SOCIAAL-JURIDISCHE
INFORMATIE
40 - DOSSIER Sociale verkiezingen 2004. 47 - TOEGELICHT De preventieadviseur: de klokkenluider van elke onderneming. 50 medewerkers. 52 KIJK VAN
INTERNATIONAAL
TOPIC
Het recht op feestdagen voor deeltijdse
Grensoverschrijdend werken. 54 -
DE KRITISCHE
... Koen Magerman. 56 - VRAAG & ANTWOORD Sociale verkiezingen.
D o ssi er
Sociale verkiezingen 2004 De volgende sociale verkiezingen zullen plaatsvinden tussen 6 en 19 mei 2004. Bij deze verkiezingen worden de personeelsafgevaardigden aangeduid in ondernemingsraad en comité voor preventie en bescherming op het werk. De Koninklijke Besluiten van 15 mei 2003 regelen de organisatie en de procedure van de verkiezingen. Die regels zijn grotendeels hetzelfde als bij de verkiezingen in 2000. Er zijn enkele minieme wijzigingen aangebracht, meestal met de bedoeling om een eind te maken aan discussies of in een poging één en ander te vereenvoudigen. Hier overlopen we kort en in chronologische volgorde de opeenvolgende stappen van de procedure. JAN VANTHOURNOUT, JURIDISCH STUDIECENTRUM SD WORX
nemers tewerkstelt, zal die ondernemingsraad toch nog moeten hernieuwen. Toch moeten dan geen verkiezingen voor een raad gehouden worden: de personeelsvertegenwoordigers die voor het comité werden gekozen, zullen ook het mandaat als raadslid opnemen. Met “onderneming” wordt niet alleen de juridische entiteit bedoeld, maar ook de technische bedrijfseenheid. Dit houdt in dat men gaat kijken wat in werkelijkheid als onderneming te beschouwen is, aan de hand van sociale en economische criteria.
1.2. Wie is “werknemer”?`
1. Oprichting of hernieuwing van een raad of comité
Een werknemer is iemand die tewerkgesteld is met een arbeids- of leerovereenkomst.
1.1. Onderneming Sommige categorieën worden met werknemers gelijkgesteld: Een ondernemingsraad moet opgericht worden in iedere onderneming die gewoonlijk gemiddeld 100 “werknemers“ tewerkstelt. Voor een comité ligt de lat op 50 werknemers.
– diegenen die een beroepsopleiding volgen of in de onderneming geplaatst werden door de VDAB of Forem; – de onderzoekers van het Nationaal Fonds voor wetenschappelijk onderzoek.
In mijnen, graverijen en ondergrondse groeven moet reeds
40
een comité opgericht worden vanaf 20 werknemers.
De aard van de arbeidsovereenkomst speelt geen rol: student,
Een onderneming die in 2000 een raad heeft opgericht of her-
handelsvertegenwoordiger, bepaalde duur, onbepaalde duur,
nieuwd – of dit had moeten doen – en die minstens 50 werk-
Om de gemiddelde personeelssterkte te berekenen, dient
gekeken te worden naar het personeelsbestand – het aantal
den bij fusie, overdracht, overname, invennootschapstelling
werknemers - in 2003.
of splitsing.
Hiervoor neemt men alle kalenderdagen waarop een werknemer in dienst is van de onderneming, en deelt dit aantal
Voorbeelden:
door 365.
– Een juridische entiteit wordt vanaf 1 oktober 2003
Indien het werkelijke uurrooster van de werknemer echter
gesplitst in twee afzonderlijke entiteiten. De tewerkstelling
minder dan drie vierden bedraagt van een voltijdse werk-
van die
nemer, deelt men door 730.
tewerkstelling tussen 1 oktober en 31 december 2003.
beide entiteiten zal berekend worden op de
Hoeveel kalenderdagen een werknemer in dienst is, blijkt uit het personeelsregister of de Dimona-aangifte. Dit laatste is
– Een juridische entiteit met 30 werknemers neemt een
nieuw en is een gevolg van de veralgemening van Dimona,
andere over met eveneens 30 werknemers vanaf 1 septem-
waardoor het niet langer mogelijk was om de personeels-
ber 2003. De tewerkstelling zal berekend worden op de
sterkte uitsluitend aan de hand van het personeelsregister te
periode september – december. De tewerkstelling zal dus
berekenen.
60 bedragen: in heel die periode zijn immers 60 mensen tewerkgesteld. Ter vergelijking: indien we de tewerkstel-
Een voorbeeld
ling over het hele jaar zouden berekenen, zouden we
Een werknemer treedt voltijds in dienst halverwege 2003. Hij
stranden op 39,945 …
is gedurende 183 kalenderdagen in dienst. Deze werknemer telt voor 0,501399 mee (183 : 365). Er gelden inderdaad géén
2. De procedure
afrondingsregels. De procedure verloopt in een aantal stappen. In het verkie-
1.3. Uitzendkrachten
zingsjargon heeft elk van die stappen een naam gekregen: “X”,
waarop in de onderneming de verkiezingen gehouden wor-
schapsrust,…), hoeft hij echter niet meegeteld te worden.
den. Alle andere datums op de kieskalender, zijn afgeleid uit
Tijdens het laatste kwartaal van 2003 – dus van oktober tot
die dag Y.
december – moet een speciaal register bijgehouden worden.
X = de datum van de aanplakking van het bericht dat de
In dit register moet de werkgever de tewerkstelling van alle
datum van de verkiezingen aankondigt.
uitzendkrachten noteren.
Y = X + 90 dagen = de datum van de verkiezingen.
Alleen uitzendkrachten die tijdens dit laatste kwartaal
Wanneer een stap samenvalt met een zondag of een inactivi-
tewerkgesteld worden, tellen mee.
teitsdag in de onderneming, moet deze verricht worden
Het aantal uitzendkrachten bekomt men dan door het aantal
uiterlijk op de vooravond van die zon- of inactiviteitsdag.
ingeschreven kalenderdagen te delen door 92. Indien het werkelijke uurrooster van de uitzendkracht echter
2.1. De schriftelijke informatie (X – 60)
minder dan drie vierden bedraagt van een voltijdse werknemer, deelt men door 184.
1-
overeenkomst is geschorst (bijvoorbeeld ziekte, zwanger-
JAARGANG
Op de kieskalender is dé centrale datum “Y”. “Y” is de dag
-
bedoelt men met de dag X – 60, de zestigste dag vóór dag X.
Wanneer de uitzendkracht iemand vervangt wiens arbeids-
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
moeten meegeteld worden.
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
Deze benamingen geven het tijdstip aan van iedere stap. Zo
NR . 2 2003
“Y”, “X - 60”,… Ook de uitzendkrachten die een onderneming tewerkstelt,
De procedure vangt aan op de datum “X-60”. Uiterlijk op die dag moet de werkgever over een aantal zaken schriftelijke
1.4. Berekening van het personeelsbestand bij overgang van de onderneming in 2003
informatie meedelen.
2.1.1 De technische bedrijfseenheid Wanneer er tijdens 2003 een wijziging is van werkgever, moet men enkel de kalenderdagen meetellen die vallen ná de over-
Wanneer er voor het eerst verkiezingen worden georga-
dracht.
niseerd, informeert de werkgever de vakbondsafvaardiging
Belangrijk is dat de werkgever wijzigt: er moeten dus steeds
over de onderlinge banden tussen de exploitatiezetels en de
tenminste twee rechtspersonen bij betrokken zijn. Deze
juridische entiteit.
speciale berekeningsmethode zal dus toegepast moeten wor-
Op basis van deze informatie kan beslist worden wat de tech-
41
nische bedrijfseenheden zijn. Indien er al een ondernemings-
2.2. Raadpleging (X – 60 tot X – 35)
raad of comité is, informeert de werkgever deze overlegorganen over de wijzigingen aan de ondernemingsstructuur die
Tussen X – 60 en X – 35 raadpleegt de werkgever de raad of
van dien aard zouden kunnen zijn dat er iets verandert aan de
het comité of bij ontstentenis daarvan, de vakbondsafvaar-
technische bedrijfseenheden.
diging.
2.1.2 Het personeel
Deze raadpleging heeft betrekking op:
Bij de sociale verkiezingen wordt het personeel opgedeeld in
– de omschrijving van de technische bedrijfseenheid of
een aantal categorieën: arbeiders, bedienden, jongeren en
-eenheden;
leidinggevend personeel.
