JUNI 2013 jaargang BUITENGELUK. het groeiende buitenbelevings boek

JUNI 2013

jaargang 1

BUITENGELUK

het groeiende buitenbelevings boek

BUITENGELUK

het groeiende buitenbelevings boek Door de bomen het bos niet meer kunnen zien, dit geldt tegenwoordig zeker voor het internet. Informatie vinden over planten, dieren, natuurgebieden en leuke plekjes in Nederland is bijna onmogelijk geworden, elke vereniging, stichting, provincie en dorp of stad heeft zo zijn eigen website. Het is behoorlijk versnipperd, in dit boek willen we u helpen bij het vinden van leuke buiten belevingen. Buitengeluk is een groeiend buiten-belevings boek, met als doel u te informeren over het gene wat u buiten kunt tegenkomen. Leuke plekjes om te bezoeken, leuke buiten weetjes, hoe u tuinplanten moet onderhouden en waar ze kunnen worden toegepast. Informatie over de flora en fauna in Nederland. Elke maand staat er een nieuwe buitenactiviteiten-, moestuin- en tuinkalenders in. In de loop van het jaar breidt het boek zich steeds verder uit met nieuwe hoofdstukken, planten, dieren, enz. 4 5 6 en 7 vanaf 8 vanaf 18 vanaf 24 vanaf 30 vanaf 36 vanaf 42 vanaf 48 vanaf 56 vanaf 60 vanaf 66 76 t/m 83 84 en 85 86

Tuinkalender Moestuinkalender Dutch Bird Fair Dieren Inheemse planten (wilde planten) Vaste planten Waterplanten Heesters Bomen Siergrassen en bamboe Bol- en knolgewassen Klim- en leiplanten Leuke plekjes om te bezoeken In 9 stappen tot een nieuwe tuin! Buiten - dingentjes voor kinderen Wat ruik ik? Onze gegevens



Veel buitenplezier toegewenst, Ing. Jan-Hein Moors Tuin en landschapsarchitect

Eén van de inspiratiebronnen

E. Heimans & Jac. P. Thijsse

JUNI, de mooiste bloeimaand van het jaar. Voorjaarsbloemen bloeien vertonen nog hun laatste kunstje. Zomerbloeiende planten nu volop in bloei.

Tuinkalender Juni

Weer volop aardbeien en kersen in de Betuwe.

Moestuinkalender Juni

Uitgebloeide heesters kunnen nu worden gesnoeid.(verjongingssnoei). Heesters zoals de Deutzia, Kolkwitzia, Philadelphus, Psychocarpus, Weigela mogen nu worden gesnoeid. De heester bloeit volgend jaar op de takken die dit groeiseizoen worden gevormd. Verwijder voornamenlijk oude dike takken, zo blijft de plant eeuwig jong.

Figuurzaaien met tuinkers

De Buxus kan deze maand ook weer voor het eerst gesnoeid worden. Doe dit niet op een te zonnige dag, er is dan kans op verbranding (topjes worden bruin).

Letters of dierenfiguren, figuurzagen uit hout of knippen uit karton. Eerst evn de grond goed los maken en goed nat maken. Daarna het uitgezaagde of uitgeknoptie sjabloon op de grond leggen, inzaaien met tuinkers. Regelmatig de plantjes water geven, ze mogen niet uitdrogen. Binnen een mum van tijd een groen figuurtje en smullen maar. Leuk om dit met kinderen te doen!

Ook de Taxus, Thuja, Beuk, Haagbeuk, Liguster, Hulst en de Leylandii kunnen in deze maand weer voor de eerste keer geschoren worden. In augustus voor de tweede keer. Vanaf dan zit de snoei voor dez planten er weer op en kunnen ze zo de winter in. (Hier ook weer bij voorkeur op een bewolkte dag). De rozen staan weer volop in bleoi, controleer dagelijks op ziekten en luizen. Haal ook de uitgebloeide bloemen weg, dit bevordert de ontwikkeling van nieuwe bloemen. Laat deze maand de vijver met rust, het is de geschikste maand voor biotoop ontwikkeling. Het gazon het liefst in de avonduren maaien, door het zonnige en droge weer kan bij maaien overdag de puntjes van het gras indrogen. Gras heeft nu vooral behoefte aan stikstof. De Hortensia geeft goed aan of er water moet worden gegeven. Citrus planten hebben nu behoefte aan ijzergelaat, de neiuwe vruchten blijven daardoor beter aan de plant zitten. Kuipplanten (vooral de bloeiende soorten)bemesten met vloeibare mest, ze nemen dit makkelijk en snel op. Is het gazon niet lekker groen, of veel last van mos. Dan is er een kans dat er een storende laag aanwezig is. De ondergrond moet lekker luchtig zijn tot op een diepte van ongeveer 50 cm. Wilt u graag huismusjes in de tuin? Help-de-huismus-tips Voedsel: 1. Klop uw tafelkleed het gehele jaar buiten uit. 2. Richt uw tuin vogelvriendelijk in, zodat er het hele jaar insecten en zaden te vinden zijn. 3. Voer het gehele jaar speciaal vogelvoer, ’s winters aangevuld met vetbollen en pindanetjes. 4. Plaats een drinkschaal, zodat mussen kunnen drinken en baden. 5. Boeren kunnen hoekjes met graan laten staan. Nestgelegenheid 1. Zorg dat mussen (weer) onder uw dakpannen kunnen. 2. Plaats enkele speciale mussenpannen op uw dak. 3. Hang mussen- of spreeuwenpotten tegen uw woning. 4. Timmer twee of drie huismussennestkasten. 5. Zorg voor dekking van struiken of een haag, waar de vogels zich veilig weten.

Tuinkers is een makkelijk plantje, het groeit zelfs op een laagje watten.

Plaats een vogelbadje in de moestuin. Maak uw moestuin vogelvriendelijk, ze ruimen gratis de slakken op. De zanglijster lust wel pap van huisslakken en de merel pakt de naaktslakken aan. De kool- en de pimpelmees hebben rupsen en luizen op hun menu staan.

Zevenblad in de tuin of moestuin. Het jonge verse blad van het zevenblad kan op dezelfde manier bereid worden als spinazie.

Frambozen De takken goed aanbinden, dit geeft meer vruchten. Maximaal vijf tot acht takken per plant aanhouden.,

Geen ruimte voor een moestuin maar wel aardappelen zelf kweken! Aardappelen kweken op je terras of balkonnetje NIJMEGEN - Een gebruiker van de voedselbank uit Nijmegen heeft een idee voor mensen die honger lijden. Een zogenoemde aardappelflat. Dat is een soort kooi van gaas met daarin stro waartussen op twee verdiepingen pootaardappelen zitten. Dat levert volgens de bedenker jaarlijks voor twee maanden aardappelen op.

Honger De bedenker Rob Careman zegt dat er bij sommige gebruikers van de voedselbank echt honger is: “Ik kom bij de voedselbank gewoon mensen tegen die honger hebben. Het eten dat we krijgen wordt steeds minder, we krijgen meer zakken chips, koekjes en snoep. Als je daarvan als gezin moet eten, is dat niet voedzaam genoeg.”

Eten op de plank Van zijn laatste geld kocht Rob Careman een tijd geleden 2100 pootaardappelen. Het motto van Careman is: geld is maar een nummer op de bank en aardappelen zijn eten op de plank. Die pootaardappelen kunnen mensen zelf in de tuin kweken of, als ze op een flat wonen, kweken in de ‘aardappelflat’. Die kan besteld worden via www.piepertjevoorelkaar.nl Ook voor mensen die geen gebruik maken van de voedselbank, is de aardappelflat volgens Careman interessant. “Ze hoeven niet meer te slepen met zakken aardappelen en het is veel goedkoper.” Door de winst die hij per aardappelflat maakt, kan hij er één gratis weggeven aan mensen die dat niet kunnen betalen. (bron: omroep Gelderland).

Er komt nu ruimte vrij. Peulerwten, spinazie, slasoorten, vroege aardappelen, lenteuitjes en jonge worteltjes worden in de loop van de maand juni geoogst en zo ontstaat er weer ruimte voor een volgend gewas. Voor echte najaarsgroenten is het nog wat te vroeg. U kunt nu nog een aantal hoofdgewassen opzetten. Water geven en nogeens water geven, In juni kan het behoorlijk droog worden, Let goed op, dat er niets gaat verdrogen.

Meeldauw Valse meeldauw kan in de drogere perioden gevaarlijk zijn voor courgettes, komkommers, erwten, pompoenen en koolrapen. Vochtig blijvende grond kan de schade beperken, geef daarom zorgvuldig water.

Bemesten Op dit moment in zeer beperkte maten bemesten. Overbemesting is niet goed voor de planten, maar zeker ook voor het milieu.

De Dutch Bird Fair, het grootste natuurevenement van Nederland! Het gaat in 2013 weer gebeuren, op 24 en 25 augustus wordt de 2e editie van de Dutch Bird Fair georganiseerd. Natuurlijk weer in de Oostvaardersplassen bij Lelystad! Staatsbosbeheer, CameraNU.nl, Vogelbescherming Nederland, Sovon Vogelonderzoek Nederland, Fogol, de bekende kijker- en telescoopfabrikanten Zeiss en Swarovski, Vogel- en Natuurwacht Zuid-Flevoland en Citymarketing Lelystad slaan de handen weer ineen om er ook in 2013 een prachtige belevenis van te maken voor iedereen die van vogels, natuur en fotografie houdt én een fantastisch dagje uit met het gezin wil beleven. En is er veel te doen? Er is zelfs héél veel te doen!

