).!Lerend!organiseren.!Groningen/Houten:! Noordhoff!Uitgevers! Wortmann,!H.,!&!D.!Kremer!(2011).!De!kloof:!welke!kennis!heeft!een!opdrachtgever! nodig?!Management*Executive,!december!2011! !

142!!

! !

10 Overzicht!van!gebruikte!figuren!en!tabellen! Figuur!1!Illustratie!waarom!ICT2projecten!mislukken!.................................................!9! Figuur!2!Onderlinge!verhoudingen!in!ICT2projecten!................................................!12! Figuur!3!Conceptueel!model!voor!het!onderzoek!....................................................!24! Figuur!4!Geordend!conceptueel!model!....................................................................!25! Figuur!5!Een!voetbalclub:!verbindingen!tussen!de!strategie!en!projecten!..............!41! Figuur!6!Boehm's!cone!of!uncertainty!(bron:!Eveleens,!2011)!.................................!53! Figuur!7!Waterval!(bron:!www.diract2it.nl)!..............................................................!55! Figuur!8!Stakeholder!typologie!(Mitchell,!Bradley,!&!Wood,!1997)!.........................!62! Figuur!9!Cultuurmodel!(Quinn,!&!Cameron,!1999)!...................................................!63! Figuur!10!Coördinatiematrix!1!Mintzberg!(1979)!.....................................................!73! Figuur!11!Coördinatiematrix!2!Mintzberg!(1979)!.....................................................!74! Figuur!12!Concentratie!van!het!exploratieve!onderzoek!..........................................!92! Figuur!13!Conceptuele!model!met!deelhypotheses!.................................................!93! Figuur!14!Belangrijkste!kenmerken!volgens!respondenten!....................................!105! Figuur!15!Uitkomsten!exploratieve!onderzoek!in!het!model!.................................!107! Figuur!16!Finale!conceptuele!model!.......................................................................!110! Figuur!17!Projectkaleidoscope!................................................................................!127! Figuur!18!Cultuur,!projectaanpak!en!projecttype!...................................................!132! Figuur!19!IT!Savvy!(Weill,!&!Ross,!2009)!.................................................................!152! Figuur!20!DISC!model!..............................................................................................!166! Figuur!21!Conceptueel!model!(Brockman,!Rawlston,!Jones,!&!Halstead,!2010)!....!168! Figuur!22!Checks!&!Balances!(© Wortmann,!&!Kremer,!2011)!..............................!171! Figuur!23!Kaleidoscoop!(Balogun,!&!Hope!Hailey,!2008)!........................................!173! Figuur!24!Onderzoeksmodel!exploratief!onderzoek!...............................................!220! ! Tabel!1!Geïnterviewde!experts!.................................................................................!17! Tabel!2!Hypotheses!...................................................................................................!32! Tabel!3!Kenmerken!projectsucces!............................................................................!43! Tabel!4!Interventie!projectsucces!.............................................................................!43! Tabel!5!Doelvariabelen!.............................................................................................!49! Tabel!6!Projectaanpak!/!soort!regie!..........................................................................!50! Tabel!7!Kenmerken!projecttechniek!.........................................................................!56! Tabel!8!Interventies!projecttechniek!........................................................................!57! Tabel!9!S.R.!Covey:!overzicht!kenmerkende!eigenschappen!(Kremer,!2011)!...........!61! Tabel!10!Kenmerken!projectomgeving!.....................................................................!75! Tabel!11!Interventies!projectomgeving!....................................................................!76! Tabel!12!Communicatiematrix!in!veranderingsprocessen!........................................!78! Tabel!13!Vormgeving!communicatie!(Poels,!2006)!...................................................!79! Tabel!14!Kenmerken!projectteam!............................................................................!85! Tabel!15!Interventies!projectteam!...........................................................................!86! Tabel!16!Deelhypotheses!..........................................................................................!89! Tabel!17!Respondentenverdeling!.............................................................................!96! Tabel!18!Stellingen!en!de!bijbehorende!analyse!......................................................!99!

!

143!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Tabel!19!Teamnormen!en!gezamenlijk!doel!...........................................................!103! Tabel!20!Interventies!in!exploratief!onderzoek!......................................................!106! Tabel!21!Welke!rol!kan!bepalen!of!een!project!succesvol!is?!.................................!107! Tabel!22!Gebruikersparticipatie!in!projectteam!.....................................................!130! Tabel!23!Veronderstellingen!De!Caluwé!.................................................................!176! Tabel!24!Overzicht!gevonden!kenmerken!in!literatuur!..........................................!177! Tabel!25!Overzicht!gevonden!interventies!in!literatuur!.........................................!180! Tabel!26!Hoofdhypotheses!en!bijbehorende!deelhypotheses!...............................!183! Tabel!27!Confrontatie!hypotheses,!literatuur!en!exploratief!onderzoek!...............!184! Tabel!28!stellingen!en!de!bijbehorende!analyse!....................................................!211! Tabel!29!stellingen!en!de!bijbehorende!analyse!....................................................!219! Tabel!30!Sturing!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!1!...........................................!221! Tabel!31!Sturing!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!2!...........................................!222! Tabel!32!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!eigen!rol!..................................................!223! Tabel!33!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!projectteam!.............................................!223! Tabel!34!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!samenwerking!.........................................!223! Tabel!35!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!.................................................................!223! Tabel!36!Betrokkenheid!beheer!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!......................!224! Tabel!37!Aanpak!t.o.v.!afstemming!........................................................................!225! Tabel!38!Competenties!projectmanager!bij!projecttype!........................................!227! Tabel!39!Wijzigingen!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!.......................................!228! Tabel!40!Bekwaamheid!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!...................................!229! Tabel!41!Familiecultuur!..........................................................................................!229! Tabel!42!Marktcultuur!............................................................................................!230! Tabel!43!Hiërarchische!cultuur!1!............................................................................!230! Tabel!44!Hiërarchische!cultuur!2!............................................................................!231! Tabel!45!Adhocratiecultuur!....................................................................................!231! Tabel!46!Projecttype!innovatief!..............................................................................!231! Tabel!47!Projecttype!operationeel!.........................................................................!232! Tabel!48!Projecttype!strategisch!............................................................................!232! Tabel!49!Ontwikkelmethode!waterval!....................................................................!232! Tabel!50!Ontwikkelmethode!agile!..........................................................................!233! Tabel!51!Type!project!t.o.v.!succes!project!............................................................!233! !

!

144!!

! !

11 Definitielijst! Term) Agile!of!Scrum!

Definitie) Manier!van!ontwikkelen!waarbij!het!team!gelijktijdig!werkt!aan! de!verschillende!producten!die!leiden!tot!een!werkende! applicatie.!!

Architect!

De!rol!van!Architect!wordt!vaak!ingevuld!door!een!specifieke! functionaris,!waarbij!deze!rol!de!inhoud!van!het!ICT2project! bewaakt!en!de!projectmanager!de!beheersmatige!(tijd,!geld,! kwaliteit)!kant.!Deze!rollen!lopen!soms!door!elkaar!heen.!In! deze!thesis!wordt!de!definitie!Architect!voor!de!breedste!zin! des!woords!gebruikt:!business!architect,!informatie!architect,! infra!architect,!software!architect!etcetera.!

Beheer(teams)!!

Onder!beheer(teams)!verstaan!we!alle!soorten!beheer,!of!het! nu!functioneel,!applicatief,!technisch!of!infrastructureel!beheer! betreft.!

Business!en!IT! allignment!

De!beste!manier!om!IT2middelen!in!te!zetten!om!de!business! doelstellingen!te!behalen.!

Business!Case!

De!business!case!is!de!zakelijke!rechtvaardiging!voor!het! project,!wordt!ook!wel!benefits!genoemd!of!de!netto!contante! waarde!van!een!project.!

CMMI2niveau!

Capability!Maturity!Model!Integration2niveau!geeft!de!stand!(1! tot!en!met!5)!van!een!organisatie!aan!inzake!de!volwassenheid! van!organisatiebreed!ontwikkelen,!aankopen!en!onderhouden! van!producten!en!diensten.!Dit!raamwerk!bestaat!uit!een! aantal!organisatievolwassenheidsmodellen.!

Communicatie!

Het!uitwisselen!van!ideeën,!kennis!en!informatie!tussen! business!en!IT!om!tot!een!goed!wederzijds!begrip!te!komen! over!beide!werelden,!zodat!heldere!prioriteiten!gesteld!kunnen! worden!in!het!bereiken!van!de!doelstelling!van!de! onderneming!als!geheel!(Luftman,!2000).!

Diversiteit!

Onder!diversiteit!verstaan!we!een!verschil!van!kennis,!kunde! en!gedrag!binnen!een!team,!ingegeven!door!andere!opleiding,! opvoeding,!achtergrond!of!rol.!

(Doel)architectuur! Applicaties!worden!opgenomen!in!een!applicatie!architectuur,! bestaande!uit!een!‘huidige!architectuur’!en!een! ‘doelarchitectuur’.!De!huidige!applicatiearchitectuur!geeft!aan! welke!applicaties!er!zijn,!wat!de!principes!zijn!hoe!applicaties!

!

145!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Term)

Definitie) worden!gerealiseerd,!wat!de!samenhang!tussen!applicaties!is,! welke!software!omgevingen!gebruikt!worden!en!hoe! autorisaties!geregeld!worden.!De!doelarchitectuur!geeft!juist! aan!naar!welke!architectuur!er!binnen!een!bepaalde!periode! wordt!gestreefd!(Pinkster,!2008).!

Externe!nieuwe! projectprestaties!

De!vier!externe,!nieuwe!projectprestaties!gaan!over!de! redenen!waarom!een!ICT2project!nodig!is!en!in!hoeverre!die! gehaald!worden.!Hierbij!gaat!het!om!de!business!case!van!de! ICT2projecten,!zowel!kwalitatief!als!kwantitatief.! Klanttevredenheid!is!hierbij!de!onderliggende!factor.!Zonder! klanttevredenheid!wordt!het!resultaat!van!het!project!niet! afgenomen!of!gebruikt,!waardoor!de!kwalitatieve!of! kwantitatieve!business!case!variabelen!niet!kunnen!worden! waargemaakt.!!

Gebruiker!

De!gebruiker!gaat!werken!met!het!resultaat!van!het!ICT2 project.!De!gebruiker!en!de!klant!kunnen!dezelfde!personen! zijn.!

Hecht(heid)!team!

(Optimale)!mate!van!groepsdenken,!samenwerking,!elkaar! aanvullen,!bereid!zijn!om!iets!extra’s!voor!elkaar!te!doen! zonder!de!kritische!noot!ten!opzichte!van!elkaar!te!verliezen,! binnen!een!team.!De!hechtheid!mag!niet!ten!koste!gaan!van!de! omgeving!en!de!interactie!daarmee.!

ICT2project!

Tijdelijke!organisatievorm!waarin!een!resultaat!wordt! opgeleverd!dat!voor!een!belangrijk!deel!wordt!ingevuld!met! ICT.!!

In!beheer!zijn! !

Applicatie!en!bijbehorende!infrastructuur!worden!doorlopend! gecontroleerd!op!werking!en!verschillende!afdelingen!nemen! preventieve!maatregelen!om!een!eventuele!niet!werkende! applicatie!in!de!toekomst!te!vermijden.!Het!geheel!van! activiteiten!om!een!applicatie!beschikbaar!te!hebben!en!te! houden!voor!de!gebruiker.!

Interne!nieuwe! projectprestaties!

De!twee!interne!projectprestaties!gaan!over!de!mate!van! tevredenheid!van!de!verschillende!soorten!teamleden.! Belangrijke!leden!zijn!hierbij!de!opdrachtgever,!de!betrokken! gebruikers!en!hun!achterban!en!de!beheer2!en!ontwikkelteams.! De!succesbeleving!van!de!betrokkenen!bij!de!uitgevoerde!ICT2

146!!

!


Term)

Definitie) projecten!op!het!moment!van!implementatie,!is!hierbij! belangrijk.!Maar!ook!in!de!periode!daarna,!als!het!product!dat! het!ICT2project!heeft!opgeleverd!in!beheer!is,!is!hierbij! belangrijk.!

Interventie!

Eén!of!een!serie!geplande!veranderingsactiviteiten!die!erop! gericht!zijn!om!het!alignment!tussen!business!en!IT!te! verbeteren!(Cummings,!&!Worley,!1997).!

IT!Governance!

Volgens!Schuring!(2005)!van!Accenture:!het!geheel!van!regels,! procedures,!verdeling!van!verantwoordelijkheden!en! organisatorische!inrichting!dat!is!gericht!op!een!efficiënte2!en! strategische!toepassing!van!IT!en!het!beperken!en!controleren! van!de!risico’s.!!

Non!functional! requirements!

Dit!zijn!de!eisen!aan!het!systeem!die!de!kwaliteit!en!attributen! van!het!te!ontwikkelen!systeem!beschrijven.!Deze!eisen!stellen! beperkingen!aan!de!ontwikkelingen,!het!proces!van! ontwikkeling!en!begrenzen!het!product.!Voorbeelden!van! NFR’s!zijn!eisen!aan!beveiliging!van!bijvoorbeeld!de!data,! gebruiksgemak,!betrouwbaarheid!van!het!systeem,!autorisaties! en!dergelijke!(Kotonya,!&!Sommerville,!1998).!

Opdrachtgever!

De!opdrachtgever!is!de!eigenaar!van!het!business!proces!of! product!dat!een!verandering!ondergaat!of!dat!ondersteund! gaat!worden!met!een!nieuw!ICT2proces.!

Opdrachtnemer!

Projectmanager,!leider!van!het!project.!

Politieke! dominantie!

Een!door!de!omgeving!erkent!overwicht!van!een!persoon!of! afdeling!door!het!belang!dat!het!management!hecht!aan!de! bijdrage!van!deze!persoon!of!afdeling!aan!de!totale!organisatie! en!haar!resultaat.!

Projecttype!

Het!projecttype!in!deze!thesis!is!steevast!een!ICT2project.!

Succesvolle!ICT2 projecten!

Succesvol!definiëren!wij!als!volgt:!het!resultaat!van!het!ICT2 project!is!in!de!ogen!van!de!betrokkenen!(opdrachtgever,! gebruiker,!klant,!architect,!projectteam!en!–manager)!een! meetbare!netto!verbetering!ten!opzichte!van!de!situatie! ervoor.!Dit!geldt!niet!alleen!op!het!moment!van!decharge!van! het!project,!maar!circa!één!jaar!erna!nog!steeds.!Pas!dan!kan! bepaald!worden!of!een!ICT2systeem!beheerbaar!is!en!of!het! opgeleverde!resultaat!nog!steeds!gewenst!is.!

!

147!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten! ! Term) Team!

Definitie) Team!is!de!tijdelijk!werkbare!overeenkomst!tussen! verschillende!medewerkers!van!zowel!de!business!als!ICT.!

Teamnormen! ! ! ! !

Teamnormen!zijn!de!gedragsregels!die!de!verschillende! teamleden!met!elkaar!zijn!overeengekomen!als!geldend!voor! dit!team!(zo!doen!wij,!zo!gedragen!wij!ons,!dit!doe!je!wel!en! dat!doe!je!niet).!Deze!kunnen!officieel!zijn!vastgelegd!of! onofficieel!tot!stand!komen!doordat!het!team!samenwerkt.!

Teamwaarden!

Teamwaarden!zijn!idealen!en!motieven!(hier!staan!wij!als!team! voor,!dit!vinden!wij!belangrijk).!

Waterval!

Manier!van!ontwikkelen!waarbij!de!verschillende!stadia!elkaar! opvolgen.!

Zachte!afspraken!

Expliciete!of!impliciete!afspraken!tussen,!in!dit!geval,! teamleden!over!omgangsvormen,!teamregels,!communicatie! etcetera.!

! !

148!!

! !

!

BIJLAGEN!

! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

!

1! 49!

! !

Bijlage!A.!ICT"projecten:!Waarom!is!het!zo’n!probleem?! Jarenlang!heeft!de!ontwikkeling!van!een!IT2systeem!de!volgende!stappen! doorlopen:! 1. Een!lijnmanager!maakt!een!business!case!voor!een!nieuw!product!of!nieuwe! dienst! 2. Na!een!flinke!discussie!of!een!snelle!stempel!stelt!het!management! medewerkers!beschikbaar.!Er!wordt!een!planning!opgesteld!en!het! bijbehorende!budget!wordt!toegekend!om!een!softwaresysteem!te!maken,!als! onderdeel!van!het!bedrijfsproces!dat!moet!worden!ondersteund! 3. De!opdrachtgever!en!toekomstige!gebruiker(s)!vertellen!vervolgens!het!IT2 personeel!wat!de!bedoeling!is,!soms!worden!de!wensen!en!eisen!op!papier! gezet.!Het!betreffende!IT2personeel!heeft!geen!idee!welk!product!of!dienst!het! systeem!gaat!ondersteunen,!laat!staan!welk!bedrijfsproces!het!moet! ondersteunen.!De!twee!afdelingen!zeggen!dat!ze!elkaar!begrijpen! 4. Het!IT2personeel!werkt!vervolgens!heel!hard!om!de!wensen!en!eisen!te! verduidelijken!en!uit!te!werken.!Ze!verifieert!dit!regelmatig!met!de!lijnmanager.! Deze!is!vaak!te!druk!en!begrijpt!eigenlijk!niet!wat!er!op!papier!staat.!Het!gaat! over!bits!en!bytes.!Desondanks!zegt!deze!lijnmanager:!‘ja,!het!is!goed!zo’.!Het!IT2 personeel!gaat!vervolgens!verder,!ze!maken!een!ontwerp!van!het!systeem,! bouwen!het!en!testen!het!zelf.!Dit!alles!om!binnen!de!planning!en!het! beschikbare!budget!het!systeem!op!te!leveren!aan!de!opdrachtgever!en!de! gebruiker(s)! 5. Ondertussen!verandert!de!wereld!van!de!opdrachtgever,!veranderen!de!eisen.! De!opdrachtgever!en!de!gebruiker(s)!zien!onderdelen!van!het!systeem.! Gecombineerd!leidt!dit!tot!wijzigingen!in!de!wensen!en!eisen.!Het!IT2personeel! heeft!hen!toch!niet!zo!goed!begrepen!als!was!gedacht! 6. Het!IT2personeel!werkt!nog!harder!om!alle!wijzigingen!op!reeds!gebouwde! stukken!te!maken!en!te!testen,!en!probeert!nog!steeds!om!binnen!de!planning! te!blijven.!Door!alle!aanvullende!wensen!is!men!in!een!project!meestal!op!dit! moment!al!door!het!budget!heen!! 7. Het!systeem!wordt!uiteindelijk!opgeleverd,!waarschijnlijk!later!dan!afgesproken! en!toch!zit!niet!alles!erin!wat!de!opdrachtgever!en!gebruiker(s)!hadden!willen! hebben.!Desondanks!doet!het!min!of!meer!waarvoor!het!bedacht!is!en!het! nieuwe!product!of!dienst!van!de!lijnmanager!wordt!een!succes! 8. Het!systeem!wordt!toegevoegd!aan!alle!andere!op!deze!manier!ontwikkelde! systemen.!Het!systeem!praat!niet!met!een!ander!systeem,!is!mogelijk!op!een! platform!gebouwd!dat!speciaal!voor!dit!systeem!is!neergezet.!Informatie!over! het!systeem!en!het!bijbehorende!platform!is!niet!gedocumenteerd.!Als!het!een! keer!stuk!gaat,!dan!is!het!maar!afwachten!of!er!iemand!is!die!het!weer!kan! maken.!Men!durft!er!niet!meer!aan!te!zitten!of!er!een!verandering!aan!te!doen,! met!de!angst!dat!het!systeem!stuk!gaat.! (Weill,!&!Ross,!2009)! ! !

150!

!

! !

Bijlage!B.!IT!Savvy! IT!Savvy,!te!vertalen!als!IT!met!gezond!verstand,!is!een!kenmerk!van!een! onderneming!en!haar!management!om!met!behulp!van!IT!de!gekozen!strategie!tot! uitvoering!te!brengen.!Bedrijven!die!IT!als!een!goed!geoliede!machine!integraal! onderdeel!uit!laten!maken!van!hun!processen!zijn!IT!Savvy.!! ! Dat!lijkt!hen!moeiteloos!af!te!gaan.!Dat!is!niet!het!geval.!Niet!alle!processen!in!dit! soort!bedrijven!zijn!digitaal,!vele!processen!maken!gebruik!van!menselijk!handelen.! IT!Savvy!bedrijven!of!business!units!zijn!niet!per!definitie!hightech.!Wat!hen!wel! onderscheid,!van!bedrijven!die!hun!gezonde!verstand!niet!gebruiken!als!het!IT! betreft,!is!dat!ze!de!data!die!IT!hen!verschaft!gebruiken!tot!in!het!hart!van!hun! beslissingen.!! ! Daar!waar!ze!strategisch!voordeel!behalen!ten!opzichte!van!de!concurrentie!komt! dat!omdat!ze!de!data!gebruiken!die!hun!eigen!systemen!hun!teruggeeft!en!deze!ook! interpreteren.!Dat!gaat!niet!van!de!ene!dag!op!de!andere,!daarvoor!is!ontwikkeling! in!de!tijd!nodig.!IT!Savvy!ondernemingen!hebben!stap!voor!stap!de!wirwar!van!hun! IT!getransformeerd!naar!een!geïntegreerd!portfolio!van!systemen.!Hiervoor!hebben! ze!een!strategie!en!visie!gedefinieerd.!Speciale!wensen!en!eisen!voor!integratie!van! systemen!en!standaardisatie,!bijvoorbeeld!door!het!afdwingen!van!het!gebruik!van! een!doelarchitectuur,!hebben!er!toe!geleid!dat!de!systemen!niet!langer! onafhankelijk!van!elkaar!werken!maar!samen.!Daardoor!hoeven!deze! ondernemingen!gegevens!niet!langer!over!te!typen!of!op!meerdere!plekken!op!te! slaan.!! ! Hierdoor!kunnen!correlaties!tussen!verschillende!bedrijfsprocessen!gelegd!worden.! Afhankelijk!van!het!operationele!model!van!de!onderneming!zijn!er!vier! verschillende!modellen!te!kiezen.!De!keuze!hangt!af!van!de!mate!waarin!de! bedrijfsprocessen!gestandaardiseerd!zijn!en!in!hoeverre!ze!geïntegreerd!zijn!tussen! de!verschillende!business!units.!Een!onderneming!met!veel!standaardisatie!en! integratie!zal!1!volledig!geïntegreerd!systeem!willen!hebben.!Een!lage!mate!van! integratie!tussen!de!verschillende!business!units!en!standaardisatie!van!de! bedrijfsprocessen!zal!een!meer!divers!systeemlandschap!opleveren.!! ! Om!van!een!spaghetti!van!systemen!die!niet!met!elkaar!correleren!tot!een!volledig! IT!Savvy!onderneming!te!komen!zijn!er!vier!stappen.!! ! De!eerste!is!het!lokaliseren!van!de!verschillende!systemen!en!documenteren! waarvoor!ze!gebruikt!worden!en!uit!welke!functies!ze!bestaan.!! ! De!tweede!stap!is!het!standaardiseren.!Dit!betekent!dat!voor!1!functie,!ook!al!wordt! deze!door!verschillende!Business!Units!gebruikt,!nog!maar!1!systeem!gebruikt! wordt.!! !

!

151!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! De!derde!stap!is!het!optimaliseren!van!de!IT!door!de!systemen!van!de!verschillende! business!units!bijvoorbeeld!te!centraliseren!en!2!business!units!van!1!systeem! gebruik!te!laten!maken!als!de!functies!bijna!gelijk!zijn.!! ! De!vierde!stap!is!hergebruik.!Hergebruik!van!functies!maar!vooral!hergebruik!van!de! beschikbare!data!als!onderdeel!van!het!bepalen!en!bijsturen!van!de!strategie.!! ! Een!onderneming!doorloopt!de!vier!beschreven!stappen!indien!het!management! het!belang!van!IT!als!onderdeel!van!de!strategie2implementatie!ziet.!Als!het!een! onderneming!betreft!die!al!een!tijd!bestaat!en!traditioneel!is!in!het!leerproces,!kan! de!overgang!van!de!ene!naar!de!andere!stap!enkele!jaren!duren!(Weill,!&!Ross,! 2009).! ! !

Lokaliseren) ! ! ! ! ! ! Lokaal! optimale! oplossingen! ! ! ! 25%! 100%!

Standaardiseren) Optimaliseren) ) ! !

Hergebruiken)

)

!

! ! ! Ondernemings2! brede!! standaarden!

Strategische! flexibiliteit! van!modules! ! ! !

Ondernemings2! brede!flexibiliteit! ! ! ! ! ! !

! ! ! ! 46%!

! ! ! ! 27%!

! ! ! ! 2%!

84%!

92%!

145%!

Figuur)19)IT)Savvy)(Weill,)&)Ross,)2009))

!

152!!

! ! ! ! Herbruikbaar! Platform!

! ! ! ! %! ondernemingen! IT!budget! !

! !

Bijlage!C.!Uittreksels!uit!de!verkennende!interviews! C.1!Interview!Hans!van!der!Zwaag! Uitwerking!van!het!interview!met!Hans!van!der!Zwaag,!Directeur!IFS!(ICT!en!Facility! Services)!van!PGGM!20!maart!2012!van!17:00!uur!tot!18:30!uur!met!Barbera!Dado! en!Roos!Dahmen.! ! Na!een!korte!inleiding,!vragen!wij!Hans!naar!zijn!mening!over!onze! onderzoeksvraag.!We!komen!dan!al!gauw!op!de!vraag!“Wat!is!succesvol?”.!Volgens! Hans!zit!hier!een!persoonlijk!aspect!aan:!“door!dit!project!ben!ik!succesvol!omdat! dit!voor!mij!bijvoorbeeld!een!promotie!betekent”!en!een!zakelijk!aspect:!“door!dit! project!kan!PGGM!een!bepaalde!klant!beter!bedienen”.! ! Volgens!Hans!zou!je!succesfactoren!moeten!interpreteren!vanuit!de!‘ogen!van!de! klant’.!Dus!goed!interpreteren!wat!je!onder!succesfactoren!verstaat.!! ! Succesbeleving!heeft!te!maken!met!verwachtingsmanagement!richting!de! stakeholders.!Je!moet!stakeholders!helpen!om!naar!buiten!toe!te!communiceren.! Het!is!van!belang!om!het!‘ecosysteem’!van!het!project!te!kennen!(hoe!zit!de! leverancier!er!in?,!hoe!zit!de!opdrachtgever!er!in?,!hoe!zitten!de!eindgebruikers!er! in?!Etc).!! ! Volgens!Hans!is!het!zinvol!als!de!organisatie!een!instrument!krijgt!waarmee!de!kans! op!succesbeleving!wordt!vergroot:!succesbeleving!zowel!rationeel!(objectief)!als! emotioneel!(subjectief).!Maak!duidelijk!wat!het!verschil!is!tussen!succes!en! succesbeleving.!! Je!moet!altijd!een!project!kunnen!verbinden!met!de!missie!en!visie!van!de! organisatie.!Een!Balance!Score!Card!is!hier!een!goed!hulpmiddel!voor.!! ! We!vragen!Hans!wanneer!hij!blij!wordt!van!de!thesis!die!wij!gaan!opleveren?! “Een!rapport!waarmee!ik!mijzelf!en!anderen!kan!verleiden,!dat!leidt!tot!inzichten! die!zelfreflectie!triggeren!bij!mensen!(dat!mensen!denken!‘hoe!zit!ik!er!zelf!eigenlijk! in’).!Handvatten!+!stuurinstrumenten!om!het!succes!af!te!dwingen.!De!doelgroepen! voor!het!rapport!zijn!controllers,!opdrachtgevers,!projectmanagers,!teamleden!en! eindgebruikers.!Zij!moeten!zich!na!het!lezen!van!het!rapport!afvragen:!hoe!straalt! het!succes!op!mij!af?”! ! We!stellen!ons!gaandeweg!het!gesprek!de!vraag:!‘Waarom!starten!we!eigenlijk!een! project!terwijl!de!specificaties!niet!duidelijk!zijn?’!Dit!heeft!te!maken!met!het! optimisme!van!ICT2ers.!We!denken!dat!we!het!wel!kunnen.! ! We!concluderen!tijdens!het!gesprek!dat!opdrachtgevers!de!tijd!onderschatten!die! nodig!is!voor!het!uitoefenen!van!goed!opdrachtgeverschap.!Ook!concluderen!we! dat!de!symbiose!tussen!de!opdrachtgever!en!de!projectmanager!vooral!bij!de!grote! projecten!zeer!belangrijk!is.! !

153!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Vanuit!PGGM!wil!Hans!graag!onze!sponsor!zijn.!Wij!geven!hem!aan!hoe!de!tijdlijn! het!komende!jaar!ongeveer!gaat!verlopen!en!wat!we!van!Hans!verwachten.!Hans!is! graag!bereid!om!ons!te!helpen!en!te!inspireren.!

