Kaderinfo 2016, NCK STAAT KLAAR VOOR DE SOCIALE VERKIEZINGEN, JIJ OOK? N DECEMBER 2015

Kaderinfo

Belgique-België P 201075 N° d’autorisation envoi clos

B 36

Dépot légal 1000 BRUXELLES X Numéro d’agrégation: P201075

N° 300 - DECEMBER 2015

D R I E M A A N D E L I J K S I N F O R M AT I E B L A D VA N D E N AT I O N A L E C O N F E D E R AT I E VA N H E T K A D E R P E R S O N E E L REPRESENTATIEVE ORGANISATIE VAN KADERLEDEN ERKEND BIJ KB VAN 26/11/1986 • LAMBERMONTLAAN 171 BUS 4, 1030 BRUSSEL

2016, NCK STAAT KLAAR VOOR DE SOCIALE VERKIEZINGEN, JIJ OOK ?

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 1

INHOUD

VOORWOORD VAN DE VOORZITTER

3 De regeringspartijen over sociale aangelegenheden.

6 Johan Van Overtveldt op de NCK conference van 15 september : Laten we ophouden Europa steeds als boeman te gebruiken. Vormingscyclus “Burn out”.

8 Dokters van de wereld in Noord-Mali: Bevallen in alle veiligheid.

9 Pierre Ykman: Portret van een vrijwilliger ten dienste van de NCK.

10 Enkele punten uit ons verkiezingsprogramma.

12 Ik ben niet akkoord met mijn ontslag. Wat nu?

14

De afgelopen maanden hebben we binnen de NCK gewerkt aan een vernieuwd strategisch document. Dit document bevat de verschillende standpunten die we hebben ingenomen rond bepaalde thema’s die kaderleden in bedrijven aanbelangen. Enkele uittreksels ervan hebben we opgenomen in dit nummer van KaderInfo, het volledige document staat online. Het document herhaalt niet de mantra’s van de andere vakbonden, maar houdt zich voornamelijk bezig met de wensen van kaderleden en bedienden uit de privé. En deze groep heeft de afgelopen jaren veel ingeleverd: werken tot 67 jaar, werkloosheid nog verder ingeperkt, beslag legging op een deel van de ontslagpremie (hiervoor stappen we overigens naar het Europese Hof), contractbreuk rond het lange termijn pensioensparen, en dit alles zonder noemenswaardig protest van de drie grote vakbonden. De timing van publicatie is niet toevallig: naar aanleiding van de sociale verkiezingen en de publiciteitsgolf die er mee gepaard gaat, zijn heel wat politici beter te benaderen met deze thema’s, en ook de media pikken meer op. Het document moet weerspiegelen wat onze leden denken en betrachten. Daarom dat we tevens een consultatieronde organiseren bij onze kandidaten en verkozenen. We weten dat bepaalde thema’s ontbreken, en dat andere standpunten niet duidelijk zijn. Wie wil meewerken aan een betere visie is welkom. Het document heeft slechts waarde in de mate dat we bij de sociale verkiezingen resultaten halen, en deze resultaten zijn evenredig met het aantal kandidaten dat wil opkomen. De ervaring leert dat in de bedrijven waar de NCK kan opkomen we zowat steeds de zetels binnenhalen die we beogen. Daarom deze belangrijke oproep: kent u kandidaten, wil u zelf kandidaat zijn, aarzel niet om ons te contacteren. De beschermingsperiode begint half januari, de kandidatenlijsten moeten binnen zijn half maart.

Impactstatus energiewende. Herman Claus Voorzitter NCK

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 2

S OC IA L E AANGELEGENHEDEN

DE REGERINGSPARTIJEN OVER SOCIALE AANGELEGENHEDEN DOOR MICHEL BAUDOUX, Franstalig Ondervoorzitter NCK.

De tax shift is zonder twijfel het belangrijkste punt in het sociale beleid van de derde trimester. Zoals U verder kunt lezen, schenken alle partijen er veel aandacht aan in hun bijdrage. Gezien het belang van de tax shift wil ik de aandacht vestigen op volgende punten, die ook al betrekking hebben op het vierde trimester : • Het opvallendste element in het sociaal beleid is het akkoord dat bereikt werd in de Groep van tien over het rendement van de aanvullende pensioenen. Het pensioencomité van de NCK bestudeert dit akkoord. Dit comité zal een onderhoud aanvragen met het Kabinet Bacquelaine om dit thema verder uit te werken. • De voorbereidingsperiode van de sociale verkiezingen is aangebroken. We stellen vast dat sommige vakbonden, ABVV op kop, het startsignaal geven met een aantal stakingen. Ik denk onder andere aan de blokkades van de autostrades die duizenden uren verloren werkuren veroorzaakt hebben. Datzelfde ABVV zou zich, volgens de verklaringen van zijn top, distanciëren van zijn aanhangers wanneer er ernstige juridische problemen opduiken, zoals bijvoorbeeld onvrijwillige doodslag tengevolge van kwaadwillige wegblokkades. • Ook het ACV wil actief in de postsector. Zij dreigen daar ook met de stakingen in de sorteercentra van De Post • We kunnen moeilijk het cruciale thema van migranten en asielzoekers verzwijgen. Het maakt deel uit van het sociale beleid

van de regering, maar heeft niet onmiddellijk een syndicale dimensie. Vandaar ook elke gebrek aan oproep tot solidariteit van hun kant. Ik hoop dat deze thema’s aan bod komen in de volgende aflevering van ons tijdschrift. Michel Baudoux

Wie terugkijkt op de afgelopen maanden, die ziet uiteraard één dossier dat er bovenuit springt: de tax shift. Dit is een hervorming met een gigantische positieve impact op het sociaaleconomisch klimaat in ons land. Met dit akkoord worden de loonlasten drastisch verlaagd. Voor de privésector alleen al gaat het tussen nu en 2020 om een bedrag van meer dan 3,5 miljard euro. Daarmee zorgen we ervoor dat in de toekomst voor geen enkel loon nog meer dan 25% RSZ-bijdragen wordt betaald. Minder bruto dus voor de bedrijven, maar tegelijk ook meer netto voor de werknemers. Voor àlle werknemers. De laagste lonen gaan er het meest op vooruit, dat is een sociale toets die zeer gerechtvaardigd is. Maar ook hogere lonen gaan erop vooruit. Tegen 2019 zal men tussen 888 en 1.752 euro netto overhouden per jaar, afhankelijk van het loon.

Naast de uitvoering van de tax shift, gaat mijn persoonlijke prioriteit in de komende maanden naar werkbaar en wendbaar werk. Ook dat is immers van cruciaal belang voor de toekomst van onze welvaart. Op 17 november breng ik voor de tweede maal de sociale partners, overheidsdiensten, preventie-adviseurs en arbeidsgeneesheren rond de tafel om over dit thema te spreken. Eén concept dat ik wil introduceren, is het loopbaansparen. Dat systeem laat toe dat werknemers adempauzes kunnen nemen in hun professionele leven. Ze kunnen tijdelijk minder werken of een sabbatical nemen. Om dat te kunnen doen, kunnen ze bepaalde extralegale voordelen of een deel van het variabel loon inruilen. Tegelijk moeten we dit verzoenen met de legitieme vraag van werkgevers om flexibeler te kunnen werken. Wendbaar werk is voor hen in deze tijden een must. Daarom wil ik af van het gedoogbeleid voor glijdende werktijden en moeten we opschuiven naar een volwaardige wetgeving die flexibiliteit in de arbeidsduur regelt. Ik zal dit najaar dan ook met een concreet wetsvoorstel komen om de arbeidstijd eindelijk te moderniseren en aan te passen aan de realiteit van de 21ste eeuw.

