2 0 1 2
Juni 2013
2012
JaarBERICHT
UITDAGEN EN VERSNELLEN
"Als toonaangevende Europese kennis- en innovatieregio zoeken we naar baanbrekende oplossingen voor urgente maatschappelijke vraagstukken, nationaal en internationaal. Het gaat daarbij om thema’s als milieu, voedsel, water, gezondheid en energie."
Uitdagen en versnellen Die bijzondere aandacht voor waardecreatie door vernieuwing kenmerkt de BOM. We besteden daarbij extra aandacht aan het ontwikkelen van fysieke brandpunten van vernieuwing. De komende jaren willen we clusters van innovatie creëren, die ook op buitenlandse bedrijven aantrekkingskracht zullen gaan uitoefenen.
"Ninja Innovation. Deze benaming gebruikt auteur en entrepreneur Gary Shapiro om onderscheidende, baanbrekende innovaties te typeren, ontwikkeld door gedreven ondernemers die écht het verschil willen maken. Als eerste verleggen zij de blik, verkennen ze nieuwe horizonnen en hebben ze zich aan nieuwe werkelijkheden aangepast ver voordat de concurrentie daarvan doordrongen is.
Met deze aanpak geven we invulling aan het Economisch Programma Brabant 2020, zoals de provincie dat heeft vastgesteld. De belangrijkste ambitie: Brabant tot de top van kennis- en innovatieregio’s in Europa laten behoren. Een doelstelling die stevig doorpakken vereist en waarvoor de provincie een cruciale rol ziet weggelegd voor de BOM.
Bij het realiseren van onze opdracht zullen we op zoek gaan naar baanbrekende oplossingen voor urgente maatschappelijke vraagstukken, nationaal en internationaal. Het gaat daarbij om thema’s als milieu, voedsel, water, gezondheid en energie. Ondernemend Brabant staat voor de uitdaging rond deze thema’s innovatie en ondernemerschap Shapiro’s woorden benadrukken de waarde van bedrijven die betekenisvolle verandering in gang zetten. Dergelijke transities te verbinden tot nieuwe producten en diensten. Het liefst motiveren weer andere ondernemers om échte vernieuwing te sectoroverschrijdend (cross overs), omdat echte vernieuwing realiseren. Zo ontstaat gaandeweg een duidelijke verrijking ten zich niet binnen maar op de raakvlakken tussen sectoren manifesteert." opzichte van de oude situatie, een waardevolle transitie.
Meer informatie Het jaarbericht is een uitgave van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Het volledige jaarverslag vindt u op www.bom.nl Fotografie: Lighthouse, coverfoto Tesla, pagina 4 en 6 foto's Pivot Park © Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Alle rechten voorbehouden.
Economische successen en mijlpalen
De BOM werkt dagelijks aan een sterkere economische structuur van Brabant. En met succes. In een hoger tempo dan verwacht worden verouderde bedrijventerreinen geherstructureerd (1.485 hectare totaal ultimo 2012 tegen geprognosticeerd 1.400 hectare). Verder vindt dankzij de BOM internationale kennisintensieve bedrijvigheid steeds beter de weg naar Brabant (2012: € 183 miljoen aan investeringen, goed voor 942 arbeidsplaatsen). Met haar participaties weet de BOM door een duidelijker exitbeleid een beter rendement te realiseren (boekwinst 2012: € 1,45 miljoen) en slaagt ze er in potentiële groeikernen voor de Brabantse economie af te leveren. In financiële zin stemt 2012 dan ook tot tevredenheid, met een resultaat (€ 479.000) dat vergelijkbaar is met het jaar ervoor. Het totale geconsolideerde resultaat (€ -860.000) wordt sterk bepaald door de BOM-deelneming in OLSP Holding B.V. (Pivot Park). Zo’n belangwekkend en omvangrijk project gaat altijd gepaard met aanloopverliezen. Pivot Park vormde daarop in 2012 geen uitzondering, hoewel het verlies beduidend lager uitviel dan verwacht. Jan Pelle, directeur
Investeringsbevordering De instroom van buitenlandse bedrijven is voor Brabant van groot belang. Ze kenmerken zich in de regel door een sterk innovatieprofiel, wat voor veel internationale ondernemingen ook vaak de reden is om voor Brabant te kiezen. De provincie heeft op dat vlak een goede naam en kan zonder moeite concurreren met regio’s zoals Ile de France, Baden-Württemberg/ Beieren en Stockholm-Helsinki.
