Juryrapport ---------------------VSCD Cabaretprijzen 2012 ---------------------UITREIKING ZONDAG 30 SEPTEMBER 2012 DE KLEINE KOMEDIE AMSTERDAM
----------------------
Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties
Colofon Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties Funenpark 1 1018 AK Amsterdam tel: 020 664 72 11 www.vscd.nl
Tien jaar Poelifinario en Neerlands Hoop We geven allereerst het woord aan een cabaretier:
Bureau Promotie Podiumkunsten Funenpark 1 1018 AK Amsterdam tel: 020 578 92 00 www.promotiepodiumkunsten.nl
Het leven is een grote puzzel met loeiende vragen Hoe geven we zin en betekenis aan het bestaan Wat doen we op aarde en hoe moeten wij ons gedragen
ontwerp WAT ontwerpers, Utrecht teksten VSCD Cabaretjury fotografie Joke Schot, Frank Doorhof, Jeroen W. Mantel, Corbino, Andreas Terlaak, Jochem Vrijland, Jaap Reedijk, Vincent van den Hogen, Joost Bataille, Roy Beusker credits Creatief producenten: Eveline Mol en Daniel van Veen Presentatie: Claudia de Breij Cabaretlezing: Patrick van den Hanenberg muziek Muziek: Theo Nijland, Thijs Maas, band o.l.v Wessel Coppes, DJ Cowboy en Henk camera Sandor van Veen en Hayo van Gemert De uitreiking van de VSCD Cabaretprijzen wordt mede mogelijk gemaakt door: Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouw-directies (VSCD), De Kleine Komedie, PODIUM Cadeaukaart Met dank aan: de VSCD Cabaretjury, de cabaret klankbordgroep (Vivienne Ypma, George Visser, Laura Marcus, Peter Joziasse en Eline Kleingeld) en medewerkers De Kleine Komedie
Waarheen leidt de weg en hoe komen we hier weer vandaan Zijn wij doelbewust als de kroon op de schepping geschapen Door iemand die ooit al die vragen beantwoorden zal Of net als bacillen, Frans Bauer en andere apen Slechts moleculaire verbindingen in dit heelal Dan zitten er dus helemaal geen bedoelingen achter En zijn we volstrekt onbeduidend op kosmische schaal De Bijbelse lezing klinkt minder steriel maar bedachter Voor mij is het dan ook wat dat betreft einde verhaal
Conclusie van Kees Torn, die de Poelifinario in 2007 won met het programma Dood en verderf, is dus: de zin van het bestaan, in
Ik heb nog niet echt een voor iedereen
ieder geval voor een cabaretier, is het winnen van de Poelifinario,
bruikbare levensbeschouwing verzonnen
dé enige echte cabaretprijs voor gevorderde cabaretiers. Als we
Ook heb ik nog geen openbaring gehad
deze redenering voortzetten zullen aanstormende talenten onge-
in een hallucinant visioen
twijfeld bijna even blij zijn als ze door de gemêleerde jury van
Maar ik heb de Poelifinario binnen,
cabaretkenners in de luxe wachtkamer worden gezet met een
en daar is het mij om begonnen
Neerlands Hoop op schoot.
Ik heb de Poelifinario binnen,
Kees Torn is trouwens als cabaretier inmiddels gestopt. Heel begrij-
en daar was het mij om te doen
pelijk. De Poelifinario is ten slotte binnen. Hij kan zich nu met minder gewichtige zaken bezighouden zoals de kwantummechanica.
Organisatie uitreiking VSCD Cabaretprijzen: Bureau Promotie Podiumkunsten 2
Poelifinario en Neerlands Hoop zijn een schot in de roos In een ver verleden heeft Freek de Jonge wel eens gezegd dat de entreeprijs de
is de Poelifinario alleen nog maar die felbegeerde cabaretprijs.
enige prijs is waarin hij werkelijk is geïnteresseerd. Misschien kan een enkeling zich
En als we het toch over culturele amnesie hebben. Hoeveel toneelliefhebbers weten
nog de vreugde op het gelaat van Neerlands grootste cabaretier ooit herinneren toen
welke Louis wordt bedoeld in de belangrijkste toneelprijs? Louis Quatorze? Louis
hij in 2004 de Annie M.G. Schmidtprijs in ontvangst nam voor het lied Vergeet mij
Davids? Louis van Gaal?
niet, dat hij samen met Robert Jan Stips heeft geschreven. Freek de Jonge heeft nog
Voor het Poelifinario-tijdperk hebben we nog een blauwe maandag De Hofnar en De
nooit de Poelifinario gewonnen, ondanks zijn constante hoge niveau dat hij al decen-
Nar gehad om cabaretiers mee te eren. Een van de drijvende krachten achter die
nialang volhoudt. Maar hij is nog steeds zo ongelooflijk productief - als hij de geest
cabaretprijs was Joost Nuissl, lange tijd directeur van De Kleine Komedie. Nuissl
krijgt maakt hij twee of meerde voorstellingen per jaar - dat die mogelijkheid er nog
vond het vreemd dat de Vereniging van Schouwburgen- en Concertgebouwdirecties
zeker in zit.