De tax-shift vertegenwoordigt het belangrijkste werkterrein van het voorbije Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 3

S O C I A L E AA N G E L E G E N HE D E N

trimester. De MR is steeds voorvechter geweest van deze tax shift. Het betreft hier een geheel van maatregelen bestemd om de welstand van onze bedrijven en onze burgers te verbeteren. Wij verheugen ons over het akkoord dat de Federale Regering bereikt heeft betreffende de belastinghervorming. Het betreft hier een akkoord dat getuigt van verantwoordelijkheidszin en ambitie en die ons land engageert naar een betere toekomst te streven. De aangekondigde maatregelen laten toe de geloofwaardigheid van onze regering te versterken en ook van het electoraal programma van de MR, aangezien geen enkele andere meerderheid op federaal vlak heeft een dergelijke fiscale hervorming kunnen doorvoeren. De totale belastingsverschuiving, besloten door de federale meerderheid, zal toelaten een bedrag van 8.35 miljard Euro vrij te maken tegen 2019 om de koopkracht van de huishoudens te verhogen en de competitiviteit van de bedrijven te versterken. De voorgestelde maatregelen zullen eveneens toelaten om de jobcreatie aan te wakkeren die een noodzakelijke voorwaarde is voor de financiering van onze sociale zekerheid, en dus de betaling van pensioenen en andere uitkeringen garandeert.

euro bruto voor de lonen van 3300 euro. De lonen van 4500 euro bruto zullen er 78 euro op vooruit gaan en die van 5500 euro gaan er 63 euro op vooruit. Bovendien zal de Regering 2,970 miljard euro geïnvesteerd hebben in de competitiviteit, door het uitvoeren van het pact van de competitiviteit en versterking van de maatregelen die erop gericht zijn de loonkost drastisch te verminderen, zoals de vermindering van de patronale bijdragen van 33 % tot 25 %. De financiering van de fiscale hervorming is gebaseerd op de principes die de MR altijd al verdedigd heeft. We zijn ervan overtuigd dat deze hervorming de nodige basis zal leggen voor een duurzame groei voor allen.

Concreet zal een bedrag van 4,45 miljard euro gespendeerd worden aan het verhogen van de koopkracht van werknemers, zelfstandigen, gepensioneerden en ook van huurders van sociale woningen. Om de koopkracht van de werknemers te verhogen, zal de regering een verhoging van de forfaitaire aftrekbare kosten combineren met een verhoging van het belastingvrije bedrag, de werkbonus en een hervorming van de belastingschijven. De schijf van 30 % zal worden afgeschaft en het bedrag waarbij de schijf van 45 % begint zal verhoogd worden.

— De regering voert de grootste fiscale hervorming door sinds 1963, de tax shift. De lastenverschuiving bedraagt zowat 8 miljard euro. Toch wordt die 8 miljard niet volledig gecompenseerd met belastingverhogingen. Ook de overheid betaalt mee om die lastenverlagingen te financieren door efficiënter te werken en minder uit te geven. Er is dus de facto een tax cut. —

Het beschikbare inkomen van lage en middeninkomens zal geleidelijk verhogen vanaf 2016. Een beloning voor iedereen die werkt. Concreet zal op het einde van de legislatuur de netto toename 140 euro bedragen voor de werknemers die 1500 euro bruto verdienen, 121 euro voor de lonen van 2100 Euro, 102 Euro voor de lonen van 2800 euro bruto en 91

Voor de N-VA was het doorvoeren van een tax shift één van de doelstellingen uit haar verkiezingsprogramma dat ze in deze regering prioritair wilde uitvoeren. Het is dan ook N-VA Minister van financiën Johan Van Overtveldt die het voortouw nam in het verwezenlijken van de tax shift.

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 4

België kampt al lang met te hoge lasten op arbeid. Die zijn nadelig voor zowel werknemers als werkgevers. Werknemers houden netto te weinig over van hun brutoloon en werkgevers betalen in vergelijking met andere landen teveel belastingen voor hun werknemers. Die loonkostenhandicap is niet goed voor de concurrentiepositie van het land, waardoor sommige bedrijven ervoor kiezen om te investeren in het buitenland, in plaats van in België. Op die manier verhuizen er ook jobs mee naar het buitenland. 50% van het totale budget van de tax shift gaat naar maatregelen om de koopkracht te versterken. Alle lonen stijgen hierdoor, een gemiddeld loon gaat er meer dan 100 euro per maand op vooruit. Maar er wordt ook 1 miljard euro vrijgemaakt voor een verhoging van de laagste uitkeringen en dus ook voor de pensioenen. Bovenop de volledige besteding van de welvaartsenveloppe wordt een extra enveloppe van 50 miljoen EUR vrijgemaakt voor een bijkomende verhoging van de leeflonen met +2% en van de laagste pensioenen met +1%. De overige 50% van de tax shift wordt gebruikt om onze bedrijven competitiever te maken. De RSZ-werkgeversbijdrage wordt verlaagd van 33% naar 25%, zodat jobs ook voor werkgevers betaalbaar worden. Er wordt ook een budget van 580 miljoen euro voor onze KMO vennootschappen vrijgemaakt. De tax shift wordt gefinancierd uit een besparing op de overheid (700 miljoen euro), uit niet-arbeidsgebonden inkomsten (bijvoorbeeld de strijd tegen fiscale fraude en de banken tax), uit consumptie (bijv. verhoging btw op elektriciteit) en uit ecofiscaliteit en gezondheid (bijv. accijnzen op tabak). Met deze maatregelen stijgt niet enkel de koopkracht maar zal de economie de nodige zuurstof krijgen om te groeien. Heel deze oefening werd gedaan zonder dat de globale belastingdruk verhoogd. De kracht van verandering laat zich voelen!

DE REGERINGSPARTIJEN OVER SOCIALE AANGELEGENHEDEN - door Michel Baudoux

— Open Vld drukt stempel op Taxshiftakkoord: meer netto, minder bruto.

— Wat heeft de taxshift voor u als werknemer, werkgever of gepensioneerde in petto en wat betekent dat concreet voor u? Hier vindt u een overzicht van de belangrijkste fiscale en sociale maatregelen. Het resultaat van een duidelijke, toekomstgerichte visie. LAGERE LASTEN VOOR ZELFSTANDIGEN EN KMO’S De persoonlijke sociale bijdragen van zelfstandigen dalen van 22% naar 20,5%, ofwel met 0,5% per jaar vanaf 2016. Daarnaast verhoogt ook de investeringsaftrek van 4% naar 8%, zodat ondernemingen minder vennootschapsbelasting betaalt. De werkgeversbijdragen die werkgevers betalen op personeel, dalen van 33% naar 25%. De social profitsector krijgt een injectie om extra jobs te creëren en we steunen tegelijkertijd de ziekenhuizen. Ook aanwerven wordt goedkoper: we stellen de werkgeversbijdragen voor een nieuwe eerste aanwerving vrij en verminderen de lasten voor de 2e tot 6e aanwerving. De roerende voorheffing stijgt wel van 25% naar 27%. De 10% op de liquidatiereserve, dé pensioenspaarpot als zelfstandige, blijft bewaard. We zetten een historische stap. Weldra zal de loonkloof met onze buurlanden een herinnering uit het verleden zijn. MEER NETTO VOOR IEDEREEN DIE WERKT De verhoging van de forfaitaire beroepskosten - dat is het standaardbedrag aan kosten dat werknemers mogen aftrekken als ze hun werkelijke kosten niet bewijzen - zorgt voor meer nettoloon. Ook de belastingvrije som, het deel van het inkomen waarop geen belastingen moeten betaald worden, gaat omhoog. Belangrijke Open Vld stempel op het akkoord

