Kadernota W et Werk en Bijstand gem eente Losser

Kadernota Wet werk en bijstand (WWB) gemeente Losser

Pagina 1 van 38

Kadernota W et Werk en Bijstand gem eente Losser

Inhoudsopgave

1. Inleiding .............................................................................................................................. 4 2. Reinteg ratie .......................................................................................................................... 2.1 De arbeidsplicht ..................................................................................................... 2.2 De reïntegratieplicht ............................................................................................... 2.3 Doelstellin gen va n reïnteg ratie .............................................................................. 2.4 Algem een gea cceptee rde arb eid ............................................................................ 2.5 Aanspraak op ondersteuning .................................................................................. 2.6 Ontheffing .............................................................................................................. 2.6.1 Alleenstaande ouders .............................................................................................. 2.6.2 Personen ouder dan 57,5 jaar ................................................................................. 2.6.3 Personen met een medische beperking ..................................................................

5 5 5 5 6 6 7 7 7 8

3. Evenwichtige aanpak doelgroepen ....................................................................................... 9 3.1 Sluitende aanpak jongeren ..................................................................................... 9 3.2 Sluitende aanpak .................................................................................................... 9 3.3 Personen met een gro te afstand tot de arbeidsmarkt .............................................. 9 3.4 Nuggers en AN W’ers ............................................................................................ 10 4. Reintegratie-voorzieningen ................................................................................................ 4.1.1 Algemene reïntegratie-voorzieningen ................................................................... 4.1.2 Inkoop van trajecten ............................................................................................. 4.2 Gesubsidieerde arbeid als reintegratievoorziening ................................................ 4.2.1 Extra m aatrege len ID ............................................................................................ 4.2.2 ID-medewerkers andere gemeenten ..................................................................... 4.2.3 “Harde kern” ID-banen ........................................................................................ 4.2.4 Extra m aatrege len WIW ........................................................................................ 4.2.5 “Hard e kern” W IW ............................................................................................... 4.3 Gesubsidieerde arbeid “nieuw e” vorm ................................................................. 4.4 Stimuleringspremies/subsidies .............................................................................. 4.4.1 Premies ................................................................................................................ 4.4.1.2 Uitstroom premie .................................................................................................. 4.4.1.3 Activiteiten premie ................................................................................................ 4.5 Vrijlating ............................................................................................................... 4.6 Kinderopvang ....................................................................................................... 4.7 Overige trajectgerelateerde kosten ....................................................................... 4.8. Wet Sociale Werkvoorziening ...............................................................................

11 11 11 12 13 13 14 14 15 15 16 16 16 16 17 17 17 17

5. Inkomen ............................................................................................................................ 5.1 Toeslagen en verlagingen ..................................................................................... 5.2 Middelen .............................................................................................................. 5.3 Vermogen ............................................................................................................ 5.4 Vermogen en eigen woning ................................................................................. 5.5 Bijstand in natura .................................................................................................

19 19 21 22 23 23

6. Gem eentelijk m inimab eleid ................................................................................................ 6.1 Bijzondere bijstand ............................................................................................... 6.2 Categoriale regelingen ......................................................................................... 6.3 Langdurigheidstoeslag .........................................................................................

24 24 25 25

Pagina 2 van 38


7. Hand having sbeleid ............................................................................................................ 7.1 Hoogwaardige handhaving .................................................................................. 7.2 Preventieve bestrijding van fraude ........................................................................ 7.2.1 Centru m voo r Werk e n Inkom en (CW I) ................................................................ 7.2.2 Onde rzoeksplic ht gem eente ................................................................................. 7.2.3 Voorlichting ......................................................................................................... 7.3 Repressieve bestrijding van fraude ........................................................................ 7.3.1 Heronderzoeken ................................................................................................... 7.3.2 Maa tregelen beleid ................................................................................................ 7.3.3 Fraudebestrijding ................................................................................................. 7.3.3.1 Samenwerking met Afdeling Bijzonder Onderzoek Gemeente Enschede ............... 7.3.3.2 Samenwerking Twentse sociale recherche ............................................................ 7.3.3.3 Interdisciplinaire fraudebestrijding ........................................................................

28 28 29 29 30 30 30 31 31 32 33 33 33

8. Terugvordering en Verhaal ................................................................................................. 34 9. Financiering en verantwoording ......................................................................................... 35 9.1 Financiering ......................................................................................................... 35 9.2 Verantwoording ................................................................................................... 37

Pagina 3 van 38


1. Inleiding

Per 1 janua ri is de Algeme ne bijstandsw et vervange n door de W et werk en bijstan d (WW B). Over deze wet is veel gesproken en geschreven: voor zowel de burger als de gemeente zal er veel veranderen. De burger zal door versobering van de sociale zekerheid worden geconfronteerd met een aanmerkelijk magerder aanbod aan inkomensvoorzieningen, terwijl de gem eente n het te stellen k rijgen met d e nieu we bu dgetfin ancie ring, d ie grot e finan ciële risi co’s met zich mee b rengt. De WW B legt de financië le verantwo ordelijkheid voo r de uitvoering van zow el de bijstandsverlening als de reïntegratie van bijstandsgerechtigden (en andere doelgroepen waarvoor de gemeente verantwoordelijk is, waaronder werknemers in het kader van gesubsidieerde arbeid, de niet-uitkeringsgerechtigden en personen m et een Anw-uitkering) bij de gemeen ten neer. Het inkomensdeel (waaruit de bijstandsuitgaven bekostigd moeten worden) bedraagt volgens de circulaire van 10 oktober 2003 i 2.752.57 0,--. Dit is echte r een fictief to egeken d budg et. In september voor het lopende jaar wordt het budget definitief vastgesteld. Dit kan echter een bijstelling in z owel p ositieve als in negatiev e zin betek enen. Het werkdeel (waaruit alle reïntegratie-activiteiten) bekostigd dienen te worden bedraagt voor 2004 i 1.030.98 9,--. De koste n voor a lleen gesu bsidieerd e arbeid bedrag en al 90% van dit budget. Dit betekent dat er voor de overige reïntegratie-activiteiten zo’n i 170.00 0,-- resteert. Bovendien is van zowel het inkomensdeel als van het werkdeel alleen het budget voor 2004 bekend . Wel is bek end da t het Rijk do or de inv oering v an de W WB ee n bezu iniging v erwac ht te realiseren en dit zal uiteraard resulteren in lagere budgetten voor de gemeenten. Voor 20 04 zal he t budge t voor de bekostigin g van d e uitkering en (het ink omen sdeel) na ar alle waarschijnlijkheid met 8% in negatieve zin bijgesteld worden, zo blijkt uit de verzamelbrief van april 2004 van het Ministerie van SZW. Dit als gevolg van de doorwerking van het lagere aantal bijstandg erechtig den in 2 003 da n geraa md en de verw achting , dat het bijsta ndsvolu me in 2004 m inder sterk zal stijgen d an verw acht. Dit brengt met zich mee dat er duidelijke prioriteiten gesteld moeten worden in het te voeren beleid voor de komende jaren, wat er toe noopt om zorgvuldige keuzes te maken voor de inzet van de beschikb are mid delen. Zoals al a angeg even, br engt de nieuw e financie ringssystem atiek aan merke lijke financ iële risico's met zich mee voor de gemeente. Wij hebben slechts beperkte stuurmogelijkheden, in die zin, dat wij d e econo mie niet k unnen beïnvlo eden en ook, ond anks vele rlei inspan ningen , slechts in in beper kte mate in staat zijn o m de in - en uitstroo m van het aan tal uitkering sgerech tigden te sturen. Bij het formuleren van het beleid voor de WWB hebben w ij uit de raadsfracties een klankbordgroep geformeerd. Aan deze klankbordgroep is in de afgelopen maanden een aantal deelnotities voorgelegd met daarin opgenomen een aantal discussiepunten. De uitkomsten van deze disc ussies zijn de input ge weest vo or het on derhav ige beleid splan W et werk e n bijstand . Ook heeft er een aantal bijeenkomsten met groepen uitkeringsgerechtigden plaats gevonden, waar bij men werd g eïnform eerd ov er de nieu we reg elgeving en de ge volgen daarva n.

Pagina 4 van 38


2. Reint egra tie

Iedere aa nvrag er en on tvange r van bijsta nd in de le eftijd van 1 8 tot 65 jaa r is verplich t alles in het werk te stellen om zijn bijstandsafhankelijkheid te voorkomen en te beëindigen. In principe geldt dus voor iedere belanghebbende vanaf de datum van melding voor een uitkering de plicht tot arbeidsinschakeling. De bepalingen omtrent de arbeidsinschakeling zijn in de WWB opgen omen in artikel 9. Deze plicht tot arbeidsinschakeling bestaat uit 2 onderdelen: ! De arb eidsplich t ! De reïntegratieplicht Indien de arbeidsplicht of de reïntegratieplicht niet wordt nagekomen, moet het college de bijstand m et toepas sing van de ma atregele nverord ening v erlagen . 2.1

De arbeidsplicht

De WWB volstaat met een algemene beschrijving van de plicht tot arbeidsinschakeling, omdat het uitgangspunt van de WWB is een individuele, op persoonlijke omstandigheden, toegesn eden b enade ring. In prin cipe dien t deze arb eidsplich t aan elke cliënt opg elegd te worden. De concrete invulling van de plicht tot arbeidsinschakeling wordt door het college zoveel mo gelijk afgestemd op het individu en wordt in d e beschikking o f het trajectplan vast gelegd (individu eel ma atwerk ). Op grond van deze arbeidsplicht worden aan de cliënt verplichtingen opgelegd die te maken hebben met de arbeidsinschakeling. Hierbij kan gedacht worden aan de algemene verplichtingen zoals de inschrijving bij het Centrum voor We rk en Inkom en (CWI), sollicitatieverplichting, maar ook het zoeken van medische hulp, het meewerken aan een medisc h onde rzoek en het in laten schrijven bij uitzend bureau s. De arb eidsplich t geldt bij bijstandsverlening aan gehuwden of personen die een gezamenlijke huishouding voeren voor iedere p artner afz onderlijk. 2.2

De reïntegratieplicht

Indien betaalde arbeid voor een cliënt nog niet direct aan de orde is, heeft de cliënt de reïntegratieplicht. D e cliënt dient gebru ik te maken va n voorzienin gen gericht o p arbeidsinschak eling die h em of h aar wo rden aa ngebo den. Hie rbij kan g edach t worde n aan so ciale activerin g, een reïn tegratietra ject, scholin g of gesu bsidieerd e arbeid . Net als bij de arbeidsplicht geldt ook de reïntegratieplicht bij bijstandsverlening aan gehuwden of person en die ee n gezam enlijke hu ishoudin g voere n voor ie dere pa rtner afzo nderlijk. 2.3

Doe lstelling en va n reïn tegra tie

!

Activering moet plaatsvinden via de kortst mogelijke weg (met inzet van zo m in mogelijk midde len). Activering moet een duurzaam resultaat hebben. Het zogenaamde “draaideureffect” moet v oorkom en wo rden. Onder duurzame uitstroom wordt het volgende verstaan: het beëindigen van bijstandsafhankelijkheid door middel van het aanvaarden van reguliere arbeid gedurende ten min ste 6 ma anden .

! !

Pagina 5 van 38


! !

2.4

Om terugval in de uitkering te voorkomen, zal er de eerste 6 maanden na uitstroom monito ring plaa tsvinden (nazorg ). In geval van sociale activering komt uitstroom (nog) niet ter sprake. Ten aanzien hiervan is het dus moeilijker de duurzaamheid van het resultaat te toetsen. Om toch een bepaald resultaat te meten, wordt de duurzaamheid voor sociale activering als volgt gedefinieerd: De klant beschikt over een maatschappelijk sociaal netwerk dat de klant in staat stelt om de we g naar reguliere arbeid te bewa ndelen. Algem een g eacc eptee rde a rbeid

Centra al in de W WB staa t het uitgan gspunt v an we rk bove n inkom en. Doo r het beg rip algemeen geaccepteerde arbeid, wordt dit uitgangspunt sterker benadrukt. Zoals in deze notitie al is aangegeven wordt aan iedereen de arbeidsverplichting (het naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen) opgelegd. Met het begrip algemeen geaccepteerde arbeid wordt bedoeld werk dat algemeen maatschappelijk aanvaard is. De arbeid die geaccepteerd moet worden, hoeft niet beperkt te blijven tot die arbeid die gangbaar is voor één bepaald persoon, omdat hij die bijvoorbeeld in het verleden heeft verricht en daarmee wellicht meer affiniteit heeft. Er mogen geen eisen gesteld worden aan de aansluiting van de arbeid aan het opleidingsniveau, eerder opgedane werkervaring en het beloningsniveau. Ook arbeid van tijdelijke aard dient geaccepteerd te worden. Onder algemeen geaccepteerde arbeid wordt tevens tijdelijke gesubsidieerde arbeid verstaan, omdat dit een middel is om reguliere arbeid te verkrijgen. Arbeid in het kader van de Wet Sociale Werkvoorziening wordt niet als alge meen geacc epteerd e arbeid bescho uwd. Enerzijds is de cliënt verplicht om algemeen geaccepteerde arbeid te aanvaarden en anderzijds behoudt de gemeente de vrijheid om rekening te houden met de individuele omstandigheden van de cliënt. Er kan een spanningsveld ontstaan tussen het moeten aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid en duurzame uitstroom. Uitgangspunt van de WWB is dat de weg naar arbeid z o kort m ogelijk m oet zijn. Uite raard d ient er we l gekeken te word en naa r de indiv iduele mogelijkheden van de persoon. Er dient een zorgvuldige, op de persoon toegesneden afweging gema akt te wo rden. 2.5

Aanspraak op ondersteuning

Naast de v erantwoo rdelijkheid van g emeenten om voor zieningen ge richt op arbeid sinschak eling aa n te biede n, hebb en cliënte n (en do elgroep en wa arvoor de gem eente verantwoordelijk is, zoals Nuggers (niet-uitkeringsgerechtigden), burgers met een Anwuitkering en werknemers die werkzaam zijn op een gesubsidieerde baan, aanspraak op ondersteuning. In de WWB is niet duidelijk aangegeven wat deze aanspraak op ondersteuning in houd t. Aanspraak op ondersteuning houdt niet in, dat er recht op een specifieke voorziening bestaat en de clië nt deze v oorzien ing ook k an eisen . Wel da t er recht b estaat om door de geme ente ondersteund te worden. Het is aan de gemeente om te beoordelen op welke wijze het verzoek gehonoreerd wordt. Daarbij wordt per individueel geval bekeken in hoeverre het inzetten van een bepaalde voorziening noodzakelijk is. Hierbij moeten de individuele capaciteiten en de noodz aak va n het trajec t bekeken worde n. Uitgan gspunt is d e kortste w eg naa r regulier w erk. Indien door de gemeente een aanvraag om ondersteuning wordt afgewezen, zal zij hiervoor een red en mo eten aan geven . Tegen deze be slissing staat b ezwa ar en be roep op en.