Richard l'Ami
Kerntaak: Investeringsbevordering
"Wij onderhandelen met bedrijven die niet alleen Brabant maar elke Europese regio wel graag aan zich zou willen binden’’, verzekert hoofd Investeringsbevordering Richard l’Ami. "Dat betekent dat geïnteresseerde partijen overtuigd moeten raken van de meerwaarde van Brabant. Een goed inzicht als regio in je eigen kwaliteiten is dus een voorwaarde." "Brabant beschikt met hybride motorenontwikkeling, medische technologie en in gebruiksartikelen geïntegreerde elektronische systemen (embedded systems) over een aantal zeer sterke niches. Daarnaast zijn er wereldwijd enkele gebieden met specifieke activiteiten die we graag met Brabant willen verbinden. Voorbeelden daarvan zijn: • Tokio-Israël-Boston (medische technologie) • Brazilië (agrofood, hightech) • China (automotive, medische en solarindustrie) Op het gebied van buitenlandse investeringen was 2012 een positief jaar: 22 buitenlandse bedrijven investeerden voor € 183,7 miljoen in Brabant, beduidend meer dan in het voorgaande jaar (€ 120 miljoen). Deze investeringen leveren naar verwachting 942 nieuwe arbeidsplaatsen op (2011: 650)."
Bovenop innovatiebron Brabant Het wereldwijd actieve Industrial Technology Research Institute (ITRI) voelde voor NoordwestEuropa de noodzaak op een strategische plek een nevenvestiging te openen. Na een intensieve lobby, waarbij investeringsbevordering een bepalende rol speelde, koos het Taiwanese onderzoeksinstituut voor High Tech Campus Eindhoven. "Wij zitten daar bovenop de innovatiebron Brabant. Interessant gezien onze database van circa 15.000 patenten",
BOM in unieke rol
verduidelijkt ITRIkwartiermaakster Rachel Wang."Die patenten zijn stuk voor stuk interessant voor bedrijven bij het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten." Tesla zwermt vanuit Tilburg Europa binnen Als producent van elektrische auto’s geniet Tesla een grote
reputatie. Voor de Europese assemblage- en distributie van een Model S, de eerste volledig elektrische sedan voor het topsegment hebben de Amerianen gekozen voor Tilburg als vestigingsplaats. De locatie fungeert ook als centrale plek voor onderhoud. Joost de Vries, Vice President Global Services van Tesla Motors: "We zitten in Tilburg dicht bij onze grootste markten. Dankzij de hulp van de BOM en de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) hebben wij een perfecte vestigingslocatie gevonden.”
Van OLSP naar Pivot Park Als enig aandeelhouder van Oss Life Sciences Park (OLSP) kijkt de BOM terug op een succesvol eerste jaar. Begin 2012 opende OLSP zijn poorten; ongeveer 5.500 m2 laboratoriumruimte kwam beschikbaar die voor life science en farma als brandpunt en community voor open innovatie kon gaan fungeren. Inmiddels herbergt het park circa dertig huurders en vervult het met verve
Jaarbericht 2012
Toevoegen van marktfocus Nog meer dan voorheen richt Ontwikkeling & Innovatie (O&I) zich op innovaties die plaatshebben op het snijvlak van de verschillende Brabantse topclusters. Zulke cross-overs, zoals tussen hightech en life sciences of hightech en agrofood, zijn vaak de kathalysatoren voor echte vernieuwing. "Wij voegen aan innovatieve ideeën een duidelijke marktfocus toe: binnen vier jaar dient een product of dienst marktrijp te zijn", verduidelijkt hoofd O&I Adriaan van Loon. "Deze benaderingswijze vraagt een heldere aanpak. Innovaties die de potentie hebben de best in class te worden verdienen intensieve begeleiding. Die geven wij, zo nodig aangevuld met financiële ondersteuning in de vorm van een lening of een participatie." "In de afweging wat we wel of niet doen speelt de maatschappelijke betekenis van ons werk een steeds prominentere rol. Daar waar we kunnen bijdragen aan innovatieve oplossingen voor vraagstukken van nationale of internationale importantie kijken we scherp hoe we het verschil kunnen maken. Thema’s zoals voeding, drinkwater, energie en zorg bieden wat dat betreft grote kansen." Als O&I hebben we in 2012 veel tot stand kunnen brengen. In 2012 zijn de door Ontwikkeling & Innovatie gegenereerde innovatie-investeringen uitgekomen op circa € 44 miljoen (2011: € 32,7 miljoen), bij een doelstelling van € 30 miljoen (2011: € 15 miljoen).