is de vereenvoudiging van de belastingschijven. Door de schrapping van de belastingschijf van 30% blijft wie belastingen betaalt, langer in de schijf van 25%. In 2018 en 2019 verhogen we ook de ondergrens van de schijf van 45%. Vanaf dat moment blijf je ook langer in de schijf van 40% belastingen in plaats van 45%. Het tijdelijk verlaagde BTW-tarief op elektriciteit loopt af en komt terug op het niveau van twee jaar geleden. De accijnzen op alcohol, tabak en frisdranken gaan omhoog. Hiermee maakt de regering slimme keuzes voor een gezonder beleid. Iedereen heeft de zekerheid van meer netto, en de optie om al dan niet voor duurdere producten te kiezen. POSITIEVE IMPACT VOOR GEPENSIONEERDEN Gepensioneerden met een hoger pensioen zullen net zoals werknemers profite-

ren van de afschaffing van de 30% schijf en het optrekken van de ondergrens van de 45% schijf. Bovendien is het ook zo dat de regering Michel de welvaartsenveloppe 100% uitbetaalt. Dat was niet het geval onder de vorige regering. Met dat geld worden de oudste en laagste pensioenen verhoogd. We verhogen de minimumpensioenen met 2%. De regering heeft ook opnieuw 50 miljoen uitgetrokken voor sociale correcties, die onder meer naar de pensioenen gaat. Op lange termijn versterken we ons pensioensysteem. Het probleem is niet de betaalbaarheid van die pensioenen, maar wél om voldoende mensen aan de slag te houden om die pensioenen effectief te betalen. Net daarom nemen we met deze regering maatregelen die de creatie van jobs stimuleren. Dat houdt de economie draaiende en garandeert de betaalbaarheid van de pensioenen.

Alle actuele informatie over NCK op

Sinds enkele jaren heeft NCK zijn eigen bedrijfspagina op het professionele netwerk LinkedIn. Op die manier willen we onze leden blijven informeren met actuele publicaties en onze activiteiten. Regelmatig worden actuele persberichten en handige weetjes op de pagina gepost. Op deze NCK-pagina vind je ook alle actuele gegevens over de komende NCK-vormingssessies of conferenties. Er is tevens een discussiegroep NCK op LinkedIn waar je zelf informatie of vragen kan posten. Je vindt onze bedrijfspagina door “CNC-NCK” in te geven in het zoekveld op LinkedIn. De groepspagina vind je door “NCK-CNC” in te geven op LinkedIn. Tot binnenkort op LinkedIn.

QR CODE NCK bedrijfspagina

QR CODE NCK groepspagina

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 5

Johan Van Overtveldt op de NCK conference van 15 september :

LATEN WE OPHOUDEN EUROPA STEEDS ALS BOEMAN TE GEBRUIKEN DOOR LUC VINCKX, Nederlandstalig Ondervoorzitter NCK. China kampt met een overcapaciteit in de reêele economie, de tegenpool van de schuld. De overheid reageert hierop door geldcreatie. De fundamentele oplossing waar Johan Van Overtveldt voorstander van is zou erin bestaan het probleem onder ogen te zien en de overcapaciteit in de industrie af te bouwen. De Minister betiteld het huidige Chinese beleid als een “confusion deal”: De overheid zorgt voor jobs, en de bevolking doet in ruil daarvoor afstand van een aantal vrijheden. Johan Van Overtveldt , Ministervan Financiën, te gast bij NCK en ABK bank.

Op 15 september was Minister van Financieën Johan Van Overtveldt te gast bij NCK met een voordracht “regeren in economisch moeilijke tijden”. Het evenement vond plaats in het auditorium van de ABK bank in Antwerpen. De Minister begon zijn voordracht met te benadrukken dat deze regering de economie doet groeien, in een moeilijke internationale economische context. In het vervolg van zijn betoog heeft hij verder uitgewijd over de drie belangrijke elementen van onzekerheid die hij in de wereldeconomie ziet.

1. EERSTE BRON VAN ONZEKERHEID: DE CHINESE ECONOMIE, DIE MET EEN GROTE ZEEPBEL ZIT De openbare schuld van China is gestegen van 150 % van het BBP in 2008, tot 280 % in 2014. Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 6

2. TWEEDE BRON VAN ONZEKERHEID: DE EUROPESE UNIE De Europese Unie kampt momenteel met een spanningsveld tussen integratie en nationale souvereiniteit. Zowel de vluchtelingencrisis als de Griekse crisis zijn voorbeelden van dit spanningsveld.

In het vluchtelingen debat is het tekenend dat de EU zegt: “We hebben een akkoord gesloten, maar moeten het nog uitwerken.” Het is een moeilijk punt dat we nog geen geen middel hebben om de EU afspraken af te dwingen. In een muntunie is het normaal diegene die het geld geeft, die het ook voor het zeggen heeft. Johan Van Overtveldt maakt een vergelijking met het faillissement van de Amerikaanse Staat California (Goed om weten de zesde economie ter wereld) in het jaar 2008. In het geval van Californië heeft de federale overheid het heft in handen genomen. De lonen van de ambtenaren werden met 20 % verminderd en overheidsinvesteringen werden gestopt. Indien California de voorstellen van de federale overheid niet gevolgd zou hebben, zou het geen geld hebben gekregen en in faling gegaan zijn. Een heel ander verhaal met Griekenland en de EU !

LATEN WE ONTHOUDEN EUROPA STEEDS ALS BOEMAN TE GEBRUIKEN - door Luc Vinckx en Michel Baudoux

Fédération des Cadres de Banque Federatie der Bankkaderleden

Volgens Johan Van Overtveldt is één van oorzaken van de verzwakking van Europa de verzwakking van de Frans-Duitse as. Dit door het toenemend verschil in soortelijk gewicht, vooral economisch. Duitsland spelt nog steeds in de eerste klasse, Frankrijk in tweede of zelfs derde klasse. Duitsland moet dan alleen de leiding nemen, eigenlijk tegen zijn zin. Onze gastspreker stelt dat Schauble en andre Duitse leiders niet de beulen zijn van de Grieken. Vooral de Oost-Europese landen zijn hard voor de Grieken. Duitsland probeert nog de kerk in het midden te houden. Duitsland is zeer terughoudend in het gebruiken van zijn grote voet. Ook de afwezigheid van de UK in het Eurodebat maakt dat Duitsland zich geïsoleerd voelt.

3. DERDE BRON VAN ONZEKERHEID: DE ROL VAN DE CENTRALE BANKEN Op de avond van de NCK-voordracht door Johan Van Overtveldt was er sprake van een mogeljke renteverhoging in de USA, besist door de FED. Dit zou een merkwaardige stap zijn volgens de Minister. Uiteindelijk werd de renteverhoging niet doorgevoerd. In 2008 is de wereld ontsnapt aan een ramp, de totale implosie van het financiêle systeem. De central banken hebben dit op een heroIsche manier tegengehouden. De groei na de crisis blijft echter slabakken: 1 tot 2 %. Enkel de USA kent een beperkte groei, vooral dankzij shale oil en gas.

Een onbedoeld neveneffect van het lage rentebeleid is dat overheden onvoldoende saneren. Het beleid van lage rentes heeft geleid tot opgeblazen balanstotalen. Bij de FED in de USA is de balans met een factor 5 opgeblazen, bij de Bank of Japan met een factor 3, de ECB een factor 3.

CONCLUSIE De conclusie van Johan Van Overtveldt: We bevinden ons op onbekend terrein.

Michel Baudoux, Voorzitter Federatie der Bankkaderleden & Ondervoorzitter NCK.

Hij verwijst naar een citaat van Bernd Bernanke in zijn afscheidsrede: “We are reading a book while we are writing it”. Na de voordractht heeft de Minister nog talrijke vragen beantwoord. De meeest opvallende statement willen we jullie zeker niet onthouden. Johan Van Overtveldt pleit voor een pragmatische houding tegenover de Europese Unie, met de woorden: “We moeten absoluut ophouden Europa als boeman te zien”.