Pagina 6 van 38


2.6

Ontheffing

De categoriale ontheffingen zoals deze golden op grond van de Abw zijn met de invoering van de WWB kom en te vervallen. Wel zijn er door een aantal amendementen enige nuances aange bracht e n kan er o p individ uele gro nden ee n tijdelijke on theffing w orden v erleend . Met de inwerkingtreding van de WWB geldt in principe voor iedere client de arbeidsplicht, dus ook voor alleenstaande oud ers met kinderen jonger dan 5 jaar en cliënten ouder dan 57,5 jaar: doelgro epen w aaraa n op gro nd van de Abw een cate goriale o ntheffing verleend kon wo rden. Toch kunnen zich uitzonderlijke situaties voordoen waarbij in alle redelijkheid de plicht tot arbeidsinscha keling niet (volledig) o pgelegd ka n worden . In die situaties kan de arb eidsverplichting aangepast worden aan de mogelijkheden die de belanghebbende nog heeft en kan eventueel een tijdelijke ontheffing worden verleend. Bij het bepalen van een ontheffing van de sollicitatieplicht van een alleenstaande ouder moet een afweging worden gemaakt tussen de arbeidsplicht en de wens van de ouder om te zorgen. Een ontheffing geschiedt altijd op individuele en gemotiveerde b asis. Hieronder volgt een overzicht in welke situatie een tijdelijke ontheffin g verleen d kan w orden. 2.6.1 Alleenstaan de oude rs Voor de categorie alleenstaande ouders met kinderen jonger dan 5 jaar of met een gehandicapt kind tot 18 jaar geldt, dat de invulling die de alleenstaande ouder wil geven aan zijn of haar zorgplicht zwaar moet wegen bij het opleggen van de arbeidsplicht. Dit houdt echter geen recht op zorg in. Alleen wannee r er aanwijsbare bijzondere redenen zijn kan een tijdelijke ontheffing van de arbeids- en reïntegratieplicht worden verleend. Wanneer deze groep wegens de zorg voor hun kinderen geen arbeid verrichten of bezig zijn met een reïntegratietraject neemt hun afstand tot de arbeidsmarkt sterk toe. Dit is een onwenselijke situatie, zowel maatschappelijk als emancipatorisch gezien. Indien deze groep bij voorbaat een ontheffing krijgt van de arbe ids- en reïn tegratiep licht is het gev aar aan wezig d at deze g roep lan gdurig blijft aang eweze n op een bijstandsu itkering en dat mo et ten alle tijde voorko men w orden. Voor de ca tegorie alleenstaa nde oude rs met kinderen tussen de 5 en 1 2 jaar geldt de a rbeidsverplich ting slechts, n adat he t college z ich gen oegzaa m hee ft overtuig d van d e besch ikbaarh eid van passende kinderopvang, de toepassing van voldoende scholing en de belastbaarheid van de belanghebbende. Dit houdt in dat van deze groep met kinderen onder de 12 jaar iedereen een arbeidsverplichting heeft, tenzij er onvoldoende kinderopvang beschikbaar is, er niet voldoende scholingsmogelijkheden zijn en er belemmeringen zijn in de belastbaarheid van betrokkene. Uitgangspunt is, dat er voldoende kinderopvang beschikbaar is en dat er voldoe nde sch olingsm ogelijkhe den zijn. D eze scho lingsmo gelijkhed en mo eten relev ant zijn voor arbeidsinschakeling. Er kan dus nauwelijks sprake zijn van een ontheffing op een van deze twee gronden. 2.6.2 Personen ouder dan 57,5 jaar Op grond van de WWB geldt voor iedere belanghebbende ouder dan 18 en jonger dan 65 jaar de arbeidsverplichting, dus ook voor personen ouder dan 57,5 jaar. In de circulaire van het Ministerie SZW v an dec embe r 2003 is d eze bep aling ech ter genu ancee rd. Er dien t eenm alig een individuele beoordeling gemaakt te worden van alle belanghebbenden die nu een ontheffing hebben. Als vastgesteld wordt dat er kansen op uitstroom aanwezig zijn, worden met be langhe bbend e afsprak en gem aakt om dit te realisere n. Indien e r geen ka nsen aa nwez ig zijn kan er een ontheffing verleend worden voor de resterende periode dat de belanghebbende bijstand o ntvang t. Dit geldt alleen voor personen die op de peildatum (31-12-2003) al bijstand ontvingen. Voor nieuw e instroom geldt da t de arbe idsverplic hting w el opgele gd dien t te word en.

Pagina 7 van 38


Voor nieuwe instroom van personen van 57,5 jaar en ouder kan aanvullend worden gekeken naar m ogelijkhe den vo or vrijwillig erswerk indien uitstro om na ar betaa ld werk n iet mog elijk is. Voor deze groep zijn er dus twee mogelijkheden: a. Geen ontheffing. Dit is de algemene regel en dit betekent dat cliënt moet (blijven) zoeken naar b etaald w erk. Dit kan ook par t-time we rk zijn. b. Geen on theffing, maa r het arbeidsm arktperspectief is gering , waardo or de arbeid sverplichting vorm wordt gegeven door betrokkene de verplichting op te leggen deel te neme n aan so ciale activ ering. Indien d it niet aan d e orde is, ka n een vr ijstelling van de arbe idsplicht w orden v erleend . 2.6.3 Personen met een medische beperking Het kan voorko men d at een be langhe bbend e aang eeft zoda nige m edische beperkin gen te hebben dat arbeidsinschakeling niet mogelijk is. Een medische beperking op zich is geen aanleiding om een ontheffing te verlenen. De gemeente dient wel rekening te houden met de individuele mogelijkheden in verband met gezondheid in combinatie met belastbaarheid als er sprake is van medische beperkingen. Er dient gebruik gemaakt te worden van advisering van onafhankelijke externe deskundigen. De ontheffing is voor een bepaalde periode. Na een jaar dient de situ atie opn ieuw b eoorde eld te wo rden.

Pagina 8 van 38


3.

Evenwichtige aanpak doelgroepen

De gemeente is op grond van de WWB verantwoordelijk voor het ondersteunen van uitkeringsgerechtigden, niet-uitkeringsgerechtigde werkzoekenden (Nuggers) en personen met een uitkering op grond van de Algemene Nabestaandenwet (Anw’ers), bij het verkrijgen van algemeen geaccepteerde arbeid. Als het nodig is kunnen hiervoor voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling worden ingezet. Hierbij dient de gemeente een evenwichtige aanpak van de doelgroepen te realiseren. Wel kan door de gemeente een prioritering in doelgroepen worden aangegeven. Uitgangspunt voor ons is, dat iedereen die kan werken ook een reintegra tievoorz iening a angeb oden kr ijgt. Voor d egenen die nog niet in staat z ijn om a rbeid te verrichten zal in alle gevallen waarbij dit mogelijk is een traject met als doel maatschapp elijke participa tie word en ingez et. 3.1

Sluitende aanpak jongeren

In de WWB wordt een sluitende aanpak voor jongeren, zoals deze in de WIW is opgenomen, niet voo rgeschr even. U it ervaring is echter ge bleken d at het voo r jongere n van g root bela ng is specifiek b eleid te vo eren. Jon geren z onder w erkervar ing vorm en een g evoelige groep, d ie in een vro eg stadiu m een reïntegra tie-aanb od mo et krijgen. H iermee wordt v oorkom en, dat zij in een langdurige uitkeringssituatie terecht komen. De sluitende aanpak voor jongeren wordt dan ook voortgezet. Ook door het ministerie wordt het voorkomen van werkloosheid onder jongeren als een speerpunt gezien. Om deze reden is een Taskforce Jeugdwerkloosheid in het leven geroepen. Deze Taskforce is momenteel bezig een aantal acties te formuleren die in de loop va n 2004 gelanc eerd zu llen wor den. Een van de instrumenten is de zogeheten JOP-stage voor jongeren, die bedoeld is om schoolverlaters met startkwalificatie, arbeidsmarktrelevante vaardigheden aan te leren en werkervaring te laten opdoen door hen 3 maanden stage te laten lopen. Dit kan met behoud van uitkering. Na goed functioneren keert de werkgever een bonus van i 450,== uit, die kan worden vrijgelaten bij het vaststellen van de bijstandsuitkering. 3.2

Sluitende aanpak

Ook de sluitende aanpak voor personen van 23 jaar en ouder wordt in de WWB niet dwingend voorgeschreven. Door de volledige financiële verantwoordelijkheid van de gemeenten is het echter wel van belang de sluitende aanpak voort te zetten. Op deze manier kan voorkomen word en dat p ersonen langdu rig aang eweze n zijn op e en uitkerin g, zond er dat er a fspraken zijn gema akt om de positie v an de c liënt op de arbeidsm arkt te verb eteren. Deze sluitende aanpak is al enkele jaren het uitgangspunt van ons reïntegratiebeleid. Degenen die kunn en wer ken, wo rdt een tra ject aang ebode n om d e weg naar w erk te verb eteren en /of te verkorte n. Hierbij w ordt gee n onde rscheid g emaa kt in doelg roepen . 3.3

Personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt

In de WWB wordt specifieke aandacht gevraagd voor personen met een zeer grote afstand tot de arbe idsma rkt. Vaak z ijn dit fase 4 c liënten die (in eerste insta ntie) aan gewe zen zijn o p sociale activering. In de WWB wordt sociale activering meer dan ooit beschouwd als een integraal onderd eel van e en traject r ichting w erk. Socia le activerin g kan w orden in gezet als e en eerste stap richting arbeid. Sociale activering is een middel en geen doel. Een groot deel van het huidige cliëntenbestand is reeds vele jaren aangewezen op een bijstandsuitkering. Voor deze groep z al het, me de gelet o p de hu idige eco nomisc he situatie e n de slech te arbeid smarkt, moeilijk zijn een betaalde baan te vinden.

Pagina 9 van 38


In het cliëntenbestand zitten momenteel 170 personen die ingedeeld zijn in fase 4. Circa 100 personen hebben reeds langer dan 3 jaar onafgebroken een bijstandsuitkering. 3.4

Nugg ers en An w’ers

Gemeenten hebben sinds 1 januari 2002 de taak om ook niet-uitkeringsgerechtigden (Nugg ers), indien nodig, ee n traject a an te bied en. Het g aat hierb ij om de groep p ersonen die geen recht heeft op of financieel niet afhankelijk is van een uitkering (bijvoorbeeld omdat men een verdienende partner heeft). Daarnaast hebben gemeenten deze taak ook voor personen met een uitkering op grond van de Algemene Nabestaandenwet. Voor een deel van deze groep is de uitkerin g derm ate laag dat zij zijn aa ngew ezen op inkom sten uit arb eid. De v erwac hting is dat er een toevloed zal plaatsvinden van deze doelgroep aang ezien de WW B een grotere nadruk legt op het aanspraak kunnen maken op ondersteuning. Echter gezien de nieuwe financieringsstructuur van de WWB lopen gemeenten een groter financieel risico. Het is daarom van be lang om beleid te fo rmuler en voo r de reïnteg ratie van deze do elgroep en daa rbij prioriteiten te stellen. Bij een stijgende werkloosheid dient de prioriteit te liggen bij het bevorderen van de econom ische zelfstandighe id van huisho udens die niet in staa t zijn om zelf in hun levensonderhoud te voorzien. Voor Nuggers en Anw’ers, die dit wel kunnen, door bijvoorbeeld hun vermogenspositie of het inkomen van de partner, wordt bij de inzet van een traject een eigen bijdrage in rekening gebracht, afhankelijk van de hoogte van het inkomen of het inkomen van de even tuele par tner. De eige n bijdrag e is als volgt: Bij een inkomen lager dan 1,5 maal de van toepassing zijnde bijstandsnorm kunnen de reintegratiekosten voor Nuggers en Anw’ers worden vergoed. Tevens dient er rekening gehouden te worden met het vermogen van de aanvrager. De vermogensgrens wordt vastgesteld op 50 % van de vermogensgrens voor bijstandsgerechtigden. Ligt het vermogen van de Nugger of de Anw'er boven deze grens, dan worden de traject- (en bijbehorende) kosten nie t vergoe d. Ond er het inko men e n verm ogen v an de a anvra ger wo rdt med e bedo eld het inkom en en ve rmog en van een eve ntuele pa rtner. Indien een Nugger of ANW'er niet voldoet aan de verplichtingen, die behoren bij het traject en zijn vastgelegd in een trajectplan of beschikking, kunnen de door het college gemaakte kosten geheel of gedeeltelijk worden teruggevorderd. Niet alle voorzieningen in het kader van de WWB, die in het volgende hoofdstuk worden benoemd, kunnen worden ingezet voor deze doelgroep. Indien er wel een voorziening wordt ingezet, geldt dat het moet gaan om een voorziening die via de kortste weg leidt tot duurzame arbeidsin schakelin g. Voor deze doelgroep wordt alleen een voorziening ingeze t, indien de persoon niet beschikt over vo ldoend e startkw alificaties vo or de arb eidsma rkt of indien deze startk walifica tie zodan ig is verouderd dat actualisering noodzakelijk is voor duurzame arbeidsinschakeling. Langdurige scholing strajecten willen w ij voor de ze doelg roep da n ook nie t inzetten.

Pagina 10 van 38


4.