Wortelpulp in kroketten In een biogebaseerde economie vervangen groene grondstoffen de bekende fossiele brandstoffen (olie, kolen, gas). Ook worden reststromen (binnen de agrofood) opgewaardeerd en hergebruikt. Zo vonden Huijbregts Groep (geur-, kleur- en smaakstoffen) en groenteverwerker Rijko (dochter Van Rijsingen Groep) elkaar rond een machine voor wortelsap. Beide partijen zochten een toepassing voor de wortelpulp die na de bewerking overbleef. Van Rijsingen: "De vezels bleken goed bruikbaar als natuurlijke versterker in
kroketten of frikadellen. Inmiddels goed voor een afzet van enkele duizenden kilo’s, een resultaat dat we in 2013 hopen te verdubbelen."
zijn rol als innovatie-aanjager. Om die functie nog sterker te accentueren koos het eind 2012 voor een nieuwe positionering: Pivot Park. Pivot staat daarbij voor spil, draaipunt. Voor ondernemers moet de Osse locatie de plek zijn waar je wilt zitten. Omdat je er op een goede manier kunt beginnen, verder kunt groeien en inspiratie kunt opdoen en kennis kunt delen.
Bossche zuiveraar naar China Hydrothane zuivert op bacteriologische wijze in compacte installaties afvalwater naar biogas en schoon loosbaar water. Mede-eigenaar Wim Koevoets reisde met de provincie Noord-Brabant en de BOM naar Jiangsu. "In China heeft de overheid vaak het laatste woord, wat betekent dat je publiekprivate-allianties moet zoeken. Als ondernemer alleen leg je er te weinig gewicht in de schaal." Mede dankzij de BOM voerde Koevoets in de Brabantse zusterprovincie gerichte
Adriaan van Loon
Kerntaak: Ontwikkeling & Innovatie
gesprekken met bedrijven. "Zeer de moeite waard." Hydrothane verwacht in China jaarlijks tien waterzuiveringssystemen te leveren.
Afgelopen jaar waren ook de inspanningen om nieuw internationaal medicijnenonderzoek naar Oss te halen succesvol. Met het Pivot Park Screening Centre ontstaat een uniek industrieel onderzoeksplatform waar geavanceerd academisch onderzoek kan worden vertaald naar hoogwaardige potentiële medicijnen.
Meedenken met de ondernemer, maar niet op zijn stoel Voor geïnteresseerden in regionale economische ontwikkeling is de BOM een perfecte werkomgeving. En die omgeving wordt alleen maar uitdagender met de ambities om op middellange termijn tot de Europese top van kennis- en innovatieregio’s te behoren.
Miriam Dragstra
Kerntaak: Participaties
"De BOM beweegt zich op het snijvlak van publiek en privaat, op het punt waar bedrijfseconomie en maatschappelijke betekenis elkaar raken", licht hoofd Participaties Miriam Dragstra toe. "Wij vullen onze rol in vanuit een actief aandeelhouderschap, wat betekent dat wij beduidend meer leveren dan enkel risicodragend vermogen." "In ons werk zijn we daadwerkelijk betrokken, denken mee met de ondernemer, maar gaan niet op zijn stoel zitten. We draaien gewoonweg wat meer mee aan de knoppen om er voor te zorgen dat het geïnvesteerde geld rendeert en kan worden benut voor nieuwe innovaties." Volgens Dragstra resulteert een meer proactieve houding tot een intensivering van de deelnemingen en een duidelijk exitbeleid op de portefeuille. Anderzijds is de relatie met collega-investeerders en corporate financehuizen aanzienlijk versterkt. Resultaat op investeringen (in €) 2012 Vermogensopbrengsten 1.466.235 Rente inkomsten 503.384 Voorzieningen en kosten groeifaciliteit - 998.999 Resultaat investeringen 970.620
Ei als life sciences Jos Nelissen nam in 1990 met zijn vouw het legpluimveebedrijf van zijn ouders over. Al snel wilden ze meer zijn dan een traditionele grondstoffenleverancier (eieren); ze kozen voor de koppeling ei-gezondheid, en wel op een technologisch hoogwaardige manier. Sinds 2006 produceert Newtricious voedingsmiddelen die kunnen bijdragen aan het behoud van een goede gezondheid en het welzijn van zijn gebruikers. Na de eerste successen ontstond er
Rick Harwig Voorzitter Raad van Commissarissen
Raad van Commissarissen BOM
behoefte aan extern kapitaal, nodig voor verdere groei. Nelissen: ‘‘De financiering van onder andere de BOM heeft ons in 2012 de rust geboden die nodig is om onze strategie te versnellen. Erg waardevol als je in een uitdagende omgeving opereert.’’