Vormingscyclus “Burn out” De laatste vormingscyclus van 2015, gemeenschappelijk georganiseerd door FABI en NCK, werd gehouden op 17 november te Gembloux. Het thema was “Burn out”. De twee vorige thema’s die behandeld werden waren “De verantwoordelijkheid van de ingenieurs en kaderleden in de onderneming” en “unilaterale wijzigingen in werkomstandigheden en in de functie: hoever mag men gaan?” Meer dan 100 personen hebben in totaal deelgenomen aan deze vormingen. Ze hebben aanleiding gegeven tot veelvuldige gedachtewisselingen tijdens de voordracht. Deze positieve ervaring zet ons aan de samenwerking verder te zetten met FABI rond thema’s die we samen bepalen. Graag vernemen we uw ideeën of wensen over vorming of informatiesessie. Alle ideen zijn welkom en we zullen trachten hierop in te spelen in 2016.

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 7

DOKTERS VAN DE WERELD IN NOORD-MALI : BEVALLEN IN ALLE VEILIGHEID Dokters van de Wereld is een internationale medische NGO. Wij verzorgen de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in het buitenland en in België. DvdW bevordert de toegang tot de gezondheidszorg en het recht op gezondheidszorg. De zorg die wij aanbieden is duurzaam van aard. Tegelijkertijd kaarten we de belemmeringen met betrekking tot de mensenrechten aan, waarvan we elke dag getuigen zijn zowel hier als in het buitenland. In Mali verzekeren wij gratis toegang tot de gezondheidszorg voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in de regio’s Gao en Menaka.

In dit nieuwe nummer Inforcadre, houden we u op de hoogte van onze activiteiten. Ontdek het verhaal van Walett Alhousseini die dankzij Dokters van de Wereld en de mobiele ziekenhuizen in alle veiligheid beviel van een drieling! Voor de crisis van 2012, had slechts 23% van de vrouwen toegang tot contraceptiemiddelen. Slechts 1 vrouw op 3 genoot van prenatale zorg. De oorzaken die aan de basis liggen van deze rampzalige cijfers zijn de talrijke thuisbevallingen, de culturele en traditionele taboes die gepaard gaan met de zwangerschap en het gebrek aan bekwaam personeel. Die cijfers hebben de onveiligheid en de crisis in het noorden van het land verergerd. Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 8

WAT DOET DOKTERS VAN DE WERELD? We bieden gratis zorg aan zwangere vrouwen in 33 kraamklinieken. Door het opzetten van projecten over familieplanning en contraceptiemiddelen streven we ernaar dat vrouwen zelf beslissingen kunnen nemen in verband met hun zwangerschap. De traditionele vroedvrouwen behouden wel een belangrijke plaats in het leven van zwangere vrouwen. Om ervoor te zorgen dat bevallingen door bekwaam personeel uitgevoerd worden, bieden we de vroedvrouwen een opleiding aan zodat ze aangemoedigd worden om zwangere vrouwen door te verwijzen naar verzorgingscentra.

Een aantal cijfers *… • 1911 sensibilisatiesessies werden er georganiseerd • 1601 bevallingen werden opgevolgd • 86 zorgverleners werden opgeleid * voor het jaar 2014

DE DRIELING VAN DOKTERS VAN DE WERELD Ticherift Walett Alhousseini is een patiënte van Dokters van de Wereld in het noorden van Mali. Ze woont in Menaka. Toen ze 8 maanden zwanger was, kreeg ze last van abnormaal pijnlijke weeën. Vanaf dat moment is de mobiele kliniek

DOKTERS VAN DE WERELD IN NOORD-MALI : BEVALLEN IN ALLE VEILIGHEID

PIERRE YKMAN: Portret van een vrijwilliger ten dienste van de NCK. van Dokters van de Wereld haar regelmatig gaan opzoeken: een dokter en een vroedvrouw zorgden ervoor dat haar zwangerschap tot een einde zou komen. Een week later heeft een team van Dokters van de Wereld, met een van haar voertuigen, Walett Alhousseini naar het ziekenhuis van Gao geëvacueerd. Er waren complicaties verbonden aan de bevalling die bijzondere en dringende zorg vereisten. Ticherift is vandaag een gelukkige mama van.. en drieling! “Vandaag gaat het goed met iedereen” zegt de jonge moeder. “Dat is dankzij jullie. Als ik thuis was bevallen had ik het niet overleefd. Mijn echtgenoot en ik beschikken niet over de middelen om de complicaties die optraden te kunnen behandelen. Nochtans heb ik gedurende mijn behandeling nooit gevoeld dat we arm zijn. Dat komt omdat we gratis konden genieten van de zorg.” Onze klinieken zijn een echt succes en vormen een efficiënt middel om de toegang tot de zorg in de achtergestelde zones van Gao en Ménaka te verbeteren. Onze dokters, verpleegsters, vroedvrouwen en ondersteunende verzorgers ontmoeten regelmatig vrouwen zoals Ticherift Walett Alhousseini. Om meer over het werk van Dokters van de Wereld te weten te komen, bieden we u in de volgende nummers van InforCadre een ontdekking van onze programma’s over de strijd tegen de ondervoeding die het land teistert.

Voor meer informatie over dit project of over andere projecten, kunt u terecht bij An-Heleen De Greef, [email protected] 02 225 43 64

De NCK is een organisatie onafhankelijk van welke politieke stroming ook. Zij functioneert met een beperkt aantal personen en bijgevolg worden een groot aantal taken uitgevoerd door vrijwilligers. Pierre maakt hiervan deel uit. We interviewden hem.

Pierre is, met Luc De Clercq, een actief lid van de pensioencommissie NCK die de belangen van de kaderleden verdedigt sinds 2007 in de Federale Commissie van Gepensioneerden. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan hun actie ten voordele van de tweede pijler. Belangrijke punten waren o.a. het behoud keuze kapitaal, behoud van rente en geen koppeling van de tweede pijler met het wettelijk pensioen. Hij is ook in hoge mate geëngageerd in de lobbying van de NCK bij het kabinet van minister Bacquelaine, verantwoordelijk van het pensioendossier in de federale regering. Zijn acties beperken zich echter niet tot het dossier pensioenen van de federale regering. In 2014 heeft hij zijn sociale ervaring ten dienste gesteld voor de kaderleden van de firma CABOT (met 110 personen) waar het personeel geconfronteerd werd met de sluiting van de vestiging in Leuven. Zijn sociale ervaring heeft hij verworven tijdens zijn lange loopbaan. Hij studeerde af als Doctor in de chemische wetenschappen van de UCL-KUL. Hij heeft een post doctoraat behaald in de VS. Hij begon zijn carrière bij Carbochimique te Tertre. Vervolgens ging hij werken bij UCB waar hij in het domein van de farmaceutische research werkte. Nadien werkte hij van 1980 tot 2003 in de hoofdzetel in het departement Marketing en Development.

“WIJ ZIJN ALLEMAAL DOKTERS VAN DE WERELD” U kunt ook een invloed hebben op de gezondheid van de meest geïsoleerde Malinezen. Schenk een donatie: BE26 0000 0000 2929 met de vermelding « MALI » in de mededeling. Alle donaties die meer E 40 bedragen zijn fiscaal aftrekbaar; een donatie van E 40, kost u dus in werkelijkheid slechts E 22. Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 9