C.2!Interview!Richard!Lugtigheid! Uitwerking!van!het!interview!met!Richard!Lugtigheid,!Lead!Architect!bij!PGGM!en! tevens!manager!van!de!afdeling!APC!(Architectuur,!Processen!en!Consultancy).! Het!interview!vindt!plaats!op!26!april!2012,!van!16:00!uur!tot!17:15!uur!bij!PGGM.! Aanwezig!zijn!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! ! Barbera!had!Richard!al!op!voorhand!geïnformeerd!over!ons!afstudeerproject!en!de! scope!waar!we!nu!ongeveer!aan!zitten!te!denken.!We!kunnen!dus!snel!‘to!the!point’! komen.!Barbera!geeft!aan!wat!onze!onderzoeksvraag!is:!‘Wat!zijn!de!kenmerken! van!succesvolle!ICT2klantondersteuning?’,!en!wat!verstaan!wij!onder!ICT2 klantondersteuning.!Onder!succesvol!verstaan!wij!op!dit!moment:! 2 Het!resultaat!van!de!ICT2klantondersteuning!moet!een!verbetering!zijn!voor!alle! stakeholders! 2 Het!resultaat!van!de!ICT2klantondersteuning!moet!geborgd!zijn!in!de!organisatie! 2 Het!resultaat!van!de!ICT2klantondersteuning!moet!voldoen!aan!de! verwachtingen!van!alle!stakeholders.! Het!meetmoment!voor!succes!is!1!jaar!na!oplevering!van!de!ICT2 klantondersteuning.!De!context!is!maatwerkontwikkeling!in!de!financiële!sector.! Wij!geven!aan!dat!het!resultaat!van!ons!onderzoek!het!volgende!moet!opleveren:! Een!instrument!waarmee!je!bij!aanvang!van!de!ICT2klantondersteuning!(het!project)! kunt!bepalen,!gegeven!een!bepaalde!situatie!(bijvoorbeeld!dominante! opdrachtgever,!beschikbaar!ontwikkelteam,!wel/geen!doelarchitectuur!aanwezig),! aan!welke!knoppen!je!kunt!draaien!om!succesvolle!ICT2klantondersteuning!te! bereiken.!! ! De!reactie!van!Richard!hierop!is:!“dus!eigenlijk!breng!je!de!risico’s!op!voorhand! goed!in!beeld!en!geef!je!aan!welke!maatregelen!je!kunt!nemen!om!deze!risico’s!te! mitigeren”.!Wij!bevestigen!dit.! Wij!vragen!aan!Richard!of!hij!weet!of!een!dergelijk!instrument!al!bestaat.!Hij!geeft! aan!dat!PRINCE22!en!Ipma!wel!checklistjes!bevat!voor!de!start!van!ICT!projecten,! maar!dat!deze!zich!vaak!beperken!tot!het!inventariseren!van!risico’s!in!het!kader! van!tijd,!geld!en!kwaliteit!en!niet!al!te!veel!aandacht!schenken!aan!de!zachte! factoren.!Wij!gaan!hier!veel!verder!in!en!volgens!hem!is!dit!redelijk!uniek.! ! We!gaan!dieper!in!op!de!term!stakeholders.!Richard!geeft!aan!dat!er!cirkels!van! stakeholders!bestaan!(dit!is!een!bestaand!model:!iets!van!‘krachtendiagram’,! Richard!weet!het!niet!meer!exact).!Op!korte!termijn!is!het!belangrijk!dat!je!veel! aandacht!hebt!voor!de!1e!cirkel!maar!op!de!langere!termijn!juist!voor!de!3e!cirkel.!! !

154!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! We!stappen!over!naar!het!onderwerp!architectuur!en!het!belang!van!architectuur! voor!het!succes!van!een!project.!Richard!geeft!aan!dat!architectuur!ondersteunend! moet!zijn.!Vaak!is!de!stap!naar!doelarchitectuur!voor!een!project!(de!stakeholders! van!een!project)!te!groot!om!in!een!keer!te!maken.!Richard!is!er!dan!ook!voor!om!in! stapjes!tot!de!doelarchitectuur!te!komen!en!met!het!project!mee!te!bewegen.!De! nadruk!ligt!volgens!hem!vooral!op!de!keuze!van!het!architectuur!proces.!Welk! proces!past!het!beste!bij!een!bepaald!project.!Hij!geeft!een!voorbeeld:!“Als!we! bijvoorbeeld!weten!dat!in!het!ontwikkelteam!een!designer!zit!die!veel!informatie! nodig!heeft!(meer!dan!je!normaal!in!een!architectuur!document!zou!beschrijven)! dan!passen!we!het!niveau!van!de!beschrijving!aan.!Als!we!van!te!voren!weten!dat! een!bepaalde!leverancier!te!weinig!aandacht!heeft!voor!de!doelarchitectuur!die! door!ons!wordt!opgesteld,!dan!eisen!we!extra!controles!op!uitvoering!van!de! architectuur!gedurende!het!project.”!! ! Quote!van!Richard:!‘Architectuur!is!voor!de!lange!termijn!terwijl!de!scope!van!het! project!de!korte!termijn!is,!dat!bijt!elkaar!soms’.!‘Architectuur!is!bedrijfsafhankelijk.! In!bedrijven!waar!de!hiërarchie!dominant!aanwezig!is,!kan!ook!architectuur! dominant!zijn.!In!bedrijven!waar!de!eigen!inbreng!en!verantwoordelijkheid!van!alle! lagen!van!medewerkers!wordt!gestimuleerd!zal!architectuur!op!een!coöperatieve,! procesmatige!manier!te!werk!gaan’.!! ! Richard!vindt!het!belangrijk!dat!architectuur!naast!het!project!staat!en!niet! erboven.!De!beste!positie!voor!architectuur!vindt!hij!tussen!het!ontwikkelteam!en! de!opdrachtgever.!Architectuur!mag!nooit!een!ivoren!toren!worden.!Het! architectuurproces!(hoe!komen!we!tot!de!doelarchitectuur!en!hoe!zorgen!we! ervoor!dat!het!ontwikkelteam!de!architectuur!ook!uitvoert)!vindt!hij!belangrijker! dan!het!product!(de!doelarchitectuur!zelf).!Architecten!moeten!bereid!zijn!om!het! ontwikkelteam!te!helpen!en!juist!niet!worden!gezien!als!belemmerende!factor.! Richard!zoekt!in!een!ontwikkelteam!dan!ook!altijd!een!persoon!die!affiniteit!heeft! met!architectuur!en!onderhoudt!een!goede!relatie!met!deze!persoon.!! Als!architectuur!in!een!ivoren!toren!zit!(ofwel,!zo!wordt!beleefd!door!het!project)! dan!ben!je!als!architect!kansloos!! ! Projecten!zonder!architectuur!zijn!gemiddeld!20%!duurder!uit!dan!projecten!met! architectuur.!Dit!komt!door!het!noodzakelijk!zijn!van!herbouw!en!het!moeilijker! kunnen!beheren!van!het!eindresultaat.! De!cultuur!van!het!bedrijf!en!de!cultuur!van!het!architectuur!proces!zijn!een!op!een! met!elkaar!verbonden.!Als!bijvoorbeeld!de!cultuur!dominant!is,!dan!zie!je!vaak!dat! architectuur!in!een!ivoren!toren!zit!en!de!projecten!opdraagt!(en!hierop! controleert)!om!zich!aan!de!architectuur!te!houden!(en!gij!zult).!Of!dit!uiteindelijk! tot!succes!gaat!leiden?!Richard!vindt!van!niet.!Hij!gelooft!veel!meer!in!het!samen! optrekken!van!architectuur!met!de!business!en!de!IT!organisatie.!“Bij!PGGM!doen! we!dit!via!de!informatiemanagers.!Zij!zijn!tot!het!geweten!gemaakt!van!de! architectuur.”!

!

155!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Tot!slot!vragen!we!Richard!aan!welke!indicatoren!we!moeten!denken!bij!de!factor! architectuur!uit!ons!model.!Richard!geeft!aan:! 2 de!mate!van!domeinkennis!van!de!architect!(is!de!juiste!architect!beschikbaar! voor!dit!type!project?)! 2 hoe!wordt!door!het!project!de!positie!van!architectuur!gezien!(is!er!sprake!van! een!ivoren!toren!ja/nee)! 2 hoe!is!de!cultuur!in!de!omgeving!van!het!project!en!in!het!project!zelf?! (hiërarchisch!of!niet,!eigenwijs!of!niet,!gedisciplineerd!of!niet)! 2 wat!is!het!niveau!van!de!ontwikkelaars?!Als!dit!laag!is,!dan!wordt!het! architectuurdocument!gedetailleerder!beschreven!en!proberen!we!de! architecten!extra!te!laten!coachen! 2 is!er!een!goede!ontwikkelstraat?!(vooral!voor!de!grotere!projecten!van!belang,! centrale!ontwikkelstraat!versus!project!ontwikkelstraat).! Rond!17:15!uur!maken!we!een!einde!aan!het!interview.!Wij!bedanken!Richard!voor! zijn!bijdrage!aan!ons!denkproces.!Richard!wenst!ons!veel!succes!met!onze!thesis!en! geeft!aan!altijd!bereid!te!zijn!vragen!van!ons!te!beantwoorden.!!

C.3!Interview!Eltjo!Poort! Uitwerking!van!het!interview!met!Eltjo!Poort,!Architect!bij!Logica!en!promovendus.! Het!interview!vindt!plaats!op!30!mei!2012,!van!14:30!uur!tot!16:00!uur!bij!Logica!in! Amstelveen.!Aanwezig!zijn!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! ! Eltjo!vertelt!over!zijn!huidige!werk,!dat!het!technische!geweten!is!voor!bid2teams.! Daarvoor!werkte!hij!veelal!als!architect!binnen!projectteams.!Gemiddeld!heeft!hij!in! de!afgelopen!9!jaar!1!wetenschappelijk!artikel!per!jaar!geschreven,!deze!nu! geactualiseerd!waar!nodig!en!gebundeld!tot!het!proefschrift!dat!hij!op!18!juni! verdedigt.!Het!naderende!pensioen!van!Hans!van!Vliet!is!ook!een!goede!motivator! geweest!om!nu!een!punt!achter!het!promotieonderzoek!te!zetten.! ! In!de!kantlijn!van!het!gesprek!praten!we!even!over!Chris!Verhoef!(zie!interview!in! paragraaf!C.4)!en!anderen!in!het!veld.!Na!een!voorstelrondje!door!Barbera!en!Roos! plus!een!toelichting!op!de!onderzoeksvraag!van!hun!thesis!komen!we!tot!de!rol!van! de!Architect.!Eltjo!merkt!op!dat!er!in!Nederland!een!extreme!scheiding!lijkt!te!zijn! tussen!sturing!en!inhoud,!en!daarmee!tussen!projectmanager!en!architect.!In! andere!landen!ziet!hij!dat!de!rollen!veel!meer!vermengd!zijn.! ! Hij!raadt!ons!aan!om!het!boek!Intensieve!Menshouderij!te!gaan!lezen.!Hij!is!zelf!net! heel!enthousiast!over!de!auteur!Kahneman!geworden.!Als!hij!dat!boek!had!gelezen! voordat!hij!zijn!onderzoek!startte!had!hij!andere!vragen!gesteld.!Veel!van!wat!wij! onderzoeken!gaat!over!vakmanschap.!De!relatie!tussen!architect!en!projectmanager! is!cruciaal!en!een!belangrijk!kenmerk!voor!succesvolle!projecten.!Waar!de!architect! voor!de!solution!gaat,!beheerst!de!projectmanager!de!delivery!requirements!(geld! en!tijd).!Die!kunnen!elkaar!absoluut!tegenspreken,!maar!elkaar!ook!helpen.!Net! zoals!in!de!woningbouw!vindt!Eltjo!de!Architect!sturend!voor!de!nieuwbouw!of! verbouwing,!niet!alleen!op!de!inhoud.! 156!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Hij!belooft!ons!de!presentatie/artikel!over!predators!and!aliens!te!sturen!uit!CIO! Office!(maart/april!2007).! ! We!praten!tussendoor!even!over!viool!spelen!(kwartetten).!Vervolgens!gaan!we! snel!weer!over!op!de!orde!van!de!dag,!namelijk!Doelarchitectuur.!Eltjo!definieert! dat!als!het!reduceren!van!de!onzekerheid!tot!acceptabele!proporties,!waarbij! kosten!en!risico’s!worden!beperkt.!Of!een!stuk!software!in!beheer!wordt!genomen! is!de!vraag,!conversiesoftware!bijvoorbeeld!niet.!Architectuur!gaat!echter!óók!over! toekomstvastheid,!terwijl!het!werk!van!de!projectmanager!daar!in!principe!niet! over!gaat.!Op!bladzijde!61!van!zijn!proefschrift!heeft!Eltjo!literatuuronderzoek!naar! projectsucces!samengevat.!We!komen!vergelijkbare!zaken!tegen!als!in!ons! literatuuronderzoek.!Succes!voor!een!architect!is!soms!iets!anders!dan!voor!andere! stakeholders!van!een!project.!Een!‘mislukt’!project!kan!voor!architectuur!toch!een! belangrijke!stap!vooruit!zijn!of!iets!hebben!opgeleverd!dat!in!een!volgend!project! wel!bruikbaar!blijkt!te!zijn.!De!toegevoegde!waarde!is!hierbij!groter!dan!de! gemaakte!kosten.!! ! Later!in!het!interview!geeft!hij!aan!dat!het!hebben!van!een!impliciete! doelarchitectuur!al!voldoende!is.!Zolang!de!non!functional!requirements!stabiel!zijn! en!beproefd!zijn!in!de!realisatie!hoef!je!niet!te!sleutelen!met!Project!Start! Architecturen.!De!copy2paste!acties!zijn!dan!inderdaad!voldoende.!Hij!benadrukt! dat!het!vaststellen!van!de!mate!van!onzekerheid!in!de!eisen!of!de!haalbaarheid!er! toe!moet!leiden!dat!er!een!PSA!wordt!opgesteld.!Belangrijk!daarbij!is!dat! architectuur!de!genomen!besluiten!vastlegt,!niet!alleen!het!eindresultaat! (aanvulling!van!Roos:!plus!de!discussie!die!tot!het!besluit!heeft!geleid).!! ! Eltjo!heeft!3!onderzoeken!uitgevoerd!in!de!vorm!van!enquêtes.!De!eerste!ging!over! NFR’s!ten!opzichte!van!projectsucces,!dat!verslag!stuurt!hij!ons!toe.!De!tweede!gaat! over!architectuur!kennismanagement,!ook!ten!opzichte!van!projectsucces.!Dat! verslag!krijgen!we!hoogstens!voor!de!vragenlijst,!de!rest!is!van!onvoldoende! kwaliteit.!De!derde!betreft!een!enquête!hoe!de!door!hem!geïntroduceerde! methode!werkt,!zonder!een!relatie!te!leggen!naar!projectsucces.!Deze!laatste!is! daarmee!minder!interessant!voor!ons.!! ! We!praten!nog!even!over!de!plek!van!de!architect!in!ons!definitieplaatje.!We!zijn! het!er!over!eens!dat!dit!een!middenfunctie!heeft!tussen!opdrachtgever,! projectmanager,!gebruiker!en!team.! Eltjo!geeft!als!tip!mee!dat!we!geen!causaliteit!moeten!proberen!te!zien!waar!er! correlatie!is.!Anders!gezegd:!vraag!je!bij!elke!conclusie!af!of!er!een!andere!verklaring! mogelijk!is!dan!de!verklaring!die!jij!geeft.!Hij!heeft!in!zijn!eerste!twee!enquêtes! controlevragen!gesteld.!De!projectomvang!is!altijd!negatief!gecorreleerd!aan!het! projectsucces.!Hier!moeten!we!ook!even!naar!kijken!in!onze!statistische!analyses.!! !

!

157!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Als!we!grounded!theory!gaan!doen!op!basis!van!interviews!moeten!we!goed!in!de! gaten!houden!wat!onze!vooroordelen!zijn!en!hoe!die!doorwerken!in!de!vragen!en! analyses.! Tot!slot!merkt!hij!op!dat!een!goede!opdrachtgever!er!een!is!met!vertrouwen!in!zijn! projectmanager!en!team.!Zonder!dat!wordt!het!een!contractueel!getouwtrek.!!

C.4!Interview!Chris!Verhoef! Uitwerking!van!interview!met!Chris!Verhoef,!professor!aan!de!Vrije!Universiteit! Amsterdam,!afdeling!Computerwetenschappen,!23!maart!2012!van!13.45!tot!15.00! uur!(conference!call)!met!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! ! Na!een!hele!korte!inleiding!vragen!we!Chris!naar!zijn!definitie!van!projectsucces.! Het!gaat!hierbij!specifiek!om!ICT!ontwikkeling.!Hij!geeft!aan!dat!er!in!de!praktijk!in! het!algemeen!op!twee!manieren!gemeten!wordt!of!een!project!succesvol!is! geweest:! A. Is!het!project!op!tijd!en!binnen!budget!afgerond?!Hierbij!wordt!gekeken!of!de! projectmanager!of!een!ander!een!goede!planningscompetentie!heeft.!Wat! feitelijk!gemeten!wordt!is!de!planningsjuistheid!van!het!project.! B. De!andere!methode!die!veel!gebruikt!wordt!is!de!NCW!(Netto!Contante! Waarde),!oftewel!of!de!Business!Case!juist!is.!Hierbij!wordt!dus!eigenlijk! gemeten!wat!de!kwaliteit!van!de!schattingen!is!geweest.!Hij!heeft!veel! onderzoek!gedaan!of!laten!doen!naar!deze!schattingen!en!de!afwijkingen! (opwaarts!voor!baten,!neerwaarts!voor!investeringen).! Vervolgens!vragen!wij!of!we!dan!niet!beter!naar!de!kwalitatieve!aspecten!van!de! Business!Case!gekeken!kan!worden?!Chris!geeft!aan!dat!dit!een!onderdeel!is!van!de! afweging!om!te!starten.!Soms!worden!projecten!gestart!omdat!de!kwalitatieve! redenen!belangrijker!zijn!of!als!zodanig!worden!ingeschat!dan!de!som!van!de!te! nemen!risico’s!en!investeringen.!! Van!belang!is!dat!opdrachtgevers!de!cognitieve!afwijking!van!hun!schatters!kennen! (bias).!Hij!geeft!hier!het!voorbeeld!van!een!portfolio!van!100!miljoen.!Bij! systematische!overschatters!kun!je!dan!voor!130!miljoen!aan!projecten! goedkeuren,!je!weet!dan!dat!je!ongeveer!op!98!miljoen!gaat!uitkomen.!! ! Chris!gaat!uitgebreid!in!op!zijn!onderzoek!voor!Phillips!over!het!testen!van!de! software!van!MRI2scanners.!Wanneer!is!genoeg!genoeg?!Dit!kun!je!tot!op!de!dag! nauwkeurig!voorspellen!in!de!klassieke!en!gedegen!ontwikkelmethodiek.!Bij!alles! wat!Agile!is!wordt!vaak!vergeten!om!basale!eisen!te!honoreren,!zoals!performance! of!security.!Hij!vindt!dit!soort!methodes!vooral!modeverschijnsels.!Het!lost!een! probleem!op!dat!er!niet!mee!opgelost!wordt.!Wat!in!projecten!veel!te!vaak! ontbreekt!is!een!goede!Financial!Reporting.!Onze!aanname!hierbij!is!dat!hij!doelt!op! de!frequente!rapportage!hoeveel!werk!gedaan!is,!hoeveel!dat!heeft!gekost!en! hoeveel!werk!met!bijbehorende!inschatting!van!de!bijbehorende!tijd!en!kosten!nog! moet!worden!gedaan.!! ! 158!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! System!Engineering,!zo!vertelt!Chris!verder,!is!een!ISO2norm.!Wij!kennen!dat!van! het!V2model.!Dit!is!een!uitstekend!middel!volgens!Chris!voor!ontwikkel!intensieve! projecten.!Je!kunt!tot!op!de!dag!nauwkeuring!bepalen!wanneer!het!goed!is.!Scrum! of!andere!Agilemethodes!werken!beter!bij!kleine!projecten!waar!de!requirements! er!niet!zo!toe!doen.!Chris!is!vrij!uitgesproken!in!zijn!mening!over!dit!soort! methodes.!Hij!geeft!aan!dat!een!goede!ontwikkelaar!of!projectmanager,!ongeacht! de!te!gebruiken!methode,!altijd!het!gewenste!resultaat!weet!te!behalen.!! ! Het!gebruik!van!de!juiste!methode!kan!een!enkele!keer!onderwerp!zijn!van! rechtszaken.!Chris!wordt!daarbij!als!forensisch!expert!daarbij!geraadpleegd!om!te! adviseren!of!een!methode!wel!of!niet!gebruikt!is.!Het!feit!dat!twee!partijen!het!hier! niet!over!eens!zijn!zegt!vaak!al!genoeg.!! ! Oorzaak!voor!falen!is!meestal!onkunde.!Deze!wordt!deels!verklaard!door!de!kloof! tussen!klant!en!IT.!Daarom!mislukken!zoveel!projecten.!Een!integraal!overzicht! ontbreekt!te!vaak.!Ondanks!het!algemene!geloof!is!het!in!de!woningbouwwereld! niet!anders.!20%!van!het!(her)werk!zit!in!het!feit!dat!er!eerst!het!ene!wordt!gedaan,! en!dan!pas!het!andere.!Chris!illustreert!dit!met!zijn!schuurtje.!Hierbij!werd!eerst!een! keer!het!dak!vervangen,!vervolgens!moest!door!verzakking!het!geheel!opgekrikt! worden!waarbij!het!dak!stuk!ging.!Dat!is!onkunde,!een!integrale!kenner!had!de! verzakking!voorzien!en!deze!eerst!verholpen.!! ! Chris!raadt!ons!aan!het!eind!van!het!gesprek!aan!ons!veel!te!verdiepen!in!de! literatuur!en!stevig!te!gaan!lezen.!Wij!danken!hem!uitgebreid!voor!zijn!tijd!en! bereidwilligheid!ons!te!woord!te!staan!en!nodigen!onszelf!uit!voor!een! vervolggesprek.!Hij!is!daartoe!bereid.!

C.5!Interview!Rob!Peters! Uitwerking!van!het!interview!met!Rob!Peters,!medewerker!van!de!faculteit! Informatie!Management!en!Software!ontwikkeling!van!de!VU!in!Amsterdam.!Het! interview!vindt!plaats!op!30!maart!2012,!kamer!T4.64!aan!de!VU,!De!Boelelaan! 1081a!in!Amsterdam,!van!14.00!tot!15.00!uur.!Aanwezig!zijn!Barbera!Dado!en!Roos! Dahmen.! ! Nadat!we!het!juiste!gebouw!en!de!kamer!gevonden!hebben,!gaan!we!met!Rob!in!de! promovendikamer!zitten.!We!krijgen!nog!een!kop!koffie!aangeboden!uit!de! medewerkerskamer.!Rob!introduceert!zichzelf.!Hij!is!opgeleid!als!Econometrist!en! gepromoveerd!op!operational!research.!Hij!heeft!ruim!20!jaar!gewerkt!bij!ING,!als! laatste!als!adviseur!bij!Corporate!IT.!Dit!is!het!bedrijfsonderdeel!dat!Business!Unit! overstijgend!IT2beleid!maakt!en!laat!uitvoeren.!Sommige!IT2onderwerpen!moeten! als!bedrijf!opgepakt!worden,!en!niet!als!Business!Unit.!Voorbeelden!hiervan!zijn! doelarchitectuur!en!uitwijk.!Rob!geeft!aan!dat!hij!de!IT2vraagstukken!altijd!vanuit!de! bedrijfsmatige/operationele!hoek!heeft!bekeken!in!het!grotere!geheel!van!de! informatieplanning.!Tegenwoordig!geeft!hij!onderzoeksopdrachten!op!het!gebied! van!IT!Economics:!leveren!de!investeringen!hun!geld!op?!Wordt!er!genoeg!of!te!veel! !

159!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! geinvesteerd!in!IT?!Hij!merkt!op!dat!de!Raad!van!Bestuur!behoefte!heeft!aan! getallen.!Hij!stipt!kort!het!Equity!project!aan!(2007).!Binnen!het!Simbiosisproject!is! er!ruimte!voor!4!promovendi.!De!eerste!twee!zijn!nu!klaar!(Erald!en!Laurenz).!Het! Simbiosisproject!heeft!als!doel!om!IT2investeringen!en!de!bijbehorende!risico’s!te! kwantificeren.!Hierbij!wordt!gebruik!gemaakt!van!beschikbare!databases!van!grote! financiële!instellingen!in!Nederland.!! ! Vervolgens!legt!Rob!de!methode!achter!portfoliomanagement!uit.!Een!project!op! zich!is!misschien!niet!zinvol.!Gezien!in!het!licht!van!het!grotere!geheel!en!langere! tijdsperiode!misschien!echter!wel.!Naar!aanleiding!van!een!vraag!van!Barbera!geeft! Rob!aan!dat!de!Real!Option!Theory!(vooral!gebruikt!door!PWC)!mogelijkheden!geeft! op!de!middellange!termijn.!! Volgens!Rob!is!een!project!mislukt!als!de!functionaliteit!niet!verkregen!is,!ook!niet! deels!(als!het!bruikbaar!is).!Hij!geeft!aan!dat!Chris!Verhoef!en!hij!hier!een!artikel! over!hebben!geschreven,!waarbij!een!relatie!is!aangetoond!tussen!de!omvang!van! een!project!plus!de!duur!en!de!kans!van!slagen!(of!eigenlijk!dat!het!mis!gaat).! Daarna!legt!hij!in!een!notendop!uit!hoe!het!artikel!van!Chris!Verhoef!over!Risk! Bearing!IT!portfolios!in!elkaar!steekt.!Door!het!mengen!van!projecten!in!een! portfolio!met!veel!en!weinig!risico’s!is!de!kans!van!slagen!van!het!portfolio!te! meten.!Je!moet!dan!ook!naar!de!Business!Case!van!het!portfolio!kijken!en!niet!sec! naar!die!van!een!project!daarbinnen.!Rob!en!Chris!hebben!hier!veel!aan!beschreven! en!berekend,!zowel!op!het!gebied!van!ontwikkeling!als!het!beheer!daarna.!! Rob!raadt!ons!aan!om!het!artikel!Risico’s!van!grote!projecten!bij!de!Overheid!uit!het! boek!Omzien!naar!de!Toekomst!(jaarboek!ICT!en!Samenleving!2008/09,!bladzijde! 167)!te!lezen.!Dit!geeft!in!managementtaal!de!problematiek!weer.!! ! Vervolgens!komt!Rob!toe!aan!onze!mail.!Daarin!hebben!we!kort!toegelicht!waar!we! aan!denken!qua!onderzoek.!Onze!eerste!uitdaging!volgens!hem!is!om!de!definiëren! wat!succesvol!is,!of!een!mislukking.!Het!gaat!hierbij!eigenlijk!om!de!duivelsdriehoek:! tijd,!geld!en!ondersteund!bedrijfsproces.!Naar!aanleiding!van!ons!model!vertelt!Rob! dat!projecten!eigenlijk!slagen!of!mislukken!door!de!betrokken!projectmanager!en! de!skills!op!het!gebied!van!management!of!expectations.!Hierbij!is!de!chemie!tussen! opdrachtgever!en!projectmanager!heel!belangrijk.!Ten!tweede!moet!de!auditing!en! financial!reporting!op!orde!zijn.!Het!gebruik!van!een!Balance!Scorecard!kan!hierbij! helpen.!Ten!derde!is!het!succes!van!een!project!te!danken!aan!de!kwaliteit!van!de! inschattingen!of!forecast.!! ! Rob!ondersteunt!onze!aanpak!en!model,!raadt!ons!dringend!aan!om!dit!te! kwantificeren.!In!het!model!moet!het!een!en!ander!concreet!en!meetbaar!gemaakt! worden.!! ! Rob!tipt!ons!hierbij!om!ook!naar!de!non!spoken!requirements!te!kijken.!Het!gaat! daarbij!om!aannames!en!vooroordelen!van!de!opdrachtgever!en!gebruikers!over! ICT2ontwikkeling!binnen!een!bepaald!bedrijf.!Hier!doelde!hij!ook!op!bij!de!

160!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! management!of!expectations.!Hier!wordt!het!succes!(of!in!ieder!geval!de! succesbeleving)!gemaakt!of!gebroken.!! ! De!grote!vraag!die!we!meenemen!(we!lopen!uit!de!tijd)!is!hoe!we!deze! tevredenheid!van!de!opdrachtgever!en!de!gebruiker!kunnen!meten.!Hiervoor! zouden!we!de!Likert!schalen!kunnen!gebruiken.!Om!kwart!over!drie!danken!we!Rob! hartelijk!voor!zijn!bijdrage!aan!ons!denkproces.!

C.6!Interview!Laurenz!Eveleens! Uitwerking!van!interview!met!Laurenz!Eveleens,!promovendus!aan!de!Vrije! Universiteit!Amsterdam,!afdeling!Computerwetenschappen,!13!april!2012!van!13.00! tot!14.00!uur!bij!Delta!Lloyd!met!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! ! Al!pratend!lopen!we!vanuit!de!nieuwe!lobby!van!Delta!Lloyd!naar!de!vergaderzaal! A145!op!de!eerste!verdieping.!We!nemen!ondertussen!een!kop!koffie!uit!de! automaat.!Laurenz!vertelt!zodra!hij!zit!dat!zijn!proefschrift!gaat!over!schattingen! van!projecten.!! Hij!introduceert!zichzelf!eerst.!Tegenwoordig!werkt!hij!voor!het!CIO!office!van!PWC.! Dit!CIO!office!ondersteunt!de!consultants!bij!hun!werk!in!de!verschillende!bedrijven,! van!advies!tot!audits.!Vervolgens!praten!we!door!onze!vraagstelling!heen.!Hij!erkent! de!uitdaging!die!we!hebben!met!het!definiëren!van!‘succesvol’.!We!discussiëren! daar!uitgebreid!over.!Verder!praten!we!uitgebreid!over!de!invalshoek!van! opdrachtgever!en!opdrachtnemer(s)!waartoe!we!ons!willen!beperken.!Hij!refereert! ondertussen!aan!een!onderzoek!onder!CIO’s!waarin!ze!in!de!eerste!ronde!alle! succesfactoren!mochten!opnoemen!en!deze!in!de!tweede!ronde!vervolgens! moesten!prioriteren.!! ! Op!zijn!verzoek!leggen!we!uit!dat!we!van!hem!vooral!graag!willen!horen!wat!de!do’s! en!don’ts!van!kwantitatief!onderzoek!zijn.!Hij!geeft!aan!dat!je!altijd!moet!begrijpen! hoe!bestaande!datasets!in!elkaar!zitten.!De!interpretatie!is!hierbij!heel!belangrijk.! Verschillende!bedrijven!verzamelen!hun!data!op!een!andere!manier!en!hebben!een! andere!definitie!voor!bijvoorbeeld!de!startdatum!van!een!project.!Zolang!je!dat! maar!weet,!is!er!niets!aan!de!hand.!Laurenz!heeft!in!zijn!data2analyse!de! constatering!gedaan!dat!het!type!project!van!invloed!is!op!de!preciesheid!van!de! kosteninschattingen.!Kostenreductie!projecten!worden!veel!beter!ingeschat!dan! productontwikkelingsprojecten.!! Hij!raadt!ons!aan!om!een!aantal!(paar,!stuk!of!3)!projecten!per!bedrijf!te!nemen,! daar!de!data!van!te!verzamelen!en!middels!standaard!vragenlijsten!een!aantal! stakeholders!te!gaan!interviewen.!Daarbij!moet!je!de!voorkeur!van!elke! geïnterviewde!ook!zien!te!achterhalen.!Waar!de!een!voor!goed!een!8!geeft,!geeft!de! ander!een!7.!Laurenz!geeft!aan!dat!er!geen!dataset!beschikbaar!is!waarin!tijd,!geld! én!scope!zijn!samengebracht.!Daarom!is!het!goed!om!ook!te!vragen!welk!kenmerk! van!succesvol!dominant!was!in!een!bepaald!project.!De!rol!en!perceptie!van!een! dataleverancier!(geïnterviewde)!is!belangrijk.!In!de!wetenschap!is!nog!geen! conclusief!onderzoek!gedaan!of!het!type!project!van!invloed!is.!! !