(VSCD) al wel tientallen jaren alom gewaardeerde prijzen uitdeelde aan acteurs, dan-
In het verleden werd een prijs nog wel eens geweigerd, maar er wordt in cabaretkrin-
sers, en artiesten uit het jeugdtheater en de mime, maar dat cabaretiers op dit terrein
gen absoluut niet meer minachtend gedaan over het winnen van cabaretprijzen in het
als stiefkinderen werden behandeld. Daarom besloot hij als een cabaret-Cato elke
algemeen en de Poelfinario en Neerlands Hoop in het bijzonder. Het wordt als een
vergadering van de VSCD met de opmerking: ‘En verder ben ik van mening dat er
eer ervaren om te worden vereeuwigd door fotograaf Corbino. De foto’s in de twee
een cabaretprijs moet worden ingesteld.’
trappenhuizen van De Kleine Komedie in Amsterdam, hét kleinkunsttheater bij uitstek
Een deel van de directeuren aarzelde. Men meende dat een acteur van Toneelgroep
in Nederland, vormen inmiddels een indrukwekkende eregalerij.
Amsterdam ten slotte toch een ander verhaal te vertellen heeft dan een grappenma-
De Poelifinario is dus een schot in de roos en het is niet minder dan bespottelijk dat
ker in een vestzaktheatertje in Naaldwijk of zo. Cabaret werd als een geintje, een aar-
deze prijs pas tien jaar bestaat. Eigenlijk hadden Jean Louis Pisuisse, Koos
digheidje gezien. Nuissl herinnert zich nog zijn eerste VSCD-jaarvergadering in 1988.
Speenhoff en Eduard Jacobs, om alleen maar even ter illustratie van mijn punt de
Alle directeuren waren in galakostuum verschenen, er werd een copieus diner geser-
drie pioniers van het Nederlandse cabaret te noemen, deze onderscheiding al een
veerd. Tussen de gangen door traden beginnende cabaretiers op. Die minivoorstellin-
eeuw geleden in ontvangst moeten nemen. Maar dan wel met een andere naam
gen waren voor de meeste directeuren geen reden om hun conversatie te
natuurlijk. Een Chat Noir bijvoorbeeld.
onderbreken. Nuissl verloochende zijn eigen kleinkunstachtergrond niet (‘Ik ben blij
Tsja, de naam Poelifinario. Hoe kom je erop om de hoogste cabaretonderscheiding te
dat ik je niet vergeten ben’), en is toen demonstratief met zijn rug naar de tafel gaan
vernoemen naar een denkbeeldige vogel uit het brein van een man die zich nooit een
zitten, met het gezicht naar de artiesten.
cabaretier wilde noemen. Toon Hermans was een clown, een humorist, een groot
Maar ook een deel van de producenten was aanvankelijk niet zo enthousiast. Want
komiek, meer een feestneus dan een wijsneus. Maar goed, over tien jaar weet het
zo’n prijs betekent ook nominaties en dan zijn er altijd verliezers, en dat is wellicht
gemiddelde cabaretpubliek helaas waarschijnlijk niet meer wie Toon Hermans is, en
niet zo goed voor het ego van de cabaretier. 3
In 1992 was het verzet gebroken. Nuissl, die zich in zijn strijd gesteund wist door Jan
De Poelifinario was in ieder geval niet bestemd voor puur amusement. Toon Hermans
Gras, directeur van De Meerse in Hoofddorp en de producenten Harry Kies en Diederik
zou de prijs dus nooit hebben kunnen krijgen. Amusement, daar was iedereen het
Hummelinck, kreeg zijn zin. Voor het aankomend talent werd De Nar in het leven
uiteindelijk wel over eens, wordt gemaakt om te beantwoorden aan de veronderstel-
geroepen, terwijl De Hofnar bestemd was voor de gearriveerde cabaretier. Bert
de vraag van het publiek. André van Duin en Tineke Schouten weten wat de mensen
Visscher nam de Nar mee naar huis, en de Hofnar was voor Youp van ‘t Hek. Publicitair
willen en dat krijgen ze ook. De kleinkunstenaar/cabaretier is autonoom en heeft een
was het geen succes en het initiatief leek dan ook een vroege dood te sterven. Bijna
innerlijke behoefte om met het publiek te delen wat hij heeft bedacht.