In 2012 werden de vogelatlas van Sovon en de ontwikkeling van een steenuilveilige drinkbak voor de veeteelt gesteund door de Dutch Bird Fair, en ook in 2013 wordt weer een goed doel ondersteund. Staatsbosbeheer gaat de jongen van het zeearendpaar welke in de Oostaardersplassen broedt, en die in 2014 geboren gaan worden, uitrusten met een speciaal zendertje. Zo kunnen de bewegingen van deze jongen door de jaren heen worden gevolgd. En dit jaar gaat de ondersteuning van het goede doel via een héle leuke manier…, een veiling! Ga naar http://www.dutchbirdfair.nl/veiling. voor meer informatie.

Dutch Bird Fair Wat is de Dutch Bird Fair? Het grootste natuurevenement van Nederland, met meer dan 100 stands waar bedrijven, instanties, verenigingen, natuurbeschermers en goede doelen zichzelf presenteren. Er zijn 3 tenten waar de hele dag door presentaties, lezingen en workshops worden verzorgd, en er zijn tientallen wandelexcursies de Oostvaardersplassen in. Kortom..., natuurbeleving in de meest brede zin van het woord!

Kids Tijdens de Dutch Bird Fair van 2012 was het kinderprogramma een groot succes, en ook dit jaar is er voor kinderen enórm veel te beleven. En helemaal leuk..., kinderen tot en met 12 jaar mogen geheel gratis het festivalterrein op!

Voor meer informatie: www.dutchbirdfair.nl

De levendbarende hagedis (Zootoca vivipara)

Het konikpaard

De dagpauwoog (Aglais io)

De blauwe pauw (Pavo cristatus)

Schotse hooglander De Baars (Perca fluviatilis)

De rugstreeppad (Bufo calamita)

Charolais-rund

De ooievaar (Ciconia ciconia)

Bijen

HOOFDSTUK

DIEREN De gewone pad of bruine pad (Bufo bufo)

Slak

De Turkse tortel (Streptopelia decaocto) De Kruisspin (Araneus diadematus) Galloway Rund

kippen De knobbelzwaan (Cygnus olor)

De kleine vos (Aglais urticae)

Het Gewone varken (Sus scrofa domesticus)

De citroenvlinder (Gonepteryx rhamni) De gewone wesp (Vespula vulgaris)

Afdrukken van de haas (Lepus europaeus)

Gewone zeehond (Phoca vitulina)

Fazant

Naam Fazant Latijnse naam Phasianus colchicus Familie Fazanten (Phasianidae) Status Jaarvogel Waar Bos, akkers, duinen en uiterwaardens Voedsel Insecten, wormen, soms ook muizen en hagedissen Nest Tussen de struiken Broedperiode Maart tot in juni Aantal legsels Een legsel Aantal eieren Tien tot veertien eieren per legsel Broedparen 50.000 tot 60.000 in Nederland (meeting 1998-2000) website www.vogelbescherming.nl en www.vogelvisie.nl

Kuifeend

Met hun zwart witte verenpak en nonchalante kuifje zijn de mannetjes van de kuifeend onmiskenbaar. In tegenstelling tot de wilde eend duiken kuifeenden naar hun voedsel, net als veel andere familieleden van de kuifeend. Het gele oog valt op wanneer u de gelegenheid hebt om een kuifeend van dichtbij te bekijken. Dat laten deze eenden niet graag toe, ze zijn van nature vrij schuw. Het zijn vooral de diepere wateren waarop kuifeenden ronddobberen. Toch moet er nog wel enig licht doordringen tot op de bodem. Kuifeenden eten graag waterdieren welke tussen de waterplanten leven. Ook de planten zelf worden wel gegeten. Aantal broedparen: 14.000-18.000 (in 1998-2000)

Meerkoet

Naam Meerkoet Latijnse naam Fulica atra Familie Rallen (Rallidae) Status Jaarvogel Waar Watergebieden, park en tuin Voedsel Insecten, slakken, visjes, waterplanten, zaden en gras Nest Blad van riet, lisdodde, egelskop worden gebruikt Broedperiode April tot september Aantal legsels Twee tot drie legsels Aantal eieren Vijf tot tien eieren per legsel Broedparen 130.000 tot 180.000 in Nederland (1998-2000) website www.vogelbescherming.nl en www.vogelvisie.nl

Pimpelmees

Naam Pimpelmees Latijnse naam Cyanistes caeruleus Familie Mezen (Aegithalidae) Status Jaarvogel Waar Bos, park en tuin, In de buurt van bossen Voedsel Insecten, spinnen, bladluizen, nectar, zaden en pinda's Nest Holten van bomen en nestkastjes Broedperiode Eind maart tot in juli Aantal legsels Twee tot drie legsels Aantal eieren Acht tot veertien eieren per legsel Broedparen 275.000 tot 325.000 in Nederland (meeting 1998-2000) website www.vogelbescherming.nl en www.vogelvisie.nl

Sint Jacobsvlinder

Bont Zandoogje

sint-jacobsvlinder (Tyria jacobaeae)

bont zandoogje (Pararge aegeria)

Familie spinneruilen (EREBIDAE)

Familie aurelia’s (NYMPHALIDAE)

Kenmerken Voorvleugellengte: 17-23 mm. Een opvallende verschijning door de zwarte voorvleugel met twee rode stippen langs de achterrand en zowel langs de voor- als langs de binnenrand een rode streep. De achtervleugel is rood met zwarte randen.

Kenmerken Voorvleugellengte: 19-22 mm. De bovenkant van de voorvleugel is donkerbruin met een geeloranje vlekkenpatroon en een witgekernde zwarte oogvlek. Op de bovenkant van de achtervleugel bevinden zich drie of vier witgekernde zwarte oogvlekken.

Gelijkende soorten Door de rood met zwarte tekening en door de op elkaar lijkende Nederlandse namen, wordt deze soort door beginnende vlinderaars wel verward met de sint-jansvlinder (Zygaena filipendulae); deze soort is eveneens overdag actief en vrij algemeen, maar heeft een ander vleugelpatroon.

Voorkomen Een algemene standvlinder die zich in de twintigste eeuw sterk uitgebreid heeft. Het bont zandoogje komt tegenwoordig verspreid over het hele land voor, maar wordt slechts weinig waargenomen in Drenthe, delen van de Achterhoek, de Betuwe, het westen van Friesland en de provincies Noord- en Zuid-Holland.

Voorkomen Een gewone soort die verspreid over het hele land voorkomt. Ziet u deze vlinder, geeft het door via: www.telmee.nl Wilt u meer informatie over de sint jacobsvlinder, kijk dan op www.vlindernet.nl

Habitat Vooral duinen en heiden; ook andere open plaatsen zoals bosranden, moerasachtige gebieden en tuinen.

Steun De Vlinderstichting, word donateur en meld u zich aan via www.vlinderstichting.nl

Waardplanten Jakobskruiskruid en andere soorten kruiskruid.

Wilt u meer vlinders in uw tuin, kijk dan in onze webshop onder het kopje aan de rechterkant VLINDERS. Hier kunt u planten vinden die zeer aantrekkelijk zijn, zowel voor u als voor vlinders.

Vliegtijd en gedrag Begin april-half augustus in één generatie. De periode waarin de vlinders uitkomen is vrij lang, zodat vlinders en rupsen tegelijkertijd kunnen voorkomen. De vlinders vliegen overdag en zijn gemakkelijk te verstoren. Ze komen ´s nachts op licht. Levenscyclus Rups: juli-september. De opvallende oranjegeel met zwarte (zebra)rupsen zitten overdag open en bloot op de waardplant. Ze eten vooral de bladeren en de bloemen; als er erg veel rupsen bij elkaar zitten, laten ze slechts een kale stengel over. De soort overwintert als pop in een losse cocon in de grond. (bron: www.vlindernet.nl)

Ziet u deze vlinder, geeft het door via: www.telmee.nl Wilt u meer informatie over het bonte zandoogje, kijk dan op www.vlindernet.nl

Habitat Vooral bosranden en open bossen; ook tuinen en parken in een bosrijke omgeving.

Steun De Vlinderstichting, word donateur en meld u zich aan via www.vlinderstichting.nl

Waardplanten Diverse grassen waaronder kweek, kropaar, witbol, boskortsteel en reuzenzwenkgras.

Wilt u meer vlinders in uw tuin, kijk dan in onze webshop onder het kopje aan de rechterkant VLINDERS. Hier kunt u planten vinden die zeer aantrekkelijk zijn, zowel voor u als voor vlinders.

