DE SOCIALE VER KIEZINGEN UITGEPLOZEN
Editors P. Humblet J. Vanthournout Auteurs H. Buyssens M. De Gols M. Jacxsens A. Leurs T. Van de Calseyde J. Vanthournout L. Verburg
Antwerpen – Cambridge
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 3
21-10-2015 14:03:51
De sociale verkiezingen uitgeplozen Patrick Humblet en Jan Vanthournout (eds.)
© 2015 Intersentia Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be Omslagfoto: Stembus 19e eeuw – Pinacoteca Comunale, Trevi, Italië
ISBN 978-94-000-0687-4 D/2015/7849/148 NUR 825
Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een g eautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 4
21-10-2015 14:03:51
Woor d voor af Dit verslagboek heeft zijn wortels in De sociale verkiezingen doorgelicht (2007) en De sociale verkiezingen ontrafeld (2011). Met het oog op 2016 is de kernploeg weer aan de slag gegaan. Michel De Gols geeft als inleiding een update op het vlak van de wetgeving. Hij concentreert zich op de ‘informatisering’ van de verkiezingen. Jan Vanthournout (tevens co-editor) en André Leurs doen het ook weer. Zij hebben de drie vorige edities van de verkiezingen minutieus geanalyseerd, wat o.a. resulteerde in een imposant voetnotenapparaat. Matthias Jacxsens tekent voor de statistische analyses. Ook Herman Buyssens en Tony Van de Calseyde zijn opnieuw van de partij en bespreken de knelpunten op het vlak van de procedure. In 2019/2020 zal de wetgeving waarschijnlijk fundamenteel veranderen. Daar waar nu nog aparte lijsten voor arbeiders en bedienden bestaan, zal dat verschil dan weggewerkt (moeten) zijn. Deze operatie zal tot keuzes dwingen. Wordt het concept ‘jonge werknemers’ gehandhaafd of is dit passé? En ‘kaderleden’? In sommige bedrijven bulkt het ervan. All chiefs … Is het gevaar ook niet groot dat arbeiders ondervertegenwoordigd zullen zijn als er eenheidslijsten worden ingediend? Dan maar quota? Net zoals tijdens de vorige edities, willen de initiatiefnemers de lezer aan het denken zetten. Vandaar dat een beroep werd gedaan op professor Leonard Verburg om een beeld te schetsen van de wijze waarop een en ander wordt geregeld bij onze noorderburen: Nederland als gidsland bij het ontwikkelen van een nieuw model. De verschilpunten bieden in ieder geval voldoende stof voor alternatieven: – Stappen we af van de vierjaarlijkse (landelijke) verkiezing en vervangen we deze door verkiezingen à la carte? Dit zou als voordeel hebben dat het sociaal opbod tussen de organisaties afneemt; – Wordt het vakbondsmonopolie doorbroken en krijgen – net zoals voor de kaderleden nu – huislijsten een kans of is het sop de kool niet waard? De geschiedenis leert immers dat de populariteit van dergelijke lijsten door het ontbreken van dienstverlening na een aantal verkiezingen wegebt;
Intersentia
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 5
v
21-10-2015 14:03:51
Woord vooraf
– Blijven de ondernemingsraad en het CPBW twee aparte organen of versmelten zij? – Blijven OR en CPBW ‘paritaire’ organen of worden/wordt het organen/een orgaan van werknemers die met de werkgever aan tafel gaan/gaat zitten; – Bouwen we de personencultus af en opteren we voor een lijststelsel waarbij de organisaties achteraf zelf de mandaten invullen? – Handhaven we de OR en het CPBW als overlegorganen waarbij vooral informatie wordt gegeven/gekregen of maken we er een orgaan van dat werknemers laat participeren aan het beleid van de onderneming, eventueel met rechterlijke controle? – Breiden we de sociale verkiezingen uit naar de overheid? Eén gek kan meer vragen … Hopelijk is de facelift zo ingrijpend dat de volgende keer voor een minder melige titel kan worden gekozen. De sociale verkiezingen uitgeplozen is nu niet onmiddellijk een flashy opschrift. Moge dit cahier dan ook niet alleen een nuttig werkinstrument zijn voor de praktizijn, maar tevens een inspiratiebron voor de beleidsmakers.