tien jaar later werd een succesvolle doorstart gemaakt met de Neerlands Hoop,
Interessant is dat sommige artiesten zich met veel succes bewegen op het grensge-
bedoeld voor ‘een cabaretier met een programma waarin vernieuwing en originaliteit
bied van amusement en kleinkunst, zoals Jochem Myjer. Anderen steken de grens
een bijzondere ontwikkeling voor de toekomst beloven’ en de Poelifinario als bekroning
over in een niet verwachte richting. In zijn programma Alle Dagen dat in 2012 is
voor ‘het indrukwekkendste programma van het seizoen van een cabaretier die al lan-
genomineerd voor de Poelifinario is Richard Groenendijk niet meer de behaagzieke
ger een artistieke bijdrage levert aan de ontwikkeling van het genre.’ De definitieve
artiest, maar heeft hij een eerlijk en persoonlijk verhaal te vertellen. Hij maakt daar-
namen voor de prijzen kwamen trouwens pas later via meerdere stemronden door het
mee de stap van amusement naar kleinkunst.
cabaretpubliek in de VSCD-zalen en het bestuur van de VSCD.
In de juryrapporten van de afgelopen tien jaar wordt met regelmaat geklaagd over het
Aangezien de jury in 2003 nog niet aan nominaties had gedaan en cabaretiers niet zo
hoge amusementsgehalte van de cabaretier. Hij zou er zich te makkelijk van af
snel komen opdagen voor een prijzenfeest met onzekere afloop, was het Oude Luxor
maken. Andere jaren is de jury weer opgetogen over het feit dat de cabaretier zo
in Rotterdam op de eerste feestelijke uitreikingsavond vooral gevuld met theaterdi-
maatschappelijk bewust is en dat hij zo goed om zich heen kijkt. Engagement heeft
recteuren, producenten, journalisten en andere belangstellenden. Marc-Marie
bij de genomineerden en de winnaars van de Poelifinario en Neerlands Hoop in ieder
Huijbregts, de winnaar van de Poelifinario voor het programma M.M. Huijbregts, zat
geval altijd voorop gestaan. Soms is dat puur maatschappelijke engagement, zoals
thuis in Amsterdam op de bank en verscheen pas op het feest na afloop van de uit-
bij André Manuel en Jan Jaap van der Wal, soms wordt het algemeen menselijk
reiking. André Manuel, die met het programma Sleet de belofteprijs had gewonnen
tekort gesignaleerd, zoals bij NUHR en Claudia de Breij, en heel vaak krijgt het
was wel aanwezig. Op de vraag wat er die avond door hem heen was gegaan, ant-
persoonlijke verhaal een algemeen maatschappelijke kleur, zoals bij Marc-Marie
woordde hij: ‘Een heleboel drank.’
Huijbregts, Ronald Goedemondt en Katinka Polderman. De cabaretideologen die aan de wieg van de Poelifinario stonden hebben benadrukt
Wat is kleinkunst? Wat is cabaret?
dat de tijdgeest de aanjager dient te zijn bij cabaret. Op 11 september 2001 werd het World Trade Center in New York verwoest, in mei 2002 werd Pim Fortuyn vermoord
De instelling van de prijs was natuurlijk aanleiding om weer eens diepgaand te dis-
en ruim twee jaar later was het de beurt aan Theo van Gogh. Dat waren drie onge-
cussiëren over de definitie van cabaret en kleinkunst en over de positie van randcate-
wenste cadeautjes voor het cabaret. Geen enkele cabaretier die zichzelf serieus nam
gorieën als muziek en - door het succes van Ashton Brothers - circusachtige acts. Na
kon daaraan voorbij gaan. Maar het leverde wel een beklemmende vraag op voor de
veel wikken en wegen kwam de jury in 2006 tot het inzicht dat cabaret een onderdeel
cabaretier: Hoe ver kan ik gaan in het ventileren van een kritische, ongezouten
van kleinkunst is.
mening voordat ik door een of andere radicale gek word vermoord? 4
Sommige cabaretiers lieten zich absoluut niet de mond snoeren, zoals André Manuel
Maar die konden zich door de gegarandeerde speelminuten in Toomler later alsnog
en Hans Teeuwen, die eigenlijk altijd Angry Young Men zijn gebleven. Zij deden er
manifesteren en een plekje onder de cabaretzon veroveren.
zelfs nog een schepje bovenop als het ging om het aan de schandpaal nagelen van
De comedians van de groep, zowel de jonkies als de oudjes, houden elkaar scherp
reli-fanaten van welke denominatie dan ook, maar vooral radicale aanhangers van de
en zorgen dat ze niet blijven hangen in hun succesvolle kwartiertje. Najib Amhali werd
islam. Maar de meesten, met pater familias Freek de Jonge voorop meenden dat je
al Najib Herhali genoemd toen hij voor de zoveelste keer een helikopter nadeed.
alles moet kunnen zeggen..., maar waarom zou je alles willen zeggen? Dat is gezond
Voordat de comedians als cabaretiers naar de festivals werden gestuurd konden ze
verstand. Op straat zeg je ook niet alles wat er maar in je opkomt tegen mensen die
al iets meer langebaanwerk presenteren tijdens de Late Night Comedy Show in De
je tegen komt. Je zou de hele dag klappen krijgen.