ENKELE PUNTEN UIT ONS VERKIEZINGSPROGRAMMA Het volledige programma vind je op http://www.nck-cnc.be/public/2016_verkiezingsprogramma_NCK.pdf OVERDRAAGBAARHEID VAN DE ONTSLAGPREMIE Huidige situatie In België is de bescherming tegen ontslag gebaseerd op het aantal jaren anciënniteit bij dezelfde werkgever. Deze bescherming heeft twee doelstellingen: 1. bescherming van het loon. Omdat de werkloosheidsuitkering in België geplafonneerd is, laat de ontslagpremie aan de ontslagen werknemer toe om gedurende een zekere tijd zijn inkomen op hetzelfde niveau te behouden. 2. het zet een rem op impulsief ontslag door de werkgever. Het feit dat een ontslag geld kost zorgt ervoor dat de arbeidsrelatie vrij serieuze strubbelingen binnen het bedrijf overleeft, omdat men als werknemer risico’s durft te nemen of opinies durft te hebben, zaken die in wezen goed zijn voor het bedrijf. Het probleem is dat deze bontslagbescherming gekoppeld is aan de tewerkstelling bij één enkele werkgever, en zich na zekere tijd omvormt tot een gouden ketting voor mensen die 15 of 25 anciënniteit hebben bij hetzelfde bedrijf. Dit heeft ook een negatieve impact op de mobiliteit van de werknemers: vaak genoeg gebeurt het dat een werknemer met een zekere leeftijd niet meer van werkgever durft te veranderen want hij verliest zijn opgebouwde loon bescherming. Bij de hervormingen van het eenheidsstatuut werden de bedragen van deze bescherming een beetje aangepast (zo werden de uitkeringen voor kaderleden verminderd ten bate van de arbeiders) en werden enkele cadeautjes gecreëerd voor de drie vakbonden zoals het recht om een bepaald deel van de opzegpremie in beslag te nemen, maar eigenlijk heeft men een unieke kans gemist om het systeem te moderniseren. Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 10

Bovendien faalt het systeem ook jammerlijk indien een bedrijf failliet gaat, of indien een werknemer wordt ontslagen omwille van een dringende reden (die soms niet zo ernstig hoeft te zijn: het ‘stelen’ van een sleutelhanger blijkt reeds voldoende) Eis van de NCK 1. de ontslagvergoeding moet blijven bestaan als een rem tegen het impulsief ontslag. Bij een ontslag moet de werkgever een vergoeding blijven betalen, maar deze mag beperkt blijven tot een maximum van vijf maanden 2. Er moet een soort anciënniteits-spaarrekening worden gecreëerd die toelaat om een werkloosheidsuitkering te krijgen die gelijk is aan he volledige gemiddelde nettoloon van de loopbaan à rato van 1 maand per gewerkt jaar 3. indien de werknemer deze spaarrekening niet gebruikt gedurende zijn carrière dan wordt dit geld gebruikt om zijn pensioen te verhogen

EXTRA LEGALE VOORDELEN Huidige situatie Met een incrementele aanslagvoet van 68% is het niet verwonderlijk dat men op zoek gaat naar middelen, om de meerwaarde die de werknemer creëert in het bedrijf, onder een iets minder belaste vorm over te hevelen naar deze werknemer. Denk maar aan maaltijdcheques, eco-cheques, bedrijfswagens, groepsverzekeringen (ziekte, overlijden, hospitalisatie) en dergelijke. Deze vorm van verlonen stelt verschillende problemen: - Het is een bijzonder rigide systeem en (voor de groepsverzekeringen) ook bijzonder ingewikkeld. - Het systeem is verre van transparant voor de werknemer en kan, vaal met medewerking van de drie vakbonden, vaak worden gemanipuleerd door de werkgevers.

Eis van de NCK 1. stabiliteit van wege de overheid: geen retroactiviteit in belastingen, geen plotse verandering van de spelregels. Heet beste voorbeeld is de belasting op bedrijfswagens. Het is onaanvaardbaar dat men de belasting op bedrijfswagens verandert voor wagens waarvoor het contract reeds getekend is. Indien de overheid modaliteiten wenst te veranderen dan mag deze alleen impact hebben op nog te tekenen overeenkomsten, zodat de werknemer zich er kan op instellen. 2. Transparantie: elke werknemer moet jaarlijks een fiche krijgen die de kost voor de werkgever aangeeft van de verschillende extralegale voordelen voor de individuele werknemer. 3. Bescherming: de overheid moet wetgeving uitvaardigen die stelt dat de werkgever deze netto kost niet mag verlagen (rekening houdend met de inflatie). Met andere woorden: de extralegale voordelen moeten aan een gelijkaardige bescherming worden onderworpen als de gewone pecuniaire verloning.

WETTELIJKE REGELING VOOR VARIABELE VERLONING DIE DE WERKNEMER BESCHERMT Huidige situatie Voor vele kaderleden bevat de arbeidsovereenkomst bepalingen die betrekking hebben op een variabel loon. Het loon kan dan vaak variëren voer 20 tot 30% afhankelijk van een aantal parameters. Er wordt bij de berekening van het loon dan een formule gebruikt die zich baseert op afgesproken parameters, de te bereiken doelstellingen en de bekomen resultaten. Elk jaar worden de te bereiken doelstellingen vastgelegd tijdens onderhandelingen tussen werkgever en individuele werknemer. Het basisprobleem met deze methode is dat men vaak niet

DE REGERINGSPARTIJEN IN HET SOCIAAL DEBAT - door Michel Baudoux

VOORDELEN voor onze leden Modaliteiten: het secretariaat contacteren. Voor actuele/verdere informatie : zie www.nck-cnc.be leden voordelen

contractueel vastlegt wat er moet gebeuren indien werkgever en werknemer het niet eens rake over de te bereiken doelstellingen.

1 PENSIOENPLAN : Analyse van uw pensioenplan aan 50 E.

Eis van de NCK Indien een contract de uitbetaling van premies of een deel variabel loon stipuleert, da moet de wet de werkgever er toe verplichten tevens en clausule op te nemen wat de situatie zal zijn indien men het niet eens wordt over de te bereiken doelstellingen. Indien deze situatie niet voorzien is in het contract, dan dient de wet te bepalen dat het loon het gemiddelde bedraagt van het minimum en het maximum dat de werknemer kan verdienen.

2



3

ZIEKTE- EN HOSPITALISATIEVERZEKERING Huidige situatie



Een van de meest nuttige groepsverzekeringen is de bijkomende ziekte- en hospitalisatieverzekering. Maar deze verzekering wordt stopgezet zodra de werknemer ontslagen wordt, en een zieke werknemer ontslaan is net gemakkelijker geworden sinds de invoering van het eenheidsstatuut (cadeautje van de drie vakbonden aan de patroons). Na ontslag kan een werknemer deze verzekering verderzetten, maar de kostprijs is hierbij vaak een hinderpaal, zeker wanneer de persoon in kwestie ernstig ziek is, en zich bijgevolg in de weinig benijdenswaardige positie bevindt van ziek te zijn en werk te moeten zoeken. Eis van de NCK De NCK eist dat, indien een persoon die ziek is bij zijn ontslag, of waarvan de ziekte zich heeft gemanifesteerd in de maand voorafgaand aan het ontslag en zich dadelijk erna opnieuw manifesteert, de werkgever gehouden is om de ziekte- en hospitalisatieverzekering verder te zetten na het ontslag tot deze persoon door de behandelende geneesheer genezen is verklaard.

Extra verzekering • In het kader van de beroepsuitoefening dekt die polis : • het burgerrechtelijk verhaal, • de strafrechtelijke verdediging, • de burgerrechtelijke verdediging, • de bestuurderswaarborg, • alle geschillen in verband met de sociale wetgeving en de arbeidsovereenkomst. • Jaarpremie : 35 €





EXTRA RECHTSBESCHERMING TEGEN BEROEPSRISICO’S :

MAKRO : Makrokaart geeft toegang tot alle vestigingen van deze keten.

4

HERTZ : Huur een wagen aan 10 % korting op het landstarief.

5

DATS 24 (COLRUYT) : Tanken met extra korting op de pompprijs. • Betaling van de tankbeurten via bankdomiciliëring; • Ristorno van 1,5 eurocent/l via creditering van de bankrekening op de eerste dag van de maand volgend op de tankbeurt

6 JURIDISCH ADVIES INZAKE ARBEIDSRECHT :

Dit gratis advies wordt uitgebreid tot de gezinsleden wonend onder hetzelfde dak als het NCK-lid.

7

CARLSON WAGONLIT TRAVEL : Prijsvermindering aangeboden op verschillende reizen die besteld worden via de site http://leisureatwork.cwtonline.be/index.aspx

8

VORMINGSSESSIES : NCK richt regelmatig vormingssessies in. Deze zijn gratis voor haar leden (of met minimale bijdrage). Niet-leden betalen volle prijs.