Vliegtijd en gedrag Eind maart-eind oktober in drie overlappende generaties. De mannetjes gedragen zich opvallend territoriaal. De vlinders voeden zich met honingdauw, sap van vruchten en bloedende bomen en met nectar van onder andere braam. Levenscyclus Rups: half mei-half september. De groeisnelheid van de rupsen verschilt onderling aanzienlijk; sommige rupsen groeien wel drie keer zo snel als andere. De soort overwintert gewoonlijk als pop, maar een gedeelte van de rupsen die na half augstus uit het ei komen, gaat als rups de winter in. (bron: www.vlindernet.nl)

BUFO BUFO

Pelophylax ridibundus

Terras gesponsord door M De gewone pad komt het meest voor in Nederland. Toch zie je hem niet echt veel omdat padden zich overdag schuil houden onder stenen, houtstronken of struiken. Pas tegen de schemer worden ze actief. Zoals bijna alle padden kruipt de gewone pad en maakt hij kleine hupjes.

Er zijn 3 verschillende soorten groene kikkers: de poelkikker of kleine groene kikker (Pelophylax lessonae), de meerkikker of grote groene kikker (Pelophylax ridibundus) en duizenden jaren geleden is er door een kruising tussen deze twee soorten een derde soort ontstaan: de bastaardkikker of middelste groene kikker (Pelophylax kl. esculentus).

Een volwassen pad wordt tot ongeveer 11 cm groot, het mannetje is vaak bijna de helft kleiner dan het vrouwtje. De kleur op de rug is grijsbruin, geelbruin of roodbruin en de buik is wittig, met een gemarmerde tekening. Hij heeft een droge, wrattige huid. De kleur van het oog is oranje. De pupil is spleetvormig en horizontaal. Achter ieder oog zit een gifklier, waardoor padden niet geliefd zijn als prooidier.

De drie soorten zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Ze hebben alledrie zwarte vlekken en op de rug een lichtgroene streep. De poelkikker is tijdens de paartijd wat geler. Er is wel een duidelijk verschil in het geluid dat de mannetjes tijdens de paartijd maken. Een ander herkenningspunt is de hielgewrichtsknobbel (de knobbel naast de kortste teen op de achtervoet) Bij de meerkikker, klein en zacht. Bij de poelkikker, groot en bij de bastaarkikker, middelgroot.

De gewone pad leeft hoofdzakelijk van insecten, spinnen, slakken en regenwormen.

De voortplanting is van april tot juli. Groene kikkers kunnen met het roepen om een vrouwtje behoorlijk kabaal maken, de bekende kikkerconcerten. Er zijn liefhebbers die daar het raam voor openzetten, anderen doen geen oog meer dicht. Ze maken het geluid met behulp van 2 uitwendige kwaakblazen zoals op de foto’s hieronder is te zien.

Padden zijn na 3 à 4 jaar geslachtsrijp. In het voorjaar gaan ze massaal op zoek naar water voor de voortplanting. Op weg naar het water dragen veel vrouwtjes een mannetje op hun rug mee. Ze leggen eieren in lange snoeren die worden vastgemaakt aan waterplanten. De metamorfose gaat hetzelfde als bij kikkers. Uit de eitjes komen zwartgekleurde paddenlarven met een stompe staart. Leuke sites: padden.nu - www.ravon.nl - www.kikkersite.nl

De meerkikker heeft donkergrijze kwaakblazen, bij de poelkikker zijn ze wit en bij de bastaardkikker lichtgrijs. De kikkervisjes van groene kikkers kunnen behoorlijk groot worden, gemiddeld hebben ze een lengte van 4 tot 8 cm, soms groeien ze uit tot wel 18 cm. Een aantal kikkervisjes begint pas in augustus-september met de metamorfose en sommigen overwinteren als kikkervisje. Die gaan dan het volgend voorjaar gewoon verder met de metamorfose.

Gewone rolklaver

Bosanemoon

Grote kaardebol

Egelantier

Koningsvaren

Echte valeriaan Wilde Peen

Wilde Marjolein

Akkermelkdistel

Aardaker

Maretak

HOOFDSTUK

INHEEMSE PLANTEN

(wilde planten) Gewone Klaproos

Gewone margriet

Paardenbloem

Cichorei Pinksterbloem

Echte koekoeksbloem Boerenwormkruid

Akkerwinde

Grote Kattenstaart

Koninginnekruid Gewone ereprijs

Gewone Berenklauw

Akkerhoningklaver

Inheemse planten

Alfabetische volgorde

Inheemse planten ruiken, voelen en zien:

INHEEMSE PLANTEN G Gewone Smeerwortel

Groningen: www.heemtuingroningen.nl www.hortusharen.nl Heemtuin Pagedal, Onstwedderweg Stadskanaal Heemtuin Tolbert, Zandhoogte 6, 9356 VE Tolbert Friesland:

Heempark Heeg, Simmerkrite 15 Heeg Heemtuin Oudemirdum, De Brink 4, 8567 JD Oudemirdum

Drente:

Heemtuin Assen, Beilerstraat 38, 9401 PM Assen De Looackerhof, Looackers 29, 7824 NJ Emmen

Overijssel:

Hengelo-IVN heemtuin, Landmansweg 141 Hengelo Heemtuin Kampen, Flevoweg/Wederiklaan 8265, DJ Kampen Heemtuin De Goaren, Rossinistraat, 7442 GZ Nijverdal

Flevoland:

Heemtuin Lelystad, Stadspark 11, 8224 ET Lelystad

Gelderland:

IVN-Heemtuin Matenpark, achter de Ferguutgaarde, 7329 BH Apeldoorn Heemtuin Presikhaaf, Ruitenberglaan 4, 6826 CC Arnhem Natuurtuin bij Natuurcentrum Veluwe, Groot Ginkelseweg 2a, 6718 SL Ede Natuurtuin Harderwijk, Rietmeen 1, 3844 HM Harderwijk Hortus Arcadie, d’Almarasweg 22d, 6525 DW Nijmegen

Utrecht:

Heemtuin Wijk bij Duurstede, Hoge Hoffweg, 3961 DH Wijk bij Duurstede Natuurtuin Soest, Molenstraat 157, 3764 TE Soest Natuurpark Bloeyendael, Archimedeslaan 2, 3584 BA Utrecht

Noord-Holland: Dr. Jac. P. Thijssepark, Prins Bernhardlaan 8, 1182 BE Amstelveen Natuurpark Klarenbeek, Abcouderstraatweg 77, 1105 AA Amsterdam Heemtuin ‘De Dwarsgouw, Trimpad 4, 1443 WB Purmerend Zuid-Holland:

Heempark H.J. Bos, Loosduinse Hoofdstraat 1184, 2552 AV Den Haag Heemtuin Krimpen, Heemlaan, 2923 GR Krimpen a/d IJssel IVN-Heemtuin Nieuwkoop, Kennedylaan 33, 2421 EM Nieuwkoop Heemtuin in het Kralingse Bos, Kralingse Bos, Rotterdam Natuurtuin in het Westerpark, Westerpark, Zoetermeer

Zeeland: Heemtuin De Hollandse Hoeve, Kattendijksedijk 23, 4463 AL Goes Heemtuin Hortus Zelandiae, Duinvlietweg 6, 4356 ND Oostkapelle Noord-Brabant: Heemtuin Rucphen, Baanvelden 12, 4715 RH Rucphen Vlindertuin, Ariespad 5, 5503 EZ Veldhoven Natuurpark ‘De Liniehof ’, Kievitstraat 3, Made Limburg:

Heemtuin ‘In de Struyken’, Nicolaas Maasstraat 2, 45 EJ Brunssum Natuurtuinen Jekerdal, Drabbelstraat 7, 6212 XL Maastricht Heemtuin ‘De Boschhook’, Steinerbos, Stein

Gewone smeerwortel, Symphýtum officinále is een overblijvende soort uit de Ruwbladigenfamilie. De soort komt algemeen voor in België en Nederland en is te vinden in bermen, op dijken, in ruigten en bij slootkanten. Ze houdt van een behoorlijk voedselrijke, vochthoudende tot natte plaats in de volle zon tot in de schaduw van bijvoorbeeld struweel en bosranden. Dit geldt voor geheel Europa met uitzondering van het hooggebergte. De plant is in Noord-Amerika ingevoerd en verwilderd. Je vindt haar niet op zeer voedselarme, droge en hoger gelegen zandgronden, maar ook niet op de Waddeneilanden. Ook in de Belgische Ardennen tref je Gewone smeerwortel nauwelijks aan. De planten worden 30-100 cm hoog, zijn fors en voelen borstelig ruw aan door de haren. Dat geldt niet alleen voor de holle en vertakte stengels, maar ook voor de langwerpige tot eirond-lancetvormige bladeren. De wortelstandige rozetbladeren kunnen tot wel een halve meter groot zijn. De aan de stengel geplaatste, zittende bladeren lopen met zogenaamde lijsten door langs de stengel. De bladeren hebben aan de onderzijde uitspringende nerven. De penwortel is van buiten zwart, van binnen wit. Uit het gedeelte “officinale” in de soortsnaam, blijkt dat de Gewone smeerwortel in vroeger tijden in de apotheek gebruikt werd. Gewone smeerwortel begint eind april te bloeien en de bloei gaat door tot in augustus. De bloemen zijn klokvormig, 2-4 cm groot en hangen naar beneden. Op de vergroeide kroonbladeren staan de vijf meeldraden ingeplant en de bloemingang wordt met zogenaamde keelschubben afgedekt, waardoor bezoekende insecten, bij voorkeur langtongige hommels gedwongen worden om op de juiste manier de bloem binnen te gaan, waarbij ze onderin de bloem nectar vinden en dan het stuifmeel of pollen meenemen. Als de bloemen op de juiste manier bestoven zijn, kan de bevruchting plaatsvinden. Uit het vierhokkig vuchtbeginsel, waartussen in het midden de stijl is geplaatst, ontstaan vier zwarte zaden. De kelkbladen zijn spits en de grootte is 1/3 van de buisvormige, vergroeide kroonbladen. De bloemen staan in zogenaamde schichten en de kleur van de kronen varieert van paarsrood tot wit. Insecten met een te korte tong, weten de nectar te vinden door in de kroonbuis een gat te boren en dan de nectar te stelen, zonder dat de bloemen bevrucht worden. We noemen dit verschijnsel “inbraak”. De geboorde gaten hebben vaak een smalle bruine rand.