161!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Wat!we!absoluut!moeten!doen!bij!kwantitatief!onderzoek!is!‘keep!it!stupid!simple’.! Maak!er!niet!meer!van!dan!er!is,!beoordeel!de!data!die!er!is,!ga!niet!zelf!proberen!te! verzamelen.!! Na!nog!wat!discussie!raadt!hij!ons!aan!om!in!ons!nieuwe!instrument!het!type! project!ook!mee!te!nemen!en!afhankelijk!daarvan!misschien!een!andere!prioritering! mee!te!geven!wat!echt!actie!behoeft!en!wat!minder!belangrijk!is.!! ! Tenslotte!geeft!hij!aan!dat!het!schrijven,!weggooien,!overnieuw!beginnen!en! nogmaals!schrijven!hem!ver!heeft!gebracht.!Hoe!zonde!het!ook!voelt!om!iets!op!te! schrijven!en!dan!weer!weg!te!gooien,!het!heeft!hem!erg!geholpen!om!doelbewust! en!concreet!te!worden.!! Helaas!is!de!tijd!alweer!om!en!moet!vooral!Roos!weer!verder!met!het!werk.!We! danken!Laurenz!heel!erg!voor!zijn!tijd!en!bijdrage.!Hij!heeft!nog!een!klein!verzoek! aan!ons,!dat!is!om!een!artikel!boven!water!te!krijgen!waarin!hij!geciteerd!wordt.!Dat! beloven!wij!natuurlijk!te!doen!(en!is!de!volgende!dag!aan!hem!verzonden).!

C.7!Interview!Erald!Kulk! Uitwerking!van!het!interview!met!Erald!Kulk,!tegenwoordig!beleidsmedewerker!in! het!CIO!Rijk!office.!Dit!is!een!stelsel!waarbij!Maarten!Hillenaar!de!rijks2CIO!is!en!met! alle!Ministeries!en!hun!CIO’s!het!platform!vormt.!In!2009!is!Erald!gepromoveerd!aan! de!VU,!onder!Chris!Verhoef.!Het!interview!vindt!plaats!bij!Delta!Lloyd!aan!de! Spaklerweg!in!Amsterdam!op!woensdag!28!maart!2012,!van!09.00!tot!10.00!uur.! Aanwezig!zijn!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! ! Erald!vertelt!over!zijn!proefschrift.!Daarin!zijn!twee!artikelen!verwerkt.!Het!eerste! artikel!gaat!over!de!groei!of!aanwas!van!requirements!gedurende!de!uitvoer!van! projecten.!Op!zich!is!dat!geen!slecht!gegeven.!De!manier!waarop!een!project!is! georganiseerd!en!afhankelijk!van!de!methodes!die!gebruikt!worden!kan!dit!werk!tot! op!zekere!hoogte!worden!opgevangen.!Dit!hangt!ook!af!of!er!een!bestaande! architectuur!aanwezig!is!(doelarchitectuur).! ! Het!andere!artikel!gaat!over!kosten!onder2!en!overschatting.!Hierbij!is!gebleken!dat! het!CMMI2niveau!niet!van!invloed!lijkt!als!de!IT2afdeling!een!hoger!niveau!heeft!dan! de!business.!Niet!bewezen!of!ontkracht!is!de!stelling!dat!het!wel!uitmaakt!als!beide! op!een!hoger!niveau!zijn.!Het!aantal!externen!binnen!een!project!is!wel!van!invloed.! De!leercurve!voor!het!maken!van!schattingen!is!veel!langer!bij!de!aanwezigheid!van! meer!externen.!Ook!de!omvang!van!het!team!heeft!invloed.!Hoe!groter!het!team! hoe!meer!de!overschatting!is!gebleken.!! ! Erald!heeft!in!beide!artikelen!gebruik!gemaakt!van!datasets!van!bedrijven!met! inhouse!ontwikkeling.!Het!gaat!dus!niet!om!geoutsourcete!werkzaamheden!of!de! implementatie!van!pakketten.!! !

162!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! In!het!gesprek!gebruikt!Erald!de!volgende!quote:!“als!je!het!onderzoek!naar!ICT! ontwikkeling!vergelijkt!met!de!geneeskunde,!dan!zitten!we!nog!in!de!tijd!van!de! kwakzalvers”.!Anders!gezegd,!er!is!nog!heel!veel!te!onderzoeken!en!te!vinden.!! ! Na!een!officieel!voorstelrondje!leggen!wij!ons!nieuwe!model!aan!Erald!voor.!Zijn! eerste!reactie!is!dat!het!kwantificeren!van!ons!onderzoek!het!meest!uitdagende! onderdeel!gaat!zijn.!Hij!suggereert!dat!projecten!te!groeperen!zijn!op!grootte,! aantal!externen,!verloop.!Het!goed!krijgen!van!de!datasets!zal!veel!tijd!gaan!kosten.! De!definitie!van!succes!is!heel!belangrijk!hierbij.!Hij!raadt!ons!aan!om!voor!het! perceptie2onderzoek!binnen!1!organisatie!te!blijven!qua!datasetonderzoek!en!het! onderzoek!per!organisatie!op!te!zetten.!Communicatie!en!samenwerking!is!en!blijft! overal!de!crux.!! ! Gedurende!het!gesprek!ontdekken!we!een!fout!in!het!model,!waarbij!de!relatie! tussen!de!duur!van!ontwikkeling!en!het!aantal!wijzigingen!ontbreekt.!Ook!willen!we! het!producttype!gaan!misbruiken!voor!projecttype.!! ! Om!even!voor!tien!uur!ronden!we!het!gesprek!af!en!danken!Erald!hartelijk!voor!zijn! input!en!enthousiasme.!We!mogen!hem!benaderen!in!de!loop!van!ons!onderzoek! voor!verdere!vragen.!

C.8!Interview!Marcel!Vilain! Uitwerking!van!het!interview!met!Marcel!Vilain,!programmadirecteur!Solvency!II!bij! Nationale!Nederlanden.! Het!interview!vindt!plaats!op!8!juni!2012,!van!11:25!uur!tot!12:35!uur!bij!Nationale! Nederlanden!aan!de!Prinses!Beatrixlaan!35!in!Den!Haag.!Aanwezig!zijn!Barbera! Dado!en!Roos!Dahmen.! We!beginnen!met!te!spreken!over!Het!Nieuwe!Werken!dat!nu!bij!NN!ook!zijn!beslag! krijgt.!Marcel!schakelt,!mede!dankzij!de!beperkte!tijd!die!we!hebben,!over!naar!de! Theory!of!Constraints.!Het!introductierondje!wordt!achterwege!gelaten,!alleen!de! visitekaartjes!worden!uitgewisseld.!Marcel!legt!uit!dat!Goldratt!heeft!geconcludeerd! dat!we!niet!goed!analyseren!wat!er!echt!fout!gaat!in!de!keten!maar!dat!we!in! projecten!aan!het!lappen!zijn.!We!zijn!zaken!overlappend!in!elkaar!aan!het!schuiven! zijn!zonder!het!daadwerkelijke!probleem!te!verhelpen,!bottle!necks!aan!te!pakken! of!te!managen.!Door!alle!buffertijd!tussendoor!eruit!te!halen!en!aan!het!eind!te! plakken!zie!je!ogenblikkelijk!als!er!iets!fout!gaat!en!kan!het!probleem!worden! aangepakt.!! ! De!reden!dat!de!ToC!binnen!NN!is!ingezet!is!dat!de!IT!delilvery!niet!goed!ging.!Na! een!periode!van!Shared!Servicing!met!ING!kwam!IT!weer!terug!bij!NN.!Bijna!geen! enkel!project!werd!op!tijd!geleverd,!vertrouwen!van!de!business!was!gezakt!tot!een! absoluut!minimum.!Marcel!concludeert!dat!er!begonnen!werd!met!projecten!terwijl! nog!niet!duidelijk!was!waar!behoefte!aan!was,!techneuten!en!actuarissen!zoeken! naar!de!mooiste!oplossing,!problemen!werden!niet!echt!opgelost.!Binnen!IT!voor! pensioenen!heeft!hij!vervolgens!ToC!ingezet.!Hij!vertelt!tussendoor!over!de! !

163!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! estafette!marathon!die!ze!als!team!nog!steeds!elk!jaar!lopen!waarbij!ze!een!betere! tijd!neerzetten!dan!de!opdrachtgever!(die!ook!meeloopt).!Het!traject!is!zo!intensief! geweest!dat!dit!de!groep!hecht!heeft!gemaakt.!Het!is!ook!kenmerkend!voor!de! onderlinge!hulp!die!het!team!elkaar!gaf.!De!opdrachtgever!in!dit!project!was!niet! gelukkig!met!de!keus!voor!ToC,!Marcel!had!echter!een!directie!die!hem!volledig!tot! op!het!hoogste!niveau!steunde.!De!delivery!werd!ook!beter!en!beter,!NN!gebruikt! tollgates!voor!faseovergangen!van!projecten!zodat!niet!zonder!beslissing!van! vooronderzoek!naar!realisatie!wordt!overgegaan.!Binnen!IT!worden!geen!business! cases!gemaakt,!de!business!bepaalt!en!er!is!een!pot!met!geld,!daar!moet!het!uit! betaald!worden.!Desondanks!bleef!de!klanttevredenheid!laag,!het!rendement!op!de! delivery!ging!niet!omhoog!omdat!de!verwachtingen!van!de!klant!nog!steeds!hoger! waren!dan!er!geleverd!kon!worden.! ! IT!is!bij!NN!gedecentraliseerd!naar!de!verschillende!business!units,!met!een!centrale! IT!voor!staven!en!governance.!Projecten!die!met!een!business!commitment!worden! uitgevoerd!zijn!nu!voor!90%!succesvol!(binnen!tijd!en!geld).!Marcel!kan!het!niet! helemaal!overzien!door!de!decentralisatie,!ook!is!onduidelijk!of!alle!BU’s!zich!nog! helemaal!houden!aan!de!ToC.!Uitgangspunt!van!de!ToC!is!verder!dat!mensen! kunnen!plannen,!het!management!hen!helpt!bij!het!halen!van!de!planning!en!er!een! Master!Scheduler!is.!Agile!wordt!nu!ingezet!om!nauwer!met!de!gebruiker!samen!te! werken.!De!ToC!kijkt!naar!bottle!necks!op!individueel!niveau!terwijl!Agile!op! teamniveau!kijkt.!Ook!in!het!programma!Solvency!II!heeft!Marcel!op!basis!van!de! ToC!gepland,!deel!van!de!realisatie!gebeurd!in!Scrum.!De!verbondenheid!daarvan! helpt!het!team!om!energie!te!krijgen,!Marcel!heeft!zelf!moeite!met!het!gebrek!aan! controle!op!het!resultaat!en!de!planning.!We!hebben!het!kort!nog!even!over!de! goede!kwaliteiten!van!een!professionele!Projectmanager:!uitstekend! stakeholdermanager.!Hij!heeft!zelf!een!actuaris!naast!hem!als!besturing!van!het! programma!voor!de!inhoud,!doet!zelf!‘alleen’!stakeholdermanagement!en!proces.!! ! Als!we!hem!vragen!wat!het!meest!belangrijke!is!voor!een!succesvol!project!zegt!hij:! ‘opdrachtgever’.!Hij!erkent!dat!hij!ook!compenseert!waar!een!opdrachtgever! onvoldoende!kwaliteiten!heeft,!maar!hij!zorgt!ook!dat!dit!duidelijk!is!en!dat!zijn! directie!hem!daarin!steunt.!! ! Tenslotte!raadt!hij!ons!nog!aan!om!te!kijken!naar!blue!bricks,!een!testorganisatie!die! ook!vragenlijsten!heeft!uitgezet!en!een!stuk!geschreven!heeft!over!succesvolle! projecten.!Wij!danken!hem!voor!zijn!tijd.!

C.9!Interview!Frans!den!Boer! Uitwerking!van!het!interview!met!Frans!van!den!Boer,!eigenaar!van!BIZNEZ.! Het!interview!vindt!plaats!op!26!mei!2012,!van!13:00!uur!tot!14:30!uur!bij!BIZNEZ.! Aanwezig!zijn!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! De!aanleiding!voor!het!interview!met!Frans!is!dat!Frans!opdrachtgever!en! opdrachtnemer!met!elkaar!matcht!door!o.a.!het!kleurenmodel!van!De!Caluwé!toe! te!passen.!Achteraf!bleek!dat!we!hierover!verkeerd!zijn!geïnformeerd.!! 164!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Volgens!Frans!zijn!opdrachtgevers!niet!in!staat!om!een!goed!opdrachtgever!te!zijn! omdat!het!vaak!lijnmanagers!zijn!(eigenaar!van!een!servicelijn!of!van!een! productlijn)!en!geen!veranderaars.!! Een!goede!opdrachtgever!is!volgens!Frans:! 2 wantrouwig!genoeg! 2 hoog!in!de!organisatie! 2 aware!van!zijn!opdracht! 2 bemoeit!zich!niet!met!details! 2 heeft!voldoende!macht!en!geld! 2 laat!zich!goed!adviseren! 2 wordt!badend!in!het!zweet!wakker!bij!het!idee!dat!het!niet!goed!gaat!met!het! project! Wij!geven!aan!dat!je!een!opdrachtgever!niet!altijd!kunt!uitkiezen.!Wat!kun!je!in!dit! soort!situaties!dan!het!beste!doen?!Volgens!Frans!moet!je!dan!onderzoeken!hoe!je! de!opdrachtgever!het!beste!kunt!aansturen.!Dus!hier!een!business!projectmanager! bij!zoeken!die!de!competenties!heeft!om!dit!te!doen.!Dit!kun!je!beoordelen!door! hem/haar!de!juiste!vragen!te!stellen.!Welke!vragen!dit!dan!exact!zijn!krijgen!we!niet! helemaal!op!tafel.!Dat!Frans!het!ook!wel!eens!mis!heeft!blijkt!uit!het!feit!dat!hij!op! dit!moment!bezig!is!om!een!van!zijn!Projectmanagers!te!ontslaan!omdat!zij!het!niet! waarmaakt!(niet!geschikt!is!voor!de!opdracht!die!zij!geacht!wordt!bij!de!klant!uit!te! voeren).! Frans!pleit!ervoor!om!bij!projecten!van!>!1!miljoen!Euro!2!opdrachtgevers!aan!te! stellen.!1!uitvoerende!en!1!controlerende.!! ! Frans!vindt!dat!de!projectmanagers!groep!een!aparte!afdeling!moet!zijn!(geen! onderdeel!van!IT!)!ergens!hoog!in!de!organisatie.!Zij!moeten!immers!onafhankelijk! zijn.! Projectmanagers!mogen/moeten!volgens!hem!tegendraads!zijn.!Alles!is!toegestaan! als!de!deal!maar!wordt!gehaald.!Maar!wel!met!respect!voor!mensen.!Dus!scherpe! afspraken!maken.! ! Volgens!Frans!moet!een!projectmanager!de!uitvoering!van!een!project!altijd!starten! met!het!idee:!“dit!project!gaat!fout!en!als!het!fout!gaat!dan!is!het!mijn!schuld”.!! De!fout!die!veel!bedrijven!maken,!is!dat!ze!te!veel!projecten!bij!1!projectmanager! beleggen.!Hierdoor!verliest!hij!de!focus.!Het!succes!van!een!project!is:!het!managen! op!voorspelbaarheid.! Frans!(en!zijn!bedrijf)!hebben!een!‘principle!method’!ontwikkeld!die!meer! houvast/zekerheid!geeft!om!voorspelbaarheid!te!managen.!Aan!diverse! bedrijven/klanten!hebben!zij!19!vragen!gesteld!op!strategisch!niveau.!Dit!onderzoek! loopt!op!dit!moment.!Wij!danken!Frans!voor!zijn!tijd!en!inzichten.!

C.10!Interview!Erik!Boon! Uitwerking!van!het!interview!met!Erik!Boon,!werkzaam!als!zelfstandig!Coach!en! Trainer.! !

165!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Het!interview!vindt!plaats!op!1!juni!2012,!van!16:00!uur!tot!17:30!uur!bij!Stichting! Plan!in!Amstelveen.!Aanwezig!zijn!Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen.! ! Erik!vertelt!dat!hij!drie!dagen!per!week!bij!Stichting!Plan!werkt.!Daarnaast!is!hij! vooral!teamcoach!voor!mensen!die!werkzaam!zijn!in!de!financiële!kant!van!de! organisatie.!Na!een!uitgebreide!introductie!over!en!weer!behandelt!Erik!voor!ons!de! theorie!over!gedragsstijlen!volgens!het!DISC2model!en!samenstellingen!van!teams! ten!opzichte!van!die!gedragsstijlen.!Tijdens!het!interview!behandelen!we!het!model! een!kwartslag!gedraaid!ten!opzichte!van!onderstaand!plaatje.!!

Figuur)20)DISC)model)

!

! Aan!de!hand!van!een!tiental!vragen!kan!Erik!bepalen!waar!iemand!zijn!voorkeurs! gedragsstijl!zit.!In!een!goed!werkend!team!heb!je,!in!de!ideale!situatie,!mensen!uit! alle!kwadranten!nodig.!Als!leider!van!een!team!is!het!heel!handig!om!je!bewust!te! zijn!van!een!ieder!zijn!voorkeur,!aangevuld!met!de!persoonlijke!drijfveren.!Daarmee! kun!je!gericht!leiding!geven!en!het!beste!uit!iemand!halen.!Een!gedragsverandering! bewerkstelligen!door!een!andere!stijl!te!stimuleren!is!slechts!beperkt!mogelijk.! ! Ondertussen!praten!we!over!teamsamenstellingen!waarbij!teamleden!voor!een! deel!van!hun!tijd!aan!een!bepaald!project!beschikbaar!zijn.!! !

166!!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Voor!teamdoelmatigheid!zijn!de!onderlinge!verhoudingen,!een!duidelijk!doel!en! taak2!en!rolverdelingen!noodzakelijk.!Op!onze!vraag!aan!welke!‘knoppen’!je!wel!en! niet!kunt!draaien!in!een!team!vertelt!Erik!dat!interventies!op!vooral!de!onderlinge! verhoudingen!heel!effectief!zijn.!Helemaal!als!je!naar!boven!krijgt!wat!de!motivatie! onder!het!gedrag!is.!Het!doorbreken!van!een!cirkel!tussen!teamleden!is!daarbij! essentieel.!Alhoewel!teamleden!qua!DISC!prima!met!elkaar!overweg!zouden! moeten!kunnen,!is!het!mogelijk!dat!bepaalde!persoonlijke!drijfveren!toch! allergische!reacties!oproepen.!! Op!verzoek!van!Barbera!reflecteert!Erik!op!zelfsturende!teams,!zoals!bij!Scrum.!Hij!is! daar!groot!voorstander!van!zolang!het!reflecterend!en!zelflerend!vermogen!van!het! team!ook!daadwerkelijk!gebruikt!wordt.!Doordat!teams!vaak!regelmatig!van! samenstelling!wisselen!zal!de!feedbackloop!nooit!opraken.!! ! Erik!concludeert!dat!bijna!niemand!op!de!werkvloer!op!daadwerkelijk!gedrag!wordt! aangesproken.!! Vertrouwen!geven!is!heel!belangrijk!voor!een!goed!werkklimaat.! Verantwoordelijkheid!en!draagvlak!hiervoor!creëren!is!bij!uitstek!de!taak!van!de! leider.!Het!bespreekbaar!maken!van!gedragsstijlen,!voorkeuren,!drijfveren!en! teamleden!uitnodigen!elkaar!meer!te!gaan!vertrouwen.!! Voor!ons!onderzoek!concludeert!hij!dat!gelijkwaardige!teamnormen!(of!een! gelijkwaardige!verdeling!over!de!verschillende!gedragsstijlen!volgens!DISC)!helpt!bij! het!succesvol!zijn!van!een!team.!Wij!danken!Erik!voor!zijn!tijd.!!

!

167!

! !

Bijlage!D.!Conceptuele!model! Dit!model!is!het!oorspronkelijke!model!van!Brockman,!Rawston,!Jones!en!Halstead! (2010).!Zij!hebben!een!exploratief!model!beschreven!naar!aanleiding!van!een! kwantitatief!en!kwalitatief!onderzoek!uitgevoerd!bij!acht!bedrijven!en!de!teams!die! in!die!bedrijven!werkten!aan!productontwikkeling.! ! Op!basis!van!literatuuronderzoek!en!de!resultaten!van!hun!eigen!onderzoek!zijn!de! factoren!als!volgt!gemodelleerd:! ! Teamnormen-

Organisatorische-issues:0cultuur0mate-van-formaliteit/bureaucra7e-

ProducEype-

Groepsdenken-

Externe-nieuwe-productpresta7es:WinstgevendheidMarktsucces-

Iden7teit-

Interne-nieuwe-productpresta7e:Teamlid-tevredenheid-


Cross0func7onele-issues:0integra7e0poli7ek-overwicht-van-een-afdeling-

Ondersteuning-doel-

Figuur)21)Conceptueel)model)(Brockman,)Rawlston,)Jones,)&)Halstead,)2010))

! Op!basis!van!dit!model!menen!Brockman,!Rawlston,!Jones!en!Halstead!dat!teams! die!werken!aan!productontwikkeling!baat!hebben!bij!een!mate!van! interpersoonlijke!samenhang.!We!lopen!alle!factoren!en!moderatoren!een!voor!een! langs.!Een!van!de!conclusies!uit!dit!model!is!dat!factoren!die!de!teams!stimuleren! om!een!hecht!team!te!worden,!tot!op!zekere!hoogte!een!positieve!impact!hebben! op!het!succes!van!een!nieuw!product.!Een!te!hecht!team!kan!de!innovatieve!kracht! teniet!doen.!! ! Organisatorische!issues!betreft!de!cultuur!en!mate!van!formalisatie!of!bureaucratie! binnen!een!bedrijf.!Elk!bedrijf!kent!deze!factoren,!een!team!binnen!een!bedrijf! wordt!hierdoor!automatisch!besmet.!Een!team!zal!hierbinnen!haar!eigen!normen! en!(ongeschreven)!regels!vormen.!De!cultuur!van!een!bedrijf!wordt!gedefinieerd!als! ‘het!patroon!of!gezamenlijke!waarden!en!overtuigingen!van!de!organisatie!die!een! individu!helpt!om!het!functioneren!van!het!bedrijf!te!begrijpen!en!zo!het!individu!de! normen!geeft!waarbinnen!hij!dient!te!opereren’.!Als!de!organisatie!als!cultuur!heeft! om!het!werken!en!presteren!in!teams!toe!te!juichen,!zal!een!team!dat!aan! productontwikkeling!doet!een!hechter!team!zijn!dan!in!een!bedrijf!waar!deze! cultuur!niet!bestaat.!! De!formalisatie!van!een!bedrijf!betreft!het!belang!dat!een!organisatie!hecht!aan!het! volgen!van!regels!en!procedures.!Indien!deze!hoog!is,!hebben!deze!set!van!regels!

168!!

!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! een!gunstige!invloed!op!teams.!De!teams!hoeven!voor!een!aantal!zaken!het!wiel! niet!meer!uit!te!vinden.!Te!veel!regels!zal!echter!de!innovativiteit!en!flexibiliteit!van! teams!beperken.!! ! Cross9functionele!issues!betreft!de!mate!van!integratie!en!het!politieke!overwicht! van!de!ene!afdeling!ten!opzichte!van!de!andere.!Steeds!meer!productontwikkeling! wordt!gedaan!door!teams!die!uit!medewerkers!bestaan!met!verschillende! achtergronden.!Bij!integratie!gaat!het!over!de!interactie,!samenwerking,! communicatie!en!coöperatie!van!de!verschillende!leden!van!een!team.!Afhankelijk! van!persoonlijke!kenmerken,!de!bereidwilligheid!om!naar!elkaar!te!luisteren!en!van! elkaar!te!leren!en!de!mate!waarin!elk!teamlid!in!staat!is!begrijpelijk!te! communiceren!is!de!integratie!van!een!positieve!invloed!op!de!interpersoonlijke! samenhang.!Het!politieke!overwicht!van!een!afdeling!ten!opzichte!van!de!andere! afdeling!is!ook!van!invloed.!Ten!eerste!hebben!de!verschillende!afdelingen!een! ander!woordgebruik!in!hun!dagelijkse!werk.!Als!ze!worden!samengebracht!in!een! productontwikkelingsteam,!dan!moeten!ze!aan!elkaars!woordgebruik!wennen.! Daarnaast!heeft!de!ene!afdeling!een!‘hogere’!status!binnen!het!bedrijf!dan!de! andere!‘afdeling’.!Dit!komt!door!de!zichtbaarheid!van!de!bijdrage!aan!de!winst!van! de!verschillende!afdelingen.!Deze!twee!factoren!tezamen!kunnen!voor! communicatieproblemen!zorgen!binnen!een!team!dat!bestaat!uit!medewerkers!van! verschillende!afdelingen.!Desondanks!is!het!belangrijk!om!verschillende!afdelingen! te!betrekken.!! ! Al!deze!factoren!hebben!invloed!op!de!interpersoonlijke!samenhang.!Deze!kan!op! taak2!of!op!persoonlijk!vlak!liggen.!Een!gezamenlijke!taak!kan!bijvoorbeeld!de! ontwikkeling!van!een!nieuw!product!zijn.!Samenhang!op!persoonlijk!vlak!zit!in!het! feit!dat!sommige!mensen!graag!met!elkaar!samenwerken!en!elkaar!blijven! opzoeken,!van!het!ene!naar!het!andere!project.!Waar!de!taaksamenhang!een! positief!effect!heeft!op!het!resultaat!van!de!groep,!zo!heeft!een!persoonlijk! samenhang!een!negatief!effect!groep.!Dit!komt!doordat!teamleden!elkaar!in!het! laatste!geval!minder!makkelijk!aanspreken!op!fouten!of!mindere!kwaliteit.!! ! Groepsdenken!volgt!uit!de!interpersoonlijke!samenhang.!Te!veel!groepsdenken!zal! de!dialoog!en!discussie!binnen!de!groep!onderdrukken.!Dit!heeft!een!negatieve! invloed!op!externe!nieuwe!product!prestaties.!Te!veel!groepsdenken!zorgt!dat!een! team!minder!advies!van!buiten!de!groep!vraagt,!minder!kritisch!is!op!zichzelf!en!om! de!harmonie!te!bewaren!elkaar!niet!aanspreekt.!Dit!resulteert!in!minder!goede! producten.!! ! Teamnormen!kunnen!een!moderator!zijn!tussen!de!interpersoonlijke!samenhang! en!het!groepsdenken.!Als!de!norm!is!dat!men!elkaar!aanspreekt!op!resultaten,! tijdslijnen,!open!staat!voor!discussie!en!men!het!met!elkaar!oneens!mag!zijn,!heeft! dit!een!positief!effect.!Indien!de!norm!is!dat!het!team!een!harmonieus!geheel!moet! zijn,!is!dit!negatief.!

!

169!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! Het)producttype!is!van!invloed!op!de!relatie!van!groepsdenken!naar!zowel!externe!2! als!interne!nieuwe!product!prestaties.!Als!het!over!een!innovatief!nieuw!product! gaat,!dan!is!het!effect!veel!positiever!dan!als!het!gaat!om!een!productverbetering.! Daarentegen!zal!het!project!dat!een!innovatief!product!maakt!waarvan!het! marktsucces!onzeker!is!eerder!afgebroken!worden!dan!een!project!dat!een! productverbetering!doorvoert.!Van!deze!laatste!is!het!marktpotentieel!met!meer! zekerheid!te!voorspellen.!! ! De!identiteit!van!een!team!is!een!resultante!van!een!goede!interpersoonlijke! samenhang!en!heeft!een!positief!effect!op!zowel!de!externe!als!interne!nieuwe! product!prestaties.!Teamleden!die!zich!ook!identificeren!met!hun!projectteam!en! niet!alleen!met!hun!functionele!team,!dragen!extra!bij!aan!het!resultaat!in!plaats! van!‘gewoon!hun!werk!te!doen’.!Een!sterke!teamidentiteit!zal!de!teamleden! uitdagen!om!buiten!hun!eigen!taak!te!kijken!en!het!resultaat!van!de!groep!te! beoordelen!en!te!ondersteunen.!! ! De!moderator!Ondersteuning!doel!heeft!een!positief!effect!op!de!relatie!tussen! interpersoonlijke!samenhang!en!identiteit,!als!duidelijk!is!wat!het!doel!is.!Als!dit! diffuus!is,!is!het!effect!negatief.!! Een!teamlid!zal!tevreden!zijn!indien!hij!zich!kan!identificeren!aan!een!team!en!het! team!een!positief!resultaat!heeft!gehaald.!! ! Onder!externe!nieuwe!product!prestaties)zijn!de!korte!termijn!winst!en!succes!op! de!markt!geschaard.!De!interne!nieuwe!product!prestaties!betreft!de!tevredenheid! van!het!teamlid.!! ! De!onderzoeksbasis!van!Brockman,!Rawlston,!Jones!en!Halstead!is!relatief!smal.! Desondanks!geven!ze!aan!dat!een!gebrek!aan!teamnormen,!slecht!leiderschap,! bureaucratische!processen!en!een!lage!betrokkenheid!negatieve!effecten!hebben! op!productontwikkeling.!Teams!met!een!grote!interpersoonlijke!samenhang,! gestoeld!op!een!cultuur!en!een!evenwichtige!machtsbalans!tussen!de! afgevaardigden!van!verschillende!afdelingen,!die!een!teamidentiteit!ontwikkelen!en! een!positief!groepsdenken!hebben,!zullen!succesvoller!zijn.!Een!groepsdenken!dat! zijn!basis!heeft!in!teamnormen!dat!men!respectvol!maar!open!met!elkaar! communiceert!op!basis!van!wederzijds!vertrouwen!kan!daar!mee!positief!worden! gestimuleerd!door!bijvoorbeeld!een!teamleider.!Het!cultiveren!van!de!identiteit!van! een!team!is!ook!een!middel!van!de!teamleider!om!het!succes!van!nieuwe! productontwikkeling!te!stimuleren.! ! ! !