– het aantal organen dat opgericht of hernieuwd zal worden;
Voor de ondernemingsraad is er ook nog een 5de categorie:
– de functies van het leidinggevend personeel;
de kaderleden.
– de lijst met kaderfuncties (alleen bij ondernemingsraad);
Er is niets veranderd aan de definities hiervan.
deze procedure is echter niet van toepassing op onder-
De werkgever dient de werknemers en de overlegorganen - of
nemingen die minder dan 30 bedienden tewerkstellen op
bij gebrek daaraan de vakbondsafvaardiging – hierover te
dag X – 60.
informeren. Hij deelt mee hoeveel werknemers iedere categorie telt op datum X – 60.
2.3. Beslissing en schriftelijke informatie op dag X - 35
Verder geeft hij ook informatie over: – De leidinggevende functies: de werkgever vermeldt bena-
Uiterlijk op dag X – 35 neemt de werkgever een beslissing
ming (de titel) en inhoud (de bevoegdheden) van deze
over drie onderwerpen, die overeenstemmen met de punten
functies. Bij wijze van indicatie worden ook de namen van
waarover overlegd is:
de personen die deze functies uitoefenen vermeld.
– de omschrijving van de technische bedrijfseenheid of
Belangrijk: de taalwetgeving dient gerespecteerd te
-eenheden en het aantal op te richten organen;
worden. Engelstalige titels kunnen bijvoorbeeld niet door
– de lijst met de leidinggevende functies;
de beugel!
– de lijst met de kaderleden.
– De functies van de kaderleden: ook hier wordt bij wijze van aanduiding de naam vermeld van de betrokken werk-
De werkgever brengt zijn beslissing ter kennis van de onder-
nemer. De categorie “kaderleden” bestaat enkel in het
nemingsraad, comité, of bij ontstentenis daarvan de vakbonds-
kader van een ondernemingsraad.
afvaardiging en de vakbonden. Indien er geen vakbondsafvaardiging is, informeert de werk-
2.1.3 De datum X
gever de werknemers zelf.
De werkgever informeert de ondernemingsraad, het comité, of bij ontstentenis hiervan de vakbondsafvaardiging over de
2.4. Betwisting voor de rechtbank ( X – 28)
datum X. Dit is de datum waarop de werkgever het bericht zal aanplakken waarin de datum van de verkiezingen wordt
Indien de vakbonden of een werknemer het niet eens zijn met
aangekondigd.
één van de beslissingen die de werkgever op dag X – 35 meedeelde, kunnen zij de zaak aan de arbeidsrechtbank voor-
2.1.4 De datum van de verkiezingen
leggen. Dit moet gebeuren tegen uiterlijk X – 28; de rechter
De werkgever informeert de ondernemingsraad, het comité,
doet uiterlijk X – 5 een uitspraak.
of bij ontstentenis daarvan de vakbondsafvaardiging over de
Beroep of verzet is niet mogelijk.
beoogde datum voor de verkiezingen (Y).
2.5. Aankondiging van de verkiezingsdatum 2.1.5 Kopie Een kopie van alle hogergenoemde informatie moet aan de
Op datum X laat de ondernemingsraad of het comité een
zetel van de representatieve vakbonden (A.B.V.V., A.C.L.V.B.
bericht aanplakken waarin de werknemers op de hoogte
en A.C.V.) worden gezonden.
worden gebracht van een aantal zaken: – Datum en uurregeling van de verkiezingen. Indien er al een
42
ondernemingsraad of comité is, leggen zij deze vast. Indien
deze organen niet bestaan, neemt de werkgever de beslis-
2.6. Bezwaren tegen de beslissingen
sing. Indien er geen akkoord bereikt wordt, stelt de arbeidsinspectie de uurregeling vast.
Indien een werknemer of de vakbonden het niet eens zijn met
– Het adres en de benaming van de technische bedrijfseenheid
één van de mededelingen van de werkgever op dag X (bij-
of -eenheden waarvoor raden of comités moeten worden
voorbeeld de kiezerslijst), kunnen zij bezwaar aantekenen
opgericht.
(X + 7).
– Het aantal mandaten per raad of comité en per categorie;
De ondernemingsraad, het comité of bij gebrek daaraan de
de berekening van het aantal mandaten gebeurt op dezelf-
werkgever, nemen dan een beslissing (X + 14).
de wijze als in 2000. Het aantal mandaten dat overleg-
Indien werknemers of de betrokken vakbonden het hier niet
organen telt, staat in verhouding tot het aantal werknemers
mee eens zijn, kunnen zij naar de rechtbank stappen (X + 21).
op dag X.
Die doet uiterlijk X + 28 een uitspraak.
– De voorlopige kiezerslijsten of de plaatsen waar zij kunnen worden geraadpleegd. Deze lijsten hernemen de werk-
2.7. De kandidaturen
nemers tewerkgesteld in de onderneming die op de dag van 2.7.1 Indienen van kandidaturen
Om te mogen stemmen, moet de werknemer voldoen
Enkel de representatieve vakbonden (A.B.V.V., A.C.L.V.B. en
aan twee voorwaarden:
A.C.V.) kunnen kandidaturen indienen.
– Belg of EU-onderdaan zijn of in orde zijn met de
Voor de kaderleden kan ook de N.C.K. kandidaturen in-
wetgeving voor tewerkstelling van vreemdelingen;
dienen. Het is eveneens mogelijk dat de kaderleden van de
– sedert drie maanden tewerkgesteld zijn in de tech-
onderneming zelf een eigen kandidatenlijst indienen. Die
10 indien er minder dan 100 zijn.
– bedienden;
Iedere vakbond krijgt een lijstnummer toegewezen. Dit
– kaderleden, enkel voor de raad indien de onder-
gebeurt door een loting georganiseerd door de Minister. De
neming 15 of meer dan 15 kaderleden telt; – jongeren, indien de onderneming 25 of meer jonge-
kandidatenlijsten van kaderleden in de onderneming moeten in de onderneming een lijstnummer krijgen. Dit moet dan
ren tewerkstelt. Een jongere is een werknemer die
gebeuren tegen uiterlijk X – 40.
geen 25 jaar oud is op dag Y.
Aangezien op nationaal vlak de nummers 1 t/m 4 reeds toe-
– De lijst van de leden van het leidinggevend personeel met
gekend worden aan de traditionele vakbonden en N.C.K., kan
vermelding van de benaming en de inhoud van de functies,
de werkgever pas vanaf nummer 5 toekennen.
of de plaatsen waar hij kan worden geraadpleegd.
Tot uiterlijk dag X + 35 kunnen de vakbonden kandidaten-
– De lijst van de kaderleden of de plaatsen waar hij kan wor-
lijsten indienen.
den geraadpleegd, in de ondernemingen die ten minste
De vakbonden kunnen eventueel – en dit zal in de praktijk
honderd werknemers tewerkstellen.
vaak het geval zijn – een volmachtdrager aanduiden. Dit
– En overzicht van de kieskalender.
gebeurde in 2000 al vaak, maar werd nu uitdrukkelijk in de
– De persoon of de dienst belast door de werkgever met het
reglementering ingeschreven.
1-
dan 50 kaderleden in de onderneming zijn, en minstens
– arbeiders;
JAARGANG
De werknemers worden verdeeld in 4 categorieën:
-
van de kaderleden, met een minimum van 5 indien er minder
NR . 2 2003
kandidatenlijst moet gesteund worden door minstens 10 %
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
nische bedrijfseenheid of de juridische entiteit. Het leidinggevend personeel mag niet stemmen.
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
de verkiezingen zullen voldoen aan de kiesvoorwaarden.
versturen van de oproepingsbrieven voor de verkiezing. Indien er geen ondernemingsraad of comité is, gaat de aan-
Voorbeeld:
plakking uit van de werkgever.
L.B.C. dient de kandidaturen in voor de bedienden namens
Een afschrift van dit bericht moet gestuurd worden naar:
het A.C.V.
– de zetel van de representatieve vakbonden; – de arbeidsinspectie;
Op de vakbonden rust de morele verplichting om ervoor te
– de Nationale Confederatie voor Kaderleden (indien
zorgen dat de kandidatenlijsten evenwichtig zijn samenge-
het een ondernemingsraad betreft).
steld, opdat alle geledingen van de onderneming vertegenwoordigd zijn. De werkgever brengt de werknemers via aanplakking op de hoogte van de ingediende kandidaturen ( X + 40).