INHEEMSE PLANTEN S

INHEEMSE PLANTEN S Smalle weegbree

Smalle weegbree, Plantago lanceolata, hoort tot de Weegbreefamilie. Het is een overblijvende plantensoort. De grootte van de plant kan sterk verschillen, maar ze kan tot maximaal 50 cm hoog worden. De behaarde bladeren staan allemaal in een bladrozet. Ze zijn lancetvormig en in voedselrijke omstandigheden staan ze opgericht. Onder schrale omstandigheden zijn ze kleiner, iets ronder van vorm en liggen ze plat tegen de grond. De min of meer parallel lopende vaatbundels vallen sterk op en je ziet ze doorlopen in de versmalde steel. De aar staat op een gegroefde steel en is wat groen-bruinig van kleur. De aar kan tot 4 a 5 cm lang worden, maar is bij planten in voedselarme omstandigheden korter en boller van vorm. De soort begint in West-Europa in de voorzomer te bloeien en er zijn tot in de herfst bloeiende exemplaren te vinden. De kleine bloemetjes hebben een doorzichtig bloemdek met een bruine streep, dat nauwelijks opvalt. De schutbladen van de bloemetjes zijn droogvliezig en toegespitst. Beter en meer vallen de witte helmknoppen op, die op de helmdraden relatief ver buiten de aar staan. Ze steken duidelijk af tegen de donkere aar. De bloempjes hebben doorschijnende kroonslipjes met een bruine streep. Uit het bovenstandig vruchtbeginsel ontstaat een doosvrucht met daarin twee of drie nootjes. Smalle weegbree kan redelijk goed tegen betreden en je vindt haar dan ook op paden en in bermen van wegen; dat komt doordat het groeipunt dicht tegen het bodemoppervlak ligt; ook zijn de bladeren erg taai door de stevige vaatbundels. Ze is verder aan te treffen op open grazige, vochtige en zeer voedselrijke bodems. Blad van de Smalle weegbree wordt gebruikt tegen huidaandoeningen en bij voorbeeld jeuk die door het aanraken met Grote brandnetels ontstaat.

Scherpe boterbloem

De Scherpe boterbloem, Ranúnculus ácris, is een meerjarige plantensoort uit de Ranonkelfamilie of Ranunculaceae en komt in België en Nederland zeer algemeen voor in graslanden, hooilanden en langs de weg in bermen. De plant is dofgroen van kleur en behaard en ze kan tot maximaal 1 m hoog worden. Er zijn uitlopers die bewortelen. De onderste bladeren hebben een lange bladsteel en zijn handvormig en diep ingesneden. Ze zijn vijf- tot zevendelig of vijf- tot zevenspletig gedeeld. De bovenste bladeren zijn zittend en geheel in lintvormige slippen gedeeld. De plant bloeit van april tot in de herfst. De bloem is glanzend goudgeel, in doorsnede 1,5-2,5 cm en heeft vijf kroonbladen. Er liggen behaarde kelkblaadjes tegen de kroon aan en er zijn veel meeldraden. De behaarde bloemsteel is rolrond en niet gegroefd. Scherpe boterbloem wordt door insecten bestoven. Omdat de vruchtbeginsels ontvankelijk zijn voordat de meeldraden rijpen is er steeds kruisbestuiving. Na bevruchting ontwikkelen de vruchtbeginsels zich tot dopvruchten met een kort, krom snaveltje. Tenslotte kan nog vermeld worden dat Scherpe boterbloem ook in duinvalleien, in leemgroeven, op kapvlakten en langs bospaden te vinden is. Als je de soort vindt op droge zandbodems zoals we op de Veluwe aantreffen, dan betekent dat dat er ter plekke leem in de zandbodem gemengd zit.

Hemerocallis Chloe’ s Child

Helleborus argutifolius

Heuchera Peach Flambe

Geranium magnificum Rosemoor

Euphorbia griffithii Dixter

Geranium versicolor Hosta Blue Dimples

Iris germanica Night Owl

Echinops ritro Veitchs Blue

Helenium Waldraut

Aster amellus Veilchenkonigin

HOOFDSTUK

VASTE PLANTEN Dicentra spectabilis

Eupatorium rugosum Chocolate

Cynara scolymus

Astrantia major Roma Coreopsis verticillata Moonbeam

Lavandula angustifolia Campanula portenschlagiana

Anemone hybrida Konigin Charlotte

Dictamus albus

Chelone obliqua Rosea Astilbe chinensis Pumila

Brunnera macrophylla Jack Frost

Centaurea montana

VASTE PLANTEN C

Vaste planten

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling

Campanula portenschlagiana

Alfabetische volgorde assortiment: A Vaste planten B Kruiden C Varens

Vaste planten ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen) De Tuinen van Appeltern,

Wilt u vaste planten aanschaffen? Kijk dan dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner vaste planten. (Hier vindt u duizenden soorten vaste planten).

Nederlandse naam Klokjesbloem Bloemkleur lilablauw Bladkleur groen Hoogte 5 tot 10 cm Bloeitijd juni, juli en augustus Geur niet geurend Standplaats Zonnig Groenblijvend nee Grondsoort voedselrijk en kalkhoudend Vochthuishouding droog aantal per m2 7 tot 9 stuks Gebruik border Familienaam Klokjesfamilie

Onderhoud van de

Campanula portenschlagiana

bestaat uit:

Bladverliezende (planten die bovengronds in zijn geheel afsterven) vaste planten, dus planten die in het voorjaar uitlopen, groeien, bloeien en daarna afsterven en in de winter ondergronds doorbrengen, moeten in het voorjaar (maart tot begin april) tot aan de grond worden teruggesnoeid. Niet in het najaar snoeien, want de takken en het afgestorven blad, dienen als bescherming voor de vorst periode. (er zijn een aantal uitzonderingen, voor een aantal soorten is het goed om net na de mooiste bloeiperiode de schaar erin te zetten, dit om een tweede bloei te bevorderen). Tijdens de bloeitijd kunnen uitgebloeide bloemen worden verwijdert. Na vier tot vijf jaar na het inplanten is het verstandig om de planten te verjongen. Verjongen is de planten rooien en daarna te delen (scheuren). De oudere delen van de plant verwijderen (ook de wortels inkorten) en de jongere delen weer opnieuw inplanten (voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers verjongen in het najaar en herfstbloeiers verjongen in het voorjaar). Direct na de bloei afknippen bevorderd een tweede bloei.

VASTE PLANTEN C

Campanula lactiflora Prichards Variety

Nederlandse naam Klokjesbloem Bloemkleur violetblauw Bladkleur frisgroen Hoogte 60 tot 70 cm Bloeitijd juni tot in september Geur niet geurend Standplaats Zonnig tot lichte schaduw Groenblijvend nee Grondsoort voedselrijk en kalkhoudend Vochthuishouding niet te droog en niet te nat aantal per m2 7 stuks Gebruik border Familienaam Klokjesfafmilie

Onderhoud van de bestaat uit:

Campanula lactiflora Prichards Variety

Bladverliezende (planten die bovengronds in zijn geheel afsterven) vaste planten, dus planten die in het voorjaar uitlopen, groeien, bloeien en daarna afsterven en in de winter ondergronds doorbrengen, moeten in het voorjaar (maart tot begin april) tot aan de grond worden teruggesnoeid. Niet in het najaar snoeien, want de takjes en het afgestorven blad, dienen als bescherming voor de vorst periode. (er zijn een aantal uitzonderingen, voor een aantal soorten is het goed om net na de mooiste bloeiperiode de schaar erin te zetten, dit om een tweede bloei te bevorderen). Tijdens de bloeitijd kunnen uitgebloeide bloemen worden verwijdert. Na vier tot vijf jaar na het inplanten is het verstandig om de planten te verjongen. Verjongen is de planten rooien en daarna te delen (scheuren). De oudere delen van de plant verwijderen (ook de wortels inkorten) en de jongere delen weer opnieuw inplanten (voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers verjongen in het najaar en herfstbloeiers verjongen in het voorjaar). Direct na de bloei afknippen bevorderd een tweede bloei.