Reintegratie-voorzieningen

In de voorgaande hoofdstukken van deze notitie zijn de veranderingen van de WWB ten opzichte van de Abw aange geven en op w elke wijze daarm ee wor dt omg egaan , beschre ven. In dit hoofdstuk wordt aangegeven welke instrumenten/voorzieningen ingezet kunnen worden om uitstroom te realiseren. Allereerst zullen de algemene reïntegratie-voorzieningen worden uiteen gezet, vervolgens de reïntegratie-voorzieningen op het gebied van de gesubsidieerde arbeid e n tot slot de o verige re ïntegratie -voorzien ingen, w aaron der prem ies en kind eropva ng. 4.1.1 Algem ene reïn tegratie- voorzie ninge n. 1. Actieve begeleiding en controle op sollicitatie-activiteiten In plaats van het direct inzetten van een traject wordt een actieve begeleiding en controle door de consulent op sollicitatie activiteiten ingezet. Dit instrument wordt ingezet voor cliënten met geen of een geringe afstand tot de arbeidsmarkt. Het eerste half jaar dat iemand een uitkering ontvangt, zal deze begeleiding en controle voor fase-1 cliënten in eerste instantie worden uitgevo erd doo r het Cen trum v oor W erk en Inko men. 2. Directe inkoop van scholing Scholing kan als specifiek instrument worden ingezet indien dit leidt tot een baan of tot het behou den va n een ba an. Het g aat hierb ij om scho ling van zowel w erkend en als werkzo ekende n. Bij voor keur dien t scholing in deeltijd p laats te vind en, zoda t er tegelijkertijd sprake kan zijn van een dienstverband bij een werkgever. Indien een dienstverband nog niet aan de orde is, dien t de scho ling in vo ltijd plaats te v inden, zo dat de c liënt binne n korte tijd over de startkwalificaties voor arbeid beschikt. Deze cliënten hebben, indien er geen arbeidsmarktgerichte opleiding wordt gevolgd, onvoldoende startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Een dergelijk traject dient bij voorkeur maximaal één jaar te duren. Hierbij kan naast financiering uit het werkdeel gebruik worden gemaakt van de Oudkomersregeling en de WEB-g elden (v olwasse neduc atie). 3. Reïntegratietraject Een reïntegratietraject wordt ingezet voor cliënten die niet direct mogelijkheden hebben om zelfstand ig of me t een korte beroep sgerichte opleiding aan de slag te kom en. Ook cliënten d ie tot de invo ering va n de W WB ee n onthe ffing had den va n de arb eidsverp lichting, m aar bij w ie deze ontheffing is ingetrokken behoren tot de cliënten waarvoor een reïntegratietraject ingezet kan worden. Deze reïntegratietrajecten worden op de private markt ingekocht. Op welke wijze dit geschiedt is in het inkoopbeleid vastgelegd. Er zijn met een aantal reïntegratie bedrijven contrac ten geslo ten. 4. Sociale activering Sociale activering wordt als een eerste stap naar reguliere arbeid ingezet voor cliënten die nog niet toe zijn aan een traject direct gericht op arbeidsinschakeling. Alvorens dit traject ingezet kan worden dient de cliënt eerst andere vaardigheden aan te leren, zoals het op tijd leren kome n, zelfstand igheid, o mga an me t gezag en arbe idsritme. H et uiteinde lijke doel va n sociale activerin g is echter w el uitstroom naar ar beid. 4.1.2 Inkoop van trajecten Vanaf 1 januari 2002 is de inkoop van reïntegratiediensten wettelijk geregeld in de nieuwe Structuur Uitvoering Werk en Inkomen (SUWI). Uitgangspunt is dat de uitvoering van reïntegra tietrajecten zoveel m ogelijk w ordt uitbe steed aa n derde n. Gem eenten d ienen m iddels een transparante, toetsbare en voor iedereen toegankelijke procedure, op basis van

Pagina 11 van 38


verschillende offertes en vooraf vastgestelde criteria, een keuze te maken uit het aanbod van private partijen. De verwachting is dat de vrije marktwerking de kwaliteit van de reïntegratiebedrijven zal bevorderen en dat tevens de dienstverlening aan de klant wordt vergro ot. Een adequaat inkoopbeleid is een belangrijk onderdeel van succesvol reïntegratiebeleid. Een professionele inkoop kan, naast een goed pro duct voor een scherpe prijs, een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de sluitende aanpak. Het doel van activering en reïntegratie is het nastreven van het maximale haalbare voor de individuele klant, waarbij voor elke klant, in dien no dig, een m aatwe rktraject w ordt uitge zet. Wij heb ben on s inkoopb eleid gefo rmulee rd en va stgelegd in de notitie geme entelijk inkoop beleid 20 03-200 4 van 2 6 augu stus 2003 en 2 dec embe r 2003. G ezien de beperkte budgettaire ruimte van het werkdeel heeft de inkoop van reïntegratietrajecten prioriteit boven de inkoop van zorgtrajecten. M iddels de inkoop van trajecten gericht op werk w ordt immers uitstroom uit de uitkering beoogd. Op dit moment wordt gewerkt aan het actualiseren van ons gemeen telijke inkoopbeleid t.b.v . reïntegratie-activiteiten om aan de SU WI- en Europ ese regelgeving te voldoen. 4.2

Gesubsidieerde arbeid als reintegratievoorziening

Door de invoering van de WWB is de Wet inschakeling werkzoekenden (WIW) en het Besluit Inen Doorstroombanen (I/D-banen) komen te vervallen. Hierdoor is instroom in deze regelingen vanaf 1 januari 2004 niet meer mogelijk. Al in september 2002 heeft het kabinet haar beleid ten aanzien van gesubsidieerde arbeid gepresenteerd. Dit beleid heeft in de jaren 2002 en 2003 al geleid tot forse bezuinigingen. Naar aanleiding hiervan is aan het college van B&W in de loop van 2002 en 2003 een aantal voorstellen en een plan van aanpak gepresenteerd om de bezuin igingen op dit vlak op te kun nen va ngen. De volgende maatregelen zijn genomen en zijn nog steeds van kracht. Op het terrein van de WIW zijn deze a ls volgt: ! Vacaturestop gesubsidieerde arbeid per 25 oktober 2002 ! Niet verlengen van aflopende WIW-dienstverbanden in 2003 en 2004 ! Realiseren van extra uitstroom van W IW-werknemers ! Verhoging van de inleenvergoedingen per 1 januari 2004 ! Alleen vergoeding van scholing waar dat leidt tot uitstroom ! Ontwikkelen van nieuwe arrangementen. Op he t terrein va n het beslu it ID-bane n zijn deze als volgt: ! Beoordelen en realiseren van extra uitstroom va n ID-medew erkers ! Afbouw loonkostensubsidies ID-banen ! Aanwend en ID-reserve voor activiteiten om extra uitstroom te realiseren en voor betaling loonkoste nsubsid ie ! In principe alle sectoren blijven openstellen voor ID-banen ! Alleen vergoeding van scholing waar dat leidt tot uitstroom ! Ontwikkelen van nieuwe arrangementen. In de WWB zijn geen specifieke eisen opgenomen voor gesubsidieerde arbeid. Wel is er voor personen, die op 31 december 2003 een dienstverband hadden op grond van de WIW, een overgangsregeling opgenomen. Deze regeling houdt in dat voor personen met een WIWdienstverband de arbeidsvoorwaarden zoals deze waren opgenomen in de WIW van kracht blijven. ID-medewerkers zijn in dienst van de organisatie waar zij hun werkzaamheden verrichten. Voor deze groep is geen overgangsregeling opgenomen.

Pagina 12 van 38


Daarnaast hebben gemeenten vanaf 1 januari 2004 de mogelijkheid om zelf nieuwe vormen van ge subsidiee rde arb eid te introd uceren . Gezien de financiële verantwoordelijkheid van de gemeente en de hoge kosten die de vormen (WIW en ID) van gesubsidieerde arbeid met zich mee brengen is het van groot belang om het aantal personen, dat van deze voorzieningen gebruik maakt door of uit te laten stromen. Tot nu toe wo rdt onge veer 90 % van het wer kdeel aa ngew end vo or de fina nciering van de ze bane n. Hieronder zal allereerst worden aangegeven hoe wordt omgeg aan met de bestaande WIW- en I/D-werknemers en vervolgens wordt een voorzet gedaan voor een nieuwe vorm van gesubsid ieerde a rbeid. 4.2.1

Extra maatregelen ID-banen

ID-ban en mo eten zov eel mo gelijk om gezet w orden in reguliere banen om lan gdurig e financië le verplichtingen substantieel te verminderen. Zowel de werknemer als de werkgever hebben hierin een verantwoordelijkheid. In principe heeft de gem eente geen relatie met de werkne mer. Aan deze werknemer kan de gemeente dan ook geen verplichting op leggen om mee te werken aan uitstroom. Wel heeft de gemeente mogelijkheden om de werkgever mee te laten werken aan ee n traject (b ijvoorbe eld verla ging loo nkostensu bsidie). Naast de reeds in gang gezette maatregelen om het aantal medewerkers dat werkzaam is op grond van de WIW en de ID-regeling terug te dringen, is het van belang om ook onderstaande maatregelen te nemen: ! Duidelijke communicatie met zowel de werkgever als de werknemer om op die wijze de door of uitstroom een gezamenlijke verantwoordelijkheid te laten worden ! Instellen van een eenmalige bonu sregeling voor zowel de w erkgever als de werknem er ! Alle ID-werknemers screenen en naar aanleiding hiervan een individueel traject aan te bieden . 4.2.2

ID-medewerkers andere gemeenten

Op grond van de ID-regeling was het mogelijk om inwoners van andere gemeenten op IDbanen van onze gemeente te plaatsen. Er werd dan aan de betreffende werkgever loonko stensubsid ie betaald . Deze loo nkostens ubsidie ko n groten deels w orden g edeclar eerd bij het ministerie. Nu moeten deze loonkosten uit het werkdeel worden bekostigd. Op dit moment verstrekken w ij voor 5 niet-Losserse w erkneme rs een loonkosten subsidie aan e en Losserse werkg ever. Om gekeerd is echter oo k het gev al. Er zijn 6 pe rsonen a fkomstig uit onze g emee nte die geplaatst zijn op banen die door de gemeente Almelo en Enschede worden gefinancierd. Inmiddels heeft de gemeente Almelo laten weten dat zij met ingang van 1 januari 2005 de subsidie v oor dez e person en beëin digen. D aarnaa st zet de ge meen te Alme lo geen m iddelen in voor deze personen om uitstroom te bewerkstelligen. De gemeente Enschede maakt tot op heden geen onderscheid in het verstrekken van loonkostensubsidies voor eigen burgers of burge rs van an dere ge meen ten. Uitgan gspunt is d at er alleen loonkoste nsubsid ies word en verstre kt voor p ersonen afkom stig uit de eigen gemeente. In overleg met de gemeente Almelo en Enschede zal dan ook worden getracht om de overeenstemming te krijgen voor de ruil van gemeentelijke plekken. Op deze wijze zal er alleen loonkostensubsidies worden verstrekt aan personen uit de eigen doelgroep. De gemiddelde loonkostensubsidie voor een ID-werknemer bedraagt circa i 22.000,== op jaarba sis.

Pagina 13 van 38


4.2.3

“Hard e kern” ID

Ondanks alle maatregelen die in gang gezet zijn en zullen worden, waarbij gedwongen ontslagen zoveel mogelijk worden voorkomen, zal een kleine categorie werknemers niet over voldoende door- en of uitstroomperspectieven beschikken. De oorzaak hiervan kan leeftijd zijn, maar ook andere in de persoon gelegen factoren. Deze groep zal aangewezen blijven op gesubsidieerde arbeid. Voor de duur dat deze personen deze werkzaamheden blijven vervullen, worden deze gefinancierd uit het werkdeel. Uitgangspunt voor het blijven subsidiëren van de loonkosten van deze m edewerkers is in eerste instantie de dringende maatschap pelijke behoe fte. 4.2.4

Extra ma atregelen W IW

Zoals hiervoor al is aangegeven, kunnen er vanaf 1 januari 2004 geen nieuwe dienstverbanden in het kader van de WIW worden aangegaan. Per 1 januari 2004 zijn er 35 personen werkzaam in het kader van de WIW in onze gemeente. Hiervan hebben 19 personen een contract voor onbepaalde tijd en 16 personen een contract voor bepaalde tijd. De contracten voor bepaalde tijd zullen niet meer worden omgezet in contracten voor onbepaalde tijd, waardoor het volume van het aa ntal dienstverba nden om laag wor dt gebrach t. Een WIW-d ienstbetrekking kost gemiddeld i 15.000,== op jaarbasis. Al eerder is aangegeven dat deze regeling een groot beslag legt op het budget. In 2003 zijn al maatregelen voorgesteld voor bezuinigingen, maar er zullen extra inspanningen moeten worden gepleegd, om het volume nog meer te laten dalen. Het gaat hierbij om de volgende aanvullende maatregelen: ! Dienstbetrekkingen voor bepaalde tijd worden niet verlengd. Er wordt een uiterste inspanning geleverd om doorstroom of uitstroom naar reg uliere arbeid te bewerkstelligen ! Dienstverbanden moeten omgezet kunnen worden in een loonkostensubsidie. Op deze wijze wordt het werkgeversschap uitgevoerd door de werkgever waar de werkzaamheden feitelijk worden verricht. Duidelijke communicatie met zowel de werkgever als de werkn emer o m op d ie wijze d e door- o f uitstroom een gez amen lijke veran twoordelijkheid te laten worden. Deelname aan een uitstroomtraject in het kader van de WIW is niet vrijblijvend voor de werknemer Indien de medewerker geen medewerking verleen d, kan dit le iden tot b eëindig ing van de arbe idsovere enkom st. ! Instellen va n een ee nmalig e bonu sregeling voor zo wel de w erkgeve r als de w erknem er. Hierbij wordt opgemerkt dat terugval in de bijstand zoveel als mogelijk wordt voorkomen. Indien een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd niet wordt verlengd, zonder dat de voormalige werknemer een andere dienstbetrekking heeft, zal deze ex-werknemer aangewezen zijn op een uitkering op grond van de Werkloosheidswet (WW). De WW-uitkering is echter voor beperk te duur, w aarna er aansp raak zou kunnen worde n gem aakt op een bijstan dsuitkerin g. 4.2.5

“Hard e kern” W IW

Onda nks alle m aatrege len die in g ang ge zet zijn en zu llen wor den, zal e en kleine c ategorie werknemers, net als bij de ID-medewerkers, niet over voldoende door- en of uitstroomperspectieven beschikken. De oorzaak hiervan kan leeftijd zijn, maar ook andere in de persoon gelegen factoren. Deze groep zal aangewezen blijven op gesubsidieerde arbeid. Voor de duur dat deze personen deze werkzaamheden blijven vervullen, worden deze gefinancierd uit het werkdeel. Alvorens hiertoe over te gaan, moeten ook de mogelijkheden onderzocht worden of de werknemer tot de doelgroep van de Sociale Werkvoorziening behoort. Uitgangspunt voor het blijven subsidiëre n van d e loonko sten van deze m edew erkers uit he t werkd eel is in eerste instantie de dringende maatschappelijke behoefte. Het kan dus zo zijn dat medewerkers om deze red en over geplaa tst worde n naar a ndere w erkgeve rs.

Pagina 14 van 38


4.3.