9

VORMINGSSESSIES “MULTICULTURAL AWARENESS” VAN LUC DE HAES, LEUVION. ZIE WWW.LEUVION.COM : Zie www.leuvion.com. Als lid van de NCK krijgt u 20% korting op een vomingsessie van Luc De Haes (bij min. 8 NCK deelnemers)”

Meer informatie ? contacteer het NCK secretariaat via [email protected].

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 11

IK BEN NIET AKKOORD MET MIJN ONTSLAG. WAT NU? DOOR GEERTRUI VAN REUSEL

Een werkgever heeft een ontslagmacht. Het is de werkgever die beslist wanneer en welke werknemer wordt ontslaan. De wettelijke opzeg(vergoeding) moet nageleefd worden. De werkgever dwingen om af te zien van zijn opzeg of om een werknemer weder in dienst te nemen, is in principe niet mogelijk. Enkel werknemersvertegenwoordigers in de ondernemingsraad met een bijzondere ontslagbescherming kunnen zulke re-integratie vragen. Ook dan staat het de werkgever evenwel vrij om de re-integratie te weigeren, mits uitbetaling van een bijkomende ontslagvergoeding.

Kort weg, de werkgever beslist wie voor hem werkt. Met de correcte opzeg(vergoeding), heeft een werknemer hier geen verweer tegen, hoe oneerlijk of incorrect de ontslagbeslissing ook genomen zou zijn. De wet op de Arbeidsovereenkomsten voorziet bovendien niet in een algemene motiveringsverplichting. De werkgever is dan ook niet verplicht om een ontslag te motiveren, tenzij beperkt op het C4-formulier voor de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (R.V.A.) en dit met het oog op de uitbetaling van de werkloosheidsvergoeding. Met ingang van 01 april 2014, heeft de wetgever echter voorzien dat je als werknemer de mogelijkheid hebt 1. de motieven van je ontslag te kennen en 2. het kennelijk onredelijk ontslag in te roepen voor de arbeidsrechtbank. Deze 2 principes werden ingevoerd middels de collectieve arbeidsovereenkomst nr 109 (cao nr 109) van 12 februari 2014 betreffende de motivering van het ontslag.

1. RECHT OP DE MOTIEVEN VAN JE ONTSLAG Na het einde van de arbeidsovereenkomst heb je als werknemer twee maanden de tijd om met een aangetekende (!) brief de motieven van je ontslag te vragen. Als je een opzeggingstermijn presteert, moet dit uiterlijk binnen de zes maanden na de betekening van de opzegging gebeuren. De werkgever moet op zijn beurt binnen Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 12

de 2 maanden per aangetekende brief de motieven meedelen. De termijn van twee maanden begint te lopen de derde dag na verzending van de brief door de werknemer. Indien de werkgever dit nalaat te doen, is hij een forfaitaire burgerlijke boete verschuldigd gelijk aan twee weken loon. Deze boete is niet verschuldigd, indien de werkgever tijdig reageert en/of indien de werkgever reeds eerder spontaan de concrete ontslagredenen heeft medegedeeld. In de praktijk zien we dat meer en meer werkgevers spontaan de ontslagredenen toelichten. Dit niet alleen om de boete te vermijden, doch ook om de bewijslast bij een latere discussie over een kennelijk onredelijk ontslag te ontwijken (zie hierna – punt 3).

2. KENNELIJK ONREDELIJK ONTSLAG Zoals hierboven werd aangehaald, heeft de werkgever een ontslagmacht. Deze ontslagmacht is evenwel niet absoluut. Het mag geen kennelijk onredelijk ontslag uitmaken.

derneming, de instelling of de dienst en waartoe nooit beslist zou zijn door een normale en redelijke werkgever.” De rechter zal dus moeten nagaan of de ontslagbeslissing al dan niet verband houdt met de geschiktheid en het gedrag van de werknemer of met de werking van de onderneming en of de beslissing ook zou zijn genomen door een “normale en redelijke” werkgever. De praktijk zal moeten uitwijzen hoe rechters dit begrip “normaal en redelijk” gaan invullen. Zonder dat de rechters een opportuniteitsoordeel mogen doen, zullen zij zich toch concreet in de plaats moet stellen van een normaal en zorgvuldig werkgever geplaatst in dezelfde omstandigheden.

3. BEWIJSLAST VAN HET KENNELIJK ONREDELIJK ONTSLAG Wie draagt in kader van een door de werknemer opgestarte procedure nu de bewijslast?

In cao nr 109 wordt het begrip “kennelijk onredelijk ontslag” als volgt omschreven:

Is het de werknemer die moet bewijzen dat de ontslagbeslissing kennelijk onredelijk was of is het de werkgever die moet aantonen dat zijn ontslagbeslissing wel degelijk redelijk was?

“een ontslag dat gebaseerd is op redenen die geen verband houden met de geschiktheid of het gedrag van de werknemer of die niet berusten op de noodwendigheden van de werking van de on-

Cao nr 109 heeft de bewijslast verschillend geregeld naargelang de ontslagredenen spontaan of op jouw expliciete vraag werden medegedeeld. Je moet 3 hypotheses onderscheiden:

IK BEN NIET AKKOORD MET MIJN ONTSLAG. WAT NU? - door Geertrui Van Reusel

1. De werkgever heeft de ontslagredenen tijdig/spontaan meegedeeld: in eerste instantie rust de bewijslast op jou als werknemer. Maar dat belet niet dat de werkgever ook de meegedeelde reden moet bewijzen (gedeelde bewijslast). 2. De werkgever heeft de ontslagredenen niet/niet tijdig meegedeeld en de werknemer heeft een motiveringsverzoek ingediend: de werkgever moet het bewijs leveren van de voor het ontslag ingeroepen redenen. De bewijslast rust uitsluitend op de werkgever. 3. De werkgever heeft de ontslagredenen niet meegedeeld en de werknemer heeft geen motiveringsverzoek ingediend: de werknemer draagt de bewijslast en moet het bewijs leveren van “elementen die wijzen op de kennelijke onredelijkheid van het ontslag”.

4. FORFAITAIRE SANCTIE BIJ SUCCESVOLLE PROCEDURE KENNELIJK ONREDELIJK ONTSLAG De inzet van een procedure kennelijk onredelijk ontslag is relatief. Bij een bewezen kennelijk onredelijk ontslag zal de werkgever veroordeeld worden tot betaling van een forfaitaire schadevergoeding van minimaal 3 weken tot maximaal 17 weken loon. De rechter zal de hoogte eigenmachtig bepalen afhankelijk van de gradatie van de kennelijke onredelijkheid van het ontslag. Deze sanctie kan nooit worden gecumuleerd met andere ontslagbeschermingsvergoedingen zoals een ontslagvergoeding naar aanleiding van zwangerschap, tijdskrediet, ouderschapsverlof, of de schadevergoeding wegens rechtsmisbruik. Een cumulatie is wel mogelijk met de opzeggingsvergoeding, een niet-concurrentievergoeding, een

uitwinningsvergoeding of een aanvullende vergoeding die bovenop de sociale uitkeringen wordt betaald.

5. TOEPASSINGSGEBIED BETREFFENDE HET KENNELIJK ONREDELIJK ONTSLAG De rechtsfiguur van het kennelijk onredelijk ontslag is enkel voorbehouden voor werknemers aangeworven voor onbepaalde tijd. Werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd kunnen zich hierop niet beroepen. Zij moeten terugvallen op de gemeenrechtelijke figuur van rechtsmisbruik (met de bewijslast van fout, schade én oorzakelijk verband) om een - veelal billijk begrote - schadevergoeding te krijgen.