VASTE PLANTEN C

Campanula lactiflora Loddon Anna

Nederlandse naam Klokjesbloem Bloemkleur lilapaars Bladkleur fris groen Hoogte 60 tot 70 cm Bloeitijd augustus tot in september Geur niet geurend Standplaats halfschaduw tot schaduw Groenblijvend nee Grondsoort voedselrijk en kalkhoudend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 7 stuks Gebruik border, prima bodembedekker Familienaam Klokjesbloem

Onderhoud van de

Campanula lactiflora Loddon Anna

bestaat uit:

Bladverliezende (planten die bovengronds in zijn geheel afsterven) vaste planten, dus planten die in het voorjaar uitlopen, groeien, bloeien en daarna afsterven en in de winter ondergronds doorbrengen, moeten in het voorjaar (maart tot begin april) tot aan de grond worden teruggesnoeid. Niet in het najaar snoeien, want de takken en het afgestorven blad, dienen als bescherming voor de vorst periode. (er zijn een aantal uitzonderingen, voor een aantal soorten is het goed om net na de mooiste bloeiperiode de schaar erin te zetten, dit om een tweede bloei te bevorderen). Tijdens de bloeitijd kunnen uitgebloeide bloemen worden verwijdert. Na vier tot vijf jaar na het inplanten is het verstandig om de planten te verjongen. Verjongen is de planten rooien en daarna te delen (scheuren). De oudere delen van de plant verwijderen (ook de wortels inkorten) en de jongere delen weer opnieuw inplanten (voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers verjongen in het najaar en herfstbloeiers verjongen in het voorjaar). Direct na de bloei afknippen bevorderd een tweede bloei.

Mentha aquatica

Filipendula ulmaria

Myosotis palustris

Caltha palustris subsp. palustris

Hydrocharis morsus-ranae

Butomus umbellatus Potamogeton lucens

Menyanthes trifoliata

Dactylorhiza majalis subsp. praetermissa

Hippuris vulgaris

HOOFDSTUK

Stratiotes aloides

WATERPLANTEN Petasites hybridus

Typha angustifolia

Ranunculus peltatus

Nuphar lutea Pontederia cordata

Phragmites australis Typha latifolia

Nymphoides peltata

Sparganium erectum

Lysichiton americanus Houttuynia cordata Chameleon

Nymphaea Gladstoniana

Preslia cervina

Waterplanten

Inleiding Oeverplanten Moerasplanten Zuurstofplanten Drijfplanten Waterlelies Alfabetische volgorde assortiment

Mentha aquatica Nederlandse naam Watermunt Bloemkleur lilaroze Bladkleur groenrood en licht behaard Hoogte 20 tot 30 cm Bloeitijd juli, augustus en september Geur sterk muntgeurend Standplaats zonnig tot half schaduw Groenblijvend nee Grondsoort vochtige tot natte grond Vochthuishouding vochtig aantal per m2 5 tot 7 stuks Gebruik vijver en verwildering Familienaam Lamiaceae(Lipbloemenfamilie) Onderhoud

Vijvertuin Ada Hofman Westeindigerdijk 3 7778 HG Loozen Tuinen van Appeltern Natuurlijk in waterrijke gebieden, Nederland is rijk aan inheemse waterplanten.

Wilt u waterplanten aanschaffen? Kijk dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner waterplanten. (Hier vindt u honderden soorten waterplanten).

Waterplanten (moeras- en oeverplant)

Waterplanten ruiken, voelen en zien:

Opschonen in het voorjaar

Typha latifolia

Typha angustifolia Nederlandse naam Grote lisdodde Bloemkleur donker bruin wit gevlekt Bladkleur grijsig tot blauwgroen Hoogte 140 - 200 cm Bloeitijd juni en juli Geur niet Standplaats zonnig Groenblijvend nee Grondsoort vochtige tot natte grond Vochthuishouding natte omgeving aantal per m2 1 tot 3 stuks, sterk woekerend Gebruik vijverrand en verwildering

Nederlandse naam Kleine lisdodde Bloemkleur lichtbruin wit gevlekt Bladkleur dofgroen met grijsblauwe zweem Hoogte 140 - 200 cm Bloeitijd juni en juli Geur niet Standplaats zonnig Groenblijvend nee Grondsoort vochtige tot natte grond Vochthuishouding natte omgeving aantal per m2 1 tot 3 stuks, sterk woekerend Gebruik vijverrand en verwildering

Familienaam

Typhaceae (Lisdoddefamilie)

Familienaam

Onderhoud

Opschonen in het voorjaar

Typhaceae (Lisdoddefamilie)

Waterplanten(moeras- en oeverplant)

Waterplanten(moeras- en oeverplant)

Hydrangea arborescens Annabelle

Physocarpus opulifolius Dart’s Gold

Euonymus europaeus

Aronia arbutifolia

Trochodendron aralioides

Hibiscus syriacus Purple Ruffles

Weigelia florida Monet

Choisya Goldfinger

Corylus avellana Contorta

Berberis thunbergii Atropurpurea

HOOFDSTUK

Sambucus nigra Aurea

HEESTERS Viburnum plicatum Newport

Buxus sempervirens

Lagerstroemia indica Cordon Blue Hypericum Magical White Amelanchier lamarckii

Cornus alba Hydrangea macrophylla St. Claire

Buddleja davidii Border Beauty

Deutzia elegantissima Rosalind

Chaenomeles superba Jet Trail Forsythia intermedia Spectabilis

Magnolia liliiflora Nigra

Ulex europaeus

Heesters D

Heesters

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A Bloeiende heesters. B Groenblijvende heesters. C Hortensia’s. D Japanse esdoorns. E Rhododendrons. F Verdere heesters

Heesters ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

Wilt u heesters aanschaffen? Kijk dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner heesters. (Hier vindt u honderden soorten heesters).

Nederlandse naam Hertshooi Bloemkleur geel Bladkleur groen, jong blad loopt roodachtig uit Hoogte 70 tot 100 cm Bloeitijd juni tot in oktober Geur zwak zoet geurend Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend halfwintergroen Grondsoort van zand tot klei, goed vochtdoorlatend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 3 tot 5 stuks Gebruik vakbeplanting, bodembedekker Familienaam

Onderhoud Om de drie jaar tot aan de grond afknippen.

Clusiaceae (Hertshooien)

Hypericum Hidcote

Bloeiende heesters P

Nederlandse naam Heesterganzerik Bloemkleur zwavelgeel tot goudgeel Bladkleur groen en lichtbehaard Hoogte 70 tot 120 cm Bloeitijd juni tot in oktober Geur zoetig Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort van zand tot klei, goed vochtdoorlatend Vochthuishouding vochthoudend aantal per m2 3 tot 5 stuks Gebruik vakbeplanting, bodembedekker, haag Familienaam

Onderhoud Als haag vanaf juni knippen. Bij vakbeplanting om de drie jaar tot aan de grond terug knippen.

Rosaceae

Hortensia / Heesters S

Nederlandse naam Geelbladige vlier Bloemkleur wit Bladkleur groengeel Hoogte vier tot zes meter Bloeitijd mei tot in juni Geur zoetig-weëige geur Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort van zand tot klei, goed vochtdoorlatend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 1 Gebruik solitair Familienaam

Potentilla fruticosa Klondike

Onderhoud Zeer goed bestand tegen luchtverontreiniging en stadsklimaat; goed windbestendig; verdraagt strooizout, verdraagt sterke snoei; gevoelig voor langdurige droogte. Verjongingssnoei toepassen, elk jaar een aantal oude takken in zijn geheel wegknippen.

Adoxaceae

Sambucus nigra Aurea

Malus Evereste

Platanus acerifolia

Alnus cordata

Acer campestre

Crataegus persimilis Splendens

Paulownia tomentosa

Fraxinus Raywood

Quercus cerris

Sorbus Dodong

Rhus typhina

HOOFDSTUK Magnolia soulangiana Lennei

BOMEN Betula utilis Jacquemontii

Catalpa bignonioides

Liquidambar styraciflua

Aesculus x neglecta Erythroblastos Quercus rubra

Tilia platyphyllos Acer rubrum Red Sunset

Gleditsia aquatica

Robinia margaretta Casque Rouge

Castanea sativa Carpinus betulus

Liriondendron tulipifera

Malus tschonoskii

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A B C D

Bomen voor de wat kleinere tuinen. Bomen voor de grotere tuinen. Vormbomen. (Dakbomen, leibomen, zuilbomen en bolbomen). Groenblijvende bomen.

Bomen ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl).

Middelgrote boom met een brede ronde kroon. De kroon is grillig en heeft een lage vertakking waardoor de stam meestal vrij kort. Het is een snelle groeier die tot circa 10 m breedte kan uitgroeien. De grijsbruine, ondiep gegroefde schors schilfert in plaatjes af. Het harde hout van de twijgen is breekbaar. Het toegespitste en geheel gaafrandige, hartvormige blad verschijnt laat in het voorjaar en valt relatief vroeg af. De bladeren zijn tegenoverstaand of staan in kransen van drie. Bij kneuzing komt een karakteristieke geur vrij. In de herfst kleurt het blad geel. De witte, klokvormige bloemen staan in opstaande pluimen. De peulen blijven in de winter aan de boom hangen.

Catalpa bignonioides

Bomen

Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl)

Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

Wilt u bomen aanschaffen? Kijk dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner bomen. (Hier vindt u honderden soorten bomen).