170!!

! !

Bijlage!E.!Checks!&!Balances! Hoe!gebruikt!een!opdrachtgever!zijn!eigen!kennis!en!ervaring!om!effectief!invulling! te!geven!aan!zijn!rol!met!een!minimum!aan!tijd!en!zonder!zich!in!de!inhoud!te! verdiepen?! Een!speciaal!voor!dit!doel,!door!Wortmann!en!Kremer,!ontwikkeld!model!dat! gebaseerd!is!op!het!principe!van!‘Checks!&!Balances’!kan!hem!hierbij!helpen.!De! achtergrond!van!het!‘Checks!&!Balances‘!model!bestaat!uit!het!model!van!de!Trias! Politica.! ! In!het!model!van!‘Checks!&!Balances’!worden!drie!partijen!gebruikt!die!de! gebruikers,!de!specialisten!van!de!opdrachtnemer!en!het!management! vertegenwoordigen.!De!laatste!partij!uiteraard!in!zijn!rol!van!opdrachtgever.!Als! voorbeeld!wordt!hier!gebruikt!de!processtap!van!het!opstellen!van!de!business! case.!

Figuur)22)Checks)&)Balances)(© Wortmann,)&)Kremer,)2011))

!

! In!de!doelstelling!van!een!organisatie!wordt!in!feite!vastgelegd!wat!een!organisatie! wil.!Deze!behoefte!(of!noodzaak)!wordt,!onder!leiding!van!een!eigen! projectmanager,!door!de!eigen!medewerkers!verder!uitgewerkt!in!specifieke!eisen! en!wensen.!Op!enig!moment!zal!hierbij!gebruik!gemaakt!worden!van!de!kennis!en! kunde!van!specialisten.!Dit!kan!zijn!de!eigen!ICT!afdeling,!maar!ook!een!externe! dienstverlener.!Op!dit!niveau!vindt!in!zekere!zin!een!confrontatie!plaats!tussen!het! pakket!aan!eisen!en!wensen!en!wat!de!techniek!eventueel!kan!bieden!om!dit!te! realiseren.!Het!gaat!dan!primair!om!de!functionele!eisen.!Door!deze!confrontatie!zal! blijken!welke!mogelijkheden!er!zijn.!Deze!worden!gedefinieerd!als!een!aantal! mogelijke!scenario’s!of!oplossingen.!De!rol!van!de!opdrachtgever!is!op!deze!manier! beperkt!tot!degene!die!het!proces!bewaakt!en!de!voorwaarden!stelt.!Dit!laatste! heeft!dan!vooral!te!maken!met!de!impact!die!de!oplossingen!of!scenario’s!hebben!

!

171!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! op!de!organisatie.!Het!gaat!dan!om!het!definiëren!en!het!beoordelen!van!niet2 functionele!eisen!en!criteria!(de!zogenaamde!‘ilities’),!maar!ook!om!de! omgevingsfactoren!die!van!invloed!zijn!op!de!scenario’s.!Het!gaat!bijvoorbeeld!om! de!beschikbaarheid!en!de!doelmatigheid.!Maar!ook!om!eisen!op!het!gebied!van!de! schaalbaarheid,!de!betrouwbaarheid!en!de!haalbaarheid.!! ! De!uitkomsten!van!de!beoordeling!van!de!niet2functionele!eisen!en!criteria!van!elk! scenario!zijn!bepalend!voor!de!besluitvorming.!Belangrijk!is!te!weten!wie!de!spelers! zijn!die!het!project!positief!of!negatief!kunnen!beïnvloeden!en!welke!acties! vervolgens!nodig!blijken.!! Tussen!de!mogelijke!scenario’s!kan!vervolgens!een!afweging!worden!gemaakt!door! de!belangrijkste!stakeholders:!dit!kan!een!keuze!zijn!maar!ook!een!bijstelling!van! wat!een!organisatie!wil.!In!het!laatste!geval!begint!een!volgende!ronde.!De! opdrachtgever!heeft!in!dit!proces!een!centrale!rol!maar!is!minimaal!betrokken!bij! de!inhoud.!Op!enig!moment!zal!voor!een!bepaald!scenario!worden!gekozen.!Dit! scenario!vormt!de!basis!voor!de!business!case!en!daarmee!voor!de!goedkeuring!van! het!project.!Maar!het!gekozen!scenario!vormt!ook!de!basis!voor!een!goede! regievoering!door!de!opdrachtgever!richting!overige!stakeholders.!De!rol!van! opdrachtgever!is!zo!beperkt!tot!degene!die!het!proces!bewaakt!en!de!voorwaarden! stelt.! ! Het!principe!van!‘Checks!&!Balances’!biedt!de!opdrachtgever!een!uitstekend!middel! om!een!centrale!rol!te!spelen!met!een!minimum!aan!tijd!en!kennis.!! ! ) ! !

172!!

! !

Bijlage!F.!Balogun!en!Hope!Hailey! Balogun!en!Hope!Hailey!(2008)!beschrijven!vier!typen!van!verandering:! Evolution:!langzaam!veranderproces,!neemt!meerdere!jaren!in!beslag,!weinig! consequenties!voor!de!individuele!medewerker!op!de!korte!termijn.! Revolution:!big!bang,!geforceerde!verandering!op!de!korte!termijn!meestal! vanwege!verandering!in!de!competitieve!omgeving.!Vaak!ook!met!personele! gevolgen.! Adaptation:!veranderproces!waarbij!niet!de!gehele!organisatie!op!de!schop!gaat! maar!het!proces!meer!in!lijn!te!brengen!van!bestaande!procedures.!Implementatie! in!kleine!stappen.! Reconstruction:!het!in!lijn!brengen!van!bestaande!procedures!eventueel!aangevuld! met!nieuwe!procedures.!Gericht!op!de!korte!termijn!en!vaak!geforceerd.! !

Figuur)23)Kaleidoscoop)(Balogun,)&)Hope)Hailey,)2008))

!

! De!snelheid!van!het!veranderproces!is!afhankelijk!van!de!implementatie!van!het! veranderproces.!Kiest!de!organisatie!voor!een!‘big!bang’!of!voor!een!langer!traject! om!de!veranderdoelstelling!te!implementeren.!De!keuze!voor!het!hoe!

!

173!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! (projectmens)!is!sterk!afhankelijk!van!de!aard!van!de!verandering!(projecttechniek)! en!de!cultuur!van!de!organisatie.!Na!de!bepaling!van!de!organisatiekleur!kan!met! behulp!van!de!kaleidoscope!onderzocht!worden!wat!wel!en!wat!niet!kan!binnen!de! organisatie.!Door!het!model!door!te!lopen!ontdekt!men!welke!manier!van! veranderen!het!beste!resultaat!kan!generen!binnen!de!organisatie.!De!buitenste! ring!van!de!kaleidoscope!staat!voor!de!strategisch!organisatorische!context!(in! termen!van!De!Caluwé:!de!kleur!van!de!organisatie).!De!middelste!ring!is!opgedeeld! in!acht!deelgebieden.!Deze!deelgebieden!hebben!allen!een!relatie!met!de!cultuur,! aanwezige!competenties!en!de!huidige!situatie!waarin!de!organisatie!verkeert.!Als! alle!deelgebieden!zijn!uitgewerkt!kan!het!ontwerp!van!het!veranderproces!gemaakt! worden!zoals!in!het!midden!van!de!kaleidoscope!is!beschreven.!Keuzes!moeten! worden!gemaakt!met!betrekking!tot!het!veranderpad,!startpunt!van!de! verandering,!managementstijl,!manier!van!interveniëren!(technisch,!politiek,! cultureel,!persoonlijk)!en!meest!belangrijk:!wie!gaat!het!proces!leiden?!(In!deze! thesis!is!dit!de!opdrachtgever!en!de!projectmanager).!

174!!

! !

Bijlage!G.!Veranderingen!met!De!Caluwé!en!Vermaak! De!Caluwé!en!Vermaak!verdelen!mensen!in!groepen.!Zij!onderkennen!5!manieren! waarop!mensen!denken!over!veranderingen:! ! Bij!geeldrukdenkers!wordt!verondersteld!dat!mensen!pas!zullen!veranderen!als!je! rekening!houdt!met!hun!eigen!belang!of!als!je!ze!tot!bepaalde!opvattingen!kunt! verleiden!of!dwingen.! Het!bijeenbrengen!van!meningen!of!standpunten!en!het!vormen!van!coalities!of! machtsblokken!zijn!favoriete!manieren!van!doen!in!dit!soort!veranderingstrajecten.! Deze!manier!past!heel!sterk!in!ICT2projecten!waar!complexe!doelen!of!effecten! moeten!worden!gesteld!of!bereikt!en!waarbij!meerdere!personen!of!partijen!zijn! betrokken.!Geeldrukdenkers!passen!goed!in!een!project!waarbij!de!interactieve! benadering!als!projectaanpak!wordt!toegepast.! ! Bij!blauwdrukdenkers!wordt!verondersteld!dat!mensen!of!dingen!zullen! veranderen!als!je!van!tevoren!een!duidelijk!gespecificeerd!resultaat!vastlegt,!alle! stappen!minutieus!plant!en!zowel!het!resultaat!als!de!weg!ernaartoe!goed!beheerst.! De!projectaanpak!is!een!uitingsvorm!van!deze!manier!van!denken.!Voor!ICT2 projecten!waarbij!resultaat!en!weg!goed!zijn!te!omschrijven!en!te!voorspellen!is!dit! een!favoriete!aanpak.!Blauwdrukdenkers!passen!goed!in!een!project!dat!als! resultaat!heeft!het!implementeren!van!nieuwe!wet2!en!regelgeving!en!waarbij!de! directe!benadering!als!projectaanpak!is!toegepast.!! ! Bij!rooddrukdenkers!wordt!ervan!uitgegaan!dat!mensen!en!organisaties!zullen! veranderen!als!je!de!juiste!HRM2instrumenten!inzet!en!je!deze!op!een!goede!manier! gebruikt.!Mensen!veranderen,!met!andere!woorden,!als!je!ze!beloont!(door!salaris,! promotie,!bonus,!goede!beoordeling)!of!‘straft’!(door!demotie,!slechte! beoordeling).! ! Bij!groendrukdenkers!liggen!veranderen!en!leren!als!begrippen!dicht!tegen!elkaar! aan.!Mensen!veranderen!als!ze!gemotiveerd!zijn!om!te!leren,!als!ze!in!leersituaties! worden!gebracht!en!als!hen!effectieve!middelen!worden!aangereikt!om!de!andere! manier!van!doen!te!leren.! Groendrukdenkers!passen!goed!in!een!ICT2project!met!een!ontwikkelingsgerichte! benadering!als!projectaanpak!waarbij!de!exacte!oplossing!nog!niet!bekend!is.!! ! Bij!witdrukdenkers!is!het!beeld!dat!alles!(autonoom,!als!vanzelf)!in!verandering!is.! Panta!rhei:!alles!stroomt.!Waar!energie!zit,!veranderen!er!dingen.!Complexiteit! wordt!als!verrijkend,!niet!als!verstorend,!opgevat.!Beïnvloeden!van!de!dynamiek!is! een!favoriete!aanpak.!Het!gaat!meer!om!verandering!mogelijk!maken,!te!zoeken! naar!de!kiemen!voor!vernieuwing!en!creativiteit,!dan!om!te!sturen!of!te!richten.! Zingeving!is!sturend.! ! ! !

!

175!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! ! 8

Tabel)23)Veronderstellingen)De)Caluwé )

!

Dingen/mensen)zullen)veranderen,)als)je)…!

Geeldruk!

2!belangen!bij!elkaar!kunt!brengen! 2!ze!kunt!dwingen!tot!het!innemen!van!(bepaalde)! standpunten/meningen! 2!win2win!situaties!kunt!creëren/coalities!vormen! 2!de!voordelen!kunt!laten!zien!van!bepaalde!opvattingen!(macht,! status,!invloed)! 2!de!neuzen!kunt!richten!

2!van!tevoren!een!duidelijk!resultaat/doel!formuleert! 2!een!goed!stappenplan!maakt!van!A!naar!B! Blauwdruk! 2!de!stappen!goed!monitort!en!op!basis!daarvan!bijstuurt! 2!alles!zoveel!mogelijk!stabiel!houdt!en!beheerst! 2!de!complexiteit!zoveel!mogelijk!reduceert! 2!mensen!op!de!juiste!manier!prikkelt,!bijvoorbeeld!door!straf2!of! lokmiddelen! 2!het!voor!mensen!aangenaam!maakt! Rooddruk! 2!geavanceerde!HRM2instrumenten!inzet!voor!belonen,!motiveren,! promoveren,!status! 2!mensen!iets!teruggeeft!voor!wat!zij!jou!geven! 2!ze!bewust!maakt!van!nieuwe!zienswijzen/eigen!tekortkomingen! (bewust!onbekwaam)! Groendruk! 2!ze!kunt!motiveren!om!nieuwe!dingen!te!zien/te!leren/te!kunnen! 2!geschikte!gezamenlijke!leersituaties!kunt!creëren! 2!uitgaat!van!de!wil!en!wens!en!de!‘natuurlijke!weg’!van!de!mens!zelf! 2!betekenis!toevoegt! 2!de!eigen!energie!van!mensen!de!ruimte!biedt! Witdruk! 2!dynamiek/complexiteit!wilt!zien!en!kunt!duiden! 2!eventuele!blokkades!wegneemt!en!conflicten!optimaliseert! 2!symbolen!en!rituelen!gebruikt! ! !

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 8

!http://www.managementsite.nl/350/verandermanagement/veranderen2vijf2kleuren.html!

176!!

! !

Bijlage!H.!Volledig!overzicht!van!alle!kenmerken!uit!het! literatuuronderzoek! ! ) Wat)zijn)de)belangrijkste)kenmerken)van)een)succesvol)ICTaproject?) ) ! Uit!het!literatuuronderzoek!blijkt!dat!de!kenmerken!van!een!succesvol!ICT2project! de!volgende!zijn:!

Projecttechniek) Kenmerken)

Projectsucces) Kenmerken)

Tabel)24)Overzicht)gevonden)kenmerken)in)literatuur)

!

S1. de!doelstelling!van!een!ICT2project!een!duidelijke!relatie!heeft!met!de! strategische!doelen!van!de!organisatie,!dan!is!de!kans!op!succes!hoger! dan!als!deze!relatie!minder!duidelijk!is! S2. een!project!moet!binnen!een!bepaalde!tijd!worden!afgerond,!anders! wordt!de!succesbeleving!lager.!Afhankelijk!van!de!hoeveelheid!tijd!die! nodig!is!voor!een!project,!moet!er!tussentijds!een!meetbaar!zichtbaar! resultaat!worden!opgeleverd! S3. het!resultaat!op!moment!van!implementatie!voldoet!aan!de! verwachtingen! S4. dit!kan!afwijken!qua!specificaties!ten!opzichte!van!de!oorspronkelijke! specificaties! S5. het!project!conform!afgesproken!tijdslijnen!en!budget!is!opgeleverd! S6. het!project!een!positieve!business!case!heeft!en!haalt! S7. de!verwachtingen!van!vooral!de!opdrachtgever!worden!ingevuld! S8. het!proces!om!te!komen!tot!het!resultaat!meeweegt!in!de!beoordeling! van!de!projectmanager! S9. het!resultaat!van!het!project!beheerbaar!is! S10. het!resultaat!van!het!project!een!meetbaar!onderwerp!is! ! T1. het!hebben!van!een!doelarchitectuur!helpt!de!voorspelbaarheid!van! een!project!te!vergroten,!waardoor!de!kans!op!succes!groter!is! T2. een!projectmanager!met!effectieve!leiderschap!de!kans!op!een! succesvol!ICT2project!vergroot! T3. de!doorlooptijd!die!nodig!is!om!het!projectdoel!te!verwezenlijken,!is! van!invloed!op!de!kans!op!succes.!Des!te!langer!de!doorlooptijd,!des!de! groter!de!kans!is!op!wijzigingen!in!de!oorspronkelijke!scope,!des!te! lager!de!kans!op!succes!is!omdat!door!het!blijven!toevoegen!van!eisen! en!wensen!de!kans!op!een!succesvol!project!wordt!verkleind! T4. de!organisatie!die!het!belang!van!ICT!begrijpt!en!ICT!gebruikt!als!een! middel!voor!continue!verbetering,!zal!een!betere!waardeketen!hebben! T5. het!met!nieuwe!ICT!mogelijk!is!om!gebruikersvriendelijkere!systemen! op!te!leveren!dan!met!oude!ICT.!Dit!beïnvloedt!de!succesbeleving!van! de!eindgebruikers!in!positieve!zin! T6. afhankelijk!van!het!projectdoel,!de!juiste!projectaanpak!gekozen!moet! 177!

Projectomgeving) Kenmerken)

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! !

178!!

worden! T7. bij!elke!projectaanpak!een!ander!type!regie!(door!opdrachtgever!en! opdrachtnemer)!hoort! T8. het!verband!tussen!bepaalde!omgevingsvariabelen!en!projectaanpak! minder!sterk!aanwezig!is!dan!wij!in!eerste!instantie!dachten!(zie! hypothese)! T9. bij!de!verdere!uitwerking!van!de!gekozen!projectaanpak!en!de! uitvoering!rekening!moet!worden!gehouden!met!de! omgevingsvariabelen!! T10. de!ene!combinatie!van!projectaanpak!en!ontwikkelmethodiek!heeft! een!grotere!kans!op!een!succesvol!ICT2project!dan!de!andere! combinatie! T11. de!projectaanpak!invloed!heeft!op!de!kans!op!succes!van!een!ICT2 project! T12. projecten!succesvoller!worden!beleefd!als!ze!beter!ingeschat!zijn,!de! kwaliteit!van!de!inschatting!is!afhankelijk!van!de!inschatters!en!hun! bekendheid!met!hun!eigen!vooringenomenheid! ! O1. de!cultuur!van!de!organisatie!invloed!heeft!op!het!succes!van!het!ICT2 project.!Door!het!kiezen!van!een!projectaanpak!die!past!bij!de!cultuur! van!de!organisatie,!kan!het!succes!positief!worden!beïnvloed.!Er!zijn! tools!beschikbaar!die!kunnen!helpen!om!de!juiste!keuze!te!maken! O2. het!zelfbeeld!van!de!projectmanager,!de!projectaanpak!die!hij! prefereert!beïnvloedt! O3. bij!de!ontwikkeling!betrokken!gebruikers!tevredener!zijn!over!het! resultaat! O4. ontwikkeling!door!co2creatie!door!zowel!de!gebruikers!als!de! ontwikkelaars!wordt!gewaardeerd! O5. gebruikers!niet!meer!dan!15!tot!20%!van!de!totale!projecturen!dienen! te!worden!ingezet,!meer!inzet!leidt!niet!tot!hogere!tevredenheid! O6. de!gebruikersinzet!bij!ICT2projecten!voor!nieuwe!producten!relatief! lager!moet!zijn!dan!bij!ICT!projecten!die!bestaande!producten! ondersteunen! O7. ICT!awareness!in!de!top!van!de!organisatie!de!kans!op!een!succesvol! ICT2project!verhoogd! O8. de!rol!die!ICT!speelt!in!de!organisatie!van!invloed!is!op!het!succes!van! het!ICT2project.!Als!deze!rol!van!strategisch!belang!is!en!ICT!wordt! gezien!als!iets!waarmee!‘competitive!advantage’!kan!worden!behaald,! dan!wordt!verwacht!dat!het!ICT2project!flexibel!en!snel!het!gewenste! resultaat!kan!opleveren.!Er!wordt!bij!wijze!van!spreken!verwacht!dat! gaandeweg!het!ICT2project!veel!wijzingen!kunnen!worden! doorgevoerd!maar!dat!de!einddatum!van!het!ICT2project!ongewijzigd! blijft! O9. de!rol!die!ICT!speelt!in!de!organisatie!de!keuze!voor!een!projectaanpak!

Projectteam) Kenmerken)

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! !

!

bepaalt! O10. beheer2!en!businessafdeling!nauw!dienen!samen!te!werken,!binnen! en!buiten!ICT2projecten! O11. de!mate!van!politieke!dominantie!van!de!projectmanager,! gebruikersafdelingen!en!beheer!van!invloed!zijn!op!de!kans!op!een! succesvol!ICT2project! ! M1. teamnormen!ontwikkeld!moeten!worden,!dit!heeft!tijd!nodig! M2. de!kans!op!een!succesvol!resultaat!het!grootst!is,!als!het!team!zich!in! de! performing! fase! bevindt.! Ditzelfde! geldt! wat! ons! betreft! voor! ICT2 projecten.! Ook! daar! moeten! teams! de! tijd! krijgen! om! in! deze! fase! te! komen! M3. een!team!dat!wordt!samengesteld!om!gedurende!een!bepaalde! periode!te!werken!aan!het!realiseren!van!het!projectresultaat,!met! zorg!zal!moeten!worden!samengesteld.!Hier!zijn!diverse!HRM!tools! voor!beschikbaar! M4. diversiteit!in!teams!maakt!de!kans!op!een!succesvol!ICT2project!hoger! mits!aan!de!volgende!voorwaarden!is!voldaan:! a. er!moet!sprake!zijn!van!een!intercultureel!teamklimaat! b. de!juiste!leiderschapsstijl!wordt!toegepast!(visionair!leiderschap)! M5. de!belangrijkste!eigenschappen!van!een!succesvol!projectteam!zijn:! a. een!projectteam!dat!zich!in!de!performing!fase!bevindt! b. een!projectteam!dat!voldoende!diversiteit!heeft! c. een!projectteam!dat!bestaat!uit!medewerkers!met!verschillende!‘De! Caluwé!kleuren’! d. een!projectteam!waarin!alle!teamrollen!(Belbin)!aanwezig!zijn! e. een!projectmanager!die!een!klik!heeft!met!de!opdrachtgever! f. een!projectmanager!die!oog!heeft!voor!structuur!en!planning!maar! ook!goed!kan!opereren!op!het!gebied!van!relaties,!beïnvloeding!en! macht! M6. een!projectmanager!die!minimaal!beschikt!over!de!basiscompetenties! die!passen!bij!elk!type!project!(in!ons!model!de!projecttechniek)!maar! daarnaast!beschikt!over!competenties!die!specifiek!voor!een!bepaald! type!project!gelden.!

179!

! !

Bijlage!I.!Volledig!overzicht!van!alle!interventies! In!het!literatuuronderzoek!hebben!we!de!volgende!subvraag!gesteld:! ! ! !

Welke)interventies)hebben)een)positief)effect)op)de)kans)op)een)succes?)

! Op!basis!van!het!literatuuronderzoek!is!geconcludeerd!dat!de!volgende!interventies! bijdragen!aan!een!hogere!kans!op!een!succesvol!ICT2project:! !

Projectomgeving) Interventies)

Projecttechniek) Interventies)

Projectsucces) Interventie)

Tabel)25)Overzicht)gevonden)interventies)in)literatuur)

180!!

A. communiceer!aan!alle!stakeholders!zo!duidelijk!mogelijk!wat!de!relatie! is!met!de!strategische!doelen!van!de!organisatie.!Met!name!als!de! relatie!indirect!is!(bijv.!implementatie!van!wet2!en!regelgeving),!is!dit! juist!van!belang!om!het!team!gemotiveerd!te!houden! ! ! B. zorg!voor!een!goede!interactie!tussen!de!architect!en!het!projectteam! gedurende!de!uitvoering!van!het!project,!ook!al!is!er!een! doelarchitectuur!aanwezig! C. gebruik!het!model!van!Kulk!(2009)!om!te!berekenen!hoeveel! wijzigingen!het!ICT2project!kan!verwerken! D. gebruik!het!model!van!Van!der!Zee!om!te!bepalen!welke!projectaanpak! het!beste!past!bij!de!doelstelling!van!het!project! E. gebruik!het!model!van!Reitsma,!Jansen,!Van!der!Werf!en!Steenhoven! om!te!bepalen!wat!voor!soort!regie!het!beste!past!bij!het!ICT!project! dat!uitgevoerd!gaat!worden! F. om!de!kwaliteit!van!de!schattingen!(tijd,!geld)!van!een!project!te! verhogen,!zijn!de!volgende!interventies!mogelijk:! a. gebruik!de!EQF!methode!om!de!kwaliteit!van!de!inschattingen!te! bepalen! b. relateer!de!EQF!aan!de!opstellers! G. gebruik!de!referentiekegel!van!Boehm!om!een!schatting!(tijd,!geld)!van! het!project!te!maken!zonder!vooringenomenheid!van!de!schatter! H. kies!voor!een!ontwikkelmethodiek!die!past!bij!de!projectaanpak!en!zie! de!ontwikkelmethodiek!niet!als!een!doel!op!zich! ! I. slecht!opdrachtgeverschap!kan!deels!worden!gecompenseerd!door! bepaalde!keuzes!te!maken!op!het!gebied!van!projectaanpak!en!de! projectmanager! J. het!checks!&!balances!model!van!Wortmann!&!Kremer!(2010)!helpen! een!opdrachtgever!om!zijn!rol!effectief!en!efficiënt!uit!te!voeren! K. de!leidinggevende!van!de!opdrachtgever!kan!de!signalen!van!Kremer! (2011)!gebruiken!om!te!bepalen!of!de!opdrachtgever!zijn!rol!goed!

!!!!!!!!!!Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! !

L. M. N. O. P.

Q. R. S. T. U. V. W.

X. Y. Z. !

!

uitvoert.!Indien!dit!niet!het!geval!is,!dan!zal!hij!dit!bespreekbaar!moeten! maken!met!de!opdrachtgever! goed!opdrachtgeverschap!kost!veel!tijd!van!een!opdrachtgever.!Hij!kan! besluiten!om!een!aantal!taken!te!delegeren.!Randvoorwaarde!is!dat!er! vertrouwen!is!tussen!de!opdrachtgever!en!de!gedelegeerde(n)! kies!de!projectaanpak!afhankelijk!van!de!rol!die!ICT!speelt!in!de! organisatie! houd!rekening!met!het!type!project!bij!het!bepalen!van!de!mate!van! gebruikersparticipatie! gebruik!de!‘Gaming’!om!meer!begrip!te!krijgen!tussen!de! beheerafdeling!en!het!ICT2project! bij!de!keuze!van!projectmanager!moet!rekening!worden!gehouden!met! het!mensbeeld!van!de!projectmanager.!Immers,!de!doelstelling!is! bepalend!voor!de!keuze!van!de!projectaanpak!en!niet!de! projectmanager! gebruik!de!kaleidoscoop!van!Balogun!en!Hope!Hailey!voor!het!bepalen! van!de!competenties!die!nodig!zijn!van!de!opdrachtgever!en!de! projectmanager! gebruik!de!kaleidoscoop!van!Balogun!en!Hope!Hailey!voor!het!bepalen! van!de!projectaanpak! zorg!voor!een!goede!samenwerking!tussen!de!businessafdeling!en!haar! beheerafdeling! zorg!voor!een!coördinatiemechanisme!tussen!de!beheerafdeling!en!het! ICT2project,!dat!gebaseerd!is!op!standaardisatie/output! stimuleer!wederzijdse!drijfveren!(van!beheerafdeling!en!ICT2project),! bijvoorbeeld!door!een!bonussysteem!(gezamenlijke!target)! indien!de!ICT!awareness!in!de!organisatie!laag!is,!kies!dan!voor!het! werken!met!multidisciplinaire!teams! indien!de!ICT!awareness!in!de!organisatie!laag!is,!zorg!er!dan!voor!dat! medewerkers!uit!het!ontwikkelteam!een!begrippenkader!aangereikt! krijgen!zodat!zij!een!betere!aansluiting!krijgen!met!de!business!en!zich! kunnen!verplaatsen!in!de!wereld!van!de!business! indien!de!ICT!awareness!in!de!organisatie!laag!is,!zorg!er!dan!voor!dat! het!projectteam!en!de!business!mensen,!fysiek!bij!elkaar!zitten! (interventie!uit!Poels,!2006)! indien!de!ICT!awareness!in!de!organisatie!laag!is,!probeer!dan!d.m.v.! gaming!meer!begrip!te!krijgen!tussen!het!projectteam!en!de!business! mensen!(interventie!uit!Poels,!2006)! compenseer!onvoldoende!gebruikersbetrokkenheid!door!een! projectaanpak!te!kiezen!die!gebruikersbetrokkenheid!stimuleert,! bijvoorbeeld!door!verleiding!en!een!diffuse!aanpak!

181!

Projectteam) Interventies)

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICT2projecten,!bijlagen! !

182!!

AA. als!er!niet!voldoende!tijd!is!om!teamnormen!te!ontwikkelen!(het!team! in!de!performing!fase!te!laten!komen),!laat!het!ICT!project!dan! uitvoeren!door!een!team!dat!al!langere!tijd!met!elkaar!samenwerkt! BB. gebruik!het!model!van!De!Caluwé!en!Vermaak!om!te!bepalen!welke! vorm!van!project!communicatie!het!meest!geschikt!is!in!een!bepaalde! situatie! CC. gebruik!tools!om!het!voor!het!ICT!project!meest!geschikte!team!samen! te!stellen:! a. Belbin!om!ervoor!te!zorgen!dat!alle!rollen!aanwezig!zijn! b. de!kleurenwaaier!van!De!Caluwé!om!ervoor!te!zorgen!dat! medewerkers!met!verschillende!‘kleuren’!in!het!team!aanwezig! zijn! c. het!psychologisch!contract!om!er!zeker!van!te!zijn!dat!de! verwachtingen!van!het!potentiële!teamlid,!passen!bij!de! verwachtingen!van!het!project! DD.als!er!geen!‘klik’!is!tussen!de!opdrachtgever!en!de!projectmanager,! vervang!dan!de!projectmanager!(ervan!uitgaande!dat!het!vervangen! van!de!opdrachtgever!geen!optie!is,!zie!verder!psychologisch!contract)! EE. match!de!projectmanager!(aanwezige!competenties)!bij!het!type! project!dat!uitgevoerd!moet!worden.!

! !