Gesub sidieerde arbe id “nieuw e” vorm

Op gro nd van de WW B is het m ogelijk om gesubsid ieerde a rbeid als re ïntegratie voorzie ning in te blijven zetten. De vorm waarin dit geschiedt is gemeentelijk beleid. Hierover zijn in de WWB geen bepalingen opgenomen. Gesubsidieerd werk is een belangrijk instrument om uitstroom naar reg uliere arb eid te bew erkstelligen . Deze ge subsidiee rde arb eid mo et echter e en tijdelijk karakter hebb en om te vo orkomen dat er, net als nu bij de W IW- en de ID-b anen het ge val is, een harde kern over zal blijven die aangewezen blijft op gesubsidieerde arbeid en hierdoor voor onbepaalde tijd voor een groot deel beslag legt op het werkdeel. Ook werken met behoud van uitkering wordt als gesubsidieerde arbeid gezien. Deze a rbeid wordt imm ers gesubsidieerd midde ls doorb etaling v an de W WB-u itkering. Het is een instrument om cliënten binnen een bepaalde periode te laten uitstromen naar reguliere arbeid. Hierbij w orden d e volgen de uitga ngspun ten geha nteerd: ! Gesubsidieerde arbeid wordt primair ingezet als uitstroominstrument ! De kortste weg naar regulier werk is leidend ! Gesubsidieerd werk in het kader va n de WW B is in eerste instantie mogelijk voor maximaa l één jaar met een mog elijkheid tot verlenging van maximaa l één jaar ! De inzet van gesubsidieerde arbe id als reïntegratie -instrument is maatwerk; per werkg ever en p er kand idaat ku nnen v erschillend e afsprak en wo rden ge maak t, afhankelijk van de mogelijkheden en behoeften van de werkgever, de gemeente en de kandidaat. De maximale loonkostensubsidie bedraagt echter nooit meer dan i 15.000,== per jaar. In het nieuwe reïntegratiebeleid zal de gesubsidieerde arbeid een belangrijke plaats innemen. Het is namelijk een instrument dat direct tot uitstroom leidt vanwege het inkomen dat wordt verworven met de arbeid. De do elgroep waarv oor dez e nieuw e vorm van ges ubsidiee rde arb eid is bestem d, is werkzoekenden met een uitkering op grond van de WWB met een bepaalde afstand tot de arbeidsmarkt (fase 3 en 4 cliënten). Daarnaast kunnen ook jongeren tot 23 jaar die onder de zogen aamd e sluitende aanpa k (gem eentelijk be leid) vallen voor de ze gesub sidieerde arbeid in aanm erking ko men. De nieu we vo rmen v an gesu bsidieerd e arbeid zijn: ! Werken met behoud van uitkering voor de duur van maximaal één jaar Van dit instrument wordt slechts gebruik gemaakt wanneer dit deel uitmaakt van een traject met als doel uitstroom naar regulier werk. Ter stimulering kan eventueel een activiteitenpremie worden verstrekt. Een traject werken met beh oud van uitkering duurt in principe niet langer dan één jaar. Deze werkwijze wordt reeds toegepast op ons eigen gemeentelijk werkgelegenheidsinititatief en heeft zich bewezen als een effectief middel als opstap naar reg uliere arb eid. ! Loonkostensubsidie voor de duur van (in eerste instantie) maximaal één jaar met een verlenging van ma ximaal één jaar. Dit instrument word t enkel ingezet als regulier werk reëel haa lbaar is, w aar nod ig in com binatie m et een sch oling. In princip e is het ook moge lijk om ee n vorm van ges ubsidiee rde arb eid in te zette n, die overeenkomt met de Wet Inschakeling Werkzoekenden. Nadeel van deze vorm is dat de geme enten d e werkn emers d an in dien st moeten neme n. Op d it mom ent kan d e gem eente geen werknemers in dienst nemen zonder dat het ambtenarenrecht op het dienstverband van toepassing is. Door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wordt op dit moment naar mogelijkheden gezocht om toch gemeenten als directe werkgever op te laten treden voor

Pagina 15 van 38


werknemers in het kader van gesubsidieerde arbeid, zonder dat voor deze werknemers het ambtenarenrecht van toepassing is. Zolang hierover nog geen helderheid is, wordt ervoor gekozen om in het kader van de gesubsidieerde arbeid voorlopig geen nieuwe vorm van dienstbe trekkinge n aan te gaan. 4.4

Stimuleringspremies/subsidies

Naast het inzetten van reïntegratietrajecten kunnen gemeenten ook andere voorzieningen inzetten ter ondersteuning van cliënten bij reïntegratie. Hierbij valt te denken aan premies (voorheen subsidies genoemd), kinderopvang en een vergoeding voor overige trajectge relateerd e kosten. 4.4.1

Premies

Op gro nd van de WW B is het voo r geme enten nie t meer m ogelijk om periodie ke prem ies te verstrekken. Op grond van de WWB kunnen éénmalige premies wel worden verstrekt tot een maximum van i 1984,== per jaar 1. Deze premie kan één keer per jaar in één bedrag worden uitgekee rd. Gem eenten z ijn op gro nd van de WW B vrij om te bepale n òf en tot w elke bed rag zij een eenmalige premie verstrekken. Deze premie kan worden toegekend in het kader van inschakeling in arbeid. Deze premie kan verstrekt worden met het oog op het bevorderen van positief gedrag gericht op uitstroom naar een betaalde baan. Om te voorkomen dat deze stimulan s na verlo op van tijd verm indert, om dat er een gewe nning o ptreedt, ka n de pre mie slechts één maal p er kalend erjaar w orden v erstrekt. 4.4.1.1

Uitstro omp remie

Het uitgangspunt van de WWB is werk boven inkomen. Om die reden wordt voorgesteld alleen een pre mie als stim ulans te v erstrekken indien ee n bijstand sgerech tigde erin slaagt om arbeid te verkrijge n en dez e ook te b ehoud en. Voorgesteld wordt een bedrag van i 1000,,== uit te keren, dat wordt toegekend indien de uitkeringsgerechtigde erin slaagt om gedurende een periode van tenminste een half jaar na het beëindigen van de uitkering een inkomen te verwerven, dat gelijk of hoger is dan de geldende bijstandsnorm. De uitstroomsubsidie geldt voor personen die in de periode voorafgaand aan de beëindiging van de uitkering een bijstandsuitkering (Abw of WWB ) hebben gehad. Ook cliënten die voorafgaand aan de uitstroom een uitkering op grond van de Ioaw of Ioaz hadden, komen voor de uitstroom premie in aanm erking. 4.4.1.2

Activit eitenp remie

Tot de invoering van de WWB konden cliënten op grond van de gemeentelijke premieverord ening in aanm erking ko men v oor een activiteitens ubsidie. D eze activ iteitensub sidie bedroeg een jaarlijks door ons college vastgesteld bedrag. De subsidie werd verstrekt indien er sprake is va n een ac tiviteit geba seerd op een trajec tplan, w aarbij de consule nt de reg ie voert. Deze subsidie kan op grond van de WWB worden gecontinueerd, maar de term wordt gewijzigd in premie. Deze premie wordt toegekend indien de cliënt maatschappelijke nuttige activiteiten verricht e n dit ond erdeel u it maak t van een trajectpla n. Deze activiteiten kunnen zijn gericht o p activer ing of reïn tegratie. D e prem ie bedra agt than s maxim aal i 50,== per maand met een maximum van i 600,== per jaar en wordt één keer per jaar in de maand decemb er uitbetaald, of zodra de activiteiten in het kader van het trajectplan worden afgesloten. De premie wordt ja arlijks opn ieuw d oor het c ollege va stgesteld. 1

Peildatu m 01-0 1-2004 , dit bedr ag wor dt (half) jaa rlijks geïnd exeerd .

Pagina 16 van 38


4.5

Vrijlating

Op grond van de Abw bestond de centrale vrijlatingregeling. Op grond van deze regeling werden inkomsten uit deeltijd-arbeid van bepaalde groepen cliënten tot een bepaald bedrag vrijgelaten. Door het rijk waren 2 groepen (alleenstaande ouders met kinderen tot 5 jaar en personen ouder dan 57,5 jaar) aangewezen, die voor deze vrijlating in aanmerking kwamen. Daarnaast had de gemeente de beleidsvrijheid om deze 2 groepen uit te breiden met geme entelijke do elgroep en. Op g rond va n de W WB is de ze vrijlating regeling komen te vervallen. In de Invoeringswet WWB is een overgangsregeling opgenomen die voorziet in een afbouw van deze regeling in 2004. Op 1 januari 2005 kan deze vrijlatingsregeling niet meer van toepassin g zijn. Met het afschaffen van de vrijlating van arbeidsinkomsten wordt volgens het kabinet nadru kkelijk inho ud geg even aa n het com plemen taire kara kter van d e bijstand : de bijstand vult aan o p hetg een m ensen zelf kun nen v erdien en. Toch is er op het laatste moment tijdens de kamerbehandeling voor gekozen om opnieuw een mogelijkheid te bieden in de wet om een vrijlating toe te passen voor maximaal 6 maanden, indien dit naar het oordeel van de gemeente bijdraagt aan arbeidsinschakeling. In de reintegratieverordening is de mogelijkheid tot het verstrekken van de vrijlating opgenomen. De voorwaarde o m voor een tijdelijke inkomstenvrijlating in aanmerking te kom en is, dat het werk onderd eel uit ma akt van e en traject r ichting w erk, hetge en is vastg elegd in e en trajectp lan. 4.6

Kinderopvang

Naast de regeling Kinderopvang Alleenstaande ouders (KOA-regeling) is het ook mogelijk om kinderopvang uit het werkdeel te bekostigen. Gemeenten hebben met de invoering van de WWB beleidsvrijheid op het gebied van in te zetten instrumenten en middelen. Kinderopvang in zowe l georga niseerd (k inderda gverblijf e n een erk end ga stouderb ureau) als in ongeorganiseerd verband (privé sfeer en overblijven) kunnen gefinancierd worden uit het werkd eel. Ingaande 1 januari 2005 zal de Wet Basisvoorziening Kinderopvang van kracht worden. Op grond van deze wet zal de ouder (al dan niet bijstandsafhankelijk) verantwoordelijk zijn voor het verkrijgen van kinderopvang. Met name de financieringsstromen zullen anders gaan lopen. Hierop wordt in de loop van 20 04 beleid ontwikk eld. De kosten voor kinderopvang kunnen gedurende de periode van nazorg (maximaal 6 maanden nadat de cliënt bijstandsonafhankelijk is geworden) worden vergoed, indien de cliënt zonder de vergoeding voor kinderopvang een inkomen zou hebben onder bijstandsniveau. Na de periode van 6 maanden wo rden de kosten voor kinderopvang niet meer als traject gerelateerde kosten gezien. 4.7

Overige trajectgerelateerde kosten

Onder overige trajectgerelateerde kosten worden kosten verstaan die gemaakt moeten worden t.b.v. het reïntegratie-traject of kosten die gemaakt worden in verband met uitstroom van de cliënt. Voorbeelden van deze kosten zijn reiskosten, kosten voor boeken, kosten i.v.m. aanschaf van kled ing, kosten i.v.m. aan schaf va n een co mpute r. Deze ko sten kunn en wo rden ve rgoed u it het wer kdeel. 4.8 Wet sociale werkvoorziening (WSW) De Wet sociale werkvo orziening (WSW) ne emt binnen de gesub sidieerde arbeid een bijzondere plaats in. De WSW is niet als onderdeel van de WWB opgenom en, in tegenstelling tot de Wet

Pagina 17 van 38


inschakeling werkzoekenden en de Regeling In- en doorstroombanen. Daarnaast kan aan uitkeringsgerechtigden ook geen verplichting worden opgelegd om arbeid op grond van de WSW te accepteren. Dit laat echter onverlet, dat de WSW een belangrijk en integraal onderdeel is van het g emee ntelijk arbe idsma rktbeleid. In feite is de W SW he t sluitstuk van het totale geme entelijke ar beidsm arktbeleid en verd ient om die reden bijzond ere aan dacht. Daar de WSW geen onderdeel uit maakt van de WWB en daardoor niet als een reïntegratievoorziening in het kader van die wet moet worden beschouwd, worden in deze notitie geen voorstellen of aanbevelingen gedaan op het gebied van de WSW. In een ander kader zal daarop nader beleid worden vastgesteld.

Pagina 18 van 38


5.

Inkomen

Uitgangspunt bij de verlening van bijstand is, dat iedereen geacht wordt zelf in zijn eigen levenso nderho ud te vo orzien d oor m iddel va n arbeid . Degen e die daa r (tijdelijk) niet toe in staat is, heeft recht op inkomensondersteuning via de bijstand. Aangezien het motto van de WW B is ‘werk b oven in kome n’ dient de periode van bijsta ndsverle ning zo kort mo gelijk te zijn en zal de gem eente de cliënt m oeten helpen bij het zoeken na ar werk. Om de uitkeringsgerechtigde te stimuleren aan het werk te gaan of meer uren te gaan werken moet de ‘armoe deval’ w orden b estreden . De me este wette lijke wijzigin gen pe r 1 janua ri 2004 w illen dit bewerkstelligen om er zo voor te zorgen dat de inkomenspositie van de bijstandsgerechtigde die we rk aanv aardt, p er saldo niet ong unstiger w ordt. 5.1

Toeslagen en verlagingen

De Wet werk en bijstand kent evenals de Algemene bijstandswet een drietal basisnormen. De hoogte van de basisnor m is afge leid van het wette lijk minim umloo n. De dr ie norm en zijn afhankelijk van de leefsituatie: Alleenstaande 50% van het wettelijk minimumloon alleenstaande ouder 70% van het wettelijk minimumloon echtpaar 2 x 50% is 100% van he t wettelijk m inimum loon. De gem eente he eft in bepa alde situa ties de plich t en de m ogelijkhe id om e en toeslag toe te kennen, dan wel een verlaging op de basisnorm toe te passen. De hoogte van de toeslag kan liggen tussen 0 en 20% van het wettelijk minimumloon. Het feit of iemand kosten kan delen (met name woonkosten) is hierbij o.a. van doorslaggevend belang. De wijze waarop hier in de geme ente invu lling aan wordt g egeven is uitgewe rkt in de To eslagen verord ening A bw, zo als die in het verleden is vastgesteld door de gemeenteraad. Over het algemeen is het vastgestelde beleid rechtvaardig en goed uitvoerbaar en kan derhalve worden gehandhaafd. De Toeslagenverordening zal nog wel gewijzigd moeten worden aan de eisen van de WWB, waarbij de volgende twee zaken van belang zijn: a. Schoolverlatersnorm Er wordt een normverlaging voor schoolverlaters oftewel een zogenaamde schoolverlatersnorm in gevo erd me t als achter liggend e geda chte, dat: de bijstandsuitkering aanmerkelijk hoger ligt dan de bedragen voor levensonderhoud ingevo lge de W et Studie F inancie ring (zie on derstaan de tabe l) instroom in de uitkering voorkomen dient te worden de mo tivatie van uitkerings gerech tigden a ctief naar werk te zo eken ve rhoog d moe t word en. De verlaging van 10% op de gebruikelijke norm incl. toeslag kan slechts plaatsvinden gedurende de pe riode van maxim aal een halfjaar, wanneer bijstand dient te worde n verstrekt binnen een periode van 6 maanden na beëindiging van studie of opleiding, waarvoor aanspraak kon worden gemaakt op een vergoeding in het kader van de Wet Studiefinanciering of ook daadwerkelijk is ontvangen. Concreet betekent dit alles dat het zal gaan om uitkeringsgerechtigden van 23 t/m 27 jaar. Op personen van 18 tot en met 22 jaar is deze schoolverlatersnorm namelijk niet van toepassing, aangezien voor hen óf al een lagere norm geldt (18 tot en met 20 jaar) óf er op basis van de bestaande Toeslagenv erordening géén toeslag m ogelijk is (21 en 22 jaar, uitgezonderd alleensta ande o uders).

Pagina 19 van 38


Onderstaand volgt ter informa tie een overzicht van de hoogte van de uitkering per 1 januari 2004, waarbij de WSF-norm is afgezet tegen de norm op grond van de WWB en de voorg estelde sch oolverla tersnorm . Met na me bij alle enstaan den is er ee n groot v erschil tussen de nu nog van toepassing zijnde norm en de WSF-norm. Omdat de verlaging echter ook toegepast dient te worden bij alleenstaande ouders en echtparen, zijn hiervan ook de norm en verm eld.