Kleine Komedie. Veel cabaretiers uit de Toomler-school hebben nog steeds genoeg
Dat betekent natuurlijk niet dat het Nederlandse cabaret politiek correct is geworden,
aan een microfoon, maar decor, belichting worden ook steeds belangrijker en de
maar enige vorm van zelfcensuur, om ideologische of praktische redenen, heeft
meesten zien het nut van een regisseur in.
menig cabaretier zich wel opgelegd. De echte flap-alles-er-maar-uit-opmerkingen
Er lijkt inmiddels sprake van een zeker Comedytrain-format op de cabaretpodia.
horen we eerder bij interactieve praatradio, zoals Standpunt NL.
Muziek speelt een te verwaarlozen rol, het draait om de tekst. Het programma begint met een verzameling stevige grappen om de zaal op te warmen, en daarna komt de
Het belang van Comedytrain
persoonlijke en maatschappelijke boodschap en valt er duidelijk een lijn te ontdekken. Die opzet zien we zowel bij de nieuwelingen als bij de ‘oudgedienden’ als Jan
Als we het Poelifinario- en Neerlands Hoop-decennium overzien, springt een aantal
Jaap van der Wal en Dolf Jansen. Alleen de grote authentieke persoonlijkheden als
ontwikkelingen in het oog. Op het cabaretpodium is de invloed van Comedytrain heel
Ronald Goedemondt en vooral Micha Wertheim onttrekken zich aan deze formule.
groot. Veel winnaars en genomineerden hebben hun opleiding genoten in Toomler,
Stand up comedy is in de Verenigde Staten vooral een uitingsvorm van minderheden.
het keldertheatertje onder het Amsterdamse Hilton of zijn regelmatig op dat intieme
Kunst als een sociaal aanvaard agressief mechanisme om gehoord te worden. Dat is
podium te vinden om nieuw materiaal uit te testen. Een kleine greep: Theo Maassen,
in Nederland in lichtere vorm ook te herkennen. De sociale tegenstellingen zijn hier
Najib Amhali, Eric van Sauers, Sanne Wallis de Vries, Ronald Goedemondt, Lenette
niet zo scherp als in de VS, maar ook hier zie je dat een groot aantal komieken van
van Dongen, Daniël Arends en uit het lijstje van het afgelopen jaar: Thijs van
Surinaamse, Antilliaanse of Marokkaanse afkomst via het stand up podium in het
Domburg.
cabaretcircuit terecht zijn gekomen. Dat is een enorme verrijking gebleken, zowel op
Raoul Heertje en zijn artistieke opvolger Jan Jaap van der Wal hebben de
het podium als in de zaal. Want allochtone cabaretiers trekt allochtoon publiek aan,
Amerikaanse stand up een Nederlands tintje gegeven door de oppervlakkigheid en
dat voorheen niet zo snel naar het theater ging. Dank u wel, Roué Verveer, Najib
de schoonmoedergrappen naar de marge te dirigeren. Zo kon Comedytrain een
Amhali, Howard Komproe en al die anderen die het Nederlandse cabaret de afgelo-
springplank worden voor het grotere cabaretpodium. Volgens een bijna mathema-
pen jaren kleurrijker hebben gemaakt en die als een magneet hebben gewerkt voor
tisch plan werden nieuwe talenten klaargestoomd om op de festivals in Leiden en
veel jonge allochtone komieken.
Rotterdam de prijzen binnen te halen om vervolgens het land te veroveren. Een aantal keren slaagde die festivalopzet niet, zoals met Martijn Koning en Stefan Pop. 5
Cabaret lijkt een solo-activiteit
waren natuurlijk al eerder open gegaan voor Kommil Foo, De Nieuwe Snaar, Urbanus en een paar bizarre producties van Kamagurka. Maar onder leiding van Wim Helsen,
Een blik op de lijst van genomineerden en winnaars leert dat cabaret voornamelijk
die in 2003 genomineerd werd voor de Neerlands Hoop, die hij in 2004 won met het
een eenmansbedrijf is. Zo nu en dan glipt er nog wel eens een duo, een groep of een
programma Heden Soep, en die in 2006 genomineerd werd voor de Poelifinario, die
vrouw doorheen, maar de nominatielijst van 2012 bestaat zelfs uit louter mannelijke
hij in 2009 won met Het Uur van de Prutser, hebben de Belgen hun bovenburen echt
solisten. Het is natuurlijk makkelijker om je gage alleen met jezelf te delen, en de auto
teruggepakt op Neerlands meest herkenbare culturele terrein. Ze drongen een aantal
hoeft na afloop maar naar een adres terug te rijden. Maar er zijn meer redenen. Ook
jaren lang door tot bijna elke finale van elk festival met een veelal absurdistische
hier zien we de invloed van Comedytrain. Een stand up comedian heeft geen behoef-
voorstelling. De katholieke Belgen hebben geen last gehad van moraliserende domi-
te aan tegenspraak van iemand naast hem en dat blijft zo als de stand up comedian
nees, dus daar is ook hun vorm van humor niet door besmet, eh.. beïnvloed geraakt.