Bijlage!J.!Hoofdhypotheses!en!deelhypotheses! ! De!hoofdhypotheses!en!deelhypotheses!verhouden!zich!op!de!volgende!manier!ten! opzichte!van!elkaar:! ! Tabel)26)Hoofdhypotheses)en)bijbehorende)deelhypotheses)

Hypothese) PS!a! PS!b! PT1!a! PT1!b! PT2!a! PO!a! PO!b! PO!c! PO!d! PM1!a! PM1!b! PM1!c! PM2!a! PM2!b! PM3!a! PM3!b! PM3!c!

!

deelhypothese)exploratief)onderzoek) xxiii,!xxi! v,!xxiv,!xii! xiii! vi,!xiv,!xv,!xxv! i,!xxii! xviii! viii! ! ix! vii,!x,!xi,!! xxvi! xxvii! iv,!xvi,!xix! xvii! ii,!xx! xiv,!vi,!xv! xxii!

183!

O11:!de!mate!van!politieke!dominantie!van!de! projectmanager,!gebruikersafdelingen!en!beheer! van!invloed!zijn!op!de!kans!op!een!succesvol!ICTB project! ! ! O7:!ICT!awareness!in!de!top!van!de!organisatie!de! kans!op!een!succesvol!ICTBproject!verhoogd! O8.!de!rol!die!ICT!speelt!in!de!organisatie!van! invloed!is!op!het!succes!van!het!ICTBproject.!Als! deze!rol!van!strategisch!belang!is!en!ICT!wordt! gezien!als!iets!waarmee!competitive!advantage!kan! worden!behaald,!dan!wordt!verwacht!dat!het!ICTB project!flexibel!en!snel!het!gewenste!resultaat!kan! opleveren.!Er!wordt!bij!wijze!van!spreken!verwacht! dat!gaandeweg!het!ICTBproject!veel!wijzingen! kunnen!worden!doorgevoerd!maar!dat!de! einddatum!van!het!ICTBproject!ongewijzigd!blijft! T4:!De!organisatie!die!het!belang!van!ICT!begrijpt! en!ICT!gebruikt!als!een!middel!voor!continue! verbetering,!zal!een!betere!waardeketen!hebben! O10.!beheerB!en!businessafdeling!nauw!dienen!

PO! Een!aantal! omgevingsvariabelen!zoals! politieke!dominantie!van!de! gebruikersorganisatie!en!de! mate!waarin!eindgebruikers! (klant)!participeren!in!het! ICTBproject! a. Als!ICT!van!strategisch! belang!wordt!gezien!binnen! de!organisatie!zal!er!een! volwassen!dialoog!ontstaan! tussen!wat!de!gebruikers! willen!en!ICT!kan!leveren! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 184!

Conclusie&vanuit&literatuur& (zie&nummering&aldaar)&

Hypothese&

Tabel&27&Confrontatie&hypotheses,&literatuur&en&exploratief&onderzoek&

& & & & & xviii:&niet&aangetoond,&xiib:& aangetoond& Respondenten!hebben!geen! hogere!of!lagere! identiteitsbeleving!als!ICT!beter!of! slechter!is!ingebed!in!de! organisatie.!Indien!respondenten! er!direct!naar!worden!gevraagd! vinden!ze!het!wel!belangrijk.& & & & & & & & &

Uit&exploratief&onderzoek& Verwachte&uitkomst&met&uitslag&

Bijlage(K.(Overzicht(hypotheses,(conclusies(literatuuronderzoek(en(exploratief(onderzoek(

!

&

Projectomgeving&

!

&

! b. Beheer!zal!bij!een! gelijkwaardige!verhouding! (geen!politieke!dominantie! van!een!business!afdeling)! haar!eisen!en!wensen! kunnen!laten!invullen!in!het! project,!waardoor!het! resultaat!ook!daadwerkelijk! in!beheer!genomen!kan! worden! c. Hoe!intensiever!de! gebruikersbetrokkenheid! hoe!hoger!de!kans!is!op!een! succesvol!ICTBproject.! Bijvoorbeeld:!bij!een!ICTB project!waarbij!sprake!is! van!coBcreatie!tussen!de! klant!en!het!projectteam!is! de!kans!op!succes!hoger! dan!bij!een!ICTBproject! waarbij!dit!niet!het!geval!is! d. Cultuur!van!de!organisatie! bepaalt!de!

Hypothese&

185!

samen!te!werken,!binnen!en!buiten!ICTBprojecten! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Niet!aangetoond,!wel!bewezen!is!dat:! O3.!in!de!ontwikkeling!betrokken!gebruikers! tevredener!zijn!over!het!resultaat! O4.!ontwikkeling!door!coBcreatie!door!zowel!de! gebruikers!als!de!ontwikkelaars!wordt! gewaardeerd! O6.!De!gebruikersinzet!bij!ICTBprojecten!voor! nieuwe!producten!relatief!lager!moet!zijn!dan!bij! ICT!projecten!die!bestaande!producten! ondersteunen! ! ! !


Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTBprojecten,!bijlagen!

& & & & viii:&aangetoond& Naarmate!beheer!beter!betrokken! is,!stijgt!het!succes!van!het!project.! ! ! ! ! ! ! ! Niet!verder!uitgevraagd! ! ! ! ! ! ! ! ! !


!

!

&

!

Projectteam&


186!

O1.!De!cultuur!van!de!organisatie!invloed!heeft!op! het!succes!van!het!ICTBproject.!Door!het!kiezen!van! ! een!projectaanpak!die!past!bij!de!cultuur!van!de! organisatie,!kan!het!succes!positief!worden! beïnvloed! ! PM1.! Opdrachtgever!en! Niet!aangetoond! opdrachtnemer! ! a. Dienen!over!bepaalde! ! kerncompetenties!te! ! beschikken# ! b. Dienen!elkaar!aan!te! ! vullen!qua! ! competenties!en! ! werken!samen# ! ! ! ! ! ! ! c. de!opdrachtgever!dient! ! zich!de! ! probleemeigenaar!te! ! voelen# M1.!Teamnormen!ontwikkeld!moeten!worden,!dit! PM2.! Team! heeft!tijd!nodig! a. Een!team!van! M2.!De!kans!op!een!succesvol!resultaat!het!grootst!

voorkeursaanpak!van! projecten!

Hypothese&


& & vii:&aangetoond,&x:&aangetoond,&xi:& niet&aangetoond&Projectmanagers! van!succesvolle!projecten!hebben! bepaalde!competenties,!net!zoals! opdrachtgevers& xxvi:&niet&aangetoond&& Samenwerking!opdrachtgever!en! projectmanager!en!elkaar! aanvullen!levert!niet!aantoonbaar! meer!succesvolle!projecten!op,! terwijl!respondenten!dit!wel!van! belang!vinden!als!het!direct!wordt! gevraagd! xxvii:&niet&aangetoond&er!is!niet! bewezen!of!het!uitmaakt!of!de! opdrachtgever!de!

! ix:&niet&aangetoond& De!cultuur!van!een!organisatie! bepaalt!niet!de!voorkeursaanpak! van!projecten!


!

&


187!

is,!als!het!team!zich!in!de!performing!fase!bevindt.! Ditzelfde!geldt!wat!ons!betreft!voor!ICTBprojecten.! Ook!daar!moeten!teams!de!tijd!krijgen!om!in!deze! ! fase!te!komen! ! M5.! De! belangrijkste! eigenschappen! van! een! ! succesvol!projectteam!zijn!(zie!aldaar)! ! ! ! ! b. Tegengestelde! M3.!Een!team!dat!wordt!samengesteld!om! belangen!in!een!team! gedurende!een!bepaalde!periode!te!werken!aan! zorgen!voor!een!beter! het!realiseren!van!het!projectresultaat,!met!zorg! eindresultaat,!zolang!er! zal!moeten!worden!samengesteld.!Hier!zijn!diverse! consensus!bereikt!kan! HRM!tools!voor!beschikbaar! worden!! M4.!Diversiteit!in!teams!maakt!de!kans!op!een! ! succesvol!ICTBproject!hoger!mits!aan!de!volgende! ! voorwaarden!is!voldaan! ! (zie!bij!deze!conclusie!verder).! PM3.! Sturing!van!het!project! ! a. Een!goede!sturing! ! heeft!een!positieve! ! invloed!op!de! ! succesbeleving!van!het! ! project! ! ! !

specialisten!dat!elkaar! aanvult,!samenwerkt! en!compenseert!!

Hypothese&


probleemeigenaar!is!of!niet! & iv:&aangetoond,&xvi:&aangetoond,& xix:&aangetoond&de!hechtheid!en! bekwaamheid!van!het!team!is!een! goede!voorspeller!voor!succesvolle! projecten!als!er!aan!een! gezamenlijk!doel!wordt!gewerkt& & & & & & xvii:&aangetoond!tegengestelde! belangen!in!een!team!zorgen!voor! een!beter!eindresultaat,!zolang!er! consensus!bereikt!kan!worden! & & & & & & &


!

!

!

&

b. Een!goede!sturing!van! het!project!tempert! het!aantal!wijzigingen! gedurende!het!project,! managet!de! verwachtingen! waardoor!doorlopend! het!beeld!van!het! opgeleverde!resultaat! zo!dicht!mogelijk!bij! het!uiteindelijke! resultaat!blijft! c. De!gekozen!aanpak! voldoet!aan!de! verwachtingen!van!de! omgeving.!Twee! voorbeelden!hierbij! zijn:! i. Bij!een! gebruikersgroep!die! globaal!kunnen! specificeren!is!het! verstandig!om!te! kiezen!voor!een!

Hypothese&

188!

M6.!Een!projectmanager!die!minimaal!beschikt! over!de!basiscompetenties!die!passen!bij!elk!type! project!(in!ons!model!de!projecttechniek)!maar! daarnaast!beschikt!over!competenties!die!specifiek! voor!een!bepaald!type!project!gelden! ! ! ! ! ! ! ! Niet!volledig!bewezen!vanuit!de!literatuur,!wel!op! onderdelen:! O9.!de!rol!die!ICT!speelt!in!de!organisatie!de!keuze! voor!een!projectaanpak!bepaalt! ! !



ii:&aangetoond,&xx:&aangetoond& naarmate!er!meer!of!betere!sturing! is,!stijgt!de!tevredenheid!van!het! project!en!het!succes,!net!zoals!de! succesbeleving!van!de! opdrachtgever!beter!is!als!de! projectmanager!het!project!goed! aanstuurt& vi:&niet&aangetoond,&xiv:& aangetoond,&xv:&niet&aangetoond& het!aantal!wijzigingen!en!de! vertraging!door!wijzigingen!zijn! beide!negatieve!voorspellers!van! het!succes!van!het!project.!Het! project!mag!wijzigingen! ondergaan,!werken!volgens!het! originele!plan!is!geen!indicatie!voor! succes.& & & & & & xxii:&gedeeltelijk&aangetoond&!


!

&

ii.

aanpak!waarbij!snel! voorbeelden,! prototypes!of!‘proof!of! concepts’!opgeleverd! kunnen!worden!zodat! de!gebruiker!kan! beoordelen!of!de! gekozen!richting!goed! is! Wettelijke!projecten! zijn!gebaat!bij!een! aanpak!waarbij! gegarandeerd!kan! worden!dat!het! resultaat!op!tijd! opgeleverd!wordt!

Hypothese&

189!



In!bepaalde!culturen!binnen!een! organisatie!is!de!ene!projectaanpak! succesvoller!dan!de!andere.!In!een! hiërarchische!cultuur!werkt! directief!of!verkopend!het!best.!In! de!andere!culturen!is!er!geen! verschil!aangetoond.!De! ontwikkelmethode!lijkt!geen! duidelijke!verschillen!op!te!leveren.!! Bij!een!operationeel!project!past! een!directieve!of!verkopende! projectaanpak,!bij!een!innovatief! project!juist!een!ontwikkelende! aanpak,!bij!een!strategisch!project! lijkt!het!niet!uit!te!maken!welke! aanpak!gekozen!wordt.!


!

S1.!de!doelstelling!van!een!ICTBproject!een! duidelijke!relatie!heeft!met!de!strategische!doelen! van!de!organisatie,!dan!is!de!kans!op!succes!hoger! dan!als!deze!relatie!minder!duidelijk!is! S3.!Het!resultaat!op!moment!van!implementatie! voldoet!aan!de!verwachtingen! ! Niet!gevonden!in!de!literatuur! !

T1.!Het!hebben!van!een!doelarchitectuur!helpt!de! voorspelbaarheid!van!een!project!te!vergroten,! waardoor!de!kans!op!succes!groter!is! T3.!De!doorlooptijd!die!nodig!is!om!het!projectdoel! te!verwezenlijken,!is!van!invloed!op!de!kans!op! succes.!Des!te!langer!de!doorlooptijd,!des!de!groter! de!kans!is!op!wijzigingen!in!de!oorspronkelijke! scope,!des!te!lager!de!kans!op!succes!is!omdat!door! het!blijven!toevoegen!van!eisen!en!wensen!de!kans!

PS.! Mate!waarin!de! doelstelling!van!het!project! samenhangt!met!de!strategie! van!de!organisatie! a. Heeft!invloed!op!de!business! case!en!haalbaarheid!van!het! project! ! b. Het!type!project!beïnvloedt! de!succesbeleving! !

PT! 1.! Het!hebben!en! vasthouden!aan!een! doelarchitectuur!omdat! a. De!voorspelbaarheid!van!de! duur!van!een!project!wordt! groter!met!het!(verder)! invullen!van!de! doelarchitectuur! iii. Doelarchitectuur!die!uit!

&

!

190!



Hypothese&

!

Projectsucces&

Projecttechniek&

& & & xxiii:&niet&aangetoond,&xxi:& aangetoond,&xiid:&aangetoond!! Het!projecttype!maakt!niet!uit,! terwijl!respondenten!strategische! projecten!succesvoller!vinden!als! het!direct!wordt!gevraagd! v:&niet&aangetoond,&xxiv:&niet& aangetoond&& Het!maakt!niet!uit!wat!voor!soort! project!het!is!voor!de! respondenten! ! xiii:&gedeeltelijk&aangetoond&& Projecten!zijn!succesvoller!als!er! een!doelarchitectuur!is!of!als!er! een!architect!betrokken!is& & & & & xxv:&niet&aangetoond,&vi:&niet&


!

&

op!een!succesvol!project!wordt!verkleind! ! ! ! ! ! ! ! Zie!hierboven:!T1/T3! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! T6.!Afhankelijk!van!het!projectdoel,!de!juiste! projectaanpak!gekozen!moet!worden! T7.!Bij!elke!projectaanpak!een!ander!type!regie! (door!opdrachtgever!en!opdrachtnemer)!hoort!

gaat!van!‘proven! technology’,!heeft!een! hogere!kans!op!succes! omdat!deze!minder!zal! uitlopen!en!van!hogere! kwaliteit!zijn,!dit!heeft! invloed!op!de!business! case! b. Doelarchitectuur!zorgt!voor! minder!wijzigingen! gedurende!het!project! iv. In!doelarchitectuur!is! gekozen!voor!technologie! die!zich!in!de!markt!en!in! de!organisatie!al!bewezen! heeft.!Gedurende!het! project!zullen!zich! daardoor!geen!wijzigingen! voordoen!die!te!maken! hebben!met!de!techniek.!! PT2.!! Het!gebruiken!van!de! goede!aanpak!en!methodieken! a. Een!aanpak!en!methodiek! die!past!bij!het!type! 191!


Hypothese&


aangetoond,&xv:&niet&aangetoond,& xiv:&aangetoond& Werken!onder&doelarchitectuur! levert!niet!bewezen!minder! wijzigingen!op!in!een!project! ! & & & & & i:&niet&aangetoond,&xxii:& gedeeltelijk&aangetoond& In!bepaalde!culturen!binnen!een! organisatie!is!de!ene!projectaanpak! succesvoller!dan!een!andere.!In! een!hiërarchische!cultuur!werkt! directief!of!verkopend!het!best.!In! de!andere!culturen!is!er!geen! verschil!aangetoond.!De! ontwikkelmethode!lijkt!geen! duidelijke!verschillen!op!te!leveren.!! Bij!een!operationeel!project!past! een!directieve!of!verkopende!


!

!

!

&

!

project!en!bij!de!cultuur! van!de!organisatie,! beïnvloedt!het!resultaat! van!het!project!in! positieve!zin!

Hypothese&

192!

T8.!Het!verband!tussen!bepaalde! omgevingsvariabelen!en!projectaanpak!minder! sterk!aanwezig!is!dan!wij!in!eerste!instantie! dachten!(zie!hypothese)! T9.!Bij!de!verdere!uitwerking!van!de!gekozen! projectaanpak!en!de!uitvoering!rekening!moet! worden!gehouden!met!de!omgevingsvariabelen! T10.!De!ene!combinatie!van!projectaanpak!en! ontwikkelmethodiek!heeft!een!grotere!kans!op!een! succesvol!ICTBproject!dan!de!andere!combinatie! T11.!de!projectaanpak!invloed!heeft!op!de!kans!op! succes!van!een!ICTBproject!



projectaanpak,!bij!een!innovatief! project!juist!een!ontwikkelende! aanpak,!bij!een!strategisch!project! lijkt!het!niet!uit!te!maken!welke! aanpak!gekozen!wordt.!


!

Bijlage(L.(Veldwerk(door(middel(van(websurvey( L.1(Uitnodigingsmail( Onderstaande!tekst!is!op!2!oktober!2012!rond!16.00!uur!verstuurd!aan!alle! respondenten.!! ! Beste!collega!of!bekende,! Deze!mail!ontvang!je!omdat!we!je!willen!vragen!ons!te!helpen.!Wij,!Barbera!Dado! en!Roos!Dahmen,!studeren!dit!jaar!af!aan!Nyenrode!Business!Universiteit.!Hiervoor! doen!we!een!onderzoek!onder!onze!collega’s!en!relaties!over!ICTNprojecten.!Hoe! meer!mensen!mee!doen,!hoe!beter!het!is.! ! We!waarderen!het!zeer!als!je!tien!minuten!de!tijd!wilt!nemen!om!bijgaande! enquête!voor!ons!in!te!vullen.!De!vragen!gaan!over!een!project!waarbij!je!betrokken! bent!geweest.!Je!mag!zelf!een!project!kiezen.!Wij!weten!niet!welk!project!dat!is,! maar!jij!wel.!We!hebben!twee!eisen!aan!het!project:!het!project!ging!over!eigen! softwareontwikkeling!en!is!in!de!afgelopen!twee!jaar!afgesloten.!! ! Als!je!op!de!link!klikt,!krijg!je!nog!wat!extra!uitleg!voordat!de!enquête!begint.!! ! Alvast!bedankt!voor!je!input.!Je!helpt!ons!door!de!enquête!in!te!vullen.! Met!vriendelijke!groet,! Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen! PGGM!en!Delta!Lloyd!

L.(2(Vragenlijst( Beste!deelnemer,! Dank!je!wel!dat!je!tien!minuten!de!tijd!wilt!nemen!om!ons!te!helpen!met!ons! onderzoek.!Wij!zijn!heel!benieuwd!wat!volgens!jou!ICTNprojecten!tot!een!succes! maken.!Jij!bent!daar!een!onderdeel!van.!Je!helpt!ons!door!deze!vragenlijst!zo!goed! mogelijk!in!te!vullen.! ! Neem!een!ICTNproject!van!je!organisatie!in!gedachten,!waarin!zelfbouw!werd! gedaan,!door!interne!of!externe!mensen.!Zolang!het!maar!niet!over!een! pakketimplementatie!gaat.!Sharepoint!scharen!wij!onder!de!zelfbouw.!Het!maakt! ons!verder!niet!uit!welk!project,!zolang!je!alle!antwoorden!in!deze!vragenlijst!maar! betrekking!laat!hebben!op!dat!ene!project.!! ! Je!antwoorden!zullen!we!natuurlijk!vertrouwelijk!behandelen!en!we!presenteren!de! resultaten!zó!dat!ze!nooit!herleidbaar!zijn!tot!jou.!! ! Aan!het!eind!van!de!vragen!krijg!je!de!mogelijkheid!om!op!de!hoogte!te!worden! gebracht!van!de!uitkomsten!van!dit!onderzoek.!! ! 1! 93!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Alvast!bedankt!voor!je!input.!Je!helpt!ons!door!de!enquête!in!te!vullen.! ! Barbera!Dado!en!Roos!Dahmen! ! Ging het project over zelfbouw (oftewel software ontwikkelen in de eigen organisatie, al dan niet met behulp van externen, we rekenen bijvoorbeeld

1

Sharepoint projecten hier ook onder)?!!

Vraag (single! response)!

Ja Nee [>> 29. Dank je wel voor de moeite, maar helaas ...]

nieuwe pagina Wat was voor jou de belangrijkste reden dat dit een succesvol/niet succesvol project was?!

2

Open! vraag (groot)!

nieuwe pagina

3

Wat voor een type project was het?!!


A. Strategisch

B. Operationeel

C. Innovatief

nieuwe pagina

4

Was het een verplicht project, opgelegd vanuit bijvoorbeeld wetgeving?!!


Ja Nee Weet niet/n.v.t

nieuwe pagina

5 194!!

Kun je een indicatie geven van de totale gemaakte projectkosten voor resources (inclusief interne medewerkers)?!!

Vraag (single!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! response)! A. € 0-100.000 B. € 100.000 - 500.000 C. € 500.000 - 2.000.000 D. Meer dan € 2.000.000 Weet niet

nieuwe pagina Kun je een indicatie geven van de projectduur in maanden?!!

6


1-3 maanden 3-6 maanden 6-18 maanden Meer dan 18 maanden

nieuwe pagina Is het project voor het oorspronkelijke budget uitgevoerd?!!

7


Ja Nee Weet niet

nieuwe pagina Is het project volgens de oorspronkelijke planning uitgevoerd?!!

8


Ja Nee Weet niet

nieuwe pagina Is het project volgens de oorspronkelijke specificaties uitgevoerd?!!

9


Ja Nee Weet niet

!

195!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! nieuwe pagina Zijn er tijdens het project wijzigingen op de specificaties

10

doorgevoerd?!!

Vraagvoorwaarde actief

Vraag (single!response)!

Vraag 9.0 (Is het project volgens de oorspronkelijke specificaties uitgevoerd?) Antwoord NIET gegeven: Ja. Indien niet voldaan spring naar: 0. Volgende vraag

Ja Nee Weet niet

nieuwe pagina

11

Wat was jouw belangrijkste rol in het project?!!


antwoorden willekeurige volgorde Opdrachtgever Projectteam-lid Gebruiker Architect Beheerder Projectmanager Testmanager Anders, namelijk:

nieuwe pagina

12

Hieronder volgen een aantal uitspraken over het project. Laat ons weten of je het eens of oneens bent met de

Tabelvraag (single!response)!

volgende uitspraken.!! Willekeurige volgorde subvragen Helemaa Enigszin Niet Enigszin Helemaa Weet l mee s mee eens/nie s mee l mee niet/n.v. eens eens t oneens oneens oneens t A. Je bent tevreden over je eigen rol in het project. B. Je bent tevreden over het projectteam. C. Je bent tevreden over de samenwerking van het projectteam gedurende het project. D. Er was een architect betrokken bij het project.

196!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! E. Jullie waren een hecht team gedurende de looptijd van het project. F. Het projectteam was met zorg samengesteld om de klus te klaren. G. Dit project had een bijdrage aan jouw loopbaan. H. Het was jouw keuze om voor dit project te gaan werken. I. Er was een gezamenlijk doel dat behaald ging worden met dit project. nieuwe pagina

13

Wie kan volgens jou het beste bepalen of het project succesvol was?!

Je kunt hier meerdere antwoorden aankruisen!!

Minimaal aantal vinkjes: 1 antwoorden willekeurige volgorde

Vinkvraag (multi! response)!

Klanten Projectmanager Projectteam Architect Opdrachtgever Beheer Gebruiker Iemand anders, namelijk: Allemaal Ex nieuwe pagina

14

Hieronder volgen nog een aantal uitspraken over het project. Laat ons weten of je het eens of oneens bent met de onderstaande uitspraken.!!

Tabelvraag (single! response)!

Willekeurige volgorde subvragen Helemaa Enigszin Niet Enigszin Helemaa Weet l mee s mee eens/nisze s mee l mee niet/n.v.t eens eens t oneens oneens oneens . A. Je kunt het beste bepalen of een project succesvol is op het moment van oplevering. B. Je kunt het beste bepalen of een project succesvol is als het al een tijd is opgeleverd (bijvoorbeeld een jaar na oplevering).

!

197!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! C. De betrokken opdrachtgever was de probleemeigenaar voor dit project. D. ICT is belangrijk in de organisatie waar het project is uitgevoerd. E. ICT wordt op waarde geschat in de organisatie waar het project is uitgevoerd. F. Het team was voldoende bekwaam om het project uit te voeren. G. Het project was succesvol. H. Het project heeft opgeleverd wat er van verwacht werd. I. Jij was voldoende bekwaam voor jouw rol in het project. nieuwe pagina

15

Het project vond plaats in of voor een organisatie(onderdeel) die overwegend de volgende cultuur kent:!!

antwoorden willekeurige volgorde


A. Familiecultuur

B. Adhocratie cultuur

C. Hiërarchische cultuur

D. Marktcultuur

nieuwe pagina

16

We kennen 4 typen projectaanpak: directief, verkopend, onderhandelend en ontwikkelend. Kun je een van deze aanpakken herkennen in het project? Zo ja, welke?!!

A. Directief

B. Verkopend

198!!


Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! !

C. Onderhandelend

D. Ontwikkelend

nieuwe pagina

17

Zelfbouwprojecten worden in de organisatie of het organisatieonderdeel waar het project zich afspeelde altijd op dezelfde manier aangepakt.!!


Helemaal mee eens Enigszins mee eens Niet eens/niet oneens Enigszins mee oneens Helemaal mee oneens Weet niet/n.v.t.

nieuwe pagina

18

Volgens welke ontwikkelmethode werd er gewerkt?!!


A. Waterval B. Agile Anders, namelijk: Geen / Weet niet nieuwe pagina

19

Kan je aangeven in hoeverre je het eens of oneens bent met de onderstaande stellingen?!


Willekeurige volgorde subvragen Helemaa Enigszin Niet Enigszin Helemaa Weet l mee s mee eens/nie s mee l mee niet/n.v.t eens eens t oneens oneens oneens . A. De ontwikkelmethode was afgestemd op het project. B. Het project werd met een doelarchitectuur uitgevoerd.

!

199!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! C. Er werden veel wijzigingen gedurende het project geaccepteerd. D. Het project werd vertraagd door veel wijzigingen. E. De beheerafdelingen waren betrokken in het project(team). F. Aan het begin van het project is ingeschat of het succesvol zou gaan zijn. G. De gebruikte projectaanpak was afgestemd op het project. nieuwe pagina

20

Wat zijn volgens jou de drie belangrijkste competenties van de opdrachtgever van het project?! De opdrachtgever...!

Exact aantal vinkjes: 3 antwoorden willekeurige volgorde Vraag voorwaarde Afhankelijk van eerder niet gegeven antwoord 11.0 Wat was jo... (Opdrachtgever)


A. had verantwoordelijkheidsgevoel B. was beschikbaar C. was een stakeholder manager D. was de baas E. stuurde op tijd en geld F. koos zelf zijn projectmanager G. creëerde betrokkenheid H. deed de PR van het project I. was realistisch qua uitvoering en implementatie J. stuurde op het resultaat K. bewaakte de scope L. stuurde op het proces M. anders, namelijk:

nieuwe pagina

21

Wat zijn volgens jou de drie belangrijkste competenties van de projectmanager van het project?! De projectmanager was:!

Exact aantal vinkjes: 3 antwoorden willekeurige volgorde Vraag voorwaarde Afhankelijk van eerder niet gegeven antwoord 11.0 Wat was jo... (Projectmanager)

200!!


Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! A1. diplomatiek B1. pragmatisch C1. innemend D1. coöperatief A2. zelfbewust B2. realistisch C2. belangstellend D2. saamhorig A3. zelfstandig B3. standvastig C3. creatief D3. loyaal A4. onafhankelijk B4. organiserend C4. stimulerend D4. toegewijd

nieuwe pagina

22

Zijn er gedurende het project interventies uitgevoerd?! Onder interventie verstaan wij een doelbewuste ingreep om een bepaalde zaak te verbeteren. Voorbeelden van interventies in een project zijn het vervangen van een of meer personen, het uitbreiden van het team, het


aanpassen van de scope etc.!! Ja Nee [>> 25. Kan je aangeven in hoeverre je het eens ...] Weet niet/n.v.t [>> 25. Kan je aangeven in hoeverre je het eens ...]

nieuwe pagina

23

Door wie is de interventie uitgevoerd die het projectresultaat het meest heeft beïnvloed?!!


Opdrachtgever Projectmanager Architect Beheer Projectteam Eindgebruiker Anders, namelijk:

nieuwe pagina

!

201!


24

Heeft deze interventie het gewenste effect opgeleverd?!!


Ja Nee Weet niet

nieuwe pagina

25

Kan je aangeven in hoeverre je het eens of oneens bent met de onderstaande stellingen?!

Willekeurige volgorde subvragen


Niet Helema Enigszin Enigszin Helema Weet eens/nie al mee s mee s mee al mee niet/n.v. t eens eens oneens oneens t. oneens A. Je bent tevreden over de aansturing van het project door de projectmanager.

Vraag voorwaarde Afhankelijk van eerder niet gegeven antwoord 11.0 Wat was jo... (Projectmanager)

B. Je bent tevreden over de opdrachtgever van dit project.

Vraag voorwaarde Afhankelijk van eerder niet gegeven antwoord 11.0 Wat was jo... (Opdrachtgever)

C. Je bent tevreden over de samenwerking tussen de projectmanager en de opdrachtgever. D. De opdrachtgever heeft veel invloed gehad op het uiteindelijke project resultaat.

Vraag voorwaarde Afhankelijk van eerder niet gegeven antwoord 11.0 Wat was jo... (Opdrachtgever)

E. De projectmanager heeft veel invloed gehad op het uiteindelijke project resultaat.


F. Het projectteam heeft veel invloed gehad op het uiteindelijke project resultaat.

202!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! G. Je bent tevreden over de wijze waarop de projectmanager de verwachtingen heeft gemanaged.