43
Het aantal kandidaten per lijst en per categorie mag niet
5) Behoren tot de categorie waarvoor men zich kandidaat stelt.
meer zijn dan het dubbele van het aantal te begeven mandaten. Voor elke effectieve mandataris wordt immers ook een
Een werknemer mag slechts op één lijst voorkomen. Hij kan
plaatsvervanger verkozen.
dus niet op twee paarden wedden door zich te laten voor-
Aan de berekening van het aantal te begeven mandaten is
dragen door meerdere vakbonden.
niets gewijzigd.
Een werknemer mag zich echter wél tegelijk kandidaat stellen voor ondernemingsraad en comité.
Aantal werknemers
Aantal mandaten in raad of comité
< 101 101 – 500 501 – 1000 1001 – 2000 2001 – 3000 3001 – 4000 4001 – 6000 6001 – 8000 > 8000
4 6 8 10 14 16 18 20 22
2.7.3 Bezwaren tegen de kandidaturen Tot uiterlijk X + 47 kunnen de werknemers die op de kiezerslijst voorkomen of de vakbonden bij de werkgever een klacht indienen over de kandidatenlijsten. Werknemers die hun kandidatuur willen intrekken of die op méér dan één lijst stonden en dit willen rechtzetten, moeten dit eveneens doen op uiterlijk X + 47. Tenslotte kunnen vrouwelijke kandidaten tot X + 47 vragen om vermeld te worden met de naam van hun echtgenoot of overleden echtgenoot. Kandidaten kunnen tot dan eveneens
Bij de mijnen, graverijen en ondergrondse groeven met min-
vragen om hun gebruikelijke voornaam (bijvoorbeeld: Lieve
der dan 50 werknemers, telt het comité 2 leden.
i.p.v. Godelieve) te vermelden.
Wanneer er een afzonderlijke kadervertegenwoordiging is
De werkgever stuurt de klachten en de intrekkingen door
(zie samenstelling kiezerslijsten), worden deze aantallen met
naar de vakbond die de kandidatuur indiende (X + 48). De
1 of 2 verhoogd naargelang de onderneming 100 kaderleden
vragen tot verbetering hoeven niet doorgestuurd te worden.
tewerkstelt of niet.
Tot X + 54 kunnen de vakbonden de lijsten wijzigingen in-
Het is ook steeds mogelijk om in onderling overleg het aantal
gevolge een klacht.
mandaten te verhogen. Het absolute maximum is 25. Het
Hier is iets gewijzigd. Vroeger kwam het wel eens voor dat de
akkoord moet uiterlijk op dag X afgesloten worden met de
vakbonden op X + 35 een lijst indienden met fictieve namen.
representatieve vakbonden.
Hiertegen werd dan een klacht ingediend; de vakbonden
Aan de regels inzake de verdeling van de te begeven manda-
gingen hier dan op in, maar intussen hadden zij zo wel de
ten onder de onderlinge categorieën (hoeveel zetels voor de
termijn om kandidaten te ronselen kunstmatig verlengd tot
arbeiders, hoeveel voor de bedienden,…) is niets gewijzigd.
X + 54. Voortaan is bepaald dat de kandidaten waartegen een klacht
2.7.2 Wie kan kandidaat zijn?
is ingediend, niet vervangen mogen worden indien zij niet in
Om zich kandidaat te kunnen stellen, moet de werknemer op
dienst zijn op X – 30.
de datum van de verkiezingen voldoen aan de volgende
Ten laatste op X + 56 plakt de werkgever de gewijzigde lijsten
verkiesbaarheidsvoorwaarden.
aan.
1) werknemer zijn van de onderneming;
Vakbonden en werknemers kunnen tot uiterlijk X + 61 naar
2) niet behoren tot het leidinggevend personeel of preventie-
de rechtbank stappen om kandidaturen te betwisten.
adviseur zijn; 3) ten minste 18 jaar oud en niet ouder dan 65 jaar zijn. De
Voorwaarde is wel dat zij voor X + 47 de kandidatuur ook reeds betwistten.
vertegenwoordigers van de jongeren moeten tussen de 16
De werkgever kan nog tot X + 52 naar de rechtbank stappen
en 25 jaar oud zijn;
om een kandidatuur te betwisten. Indien het een kandida-
4) zes maanden anciënniteit tellen in de juridische entiteit of
tuur betreft waartegen voordien al een klacht was ingediend,
de technische bedrijfseenheid;
heeft ook hij tijd tot X + 61.
tijdens 2003 tenminste 9 maanden gewerkt hebben in de
2.7.4 Afsluiten van de kandidatenlijsten
juridische entiteit of technische bedrijfseenheid. Alle
De kandidatenlijsten mogen na X + 54 niet meer gewijzigd
periodes als werknemer of daarmee gelijkgestelde tellen
worden, tenzij er een belissing van de arbeidsrechtbank
mee;
komt.
of
44
Uitzonderlijk mogen de vakbonden nog tot Y – 14 wijzigin-
2.9. De kiesverrichtingen
gen aanbrengen aan de kandidatenlijsten: – bij overlijden van een kandidaat;
2.9.1 Stopzetten van de procedure
– bij ontslagname van de kandidaat uit de onderneming;
In een aantal gevallen mag de kiesprocedure stopgezet
– wanneer de kandidaat niet langer lid is van de vakbond die
worden. Men hoeft dus geen werkelijke stembusslag te
hem heeft voorgedragen;
organiseren.
– wanneer de werknemer van categorie verandert (bijvoorbeeld: arbeider wordt bediende).
Dit is het geval: – wanneer er helemaal géén kandidaturen werden in-
De vakbond kan deze weggevallen kandidaten vervangen. Zij kunnen de vervanger naar keuze plaatsen op de vrijgekomen plaats of op het einde van de lijst.
gediend, voor geen enkele categorie; – wanneer voor alle categorieën telkens één vakbond kandidaturen indiende, maar het aantal kandidaten is telkens lager of even hoog als het aantal te begeven mandaten.
2.8. De oprichting van de kiescolleges en de samenstelling van de stembureaus
– wanneer voor een bepaalde categorie geen kandidaten werden voorgedragen; – wanneer voor een bepaalde categorie slechts evenveel of
Een kiescollege is een groep kiezers die in het zelfde stem-
minder kandidaten zijn als er mandaten te verdelen zijn.
bureau moeten stemmen. Deze groep stemt dan voor haar
Die kandidaturen moeten dan bovendien alle door dezelf-
eigen vertegenwoordigers in het overlegorgaan.
de vakbond ingediend zijn.
Voorbeelden:
De stopzetting kan dus volledig zijn (er hoeft helemaal niet
De arbeiders verkiezen afgevaardigden die de arbeiders
gestemd te worden), of gedeeltelijk (er hoeft voor bepaalde
zullen vertegenwoordigen, bedienden verkiezen bedienden-
categorieën niet gestemd te worden, voor andere wel).
vertegenwoordigers,…
De stopzetting wordt in principe vastgesteld door het stembureau op Y – 11. Ook al moet er dus niet gestemd worden,
uitzonderingen:
gericht wanneer op de kiezerslijsten tenminste 25 jongeren
– wanneer er helemaal géén kandidaturen zijn ingediend
staan ingeschreven.
(voor géén enkele categorie), mag de werkgever reeds op
De kaderleden worden voor de ondernemingsraad in een
X + 36 zélf de stopzetting vaststellen. Er hoeft geen stem-
afzonderlijk kiescollege ondergebracht indien er in de aanplakking van de kaderleden op dag X tenminste 15 kader-
bureau samengesteld te worden. Dit is nieuw. – wanneer de stopzetting te wijten is aan het feit dat voor een
leden staan vermeld.
bepaalde categorie géén kandidaturen werden ingediend
Voor elk kiescollege wordt een stembureau opgericht. Dit
(maar voor tenminste één andere wel), dan wordt de stop-
bureau kan worden opgesplitst in een hoofdbureau en bureaus
zetting vastgesteld door het stembureau van de categorie
die ervan afhangen.
met de meeste kiezers.
1-
Er wordt ook een afzonderlijk kiescollege voor jongeren op-
JAARGANG
Op dit voorschrift zijn vanaf 2004 een aantal belangrijke
-
categorieën tenminste 25 kiezers telt.