2011 1.033.150 672.233 - 676.212 1.029.171
State of the art op Pivot Park Oprichters Guido Zaman en Rogier Buijsman vertalen met NTRC academische kennis naar kleine synthetischchemische verbindingen voor nieuwe medicijnen. Mede dankzij financiering vanuit het Life Sciences & Health Fund en het Spin-Off Fonds Brabant kon NTRC zich in 2012 vestigen op het Life Sciences Park Oss (tegenwoordig Pivot Park). Daarmee kreeg de innovatieve onderneming toegang tot state-of-the-art laboratoria. Zaman: "Op die manier kunnen we met een sterk team van oud-collega’s een nieuw en uniek bedrijf opbouwen."
Grenzeloos ondernemen Met het vervullen van de economische ambities zoals die door de provincie zijn neergelegd in het Economisch Programma Brabant 2020, betreedt de BOM een nieuw speelveld.
Eén waar de uitdagingen groot zijn en de te verzilveren kansen talrijk. De weg naar de beoogde Europese top van kennisen innovatieregio’s is bepaald niet geëffend.
Jaarbericht 2012
Verleiden, vertrouwen, verbinden "Ook in 2012 hebben wij bij onze herstructureringsactiviteiten extra aandacht besteed aan de kwaliteit van bedrijventerreinen. Want de 1.485 hectare die we de afgelopen jaren hebben weten te herstructureren zeggen weinig als daaraan geen economische verdiepingsslag wordt verbonden." Ad van der Heijden, hoofd Bedrijventerreinen, is ervan overtuigd dat zijn team juist in economisch moeilijke tijden het verschil kan maken. "BOM Bedrijventerreinen is in de regel vanaf het beginstadium bij een project betrokken. Wij brengen de belangen bij elkaar van gemeente en bedrijven, twee partijen die op dit type dossiers haast een natuurlijke terughoudendheid jegens elkaar betrachten. Die rol van mediator wordt ons ook toevertrouwd." "Bovendien doen we dat niet vanuit een beheer- maar vanuit een ondernemende houding. Als wij kansen zien, pakken we die ook op en proberen we partijen daarin mee te krijgen. Allemaal vanuit ons motto ‘verleiden, vertrouwen, duurzaam verbinden’." Voor een gezonde bedrijventerreinenmarkt is investeringsbereidheid van private partijen noodzakelijk. Zij houden bedrijven en lokale beleggers scherp. "Hun betrokkenheid en rendementsdenken leiden ertoe dat alle belanghebbenden sneller actie zullen ondernemen om hun bedrijventerrein aantrekkelijk te houden." Resultaat Bedrijventerreinen Aantal projecten 35 Bruto omvang in hectare 5.581 Geherstructureerd bedrijventerreinen in hectare 1.485 Geïnvesteerd kapitaal uit participatiefonds (BHB) € 45,7 miljoen
Verdienen voor groei In Someren is BOM/ BHB betrokken bij de herstructurering van bedrijventerrein Sluis XI/ Half Elfje. Een belangrijk onderdeel van de operatie was de (gedeeltelijke) sloop van het aanwezige oude Laurus-complex. "We besloten vervolgens de vrijgekomen gronden te herstructuren en tevens een klein, nieuw bedrijvengebied toe te voegen", legt wethouder Willy Hanssen uit. "Maar dat bleek moeilijk omdat de provincie stelt dat de inrichting van zo’n nieuwe gedeelte verdiend
moet worden door de herstructurering van het oude deel."En voor die koppeling is de expertise van de BOM een uitkomst. Someren en BOM/ BHB werken inmiddels aan een herstructureringsplan dat in de loop van 2013 klaar moet zijn.