Latijnse naam Catalpa bignonioides Bloemkleur wit Bladkleur groen Hoogte tot 15 meter Bloeitijd juni - juli Geur licht zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te nat Gebruik solitair Trompetboom

BOMEN GROTE TUIN C

Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl)

Kleine tot middelgrote boom met een brede, grillig vertakte kroon en beduidend kleiner blijvend dan de soort. De kroon heeft een lage vertakking waardoor de stam relatief kort is. De onderste takken zakken op oudere leeftijd door, breedte circa 8 m. De grijsbruine, ondiep gegroefde schors schilfert in plaatjes af. Het harde hout van de twijgen is breekbaar. Het toegespitste en geheel gaafrandige, hartvormige blad verschijnt laat in het voorjaar en valt relatief vroeg af. Bij het uitlopen is het blad paarsachtig maar wordt spoedig goudgeel en kleurt in de zomer geelgroen. Bij Catalpa bignonioides ‘Aurea’ verschijnen de bloemen pas na enkele jaren. De witte bloemen hebben opvallend gele strepen in de kroonbuis en zijn van binnen purper.

Trompetboom

BOMEN KLEINE TUIN C

Latijnse naam Catalpa bignonioides Aurea Bloemkleur wit Bladkleur groengeel Hoogte tot 8 meter Bloeitijd juni - juli Standplaats zonnig Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te nat Gebruik solitair

Catalpa bignonioides Aurea

Trompetboom

BOMEN GROTE TUIN C

Latijnse naam Catalpa erubescens Purpurea Bloemkleur wit met pruper Bladkleur groenpurper Hoogte tot 12 meter Bloeitijd juni tot augustus Geur licht zoet Standplaats zonnig Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te nat Gebruik solitair

Catalpa erubescens Purpurea

Een middelgrote boom met een halfopen kroon. Het hout van de twijgen is breekbaar. Het toegespitste en geheel gaafrandige blad verschijnt laat in het voorjaar en is donker purperrood tot bijna zwart. Ook jonge twijgen zijn donker van kleur. In de zomer kleurt het blad donkergroen. De witte, klokvormige bloemen zijn vrij klein en staan in 25 tot 35 cm lange, opstaande pluimen. Van binnen zijn de bloemen geel en voorzien van kleine bruine stippen. Ze worden gevolgd door lange peulvormige vruchten tot een dikte van 1 cm. De vruchten blijven in de winter aan de boom.

Miscanthus sinensis Flamingo

Cortaderia selloana

Sasa veitchii

Carex morrowii Ice Dance

Helictotrichon sempervirens

Shibataea kumasaca Phyllostachys aureosulcata Spectabilis

Hakonechloa macra

Imperata cylindrica Red Baron

Pleioblastus pygmaeus

HOOFDSTUK Luzula sylvatica

SIERGRASSEN EN BAMBOE Phyllostachys aurea

Calamagrostis acutiflora Overdam

Stipa tenuissima

Pseudosasa japonica Carex acuta Aureovariegata

Deschampsia Goldschleier Fargesia murieliae Simba

Phyllostachys aureosulcata Aureocaulis

Acorus calamus Variegatus

Pennisetum alopecuroides Hameln Pennisetum Sky Rocket

Miscanthus sinensis Strictus

Festuca glauca

Siergrassen en Bamboe

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling

Phyllostachys nigra Zwarte bamboe. Phyllostachys nigra heeft groene stengels in de jeugdfase. In het tweede jaar worden de stengels diepzwart. Het is een heel decoratieve bamboe. Je moet wel de ruimte hebben en geven aan deze tot zes meter hoog wordende bamboe.

Alfabetische volgorde assortiment: A Siergrassen B Bamboes

Siergrassen en bamboes ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

BAMBOE

Wilt u siergrassen of bamboes aanschaffen? Kijk dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner siergrassen. (Hier vindt u tientallen soorten siergrassen en bamboes).

Imperata cylindrica Red Baron

Carex buchananii Siergras Carex Buchananii of Rode Zegge groeit stijf rechtop. De bladeren zijn smal en krullen aan het eind. Wat het meeste opvalt aan siergras Carex Buchananii is de kleur van de bladeren. Deze is roodbruin en wordt het mooist als de plant in de zon staat. Rode Zegge groeit op iedere grondsoort maar heeft een voorkeur voor goed gedraineerde grond. Dit siergras soort is mooi als kleine solitaire plant en goed te combineren met bodembedekkers. Carex Buchananii wordt 60 cm hoog en bloeit van juni tot juli.

Japans bloedgras of Imperata Cylindrica Red Baron is een prachtig rood siergras. Hoe meer zon, hoe roder de bladeren. Vermeerderd zich door uitlopende wortels en is daardoor makkelijk te scheuren of te delen. Staat bij voorkeur in voedselrijke grond. Ook goed voor in pot of op terras en balkon. Japans bloedgras of Imperata Cylindrica Red Baron is één van de mooiste rode siergrassen die er bestaat. Een siergras voor in de zon. Snoeien vanaf half maart.

SIERGRAS

SIERGRAS

Festuca glauca

Miscanthus sinensis Strictus Siergras Miscanthus sinensis Strictus of Bont prachtriet groeit vrij stijf rechtop. Heeft een polvormige groeiwijze en wordt in de loop van de jaren steeds breder. Kan als solitair of als haag worden toegepast.

Blauw schapegras of Festuca glauca is een polvormig blauwgrijzig stilistisch siergras. Zeer geschikt voor vakbeplanting bij tuinen met een moderne uitstraling. Staat bij voorkeur in voedselrijke grond. Ook goed voor in pot op terras en balkon. Blauw schapegras wordt tussen de 30 en 40 cm hoog. Een siergras voor in de zon. Snoeien vanaf half maart.

SIERGRAS

SIERGRAS

Galanthus nivalis Multiplex

Anemone nemarosa

Cyclamen hederifolium

Tulipa

Erythronium Pagoda

Tulipa tarda

Narcissus Akita

Muscari

Hyacinthus orientalis Prince Jewel

Anemone blanda

HOOFDSTUK Iris hollandica

BOL- en KNOLGEWASSEN Colchicum autumnale Waterlily

Fritillaria imperialis

Tulipa

Chionodoxa luciliae Gladiolus callianthus var. murielae

Corydalis Allium nigrum

Lilium

Eranthis hyemalis

Crocus flavus Golden Yellow Tulipa

Gladiolus

Fritillaria meleagris

Bol- en knolgewassen

Alfabetische volgorde assortiment

Fritillaria imperialis Argenteovariegata Keizerskroon (bekend sinds 1771) 40 cm hoog bladeren groen met een zilveren randje roodoranje van kleur bloeit vanaf april tot in mei zonnig tot half schaduw

Bol- en knolgewassen ruiken, voelen en zien: Keukenhof te Lisse, vanaf 21 maart tot 20 mei. (www.keukenhof.nl). Hortus Bulborum in Limmen, vanaf 6 april tot 16 mei. (www.hortus-bulborum.nl). Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl).

Fritillaria imperialis Lutea Keizerskroon (bekend sinds 1867) 70 tot 80 cm hoog bladeren en stengels fris groen goudgeel van kleur bloeit vanaf april tot in mei zonnig tot half schaduw

Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

Keizerskroon (bekend sinds 1685) 80 tot 90 cm hoog donker purpur kleurige stengels oranje van kleur bloeit vanaf april tot in mei zonnig tot half schaduw

Fritillaria imperialis Sulpherino Keizerskroon 70 tot 80 cm hoog stengels paars met grijze zweem oranje tot oranjegeel van kleur bloeit vanaf april tot in mei zonnig tot half schaduw

Fritillaria imperialis William Rex

Wilt u bollen of knollen aanschaffen? Kijk dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner bollen. (Hier vindt u honderden soorten bollen en knollen). (vanaf september 2013).

Keizerskroon (bekend sinds 1746) 70 tot 80 cm hoog purperrode stengels rood tot oranjerood van kleur bloeit vanaf april tot in mei zonnig tot half schaduw

BOL- en KNOLGEWASSEN

Museum: Museum de Zwarte Tulp is gehuisvest in een mooi gerestaureerd, oud gebouw in het hart van Lisse, dat vroeger als bollenschuur dienst heeft gedaan. Het toont de geschiedenis van de Bloembollenstreek en het ontstaan en de ontwikkeling van de bloembollencultuur. (www.museumdezwartetulp.nl)

Fritillaria imperialis Maxima

Keizerskronen MOLLEN verjagers!!!

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling

FRITILLARIA - KEIZERSKROON - LILIACEAE

Hedera algeriensis Gloire de Marengo

Wisteria floribunda Macrobotrys

Clematis Hagley Hybrid

Actinidia deliciosa Jenny

Hedera helix Arbori Compacta

Passiflora Perfume Passion Actinidia deliciosa Atlas

Pyracantha coccinea Red Column

Actinidia kolomikta

Clematis Dr. Ruppel

HOOFDSTUK Humulus lupulus Aureus

KLIMPLANTEN LEIPLANTEN

EN

Fallopia aubertii Polygonum

Passiflora carulea

Parthenocissus tricuspidata

Aristolochia macrophylla Clematis Nelly Moser

Pyracantha Soleil dÓr Campsis tagliabuana Indian Summer

Lonicera periclymen Serotina

Clematis Guernsey Cream

Humulus lupulus Hedera helix

Clematis tangutica

Passiflora Purple Haze

Pyracantha coccinea Red Column

Klim- en leiplanten

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment:

Klimplanten ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen) Tuinen van Appeltern

VUURDOORN een echte vogelplant

KLIMPLANTEN P

Wilt u klimplanten aanschaffen? Kijk dan in onze webshop, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner klimplanten. (Hier vindt u honderden soorten klimplanten).