H. Er is een bewuste match gemaakt tussen het project en de projectmanager.


I. Er waren in het team afspraken gemaakt over hoe jullie het werk zouden doen (bijvoorbeeld: lieten jullie reviews uitvoeren of hadden jullie een vaste projectdag in de week). J. Jullie spraken elkaar aan als iemand zich niet aan de regels hield van het team. K. Er waren afspraken gemaakt hoe jullie met elkaar zouden communiceren in het team. nieuwe pagina

26

Tenslotte willen we je nog een aantal stellingen voorleggen. In hoeverre ben je het eens of oneens met de onderstaande stellingen?!!


Willekeurige volgorde subvragen Helemaa Enigszin Niet Enigszin Helemaa Weet l mee s mee eens/nie s mee l mee niet/n.v.t eens eens t oneens oneens oneens . A. Je kunt aan het begin van het project al voorzien of het project een succes wordt of niet. B. Als ICT van strategisch belang wordt gezien binnen de organisatie zal er een gelijkwaardige dialoog ontstaan tussen wat de gebruikers willen en ICT kan leveren. C. Een project heeft meer kans op succes als het bijdraagt aan de strategie van de organisatie.

!

203!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! D. Indien beheer tijdig haar eisen en wensen kan laten invullen in het project, kan het resultaat ook daadwerkelijk beheerd worden. E. Een team van specialisten dat elkaar aanvult, samenwerkt en elkaar compenseert bereikt sneller een beter resultaat. F. Een goede sturing heeft een positieve invloed op de succesbeleving van het project. G. Een goede opdrachtgever en projectmanager managen de verwachtingen waardoor doorlopend het beeld van het opgeleverde resultaat zo dicht mogelijk bij het uiteindelijke resultaat blijft. H. Er is sprake van een goede projectsturing als alleen die wijzigingen worden doorgevoerd die noodzakelijk zijn voor de acceptatie van het resultaat. nieuwe pagina

27

Hieronder is ruimte voor eventuele toevoegingen (bijvoorbeeld bijzondere omstandigheden) met betrekking tot je antwoorden of het project.!!

Open! vraag (groot)!

nieuwe pagina Wil je de resultaten van dit onderzoek ontvangen?!!

28

MultiNlevel! vraag!

Minimaal aantal vinkjes: 1 Ja[>>Einde onderzoek] Emailadres [Rs E-mail adres] Nee[>>Einde onderzoek]

29 204!!

Dank je wel voor de moeite, maar helaas gaat ons onderzoek alleen over zelfbouwprojecten.!!

Tussenpagina!

!

Bijlage(M.(Analyse(deelhypotheses( Op!basis!van!het!literatuuronderzoek!en!de!vragen!worden!de!volgende!uitkomsten! verwacht!in!het!exploratieve!onderzoek.!! i.!! Projecten!die!groter!zijn!qua!omvang/doorlooptijd!zijn!minder!succesvol! 5!is!meer!C/D,!dan!is!6!ook!meer!C/D,!dan!is!14G:!meer!aan!de!kant!van! helemaal!niet!mee!eens!(minder!positief)! ii.!! Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!een!project!(dit!is!succesvoller)!als!er! betere!sturing!was! 14G:!meer!tevreden!als!25A/B/C!positiever!scoren! iii.!! Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!hun!eigen!rol!dan!over!de!rol!van!de! anderen! 12A!is!groter!(meer!mee!eens)!dan!12B!! iv.!! Respondenten!uit!een!hechter!team!zijn!meer!tevreden!over!het!project,!het! team!en!hun!eigen!rol!dan!respondenten!uit!een!minder!hecht!team! Respondenten!zijn!het!meer!eens!zijn!met!12A,!C,!E,!F,!H!en!I!indien!het! project!een!succes!was! v.!! Verplichte/wettelijke!projecten!worden!minder!goed!beoordeeld!dan!andere! projecten! Indien!respondenten!ja!hebben!geantwoord!op!vraag!4,!dan!zullen!14G,!14H,! 12A,!12B,!12C,!12G,!14I!en!14F!lager!(minder!mee!eens!zijn)!scoren!dan!als!4! nee!is! vi.!! Projecten!worden!als!meer!succesvol!ervaren!als!ze!niet!volgens!initiële! specificaties!zijn!uitgevoerd!maar!als!er!wijzigingen!zijn!toegestaan! Respondenten!zijn!het!meer!eens!met!14G!als!10!ja!is.!Hetzelfde!geldt!voor! 14H! vii.!! Er!is!een!verband!tussen!succesvolle!projecten!en!de!competenties!van!de! projectmanager! 14G!scoort!positiever!als!25A!ook!positiever!is!en!op!21!de!antwoorden!D2,! D1,!B4!en!B3!meer!worden!gegeven!dan!de!andere!antwoorden! viii.!! Een!project!succesvoller!wordt!ervaren!als!Beheer!betrokken!is!geweest!in! het!team! 14G!scoort!positiever!als!19E!positiever!is! ix.!! De!cultuur!van!de!organisatie!of!organisatieonderdeel!een!vaste! projectaanpak!voorschrijft!waar!niet!snel!vanaf!wordt!geweken.!Dit!is!niet! altijd!de!beste!aanpak! Als!17!positiever!scoort,!dan!scoren!19A!en!19G!minder.! x.!! Een!respondent!tevreden!is!over!de!juiste!opdrachtgever!als!deze!een! bepaalde!set!van!competenties!heeft! 20!scoort!op!bepaalde!antwoorden!beter!dan!op!andere!antwoorden.!Voor! ons!is!belangrijk!dat!antwoord!E!minder!scoort!dan!de!rest.!Verder!hopen!we! een!duidelijk!beeld!te!krijgen!welke!competenties!het!meest!gevraagd! worden.!Tevens!is!vraag!14C!overwegend!positief!beantwoord!

2! 05!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! xi.!!

Een!respondent!tevreden!is!over!de!projectmanager!als!deze!een!bepaalde! set!van!(2!van!de!3!gegeven)!competenties!heeft!die!paste!bij!de! projectaanpak! 25A!scoort!positiever!indien!de!volgende!combinaties!te!maken!zijn:!3A!en! 21!heeft!2x!een!A!antwoord,!3B!en!21!heeft!2x!een!B!antwoord,!3C!en!21! heeft!2x!een!C!antwoord!en!3D!en!21!heeft!2x!een!D!antwoord!(bij!21!wordt! een!bepaalde!set!van!competenties!gekozen!die!past!bij!het!antwoord!van! 3).!Controlevraag!hierbij!is!25H! xii.!! Respondenten!het!eens!zijn!met!de!stellingen! 26A/B/C/D/E/F/G/H!hebben!een!overwegend!‘eens’!antwoord!(eventueel! segmentatie!naar!doelgroep!doen)! xiii.!! Een!project!met!een!doelarchitectuur!zal!succesvoller!zijn!dan!een!project! zonder!doelarchitectuur! 14G!is!positiever!als!19B!positiever!is,!vraag!12D!betrekken! xiv.!! Het!project!wordt!minder!succesvol!beleefd!als!het!is!uitgelopen!of!veel! wijzigingen!zijn!doorgevoerd! 14G!minder!positief!als!19C!en!19D!een!positief!antwoord!geeft!(mee!eens)! xv.!! Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!het!project!als!het!geleverd!heeft! wat!men!er!van!verwacht!had!en!niet!meer!tevreden!als!het!conform! origineel!plan!is!opgeleverd! 14G!is!hoger!als!14H!ook!hoger!is,!terwijl!14G!niet!persé!hoger!is!als!7,!8!en!9! hoger!zijn! xvi.!! Succes!en!succesbeleving!van!het!project!zijn!hoger!als!de!respondent!en! team!beter!waren!toegerust!voor!hun!taak! 14G!en!12G!zijn!hoger!als!14I!en!14F!hoger!zijn! xvii.!! Tegengestelde!belangen!in!een!team!zorgen!voor!een!beter!eindresultaat,! zolang!er!consensus!bereikt!kan!worden!! 14G!is!hoger!als!19E,!12I!en!14F!hoger!zijn,!vraag!12H!en!12I!ook!betrekken! xviii.!! Een!respondent!had!een!hogere!identiteitsbeleving!bij!dit!ICTNproject!als!ICT! beter!in!de!organisatie!is!ingebed! 12H!en!12I!zijn!gecombineerd!hoger!als!14D!en!14E!ook!hoger!scoren! xix.!! Als!er!een!gezamenlijk!doel!beleefd!wordt!zijn!er!meer!teamnormen!en!is! groepsdenken!hoger! 12I!is!positiever!als!25I,!25J!en!25K!hoger!zijn! xx.!! Opdrachtgever!heeft!een!succesvollere!beleving!als!de!projectmanager!de! verwachtingen!beter!heeft!gemanaged! Indien!11!is!opdrachtgever:!25A!hoger!als!25G!positiever!is! xxi.!! De!resultaten!van!een!project!zijn!beter!te!beoordelen,!een!tijd!na!de! implementatie!dan!bij!de!implementatie! Vraag!14B!scoort!beduidend!beter!dan!vraag!14A! xxii.!! Bij!een!gegeven!cultuur!van!de!organisatie!zal!er!een!voorkeur!zijn!voor!een! bepaalde!projectaanpak.!Een!projectaanpak!past!beter!bij!de!ene! ontwikkelmethodiek!dan!bij!de!andere!ontwikkelmethodiek.!Dus:!Afhankelijk! van!de!cultuur!komt!er!een!bepaalde!projectaanpak!uit!en!afhankelijk!van!de!

206!!


! ! ! ! ! ! xxiii.!! xxiv.!!

xxv.!! xxvi.!! xxvii.!

!

projectaanpak!komt!er!een!bepaalde!ontwikkelmethodiek!uit.!Deze!uitkomst! beïnvloedt!het!projectresultaat!in!positieve!of!negatieve!zin.!! Bij!een!gegeven!projecttype!zal!er!een!voorkeur!zijn!voor!een!bepaalde! projectaanpak.!Een!projectaanpak!past!beter!bij!de!ene!ontwikkelmethodiek! dan!bij!de!andere!ontwikkelmethodiek!Dus:!afhankelijk!van!het!projecttype! komt!er!een!bepaalde!projectaanpak!uit!en!afhankelijk!van!de!projectaanpak! komt!er!een!bepaalde!ontwikkelmethodiek!uit.!Deze!uitkomst!beïnvloedt!het! projectresultaat!in!positieve!of!negatieve!zin.!! en!aanpak!die!past!bij!de!cultuur!van!de!organisatie!beïnvloedt!het!project!in! positieve!zin:! Vraag!14G!heeft!een!beter!resultaat!als!vraag!15=A!en!16=C,!dan!als!16=A,!B! of!D! Vraag!14G!heeft!een!beter!resultaat!als!vraag!15=D!en!16=B,!dan!als!16=A,!C! of!D! Vraag!14G!scoort!niet!veel!beter!of!slechter!als!vraag!15=C!voor!16=A!of! 16=B! Vraag!14G!heeft!een!beter!resultaat!als!vraag!15=C!en!16=A!of!B!dan!bij! 16=C!of!D! Vraag!14G!scoort!niet!veel!beter!of!slechter!als!vraag!15=B!voor!16=A,!B,!C!of! D! Een!projectaanpak!die!past!bij!het!projecttype!heeft!een!positief!effect!op! het!succes:! Vraag!14G!scoort!beter!als!vraag!3=C!en!16=D!dan!als!16=A,!B!of!C! Vraag!14G!scoort!beter!als!vraag!3=B!en!16=A!of!B!dan!als!16=C!of!D! Vraag!14G!scoort!beter!als!vraag!3=A!en!16=C!dan!als!16=A,!B!of!D! Een!ontwikkelmethodiek!die!past!bij!de!projectaanpak!beïnvloedt!het! project!in!positieve!zin! Vraag!14G!scoort!beter!als!vraag!18=A!en!16=C!of!D!dan!als!16=A!of!B! Vraag!14G!scoort!beter!als!vraag!18=B!en!16=A!of!B!dan!als!16=C!of!D! Een!project!dat!een!direct!verband!heeft!met!de!strategie!van!het!bedrijf!is! succesvoller!dan!als!het!project!geen!directe!relatie!heeft! Als!3=A!dan!is!14G!hoger!dan!als!3=B,!3=C!of!3=D! Het!project!wordt!als!succesvoller!beleefd!als!het!een!directe!link!heeft!met! de!strategie!van!het!bedrijf!dan!als!het!geen!directe!link!heeft! Bij!3=A!zullen!de!uitkomsten!van!12A,!B,!C!en!G!hoger!zijn!dan!als!3=B,!3=C! of!3=D! Als!het!project!onder!doelarchitectuur!wordt!uitgevoerd!zijn!er!minder! wijzigingen!nodig!en!loopt!het!project!daardoor!minder!uitloop!op! Als!19B!een!positief!resultaat!geeft,!zullen!19!C!en!D!negatiever!scoren! ! Een!project!wordt!als!succesvoller!ervaren!als!de!opdrachtgever!en! projectmanager!beter!samenwerkten!en!het!aantal!wijzigingen!beperkt!bleef! 14G!is!hoger!als!25A,!25B!en!25C!gezamenlijk!hoger!zijn!en!19C!en!19D!lager! xxvii.!Als!de!opdrachtgever!de!probleemeigenaar!is,!zal!het!project!meer! kans!op!succes!hebben.!

207!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! 14G!is!hoger!als!14C!een!positief!resultaat!geeft! xxviii.! xxviii.!De!meeste!succesvolle!interventies!op!ICTNprojecten,!die!de!kans!op! succes!vergroten,!worden!gedaan!door!de!opdrachtgever!en!de! projectmanager! ! 14G!is!hoger!als!de!vragen!22,!23,!24!een!positief!resultaat!geven!

M.1(Samenvatting(resultaten(deelhypotheses(1( In!deze!bijlage!zijn!verbanden!gevonden!of!weerlegd!op!een!aantal!deelhypotheses:! i.! Toetsing:!Projecten!die!groter!zijn!qua!omvang/doorlooptijd!zijn!minder! succesvol,!is!gemeten!met!2!vragen!en!1!stelling.!De!1e!vraag!ging!over!de! kosten!van!het!project.!Een!project!wordt!getypeerd!als!groot!als!de! projectkosten!hoger!zijn!dan!500.000!Euro.!De!tweede!vraag!ging!over!de! projectduur.!Een!project!is!groot!als!de!projectduur!langer!is!dan!6!maanden.! De!stelling!“het!project!was!succesvol”!is!gemeten!op!een!5Npuntsschaal.! Een!project!wordt!gezien!als!minder!succesvol!als!bij!deze!stelling!is!gekozen! voor!‘Helemaal!mee!oneens’of!‘Enigszins!mee!oneens’.!Een!project!wordt! gezien!als!meer!succesvol!als!bij!deze!stelling!is!gekozen!voor!‘Helemaal!mee! eens’!en!‘Enigszins!mee!eens’.! 198!projecten!zijn!qua!omvang!groot.!Hiervan!hebben!er!182!een! projectduur!die!langer!is!dan!6!maanden.!16!projecten!hebben!een! projectduur!die!korter!is!dan!6!maanden.!Van!de!182!grote!projecten,!zijn!er! 21!minder!succesvol.!In!11,54%!van!de!gevallen!wordt!een!groter!project! gezien!als!minder!succesvol.! 138!projecten!zijn!qua!omvang!minder!groot!(projectkosten!minder!dan! 500.000!Euro).!Hiervan!hebben!86!projecten!een!projectduur!die!korter!is! dan!6!maanden.!52!projecten!hebben!een!projectduur!die!langer!is!dan!6! maanden.!Van!de!86!kleine!projecten!worden!door!de!respondenten!4! projecten!gezien!als!minder!succesvol.!Dit!is!4,65%.! Dit!verschil!is!niet!afwijkend!(11,54%!N!4,65%).! Kortom,!voor!de!stelling!dat!projecten!die!qua!omvang/doorlooptijd!groter,! zijn!minder!succesvol!zijn,!wordt!geen!bevestiging!gevonden.!! ! iii.! Toetsing:!Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!hun!eigen!rol!dan!over!de! rol!van!anderen!is!gemeten!aan!de!hand!van!twee!stellingen.!Als!bij!de! eerste!stelling!“Je!bent!tevreden!over!je!eigen!rol!in!het!project”!is!gekozen! voor!‘Helemaal!mee!eens’!en!‘Enigszins!mee!eens’,!dan!zijn!respondenten! tevreden!over!hun!eigen!rol.!Als!bij!de!tweede!stelling!“Je!bent!tevreden! over!het!projectteam”!is!gekozen!voor!‘Helemaal!mee!eens’!en!‘Enigszins! mee!eens’,!dan!zijn!respondenten!tevreden!over!de!rol!van!anderen.! Het!aantal!respondenten!dat!tevreden!is!over!de!eigen!rol!is!319.!Het!aantal! respondenten!dat!tevreden!is!over!de!rol!van!anderen!is!293.!Het!verschil!is! niet!heel!duidelijk.!! Kortom,!voor!de!stelling!dat!respondenten!meer!tevreden!zijn!over!hun! eigen!rol!dan!over!de!rol!van!anderen,!wordt!geen!bevestiging!gevonden.! ! 208!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! v.!

Toetsing:!In!deze!stelling!is!gemeten!of!respondenten!een!project! succesvoller!hebben!ervaren!als!het!geen!verplicht!project!was.!Dit!is!in! eerste!instantie!gemeten!door!het!gemiddelde!te!nemen!van!de!score!of!het! project!een!succes!was!ten!opzichte!van!de!vraag!of!het!project!verplicht! was!(vraag!4).!Van!de!381!gescoorde!projecten!zijn!er!119!aangemerkt!als! “Verplicht!vanuit!wetN!en!regelgeving,!249!als!niet!verplicht!en!13! respondenten!wisten!het!niet.!Van!de!119!respondenten!die!een!verplicht! project!hebben!genomen!waren!er!102!van!mening!dat!het!project!een! succes!is!door!de!antwoorden!‘Helemaal!mee!eens’!en!‘Enigszins!mee!eens’! op!vraag!14G,!“Het!project!was!succesvol”.!Van!de!249!respondenten!die! een!niet!verplicht!project!hadden!gekozen!was!dat!202.!Hieruit!blijkt!dat!het! eerste!deel!van!deze!stelling!niet!waar!is!en!zelfs!niet!omgekeerd!gesteld!kan! worden.!! Ditzelfde!beeld!ontstaat!in!de!vergelijkingen!op!vragen!“Je!bent!tevreden! over!je!eigen!rol!in!het!project”!(104!op!de!119!om!203!op!de!249),!“Je!bent! tevreden!over!het!projectteam”(95!op!de!119!om!188!op!de!249)!en!“Je!bent! tevreden!over!de!samenwerking!van!het!projectteam!gedurende!het! project”!(98!op!de!119!om!187!op!de!249).!! De!uitslagen!op!vier!andere!vragen!liggen!dichter!bij!elkaar,!maar!ook!die! geven!geen!veel!betere!score!voor!niet!verplichte!projecten!dan!voor!wel! verplichte!projecten.!Het!gaat!hierbij!om!de!vragen!“Dit!project!had!een! bijdrage!aan!jouw!loopbaan”!(67!op!de!119!om!157!op!de!249),!“Het!team! was!voldoende!bekwaam!om!het!project!uit!te!voeren”!(97!op!de!119!om! 201!op!de!249),!“Het!project!heeft!opgeleverd!wat!er!van!verwacht!werd”! (96!op!de!119!om!209!op!de!249)!en!“Jij!was!voldoende!bekwaam!voor!jouw! rol!in!het!project”!(112!op!de!119!om!229!op!de!249).!!

!

Kortom,!de!stelling!dat!verplichte/wettelijke!projecten!minder!goed! beoordeeld!worden!dan!andere!projecten!is!niet!waar!gebleken.!De! uitslagen!uit!de!enquête!geven!aan!dat!het!omgekeerde!het!geval!zou! kunnen!zijn,!alhoewel!het!verschil!niet!heel!duidelijk!is.!

! vi.!

Toetsing:!de!stelling!of!projecten!als!meer!succesvol!worden!ervaren!als!ze! niet!volgens!initiële!specificaties!zijn!uitgevoerd!wordt!gemeten!door!te! kijken!naar!de!antwoorden!op!de!vragen!“Het!project!was!succesvol”,!“Het! project!heeft!opgeleverd!wat!er!van!verwacht!werd”!(gemeten!op!een!5N puntsschaal)!en!“Zijn!er!tijdens!het!project!wijzigingen!op!de!specificaties! uitgevoerd”.! Van!de!381!respondenten!hebben!er!173!aangegeven!dat!er!tijdens!het! project!niet!volgens!originele!specificaties!is!opgeleverd!en!169!hebben! aangegeven!dat!er!gedurende!het!project!wijzigingen!zijn!doorgevoerd.!Van! de!169!zijn!116!respondenten!van!mening!dat!het!project!succesvol!is! geëindigd!(67,05%).!!

!

209!


!

! vii.!!

210!!

Van!de!381!respondenten!hebben!er!195!aangegeven!dat!er!volgens! originele!specificaties!is!opgeleverd.!Daarvan!zijn!er!181!van!mening!dat!het! project!succesvol!is!geëindigd!(92,82%).! Van!de!381!respondenten!hebben!er!173!aangegeven!dat!er!tijdens!het! project!niet!volgens!originele!specificaties!is!opgeleverd!en!169!hebben! aangegeven!dat!er!gedurende!het!project!wijzigingen!zijn!doorgevoerd.! Daarvan!zijn!118!respondenten!van!mening!dat!het!project!heeft!opgeleverd! wat!er!van!werd!verwacht!(69,82%).!! Van!de!381!respondenten!hebben!er!195!aangegeven!dat!er!volgens! originele!specificaties!is!opgeleverd.!Daarvan!zijn!er!185!van!mening!dat!het! project!heeft!opgeleverd!wat!er!van!werd!verwacht!(94,87%).! Kortom,!de!stelling!dat!een!project!als!meer!succesvol!wordt!ervaren!als!het! niet!volgens!de!initiële!specificaties!is!uitgevoerd!maar!er!wijzigingen!zijn! toegestaan,!is!niet!bewezen.! Toetsing:!Van!de!respondenten!die!hebben!aangeven!op!de!vraag!“Was!het! project!succesvol”!dat!ze!het!er!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’! zijn!(217!respondenten!die!zelf!geen!projectmanager!waren)!hebben!171! respondenten!aangegeven!het!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’! te!zijn!met!de!stelling!“Je!bent!tevreden!met!de!aansturing!van!het!project! door!de!projectmanager”.!Deze!respondenten!hebben!de!volgende! antwoorden!gegeven!over!de!competenties!van!de!betrokken! projectmanager:! A1.!Diplomatiek!(26)! B1.!Pragmatisch!(85)! C1.!Innemend!(2)! D1.!Coöperatief!(32)! A2.!Zelfbewust!(19)! B2.!Realistisch!(51)! C2.!Belangstellend!(8)! D2.!Saamhorig!(7)! A3.!Zelfstandig!(16)! B3.!Standvastig!(49)! C3.!Creatief!(14)!! D3.!Loyaal!(7)! A4.!Onafhankelijk!(8)! B4.!Organiserend!(90)! C4.!Stimulerend!(47)! D4.!Toegewijd!(52)! Hieruit!blijkt!dat!de!belangrijkste!competenties!van!een!bij!een!succesvol! project!betrokken!projectmanager!de!volgende!zijn:!organiserend,! pragmatisch,!toegewijd!en!realistisch.!Ook!dient!de!betrokken! projectmanager!standvastig!en!stimulerend!te!zijn.!De!veronderstelde!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! competenties!bij!een!succesvol!projectmanager!van!coöperatief!en! saamhorig!zijn!niet!gebleken!uit!dit!onderzoek.!!

!

Kortom,!de!stelling!dat!een!projectmanager!van!een!succesvol!project!een! bepaalde!set!van!competenties!heeft!(saamhorig,!coöperatief,!standvastig! en!organiserend)!is!deels!bewezen!en!deels!niet!bewezen.!De!belangrijkste! competenties!van!een!bij!een!succesvol!project!betrokken!projectmanager! zijn!organiseren,!pragmatisch,!toegewijd,!realistisch,!standvastig!en! stimulerend.!!

! xii.!

Toetsing:!Overwegend!eens,!is!als!de!stelling!is!beantwoord!met!‘Helemaal! mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’.!Overwegend!niet!mee!eens,!is!als!de! stelling!is!beantwoord!met!‘Helemaal!mee!oneens’!en!‘Enigszins!mee! oneens’.!De!antwoorden!‘Weet!niet/Niet!van!toepassing’!en!‘Niet!eens/Niet! oneens!zijn’!uitgesloten!van!deze!meting.!

!

Tabel!28!stellingen!en!de!bijbehorende!analyse! Stelling! Helemaal! Enigszins! mee!eens! mee!eens! Je!kunt!aan!het!begin!van! 36! 167! het!project!al!voorzien!of! 12,12%! 56,23%! het!project!een!succes! ! ! wordt!of!niet.! Als!ICT!van!strategisch! 110! 152! belang!wordt!gezien! 34,59%! 47,8%! binnen!de!organisatie!zal! ! ! er!een!gelijkwaardige! dialoog!ontstaan!tussen! wat!de!gebruikers!willen! en!ICT!kan!leveren.! Een!project!heeft!meer! 125! 132! kans!op!succes!als!het! 40,98%! 43,28%! bijdraagt!aan!de!strategie! van!de!organisatie.! Indien!beheer!tijdig!haar! 187! 140! eisen!en!wensen!kan!laten! 55,65%! 41,67%! invullen!in!het!project,!kan! het!resultaat!ook! daadwerkelijk!beheerd! worden.! Een!team!van!specialisten! 269! 90! dat!elkaar!aanvult,! 74,10%! 24,79%! samenwerkt!en!elkaar! compenseert!bereikt! sneller!een!beter! resultaat.! Een!goede!sturing!heeft! 195! 157! een!positieve!invloed!op! 53,13%! 42,78%! de!succesbeleving!van!het!

!

Enigszins! mee!oneens! 66! 22,22%! !

Helemaal! mee!oneens! 28! 9,43%! !

Resultaat!

40! 12,58%! !

16! 5,03%! !

Bewezen!

35! 11,48%!

13! 4,26%!

Bewezen!

7! 2,08%!

2! 0,6%!

Bewezen!

3! 0,83%!

1! 0,28%!

Bewezen!

10! 2,72%!

5! 1,37%!

Bewezen!


211!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Stelling! project.! Een!goede!opdrachtgever! en!projectmanager! managen!de! verwachtingen!waardoor! doorlopend!het!beeld!van! het!opgeleverde!resultaat! zo!dicht!mogelijk!bij!het! uiteindelijke!resultaat! blijft.! Er!is!sprake!van!een!goede! projectsturing!als!alleen! die!wijzigingen!worden! doorgevoerd!die! noodzakelijk!zijn!voor!de! acceptatie!van!het! resultaat!

!

! xiii.!

212!!

Helemaal! mee!eens!

Enigszins! mee!eens!

Enigszins! mee!oneens!

Helemaal! mee!oneens!

Resultaat!

215! 61,25%!

126! 35,90%!

8! 2,28%!

2! 0,57%!

Bewezen!

64! 21,48%!

125! 41,95%!

73! 24,50%!

36! 12,07%!


Voor!alle!stellingen!geldt!dat!het!aantal!respondenten!dat!het!‘Helemaal! eens’!of!‘Engiszins!eens’!is!met!de!stelling!groter!is!dan!het!aantal! respondenten!dat!het!‘Helemaal!mee!oneens’!en!‘Enigszins!mee!oneens’!is.! Bij!6!stellingen!is!het!verschil!duidelijk.!Dit!zijn:! “Als!ICT!van!strategisch!belang!wordt!gezien!binnen!de!organisatie!zal!er!een! gelijkwaardige!dialoog!ontstaan!tussen!wat!de!gebruikers!willen!en!ICT!kan! leveren”.! “Een!project!heeft!meer!kans!op!succes!als!het!bijdraagt!aan!de!strategie!van! de!organisatie”.! “Indien!beheer!tijdig!haar!eisen!en!wensen!kan!laten!invullen!in!het!project,! kan!het!resultaat!ook!daadwerkelijk!beheerd!worden”.! “Een!team!van!specialisten!dat!elkaar!aanvult,!samenwerkt!en!elkaar! compenseert!bereikt!sneller!een!beter!resultaat”.! “Een!goede!sturing!heeft!een!positieve!invloed!op!de!succesbeleving!van!het! project”.! “Een!goede!opdrachtgever!en!projectmanager!managen!de!verwachtingen! waardoor!doorlopend!het!beeld!van!het!opgeleverde!resultaat!zo!dicht! mogelijk!bij!het!uiteindelijke!resultaat!blijft”.! Bij!2!stellingen!is!het!verschil!niet!duidelijk:! “Je!kunt!aan!het!begin!van!het!project!al!voorzien!of!het!project!een!succes! wordt!of!niet”.! “Er!is!sprake!van!een!goede!projectsturing!als!alleen!die!wijzigingen!worden! doorgevoerd!die!noodzakelijk!zijn!voor!de!acceptatie!van!het!resultaat”.! Toetsing:!De!hypothese!“Een!project!met!een!doelarchitectuur!zal! succesvoller!zijn!dan!een!project!zonder!doelarchitectuur”!is!in!eerste! instantie!gemeten!met!2!stellingen!welke!ook!met!een!5Npuntsschaal!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! gemeten!zijn.!Het!gaat!om!de!stelling!“Het!project!werd!met!een! doelarchitectuur!uitgevoerd”!en!de!stelling!“het!project!was!succesvol”.! 266!projecten!zijn!met!een!doelarchitectuur!of!met!een!zekere!mate!van! doelarchitectuur!gebouwd!(antwoord!op!stelling!“Het!project!werd!met!een! doelarchitectuur!gebouwd”!is!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).! Hiervan!zijn!233!projecten!succesvol!of!enigszins!succesvol!afgerond!(stelling! “Het!project!is!succesvol”!is!beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of! ‘Enigszins!mee!eens’).!Dit!is!87,59%.! 45!Projecten!zijn!zonder!doelarchitectuur!of!met!minimale!doelarchitectuur! gebouwd!(antwoord!op!stelling!“Het!project!werd!met!een!doelarchitectuur! gebouwd”!is!‘Helemaal!mee!oneens’!of!‘Enigszins!mee!oneens’).!Hiervan!zijn! 32!projecten!succesvol!of!enigszins!succesvol!afgerond!(stelling!“Het!project! is!succesvol”!is!beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!eens’).! Dit!is!71,11%.!Dit!is!geen!duidelijk!verschil!(87,59!–!71,11!=!16,48%).! Echter!als!we!een!derde!stelling!“Er!was!een!architect!betrokken”! meenemen!in!de!meting,!dan!ontstaat!er!wel!een!verschil.!Bij!24!van!de!45! projecten!waarbij!niet!of!nauwelijks!een!doelarchitectuur!aanwezig!was,!was! wel!een!architect!betrokken!(stelling!“Er!was!een!architect!betrokken”!is! beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).!Van!deze!24! projecten!zijn!10!projecten!succesvol!of!enigszins!succesvol.!Dit!is!41,67%.! Het!verschil!is!nu!(87,59%!N!41,67%!=!45,92%).!Dit!is!een!duidelijk!verschil.!! De!hypothese!“Een!project!met!een!doelarchitectuur!zal!succesvoller!zijn! dan!een!project!zonder!doelarchitectuur”!is!niet!aangetoond.!Echter,!als!we! de!hypothese!aanvullen!met!‘of!een!architect!betrokken’!dan!wordt!de! hypothese!wel!bevestigd.!! De!hypothese!is!dan:!een!project!met!een!doelarchitectuur!of!waarbij!een! architect!is!betrokken!is!succesvoller!dan!een!project!zonder! doelarchitectuur!en!zonder!architect.!