WWB-no rm

WSF-norm

Alleenstaande 23 jaar en ouder (niet alleenwonend) Alleenstaande 23 jaar en ouder (alleenwonend) Alleenstaande ouder, 21 of ouder (all.wonend) Alleenstaande ouder, 21 of ouder (niet all.wonend ) Echtpaar, 23 jaar of ouder zo nder me debew oners

693,92

508,35*

Schoo lverlate r 578,27

809,58 1040,89 925,23

508,35* -

693,92 925,23 809,58

1156,54

-

1040,89

Echtpaar, 23 jaar of ouder m et medeb ewoners

1040,89

-

925,23

* i 508,35 is het normbedrag voor kosten levensonderhoud voor een (uitwonende) student met of zonder medebewoners. De bedragen die alleenstaande ouders en echtparen (waarvan er één studeert) via de Wet Studiefinanciering kunnen verkrijgen liggen hoger en dichter in de buu rt van de WW B-norm . Medebewoners van 18 tot 21 jaar Onze huidige Toeslagenverordening Abw is van toepassing op personen van 21 jaar en ouder, voornamelijk omdat het niet redelijk zou zijn op de al lager vastgestelde ‘jongeren’normen voor 18 tot 21-jarigen (i.v.m. de ouderlijke onderhoudsplicht) nog eens een toeslag of verlaging toe te passen. Verder zou een toeslag de motivatie om zich op de arbeidsm arkt te beg even ku nnen w egnem en en ee n verlag ing zou leiden tot in adequ ate bijstandsverlening. Gevolg hiervan wel is dat voor uitkeringsgerechtigden het hebben van medebewoners met een redelijk inkomen (dus ook van inwonende kinderen) pas consequenties heeft wanneer deze pe rsoon 21 jaar of ou der is. Aan gezien in deze ge vallen sch aalvoo rdelen a anwe zig worden geacht, is het redelijk te veronderstellen dat door die persoon bijgedragen kan worden in de woonlasten, ondanks het feit dat de inkomsten van de medebewoners ook zorgen voor ee n lager b edrag a an huu rsubsidie v oor de b ijstandsge rechtigd e. Als één of meerdere medebewoner(s) van 18-21 jaar meer dan het voor hem of haar geldende wettelijk netto minimumloon verdient, lijkt het redelijk te veronderstellen dat door hem of ha ar kan wo rden bijgedra gen in de w oonlasten en d at de norm van de bijstand sgerech tigde, w aarbij w ordt inge woon d, moe t worde n verlaa gd me t 10%. Het wettelijk netto m inimum loon voor ee n 18-jarige is i 528,== , i 594,== voor een 19jarige en i 680,==2 voor iem and va n 20 jaa r. Eén me debew oner die nt dit inkom en in zijn geheel te verdienen alvorens een verlaging op de uitkering zal worden toegepast en de verlaging zal niet van toepassing zijn, wanneer inkomens van meerdere kinderen er pas voor zorgen dat de g estelde gr ens wo rdt oversc hreden .

2

Peildatum 1 janu ari 2004, dit bedrag word t (half) jaarlijks geïndexeerd

Pagina 20 van 38


Indien er sprake is van een onwenselijke situatie, kan op grond van artikel 30 lid 4 WWB de bijstand anders vastgesteld worden dan op grond van de Toeslagenverordening wordt voorg eschrev en. Ons c ollege he eft nam elijk de plich t om de bijstand a nders va st te stellen als door het gebruik van de Toeslagenverordening een situatie is ontstaan, die, gelet op de omstand igheden, m ogelijkheden en midde len van belan ghebben de, onwe nselijk is. 5.2

Middelen

Het begrip middelen staat centraal in de bijstandsverlening. De WWB heeft een aanvullend karakter, waardoor deze slechts verstrekt kan worden indien belanghebbende niet voldoende midde len heeft o m zelf in d e nood zakelijke ko sten van het bestaa n te voor zien. Tot de middelen worden alle vermogens- en inkomensbestanddelen gerekend waarover de belang hebbe nde be schikt of red elijkerwijs ka n besch ikken. Om dat de b ijstand als gezinsb ijstand w ordt verstr ekt diene n de m iddelen v an alle ge zinsleden in aanm erking te worden genomen. In artikel 31 lid 2 van de WWB wordt een aantal middelen opgenoemd, dat bij het vaststellen op bijstand wordt vrij gelaten. Voorbeelden hiervan zijn:

! Vrijlating fiscale heffingskortingen Ter com pensatie van het verlies van de inkomstenvr ijlating hoeft de via d e Belastingdienst ontvangen aanvullende alleenstaande ouderkorting en de combinatiekorting voor ouders of alleenstaan de oude rs met kind eren jong er dan 5 jaar in tegenstelling tot voorheen niet meer als middel op de uitkering in mindering te worden gebracht. Op deze heffingskortingen bestaat overigens alleen recht wanneer iemand een redelijk inkomen uit tegenwoordige arbeid h eeft én kind eren he eft. !

De jonggehandicaptenkorting Deze jonggehandicaptenkorting à i 531,==3 per jaar w ordt ook vrijgelaten . Deze ko rting die toegepast wordt door de uitkeringsinstantie, zorgt voor een hogere netto Wajong-uitkering. Bij het korte n van d eze Wa jong-uitke ring op d e uitkering WW B, hetgee n niet vaa k voorko mt, moet h ier rekenin g mee worde n geho uden.

!

(On)kostenvergoeding vrijwilligerswerk Een (on)kostenvergoeding voor vrijwilligerswerk van ten hoogste i 20,30 per week met een maximum van i 711,==4 per jaar wordt niet als inkomen beschouwd en hoeft derhalve niet op de uitkering in mindering te worden gebracht, indien deze onkostenvergoeding wordt verstrekt d oor de o rganisa tie waa r de bela ngheb bende het vrijw illigerswe rk verrich t.

!

Uitbreiding buiten beschouwing te laten uitkeringen De vrijlating van een aantal specifieke regelingen, die het karakter hebben van een schadevergoeding of smartengeld, wordt niet meer in de wet geregeld, maar ter beoord eling gela ten van het colleg e van B &W , danw el opgen omen in een m inisteriële regeling. Dat wil zeggen dat nu ook het college van B&W zelf dergelijke uitkeringen niet hoeft aan te m erken als midd el wanne er zij vindt, dat dit uit het oog punt van b ijstandsverlening verantwoord is. Een voorbeeld van een regeling die nu vrijgesteld is, is de eenma lige uitkering voo r asbestslachtoffers. Onder bepaalde voorwaarden wo rden eenmalige premies en vrijlating van inkomsten niet tot de m iddelen gereken d. Het al d an niet toe kennen van pre mies en vrijlating is gemeentelijk beleid.

3 4

Peildatum 1 januari 2004, dit bedrag wordt (half) jaarlijks geïndexeerd Peildatum 1 januari 2004, dit bedrag wordt (half) jaarlijks geïndexeerd

Pagina 21 van 38


In hoofdstuk 4 is aangegeven op welke wijze in de gemeente hieraan invulling wordt gegeven. Op grond van de WW B wordt het volgende in ieder geval niet tot de middelen gerekend:

!

Tijdelijke inkomstenvrijlating Op ba sis van de Wet W erk en Bijsta nd kun nen inko msten u it arbeid g eduren de ten ho ogste zes aaneengesloten maanden worden vrijgelaten tot 25% van deze inkomsten met een maximum van i 166,==5 per maand, indien het werk naar het oordeel van het college bijdraagt aan zijn of haar arbeidsinschakeling.

!

Premie gericht op arbeidsinschakeling Eenmaal per (kalender)jaar kan er verder nog een premie van maximaali 1984,==6 worden verstrekt in verband met positieve op uitstroom gerichte gedra gingen (kunnen m eerdere premies zijn). Wanneer een dergelijke premie eenmaal per jaar wordt verstrekt (en hierdoor onbelast is) hoeft deze niet als middel in het kader van de WWB te worden aangemerkt en word t deze du s vrijgelate n. Wan neer er p remies p eriodiek w orden v erstrekt (bijv. e lk kwartaal) of wanneer de éénjaarlijkse premie hoger is dan i 1984,== dienen deze wel op de WWB-uitkering te worden gekort. Op welke wijze er invulling aan het premiebeleid wordt gegeven is vastgelegd in hoofdstuk 4. 5.3

Vermogen

In de Abw werd het aanwezige vermogen en het nog maximaal op te bouwen vermogen op de ingangsdatum vastgesteld en werd dit alleen gewijzigd indien het vermogen was toegenomen. Met schulden werd alleen rekening gehouden indien deze bij aanvang van de bijstandsverlening aanwezig waren. Met de invoering van de WWB wordt rekening gehouden met schulden, ongeacht of deze bij aanvang van de bijstand aanwezig zijn of tijdens de bijstandsperiode wordt opgebouwd. Het vermogen wordt vastgesteld op het saldo van bezittingen en schulden. Het gaat hierbij ook om bezittingen waarover men redelijkerwijs kan beschikken. Bij aanvang van de bijstandsverlening wordt het vermogen vastgesteld en geldt een vermogensvrijlating. Met het resterende deel vrij te laten vermogen wordt rekening gehouden als belanghebbende tijdens de bijstandsperiode vermogen verwe rft. Om te voorkomen dat het maken van schulden beloond wordt, doordat op deze manier het maximaal vrij te laten vermogen wordt verruimd (en iemand een grotere vermogensaanwas mag hebben zonder dat dit consequenties voor het recht op uitkering heeft), dient de manie r waar op wij n u het no g op te b ouwe n vrij te laten vermo gen va ststellen gew ijzigd te worden . Alleen met sch ulden die niet ve rwijtbaar zijn gem aakt voor prim aire levensbehoeften w ordt rekening g ehouden bij het (opnieuw ) bepalen va n de verm ogensvrijstelling. W annee r na dez e verm ogensv aststelling iem and ee n nega tief verm ogen h eeft, bedraagt het vrij te laten vermogen maximaal de in de WW B in artikel 34 lid 3 omschreven vermogensgrens en niet het verschil tussen het negatieve vermogenssaldo en deze vermog ensgrens. Voorbeeld: Een alleenstaande heeft een vermogen van i 5000,== negatief. Het maximaal op te bouwen vermogen (vermogensvrijstelling) bedraagt voor deze persoon i 5065,= = (het ver schil tussen i 0,00 (be trokkene heeft imm ers geen positief verm ogen) e n de ver mog ensgren s uit 5 6

Peildatum 1 januari 2004, dit bedrag wordt (half) jaarlijks geïndexeerd Peildatum 1 januari 2004, dit bedrag wordt (half) jaarlijks geïndexeerd

Pagina 22 van 38


artikel 34, lid 3 WW B). Voorh een m ocht he t vermo gen va n deze p ersoon m et i 10065,== (het verschil tussen het negatieve vermogen à i 5000,== negatief en de geldende vermogensgrens à i 5065,==) toenemen voordat het consequenties voor het recht op uitkering had. 5.4

Vermogen en eigen woning

De Abw bepaalt, dat aan eigenaren van een door henzelf bewoonde woning bijstand in de vorm van een geldlening wordt verstrekt. Hierbij wordt als zekerheid voor de aflossing ten behoeve van gemeente een hypotheek op de woning gevestigd: de zogenaamde krediethypotheek. De geldlening wordt verstrekt over het bedrag van de waarde van de wonin g verm inderd m et de op d e won ing druk kende sc hulden en een v rij te laten be drag. Het besluit Krediethypotheek is met invoering van de WWB komen te vervallen, wat betekent dat de bijstand aan mensen met een eigen woning niet meer in de vorm van een geldlening met als zekerheidsstelling het vestigen van een hypotheek verstrekt hóeft te worden. Voorgesteld wordt de manier van bijstandsverlening aan mensen met een eigen woning echter o p dezelfd e wijze te c ontinue ren en h et stellen van zekerhe id door h ypothe ek te verplich ten. Het ing etrokken besluit Kre diethypo theek w ordt als ge meen telijke beleid gecontinueerd, waarbij het vrij te laten vermogen op grond van de WWB (op 1 januari 2004 i 42.700 .==) wo rdt toege past. Wij zu llen dit in een beleidsre gel vastleg gen. 5.5.

Bijstand in n atura

Op basis van de Abw kon het college van B&W aan de uitkeringsgerechtigde de verplichting tot med ewerkin g opleg gen om de noo dzakelijke betaling en (huu r en gas, w ater en lich t etc.) uit de toegekende bijstand te verrichten. Wanneer betrokkene deze verplichting niet nakwam, kon hij/zij hier alleen via het opleggen van een maatregel toe gedwongen worden. Op grond van de WWB kan het college van B&W deze verplichting tot medewerking opleggen of, als dat nodig is, beslissen om bepaalde betalingen rechtstreeks te doen om er zeker van te zijn dat de bijstand ook hiervoor wordt aangewend. Hierdoor worden uithuiszettingen en afsluitingen voorkomen. De con sequentie die dit voor de gemeen telijke uitvoeringspraktijk heeft is niet ingrijpend aangezien de ‘budgettering’ nu ook wordt uitgevo erd doo r de Stad sbank.

Pagina 23 van 38


6.

Gem eente lijk min imab eleid

De bestrijding en het voorkomen van armoede en sociale uitsluiting is en blijft ons beleid. De bijstandsverlening moet er toe leiden dat de persoon en zijn gezin op termijn weer zelf kan voorzie n in eigen levenson derhou d. Gem eenten h ebben binnen een doo r de rijksov erheid vastgesteld kader een grote beleidsmatige en financiële verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de bijzondere bijstand. Dit is vastgelegd in onze bijzondere bijstand nota ‘Van Den Haag naar Losser’. Met de invoering van de WWB is een aantal belangrijke wijzigingen doorgevoerd op het gebied van de verstrekking van de bijzondere bijstand. Het bepalen van welke kosten op grond va n de bijzondere bijstand in aanme rking komen en ond er welke voorwaarden is voorbehouden aan de gemeente. De gemeente kan dus zelf bepalen op welke wijze met het inkomen en vermogen van de aanvrager rekening wordt gehouden. Ook is er de mogelijkheid om een drempelbed rag in te voeren. Een andere belang rijke wijziging is dat het voor gemeenten niet meer mogelijk is om categoriale bijzondere bijstand te verstrekken. Een uitzondering hierop vormt de doelgroep van 65 jaar en ouder en chronisch zieken en gehandicapten. De verlening van categoriale bijzondere bijstand aan personen jonger dan 65 jaar is niet meer mogelijk, tenzij het gaat om regelingen ter ondersteuning van maatschappelijke en culturele activiteiten en een collectieve aanvullende ziektekostenverzekering. De zogenaamde eindejaarsuitkering kan op grond van de WWB niet meer worden verstrekt. In onderstaande paragrafen wordt aangegeven hoe met deze verand eringen wordt o mgeg aan. 6.1

Bijzondere bijstand

Vanaf 1 januari 2004 gelden er voor de vermogensvaststelling en -vrijlating van de bijzondere bijstand geen wettelijke bepalingen meer. Dit betekent dat het college van B&W vrij is, om een and er vermog enssaldo da n bij de algem ene bijstand, w aar de verm ogensgrenzen wettelijk geregeld zijn, te gebruiken. In beginsel kan dus besloten worden om al het aanwezige vermogen als draagkracht aan te merken en de uitkeringsgerechtigde de bijzond ere kosten volledig zelf te laten b etalen. Aang ezien er e en groo t scala is aa n voorz ieningen die voo r bijzond ere bijstan d in aanm erking ko men, m aakt het e chter w el uit of iem and vo or een b ril een dee l van spa argeld moet aanspreken of voor ingrijpende medische voorzieningen. Om die reden is het niet redelijk voor alle aanvragen bijzondere bijstand dezelfde vermogensgrens te hanteren, maar bij aanvrag en ter noodz akelijke vervang ing van du urzame gebruiksgoe deren (me ubels, koelkast, wasmachine e.d.) kan wél een lagere vermogensgrens worden gehanteerd, aange zien wo rdt veron dersteld d at cliënten voor de rgelijke vo orzienin gen na melijk reserveren van hun bijstandsuitkering. De vermogensgrenzen liggen voor een alleenstaande op i 5.065,==7 en voor een alleenstaande ouder of echtpaar op i 10.130,==8. Personen met een vermogen onder deze grens kunnen voor bijzondere bijstand in aanmerking komen. In verband met het kunnen en/of moeten reserveren voor aanschaf van duurzame gebruiksgoederen stellen wij voor om in die gevallen de vermogensgrens te stellen op de helft daarvan, dus voor een alleenstaande op i 2.532,50 en voor een alleenstaande ouder/echtpaar op i 5065,==. Deze bedragen zullen ne t als de bed ragen w aarva n deze z ijn afgeleid worde n geïnd exeerd .