Patrick Humblet
vi
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 6
Jan Vanthournout
Intersentia
21-10-2015 14:03:51
Inhoud Woord vooraf�������������������������������������������������������������� v De sociale verkiezingen van 2016. Vereenvoudiging van de procedure of het vergemakkelijken van de toepassing van de procedure? Michel De Gols������������������������������������������������������� 1 1. De juridische instrumenten die de sociale verkiezingen van 2016 zullen regelen��������������������������������������������������������� 1 2. Nieuwigheden in de organisatie van de sociale verkiezingen: standaardisering en digitalisering��������������������������������������� 4 3. De standaardformulieren���������������������������������������������� 6 3.1. De standaardformulieren bedoeld voor de werkgever���������������� 6 3.2. De standaardformulieren bedoeld voor de representatieve werknemers- of kaderledenorganisaties (ACLVB, ACV, ABVV en NCK)��������������������������������������������������� 7 4. De applicatie van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg���� 8 4.1. Voor de werkgever������������������������������������������������ 8 4.1.1. Statistische gegevens���������������������������������������� 9 4.1.2. Uploaden van documenten���������������������������������� 9 4.2. Voor de representatieve werknemers- en kaderledenorganisaties���� 10 4.3. Elektronische stemming����������������������������������������� 11 5. Conclusie����������������������������������������������������������� 12 Overzicht rechtspraak sociale verkiezingen 2004-2012 Jan Vanthournout en André Leurs m.m.v. Matthias Jacxsens�������� 13 1. Inleiding������������������������������������������������������������ 2. Rechtsbronnen������������������������������������������������������ 2.1. Een moeizame bevalling����������������������������������������� 2.2. Overzicht van de rechtsbronnen���������������������������������� 2.3. De onwettigheid van het KB Sociale Verkiezingen 2004������������ 2.4. De verhouding tussen de basiswetten en de wet van 7 december 2007������������������������������������������������ 2.5. Aard van de reglementering������������������������������������� 3. Wie moet sociale verkiezingen organiseren?��������������������������� 3.1. Principe��������������������������������������������������������
18 19 21 21
Intersentia
vii
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 7
13 14 14 16 17
21-10-2015 14:03:51
Inhoud
4.
5.
6.
7.
8. 9.
3.2. De onderneming – technische bedrijfseenheid�������������������� 23 3.2.1. Algemene principes�������������������������������������� 23 3.2.2. Bewijs – het wettelijk vermoeden�������������������������� 30 3.2.2.1. Criteria������������������������������������������ 38 3.2.2.2. Economische indiciën���������������������������� 47 3.2.2.3. Sociale indiciën���������������������������������� 57 3.2.2.4. Niet weerhouden of contra-indicaties�������������� 85 3.2.3. Procedure����������������������������������������������� 91 3.3. De gewoonlijke, gemiddelde tewerkstelling����������������������� 93 3.3.1. De gemiddelde tewerkstelling����������������������������� 93 3.3.2. Het ‘gewoonlijk’ karakter van de gemiddelde tewerkstelling� 96 3.4. Het begrip ‘werknemer’������������������������������������������ 99 3.4.1. Belang��������������������������������������������������� 99 3.4.2. Werknemers��������������������������������������������� 99 3.4.3. Uitzendkrachten���������������������������������������� 102 De kaderleden������������������������������������������������������ 106 4.1. Principes������������������������������������������������������ 106 4.2. Criteria�������������������������������������������������������� 108 4.3. Procedure en bewijslast����������������������������������������� 114 Het leidinggevend personeel����������������������������������������� 115 5.1. Principes������������������������������������������������������ 115 5.2. Criteria�������������������������������������������������������� 117 5.3. Procedure en bewijslast����������������������������������������� 129 De kandidaten������������������������������������������������������ 132 6.1. Principes������������������������������������������������������ 132 6.2. Procedure����������������������������������������������������� 141 6.3. Kandidatuur bij ontslag in de occulte periode�������������������� 148 6.4. Betwisting wegens rechtsmisbruik������������������������������ 151 6.5. Gevolgen van de nietigheid������������������������������������� 161 De kiesverrichtingen binnen de onderneming������������������������ 163 7.1. Inleiding������������������������������������������������������ 163 7.2. De voorafgaande procedure������������������������������������� 164 7.2.1. X–60: informatie & raadpleging�������������������������� 164 7.2.2. X–35: beslissingen��������������������������������������� 167 7.2.3. Betwisting voor de rechtbank (X–28)��������������������� 167 7.3. Overdracht van onderneming����������������������������������� 168 7.4. De eigenlijke kiesprocedure (vanaf dag X)����������������������� 169 7.5. Taalgebruik���������������������������������������������������� 178 De stemverrichtingen����������������������������������������������� 179 Sociale verkiezingen en de rechter in cijfers��������������������������� 193 9.1. Methodologie�������������������������������������������������� 193 9.2. Het aantal geschillen������������������������������������������� 195 9.3. Het voorwerp van de geschillen��������������������������������� 197