! xv.!

Toetsing:!de!stelling!of!projecten!als!meer!succesvol!worden!ervaren!als!ze! niet!volgens!initiële!specificaties!zijn!uitgevoerd!wordt!gemeten!door!te! kijken!naar!de!antwoorden!op!de!vragen!“Het!project!was!succesvol”,!“Het! project!heeft!opgeleverd!wat!er!van!verwacht!werd”!(beide!gemeten!op!een! 5Npuntsschaal),!“Is!het!project!volgens!het!oorspronkelijke!budget! uitgevoerd”,!“Is!het!project!volgens!de!oorspronkelijke!planning!uitgevoerd”! en!“Is!het!project!volgens!de!oorspronkelijke!specificaties!uitgevoerd”.!! Van!de!311!respondenten!die!het!project!scoren!als!succesvol!door!op!de! betreffende!vraag!te!antwoorden!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins! mee!eens’,!zijn!er!285!die!ook!op!de!vraag!of!het!project!heeft!opgeleverd! wat!er!van!verwacht!werd,!eenzelfde!antwoord!hebben!gegeven.! Omgekeerd!geldt!dat!er!313!respondenten!zijn!die!het!project!scoren!met! ‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’!op!de!vraag!of!het!project!heeft! opgeleverd!wat!er!verwacht!werd!en!daar!zijn!285!respondenten!het!eens! met!de!stelling!dat!het!project!succesvol!was.!Van!deze!285!respondenten!

!

213!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! geven!er!vervolgens!118!aan!dat!het!project!volgens!origineel!budget!is! geleverd,!106!dat!het!niet!volgens!origineel!budget!is!gegaan!en!61!weten! het!antwoord!niet.!Voor!de!vraag!of!het!project!volgens!de!originele! planning!is!opgeleverd!geven!er!147!aan!van!wel,!129!van!niet!en!9! respondenten!weten!het!niet.!Op!de!vraag!of!er!volgens!de!originele! specificaties!is!opgeleverd!geven!175!respondenten!aan!van!wel,!102!van! niet!en!8!weten!het!antwoord!niet.!! Van!de!30!respondenten!die!vinden!dat!het!project!niet!heeft!opgeleverd! wat!er!van!verwacht!werd!(met!de!antwoorden!‘Enigszins!mee!oneens’!of! ‘Helemaal!mee!oneens’!hebben!er!20!aangegeven!dat!het!project!niet! succesvol!was!(zelfde!antwoordenset).!Van!deze!20!respondenten!geeft!er! vervolgens!1!aan!dat!het!project!volgens!origineel!budget!is!geleverd,!16!dat! het!niet!volgens!origineel!budget!is!gegaan!en!3!weten!het!antwoord!niet.! Voor!de!vraag!of!het!project!volgens!de!originele!planning!is!opgeleverd! geven!er!0!aan!van!wel,!20!van!niet.!Op!de!vraag!of!er!volgens!de!originele! specificaties!is!opgeleverd!geven!2!respondenten!aan!van!wel,!18!van!niet!! !

Kortom,!de!stelling!dat!respondenten!meer!tevreden!zijn!als!het!project! heeft!opgeleverd!wat!er!van!verwacht!werd!dan!als!het!project!volgens! origineel!plan!werd!uitgevoerd,!is!niet!bewezen.!Een!meerderheid!(74,80%,! namelijk!285/381)!van!de!respondenten!zegt!tevreden!te!zijn!over!het! project!en!dat!het!project!volgens!origineel!plan!is!uitgevoerd,!of!is!ook! tevreden!ondanks!dat!het!project!niet!volgens!origineel!plan!is!uitgevoerd.! Wel!is!bewezen!dat!als!respondenten!die!veel!minder!tevreden!zijn,!het! project!niet!volgens!het!oorspronkelijke!plan!is!uitgevoerd!(dit!geldt!voor! 15,96%!van!alle!respondenten).!

! xvii.! Toetsing:!Tegenstrijdige!belangen!wordt!gemeten!door!te!constateren!dat! beheer!betrokken!is!in!het!team!omdat!wij,!uit!ervaring,!van!mening!zijn!dat! dit!afdelingen!zijn!die!terughoudend!zijn!in!het!accepteren!van!nieuwe! zaken.!De!beheerafdelingen!hebben!als!doelstelling!zoveel!mogelijk!alles!bij! het!oude!te!willen!laten!terwijl!projectteams!verder!vooral!iets!nieuws!willen! neerzetten,!zowel!qua!functionaliteit!als!qua!techniek!(stelling!“De! beheerafdelingen!waren!betrokken!in!het!project(team)”)!en!de!stelling!“Er! was!een!gezamenlijk!doel!dat!behaald!ging!worden!met!dit!project”!positief! wordt!geantwoord!(‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).!Deze! combinatie!zou!tot!een!beter!resultaat!moeten!leiden!op!de!vraag!of!het! project!succesvol!was!dan!als!deze!combinatie!niet!gemaakt!wordt.! Van!de!381!respondenten!hebben!311!aangegeven!dat!hun!project!succesvol! was.!In!228!gevallen!was!beheer!betrokken!(er!waren!tegenstrijdige! belangen)!en!in!216!gevallen!daarvan!werd!er!ook!nog!een!gezamenlijk!doel! nagestreefd.!Dat!gaat!dan!om!69,45%!van!het!totaal!aantal!succesvolle! projecten.!Van!de!311!succesvolle!projecten!was!in!44!gevallen!beheer!niet! betrokken!(er!waren!dus!geen!tegenstrijdige!belangen).!Van!de!44!hadden!

214!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! 43!projecten!een!gezamenlijk!doel.!Dit!is!13,83%!van!het!totaal!aantal! succesvolle!projecten.! Van!de!381!respondenten!hebben!34!aangegeven!dat!het!project!niet! succesvol!was.!In!15!gevallen!was!beheer!betrokken!(er!waren!tegenstrijdige! belangen)!en!in!11!gevallen!daarvan!werd!er!ook!nog!een!gezamenlijk!doel! nagestreefd.!Dit!is!32,35%!van!het!totaal!aantal!niet!succesvolle!projecten.! Van!de!34!niet!succesvolle!projecten!was!in!15!gevallen!beheer!niet! betrokken!(er!waren!geen!tegenstrijdige!belangen)!en!in!9!gevallen!werd!er! een!gezamenlijk!doel!nagestreefd.!Dit!is!26,47%!van!het!totaal!aantal!niet! succesvolle!projecten.! Kortom,!de!stelling!dat!tegengestelde!belangen!in!een!team!zorgen!voor!een! beter!eindresultaat,!zolang!er!consensus!bereikt!kan!worden,!is!bewezen.! Opgemerkt!dient!te!worden!dat!de!onderbouwing!voor!deze!stelling!slechts! gebaseerd!is!op!de!veronderstelde!tegenstelling!tussen!een!projectteam! waarin!beheer!is!betrokken!(tegengestelde!belangen)!en!een!projectteam! waarin!beheer!niet!is!betrokken.!! ! xviii.! Toetsing:!Bij!de!toetsing!van!de!stelling!dat!respondenten!met!een!hogere! identiteitsbeleving!in!een!organisatie!opereren!waarbij!ICT!beter!was! ingebed!zijn!de!volgende!stellingen!betrokken:!“Het!was!jouw!keuze!om!voor! dit!project!te!gaan!werken”,!“Er!was!een!gezamenlijk!doel!dat!behaald!ging! worden!met!dit!project”!en!de!stellingen!“ICT!is!belangrijk!in!de!organisatie! waar!het!project!is!uitgevoerd”!met!“ICT!wordt!op!waarde!geschat!in!de! organisatie!waar!het!project!is!uitgevoerd”.!De!antwoorden!‘Weet!niet’!en! ‘Niet!eens/niet!oneens’!zijn!uitgesloten!van!deze!meeting.! Van!de!229!respondenten!voor!wie!het!een!eigen!keuze!was!om!voor!het! project!te!gaan!werken!hebben!er!213!aangegeven!dat!er!een!gezamenlijk! doel!werd!nagestreefd.!Van!deze!respondenten!gaven!er!200!aan!dat!ICT! belangrijk!is!in!de!organisatie!en!154!dat!ICT!op!waarde!wordt!geschat.! Van!de!67!respondenten!die!niet!zelf!hadden!gekozen!of!ze!voor!dit!project! gingen!werken!hebben!er!5!aangegeven!dat!er!ook!geen!gezamenlijk!doel! was.!Van!deze!5!gaf!er!1!aan!dat!ICT!niet!belangrijk!is!of!op!waarde!wordt! geschat!tegen!2!wel.!! Indien!de!stelling!over!gezamenlijk!doel!buiten!beschouwing!wordt!gelaten,! hebben!van!67!respondenten!die!niet!zelf!gekozen!hadden!of!ze!voor!dit! project!gingen!werken,!61!aangegeven!dat!ICT!belangrijk!is!en!33!dat!ICT!op! waarde!wordt!geschat.!! ! Kortom,!respondenten!hebben!geen!hogere!of!lagere!identiteitsbeleving!als! ICT!beter!of!slechter!is!ingebed!in!de!organisatie.!De!stelling!is!daarmee!niet! aangetoond.!! ! xix.! Toetsing:!Als!respondenten!het!antwoord!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins! mee!eens’!geven!op!de!stelling!“Er!was!een!gezamenlijk!doel!dat!behaald!

!

215!


! ! xx.!

!

216!!

ging!worden!met!dit!project”,!dan!zullen!de!stellingen!“Er!waren!afspraken! gemaakt!over!hoe!jullie!je!werk!zouden!doen”,!“Jullie!spraken!elkaar!aan!als! iemand!zich!niet!aan!de!regels!hield!van!het!team”!en!“Er!waren!afspraken! gemaakt!hoe!jullie!zouden!communiceren!in!het!team”!meer!worden! onderschreven!dan!als!er!geen!gezamenlijk!doel!was.!De!antwoorden!‘Weet! niet’!en!‘Niet!eens/niet!oneens’!zijn!uitgesloten!van!deze!meeting.! 347!respondenten!vinden!dat!er!een!gezamenlijk!doel!werd!nagestreefd.! Daarvan!vinden!277!respondenten!dat!er!afspraken!gemaakt!werden!over! het!werk,!29!niet!(41!‘Weet!niet’!of!‘Niet!eens/niet!oneens’),!247! respondenten!dat!men!werd!aangesproken,!31!niet!(69!‘Weet!niet’!of!‘Niet! eens/niet!oneens’)!en!227!respondenten!dat!er!afspraken!over!de! communicatie!waren!gemaakt,!50!niet!(70!‘Weet!niet’!of!‘Niet!eens/niet! oneens’).!! 18!respondenten!vinden!dat!er!geen!gezamenlijk!doel!werd!nagestreefd.! Daarvan!vinden!10!respondenten!dat!er!afspraken!gemaakt!werden!over!het! werk!en!3!niet!(5!‘Weet!niet’!of!‘Niet!eens/niet!oneens’),!6!respondenten!dat! men!werd!aangesproken,!7!niet!(5!‘Weet!niet’!of!‘Niet!eens/niet!oneens’)!en! 9!respondenten!dat!er!afspraken!over!de!communicatie!waren!gemaakt,!4! niet!(5!‘Weet!niet’!of!‘Niet!eens/niet!oneens’).!! Kortom,!de!stelling!dat!als!er!een!gezamenlijk!doel!wordt!beleefd!er!meer! teamnormen!zijn!en!het!groepsdenken!hoger!is,!is!bewezen.! Toetsing:!Deze!hypothese!wordt!gemeten!aan!de!hand!van!de!stellingen!“Je! bent!tevreden!over!de!aansturing!door!de!projectmanager”,!“Je!bent! tevreden!over!de!wijze!waarop!de!projectmanager!de!verwachtingen!heeft! gemanaged”!en!de!stelling!“het!project!was!succesvol”.!De!meting!is!alleen! uitgevoerd!voor!respondenten!die!de!rol!van!opdrachtgever!hebben! uitgevoerd.!De!vraag!“Wat!was!jouw!belangrijkste!rol!in!het!project”!is! beantwoord!met!“Opdrachtgever”.!40!respondenten!hebben!de!rol!van! opdrachtgever!uitgevoerd.!Dit!is!10,50%.!Voor!deze!meting!is!dit!voldoende! (er!zijn!8!verschillende!rollen!onder!de!respondenten!aanwezig).!! Respondenten!waren!tevreden!over!de!wijze!waarop!de!projectmanager!de! verwachtingen!heeft!gemanaged!als!op!deze!stelling!is!geantwoord!met! ‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’.!Dit!waren!31!respondenten.! Van!deze!31!vonden!26!respondenten!het!project!succesvol!(de!stelling!“Het! project!was!succesvol!is!beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins! mee!eens’).!Dit!is!83,87%.! Niet!tevreden!waren!respondenten!bij!de!antwoorden!‘Helemaal!mee! oneens’!en!‘Enigszins!mee!oneens.’.!Dit!was!1!respondent.!Deze!respondent! vond!het!project!niet!succesvol.!Dus!0%!vond!het!project!succesvol.! 8!respondenten!hebben!geantwoord!met!‘weet!niet/niet!van!toepassing’!of! ‘Niet!eens/niet!oneens’.!Deze!zijn!buiten!de!meeting!gehouden.!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Dit!is!een!heel!duidelijk!verschil!(83,87!–!0!=!83,87%)! Kortom,!de!hypothese!dat!de!opdrachtgever!een!hogere!succesbeleving! heeft!als!de!projectmanager!de!verwachtingen!beter!heeft!gemanaged!is! hiermee!bevestigd.!

!

! xxi.!

Respondenten!waren!tevreden!over!de!aansturing!van!de!projectmanager! als!op!deze!stelling!is!geantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins! mee!eens’.!Dit!waren!32!respondenten.!Van!deze!32!respondenten!vonden! 29!het!project!succesvol!(de!stelling!“het!project!is!succesvol!is!beantwoord! met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).!Dit!is!90,63%.! Respondenten!waren!niet!tevreden!over!de!aansturing!door!de! projectmanager!bij!de!antwoorden!‘Helemaal!mee!oneens’!of!‘Engiszins!mee! oneens’.!Dit!waren!3!respondenten.!Van!deze!3!respondenten!vond!1!het! project!succesvol!(de!stelling!“Het!project!was!succesvol”!is!beantwoord!met! ‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’).!Dit!is!33,33%.! 5!respondenten!hebben!geantwoord!met!‘weet!niet/niet!van!toepassing’!of! niet!eens/niet!oneens.!Deze!zijn!buiten!de!meting!gehouden.!! Dit!is!een!duidelijk!verschil!(90,63!–!33,33!=!57,3%).!Dit!is!niet!representatief.! Kortom,!de!hypothese!dat!opdrachtgevers!een!hogere!succesbeleving! hebben!als!de!projectmanager!het!project!goed!heeft!aangestuurd,!is! hiermee!bevestigd.! Toetsing:!Deze!hypothese!wordt!gemeten!met!de!stelling!“Je!kunt!het!beste! bepalen!of!een!project!succesvol!is!een!tijd!na!de!implementatie”!en!de! stelling!“Je!kunt!het!beste!bepalen!of!een!project!succesvol!is!op!het! moment!van!implementatie”.! Als!de!stellingen!zijn!beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins!mee! eens’,!dan!zijn!respondenten!het!eens!met!de!stelling.!! 237!van!de!381!respondenten!zijn!het!eens!met!de!stelling!“Je!kunt!het! beste!bepalen!of!een!project!succesvol!is!een!tijd!na!de!implementatie”.!Dit! is!62,20%.! 118!van!de!381!respondenten!zijn!het!eens!met!de!stelling!“Je!kunt!het! beste!bepalen!of!een!project!succesvol!is!op!het!moment!van!de! implementatie”.!Dit!is!30,97%.!! Dit!is!een!verschil.! Kortom,!de!stelling!dat!de!resultaten!van!een!project!beter!te!beoordelen! zijn,!een!tijd!na!de!implementatie,!is!hiermee!bevestigd.!

! xxiv.! Toelichting:!Net!zoals!bij!de!veronderstelde!uitkomst!xxiii!is!ook!hier!geen! verband!aangetoond.!! Kortom,!de!stelling!dat!een!project!een!betere!succesbeleving!heeft!als!het! een!succesvol!project!is!dat!een!directe!link!heeft!met!de!strategie!van!het! bedrijf!is!niet!bewezen.!Echter!als!de!vraag!direct!aan!de!respondent!wordt! voorgelegd!(stelling!12B!“Een!project!heeft!meer!kans!op!succes!als!het!

!

217!


! xxv.!

!

bijdraagt!aan!de!strategie!van!de!organisatie),!dan!geeft!70,04%!van!de! respondenten!aan!het!hiermee!eens!te!zijn!(hebben!geantwoord!met! Helemaal!mee!eens!of!Enigszins!mee!eens).!Dit!is!opmerkelijk.! Toetsing:!de!stelling!dat!een!project!dat!is!uitgevoerd!onder!doelarchitectuur! met!minder!wijzigingen!te!maken!heeft!en!daardoor!minder!uitloopt!wordt! onderbouwd!door!de!vragen!“Het!project!werd!onder!doelarchitectuur! uitgevoerd”,!“Er!werden!veel!wijzigingen!tijdens!het!project!geaccepteerd”! en!“Het!project!werd!veel!vertraagd!door!veel!wijzigingen”!te!vergelijken.! De!respondenten!hebben!266!keer!aangegeven!dat!er!onder! doelarchitectuur!werd!gewerkt,!waarbij!ze!het!‘Helemaal!mee!eens’!of! ‘Enigszins!mee!eens’!met!de!stelling!waren.!147!keer!zijn!er!veel!wijzigingen! geweest!(55,26%)!en!112!(42,10%)!projecten!zijn!veel!uitgelopen!door! wijzigingen.!67!respondenten!geven!aan!dat!het!project!niet!veel!wijzigingen! heeft!gekend!(25,19%)!en!91!respondenten!geven!aan!dat!het!project!niet! veel!is!uitgelopen!door!veel!wijzigingen!(34,21%).!De!rest!van!de! respondenten!heeft!het!antwoord!‘weet!niet’!of!‘niet!eens/niet!oneens’! ingevuld.!! Kortom,!de!stelling!dat!een!project!dat!onder!doelarchitectuur!wordt! uitgevoerd!minder!‘last’!heeft!van!wijzigingen!en!minder!uitloopt!door! wijzigingen!is!niet!bewezen.!Het!hebben!van!een!doelarchitectuur!is!geen! goede!indicator!of!een!project!veel!of!weinig!wijzigingen!gedurende!het! project!ondergaat.!Ook!is!het!hebben!van!een!doelarchitectuur!geen!goede! indicator!of!een!project!veel!vertraagd!gaat!worden!door!wijzigingen.!!

! xxvi.! Toetsing:!aangezien!er!geen!statistisch!verband!is!aangetoond!tussen!een! succesvol!project!en!de!samenwerking!tussen!de!opdrachtgever!en!de! projectmanager!(zie!ook!VU!ii)!is!het!niet!mogelijk!deze!stelling!verder!te! bewijzen.! Kortom:!de!stelling!dat!een!project!als!succesvoller!wordt!ervaren!als!de! opdrachtgever!en!projectmanager!samenwerkten!en!het!aantal!wijzingen! beperkt!bleef!is!niet!aangetoond.! ! 253!van!de!381!respondenten!hebben!aangeven!dat!er!een!interventie!is! gedaan!op!het!project.!16!van!de!253!respondenten!hebben!aangegeven!dat! ze!niet!weten!of!de!interventie!het!gewenste!effect!heeft!opgeleverd.!Deze! 16!worden!niet!meegenomen!in!de!meting.!209!interventies!hebben!het! gewenste!effect!opgeleverd.!Dit!is!88,19%.!28!interventies!hebben!niet!het! gewenste!succes!opgeleverd.!Dit!is!11,81%.!Dit!is!een!verschil.!Hiermee!is! bewezen!dat!interventies!de!kans!op!een!succesvol!project!vergroten.! (Bij!vraag!11!wordt!de!rol!van!de!respondent!uitgevraagd.!Daarbij!is!de!optie! gegeven!om!het!antwoord!‘Anders,!namelijk’!te!geven!met!daarna!een!vrij! tekstveld.!In!een!aantal!gevallen!is!deze!optie!gekozen!en!daarna!een!rol!

218!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! gegeven!die!geschaard!kan!worden!onder!een!van!de!voor!ingevulde!rollen.! Deze!data!is!hierop!gecorrigeerd.!Dit!is!in!de!database!aangegeven!door!de! data!italic!te!maken!en!het!vrije!tekstveld!ingevuld!te!laten.!De!combinatie! van!vrije!tekst!veld!gevuld!en!niet!het!antwoord!‘Anders,!namelijk’!bij!vraag! 11!geeft!hierbij!de!gevallen!aan.! ! Tabel!29!stellingen!en!de!bijbehorende!analyse!

Rol!

Aantal! Percentage! Gewenst! interventies! effect!=! JA! 59! 24,89! 51! 114! 48,10! 101! 33! 13,92! 31! 10! 4,22! 8! 6! 2,53! 6! 2! 0,84! 1! 2! 0,84! 1! 8! 3,38! 6! 3! 1,28! 3!

Gewenst! effect!=! NEE! 8! 13! 2! 2! 0! 1! 1! 2! 0!

Opdrachtgever! Projectmanager! Projectteam! Eindgebruiker! Beheer! Architect! Directie! Stuurgroep! Senior!supplier!+! opdrachtgever!samen! Totaal! 237! 100! 208! 29! ! Hiermee!is!bewezen!dat!de!meeste!interventies!worden!gedaan!door!de! opdrachtgever!en!de!projectmanager!(73%).!Hiervan!levert!87,86%!het! gewenste!resultaat!op.! ! Op!de!stelling!of!de!betrokken!opdrachtgever!de!probleemeigenaar!van!het! project!was,!hebben!264!respondenten!geantwoord!met!‘Helemaal!mee! eens’!of!‘Enigszins!mee!eens’.!Van!deze!264!hebben!230!respondenten!op!de! stelling!“Het!project!was!succesvol”!geantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of! ‘Enigszins!mee!eens’.!Dit!is!87,12%.! 59!respondenten!hebben!aangegeven!dat!de!betrokken!opdrachtgever!niet! de!probleemeigenaar!was.!Op!de!stelling!“De!betrokken!opdrachtgever!was! de!probleemeigenaar!van!het!project”!hebben!zij!geantwoord!met!‘Helemaal! mee!oneens’!of!‘Enigszins!mee!oneens’.!Van!deze!59!hebben!37! respondenten!aangegeven!het!project!succesvol!te!vinden!(de!stelling!“Het! project!is!succesvol”!is!beantwoord!met!‘Helemaal!mee!eens’!of!‘Enigszins! mee!eens’).!Dit!is!62,71%.! Dit!verschil!(87,12!–!62,71!=!24,41%)!is!niet!groot.! Kortom,!de!hypothese!dat!een!project!succesvoller!is!als!de!opdrachtgever! wordt!gezien!als!de!probleemeigenaar,!is!niet!bewezen.!

!

!

219!


M.2(Samenvatting(resultaten(deelhypotheses(2( ! Conceptueel(model( Onderstaand!conceptueel!model!is!het!uitgangspunt!van!de!onderzoeksstudie.! Vanuit!het!conceptueel!model!zijn!verschillende!‘verwachte!uitkomsten!(VU)’! oftewel!deelhypotheses!opgesteld.!MWM2!heeft!10!VU’s!getoetst!met!de! bijbehorende!statistische!toetsen!en!de!uitkomsten!beschreven.!Het!conceptueel! model!in!zijn!geheel!of!delen!van!het!conceptueel!model!zijn!niet!getoetst.!Een! multipele!regressieNanalyse!waarbij!alle!variabelen!in!een!keer!in!het!model!worden! meegenomen,!om!de!verbanden!van!de!componenten!op!succes!te!bewijzen,!is! mogelijk.!Gezien!de!lage!RNkwadraat!en!de!overlap!met!de!stapsgewijze!regressie! hebben!we!hiervan!afgezien.De!toetsen!die!gebruikt!zijn!om!de!verschillende!VU’s! te!toetsen!zijn:!enkelvoudige!en!meervoudige!lineaire!regressies,!correlatie!toetsen,! TNtoetsen!en!ZNtoetsen.!Daarnaast!is!er!bij!bepaalde!VU’s!gebruik!gemaakt!van! factoranalyse!en/of!de!berekening!van!de!Cronbach!Alpha,!ter!voorbereiding!voor! de!statistische!toets.!De!data!en!deelresultaten!van!de!analyse!zijn!verkrijgbaar!bij! de!auteurs.! !! ProjecAechniek:2projecAype2doelarchitectuur-2duur-ontwikkeling2aantal-wijzigingenOrganisatorische-variabelen:2cultuur2mate-van-formaliteit/bureaucra7e2bedrijfstak2strategische-belang-van-ICT-


Groepsdenken-

Interne-nieuwe-projectpresta7e:2teamlid-tevredenheid2succesbeleving-




Figuur!24!Onderzoeksmodel!exploratief!onderzoek!

Externe-nieuwe-projectpresta7es:2winstgevendheid2marktsucces-door---2invulling-kwan7ta7eve-BC---2invulling-kwalita7eve-BC-

Iden7teit-

!

( 2.(Toetsing(Verwachte(uitkomsten! ! ii!Toetsing!VU:!“Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!een!project!als!er!een! betere!sturing!was”! Wanneer!gekeken!wordt!naar!de!VU!“Respondenten!zijn!meer!tevreden!over!een! project!als!er!een!betere!sturing!was”!is!dit!gemeten!met!4!stellingen!welke! allemaal!zijn!uitgevraagd!met!een!5Npunts!schaal!die!loopt!van!‘helemaal!mee!eens’! 220!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! tot!en!met!‘helemaal!mee!oneens’.!De!mate!van!hoe!succesvol!een!project!was!is!de! graadmeter!voor!de!tevredenheid!van!het!project.!Deze!tevredenheid!van!het! project!is!verwoord!in!de!stelling:!“Het!project!was!succesvol”.!! Het!begrip!‘sturing’!is!gemeten!met!3!stellingen!welke!“Je!bent!tevreden!over!de! aansturing!van!het!project!door!de!projectmanager”,!“Je!bent!tevreden!over!de! opdrachtgever!van!dit!project”,!“Je!bent!tevreden!over!de!samenwerking!tussen!de! projectmanager!en!de!opdrachtgever”!betreffen.!De!schaal!van!het!construct! ‘sturing’!is!betrouwbaar!(α!=!0.826)!en!uit!de!factoranalyse!is!op!te!maken!dat!deze! 3!stellingen!samen!1!construct!vormen.!Wanneer!we!het!construct!‘sturing’!als! onafhankelijke!variabele!en!‘tevredenheid/succes!van!het!project’!als!afhankelijke! variabele!nemen!en!dit!toetsen!met!een!enkelvoudige!lineaire!regressie,!blijkt! ‘sturing’!een!significante!en!positieve!voorspeller!van!‘tevredenheid’!te!zijn!(zie! tabel!1).!Het!model!verklaart!36,9%!van!de!variantie!en!heeft!een!bèta!coëfficiënt! van!0,69.!! Kortom,!naarmate!er!meer!(betere)!‘sturing’!is,!stijgt!de!tevredenheid/succes!van! het!project.!Let%op:%De%enkelvoudige%regressie%zegt%iets%over%het%verband%tussen%de% onafhankelijke%en%afhankelijke%variabelen,%maar%de%kans%dat%er%meer%factoren%een% rol%spelen%is%duidelijk%aanwezig.% % Tabel!30!Sturing!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!1!

Model!STURING!t.o.v.!TEVREDENHEID/SUCCES!PROJECT! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 210! Sig.! 0.00! R²! .369!(model!verklaart!36,9%!van!de! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! Bèta!‘Sturing’! .607!(sig.!.000)! ! Wanneer!de!stellingen!individueel!in!een!meervoudige!regressie!worden!getoetst,!is! op!te!maken!dat!de!stelling!“Je!bent!tevreden!over!de!aansturing!van!het!project! door!de!projectmanager”!en!de!stelling!“Je!bent!tevreden!over!de!opdrachtgever! van!dit!project”!de!meeste!invloed!hebben!op!succes!(zie!tabel!2).!De!derde!stelling! “Je!bent!tevreden!over!de!samenwerking!tussen!de!projectmanager!en!de! opdrachtgever”!is!geen!significante!voorspeller.( ( ( ( ( !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! 9

!De!bèta!coëfficiënt!betekent!dat!een!verandering!van!de!score!op!‘sturing’!een!verandering!geeft!in!de!score! op!‘tevredenheid!van!het!project’!met!0.607!!

!

221!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Tabel!31!Sturing!t.o.v.!tevredenheid/succes!project!2!