7 8

Peildatum 1 janu ari 2004, dit bedrag word t (half) jaarlijks geïndexeerd Peildatum 1 janu ari 2004, dit bedrag word t (half) jaarlijks geïndexeerd

Pagina 24 van 38


Drempelbedrag Op dit moment hanteren wij geen drempelbedrag. De Wet Werk en Bijstand biedt de mogelijkheid om een drempelbedrag te hanteren. Overigens bestond deze mogelijkheid op basis van de Algemene bijstandswet ook al. Dit drempelbedrag van i 111,== per jaar (per 1 januar i 2004) zo rgt er voo r, dat cliënte n op jaa rbasis pas v oor bijzo ndere b ijstand in aanmerking komen, wanneer de kosten in het draagkrachtjaar meer dan het drempelbedrag bedragen. Het drempelbedrag is van toepassing op alle soort aanvragen bijzondere bijstand. Wan neer de kosten he t dremp elbedra g te bov en gaa n, word en de no odzake lijke geac hte kosten boven dit bedrag vergoed. Voor de cliënten betekent dit dat zij per draagkrachtjaar maxim aal het d rempe lbedrag zelf moe ten betale n. 6.2

Categoriale regelingen

Op basis van de WWB is categoriale bijzondere bijstand (zoals ‘onze’ eindejaarsuitkering) niet langer toegestaan, uitgezonderd voor personen van 65 jaar en ouder en chronisch zieken en gehandicapten. Categoriale bijzondere bijstand is een voorziening waarvan de noodzaak voor het maken van de kosten niet individueel getoetst en onderzocht worden. Aan chronisch zieken en gehandicapten mag tot de invoering van het nieuwe zorgstelsel per 2006 (met voor hen speciale heffingskortingen) nog wel categoriale bijzondere bijstand worden verstrekt. Maar vanwege het ontbreken daarvan op dit moment en de huidige individuele toetsing bestaat er geen aanleiding dit alsnog in te voeren. Wij kennen een paar vormen van categoriale regelingen (al dan niet betaald uit de bijzondere bijstand) die allemaal toegestaan blijven, zoals de collectieve aanvullende ziektekostenverzekering, de kortingsregeling (Vangnetconstructie) en de (gedeeltelijke) kwijtsche lding va n gem eentelijke b elastinge n. Zoals in het begin van dit h oofdstuk reeds is aangegeven is het verstrekken van de eenmalige uitkering vanaf 1 januari 2004 niet meer toegesta an. 6.3

Langdurigheidstoeslag

Vanwege het verdwijnen van categoriale regelingen bijzondere bijstand (zoals ‘onze’ eindejaarsuitkering) is in de Wet Werk en Bijstand een zogenaamde langdurigheidstoeslag ingevoerd. Deze toeslag in ingevoerd voor personen van 23 tot 65 jaar die minstens vijf jaar ononderbroken aangewezen zijn geweest op een bijstandsuitkering, een uitkering krachtens de Algemene Nabestaandenwet, Ioaw of Ioaz en in bepaalde gevallen een arbeidsongeschiktsuitkering (een Wajong, Wao of Waz-uitkering bij een 80-100% arbeidso ngesch iktheid) en die geen perspec tief meer h ebben op de a rbeidsm arkt. De hoogte van de langdurigheidstoeslag is voor een alleenstaande i 324,==9 per jaar, voor een alleenstaande oud er i 415,== 10 per jaar en voor een echtpaa r i 462,==11 per jaar. De uitvoering van de langdurigheidstoeslag is opgedragen aan het college van burgemeester en wethouders. Aan de hand van een handreiking van Stimulansz zullen wij de werkwijze van deze uitvoering nader uitwerken. Het is aan de gemeente om te bepalen of de eventuele verstrekking van de langdurigheidstoeslag gevolgen moet hebben voor de verstrekking van bijzondere bijstand.

9

Peildatum 1 januari 2004 Peildatum 1 januari 2004 11 Peildatum 1 januari 2004 10

Pagina 25 van 38


Aangezien door de verstrekking van de langdurigheidstoeslag het besteedbaar inkomen van ieman d hoge r word t, is er sprake v an dra agkrac ht. Gezien de aard en de doelstelling van de langdurigheidstoeslag echter, zijn wij voornemens deze toeslag voor het vaststellen van de draagkracht buiten beschouwing gelaten. Relatie met arbeid Om in aanmerking te komen voor de langdurigheidstoeslag mag iemand gedurende een ononderbroken periode van 5 jaar géén inkomsten uit arbeid hebben gehad. Dat wil zeggen dat wanneer iemand één dag heeft gewerkt hij/zij al niet meer aan de criteria voldoet en dus geen recht heeft of de langdurigheidstoeslag. Omdat dit wettelijk is geregeld kan hier niet van w orden a fgewe ken. De enige ze ggensc hap die de gem eente he eft betreft de mate waarin iemand geprobeerd heeft algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen. Wanneer naar he t oordee l van het c ollege va n B&W de aan vrager in voldo ende m ate heeft geprobeerd algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen of te aanvaarden óf blijkt dat voor aanvrager géén arbeidsmarktperspectief is (hetgeen blijkt uit het feit dat iemand al 5 jaar lang aangew ezen is op een minimu minkomen ) kan de langdurigheidstoeslag verstrekt word en. Van belang is dus om te omschrijven wanneer naar het oordeel van het college iemand alles in het werk heeft gesteld om werk te verkrijgen. Is dat pas wanneer iemand een maatregel heeft gekregen voor het weigeren van passende arbeid of het door eigen toedoen niet behouden van arbeid in dienstbetrekking of al wanneer iemand bijv. vanwege 5 dagen niet ingesch reven h eeft gestaa n bij het C entrum voor W erk en Inko men e en ma atregel h eeft opgelegd gekregen? Omdat de controle op het voldoen aan de voorwaarden sowieso al moeilijk wordt omdat de langdurigheidstoeslag niet alleen bedoeld is voor bijstandscliënten maar voor iedereen die langer dan 5 jaar een minimuminkomen heeft, is het noodzakelijk de uitvoering van de langdurigheidstoeslag praktisch te houden. Om die reden is het voorstel om de gestelde voorwaarden zowel voor de cliënt als voor de uitvoerenden duidelijk en simpel te houden. Aan het aanbrengen van uitzonderingen zoals het door de vingers zien van één gedraging die de arbeidsinschakeling belemmerde in een periode van 5 jaar wordt daarom niet de voorkeur gegeven. Wij kiezen daarom voor een strikt beleid, d.w.z. alleen verstrekking van de langdurigheidstoeslag aan diegene die, zonder dat dit hem/haar op één of andere manier te verwijten valt, gedurende een ononderbroken periode van 5 jaar op een minim umink omen is aange wezen en er ond anks allerle i inspann ingen n iet in geslaa gd is betaald werk te v inden. Omdat voor bijstandsgerechtigden het opleggen van een maatregel in deze gevallen betekent dat niet voldaan wordt aan de criteria voor de langdurigheidstoeslag is het wel zaak de cliënt goed te informeren over de mogelijke consequentie van een maatregelwaardige gedraging. Daarnaast zal ook de consulent bij het rapporteren over maatregelen goed moeten onderzoeken hoe het zit met de mate van verwijtbaarheid, de ernst van de gedraging en de persoonlijke omstandigheden van de cliënt. Uiteraard is het niet de bedoeling om nu helemaal geen maatregelen meer op te leggen, omdat iemand daardoor eventueel de langdurigheidstoeslag zal mislopen, maar het maakt natuurlijk wel uit of iemand een maatregel opgelegd heeft gekregen voor het 5 dagen niet ingeschreven hebben gestaan bij het Centrum voor Werk en Inkomen óf voor bijvoorbeeld het weigeren van een passende baan. Zelfstandig wonen In de wet is niet geregeld of de aanvrager zelfstandig moet wonen. Hierdoor kunnen ook bewo ners van gezinsve rvang ende teh uizen en AWBZ -instellingen , zoals de L osserHo f, die in het bezit zijn van een Wajong-of WAO-uitkering van 80-100%, recht doen gelden op deze

Pagina 26 van 38


toeslag. Beoordeling van het recht op deze langdurigheidstoeslag zal dus aan de hand van de hoogte van het inkomen moeten plaatsvinden. Gelet op de bedoelingen achter de langdu righeidsto eslag zijn w ij echter va n men ing, dat d eze perso nen niet v oor een toeslag in aanmerking zouden moeten komen. Om deze personen uit te sluiten van deze toeslag, is het voorstel o m de v oorw aarde o p te nem en dat ee n aanv rager ze lfstandig m oet wo nen. Dit criterium is door ons ook steeds gehanteerd bij de verstrekking van de eenmalige eindejaarsuitkering. Indien mogelijk, zullen wij in een uitvoeringsrichtlijn de voorwaarden, ten aanzien van zelfsta ndig w onen, v erder uitw erken.

Pagina 27 van 38


7.

Han dhav ingsb eleid

De zelfredzaamheid van de cliënt staat in de WWB voorop: iedere Nederlander wordt geacht zelf in het bestaan te voorzien door middel van arbeid. Alleen indien dit (tijdelijk) niet lukt heeft de gemeente de taak om te ondersteunen bij het zoeken naar werk, het wegnemen van drempels en het verstrekken van een uitkering. Deze ondersteuning in de vorm van een reïntegra tietraject en /of een u itkering is nie t zonder v oorw aarden . Op grond van de Abw was handhaving een wettelijke plicht. Met de invoering van de WWB hebbe n gem eenten e en grote re beleids vrijheid g ekregen op het ge bied va n hand having . In de Regeling Adm inistratieve Uitvoeringsvoorschriften (RAU) stond beschreven w elke verplichtingen de gemeente had op het gebied van handhaven. De RAU is met de invoering van de W WB afge schaft. Wel is in de W WB bep aald, dat gem eenten een a fstemming sverordenin g en een frau deverorde ning (ook w el handhav ingsverorde ning geno emd) va st moete n stellen. H iermee wordt a angeg even d at ook in d e WW B hand having een bela ngrijk speerpu nten is. In de sociale zekerheid staat handhaven voor alles wat te maken heeft met het nastreven van volledigheid en juistheid van uitvoering van wetgeving en met (het voorkomen van) fraude met uitkeringen. Hiermee kan de solidariteit voor het verstrekken van uitkeringen aan mensen, die daar echt recht op hebben, behouden worden bij mensen die in de ‘gelukkige’ omstandigheid verkeren dat ze er geen beroep op hoeven te doen. Handhaving zorgt namelijk voor het draagvlak van de sociale zekerheid. Het doel van handhaven is te komen tot een situa tie waa rin (poten tiële) cliënten van de so ciale dien st de wet- e n regelg eving u it zichzelf na leven, zo dat er op deze m anier ge en oneig enlijk geb ruik van geme enscha psgeld wordt gemaakt. Bij het handhaven gaat het zowel om activiteiten achteraf als vooraf (repressief en preventief). Uit onderzoek en de ervaringen bij andere gemeente blijkt dat de kans da t mense n zich spo ntaan a an we t en regels h ouden groter w ordt als zij: goed e n tijdig geïn formee rd zijn ov er hun re chten en plichten in de bijstan d; de rege ls- en de co ntrolepra ktijk die daa ruit voor tvloeit- acc epteren ; de pakkans bij overtreding als hoog ervaren, en voldoende worden afgeschrikt door opgelegde én uitgevoerde straffen. 7.1

Hoogwaardige Handhaving

Sinds eind vorig jaar loopt het project Hoogwaardige Handhaving. Dit project wordt door het ministerie ondersteund middels een subsidieregeling. Van deze stimuleringsregeling hebben wij gebruik gemaakt. Voor de introductie van Hoogwaardige Handhaving is een beleids- en activiteitenplan opgesteld, dat wordt opgepakt binnen de kaders van de WWB. Wij hebben het beleidsplan Hoogwaardige Handhaving reeds vastgesteld. Het daarop gebaseerde activiteitenplan maakt integraal onderdeel uit van het onderhavige beleidsplan WWB. De ambities op het gebied van handhaving zijn: het rechtmatig verstrekken van uitkeringen: alleen aan hen die er ook inderdaad recht op hebben spontane naleving van de wet door cliënten geen ‘onnodige’ strafrechtzaken die noodzakelijk zijn geworden door onvoldoende controle op rechtmatigheid minder bijstandsfraude: hoewel moeilijk in te schatten is hoe vaak er gefraudeerd wordt, is elke frauderende cliënt er één teveel

Pagina 28 van 38


-

-

maatschappelijk draagv lak voor de handhav ingsactiviteiten: er mag niet de indruk bestaan dat fraude loont, anders w ordt de drempel om te frauderen alleen maar verlaag d en w ordt and erzijds een negatief b eeld opg eroepe n over m ensen d ie wel terecht een uitkering hebben optima le hand haafba arheid: e en zoda nige uitvo ering da t deze zo wel efficië nt, effectief als beheersba ar is.