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
en bedienden wanneer elk van de kiezerslijsten van deze
NR . 2 2003
toch zal er een stembureau samengesteld worden.
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
Er worden afzonderlijke kiescolleges opgericht voor arbeiders
De voorzitter van het stembureau en zijn plaatsvervanger worden uiterlijk X + 40 aangewezen door de raad of het comité,
2.9.2 De oproeping van de kiezers
of bij ontstentenis daarvan door de vakbondsafvaardiging.
De kiezers worden door de werkgever opgeroepen om te gaan
De secretaris, zijn plaatsvervanger en de bijzitter moeten
stemmen. De oproeping gebeurt door overhandiging van de
uiterlijk X + 54 worden aangeduid door de voorzitter.
oproepingsbrief uiterlijk op Y – 10.
De samenstelling van de kiesbureaus moet uiterlijk X + 60
De kiezer tekent voor ontvangst. Een kiezer die zijn brief niet
worden aangeplakt.
persoonlijk kan ontvangen, wordt via een aangetekende brief
Voorzitters, secretarissen en bijzittters moeten deel uitmaken van
opgeroepen. De getuigen mogen aanwezig zijn bij de uitrei-
het personeel van de onderneming. Zij mogen kandidaat zijn.
king of verzending van de oproepingsbrieven. Er is geen
De vakbonden kunnen tot X + 70 getuigen aanduiden die bij
stemplicht.
de kiesverrichtingen aanwezig kunnen zijn.
45
2.9.3 De stemming
De resultaten van de stemming moet aan de F.O.D.
Op dag Y is het dan eindelijk zover: de kiezers brengen hun
Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg bezorgd worden.
stem uit.
Voortaan kan dit ook via elektronische weg. De werkgever zal
Aan de organisatieregels van de stemming (geheim, hoe
vrij kunnen kiezen of hij een papieren statistische fiche
geldig stemmen,…) is niets veranderd.
maakt, of een elektronische mededeling. Nadere regels
Wel is verduidelijkt dat wanneer een kiezer op de dag zelf
moeten nog uitgevaardigd worden.
komt stemmen, deze niet ook nog eens per brief kan
Deze informatie moet niet langer aan de vakbonden mee-
stemmen. De briefstem zal dan ongeldig worden verklaard.
gedeeld worden. In het verleden waren er soms wat wrijvin-
Ook aan de regels inzake elektronisch stemmen is niets
gen omdat bepaalde vakbonden in de media uitpakten met
gewijzigd.
verkiezingsresultaten, terwijl er in andere ondernemingen nog gestemd moest worden.
2.9.4 Stemmen per brief
De werkgever plakt op uiterlijk Y + 2 de uitslag van de verkie-
Er kan per briefwisseling gestemd worden:
zingen, de namen van de personeelsafgevaardigden en hun
– bij aanzienlijke spreiding van het personeel;
opvolgers en de namen van de werkgeversafgevaardigden
– bij schorsing van de arbeidsovereenkomst;
aan.
– bij nachtarbeid, voor zover het aantal werknemers dat tussen 20 en 6 uur werkt, de 5 % van het aantal werknemers
2.10. Beroep
dat op die dag werkt niet overschrijdt én er niet meer dan 15 werknemers op dag Y tussen 20 en 6 uur werken. – wanneer sommige werknemers niet werken tijdens de openingsuren van het stembureau.
Tegen de verkiezingsuitslag kan beroep aangetekend worden bij de arbeidsrechtbank. Dit moet gebeuren uiterlijk Y + 15. De verkiezingen kunnen dan geheel of gedeeltelijk vernietigd worden.
De werkgever moet uiterlijk op dag X + 65 een akkoord
Niet onbelangrijk is dat dit beroep enkel gebaseerd kan zijn
bereiken met alle vertegenwoordigers van de vakbonden die
op redenen waarvoor men nog niet de gelegenheid gehad
kandidaten hebben voorgedragen.
heeft om te protesteren. Men kan nu dus bijvoorbeeld niet meer opwerpen dat een bepaalde kandidatuur eigenlijk toch
2.9.5 Verdeling van de mandaten
ongeldig was.
Na de stemming worden de stemmen geteld en vindt de verdeling van de mandaten plaats. Indien er meerdere stembureaus zijn voor een categorie,
3. Installatie van de nieuwe ondernemingsraad of comité
gebeurt dit door het hoofdbureau. De mandaten worden per categorie eerst verdeeld over de
Indien er geen beroep werd aangetekend tegen de ver-
lijsten. Indien er maar één lijst is, kan deze stap overgeslagen
kiezingsuitslag, dan moet de nieuw verkozen raad of het
worden.
nieuw verkozen comité voor het eerst bijeenkomen op Y + 45. Het is mogelijk dat het huishoudelijk reglement van het
Voorbeeld:
comité/de raad een kortere termijn voorschrijft.
x
A.C.V. behaalt 2 zetels voor de arbeiders, A.B.V.V. 1. Daarna worden de verkozenen binnen een lijst aangewezen. Voorbeeld: Die twee zetels van het A.C.V. worden ingenomen door kandidaten X en Y. 2.9.6 Afsluiten van de stemverrichtingen Na verloop van de kiesverrichtingen wordt een procesverbaal opgemaakt dat door alle leden van het bureau ondertekend wordt.
46
Meer informatie over sociale verkiezingen kunt u vinden op onze socialeverkiezingensite: www.sd.be/socialeverkiezingen. U kunt hier ook uw persoonlijke kieskalender samenstellen.
To ege li cht
De preventieadviseur: de klokkenluider van elke onderneming Iedere onderneming moet over een preventieadviseur beschikken. Zo staat het in de Welzijnswet. Maar over wie en wat heerst soms wel wat onduidelijkheid. Daarom vindt u in deze bijdrage de krachtlijnen van een complexe puzzel. De reglementering over aanduiding, taak en statuut van de preventieadviseur zit immers verspreid in verschillende wetten en besluiten. JAN VANTHOURNOUT, JURIDISCH STUDIECENTRUM SD WORX
Welzijn op het werk
zijnsbeleid volledig zelf te dragen. Dit zou immers bijvoorbeeld betekenen dat zij in hun interne dienst voor preventie
Op de onderneming rust de verplichting om te waken over
en bescherming over een arbeidsgeneesheer moeten
het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.
beschikken.
Dit omvat de zorg over veiligheid, gezondheid, psycho-sociale belasting, de ergonomie, verfraaiing van de werkplaatsen, het leefmilieu en de bescherming van de werknemer tegen
Taakverdeling tussen de interne en de externe dienst
aanvullend een beroep kunnen doen op een externe dienst
beroep doen op een externe dienst voor preventie en
voor preventie en bescherming op het werk. Die zijn vaak nog
bescherming op het werk. Dit zal in de praktijk ook meestal
bekend onder hun oude benaming, “arbeidsgeneeskundige
het geval zijn.
diensten”. Het zijn vzw’s die tot doel en opdracht hebben de werkgever
De interne dienst of de externe dienst voor preventie en bescherming?
bij te staan bij het welzijnsbeleid. Hun opdracht beperkt zich dus niet tot het uitoefenen van het wettelijke gezondheidstoezicht.
Interne dienst: een verplichting
De externe diensten moeten erkend worden door de Minister van Tewerkstelling en Arbeid en door de Gemeenschappen
Iedere onderneming is verplicht een
(Franse, Duitse, Vlaamse Gemeenschap).
interne dienst voor preventie en
De werkgever moet dus, aan de hand van een analyse van de
bescherming op te richten. Hiervoor
risico’s in zijn onderneming, een beslissing nemen. Doe ik het
moet zij minstens één preventie-
zelf (via mijn interne dienst), of laat ik het doen door een
adviseur aanduiden.
externe dienst? Beschik ik intern over de nodige deskundig-
Deze interne dienst is belast met het
heid of vertrouw ik hiervoor op een externe dienst?
welzijnsbeleid in de onderneming:
De takenpakketten van de interne en de externe dienst vullen
risico’s opsporen, veiligheidsmaat-
elkaar dus aan. Samen bestrijken ze alle domeinen van het
regelen
welzijn op het werk (gezondheid, ergonomie,...).
adviseren,
gezondheids-
toezicht,…
In een aantal gevallen heeft de wetgever de keuze al gemaakt
Voor de meeste ondernemingen is het
voor de onderneming. Een aantal opdrachten moet steeds
niet haalbaar om het volledige wel-
door de interne dienst gebeuren. Zo zal de coördinatie tussen
1-
uitdoktert, heeft de wetgever bepaald dat de ondernemingen
voor het welzijnsbeleid. Hij kan echter eventueel wel een
JAARGANG
Het principe is dat de werkgever de eindverantwoordelijke is
-
den dat zij alle maatregelen inzake welzijn op het werk zélf
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
Juist omdat niet van iedere onderneming verwacht kan wor-
belangrijk beschouwd.