Model!STURING!t.o.v.!TEVREDENHEID/SUCCES!PROJECT! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 210! Sig.! 0.00! R²! .390!(model!verklaart!39%!van!de! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! Bèta!‘aansturing!projectmanager’! .346!(sig.!.000)! Bèta!‘tevredenheid!opdrachtgever’! .349!(sig.!.000)! Bèta!‘tevredenheid!samenwerking’! .027!(sig.!.755)! ( iv(Toetsing(VU:(“Respondenten(uit(een(hechter(team(zijn(meer(tevreden( over(het(project,(het(team(en(hun(eigen(rol(dan(respondenten(uit(een( minder(hecht(team”! Wanneer!gekeken!wordt!naar!de!VU!“Respondenten!uit!een!hechter!team!zijn!meer! tevreden!over!het!project,!het!team!en!hun!eigen!rol!dan!respondenten!uit!een! minder!hecht!team”!is!dit!gemeten!met!8!stellingen!welke!allemaal!zijn!uitgevraagd! met!een!5Npuntsschaal!die!loopt!van!‘helemaal!mee!eens’!tot!en!met!‘helemaal!mee! oneens’.!! ! Allereerst!is!gekeken!of!de!volgende!4!stellingen!daadwerkelijk!een!construct! vormen,!genaamd!‘hechtheid!van!het!team’.!De!vier!stellingen!die!verondersteld! zijn!als!‘hechtheid!van!het!team’,!zijn:!“Jullie!voelden!je!een!team!voor!de!duur!van! het!project”,!“Het!projectteam!was!met!zorg!samengesteld!om!de!klus!te!doen”,! “Het!was!jouw!keuze!om!voor!dit!project!te!gaan!werken”!en!”Er!was!een! gezamenlijk!doel!dat!behaald!ging!worden!met!dit!project”.!! ! Uit!de!factoranalyse!blijkt!dat!de!stelling!“Het!was!jouw!keuze!om!voor!dit!project!te! gaan!werken”!een!te!lage!individuele!verklarende!variantie!(communality)!heeft.! Daarom!is!besloten!deze!uit!het!construct!te!verwijderen.!Na!het!verwijderen!blijkt! ook!de!betrouwbaarheid!van!de!schaal!in!orde!te!zijn!(α=0.732).!!! ! Het!begrip!‘hechtheid!van!het!team’!wordt!als!onafhankelijke!variabele!gebruikt!in!4! losse!enkelvoudige!regressies.!De!4!afhankelijke!variabelen!betreffen:!“Je!bent! tevreden!over!je!eigen!rol!in!het!project”,!“Je!bent!tevreden!over!het!projectteam”,! “Je!bent!tevreden!over!de!samenwerking!van!het!projectteam!gedurende!het! project”!en!“Het!project!was!succesvol”.! ! Uit!de!4!regressies!kan!het!volgende!gezegd!worden.!Het!construct!‘hechtheid!van! het!team’!is!een!positieve!voorspeller!voor!alle!4!de!stellingen!(zie!tabellen! hieronder!).!Kortom,!naarmate!de!‘hechtheid!van!het!team’!stijgt,!stijgt!ook!‘de! tevredenheid!van!je!eigen!rol’,!‘tevredenheid!over!het!team’,!‘tevredenheid!over!de! samenwerking’!en!‘succes!van!het!project’.!‘Hechtheid!van!het!team‘!ten!opzichte! 222!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! van!‘de!tevredenheid!over!het!team’!heeft!de!grootste!bèta!coëfficiënt!en!de! grootste!RNsquare,!wat!betekent!dat!‘hechtheid!van!het!team’!de!grootste!invloed! heeft!op!deze!variabele.!Let%op:%De%enkelvoudige%regressie%zegt%iets%over%het% verband%tussen%de%onafhankelijke%en%afhankelijke%variabelen,%maar%de%kans%dat% meer%factoren%een%rol%spelen%is%duidelijk%aanwezig.% % Tabel!32!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!eigen!rol!

Model!HECHTHEID!t.o.v.!TEVREDENHEID!EIGEN!ROL! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 357! Sig.! 0.00! R²! .324!(model!verklaart!32,4%!van!de! variantie!in!tevredenheid!eigen!rol)! Bèta!‘Hechtheid’! .569!(sig.!.000)! ! Tabel!33!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!projectteam!

Model!HECHTHEID!t.o.v.!TEVREDENHEID!PROJECTTEAM! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 362! Sig.! 0.00! R²! .524!(model!verklaart!52,4%!van!de! variantie!in!tevredenheid!projectteam)! Bèta!‘Hechtheid’! .724!(sig.!.000)! ! Tabel!34!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid!samenwerking!

Model!HECHTHEID!t.o.v.!TEVREDENHEID!SAMENWERKING! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 360! Sig.! 0.00! R²! .473!(model!verklaart!47,3%!van!de! variantie!in!tevredenheid! samenwerking)! Bèta!‘Hechtheid’! .688!(sig.!.000)! ! Tabel!35!Hechtheid!t.o.v.!tevredenheid%

Model!HECHTHEID!t.o.v.!TEVREDENHEID! PROJECT! Betrouwbaarheidsinterval! n! Sig.! R²! !

! 95%! 358! 0.00! .312!(model!verklaart!31,2%!van!de! 223!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! .559!(sig.!.000)!

Bèta!‘Hechtheid’! ( ( viii(Toetsing(VU:(“Een(project(wordt(succesvoller(ervaren(als(Beheer( betrokken(is(geweest”( De!VU!“Een!project!wordt!succesvoller!ervaren!als!Beheer!betrokken!is!geweest”!is! gemeten!met!2!stellingen!welke!ook!met!een!5Npuntsschaal!gemeten!zijn.!Het!gaat! om!de!stelling!“De!beheerafdelingen!waren!betrokken!in!het!project(team)”!en!de! stelling!“het!project!was!succesvol”.! ! Aangezien!het!om!2!enkelvoudige!variabelen!gaat!is!het!draaien!van!een! factoranalyse!en!het!berekenen!van!de!betrouwbaarheid!van!de!schaal!niet!nodig.!! ! Als!de!variabele!‘betrokkenheid!van!de!beheerafdelingen’!als!onafhankelijke! variabele!en!‘succes!van!het!project’!als!afhankelijke!variabele!samen!in!een! enkelvoudige!lineaire!regressie!wordt!getoetst,!blijkt!het!model!significant!te!zijn.! Dit!betekent!dat!‘betrokkenheid’!een!positieve!voorspeller!is!van!het!‘succes!van! het!project’.!Het!model!verklaart!8,4%!van!de!variantie!en!heeft!een!bèta!coëfficiënt! van!0,29.!! Kortom,!naarmate!de!betrokkenheid!van!beheerafdelingen!hoger/intensiever!is,! stijgt!het!succes!van!het!project.!De!uitkomst!moet!in!perspectief!geplaatst!worden,! want!het!model!heeft!een!lage!verklarende!waarde!(R²).!Een!verklarende!waarde! onder!de!10%!bij!lineaire!regressies!is!discutabel.! Let%op:%De%enkelvoudige%regressie%zegt%iets%over%het%verband%tussen%de% onafhankelijke%en%afhankelijke%variabelen,%maar%de%kans%dat%er%meer%factoren%een% rol%spelen%is%duidelijk%aanwezig.% ! Tabel!36!Betrokkenheid!beheer!t.o.v.!tevredenheid/succes!project%

Model!BETROKKENHEID!BEHEER!t.o.v.!TEVREDENHEID/SUCCES!PROJECT! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 372! Sig.! 0.00! R²! .084!(model!verklaart!8,4%!van!de! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! Bèta!‘betrokkenheid’! .290!(sig.!.000)! ( ix(Toetsing(VU:(“De(cultuur(van(de(organisatie(of(organisatieonderdeel(een( vaste(projectaanpak(voorschrijft(waar(niet(snel(vanaf(wordt(geweken.(Dit( is(niet(altijd(de(beste(aanpak”(

224!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! De!VU!“De!cultuur!van!de!organisatie!of!organisatieonderdeel!een!vaste! projectaanpak!voorschrijft!waar!niet!snel!vanaf!wordt!geweken.!Dit!is!niet!altijd!de! beste!aanpak”!is!gemeten!met!3!stellingen.!Het!gaat!om!de!stelling! “Zelfbouwprojecten!worden!in!de!organisatie!of!het!organisatieonderdeel!waar!het! project!zich!afspeelde!altijd!op!dezelfde!manier!aangepakt”,!“De!ontwikkelmethode! was!afgestemd!op!het!project”!en!de!stelling!“De!gebruikte!projectaanpak!was! afgestemd!op!het!project”.! Wanneer!deze!drie!stellingen!getoetst!worden!met!een!meervoudige!lineaire! regressie,!waarbij!de!stelling!“Zelfbouwprojecten!worden!in!de!organisatie!of!het! organisatieonderdeel!waar!het!project!zich!afspeelde!altijd!op!dezelfde!manier! aangepakt”!de!afhankelijke!variabele!is,!is!hier!geen!relatie!in!te!vinden.! ! Zowel!de!aannames!van!een!regressie!als!de!regressie!zelf!voldoen!niet!of!zijn!niet! significant.!Kortom,!voor!de!VU!“De!cultuur!van!de!organisatie!of! organisatieonderdeel!een!vaste!projectaanpak!voorschrijft!waar!niet!snel!vanaf! wordt!geweken.!Dit!is!niet!altijd!de!beste!aanpak”!wordt!geen!bevestiging! gevonden.! ! Tabel!37!Aanpak!t.o.v.!afstemming%

Model!AANPAK!t.o.v.!AFSTEMMING! Betrouwbaarheidsinterval! n! Sig.! R²!

95%! 349! 0.394! .073!(model!verklaart!7,3%!van!de! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! N.065!(sig.!.370)! .098!(sig.!.173)!

Bèta!‘ontwikkelmethode’! Bèta!‘projectaanpak’! ! x(Toetsing(VU:(“Een(respondent(is(meer(tevreden(over(de(juiste( opdrachtgevers(als(deze(een(bepaalde(set(van(competenties(heeft”( De!VU!“Een!respondent!is!meer!tevreden!over!de!juiste!opdrachtgevers!als!deze! een!bepaalde!set!van!competenties!heeft”!is!gemeten!met!1!vraag!en!1!stelling.!Het! betreft!de!vraag!“Wat!zijn!volgens!jou!de!drie!belangrijkste!competenties!van!de! opdrachtgever!van!het!project?”!en!de!stelling!“Je!bent!tevreden!over!de! opdrachtgever!van!dit!project”!welke!is!uitgevraagd!met!een!5Npuntsschaal!die! loopt!van!‘helemaal!mee!eens’!tot!en!met!‘helemaal!mee!oneens’.!De!VU!is!getoetst! met!een!TNtoets!op!basis!van!het!gemiddelde!van!de!stelling!‘Je!bent!tevreden!over! de!opdrachtgever!van!dit!project’.! ! Als!concreet!is!gevraagd!naar!de!belangrijkste!competenties!van!de!opdrachtgever,! worden!de!volgende!vier!competenties!het!vaakst!genoemd:! • Stuurde!op!het!resultaat!! ! ! ! !(47%)!

!

225!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! • • •

Stuurde!op!tijd!en!geld!! ! ! ! !(34%)! Had!verantwoordelijkheidsgevoel!! ! ! !(33%)! Was!realistisch!qua!uitvoering!en!implementatie!! !(33%)!

! Wanneer!gekeken!wordt!naar!de!competenties!en!in!hoeverre!men!tevreden!is!over! de!opdrachtgever!van!het!project!komen!drie!andere!competenties!naar!voren.!Met! andere!woorden,!de!tevredenheid!over!de!opdrachtgever!was!hoger!als!men!de! volgende!competentie!heeft!aangevinkt.!! 1. creëerde!betrokkenheid! ! ! ! (1,79)''̃! 2. had!verantwoordelijkheidsgevoel! ! ! (1,96)! 3. was!realistisch!qua!uitvoering!en!implementatie! (2,00)! ~=%1%=%helemaal%mee% eens%% %%%5%=%helemaal%mee% oneens% ! Naast!eerder!genoemde!drie!competenties!welke!belangrijk!worden!gevonden!ten! opzichte!van!de!tevredenheid!over!de!opdrachtgever,!kan!ook!gekeken!worden! naar!de!drie!competenties!waarbij!de!tevredenheid!het!minst!was.!Deze!drie! competenties!zijn:! 1. was!de!baas*! ! ! ! ! ! (3,07)''̃! 2. koos!zelf!zijn!projectmanager*! ! ! (2,98)! 3. stuurde!op!tijd!en!geld*! ! ! ! (2,53)! *=!significant!verschillend!t.o.v.!de!drie!belangrijkste!competenties! ! Kortom,!als!men!vraagt!welke!competentie!het!belangrijkste!is!zegt!men!‘stuurde! op!het!resultaat’.!Wanneer!de!competenties!worden!afgezet!tegen!de!tevredenheid! van!de!opdrachtgever!dan!is!‘creëerde!betrokkenheid’!het!belangrijkst.! ( xi(Toetsing(VU:(“Een(respondent(is(meer(tevreden(over(de(projectmanager( als(deze(een(bepaalde(set(van(competenties(heeft(die(past(bij(de( projectaanpak.”( De!VU!“Een!respondent!is!meer!tevreden!over!de!projectmanager!als!deze!een! bepaalde!set!van!competenties!heeft!die!past!bij!de!projectaanpak”!is!gemeten!met! 2!stellingen!en!1!vraag.!De!stellingen!betreffen!“Je!bent!tevreden!over!de!aansturing! van!het!project!door!de!projectmanager”!en!“Er!is!een!bewuste!match!gemaakt! tussen!het!project!en!de!projectmanager”!en!de!vraag!“Wat!zijn!volgens!jou!de!drie! belangrijkste!competenties!van!de!projectmanager!van!het!project?”.!De!VU!is! getoetst!met!een!TNtoets!op!basis!van!de!gemiddelden!van!de!2!stellingen.! ! Er!zijn!drie!type!projecten:!strategisch,!operationeel!en!innovatief.!Wanneer!het!een! strategisch!project!betreft!dan!zijn!de!volgende!competenties!relevant,!namelijk:! diplomatiek,!zelfbewust,!zelfstandig!en!onafhankelijk.!Voor!een!operationeel! project!zijn!de!competenties:!pragmatisch,!realistisch,!standvastig!en!organiserend!

226!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! van!toepassing.!Bij!innovatieve!projecten!zijn!de!competenties:!innemend,! belangstellend,!creatief!en!stimuleren!onderdeel!van!het!pakket.!Een!respondent! die!minimaal!2!van!de!4!passende!competenties!aangeeft!als!belangrijk!voor!een! projectmanager!is!meer!tevreden!dan!een!respondent!die!minder!dan!2!van!de!4! competenties!aanvinkt.!Dit!is!gemeten!bij!alle!drie!de!typen!projecten.! ! Tabel!38!Competenties!projectmanager!bij!projecttype%

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! !!Strategisch!!!!!!!!!Operationeel!!!!!!!Innovatief! Aantal!passende!competenties:!!≥2!(n=9)*!!<2!(n=119)!!≥2!(n=72)!!<2!(n=90)!! ≥2(n=3)*!!!<2!(n=88)!!! Je!bent!tevreden!over!de! 2.78! 2.12! 2.01! 2.02! 2.00! 2.35! aansturing!van!het!project! door!de!projectmanager.! 1=!Helemaal!mee!eens,!! 5!=!Helemaal!mee!oneens!

Er!is!een!bewuste!match! gemaakt!tussen!het!project! en!de!projectmanager.!

2.71!

2.70!

2.61!

2.59!

2.33!

2.66!

1=!Helemaal!mee!eens,!! 5!=!Helemaal!mee!oneens!

! ! ! ! !!!!*!=!laag!aantal!waarnemingen,!indicatieve!resultaten! Alleen!voor!innovatieve!projecten!wordt!de!tevredenheid!beter!beoordeeld! wanneer!de!respondent!aan!heeft!gegeven!dat!de!projectmanager!2!of!meer! competenties!bezat!en!dat!deze!tevens!belangrijk!werden!bevonden.!Dit!verschil!is! bij!beide!stellingen!niet!significant,!omdat!onder!andere!het!aantal!waarnemingen! te!laag!is.!Voor!strategische!en!operationele!projecten!is!niet!gevonden!dat!men! meer!tevreden!is!als!minimaal!2!passende!competenties!als!belangrijk!worden! aangegeven.! ! Hierdoor!kan!de!hypothese!niet!worden!aangenomen.( ( xiv(Toetsing(VU:(“Het(project(wordt(minder(succesvol(beleefd(als(het(is( uitgelopen(of(veel(wijzigingen(zijn(doorgevoerd”( De!VU!“Het!project!wordt!minder!succesvol!beleefd!als!het!is!uitgelopen!of!veel! wijzigingen!zijn!doorgevoerd”!is!gemeten!met!3!stellingen!welke!met!een!5N puntsschaal!gemeten!zijn!die!loopt!van!‘helemaal!mee!eens’!tot!en!met!‘helemaal! mee!oneens’.! ! Het!gaat!om!de!stelling!“Er!werden!veel!wijzigingen!gedurende!het!project! geaccepteerd”,!de!stelling!“Het!project!werd!vertraagd!door!veel!wijzigingen”!en!de! stelling!“Het!project!was!succesvol”.! ! De!eerste!twee!stellingen!meten!samen!het!niveau!van!uitlopen!en!de!hoeveelheid! wijzigingen!welke!zijn!doorgevoerd.!Aangezien!het!om!2!variabelen!gaat,!is! factoranalyse!niet!mogelijk!(minimaal!3!items).!Als!de!twee!variabelen!‘veel! !

227!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! wijzigingen!geaccepteerd’!en!‘werd!vertraagd!door!veel!wijzigingen’!als! onafhankelijke!variabelen!en!‘succes!van!het!project’!als!afhankelijke!variabele! samen!in!een!meervoudige!lineaire!regressie!wordt!getoetst,!blijkt!zowel!het!model! als!beide!onafhankelijke!variabelen!significant!te!zijn.!Beide!onafhankelijke! variabelen!hebben!een!negatief!effect.!Het!model!verklaart!9,5%!van!de!variantie! en!de!onafhankelijke!variabelen!hebben!een!bèta!coëfficiënt!van!N0,161!en!N0,186.!! Kortom,!zowel!de!hoeveelheid!wijzigingen!die!geaccepteerd!zijn!en!‘vertraging!door! wijzigingen’!zijn!beide!negatieve!voorspellers!van!het!’succes!van!een!project’.!Ook! bij!deze!uitkomst!moet!de!opmerking!geplaatst!worden!dat!een!RNsquare!waarde! onder!de!10%!bij!lineaire!regressies!discutabel!is.!Let%op:%De%regressie%zegt%iets%over% het%verband%tussen%de%onafhankelijke%en%afhankelijke%variabelen,%maar%de%kans%dat% er%meer%factoren%een%rol%spelen%is%duidelijk%aanwezig.% ! Tabel!39!Wijzigingen!t.o.v.!tevredenheid/succes!project%

Model!WIJZIGINGEN!t.o.v.!TEVREDENHEID/SUCCES!PROJECT! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 374! Sig.! 0.00! R²! .095!(model!verklaart!9,5%!van!de! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! Bèta!‘Veel!wijzigingen!geaccepteerd’! N.161!(sig.!.009)! Bèta!‘Werd!vertraagd!door!veel! N.186!(sig.!.003)! wijzigingen’! ( xvi(Toetsing(VU:(“Succes(en(succesbeleving(van(het(project(zijn(hoger(als( de(respondent(en(team(beter(waren(toegerust(voor(hun(taak.”( De!VU!“Succes!en!succesbeleving!van!het!project!zijn!hoger!als!de!respondent!en! team!waren!toegerust!voor!hun!taak”!is!gemeten!met!3!stellingen!welke!met!een!5N puntsschaal!gemeten!zijn.! ! Het!gaat!om!de!stelling!“Je!was!voldoende!bekwaam!voor!jouw!rol!in!het!project”,! de!stelling!“Het!team!was!voldoende!bekwaam!om!het!project!uit!te!voeren”!en!de! stelling!“Het!project!was!succesvol”.! De!eerste!twee!stellingen!zijn!de!onafhankelijk!variabelen!en!‘succes!van!het! project’!is!de!afhankelijke!variabele.!Wanneer!een!meervoudige!lineaire!regressie! wordt!gedraaid,!blijkt!zowel!het!model!als!beide!onafhankelijke!variabelen! significant!te!zijn.!Beide!onafhankelijke!variabelen!zijn!positieve!voorspellers.!Het! model!verklaart!29,7%!van!de!variantie!en!de!onafhankelijke!variabelen!hebben!een! bèta!coëfficiënt!van!0,175!en!0,469.! Kortom,!zowel!individuele!bekwaamheid!als!de!bekwaamheid!van!het!team!zijn! positieve!voorspellers!van!het!succes!van!het!project.!Hierbij!is!bekwaamheid!van! het!team!sterker!dan!de!individuele!bekwaamheid.!

228!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Let%op:%De%regressie%zegt%iets%over%het%verband%tussen%de%onafhankelijke%en% afhankelijke%variabelen,%maar%de%kans%dat%er%meer%factoren%een%rol%spelen%is% duidelijk%aanwezig.% % Tabel!40!Bekwaamheid!t.o.v.!tevredenheid/succes!project%

Model!BEKWAAMHEID!t.o.v.!TEVREDENHEID/SUCCES!PROJECT! Betrouwbaarheidsinterval! 95%! n! 366! Sig.! 0.00! R²! .297!(model!verklaart!29,7%!van!de! variantie!in!tevredenheid/succes!van! het!project)! Bèta!‘Jij!was!bekwaam’! .175!(sig.!.000)! Bèta!‘Het!team!was!bekwaam’! .469!(sig.!.000)! ( xxii(Toetsing(VU:(“Afhankelijk(van(het(projecttype(komt(er(een(bepaalde( projectaanpak(uit(en(afhankelijk(van(de(projectaanpak(komt(er(een( bepaalde(ontwikkelmethodiek(uit.(Beide(hebben(in(positieve(of(negatieve( zin(invloed(op(het(eindresultaat(van(het(project”( De!VU!“Afhankelijk!van!het!projecttype!komt!er!een!bepaalde!projectaanpak!uit!en! afhankelijk!van!de!projectaanpak!komt!er!een!bepaalde!ontwikkelmethodiek!uit.! Beide!hebben!in!positieve!of!negatieve!zin!invloed!op!het!eindresultaat!van!het! project”!is!gemeten!met!2!stellingen!welke!met!een!5Npuntsschaal!gemeten!zijn!en! 3!vragen.!! ! De!VU!is!niet!op!alle!punten!getoetst,!omdat!het!aantal!waarnemingen!vaak!te!laag! is.!Dit!betekent!dat!de!resultaten!indicatief!zijn.!Wanneer!er!voldoende!aantal! waarnemingen!zijn!(n>30),!dan!is!dit!getoetst!met!een!TNtoets!op!basis!van!het! gemiddelde!van!de!stelling!‘het!project!was!succesvol’.!! ( xxii(1(Een(aanpak(die(past(bij(de(cultuur(van(de(organisatie(beïnvloedt(het( project(in(positieve(zin.( Wanneer!het!project!plaatsvond!in!een!familiecultuur!en!de!aanpak! onderhandelend!was,!was!het!project!niet!succesvoller.! ! Tabel!41!Familiecultuur%

!!!!!!!!!!!!!!

We!kennen!4!typen!projectaanpak:!Directief,!Verkopend,! Onderhandelend!en!Ontwikkelend.!Welke!aanpak!betrof!het?!

Familiecultuur!

Directief! (n=19)! 1.72!

Het!project!was! succesvol!

Verkopend!! (n=2)! 2.50!

Onderhandelend! Ontwikkelend! (n=29)! (n=16)! 1.93! 1.56!

1=!Helemaal!mee!

!

229!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! eens,!! 5!=!Helemaal!mee! oneens!

! Wanneer!het!project!plaatsvond!in!een!marktcultuur!en!de!aanpak!verkopend!was,! was!het!project!niet!succesvoller.!! ! Tabel!42!Marktcultuur%

!!!!!!!!!!!!!!


Marktcultuur!

Directief! (n=34)! 1.38*!


Verkopend! (n=5)! 1.80!

Onderhandelend! Ontwikkelend! (n=36)! (n=27)! 1.89*! 1.42!

1=!Helemaal!mee! eens,!! 5!=!Helemaal!mee! oneens!

! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!*=!significant! verschillend! ! Wanneer!het!project!plaatsvond!in!een!hiërarchische!cultuur!en!de!aanpak!directief! of!verkopend!was,!dan!is!het!project!even!succesvol.!Dit!resultaat!is!indicatief,!door! het!aantal!waarnemingen.! ! Tabel!43!Hiërarchische!cultuur!1%

!!!!!!!!!!!!!!


Hiërarchische! cultuur! Het!project!was! succesvol!





! Wanneer!het!project!plaatsvond!in!een!hiërarchische!cultuur!en!de!aanpak!directief! of!verkopend!was!ten!opzichte!van!onderhandelend!of!ontwikkelend!was!het! project!succesvoller!voor!directief!alleen!is!het!verschil!te!klein,!waardoor!het!niet! significant!is.!Verkopend!heeft!een!te!lage!n,!waardoor!dit!niet!getoetst!is.! ! !

230!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Tabel!44!Hiërarchische!cultuur!2%

!!!!!!!!!!!!!!


Hiërarchische! cultuur% Het!project!was! succesvol!





! Wanneer!het!project!plaatsvond!in!een!adhocratiecultuur!en!de!aanpak!directief,! verkopend,!onderhandelend!of!ontwikkelend!was,!dan!is!het!project!even! succesvol.!Er!zijn!wel!verschillen!tussen!de!verschillende!vormen,!alleen!blijkt!dit! niet!significant!te!zijn.!Ook!hier!heeft!verkopend!een!te!lage!n,!waardoor!dit!niet! getoetst!is.! ! Tabel!45!Adhocratiecultuur%

!!!!!!!!!!!!!!


Adhocratie! cultuur! Het!project!was! succesvol!





( xxii(2(Een(projectaanpak(die(past(bij(het(projecttype(heeft(een(positief( effect(op(het(succes(( Wanneer!het!type!project!innovatief!was!en!de!aanpak!ontwikkelend,!dan!is!het! project!succesvoller.!Dit!betreft!een!indicatief!resultaat.!! ! Tabel!46!Projecttype!innovatief%

!!!!!!!!!!!!!!


Innovatief!






!

231!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Wanneer!het!type!project!operationeel!was!en!de!aanpak!directief!of!verkopend! ten!opzichte!van!onderhandelend!of!ontwikkelend,!dan!is!het!project!succesvoller! voor!directief.!Dit!verschil!is!niet!significant.! ! Tabel!47!Projecttype!operationeel%

!!!!!!!!!!!!!! Operationeel! Het!project!was! succesvol!

We!kennen!4!typen!projectaanpak:!Directief,!Verkopend,! Onderhandelend!en!Ontwikkelend.!Welke!aanpak!betrof!het?! Directief! Verkopend! Onderhandelend! Ontwikkelend! (n=73)! (n=4)! (n=47)! (n=38)! 1.65! 2.75! 1.87! 1.95!


! Wanneer!het!type!project!strategisch!was!en!de!aanpak!onderhandelend,!dan!is!het! project!niet!succesvoller.!Het!verschil!tussen!directief!en!onderhandelend!is!niet! significant.!De!andere!verschillen!betreffen!een!indicatief!resultaat.! ! Tabel!48!Projecttype!strategisch%

!!!!!!!!!!!!!!


Strategisch!






( xxii(3(Een(ontwikkelmethodiek(die(past(bij(de(projectaanpak(beïnvloedt( het(project(in(positieve(zin(( Wanneer!de!ontwikkelmethode!Waterval!was!en!de!aanpak!onderhandelend!of! ontwikkelend!ten!opzichte!van!directief!of!verkopend,!dan!is!het!project!niet! succesvoller.!! ! Tabel!49!Ontwikkelmethode!waterval%

!!!!!!!!!!!!!! Waterval! Het!project!was! succesvol!



232!!

Kaleidoscope!voor!succesvolle!ICTNprojecten,!bijlagen! ! Wanneer!de!ontwikkelmethode!Agile!was!en!de!aanpak!directief!of!verkopend!ten! opzichte!van!onderhandelend!of!ontwikkelend,!dan!is!het!project!niet!succesvoller.! Dit!betreft!zowel!voor!onderhandelend!als!ontwikkelend.! ! Tabel!50!Ontwikkelmethode!agile%

!!!!!!!!!!!!!! Agile! Het!project!was! succesvol!



( xxiii(Toetsing(VU:(“Een(project(dat(een(direct(verband(heeft(met(de( strategie(van(het(bedrijf(is(succesvoller(dan(als(het(project(geen(directe( relatie(heeft”( De!VU!“Een!project!dat!een!direct!verband!heeft!met!de!strategie!van!het!bedrijf!is! succesvoller!dan!als!het!project!geen!directe!relatie!heeft”!is!gemeten!met!1!stelling! en!1!vraag.!! ! De!stelling!betrof!“Het!project!was!succesvol”!en!de!vraag!hield!in!“Wat!voor!type! project!was!het?”.!Waarbij!de!antwoordmogelijkheden!strategisch,!operationeel!of! innovatief!waren.!Om!te!kijken!of!strategische!projecten!inderdaad!succesvoller! zijn,!is!het!gemiddelde!van!de!stelling!ten!opzichte!van!de!vraag!vergeleken!met!een! TNtoets.!Hieruit!blijkt!dat!er!geen!significante!verschillen!zijn!tussen!het!type!project! en!hoe!succesvol!een!project!is.! Innovatieve!projecten!hebben!wel!een!hoger!gemiddelde!dan!strategische!en! operationele!projecten,!wat!betekent!dat!innovatieve!projecten!als!minder! succesvol!worden!ervaren.!Dit!verschil!is!niet!significant,!wat!betekent!dat!het! verschil!niet!aangemerkt!mag!worden!als!een!aannemelijk!verschil.! ! Tabel!51!Type!project!t.o.v.!succes!project%

!!!!!!!!!!!!!! % Het!project!was! succesvol!

Wat!voor!type!project!was!het?! Strategisch! Operationeel! Innovatief! (n=128)! (n=162)! (n=91)! 1,82! 1,81! 1,94!

! !


!

!

233!

Kaleidoscope voor succesvolle ICT-projecten

je kunt toepassen om de kans op succes te vergroten.

B.E. Dado & R.G.M. Dahmen ! Dahmen_Omslag.indd 1

Kaleidoscope voor succesvolle ICT-projecten

Recommend Documents