viii
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 8
Intersentia
21-10-2015 14:03:51
Inhoud
9.4. De betwisting van de kandidatuur op grond van rechtsmisbruik�� 201 9.5. De partijen���������������������������������������������������� 202 10. Slotbedenkingen���������������������������������������������������� 204 De sociale verkiezingen en de rechter: knelpunten in 2012 Herman Buyssens en Tony Van de Calseyde������������������������ 207 1. Inleiding����������������������������������������������������������� 2. De inleiding van de zaak�������������������������������������������� 3. De gevolgen van het openbare-orde-karakter van de regelgeving������� 3.1. Inleiding������������������������������������������������������ 3.2. De houding van de rechter ten aanzien van overeenkomsten tussen de partijen���������������������������������������������� 3.2.1. Het akkoordvonnis�������������������������������������� 3.2.2. Het gegrond verklaren van de vordering������������������ 3.2.3. Het zonder voorwerp verklaren van de vordering���������� 3.2.4. Afstand van geding en afstand van rechtsvordering�������� 3.2.5. De handhaving van voorafgaande akkoorden?������������� 3.3. De houding van partijen in het verleden������������������������� 3.4. De rol van de rechter bij verstek��������������������������������� 3.5. De waarde van eerdere uitspraken������������������������������� 4. Wijziging van de vordering������������������������������������������ 5. Belang������������������������������������������������������������� 6. Procespartijen������������������������������������������������������ 6.1. Inleiding������������������������������������������������������ 6.2. Onsplitsbaarheid����������������������������������������������� 6.3. De notie “betrokken partij”������������������������������������� 7. Het belang van de juridische grondslag van het beroep���������������� 7.1. Inleiding������������������������������������������������������ 7.2. De termijnen�������������������������������������������������� 7.3. De mogelijkheid tot hoger beroep������������������������������� 8. De bevoegdheid en de draagwijdte van de beoordelingsbevoegdheid van de arbeidsgerechten��������������������������������������������� 9. Conclusietermijnen������������������������������������������������� 10. Samenhang�������������������������������������������������������� 11. Dwangsom��������������������������������������������������������� 12. Immuniteit van rechtsmacht����������������������������������������� 13. Rechtsplegingsvergoeding�������������������������������������������
Intersentia
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 9
207 208 213 213 214 215 217 218 220 221 222 223 224 224 227 234 234 234 237 246 246 246 248 249 252 252 254 254 255
ix
21-10-2015 14:03:52
Inhoud
De instelling, verkiezing, taken en bevoegdheden van de Nederlandse ondernemingsraad Leonard G. Verburg����������������������������������������������� 261 1. Inleiding����������������������������������������������������������� 2. Enige kernbegrippen uit de WOR������������������������������������ 3. De verplichting tot instelling van een ondernemingsraad en zijn taakstelling���������������������������������������������������� 4. De instelling van een gemeenschappelijke ondernemingsraad of een COR, dan wel GOR������������������������������������������������� 5. De samenstelling van de ondernemingsraad en de verkiezing van zijn leden���������������������������������������������������������� 6. Het OR-reglement en de instelling van commissies�������������������� 7. Het bevorderen van een level playing field���������������������������� 8. De overlegvergadering���������������������������������������������� 9. De bevoegdheden van de ondernemingsraad������������������������� 10. Het adviesrecht van artikel 25 WOR��������������������������������� 11. Het instemmingsrecht van artikel 27 WOR��������������������������� 12. Het adviesrecht van artikel 30 WOR��������������������������������� 13. Medezeggenschap bij de overheid������������������������������������
x
SocialeVerkiezingenUitgeplozen.indd 10
261 262 263 264 265 267 268 268 269 269 273 274 274
Intersentia
21-10-2015 14:03:52