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
Elk van die domeinen wordt door de wetgever als even
NR . 2 2003
gewelddaden, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag.
47
interne en externe dienst steeds door de interne dienst moe-
De preventieadviseur in de onderneming
ten gebeuren.
Een vlag met meerdere ladingen Het is dus niet mogelijk het volledige welzijnsbeleid te outsourcen. Een aantal kerntaken moet binnen de onderneming
Iedere onderneming moét minstens een preventieadviseur
blijven.
aanduiden. Deze wordt de preventieadviseur-arbeidsveiligheid genoemd.
Ook het omgekeerde komt voor: in een aantal gevallen moét
Bovendien moet de onderneming ook minstens één preventie-
een opdracht door een externe dienst gebeuren. Zo is
adviseur inzake geweldaden, pesterijen en ongewenst
bepaald dat een onderneming die minder dan 50 werkne-
seksueel gedrag aanduiden.
mers tewerkstelt, verplicht is om voor de preventie tegen
Een derde soort preventieadviseur die eventueel aanwezig
gewelddaden, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag een
kan zijn, is de arbeidsgeneesheer. Deze zal in de praktijk
beroep te doen op een externe dienst. Zij mag dus zelf géén
echter niét in de onderneming aangeduid worden, omdat
preventieadviseur van haar interne dienst belasten met de
men hiervoor een beroep doet op een externe dienst.
strijd tegen pesterijen, geweld en ongewenst seksueel gedrag.
De aanduiding Schematisch kunnen we één en ander als volgt samenvatten. De preventieadviseur van de interne dienst moet behoren tot het personeel van de onderneming. Het dynamisch Risicobeheringssysteem
Aanduiding van een Preventieadviseur inzake gewelddaden, pesterijen en ongewest seksueel gedrag
Het Globaal Preventieplan Het Jaarlijks Actieplan
In ondernemingen met minder dan 20 werknemers, mag het ondernemingshoofd zélf preventieadviseur-arbeidsveiligheid zijn. De aanduiding van de preventieadviseur moet gebeuren na akkoord van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk. Indien er géén comité is, moet de instemming van
Wettelijke opdrachten Aantal werknemers >50? Wel of geen akkoord en taken van de Comité? Interne dienst Opdrachten en taken van de Interne dienst
de vakbondsafvaardiging gevraagd worden. Is ook die er niet, dan moet de werkgever het akkoord van de werknemers zélf vragen. Dit gebeurt via een aanplakking van een bericht. De werknemers kunnen hun bezwaren in een register noteren of aan de arbeidsinspectie meedelen. Reageert geen enkele werknemer binnen de 15 dagen, dan geldt dit als akkoord.
Nodige deskundigheid? Keuze intern of extern
Indien men geen akkoord bereikt, wordt het advies van de arbeidsinspectie gevraagd. Daarna neemt de werkgever een beslissing; hij mag vrij beslissen en is hierbij niet gebonden door het advies van de inspectie, noch door de standpunten van het comité, de vak-
Samenstelling interne dienst Overeenkomst met externe dienst
bondsafvaardiging of de werknemers. Er is een uitzondering. Indien men geen akkoord bereikt over de aanduiding van de preventieadviseur die belast wordt met de strijd tegen gewelddaden, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag, dan moet de onderneming hiervoor een beroep doen op een externe dienst. Ook ondernemingen met minder
De onderneming mag slechts een beroep doen op één enkele
dan 50 werknemers moeten voor deze problematiek een
externe dienst voor preventie en bescherming, tenzij deze
beroep doen op een de externe dienst.
dienst niet in staat is om alle opdrachten te vervullen, of niet in alle landsgedeelten erkend is.
De opdracht Zeer algemeen kunnen we de opdracht van de preventie-
48
adviseur omschrijven als “bijstaan van de werkgever, de
hiërarchie in de onderneming en de werknemers in de zorg voor welzijn op het werk in al zijn facetten”. De exacte taken die hier uit voortvloeien voor die preventieadviseur, kunnen echter verschillen naargelang de taakverdeling tussen interne en externe dienst, de aard van de onderneming,…
Voorwaarden De preventieadviseur moet aan bepaalde vormingsvoorwaarden voldoen. Die verschillen naargelang de aard en de grootte van de onderneming. Hoe groter en/of gevaarlijker de activiteit, hoe strenger de opleidingsvoorwaarden. Voor de preventieadviseurs inzake gewelddaden, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag gelden nog andere, specifieke vormingsvoorwaarden. Ook de arbeidsgeneesheer moet een zekere vorming genoten hebben, ongeacht de aard van de onderneming. De preventieadviseur heeft het recht om zich voortdurend bij te scholen; de tijd die hij
afgaande instemming van de werknemers zélf vereist. Indien de werkgever de preventieadviseur ontslaat of uit zijn
De preventieadviseur moet zijn taak in volledige onafhanke-
functie verwijdert zonder de procedure na te leven, dan is een
lijkheid kunnen vervullen. Hij waakt immers over het welzijn
beschermingsvergoeding verschuldigd.
op het werk. De preventieadviseur is de klokkenluider van de onder-
Die bedraagt 2 of 3 jaar loon, naargelang de preventie-
neming: hij wijst werkgever en werknemers op hun verplich-
adviseur al dan niet 15 jaar anciënniteit telt als preventie-
tingen inzake welzijn op het werk.
adviseur. Deze vergoeding moet echter herberekend worden
Het kan voorkomen dat hij hierbij de werkgever tegen de
in functie van de tijdsbesteding van de preventieadviseur aan
haren in strijkt. Daarom geniet hij een bescherming. Die is
zijn taak. Zo zal een werknemer die slechts halftijds preventie-
sinds 1 februari 2003 aanzienlijk uitgebreid.
adviseur is, slechts de helft van de beschermingsvergoeding ontvangen.
1JAARGANG
diging gevraagd worden. Is ook die er niet, dan is de voor-
Onafhankelijkheid
-
geen Comité is, moet het akkoord van de vakbondsafvaar-
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
middelen, documentatie,…
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
het recht om te beschikken over de nodige
NR . 2 2003
hieraan besteed is arbeidstijd. Hij heeft ook
x
Bescherming De preventieadviseur mag niet ontslagen worden of uit zijn functie worden gezet om redenen die géén verband houden met zijn onafhankelijkheid of om redenen waaruit zijn onbekwaamheid blijkt. Bovendien is ook hier steeds het voorafgaand akkoord van het Comité voor Preventie en Bescherming vereist. Indien er
Boekentip: J. VANTHOURNOUT, De bescherming van de preventieadviseurs, Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 2003, 262 p.
49
to pi c
Het recht op feestdagen voor deeltijdse werknemers Een vraag die steevast blijft opduiken betreft het recht van deeltijdse werknemers op de toekenning en betaling van de feestdagen. We zetten hieronder de principes nog eens op een rijtje. PIERRE DORPMANS, JURIDISCH ADVIES SD WORX
Het recht op feestdagen voor deeltijdse werknemers met een vast rooster
Deeltijdse werknemers a. Een deeltijdse werknemer die werkt volgens dezelfde
Het recht op feestdagen voor deeltijdse werknemers met een
regeling als fulltimers, maar slechts een beperkt aantal
vast rooster wordt bepaald in functie van het recht van de
uren per dag, volgt dezelfde regeling als de fulltimers.
voltijdse werknemers in het bedrijf. Voorbeeld:
Voltijdse werknemers
Als er door de ene groep voltijdse werknemers wordt gewerkt van maandag tot en met vrijdag en door de andere groep
Voltijdse werknemers hebben altijd recht op 10 feestdagen.
van dinsdag tot en met zaterdag, dan valt de normale in-
Wanneer een feestdag valt op een zondag of met een gewone
activiteitsdag voor de eerste groep op zaterdag en voor de
inactiviteitsdag samenvalt, wordt deze door een gewone
andere groep op maandag. De deeltijdse werknemer die
activiteitsdag vervangen. Een gewone activiteitsdag is de dag
binnen de eerste groep van werknemers valt, maar minder
waarop door een werknemer met een voltijdse dienstbetrek-
uren per dag werkt, zal recht hebben op de feestdag die op
king volgens de geldende arbeidstijdregeling normaal
zaterdag valt.
gewerkt wordt. Het is mogelijk dat het werk in de onderneming zodanig is georganiseerd dat er moeilijk één enkele
b. De deeltijdse werknemer die werkt in een ander regelmatig
"normale inactiviteitsdag" kan worden gedefinieerd (bijvoor-
regime dan de voltijdse werknemer, heeft geen recht op een
beeld in volcontinubedrijven). In deze ondernemingen is de
feestdag die valt op de dag waarop hij normaal niet werkt.
normale inactiviteitsdag niet dezelfde voor alle werknemers.