Latijnse naam Pyracantha coccinea Red Column Bloemkleur wit Vrucht rood Bladkleur glanzend groen Hoogte twee tot vier meter Bloeitijd mei tot in juni Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend Nee Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog en te nat Gebruik tegen muur of als haag

Latijnse naam Pyracantha Soleil d Ór Bloemkleur wit Vrucht oranje Bladkleur glanzend groen Hoogte twee tot vier meter Bloeitijd mei tot in juni Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend Nee Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog en te nat Gebruik tegen muur of als haag VUURDOORN een echte vogelplant

KLIMPLANTEN P

KLIMPLANTEN P

VUURDOORN een echte vogelplant

Pyracantha Soleil d Ór

Pyracantha Orange Glow

Latijnse naam Pyracantha Orange Glow Bloemkleur wit Vrucht oranjegeel Bladkleur glanzend groen Hoogte twee tot vier meter Bloeitijd mei tot in juni Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend Nee Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog en te nat Gebruik tegen muur of als haag

Ruïne Batenburg

Geschiedenis Daarna volgden nog veel andere geslachten, graven en vorsten totdat de kasteelruïne en directe omgeving, met tijnshuisje, landarbeidershuisje en de noordelijker gelegen eendenkooi, in 1953 eigendom werden van de Nederlandse Staat.

Hooggelegen Batenburg staat op een hoge plek omdat er vroeger in het rivierengebied geregeld dijkdoorbraken plaatsvonden. Het stond hoog en droog en de bewoners konden eventuele vijanden goed in de gaten houden. Die kwamen meestal over de rivier, want het achterland was te zompig.

Toren Aanvankelijk bestond het kasteel Batenburg uit een vierkante tufstenen toren gebouwd op een ‘motte’. Dat is een heuvel, die op een bestaand rivierduin is aangelegd. Omstreeks 1350 werd rond de toren een ronde bakstenen verdedigingsmuur aangelegd. Deze werd rond 1500 verwoest en na 1540 herbouwd. In de tweede helft van de 16e eeuw zijn drie uitspringende halfronde torens en een poortgebouw aan deze ringmuur toegevoegd. De grootste van deze torens, de Bronckhorstertoren, staat nog groten-deels overeind. Vooral de kelder met schietgaten is goed bewaard gebleven.

HOOFDSTUK

Kastelen, kerken, molens en buitenverblijven

Steengroeve De burcht is steeds aan de eisen van de tijd aangepast. Rond 1600 verschenen er woonvertrekken op het zuidelijk gedeelte van het binnenterrein. In 1686 gevolgd door een grote woonvleugel aan de westzijde. Volgens een 18eeeuwse omschrijving waren binnen de muren ‘een ruime plaats, pragtige en luchtige vertrekken en groote overwelfde kelders’. Deze pracht ging verloren door de brand die Franse troepen in 1794 stichtten. De resterende muren en torens zijn gedurende de 19e eeuw steeds verder in verval geraakt. Vooral ook doordat omwonenden de ruïne als steengroeve gebruikten. Tussen 19881992 heeft Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen er voor gezorgd dat de ruïne in stand bleef.

Tijnshuisje

Een indrukwekkende ruïne van een van de oudste kastelen van Gelderland. De ruïne is te bekijken met een gids. In de omgeving kan worden gewandeld. Bij de ruïne liggen een eendenkooi en een mooie uiterwaard. Op een steen die ooit boven de poort van het kasteel zat, staat dat Batenburg in het jaar 327 is gebouwd op de resten van een Romeinse tempel. Daar zijn nooit bewijzen van gevonden. Wel dat de geschiedenis van Batenburg teruggaat tot het midden van de 12e eeuw. Daarmee is het één van de oudste kastelen van Gelderland. Nu is er nog een ruïne van over.

Tegenover de ruïne van Batenburg liggen twee kleine, witgepleisterde huisjes. Het tijns- of barrièrehuisje van Batenburg (Molendijk 11) uit de tweede helft van de 17e eeuw en een landarbeidershuisje (Molendijk 9) daterend uit het midden van de 19e eeuw. Het tijnshuisje sloot samen met een soortgelijk huisje de toegang tot kasteel Batenburg af door middel van een hek dat tussen de huisjes stond.

Stoomgemaal de TUUT

Joan Derk van der Capellen

Stoomgemaal De Tuut, aan de Maas bij Appeltern, werd in1919 in gebruik genomen. Het is ontworpen door ingenieursbureau J. van Hasselt en De Koning. Het gemaal heeft bijna 50 jaar gewerkt, tot 1967.

Ongeveer op de plek van het landhuis naast het gemaal De Tuut stond tot 1884 een kasteeltje. In dit kasteeltje woonde onder andere Joan Derk van der Capellen, een belangrijk maar niet erg bekende Nederlander. Geboren in 1741 overleed hij al in 1784.

Dit is het enige, overgebleven stoomgemaal langs de Grote Rivieren in Gelderland dat nog werkt. Wanneer de sloten vol stonden in het Land van Maas en Waal, werd het water weggemalen, weggepompt, naar de Maas. De Tuut heeft twee pompen en twee stoommachines. Elke stoommachine drijft een pomp aan. Het gemaal heeft drie ingemetselde stoomketels. Dat is uniek in Nederland. Alle machines, pompen en ketels zijn nog dezelfde als in 1919. Ze kwamen van de Machinefabriek Gebr. Stork & Co. in Hengelo. Tijdens stoomdagen is het gemaal volop in bedrijf. De ketels worden gestookt en de twee stoommachines draaien. Ook de Crossley oliemotor uit 1925 is geregeld aan het werk. De volgende stoomdagen zijn op zaterdag 13 en zondag 14 juli. (voor meer info: www.de-tuut.nl)

Al ver voor de Franse revolutie bepleitte hij vrijheid, gelijkheid en broederschap. Hij verzette zich tegen stadhouder Willem V en verklaarde zich als een van de eersten “patriot”. Zijn leven kenmerkte zich door constante conflicten met de geldende orde. In zijn anonieme pamflet “Aan het volk van Nederland” riep hij op tot verzet tegen de “onderdrukkers”. Het pamplet werd direct verboden en wie het toch liet verspreiden riskeerde zware straffen. Zijn belangrijkste daad echter is zijn niet aflatende steun voor de zich toen zelfstandig vechtende Verenigde Staten. Hij zorgde ervoor dat Nederland als een der eerste landen ter wereld de Verenigde Staten als soevereine staat erkende. Ook verzamelde hij geldschieters die de VS te hulp schoten. Openingstijden en routeplanner In de voormalige kolenloods van het complex is een gezellig café ingericht alwaar u van een kopje koffie of een drankje kunt genieten. Het gemaal ligt in een zeer pittoreske omgeving waarin heerlijk gefietst of gewandeld kan worden langs de rivier de Maas of op een van de polderwegen. Als u de Maas en Waal fietsroute van de ANWB volgt komt u vanzelf langs het gemaal. Vlakbij het gemaal ligt het 17e-eeuwse kasteel van Joan Derk van der Capellen, en op slechts één kilometer bevinden zich de drukbezocht tuinen van Appeltern. Er is in het Land van Maas en Waal heel erg veel te zien en te doen en dat allemaal op korte afstand van elkaar. Op de pagina ‘Links’ is daar veel over te vinden, zoals bijvoorbeeld op de site van Gastvrij Land van Maas en Waal. Openingstijden in 2013 Van 1 april t/m 31 oktober Elke donderdag 10.00 - 15.00 uur Elke zaterdag in de oneven weken 10.00 - 15.00 uur Tijdens deze uren kunt u gewoon binnenlopen zonder afspraak.

Interessant is dat Pim Fortuyn meende geinspireeerd te zijn door deze van der Capellen en dat hij een boek heeft uitgebracht onder de gelijkluidende titel “Aan het volk van Nederland”. Hella Haasse heeft over deze episode een boek geschreven met de titel “Het geheim van Appeltern”

Bezoekerscentrum De Gesteentetuin

Schokland

De Gesteentetuin met daarin gelegen het bezoekerscentrum, biedt de bezoeker veel informatie over het ontstaan van stenen en de IJstijd. In de Noordoostpolder werden tijdens de drooglegging de stenen die door de gletsjers van de voorlaatste IJstijd zijn achtergelaten weer zichtbaar. In de Gesteentetuin zijn een aantal zwerfkeien bijeengebracht. De speciale wandelroute door de tuin voert u langs deze interessante stenen. In het bezoekerscentrum is in januari 2008 een geheel vernieuwde expositie geopend. De expositie geeft aan de hand van de ontstaansgescheidenis van de aard informatie over het ontstaan van stenen, de geschiedenis van Schokland en de natuur op en rond Schokland. Voor de jeugd is er een kijk- en doezolder met allerlei leuke spellen en activiteiten. U kunt hier ook genieten van een kopje koffie, thee of chocolademelk voor €1,-. Openingstijden De Gesteentetuin is dagelijks geopend tussen zonsopgang en -ondergang. Openingstijden het bezoekerscentrum Gesteentetuin: Maart t/m oktober* elke zaterdag en zondag van 12.00 -17.00 uur geopend. Adres: Keileemweg 1, 8319 AC op Schokland Stenen zagen Iedere 1e zondag van de maand is er stenen zagen in de Gesteentetuin. U kunt een eigen steen meenemen of er een kopen in het bezoekerscentrum. De doorsnede van de steen vertelt je waar de steen vandaan komt. Tijd: Van 12.00 tot 17.00 uur (‘s winters van 12:00 tot 16:00 uur). Prijs: De prijs van een steen is verschillend en is afhankelijk van de grootte. Een zaagsnede van een steen kost €1,-.