is omgeschoold tot cabaretier.
Maar waar achter het absurdisme van Wim Helsen altijd wel een maatschappelijk
Het persoonlijke karakter van cabaret leidt natuurlijk ook tot solisme. Daarom stapte
idee te ontwaren valt, blijven de meeste Vlaamse absurdisten toch in een stijltje van
Freek de Jonge uit Neerlands Hoop en Youp van ‘t Hek uit NAR. Zelfs hechte duo’s
voorspelbare onvoorspelbaarheid vol taalkundige botsingen hangen dat redelijk snel
als Van Muiswinkel en Van Vleuten, Lebbis en Jansen, en Van Houts en De Ket zijn uit
gaat vervelen. Die Vlaamse hausse lijkt alweer voorbij, ook al is Helsen natuurlijk wel
elkaar gevallen, en ook Peter Heerschop van NUHR gaat het in zijn eentje proberen.
een blijvertje. Absurdisme met een diepere laag wordt trouwens ook in Nederland
Grote solisten zijn vervolgens weer voorbeelden voor een nieuwe generatie, en zo
gemaakt, bijvoorbeeld door Droog Brood.
houdt het eenmanssysteem zichzelf in stand. Het is ook bijna onmogelijk om de innerlijke podiumnoodzaak met iemand te delen, of het moet met familie zijn, zoals
Is de glorietijd van het cabaret voorbij?
Kommil Foo, Kamps & Kamps of De Nieuwe Snaar. En waarom zijn het bijna allemaal mannen op het cabaretpodium? Naast de dubieuze
Cabaret leek lange tijd een onaantastbaar theatergenre. De zalen zaten vol, zowel
cliché-verklaringen (mannen zijn agressiever, hebben een grotere mond en hebben
voor de gearriveerde ster als voor de winnaar van Leiden of Rotterdam. Impresario’s
nou eenmaal een beter ontwikkeld gevoel voor humor) gaat misschien wel de meest
liepen bij wijze van spreken ‘s avonds al direct de kleedkamers in om een winnaar
interessante theorie over dit raadsel uit van een wezenlijk verschil tussen mannen en
van een festival in hun stal op te nemen. Die tijd is voorbij. De stallen zijn vol. Daarbij
vrouwen. Mannen zitten in een luxe positie om het leven te bevragen, terwijl vrouwen
komt nog dat een aantal grote cabaretiers, zoals Theo Maassen en Najib Amhali, hun
het zich niet kunnen permitteren om zich al te kritisch over de grote zaken van het
zaken laten behartigen door familie of een ander persoon die dichtbij staat en
leven uit te laten, want een vrouw geeft het leven en daar moet ze zorg voor dragen.
betrouwbaar is. Als deze kurken waar impresariaten op drijven verdwijnen, is er ook
Hoe het ook zij, vrouwen vormen een bescheiden minderheid in het cabaretgilde. In
minder geld om in onbekend talent te investeren. Moneymakers die wel blijven
2010 werd het beeld enigszins gecorrigeerd: Paulien Cornelisse won de Neerlands
nemen regelmatig een sabbatical om even bij te tanken. Dat betekent natuurlijk
Hoop en Claudia de Breij de Poelifinario.
inkomstendaling voor het impresariaat.
Een andere opmerkelijk verschijnsel is de invasie der Vlamingen. De zwaar bevochten
Ook aan de andere kant van het cabaretbedrijf spelen financiële problemen. In ruil
onafhankelijkheid in 1839 was blijkbaar niet voldoende. De Nederlandse theaters
voor subsidie eisen de wethouders van financiën en cultuur een positief bedrijfsresul6
Eerdere winnaars
taat van de theaterdirecteuren, die daardoor minder geneigd zijn
theaterdirecteuren ook weer gewoon hun best gaan doen om
Neerlands Hoop
om risico’s te nemen met onbekend talent. Maar ook voor een aan-
gewaagd en tegendraads te programmeren. Want, zo stelt Prins,
2011: Van der Laan & Woe
tal grote namen lopen de zalen niet meer automatisch vol. Veel
theaterdirecteuren moeten zich ten doel stellen de bezoekers van
2010: Paulien Cornelisse
theaterdirecteuren hebben tegenwoordig een managementoplei-
hun theater op te voeden en zij moeten hun best doen om juist
2009: Alex Klaasen
ding achter de rug, de selfmade man met theater in zijn bloed
voor die programma’s die het minst aanspreken de zalen vol te krij-
2008: Ronald Goedemondt
wordt zeldzamer.
gen.