Dit principe kan steeds worden toegepast als men het deel-
Deze verschilt van werknemer tot werknemer naar gelang het
tijdse arbeidsregime niet kan terugvoeren naar een voltijdse
systeem waarin de betrokkene werkt.
arbeidsregeling. Wanneer de onderneming geen voltijdse werknemers tewerkstelt, kan de sectorale regeling inzake
Voorbeeld:
de spreiding van de wekelijkse arbeidsduur een aanduiding
Als er door de ene groep voltijdse werknemers wordt gewerkt
geven. Een sectorale CAO die de werkgever bijvoorbeeld
van maandag tot en met vrijdag en door de andere groep
verplicht de wekelijkse arbeidsduur te spreiden over de
van dinsdag tot en met zaterdag, dan valt de normale in-
eerste 5 dagen van de week, heeft als gevolg dat de zaterdag
activiteitsdag voor de eerste groep op zaterdag en voor de
ook voor de deeltijdse werknemers een inactiviteitsdag is
andere groep op maandag.
die, wanneer deze samenvalt met een feestdag, recht geeft op een vervangende feestdag.
De gewone inactiviteitsdag is dus 'de dag waarop door een werknemer met een volledige dienstbetrekking volgens de
50
geldende arbeidstijdregeling normaal niet wordt gewerkt.'
c. De feestdagen die op een zondag vallen moeten worden vervangen. Indien de vervangingsdag die in de onderne-
ming wordt vastgelegd, valt op een inactiviteitsdag van de deeltijdse werknemer, heeft de werknemer geen recht op
Feestdagen die met een inactiviteitsdag samenvallen
de feestdag. Wanneer de vervangingsdag niet (collectief) werd vastgesteld, wordt de feestdag vervangen door de
Aangezien een variabel deeltijds werkrooster niet voorziet in
eerste gewone activiteitsdag die in de onderneming (dus
vooraf vastgestelde arbeidsuren en/of arbeidsdagen, zal voor
niet voor de individuele werknemer) op die feestdag volgt.
deze werknemers op een feestdag meestal geen arbeid wor-
Indien de eerste gewone activiteitsdag die in de onder-
den voorzien.
neming op die feestdag volgt, voor de deeltijdse werk-
Om te vermijden dat hieruit misbruik zou kunnen ontstaan,
nemer een inactiviteitsdag is, vervalt het recht op deze
voorzag de wetgever in een bepaling die de betaling van die
feestdag voor de deeltijdse werknemer.
feestdagen aan deze werknemers toch waarborgt: de deeltijdse werknemer die geen vaste werkregeling heeft, krijgt een
Feestdagen voor deeltijdse werknemers met een variabel rooster
forfaitair loon voor de feestdagen die niet op een activiteitsdag vallen. Dit forfaitair loon is gelijk aan het loon dat de deeltijdse
Een variabel-deeltijdse werknemer heeft altijd recht op loon
werknemer heeft ontvangen voor de vier weken die aan de
voor 10 feestdagen. De berekeningswijze van het loon voor
feestdag voorafgaan,
een feestdag verschilt naargelang de feestdag samenvalt met
gedurende welke tijdens die vier weken werd gewerkt in de
een inactiviteitsdag of met een normale arbeidsdag van de
onderneming.
gedeeld door het aantal dagen
1JAARGANG
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
Feestdagen die met een activiteitsdag samenvallen
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
NR . 2 2003
werknemer.
Dit forfaitaire loon komt bovenop het loon voor de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur, waarop de werknemer elke
Een werknemer met een variabel uurrooster heeft recht op de
betaalperiode recht heeft. Het gaat met andere woorden om
feestdagen en/of vervangingsdagen die vallen op een dag
een supplementaire feestdagenvergoeding.
x
waarop hij normaliter zou werken. Het loon voor de feestdag die met een activiteitsdag samenvalt, bestaat uit de vergoeding van de uren die normaal op die feestdag zouden zijn gepresteerd.
51
i nter n ati o n aa l
Grensoverschrijdend werken Geldt de afschaffing van de grensarbeidersregeling met Nederland ook voor andere landen ? België is een land met zeer veel grensoverschrijdende tewerkstelling. Dit betekent willens nillens een confrontatie met de verschillende geldende nationale wetgevingen, niet in het minst met de fiscale reglementering. Om de internationale tewerkstelling niet te ontmoedigen en om dubbele belasting te vermijden, worden sinds jaren tussen staten fiscale verdragen gesloten, zogenaamde ‘dubbelbelastingverdragen’. Dubbelbelastingverdragen zijn verdragen gesloten tussen twee staten waarin deze afspraken maken omtrent de toewijzing van de fiscale heffingsbevoegdheid aan de ene of de andere verdragsluitende staat en dit voor diverse soorten inkomsten. ANNICK BUTSTRAEN & GREET JOOS, SD CONSULT
De dubbelbelastingverdragen die België met buurlanden Nederland, Duitsland en Frankrijk heeft gesloten bevatten een specifieke regeling voor grensarbeiders. Dit zijn werknemers die wonen in de grensstreek van de ene verdragsluitende staat en werken in de grensstreek van de andere verdragsluitende staat. Krachtens deze grensarbeidersregeling zijn deze werknemers belastbaar in hun woonstaat. Deze regeling is een uitzondering op het principe geponeerd in de meeste dubbelbelastingverdragen, namelijk dat werknemers belastbaar zijn in de werkstaat indien zij daar ook effectief arbeidsprestaties verrichten. Zeer recent werd het dubbelbelastingverdrag tussen België en Nederland gewijzigd. Er werd een nieuw verdrag gesloten tussen beide staten met een aantal nieuwe afspraken die vanaf 1 januari 2003 effectief in werking traden. Eén van de belangrijkste nieuwigheden in het nieuwe dubbelbelastingverdrag België/Nederland is de opheffing van de grensarbeidersregeling in dit verdrag. Onder het oude verdrag waren grensarbeiders belastbaar in hun woonstaat, ook al verrichtten zij arbeidsprestaties in de andere staat. Op socialezekerheidsvlak waren deze personen echter onderworpen aan de sociale zekerheid van de werkstaat. De belangrijkste reden voor het opheffen van de grensarbeidersregeling was de uiteenlopende regeling die bestond
52
op het vlak van onderwerping aan belastingen en premies
sociale verzekeringen. Dit leidde tot een grote discrepantie
de in de Belgische personenbelasting vrijgestelde inkomsten.
tussen het netto besteedbaar inkomen van de Nederlandse
In het nieuwe verdrag is nu voorzien dat België de beroeps-
grensarbeiders en de Belgische grensarbeiders.
inkomsten die in Nederland zijn belast en die in België vrijgesteld zijn van belastingen, toch in aanmerking mag nemen
Deze grensarbeidersregeling was evenwel niet van toepassing
voor het bepalen van de aanvullende gemeentebelastingen.
op personen die de Nederlandse nationaliteit bezitten en die
Deze belasting mag worden berekend op de belasting die in
na 1 januari 1970 hun woonplaats van Nederland naar België
België verschuldigd zou zijn indien die Nederlandse beroeps-
hadden overgebracht. Deze personen woonden weliswaar in
inkomsten in België belastbaar zouden zijn. Deze bepaling is
België, maar bleven in toepassing van het oude verdrag onder-
geregeld in het nieuw artikel 466bis WIB.
worpen aan belastingen in de werkstaat, nl. Nederland. Het
Dit nieuwe wetsartikel is zeer ruim geformuleerd, zodat het
feit dat deze personen, niettegenstaande dat zij in België
ook van toepassing kan zijn op andere verdragen die op een
woonden, nog belastbaar bleven in Nederland, ook al gebruik-
zelfde manier geformuleerd zijn als het verdrag België –
ten zij in België alle collectieve nutsvoorzieningen zonder
Nederland.
eenkomst bij het Duits- Belgisch dubbelbelastingverdrag
1 januari 2003 wel belastbaar in de werkstaat, zijnde Nederland,
(nog niet in werking getreden), naast de afschaffing van de
maar is er in België voortaan ook gemeentebelasting verschul-
grensarbeidersregeling ook de mogelijkheid voorzien om
digd op de vrijgestelde buitenlandse inkomsten.
rekening te houden met de in Duitsland te belasten inkomsten en de in België vrij te stellen inkomsten om de Belgische gemeentebelasting te bepalen.