Bij het concept van Hoogwaardig Handhaven gaat het overigens niet alleen om het voorkomen en bestrijden van fraude. Het gaat ook om optimaliseren van dienstverlening richting cliënten door hen bijv. niet meer onnodig voor een heronderzoek te laten komen wanneer daarvoor helemaal geen aanleiding bestaat. Hierdoor zijn de contacten met de cliënt, die dan nog wel nodig zijn (op basis van interne of externe signalen, bijv. naar aanleiding van een wijziging in zijn/haar situatie) in ieder geval doelgerichter, en kan er ook meer a andac ht wor den be steed aa n uitstroo m. Gezien de verbanden tussen het concept Hoogwaardig Handhaven en de handhaving op het terrein van de Wet Werk en Bijstand is de invoering van de WWB per 1 januari 2005 een ideaal sta rtpunt om de han dhavin g op een hoger p lan te bre ngen. D aarbij die nt wel te worden opgemerkt, dat de implementatie van het proces Hoogwaardig Handhaven een permanent proce s is. De acties die hier namelijk uit voortvloeien kunnen een totaal andere manier va n werken to t gevolg heb ben, zoals bijv. een a ndere opze t van de rech tmatigheidscontrole . De bestrijding van fraude kan in feite op 2 manieren plaatsvinden, te weten preventief en repressief. Beide vormen hebben een hoge prioriteit waarbij opgemerkt moet worden, dat voorko men n atuurlijk b eter is dan geneze n. 7.2

Preventieve bestrijding van fraude

Om alleen aan diegenen uitkering te verstrekken die er ook daadwerkelijk recht op hebben (‘streng aan de poort’), is het belangrijk om bij aanvraag van de uitkering goed na te gaan of betrokke ne vold oet aan de voo rwaa rden die aan het re cht op u itkering w orden g esteld (poortwachtersfunctie). Daarvoor is het nodig dat aanvrager bewijsstukken overlegt ten aanzien van inko men, v ermog en, wo onen lee fsituatie en a ndere g egeven s die de ge meen te nodig a cht. Belan ghebb ende h eeft hiertoe een inlich tingen- en mede werkin gsverplic hting. 7.2.1

Centrum voor W erk en Ink omen (CWI)

In eerste insta ntie wo rdt de aa nvraa g in het ka der van de WW B, Ioaw en Ioaz in genom en in het Centrum voor W erk en Inkomen in Oldenz aal. Daar vindt de werken uitkeringsintake plaats van de personen die zijn aangewezen op werk in loondienst. De CWI-medewerker doet een eerste check op de volledigheid, consistentie en juistheid van de gegevens, mede aan de hand van bewijsstukken en stuurt deze door naar de gemeente, die de aanvraag verder afha ndelt en het rech t op uitkering vaststelt. In de Ser vice Nivea u Overee nkomst (SNO) met het CWI, zijn afspraken vastgelegd over de overdracht van gegevens (zowel op het geb ied van kwaliteit a ls tijdigheid) . Deze verificatie van gegevens door het CWI vindt o.a. plaats via de koppeling van verschillen de auto matiserin gssystem en. Zo ku nnen via het zoge naam de SUW I-inkijk (Structuur Uitvoering Werk en Inkomen) gegevens worden opgevraagd over o.a. arbeidsverleden van aanvrager, inkomsten via bedrijfsverenigingen etc. Nog vóórdat een aanvraag voor bijstand bij de gemeente op het bureau belandt, kan dan al worden vastgeste ld of iem and üb erhaup t recht op bijstand h eeft.

Pagina 29 van 38


7.2.2

Onderz oeksplicht g emeen te

De gemeente moet de juistheid en volledigheid van de verstrekte gegevens en bewijsstukken ook on derzoe ken. Dit va lideren v an de d oor de c liënt gege ven info rmatie k an doo r deze bij derden te verifiëren , die op ba sis van art. 6 4 WW B de ver plichting hebbe n releva nte gegevens beschikbaar te stellen. Dit gebeurt bijv. via de eerder genoemde SUWI-inkijk. Ook worden gegevens uitgewisseld via het Inlichtingenbureau. Het Inlichtingenbureau is met name te gebruiken voor cliënten die al over een uitkering ingevolgde de WWB beschikken (zie verder onder 2 Controle). Uitgangspunt van de WWB is dat fraude mede kan worden voorkomen door er voor te zorgen dat alleen die mensen een uitkering krijgen die er ook daadwerkelijk recht op hebb en. Hiervoor is dus een grondig entreeond erzoek noodzakelijk. 7.2.3

Voorlichting

Handhaving staat of valt ook met goede voorlichting. Je kunt alleen van een cliënt verwachten dat de wet spontaan wordt nageleefd, als de cliënt goed op de hoogte is van zijn of haar rechten en plichten. Daarnaast kunnen er alleen maatregelen worden opgelegd als de verplichtingen niet worden nagekomen en de cliënt redelijkerwijs op de hoogte kon zijn van z ijn of haa r rechten en plichte n. Bij het op leggen van een maatr egel m oet nam elijk worden beoordeeld in hoeverre dit de cliënt te verwijten valt. Wanneer iemand niet op de hoogte is gesteld va n bepa alde aa n de bijsta nd verb onden verplich tingen is he t altijd moeilijk h ard te m aken da t de ged raging de cliënt is te v erwijten . In het beleidsplan Hoogwaardig Hand haven worden als actiepunten voor een tijdige en juiste voorlichting over rechten en plichten richting cliënt genoemd: het ontwikkelen van een communicatieplan het ontwikkelen van een informatiemap/-brochure over rechten en plichten verhogen van de kwaliteit van de werkzaamheden van consulenten via opleiding/coaching. 7.3

Repressieve bestrijding van fraude

Met de inwerkingtreding van de WWB komt de verplichting tot periodieke her- en beëind igingson derzoe ken per 1 januari 2 004 te ve rvallen. Z oals al eer der in dit h oofdstuk is aangegeven was de gemeente op grond van de Algemene bijstandswet en de daarop gebase erde uitv oeringsv oorschr iften (RAU ) verplicht o p een be paalde wijze inv ulling te geven aan het handhavingsbeleid. Het college van B&W was verplicht een onderzoeksplan vast te stellen ; daarna ast was e en deb iteurenh eronde rzoekspla n verplic ht. De ge meen te moet n u zelf bele id ontw ikkelen op welke w ijze de con trole func tie vorm wordt g egeven .

Pagina 30 van 38


7.3.1

Heronderzoeken

Op ba sis van on s Heron derzoe ksplan A bw 20 03 vind t op dit m omen t nog via heronderzoeken een periodieke controle plaats, waarbij het recht over de afgelopen periode word t beoord eeld alsm ede het re cht op v oortzetting van de uitkering, o mda t op dit moment gemeentelijk beleid op het gebied van controle nog in ontwikkeling is. Het heronderzoek is tot nog toe een belangrijk onderdeel in het controleproces op rechtmatigheid. De ervaringen van de laatste jaren is dat de verplicht uitgevoerde periodieke rechtmatigheidsonderzoeken niet of nauwelijks hebben geleid tot veranderingen in de uitkeringssituatie. Terwijl het wel het nodige werk voor bijstandsconsulent met zich meebrengt en ook de cliënt niet altijd het nut inziet van de periodieke heronderzoeken. Om de rechtmatigheid van de verstrekte uitkeringen te controleren moet veel meer waarde gehecht w orden aan de maa ndelijkse rechtm atigheidsond erzoekform ulieren (rofjes), aangezien deze snellere en meer gerichte informatie opleveren over (wijzigingen in) inkomen, vermogen, de woon- en leefsituatie van de bijstandsgerechtigde. Wanneer er op basis van het door de klant naar waarheid ingevulde rofje (betrokkene heeft op basis van de WWB de verplichting om alle zaken die relevant zijn voor de vaststelling van het recht op bijstand te melde n) aanle iding is om een nad er onde rzoek uit te voeren wordt e r op dit mom ent een in cidentee l rechtm atigheid sonderz oek uitge voerd. Ook externe signalen zoals die komen uit gegevensuitwisseling met de Belastingdienst, UWV (verzamelde bedrijfsverenigingen) en de Informatiseringsbank via het zogenaamde Inlichtinge nburea u, kunn en aan leiding zijn een incid enteel rec htmatig heidson derzoe k uit te voeren . In het kader van hoogwaardige handhaving wordt een controleplan opgesteld, waarin wordt opgenomen op welke wijze de rechtmatigheid van de uitkering het meest effectief en efficient kan worde n beoo rdeeld. T ot het m omen t waaro p het nieu we co ntrolepla n is vastgesteld wordt de huidige onde rzoekssystematiek, waaronder de period ieke rechtmatigheidsonderzoeken, gehandhaafd. 7.3.2

Maa trege lenb eleid

In de Algemene bijstandswet was de koppeling tussen rechten en plichten vastgelegd in het landelijke boeten- en maatregelenbeleid. Een boete werd opgelegd bij schending van de informatieplicht. Een maatregel bestaat uit het geheel of gedeeltelijk weigeren van de uitkering als gevolg van het niet nakomen van een aan de bijstand verbonden verplichting (inform atie-, med ewerkin gsplicht, p licht tot arbe idsinscha keling). D e hoog te van d e in principe verplicht op te leggen maatregel, is afhankelijk van de ernst van de gedraging, de mate waarin dit de bijstandsgerech tigde te verwijten valt en de persoonlijke omstan dighed en wa arin dez e verkee rt. In de W et werk e n bijstand is de ma atregel ee n algeh ele bevo egdhe id van d e gem eente gewo rden. Er b estaat du s geen ve rplichting meer to t het opleg gen va n een m aatrege l. Wel is in de WWB de verplichting opgenomen voor gemeenten om het maatregelenbeleid in de vorm van een vast te stellen verordening (de afstemmings- of maatregelenverordening, artikel 18 WWB) vast te stellen. In de verordening is het volgende opgenomen: vaststellen van de gedragingen, die leiden tot een maatregel vaststellen van de maatregelen de wijze van op leggen van de maatr egel. De werkingssf eer van de maatregel wordt in de WWB aanzienlijk uitgebreid. Reden hiervoor is dat de bestuurlijke boete per 1 januari 2004 niet meer in de WWB is opgenomen.

Pagina 31 van 38


Dit betekent dat alle vormen van verwijtbaar gedrag onder de WWB uitsluitend met een maatregel kunnen worden afgedaan. Nieuw in de WW B is dat de gemeente ook een maatregel kan oplegge n wan neer de belang hebbe nde zich ten opzic hte van de gem eente “zeer ernstig misdraa gt” (artikel 18 lid 2 W WB). Bij zeer ernstige misdragingen gaat het om allerlei vormen van agressief gedrag, uite enlopend van verbaal geweld tot fysiek geweld. Hierbij moet opgemerkt worden dat bij bepaalde vormen van agressief gedrag (materieel en fysiek geweld) aangifte bij justitie de meest aangewezen weg is. Indien de gemeente bij deze vormen van agress ief gedrag over gaat tot het opleggen van een maatregel krijg je de situatie da t de gem eente zo wel slach toffer als rech ter is. Maatregel in plaats van gemeentelijke boete Met de invo ering va n de W WB ko mt de a dministra tiefrechtelij ke boete, die op 1 juli 1997 voor het eerst in de Abw werd geïn troduceerd, n iet meer voo r. De wetge ver heeft er bew ust voor gekozen om in de WWB te volstaan met een sanctiesysteem bestaande uit het toepassen van kortingen op de uitkering. In de Ioaw en Ioaz blijft de boete vooralsnog wel bestaan. Op basis van algemene aangifterichtlijnen Sociale Zekerheid bestaat de verplichting voor de geme ente om pro ces-verb aal op te maken en aangifte te doen b ij het Ope nbaar Ministerie indien er sprake is van fraude en het benadelingsbedrag hoger is dan i 6000,== (of i 3000,== bij recidiv e). Wanneer cliënten nu hun inlichtingenplicht niet nakomen, hoeft er niet meer een boete te worden opg elegd, m aar wo rdt er, con form h et daaro ver gere gelde in de verordening, een maatregel opgelegd. De wijze waarop maatregelen worden opgelegd, is vastgelegd in de Maatregelenverord ening. 7.3.3

Fraudebestrijding

Fraude en fraud ebestrijdin g hebb en de laa tste jaren ve el aand acht ge kregen . Het bela ng, dat de samenlev ing hecht aa n het voorko men va n misbruik va n sociale voorz ieningen is hierdoor gegroeid. Uitgangspunt is dat uitkering moet worden verstrekt aan hen die daar recht op hebbe n en w orden o nthoud en aan hen die g een rech t hebbe n. Fraude moet worden voorkomen door het geven van goede voorlichting over rechten en plichten. Fraude mag niet lonend zijn. Het ten onrechte ontvangen bedrag moet in principe worden terugbetaald. Naast de plicht tot terugbetaling wordt de uitkering tijdelijk verlaagd dan wel wordt aangifte gedaan bij justitie. M iddels he t vastgeste ld debiteu renbele id zijn regels vastgeste ld hoe d e terugb etaling d ient pla ats te vinden. De invordering van ten onrech te verstrekte uitkeringen is vereenvoudigd omdat een terugvorderingsbeschikking executo riale titel heeft en derhalve zonder tussenkomst van een deurwaarder kan worden ingevorderd. De manier waarop gemeenten het beleid op het terrein van misbruik en oneige nlijk gebru ik van de wet hadden vormgegeven, stond vermeld in het jaarlijks verplicht op te stellen beleidsplan. In de WWB vervalt de verplichting voor gemeenten om jaarlijks een dergelij k beleidsplan op te stellen. Gemee nten leggen d it beleid nu vast in een handha vingsbeleidsplan. Zoals in de vorige paragraaf reeds is aangeven maakt het beleidsplan Hoog waar dige Ha ndhav ing integ raal ond erdeel uit v an het b eleidspla n WW B.

Pagina 32 van 38


7.3.3.1

Samenwerking met Afdeling Bijzonder Onderzoek gemeente Enschede

Op basis van een samenwerkingsovereenkomst voert de afdeling Bijzonder Onderzoek van de gemeente Ensched e voor een aantal regiogemeenten, waaronder Losser, fraudeonderzoeken uit. In opdracht verrichten de bij deze afdeling in dienst zijnde sociaal recherc heurs fra udeon derzoe ken en ste llen wa nneer d at nodig is de aan gifte(s) op. Wanneer cliënten op dit momen t hun inlichtingenplicht niet nakomen en er m ogelijk sprake is van fraude wordt de zaak ten alle tijde overgedragen aan de gemeente Enschede. Gezien de nieuwe werkwijze in het kader van Hoogwaardige Handhaving zullen de afspraken die de geme ente heeft gemaakt met de afdeling Bijzonder Onderzoek van de gemeente Enschede moeten worden herzien. Niet in alle gevallen waarbij sprake is van het schenden van de inlichtingenplicht is het nood zakelijk om hiervoo r de afde ling Bijzon der On derzoe k in te schakelen. In het Controleplan wordt vastgelegd in welke gevallen overdracht van het onderzoe k aan de A fdeling Bijzonde r Onderzo ek noodza kelijk is. 7.3.3.2 Samenwerking Twentse sociale recherche Inmiddels is er op Twente schaal verregaande samenwerking ontstaan op het terrein van sociale recherche. Er is e en samenwerkingsverband opgericht onder de naam Samenwerkende Sociale Recherche Twente (SSRT). Ook wij hebben ons bij dit samenwerkingsverband aangesloten en in de loop van de tweede helft van 2004 zullen onze fraude-onderzoeken uitgevoerd worden door de SSRT. 7.3.3.3 Interdisciplinaire fraudebestrijding Om de fraudebestrijding nog effectiever te maken, wordt op dit moment gewerkt aan een landelijk netwerk van interdisciplinaire interventieteams (9), die zich op projectma tige basis zullen gaan b ezig hou den m et fraude bestrijding . De platfo rm fun geren o nder ge meen telijke verantwoordelijkheid. Voor deze regio (Regionaal Platform Twente Ijsselland) fungeert de geme ente Ensc hede a ls voortrek ker.