2007: Javier Guzman
Daarmee lijkt een probleem te worden opgelost, namelijk dat er te
Het lijkt alsof de inzakkende economie en de bezuinigingen die dat
2006: Sara Kroos
veel cabaret zou zijn. Kees Prins smeekte in zijn Cabaretlezing bij
tot gevolg heeft het probleem van het overaanbod aan cabaret
2005: Eric van Sauers
de uitreiking van de cabaretprijzen in 2009 zelfs om een cabaretlo-
heeft opgelost. Maar de financiële problemen creëren weer een
2004: Wim Helsen
ze dag, of een cabaretloze week, of nog beter een cabaretloze vijf
nieuw probleem, namelijk dat de ontluikende talenten te weinig
2003: André Manuel
jaar. Prins ergerde zich in 2009 aan ‘die tsunami aan cabaret en
vlieguren kunnen maken om te groeien en rijpen en dat dreigt uit-
cabaretiers die nu al tien jaar onverminderd voortraast en groeit als
eindelijk het algemene niveau van het cabaret onderuit te halen.
Poelifinario
onkruid waar geen glyfosaat tegen gewassen is en die de weeg-
Zijn dat allemaal onoverkomelijke problemen? Welnee. Cabaret
2011: Lebbis met Branding
schaal van het aanbod van de podiumkunsten vervaarlijk laat door-
wordt doorgaans gemaakt door mensen die gedreven zijn, die
slaan naar slapte en gemakzucht.’
bereid zijn een risico te nemen en de begaande paden te verlaten.
Het is trouwens maar de vraag of het enorme succes van het caba-
Die zullen zich dus ook niet laten ontmoedigen als de economie
ret in het theater, op radio en televisie, en in de columns van de
even tegen zit waardoor ze niet direct miljonair kunnen worden,
kranten en tijdschriften een probleem kan worden genoemd.
zoals hun grote voorbeeld is. Dus over tien jaar vieren we gewoon
Uiteindelijk zullen de zwakken toch door de mand vallen. Het
weer een feestje en zal het lijstje met de twintig winnaars van de
publiek is niet debiel.
tien jaar die dan achter ons liggen ongetwijfeld indrukwekkend zijn.
(pimped) 2010: Claudia de Breij met Hete vrede 2009: Wim Helsen met Het uur van de prutser 2008: Maarten van Roozendaal met Het wilde
Dat zag Prins anders. Er moest eigenlijk van hogerhand worden
westen
ingegrepen. In zo’n cabaretloos tijdperk zouden volgens hem de
Patrick van den Hanenberg
2007: Kees Torn met Dood en verderf 2006: Theo Maassen met Tegen beter weten in 2005: Kommil Foo met Spaak 2004: NUHR met Over de top 2003: Marc-Marie Huijbregts
De Jury De VSCD Cabaretjury 2012 bestaat uit Erik Pals (voorzitter), directeur Theaters Diligentia en Pepijn, Den Haag; Patrick van den Hanenberg journalist; Joost Nuissl theaterconsulent; Laura Marcus, programmeur Agora Theater, Lelystad; Minou Bosua, cabaretier; Merijn Henfling, journalist; Charles Droste directeur Schouwburg Amphion, Doetinchem; Nico Baars Westland Theater De Naald, Naaldwijk
met M-M Huijbregts 7
Neerlands Hoop 2012 voor die veelbelovende theatermaker die het grootste toekomstperspectief heeft. Genomineerd zijn:
Thijs van Domburg
Van Nare Mensen en de Dingen die
Kapot Gaan De conclusie 'democratie was een leuk idee, maar het werkt niet, dus kappen' is gewaagd. De oplossing 'we hebben een fijne dictator nodig, iemand als Aart Staartjes' is echter aantrekkelijk. Van Domburg bestaat nog steeds voor 50 procent uit stand up comedy. Als een volleerde Toomler-klant plukt hij (soms met Lebbissiaanse kwaadheid) zijn onderwerpen overal vandaan: overkill aan H&M's in Amsterdam, de ramadan en de inconsequentie van de uitspraak van de namen Bert en Ernie. Maar zijn talent om indringende en surrealistische verhalen van de langere adem te vertellen, wordt steeds duidelijker zichtbaar. Naarmate zijn post-apocalyptische verhaal vordert lijkt zijn woede over dit land dichter op zijn huid te zitten en wordt het ook beklemmend op een aangename manier. Zijn voorstelling is grappig en gedurfd. Je moet wel lef hebben om je als de toekomstige moordenaar van Wilders te presenteren.