-
op achteruit zouden gaan (veroorzaakt door de hogere belastingtarieven in België), werden in het nieuwe verdrag
Echter de berekeningsbasis van de gemeentebelasting is in
twee compensatieregelingen voorzien, nl. een permanente
dit verdrag beperkter geformuleerd. In het dubbelbelasting-
en een tijdelijke compensatieregeling.
verdrag België – Nederland is er sprake van een ruime categorie ‘beroepsinkomsten’.
In het verdrag met Duitsland
De permanente compensatieregeling zorgt ervoor dat
komen enkel inkomsten uit dienstbetrekking, beloningen uit
Nederlandse rijksinwoners fiscaal niet nadeliger worden
overheidsfuncties en overheidspensioenen in aanmerking.
behandeld dan hun in Nederland werkende buurman.
Er wordt verwacht dat dit van toepassing zal zijn vanaf
Hiervoor wordt een schaduwberekening gemaakt waardoor
inkomstenjaar 2004.
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
Om te vermijden dat Nederlandse rijksinwoners er financieel
1-
België/Nederland. Hierdoor blijven deze personen vanaf
JAARGANG
Wat Duitsland betreft werd recent in een aanvullende over-
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
de hervorming van het oude dubbelbelastingverdrag
NR . 2 2003
daarvoor fiscale bijdragen te leveren, leidde mede tot
aftrekposten zoals hypotheekrente, persoonlijke verplichtingen en giften de facto effect sorteren.
Momenteel zijn er ook onderhandelingen aan de gang tussen België en Frankrijk. De afschaffing van de grensarbeiders-
Daar bovenop komt de tijdelijke compensatieregeling die het
regeling is momenteel een van de hangende knelpunten. Naar
financieel nadeel van het wegvallen van de grensarbeiders-
verluidt zou vooral de Franse overheid aansturen op de
regeling voor Nederlandse ex-grensarbeiders wil compen-
afschaffing van de grensarbeidersregeling wat zou kunnen
seren, totdat zij van werkgever veranderen.
leiden tot een enorme toename van Belgische grensarbeiders op de Franse arbeidsmarkt.
x
Zoals hoger reeds vermeld kon er onder het oude verdrag geen aanvullende gemeentebelasting worden gevestigd over
53
D e kr iti sch e kijk va n ...
Ko en M ager m a n
Cassatie contra de Minister van Tewerkstelling en Arbeid: 1 – 0
De legale zelfstandige samenwerkingsovereenkomst Met een aannemingsovereenkomst kan men bijna hetzelfde doen als met een arbeidsovereenkomst: een bepaalde vorm van arbeid afspreken tegen een bepaalde prijs. Het enige verschil is dat degene die zich ertoe verbindt om die arbeid te doen (de aannemer dus) niet onder het juridische gezag staat van de opdrachtgever. Dat betekent dat die opdrachtgever de aannemer geen bevelen mag geven hoe die zijn werk moet doen en hoe hij zich moet gedragen (b.v. beleefd de klak afnemen), maar dat hij enkel mag nagaan of het afgesproken werk afgeleverd wordt. De overheid is allergisch voor zulke aannemingsovereenkomsten omdat er geen RSZ-onderwerping plaatsvindt. De rechtsleer pleit ervoor om dergelijke overeenkomsten zoveel mogelijk te ‘herkwalificeren’ tot een arbeidsovereenkomst. De rechtspraak is voorzichtiger, maar volgt toch een beetje die tendens. Zo’n herkwalificatie van een contract stuit echter op behoorlijk wat juridische problemen vanuit het Burgerlijk Wetboek. Art 1134 van ons Burgerlijk Wetboek BW zegt dat een contract bindend is en dat het uitgevoerd moet worden zoals de partijen dat gewild hebben – en dat geldt ook voor de rechter. Dat zijn serieuze juridische bezwaren, waar je niet zomaar omheen kunt fietsen. (Een mooi en volledig academisch overzicht van deze denk- en werkwijze vindt u in “Schijnzelfstandige of oneigenlijke werknemer” van Kim Van den Langenbergh, UIA, en uitgegeven door het Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, 1999). De rechtbanken nemen die artikels van het Burgerlijk Koen Magerman, Directeur Juridisch Studiecentrum, SD WORX
Wetboek ook behoorlijk ernstig – tot grote ergernis van de overheid.
Een rechter zal de partijen alleen een arbeidsovereenkomst opdringen wanneer er een manifeste bedoeling is om de sociale wetgeving te omzeilen. In de praktijk gaat men er van uit dat er zo’n fraude is, als een werknemer van statuut verandert en onder dezelfde voorwaarden voor zijn gewezen werkgever als zelfstandige gaat werken in een volledige economische afhankelijkheid. Toch vindt de overheid dat de rechtbanken veel te laks zijn en veel te gemakkelijk de aannemingsovereenkomst die partijen gesloten hebben aanvaarden (anders zouden er veel meer herkwalificaties moeten zijn, want het land zit vol schijnzelfstandigen…). De Minister heeft een voorstel om de wet zo aan te passen dat het een rechter voortaan niet meer toegelaten wordt om zich te baseren op de wil van de partijen, op hun contract dus. Er zou een wettelijk vermoeden zijn dat het steeds om een werknemer gaat, wanneer er aan een
54
aantal criteria is voldaan. Of een overeenkomst al dan niet een zelfstandige samenwerkingsovereenkomst kan zijn zou
dan alleen afhangen van het invullen van een aantal criteria
elementen moest bevatten om als een ‘echte zelfstandige’
die bij KB bekendgemaakt zouden worden (het afpunten van
beschouwd te worden.
een lijstje dus).
Met name een eigen economische activiteit ontwikkelen met
Die criteria hebben alle te maken met de commerciële auto-
eigen middelen en een eigen economisch risico werd als zeer
nomie en het economisch risico dat geacht wordt bij een zelf-
belangrijk beschouwd.
standige aanwezig te zijn en bij een werknemer niet. Bijvoorbeeld: De opdrachtgever geeft orders over de wijze van
Alle elementen die op het tegendeel wezen: zoals werken in
uitvoeren van de overeenkomst.
de lokalen van de opdrachtgever, maar één opdrachtgever hebben, volledig economisch en commercieel afhankelijk
De aannemer heeft geen mogelijkheid om zelf personeel aan
zijn e.d. (er bestonden lijstjes om die feitelijke elementen af te
te werven. De aannemer heeft geen enkel economisch of
punten en er werden zelfs pogingen gedaan om tot een soort
financieel risico. De aannemer werkt in de lokalen van de
van ‘formule’ te komen), werden beschouwd als een afwezig-
opdrachtgever en gebruikt de gereedschappen en het mate-
heid van een echte zelfstandige activiteit.
riaal van de opdrachtgever. Enzovoort.
En als die zelfstandigheid niet bewezen kon worden dan moest die aannemer wel met een arbeidsovereenkomst werken.
Tegen deze manier van denken trekt het Hof van Cassatie nu fron-
In feite werd de bewijslast zo bijna omgedraaid. De zelfstan-
taal van leer (arresten van 22 december 2002 en 28 april 2003).
dige moest bewijzen dat er voldoende elementen waren om
Een verkoper van keukenmeubelen werkt in een stand van zijn
die zelfstandigheid de facto te staven. Als dat niet kon, dan
opdrachtgever met een overeenkomst van aanneming van werk.
was de stap naar de arbeidsovereenkomst vlug gezet.
Het handelsfonds is eigendom van de opdrachtgever.