Pagina 33 van 38


8.

Terugvordering en verhaal

Terugvordering van te veel of ten onrechte betaalde bijstand is met invoering van de WWB per 1 jan uari 200 4 een be voegd heid va n het colle ge. In de A lgeme ne bijstan dswet w as dit een verp lichting. D e situaties w aarin teru gvord ering aa n de ord e is (of kan zijn ), zijn wel in de WWB opgeno men, zoals bijv. wanneer er een voorschot is verstrekt en bij nader inzien geen re cht op b ijstand blijkt te bestaan of wan neer bijstan d in de vo rm va n een ge ldlening is verstrekt en betrokke ne de d aarbij be horend e verplich tingen n iet nakom t. Met ingang van 1 januari 2004 is de gemeente ook niet meer verplicht om kosten van bijstand ten behoeve van ex-partners of minderjarige kinderen te verhalen op onderhoudsplichtigen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe landelijke alimentatiewet waardoor gemeentelijk verhaal van bijstand op onderhoudsplichtigen op termijn helemaal zal verdwijnen. Overig verhaal bijv. op onderhoudsplichtige ouders of op personen, die van een cliënt een schenkin g hebb en ontv angen , blijft wel een geme entelijke aa ngeleg enheid . Bevoe gdheid Een bela ngrijk asp ect bij het b epalen om va n de bev oegdh eid tot terug vorder ing geb ruik te maken is feit, dat de gemeente met ingang van 1 januari 2004 volledig financieel verantwoordelijk is geworden voor de bijstand. Daardoor is voor gemeenten van groot belang dat er effectief wordt teruggevorderd. Maar nog belangrijker is dat er van terugvordering ook een preventieve werking uit gaat ter voorkoming van fraude. Een van de uitgangspunten van het handhavingsbeleid is dat niet de indruk mag bestaan, dat fraude loont, anders wordt de drempel om te frauderen alleen maar verlaagd en wordt anderzijds een neg atief beeld opgero epen o ver me nsen die w el terecht e en uitkerin g hebb en. Wel dient afgewogen te worden of er in bepaalde gevallen niet afgezien moet worden van terugvo rdering , omda t de lasten d e baten ver te bov en gaa n. Om dit te voor kome n kan er in het beleid opgenomen worden dat er bij een bepaald bedrag over wordt gegaan tot terugvo rdering . Wij vorderen op dit moment terug op basis van het vastgestelde Debiteurenbeleid 20022005. Hoewel het een bevoegdheid is geworden hebben wij eind december 2003 besloten om voor het jaar 2004 te blijven terugvorderen in die gevallen waarin dat voorheen ook werd g edaan . Dit beleid wordt in de kom ende jar en voo rtgezet. D it is in beleidsre gels vastgele gd, die o p 6 april 2 004 do or het co llege zijn va stgesteld.

Pagina 34 van 38


9.

9.1

Financiëring en verantwoording

Financiering

De W et werk e n bijstand (WW B) heeft tot d oel zove el mog elijk men sen zo sne l moge lijk (weer) aan een betaalde baan te helpen. De (financiële) verantwoordelijkheid daarvoor wordt volledig bij de gemeente neergelegd. De algemene bijstand wordt met de invoering van de WWB volledig (100%) gebudgetteerd. De huidige systematiek van declaratie van 75% van de bijstandslasten (en toekenning van een vas t budge t voor he t 25%-a andee l van de geme ente) ver valt. Met deze volledige budgettering moet de gemeente worden geprikkeld om nog meer uitstroom uit de bijstand te realiseren. De invoering van de WWB gaat gepaard met forse bezuinigingen op de middelen voor de bijstand, de reïntegratiemiddelen en de middelen voor bijzondere bijstand en armoedebe strijding. Voor de verdeling van de budg etten heeft er een aanzienlijke bezuiniging plaats gevonden op de (landelijke) macrobudgetten. Op het inkomensdeel is een besparing ingeboekt van 150 miljoen in 2004, oplopend tot 250 miljoen in 2006. Op het werkdeel is een bezuiniging ingeboekt van 520 miljoen in 2003 oplopend tot 680 miljoen in 2005. Daarnaast is er nog eens 220 miljoen gekort op de bijzondere bijstand. Verder zijn er budgetten toegekend voor de IOAW, IOAZ en de BBZ. Het gaat bij deze regelingen om de budgetten ten behoeve van het 25%- aandeel van de gemeente in deze uitkering. Het ove rige (75%-)d eel wordt ve rgoed op d eclaratiebasis. Er vindt nog aanpassing plaats van het macrobudget (totale landelijke budget) aan het prijspeil 2004, zodat de definitieve vaststelling eerst plaats heeft in september 2004 (aanpa ssing van het ma cro-bud get heeft o ok gevo lgen vo or het ge meen telijk budg et). Inmiddels heeft het Ministerie van SZW in de verzamelcirculaire van 7 april 2004 aangegeven, dat het macrobudget 2004 naar beneden bijgesteld zal worden. Reden daarvoor is de doorwerking van het lager aantal bijstandsuitkeringen in 2003 dan geraamd en gewijzigde inzichten in de conjunctuur, waardoor een minder sterke stijging van het bijstandsvolume in 2004 wordt verwacht. Doorvertaling van deze ontwikkeling betekent een verlaging van het macrobudget voor 2004 met ongeveer 8%. Deze verlaging zou betekenen, dat ons budget m et ongeveer i 220.000 ,== verla agd w ordt. Bij het opstellen van de (programma)begroting 2004 is geen rekening gehouden met de invoering van de Wwb, omdat er toen nog veel zaken niet duidelijk waren. Nu de voorlopige budg etten voo r Werk e n Inkom en beke nd zijn, kan de beg roting hie rop wo rden aa ngepa st. In de loop van 2004 zal in nauw overleg met de afdeling Financiën het effect voor de langere termijn in kaart w orden g ebrach t. 1. inkomensdeel Het budget voor het inkomensdeel is voor 2004 (voorlopig) vastgesteld op i 2.752.57 1,==. Het inkomensdeel bestaat uit twee componenten: < budget bijstand voor mensen jonger dan 65 jaar (incl. langdurigheidstoeslag) i 2.655.242,89 < budget bijstand voor me nsen ouder dan 65 jaa r i 97.327,53.

Pagina 35 van 38


De ver deling v indt voo r onze g emee nte plaa ts op basis v an het zg n. historisch verdee lmode l, hetgeen wil zeggen dat het budget voor enig dienstjaar wordt vastgesteld op basis van de uitgave n van 2 jaar gele den (zg n. formu le t-2). Een eventueel overschot op het inkom ensdeel is vrij besteedbaar, een eventueel tekort moert de gemeente echter zelf opvangen. Er is weliswaar een hardheidsclausule, maar daar kan slechts onder zeer strikte voorwaarden een beroep op worden gedaan. Vraag is of de doo r het rijk inge boekte b esparing en wel b ereikt zullen worde n. De ge meen te zou daarmee onverantwoord grote financiële risico’s kunnen lopen. Om mog elijke schom meling en in het u itkeringsb estand e n de da armee gepaa rd gaa nde fina nciële risico ’s in te perken wordt voorgesteld een buffer te vormen door eventuele overschotten tot een (door de raad) vast te stellen maximum in een fonds te storten. Dit fonds zou aangewend moeten kunnen worden voor de financiering van de Wet werk en bijstand in brede zin, dus zowel voor het afdekken van een risico op het inkomensdeel als voor de financiering van het werkd eel dan w el intensive ring van de activite iten binne n het w erkdeel. De gemeente dient een eventueel tekort op het inkomensdeel namelijk zelf op te vangen, terwijl inze t van een eventue el oversc hot voo r reïntegra tie-activiteiten (dus het w erkdeel) voor de toekomst een besparing kan opleveren op het inkomensdeel (door uitstroom uit de uitkering te realiseren ). Bovendien mag door een aantal maatregelen uit het regeerakkoord de komende jaren een hogere instroom in het uitkeringsbestand verwacht worden (beperking WW-periode, aanscherping WAO-criteria), terwijl ook sociaal-economische omstandigheden een negatieve rol kunn en spelen . 2. werkdeel Het budget voor het werkdeel is voor 2004 (voorlopig) vastgesteld op i 1.030.989,==. Alle mid delen, die in het verle den vo or specifiek e regeling en bed oeld w aren zijn samen gevoe gd in een vrij besteed baar en flexibel reïnte gratiebu dget. W ij hebben op dit moment het beschikbare budget voor een belangrijk deel vast liggen in langlopende verplich tingen. Voor wat betreft de (voormalige) Wiw- en Id-banen hebben wij de verplichtingen voor 2004 becijferd op i 860.000,== (indien het aantal Wiw- en ID-banen ongewijzigd blijft). Dat betekent dat nog i 170.000,== resteert voor de inkoop van reïntegratie-trajecten ten behoeve van de voor rekening van de gemeente komende doelgroepen (Wwbuitkeringsgerechtigden, niet-uitkeringsgerechtigden en mensen met een uitkering ingevolge de Algem ene Nab estaanden wet (Anw ). Hieruit w ordt du idelijk, dat er maar een bep erkt budg et beschik baar b lijft om ind ividuele belang hebbe nden e en traject r ichting w erk aan te bieden . In het hoofdstuk reïntegratie hebben wij de beleidsuitgangspunten en doelstellingen met betrekkin g tot de b esteding van he t werkd eel uiteeng ezet. Een eventueel overschot op het werkdeel mag deels worden gehouden (75%) ten behoeve van het daarop volgende dienstjaar (zgn. meeneemregeling) . Het restant moet worden terugbe taald aa n het Rijk. 9.2

Verantwoording

De WW B gaat er vanuit dat uw raa d het algemene beleidskade r en de noodzakelijke verordeningen vaststelt. Op grond van de Abw was het verplicht jaarlijks een door de raad vastgesteld beleidsplan en beleidsverslag in te dienen bij het Ministerie van SZW.

Pagina 36 van 38


Wij zijn voornemens op soortgelijke wijze een dergelijk beleidsplan en -verslag jaarlijks ter vaststelling aan u voor te leggen. In het beleidsplan willen wij met u afspraken maken over de beleid suitgang spunten , -doelstelling en en taa kstellingen . In het beleid sverslag le ggen w ij verantwoording af, óf en op welke wijze het door u vastgestelde beleid is uitgevoerd. Deze verantwoording zal bestaan uit 3 niveaus van informatie: - verantwoordingsinformatie (hoe hebben wij het gedaan) - stuurinformatie (gaan we onze targets halen of moeten we bijsturen) - beleidsinformatie (hoe ziet het klantenbestand er uit, hoe ontwikkelt het zich, welke doelen stellen wij o ns). Via maandelijkse rapportages (maraps) worden wij door de directeur van de cluster Samenleving geïnformeerd over de ontwikkeling van de cliëntaantallen en de (ontwikkeling van) kosten in relatie tot de budgetten. Wij zullen u deze informatie per kwartaal toesturen via de commissie Samenleving. Naast het beleidsplan en beleidsverslag mo est via een door de accountan t goedgekeurd “Verslag over de uitvoering” (VODU) aan de hand van vastgestelde documenten verantwoording worden afgelegd aan de Minister van SZW. In de loop van de jaren is in het kader van de single audit, in samenwerking met de accountant, een kwaliteitsprotocol ontwikkeld, waarin zowel de rechtmatigheid als de doelm atigheid getoetst w ordt. Aan de hand van het interne controleplan en het landelijke verantwoordingsmodel worden de controles uitgevoerd. Er vindt dossieronderzoek plaats en per kwartaal wordt gerapporteerd aan de directeur van de cluster Samenleving. Door deze kwartaalrapportages kunnen ontwikkelingen worden gevolgd, zowel in kwalitatieve als kwantitatieve zin en kunnen eventuele tekortkomingen zonodig gecorrigeerd worden. Het geheel van verantwoording geeft een beeld over de rechtmatigheid van de uitvoering en over de doelmatigheid en doeltreffendheid. De aan de Minister van SZW (in casus de Inspectie Werk en Inkomen) af te leggen verantw oording is met de in voering van de Wwb aanzien lijk gewijzig d en ing eperkt. De Inspectie Werk en Inkomen zal zich zoveel mogelijk richten op de werking van het systeem van sturing, beheersing en verantwoording bij gemeenten en niet meer op de uitvoering zelf. Achterliggende gedachte hierbij is, dat de wet uitgaat van een controlerende rol van d e gem eentera ad op d e nalevin g van d e wettelijke en lokale voorsch riften. De infor matie-u itvraag in het kade r van de verantw oording aan de Minister z al aanz ienlijk worden verminderd ten opzichte van voorgaande jaren. Uitgangspunt bij de rechtmatigheid van de uitvoering Wwb is, dat er alleen informatie moet worden verstrekt als er tekortkomingen in de uitvoering (boven een bepaalde norm) worden geconstateerd. Een en ander zal via de interne controle/single audit zijn beslag moeten krijgen. De inform atievoorziening en verantw oording aa n de raad v indt op de vo lgende w ijze plaats: Jaarlijks: < via programmabegroting en jaarrekening < via afzonderlijk beleidsplan en beleidsverslag. Per kw artaal: < via financiële overzichten met overzichten van ontwikkelingen in het cliëntenbestand (en doorreken ingen/ram ingen op jaa rbasis).

Pagina 37 van 38


Voor een goede informatievoorziening en verantwoording aan de raad willen wij komen tot een integraal verantwoordingsmodel werk, inkomen en zorg. De Veren iging van N ederlandse G emeenten (VNG) he eft in samenw erking met Stim ulansz en Onderzoeks- en adviesbureau SGBO een project opgezet voor de invoering van een dergelijk verantwoordingsmodel. Doel van dat project is te komen tot verzamelingen van definities en indicatoren, waarmee burgemeester en wethouders zich naar de gemeenteraad kunnen verantwoorden over de realisatie van beleidsdoelen, die in de programmabegroting zijn vastge steld. De v erzam elingen van ind icatoren moete n gezam enlijk een g emee ntelijk verantwoordingsmodel gaan vormen. Het is de bedoeling, dat het gemeentelijke model een aanvulling wordt op de landelijke (verplichte) verantwoordingsvoorschriften. Wij zullen bezien of en in hoeverre dit verantwoordingsmodel voor ons bruikbaar is voor de informatievoorziening en verantwoording aan de raad. Voorshands hanteren we (ook als leer- en ervaringsmoment met de uitvoering van de nieuwe WWB) de informatievoorziening richting raad, zoals op pagina 37 aangegeven.

Pagina 38 van 38


Kadernota W et Werk en Bijstand gem eente Losser

Recommend Documents