6. TOEPASSINGSGEBIED BETREFFENDE DE MOTIVERING VAN HET ONTSLAG De nieuwe regeling van ontslagmotivering is van toepassing op alle werknemers en werkgevers van de private sector.

• met het oog op het Stelsel van Werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT); • met het oog op oppensioenstelling; • wegens definitieve stopzetting van de activiteit; • wegens sluiting van de onderneming; • in het kader van collectief ontslag; • ingeval van meervoudig ontslag in het kader van een herstructurering; • voor werknemers die vallen onder een bijzondere ontslagprocedure bij wet (bv. ontslag van een personeelsafgevaardigde of van een preventieadviseur) of bij cao (bv. de ontslagprocedure in de verzekeringssector of een ondernemingseigen procedure);

7. RECHTSBRON Collectieve Arbeidsovereenkomst nr. 109 van 12 februari 2014 betreffende de motivering van het ontslag

Geertrui Van Reusel Arbo-Advocaten Beukenlaan 120 2850 Boom

Zowel arbeidsovereenkomsten voor onbepaalde tijd als arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd vallen onder de informatieverplichting. Dus ook een arbeidsovereenkomst van een bepaalde tijd die vroegtijdig wordt beëindigd, maar niet wanneer een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd niet verlengd wordt. Uitzonderingen waarvoor de nieuwe ontslagmotivering niet gelden, zijn onder andere: • tijdens uw eerste zes maanden van de tewerkstelling; • in het kader van arbeidsovereenkomsten voor uitzendarbeid; • in het kader van arbeidsovereenkomsten voor studentenarbeid; Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 13

D UI T S L A N D

IMPACTSTATUS ENERGIEWENDE In 2011 besliste de Duitse regering Merkel om versneld uit kernenergie te stappen, als onderdeel van een geheel aan maatregelen die bekend staan als de ‘Energiewende’. Deze Duitse energietransitie heeft als doel een energieportfolio te ontwikkelen die gericht is op hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en duurzame ontwikkeling. Vandaag, vier jaar later, begint de impact van de Energiewende voelbaar te worden. We bekijken in wat volgt van nabij de impact van deze energietransitie en de kernuitstap op verschillende parameters.

1. CONCEPT Het concept “Energiewende” (Duits voor energieomslag, -ommekeer) verwijst naar de overstap van het huidige energiemodel dat steunt op niet-hernieuwbare bronnen, naar een energiemix die vooral steunt op hernieuwbare bronnen. Het concept werd in Duitsland geïntroduceerd in het kader van de 20/20/20-doelstellingen die door de Europese Commissie werden gelanceerd. De Energiewende impliceert de ontwikkeling van oplossingen ter vervanging van fossiele brandstoffen. Sommigen willen ook een einde maken aan het gebruik van splijtbare brandstoffen (radioactieve materie: uranium en plutonium). De energieomslag plant hun progressieve vervanging door hernieuwbare energiebronnen voor nagenoeg alle menselijke activiteiten (transport, industrie, verlichting, verwarming enz.).

2. DOELSTELLINGEN De Duitse doelstellingen zijn ambitieus: - Vermindering CO2-uitstoot: 40% - Aandeel hernieuwbare energie in het eindverbruik: 18% - Aandeel hernieuwbare energie in elektriciteitsverbruik: 35% - Vermindering primair energieverbruik: 20%.

3. ENERGIEMIX DUITSLAND 2014 Gemeten over 2014 was de samenstelling van de Duitse energiemix als volgt (1): 54% FOSSIELE BRANDSTOFFEN: - 25,6% bruinkool - 18,0% steenkool - 9,6% aardgas - 0,8% olie 25,8% HERNIEUWBARE ENERGIE: - 8,6% windturbines - 7,0% biomassa - 5,8% zonne-energie - 3,4% waterkracht - 1,0% afval Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 14

15,9% KERNENERGIE 4,3% ANDERE

4. CO2-UITSTOOT 1990-2014 EN DOELSTELLINGEN (2) De Energiewende voorziet als objectief om de CO2-uitstoot in 2020 met 40% (750 miljoen ton) terug te dringen t.o.v. zijn niveau in 1990. Op dit moment bedraagt de afname 27%, en het is maar zeer de vraag of dit objectief zal gehaald worden. Tussen 2011 (het sluiten van de eerste kerncentrales) en 2013 steeg de Duitse uitstoot van broeikasgassen met 3%, tot het hoogste niveau sinds 2008. Een mogelijke verklaring hiervoor is het feit dat de kerncentrales vanaf 2011 voornamelijk werden vervangen door steenkool- en bruinkoolcentrales. De uitstoot van CO2 is tussen 2013 en 2014 weliswaar gedaald (met 4,3%), maar het is niet helemaal duidelijk of dit is toe te schrijven aan de Energiewende, dan wel aan een afname van de economische activiteiten ten gevolge van de recessie (die in verschillende West-Europese landen, waaronder Duitsland, zeer tastbaar is) en de milde winter.

5. EVALUATIE HERNIEUWBARE ENERGIEDOELSTELLINGEN De hernieuwbare energiedoelstellingen hebben een belangrijke ontwikkeling van de productiecapaciteiten van hernieuwbare energiebronnen teweeggebracht: een capaciteit van 38 GW voor zonne-energie en een capaciteit van 35 GW voor windenergie tegenover een totale geïnstalleerde capaciteit van 180 GW (3).

6. KOSTEN EN PRIJZEN De kost van elektriciteit stijgt in Duitsland. Dat is een gevolg van een hernieuwbare energiewet, goedgekeurd in 2000, die gedurende twintig jaar niet alleen vaste hoge prijzen voor zonne- en windenergieproducenten garandeert, maar ook een bevoorrechte toegang tot het elektriciteitsnet. Bijgevolg glimmen Duitse daken met zonnepanelen en domineren

IMPACTSTATUS ENERGIEWENDE

windmolens het landschap. Het verschil tussen de marktprijs van elektriciteit en de hoge vaste prijzen voor hernieuwbare energie wordt doorgeschoven naar de consument, voor wie de factuur al jarenlang stijgen. Volgens de IEA staat Duitsland op de tweede plaats na Denemarken in de rangschikking van hoogste elektriciteitsprijzen (Denemarken heeft ook een duur ondersteuningssysteem voor hernieuwbare energie heeft, dus dat is niet zo verrassend) (4). In haar antwoord op een interpellatie in de Bundestag, heeft de Federale Overheid eind 2013 de cijfers vrijgegeven voor de subsidies voor hernieuwbare energiebronnen, berekend als het verschil tussen de bedragen die aan de leveranciers van hernieuwbare energie betaald worden en de inkomsten van het verkoop van de overeenkomstige kWh’s. Hier zijn de overeenkomstige cijfers per jaar sinds 2000, uitgedrukt in miljard euro (5): 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0,7

1

1,7

1,8

2,4

2,8

3,3

4,3

4,7

5,3

9,4

13,2

17

20,4 23,6

In 2014 bedroeg de EEG-toeslag (Erneuerbare-Energien-Gesetz) voor de eindverbruikers 62,4 E/MWh (6). Allemaal samen hebben de Duitse consumenten voor elektriciteit meer dan 23 miljard euro betaald voor hernieuwbare energie. Zonne-energie alleen al heeft in 2013 tien miljard euro gekost voor een productie van 4,5% elektriciteit, hetzij ongeveer 1% van het totale bruto energieverbruik van het land. Die sommen worden via de elektriciteitsfacturen geïnd in de vorm van een toeslag die in 2014 tot 6,24 eurocent per kWh bedraagt, een stijging van 75% in vergelijking met 2012 (7). Vergeleken met andere landen zijn de Duitse elektriciteitsprijzen voor huishoudelijke en professionele klanten het duurst ten opzichte van de buurlanden, voornamelijk wegens de EEG-toeslag (62,4 E/MWh) en de energietaks (Stromsteuer: 20,5 E/MWh). De cumulatieve kost van de hernieuwbare energiedoelstellingen wordt geschat op 450 miljard euro tussen nu en 2030, zonder daarbij rekening te houden met de noodzakelijke netuitbreidingen, de bijkomende kosten voor de klassieke productie en de impact op de gasinfrastructuur. Niettemin genieten de industriële consumenten van een grote reductie op die toeslag, uit vrees voor de gevolgen voor de competitiviteit van Duitse ondernemingen, die hun elektriciteit gemiddeld 30% duurder betalen dan hun Franse tegenhangers (8). Op 8 november 2012 namen de Duitse autoriteiten de beslissing om de meest kwetsbare Duitse ondernemingen vrij te stellen van de taks die de hernieuwbare energie financiert. De maatregel werd heel snel ingevoerd.