Op een bijna provocerende wijze gaan deze cassatie-arresten
De ‘aannemer’ heeft geen enkel recht op de economische uit-
frontaal in tegen deze mening. Tegen de mening van de
bating van de stand die hij van de opdrachtgever gekregen
rechtsleer, de overheid, het voorontwerp van wet van
heeft waarin de keukens staan die hij moet verkopen; de ‘aan-
minister Onkelinx en een deel van rechtspraak.
nemer’ heeft niet deelgenomen aan het commercieel proces
Gelet op hun bewoordingen zijn deze arresten dan ook geen
met de fabrikant van keukens; de verkoopsvoorwaarden zijn
toevalligheid.
legt het Hof aan de partijen een arbeidsovereenkomst op.
Voortaan zal de partij die zich wil beroepen op het bestaan van een arbeidsovereenkomst hiervan de volle bewijslast
En daar is het Hof van Cassatie het nu grondig mee oneens.
moeten dragen; namelijk dat hij onder het gezag werkt van
Al die feitelijke elementen van commerciële afhankelijkheid
een werkgever. Het zal niet meer volstaan om aan te tonen
tonen niet aan dat er een arbeidsovereenkomst gesloten werd
dat het zelfstandige karakter van de samenwerking nogal
of dat de rechter de aannemingsovereenkomst mag vervan-
ongelijk is of eerder theoretisch. We moeten nu afwachten
gen door een arbeidsovereenkomst. Integendeel, de rechter
hoe de feitenrechters met deze arresten zullen omgaan.
moet de aannemingsovereenkomst die partijen gesloten
De cassatiearresten zijn van de Franstalige afdeling – het is
hebben respecteren op grond van artikel 1134 van het
nog een beetje de vraag of de Nederlandstalige afdeling op
Burgerlijk Wetboek. De rechter zou enkel de keuze van de
identieke wijze zal oordelen.
partijen mogen wijzigen – hun aannemingsovereenkomst
Ondertussen heeft het Arbeidshof te Antwerpen in twee
herkwalificeren tot een arbeidsovereenkomst – wanneer de
recente arresten (26 juni 2003 en 27 juni 2003) deze cassatie-
feiten die vorm van contractkeuze ‘uitsluiten’.
rechtspraak al toegepast op een agentuurovereenkomst en
En de feiten die voorlagen sluiten een zelfstandige samen-
een overeenkomst tot bezoldigde verhuring van diensten
werking voor cassatie juridisch dus niet uit.
gekoppeld aan een lastgeving Maar de overheid is meestal
1-
juridische aardschok.
JAARGANG
‘uit de externe feiten’ wordt hiermee van tafel geveegd – een
cieel risico het zelfstandigenstatuut uitsluit. In plaats daarvan
-
dat die afwezigheid van commerciële autonomie en commer-
SEPTEMBER , OKTOBER , NOVEMBER
Alle bestaande rechtsleer en rechtspraak over herkwalificatie
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT
Het Arbeidshof (van Luik – arrest van 13 november 2002) meent
NR . 2 2003
opgelegd door de opdrachtgever.
een slechte verliezer wanneer ze de duimen moet leggen voor Deze arresten van cassatie zijn zeer belangrijk.
rechtspraak. Hoe paars deze regering ook moge zijn, het valt nog af te wachten of ze zich kan bedwingen om de arresten
Het was nogal gemeengoed geworden om ervan uit te gaan
van het Hof van Cassatie niet te knevelen met een slechte
dat een zelfstandige samenwerkingsovereenkomst voldoende
wetswijziging.
x
55
v r aag & a ntwo o r d
Sociale verkiezingen Hoewel de sociale verkiezingen pas in mei 2004 plaatsvinden, moet de procedure al in december 2003 gestart worden. De volgende vragen en antwoorden kunnen u hierbij helpen.
YVES VANHEES, SD OPLEIDINGEN JAN VANTHOURNOUT, JURIDISCH STUDIECENTRUM SD WORX
1. Wie kan beschouwd worden als leidinggevend personeel?
3. Wat doet u met een werknemer die tijdskrediet neemt?
Dit is een belangrijke vraag. Alleen leidinggevend personeel
Bij deze werknemer is de uitvoering van de arbeidsovereen-
mag aangeduid worden als werkgeversafgevaardigde in
komst geschorst. In geval van schorsing van de uitvoering van
ondernemingsraad of comité. Zij mogen niet stemmen of
de arbeidsovereenkomst moet rekening gehouden worden
zich kandidaat stellen.
met het arbeidsstelsel dat aan de schorsing voorafging voor
De wettelijke definitie is “de personen belast met het dagelijks
de berekening van het gemiddeld aantal werknemers voor
beheer van de onderneming, die gemachtigd zijn de werk-
2003. Overigens is ook een werknemer die tijdskrediet neemt
gever te vertegenwoordigen en te verbinden en de personeels-
stemgerechtigd. Hij mag zich eveneens kandidaat stellen.
leden onmiddellijk ondergeschikt aan die personen, wanneer zij eveneens opdrachten van dagelijks beheer vervullen”. Over het algemeen wordt geoordeeld dat niet meer dan twee niveaus van de personeelsstructuur in aanmerking komen.
4. Vanaf wanneer kan iemand van uw werknemers beschermd zijn, zonder dat u dit als werkgever weet?
Dit betekent dus dat de definitie van leidinggevend personeel beperkt geïnterpreteerd wordt. Het organogram en de titel
Vanaf X-30 (dit situeert zich ongeveer tussen 7/1 en 20/1
van de functies of personen kunnen belangrijke aanwijzin-
afhankelijk van de datum van de verkiezingen) begint de
gen zijn voor het bepalen van het leidinggevend personeel.
bescherming van de kandidaten te lopen. Dus niét vanaf het geldig indienen van een kandidatenlijst (X+35).
2. Wat zijn de gevolgen van DIMONA voor de berekening van de gemiddelde tewerkstelling?
Dit betekent concreet dat u als werkgever niet op de hoogte zou kunnen zijn van een retroactieve bescherming van maximum 65 dagen (dit is de periode tussen X-30 en X+35)
De gemiddelde tewerkstelling wordt berekend over het
van één van uw werknemers. Daarom spreekt men van de
kalenderjaar 2003. In het verleden keek men hiervoor naar de
zogenaamde “occulte” periode.
inschrijving in het personeelsregister. Door de veralgemening
Een werknemer die tijdens die periode ontslagen wordt, en
van DIMONA is deze berekeningswijze achterhaald, want in
zich achteraf tóch kandidaat stelt, kan zijn reïntegratie
een aantal gevallen hoeft de inschrijving in het personeels-
vragen. Indien de werkgever hier niet op ingaat, is een
register niet meer.
gespierde beschermingsvergoedings verschuldigd die kan
Daarom wordt voor werknemers die onderworpen zijn aan
oplopen tot 8 jaar loon.
Dimona, de tewerkstelling als volgt berekend: (aantal kalender-
Wanneer de werkgever het ontslag echter ongedaan maakt, is
dagen in 2003 gelegen tussen iedere dimona-aangifte bij in
er geen beschermingsvergoeding verschuldigd. Bovendien
dienst en iedere dimona-aangifte bij uit dienst) / 365. Voor
kan de werkgever dan alsnog een speciale procedure opstar-
werknemers die niet onderworpen zijn aan Dimona, wordt
ten, die het ontslag toch nog mogelijk kan maken.
de waarde als volgt berekend: (aantal kalenderdagen in 2003 inschrijving in een personeelsregister) / 365. Voor werknemers die minder dan drie vierde van een voltijds
56
rooster werken, wordt gedeeld door 730.
x
Colofon
HOOFDREDACTEUR Filip Verbrigghe EINDREDACTEUR Mariska Goris WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER Annick Butstraen, Ben De Bruyn, David De Permentier, Debby De Ridder, Nathalie De Spiegeleire, Pierre Dorpmans, Chris Dusauchoit, Jos Gavel, Jacqueline Goossens, John Haenraets, Greet Joos, Koen Magerman, Thierry Van Eesbeeck, Yves Vanhees, Pascal Van Steenbrugge, Jan Vanthournout, Hilde Vereecken
FOTO’S Hendrik De Schrijver ONTWERP EN OPMAAK Proximity Brussels V.U. Jan van den Nieuwenhuijzen
Contact SD WORX Brouwersvliet 5 2000 Antwerpen
www.sd.be
Tel.: 03/220 21 11 Fax: 03/220 24 18
e-mail:
[email protected]