Ali B
Ali B geeft antwoord
Ali B lijkt ongrijpbaar: rapper, televisiepresentator of misschien zelfs een cabaretier die aangemoedigd moet worden met een Neerlands Hoop nominatie. In Ali B geeft antwoord gunt het multitalent zonder gêne een inkijkje in zijn gevarieerde leven. Lange tijd wimpelde hij de media af wanneer ze weer eens bij hem kwamen voor commentaar op dubbele paspoort, het succes van de PVV of een doorgedraaide Marokkaan. Nu mag de zaal haar gang gaan en hem bestoken met vragen. Die zijn meestal >> 8
Neerlands Hoop 2012 voorspelbaar, dus kan Ali B een slim spel spelen met improvisatie en ingestudeerde teksten. Charmant, onbevangen, open en ad rem glijdt hij door de avond. Hij maakt er een feestje van voor familie en vrienden, waarbij hij luchtige verhalen afwisselt met diep ontroerende ontboezemingen over zijn gokverslaving en de liefdevolle verhouding met zijn moeder. Met een zoeker en opgewekte dwarrelaar als Ali B weet je nooit wat hij morgen gaat doen, maar oh, wat zouden we hem graag op het cabaretpodium blijven zien. Want voor wie het nog niet wist: Ali B blijkt ook het vak van cabaretier te beheersen.
De VSCD Cabaretjury kent de Neerlands Hoop 2012 toe aan Ali B
9
Poelifinario 2012 voor die theatermaker(s) met het meest indrukwekkende cabaretprogramma van het seizoen Genomineerd zijn:
Kasper van Kooten
Het wonderlijke leven van Jackie
Fontanel In deze wereldvoorstelling (van Hilversum naar Amsterdam naar Curaçao naar New York) volgen we Klaas, die zo graag in de tijd van zijn grootvader had geleefd. Opa voer in de jaren twintig naar New York, waar de Harlem Renaissance voor een broeierige literaire en muzikale sfeer zorgde.
Kooten wordt in de theatervoorstelling over Jackie Fontanel de
Opa de levensgenieter heeft
spanning intelligent opgebouwd. Voordeel van de theateruitvoering
geweldige verhalen. Over de
is de prachtige en vernuftig in beeld gebrachte muziek die mooi in
jazzclub Palais de Danse in
de tijd is geplaatst.
Scheveningen die hij na zijn
Van Kooten heeft in zijn voorgaande cabaretvoorstellingen en tele-
Amerikaanse avontuur is
visiewerk bewezen veel in zijn mars te hebben. In dit ‘waargebeur-
begonnen, over de vrouwen, en
de verzinsel’ over Jackie Fontanel komt alles perfect samen: zijn
vooral over zijn vriend Jackie
humor, timing, muzikaliteit en zijn weergaloze personages.
Fontanel, die in elk verhaal weer een beetje aantrekkelijker,
Theo Maassen
avontuurlijker en geheimzinni-
Als je de veertig bent gepasseerd ben je als mens min of meer af.
ger wordt gemaakt. Zijn klein-
In die levensfase zit niet alleen Theo Maassen, maar hetzelfde geldt
zoon hangt aan zijn lippen. En
uitvergroot ook voor Nederland. De vaart is eruit, de tevredenheid
wij hangen aan de lippen van
slaat toe. Deze berustende en treurigstemmende constatering is
de kleinzoon. Net als in het
voor Maassen een helder uitgangspunt om toch nog eens fel van
gelijknamige boek van Van
leer te trekken. Tegen zichzelf en tegen Nederland.
Met alle respect
10
Poelifinario 2012 Met dat lange slungelige lijf, dat doet denken aan de Grote Vriendelijke Reus van Roald Dahl, is hij een keiharde, oergeestige grappenmaker die het publiek geselt. Hij pelt zijn verhaal af. Het publiek lacht steeds harder, want bij elke kwinkslag is de zaal het met hem eens. Totdat de lachers tot hun schrik in de gaten krijgen, wat de pijnlijke kern van het verhaal is. Waar het publiek al lachend naar rechts dreigt af te slaan, slaat Maassen scherp af naar links. Het publiek loopt al lachend in de val. Maar bij alle bitterheid is Maassen ook een lieve romanticus, die nog wel kaarsjes in de duisternis ziet branden. Een groot komiek met een enorme overtuigingskracht, heer en meester op het podium.