Hier volgt het aantal ondernemingen die vrijstellingen genieten en de kost van die vrijstellingen (in miljard euro) (9) : Jaar

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Aantal bedrijven

297

327

382

426

507

566

603

734

1720

Kost in Md E

0,4

0,5

0,6

0,7

0,7

1,2

2,2

2,5

4

Het aantal ondernemingen dat van die vrijstellingen geniet is in 2013 meer dan dubbel zo hoog als in 2012. In 2014 werd voorzien dat meer dan 2000 ondernemingen ervan zouden genieten, waarbij de taksontheffing 5,1 miljard euro bedraagt. Zo ontstond een nieuwe situatie binnen de Duitse elektriciteitsmarkt: Alle huishoudelijke consumenten en de meerderheid van de ondernemingen betalen taksen met betrekking tot hernieuwbare energie. En dat voor een totaal van bijna 24 miljard euro in 2014. Die consumenten betalen één van de hoogste elektriciteitsprijzen in de Europese Unie. Een bepaald aantal ondernemingen zijn vrijgesteld van de taks voor hernieuwbare energie. In principe zijn dat exporterende ondernemingen waarvan de elektriciteitsprijs een beduidende impact heeft op hun competitiviteit. De Europese Commissie twijfelt over de wettelijkheid van die vrijstellingen en vraagt zich af of het hier niet gaat om onwettelijk staatshulp. Vicekanselier Merkel: “Elke alternatieve oplossing [dan de vrijstelling van de taks voor hernieuwbare energie voor ondernemingen die gevoelig zijn voor de elektriciteitsprijs] zou gelijk staan aan de desindustrialisering van Duitsland”(10). Op een zonnige dag met veel wind stroomt een grote hoeveelheid hernieuwbare energie in het systeem: volgens de wet moet het eerst door netbeheerders gekocht worden, waarbij de producenten betaald worden aan tarieven boven de marktprijs. Die tarieven worden gesubsidieerd door een toeslag voor de klanten en de toeslag moet stijgen wanneer meer hernieuwbare kilowatturen in het systeem stromen.

— 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Bron : AG Energiebronnen, 12 december 2014 Bron : Umwelbundesamt, 17 maart 2015 Bron : BDEW, februari 2014 EIA, http://www.eia.gov/todayinenergy/detail.cfm?id=18851 Duitse Federale Overheid, Interpellatie aan de Bundestag, eind 2013 Bundesnetz Agentur (BnetzA) Bron : Global Electrification, Lettre Géopolitique de l’Electricité N°46, 25 november 2014 http://geopolitique-electricite.fr/documents/ene-110.pdf 8. Cijfers geleverd door het Internationale energie-agentschap 2014 Key World Statistics p.43 9. Antwoord van de Regering aan een kleine interpellatie (Kleine Anfrage) van de Groenen eind december 2013 10. Verklaring van Angela Merkel, 10 januari 2014

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 15

7. DE ENERGIEMIX Er wordt verwacht dat de nucleaire capaciteit voornamelijk door gaseenheden vervangen wordt. We observeren dat hernieuwbare energie een erg stijgende tendens vertoont, ten nadele van nucleaire energie, steenkool en gas. De productie op basis van bruinkool en steenkool is nog steeds toonaangevend en de productie op basis van bruinkool is sinds 2010 toegenomen. De verwachtte energiemix (geïnstalleerde capaciteit - dat zegt niets over de effectieve productie) voor Duitsland in 2030, na de nucleaire afbouw, is als volgt (11): - 22 GW steenkool - 14,7 GW bruinkool - 38,8 GW gas - 61,1 GW wind - 9,2 GW biomassa - 62,8 GW zon

NATIONALE CONFEDERATIE VAN HET KADERPERSONEEL Lambermontlaan 171 bus 4 1030 Brussel Voorzitter: Herman Claus Ondervoorzitters: Michel Baudoux (F) Philippe Hendrickx (F) Luc Vinckx (N)

JURIDISCHE DIENST Geertrui Van Reusel (N) Frédéric BAUDOUX (F)

8. CONCLUSIE

NATIONAAL SECRETARIAAT

In werkelijkheid heeft de Energiewende de bouwplannen van nieuwe conventionele elektriciteits-centrales verstoord, in het bijzonder de met gas gestookte centrales, die minder vervuilend maar ook duurder zijn dan steenkool. Bijgevolg moeten de steenkoolcentrales op volle toeren draaien. Vorig jaar heeft de elektriciteitsproductie uit bruinkool, de meest vervuilende steenkoolvariant, haar hoogste niveau sinds 1990 bereikt. De elektriciteitsproductie uit gas daarentegen is gedaald (12).

Mariem Guerroum (F) Johan Brisson (N)

De Energiewende heeft ervoor gezorgd dat de Duitse prijzen zijn toegenomen en dat de Duitsers uiteindelijk meer koolstofdioxide uitstoten ten gevolge van een hoger steenkoolverbruik. Dit is niet echt de uitkomst waar de architecten van de Energiewende op hadden gehoopt. De Duitse situatie schept een beeld van wat er in België tegen 2025 zou kunnen gebeuren, indien we de kerncentrales sluiten. Elektriciteitsprijzen gaan meer dan waarschijnlijk de hoogte in en de uitstoot van koolstofdioxide zal stijgen. Kernenergie is deel van de oplossing in de strijd tegen broeikasgassen en de klimaatwijziging. Daarom moet kernenergie deel uitmaken van een koolstofarme energietransitie.

Perscontact: Johan Brisson Tel.: 02/420.43.34. Fax: 02/420.46.04. E-mail: [email protected] Website: www.cnc-nck.be Bankrekeningnr: BE05 2100 6830 0075 V.U.: Herman Claus, Lambermontlaan 171 bus 4, 1030 Brussel

BIJDRAGEN 2015

Bankoverschrijving

Domiciliëring

jaarlijks

jaarlijks

maandelijks

125 ?

115 ?

9,75 ?

Jonger dan 30 jaar

X*

52 ?

4,50 ?

Gepensioneerden

Actieve leden

X*

42 ?

3,50 ?

Werklozen met uitkering, langdurig zieken

62 ?

52 ?

4,50 ?

Echtparen

145 ?

135 ?

11,50 ?

* Het gereduceerde tarief voor jongeren en gepensioneerden is alleen beschikbaar bij domiciliëring.

— 11. BDEW; Deutsche Energie-Agentur (DENA): Ausbau- und Innovationsbedarf der Strom-verzeilnetze in Deutschland bis 2030, december 2012 12 AGEB, 12 december 2014

Kaderinfo I N° 300 I december 2015 I 16

Hebben meegewerkt aan dit nummer: Frédéric Baudoux, Gerda Lauwaert, Herman Claus, Jean-Pierre Mezosy, Johan Brisson, Kevin Govers, Luc Vinckx, Mariem Guerroum, Michel Baudoux, Philippe Gouat, Pierre Ykman, Roland Glibert, Serge Bodart. Overnemen van artikels is toegestaan mits vermelding van de bron en versturen van een melding naar de NCK. De artikelen zijn gepubliceerd onder de verantwoordelijkheid van hun auteurs en geven niet noodzakelijk het standpunt van de NCK weer.