Vernieuwd De Terp opent weg voor woonwijk De herstructurering van bedrijventerrein De Terp (Nuland) sleepte zich jaren voort. Terwijl er druk op stond vanwege de bouw van 275 woningen in de aangrenzende woonwijk De Pelgrimsche Hoeve. En er pas met de herstructurering kon worden begonnen als drie bedrijven met een overschrijdende milieunormering De Terp hadden verlaten. De Crisis- en herstelwet uit 2010 bood uitkomst. Ze voorziet in kortere procedures die het mogelijk maakten met de uit te plaatsen bedrijven
De concurrentie is groot; wereldwijd manifesteren zich nieuwe economische machtscentra en hotspots van vernieuwingsdrang. Brabant moet daar aansluiting bij zien te
vinden. Door te zoeken naar nieuwe combinaties van sectoren, zoals hightech en energie of gezondheidszorg en communicatie. Dergelijke cross-sectorale verbindingen bieden
ruimte aan geheel nieuwe specialismen, met uitzicht op aanzienlijk meer toegevoegde waarde en hogere inkomsten. Dankzij haar grondhouding van ‘grenzeloos
Ad van der Heijden
Kerntaak: Herstructurering Bedrijventerreinen
vertrekregelingen te treffen. Het laatste bedrijf verliet in 2012 De Terp, dat nu een transformatie ondergaat tot een 'licht' bedrijventerrein waar grootschalige bedrijvigheid wordt geweerd. BOM/BHB heeft voor de operatie 2,5 miljoen euro beschikbaar gesteld.
ondernemen’ kan de BOM haar rol op het nieuwe speelveld probleemloos aan. Ik wens alle medewerkers daarbij het succes dat ze verdienen.
Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2012 (in euro's, na resultaatbestemming) 31 dec. 2012
31 dec. 2011
ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa 2.900.300 2.885.392 Financiële vaste activa 28.357.369 20.005.449 31.257.669 22.890.841 Vlottende activa Vorderingen 7.412.751 2.520.320 Liquide middelen 34.576.636 24.852.278 41.989.387 27.372.598 Totaal 73.247.056 50.263.439 PASSIVA Eigen vermogen 30.702.524 31.623.182 Voorzieningen 155.266 87.398 Langlopende schulden 26.671.585 7.178.703 Kortlopende schulden 15.717.681 11.374.156 Totaal 73.247.056 50.263.439
Geconsolideerde resultatenrekening over 2012 (in euro's)
2012
2011
Resultaat bij vervreemding aandelenparticipaties/vrijval voorziening afgegeven garanties 1.452.063 1.021.812 Voorziening op participaties, leningen u/g en vorderingen -998.999 -676.212 453.064 -345.600 Dividendopbrengsten 14.172 11.338 Rente- en provisiebaten participaties en leningen u/g 503.384 672.233 517.556 683.571 Opbrengsten uit hoofde van participaties en leningen u/g 970.620 1.029.171 Managementvergoedingen en overige inkomsten 293.960 271.510 Inkomsten uit ontwikkelingsactiviteiten 1.345.396 1.217.031 1.639.356
1.488.541
Opbrengsten uit verhuur onroerend goed 961.064 145.017 Overige opbrengsten met betrekking tot verhuur onroerend goed 27.456 23.304 988.520
168.321
Overige renteresultaten en soortgelijke resultaten
593.245
360.038
Overige opbrengsten
3.221.121
2.016.900
Som der bedrijfsopbrengsten
4.191.741
3.046.071
Apparaatskosten 12.604.557 7.328.914 Doorberekening aan Staat der Nederlanden en provincie Noord-Brabant -5.802.525 -4.893.088
Overige bijdragen -1.750.541 - Saldo bedrijfslasten 5.051.491 2.435.826 Resultaat -859.750
610.245
Het resultaat 2012 van de BOM exclusief OLSP Holding B.V. (Pivot Park) bedraagt € 479.554 positief. De geconsolideerde balans en geconsolideerde resultatenrekening zijn ontleend aan het jaarverslag van de N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij over 2012. Het volledige jaarverslag kunt u vinden en downloaden op www.bom.nl.