Jan Jaap van der Wal
Live
Bij Jan Jaap van der Wal is het woord ‘noodzaak’ misschien wel het belangrijkst. Hij maakt geen cabaret vanuit de grap of zijn ego, maar vanuit de schreeuwende noodzaak om de wereld te fileren. In
toegankelijk en bevlogen verhaal van. Mooie bespiegelingen over
december besloot Van der Wal dat hij, na een aantal experimenten
een op hol geslagen samenleving. Van der Wal is iemand die zich
op televisie en theaterafwezigheid van enkele seizoenen, toch weer
met veel humor afzet tegen de domheid en onzorgvuldigheid. Het
wilde spelen. Hij was nog niet klaar met het thema van zijn pro-
ergert hem dat ervaring kapot wordt bezuinigd en de wereld alleen
gramma Zonder Band uit 2009: ‘je moet je best doen, en je tijd niet
nog maar geregeerd wordt door data en cijfers.
verlummelen’. Dat gaat een stap verder dan het carpe diem credo
De cabaretier krijgt nog wel eens het verwijt dat hij een wijsneus en
van een aantal van zijn collega’s. Het gaat niet alleen om het genie-
een prediker is. Laten we blij zijn met iemand die niet alleen intelli-
ten van al het moois dat het leven te bieden heeft, maar je dient je
gent is, maar ook een verantwoord portie moralisme in de aanbie-
op een of andere manier actief in te zetten voor een betere samen-
ding heeft. Er worden harde noten gekraakt. Daar mag je als
leving. Dat klinkt hoogdravend, maar Van der Wal maakt er een
publiek blij mee zijn.
11
Poelifinario 2012 Maarten van Roozendaal
De Gemene Deler
Roozendaal een sobere, waardevolle en boeiende muziekvertelling
Daar zit hij, tegen een decor van enorme grijs-grauwe lamellen.
gemaakt. Het adembenemend mooie slotlied ‘Ik ben de man die
In zijn eentje. Bassist Egon Kracht en gitarist Marcel de Groot, die
naast mij staat’ blijft de goede luisteraar lang door het hoofd spo-
van een voorstelling van Van Roozendaal altijd een muzikaal feest
ken. Ontroering, kippenvel en goedgeplaatste wrange grappen.
weten te maken zijn dit keer thuisgelaten. Dat is op het eerste gehoor een groot gemis. Maar Van Roozendaal heeft met De
Richard Groenendijk
Gemene Deler zo’n fel-poëtisch-persoonlijk document gemaakt dat
In Alle Dagen komen belangrijke vragen aan de orde. Wel of niet
het bijna een ongewenste intimiteit zou zijn als er nog extra muzi-
binden aan een partner? Een kind nemen of niet? En wat zijn de
Alle dagen
kanten op het podium zouden
consequenties als de knoop wordt doorgehakt? Richard
staan.
Groenendijk heeft een intiem en persoonlijk programma gemaakt,
Verspreid over de hele avond
maar hij weet er een universele draai aan te geven. Hij lijkt terloops
strooit Van Roozendaal statisti-
wat anekdotes te vertellen maar juist onder die grappige verhalen
sche gegevens van de gemid-
zitten veel meer lagen verborgen. Groenendijk straalt op het toneel
delde Nederlander over ons uit.
gedrevenheid en doelgerichtheid uit. En dat terwijl het thema van
Gegevens die zo handig zijn
zijn programma juist onzekerheid is. Hilariteit en kwetsbaarheid
voor supermarkten, omdat ze
staan volkomen autonoom naast elkaar. Wat een prachtig uitgeba-
dan weten wat goed zichtbaar
lanceerd programma.
in de schappen moet liggen, zo
Het ene moment wordt er een aangrijpende situatie gedeeld en het
prettig te weten voor televisie-
volgende moment zweept hij de stapelende grap tot een hilarisch
makers, zodat ze de kijker nooit
hoogtepunt. En als publiek ga je mee in elke kwinkslag of wending.
tegen de schenen zullen schop-
Hoe mooi aangrijpend is het verhaal over Richards eerste homo-
pen. De Gemene Deler, het
seksuele ervaring. Maar ook hoe intens grappig. Zoet, zuur, zout en
grauwe gemiddelde, we horen
bitter door elkaar. Integer en extravert. Het ene moment voel je een
allemaal zo vreselijk bij elkaar
brok in je keel om vervolgens met pijn in je kaken van het lachen na
dat je er doodsbang van wordt.
te hikken over zijn geweldige grappen. Groenendijk is een cabare-
Van deze gedachte heeft Van
tier die zijn vak volledig verstaat. 12
Poelifinario 2012 De VSCD Cabaretjury kent de Poelifinario 2012 toe aan Richard Groenendijk met Alle dagen!
13