Museum Schokland ligt op de Middelbuurt, één van de drie laatste woonterpen van het voormalig eiland. De binnen- en buitenexpositie geven een beeld van de geologie en archeologie van de Noordoostpolder, het ontstaan en vergaan van het eiland, het leven van de Schokkerbevolking en de drooglegging van de Noordoostpolder. De museumgebouwen zijn gegroepeerd rond de historische kerk uit 1834. Ze geven een indruk van de bouwwijze in het het vroegere Zuiderzeegebied. Geopend: Het gehele jaar geopend op vrijdag, zaterdag en zondag. (m.u.v. 01-01 en 25-12). April t/m oktober dinsdag t/m zondag. Van 11.00 tot 17.00 uur www.schokland.nl

Schokland kent een lange voorgeschiedenis. Afwisselend was het gebied land, dan weer speelde water hier een hoofdrol. Al in prehistorische tijden was het voor mensen een aantrekkelijke vestigingsplaats. Later kreeg de zee steeds meer invloed. Mede door menselijk ingrijpen werd Schokland in de middeleeuwen een eiland in de Zuiderzee. Het eiland werd steeds kleiner en dreigde zelfs helemaal in zee te verdwijnen. Zover kwam het niet. In 1942 werd Schokland opgenomen in de Noordoostpolder en ontstond een unieke situatie. Het drooggevallen eiland wordt tegenwoordig helemaal door land omgeven. De mens lijkt de strijd tegen het water vooralsnog in zijn voordeel te hebben beslist. De geschiedenis van Schokland staat symbool voor Nederland en zijn relatie met en strijd tegen het water. www.schokland.nl

De Gesteentetuin

Eiland op het droge Na het droogvallen van Schokland in 1942 begon de afbraak. De dijken en de houten zeewering werden opgeruimd. De voormalige haven werd compleet ontmanteld. Tienduizenden houten palen werden als bouwmateriaal verkocht. Alleen bij de kerk op de Middelbuurt liet men een klein stukje van het oude paalscherm staan. Ook de vuurtorentjes op de noordpunt en de zuidpunt van het eiland ontkwamen niet aan de slopershamer. In de drang naar nieuwe landbouwgrond is zelfs nog overwogen het hele eiland maar af te graven en te egaliseren. Zover is het gelukkig niet gekomen. De kerk op de Middelbuurt en twee gebouwtjes op de terp Emmeloord bleven behouden. De historische kerk kreeg een nieuwe bestemming en kwam in gebruik als museum. Vooral de laatste jaren is veel gedaan om Schokland weer enigzins de sfeer van vroeger terug te geven. De contouren van het voormalige eiland zijn met bomen beplant en weer duidelijk herkenbaar in het vlakke polderlandschap. De fundamenten van een middeleeuws kerkje werden gerestaureerd. Op de Middelbuurt werd het restant van de houten zeewering vernieuwd en gaf de terp zijn oude aanzicht terug. De oude haven van Emmeloord werd volledig gereconstrueerd en weer voorzien van een vuurtoren. Het drooggevallen haventje vormt nu een markant verschijnsel in het moderne polderlandschap.

Haven Oud Emmeloord

Het Schokkerbos Na de inpoldering van de Noordoostpolder kreeg bijna alle grond een landbouwfunctie. De bodem van het Schokkerbos (ca. 85 ha) bestaat uit klei, keileem en veen. Deze gevarieerde bodem bood weinig perspectief voor de akkerbouw, maar des te meer kansen voor de natuur. Deze kansen zijn nog vergroot door bij het inplanten van het bos greppels te graven in de stugge grond. Deze greppels bieden leefruimte aan planten van vochtige standplaatsen zoals varens en mossen. Het Schokkerbos is kort na de Tweede Wereldoorlog aangeplant, een tijd waarin er behalve gebrek aan voedsel ook gebrek was aan allerlei soorten bouwmateriaal. Het was dan ook logisch om het bos in te richten als productiebos met boomsoorten die ook op “slechte” bodem snel flinke palen zouden opleveren. Dit verklaart het grote aandeel naaldhout in het bos. Nu is het accent verlegd naar een meer natuurlijk bos dat ook voor recreanten aantrekkelijker is.

www.flevo-landschap.nl en www.flevolanderfgoed.nl

Het Schokkerbos

Het ir. D.F. Woudagemaal

De Friese boerderij De provincie Fryslân is rijk aan beeldbepalende en monumentale boerderijen. Deze boerderijen vormen – met de bijgebouwen en de erven - onmisbare elementen in het landschap. Dit wordt gelukkig door velen erkend. Toch zijn er bedreigingen voor dit waardevolle cultuurhistorische erfgoed. Ruim de helft van deze boerderijen is niet meer agrarisch in gebruik. Dankzij particulier initiatief wordt er voor deze boerderijen veelal een nieuwe bestemming gevonden. De aanpassingen die voor dit hergebruik worden gedaan vereisen een zorgvuldige afweging tussen de nieuwe functie en het historische en monumentale karakter van de betreffende boerderij. meer informatie over Friese boerderijen: www.boerderijenstichtingfryslan.nl

Stoomgemaal bij Lemmer Het Woudagemaal is gebouwd in de nadagen van het stoomtijdperk. In de 19e en eerste helft van de 20e eeuw stonden ‘s winters grote delen van Fryslân onder water. Om wateroverlast in Fryslân tegen te gaan, is in 1913 besloten een stoomgemaal bij Lemmer te bouwen. Het Woudagemaal werd in 1920 geopend door Koningin Wilhelmina en heeft als grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld nog steeds een praktische functie in de Friese waterhuishouding. Stoom, water en architectuur Het gemaal is vernoemd naar ir. Dirk Frederik Wouda (1880-1961), toen hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaat. Hij was verantwoordelijk voor ontwerp en uitvoering van het gemaal in de stijl van de Amsterdamse School. Bij de berekening van de werktuigbouwkundige installaties werd ir. Wouda bijgestaan door ir. J.C. Dijxhoorn (1862-1941) van de Technische Hogeschool Delft. Monument op stoom Tot de bouw van het elektrisch Hooglandgemaal in Stavoren (1966) werd het stoomgemaal gebruikt om het peil van het Friese oppervlaktewater te beheersen. Het gemaal komt nu alleen nog in actie bij extreem hoge waterstanden. Naast hulpgemaal is dit bijzondere gebouw nog op andere gebieden van grote betekenis. De schoorsteen met een hoogte van meer dan zestig meter is een herkenbaar punt (baken) voor schippers op het IJsselmeer. Daarnaast zijn het gebouw en de stoommachines trekpleisters voor architectuur- of stoomliefhebbers. Het bouwkundig en technisch waardevolle Woudagemaal is sinds 1977 een beschermd monument en staat vanaf 1998 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. (bron: www.woudagemaal.nl)

In 9 stappen tot een nieuwe tuin!

Beplanting. 1

De Jan en Annie tuin!

2

De 12 belangrijkste punten!

3

Waarom is het nodig om een tuinplan te ontwikkelen?

wintergroen bollen en kno llen zandgrond zomer eten zonnig kleigrond schaduw n e m r o v geur vogels vruchten bloei natuurlijk kleur lente winter vlinders herfst zicht vanuit binnen wintergroen

4

Een wensenpakket samenstellen .

5

Uitgangssituatie

6

Het ontwerp

7

Materiaalkeuze

8

Beplanting

9

vooroordelen inventariseren moodboard / sferen

plattegrond zon , schaduw wind bodemonderzoek privacy omgeving

lijnenplan schetsplan defintief ontwerp

bestrating erfafschedingen opbergen en overkappen waterpartijen verlichting accessoires

onderhoudsvriendelijk moestuin / kruidentuin sferen , geuren en kleuren seizoenen

De aanleg

verwerking en onderhoud

zeewind

Vanuit binnen gezien , moet u vooral wintergroene planten toepassen , want in de wintermaanden zit u in huis en het is nu niet echt aantrekkelijk om tegen een kaal vlak te kijken . Wilt u kruidentuintje? In een kleine tuin is het beter om vaste kruidenplanten in de plantvakken te verwerken en de eenjarige in pot te zetten . Doe dit ook met groente , want in de wintertijd is de uitstraling van een groente- en kruidentuin niet bepaald fraai te noemen . In een kleine tuin wordt het al gauw een beeldbepalend element, dus doe daar voorzichtig mee .

BEPLANTING

fouten vermijden Budgetteren overbodige arbeid ergernis besparen

STAP 8

voortuin achtertuin hoe kan het anders!

Groen , groener, groenst! Een groene tuin maakt dat het een heerlijke plek is om in te leven en van te genieten . Welke planten de beste keuze zijn , is afhankelijk van de omstandigheden in uw tuin . Jammer genoeg worden planten vaak impulsief aangeschasft, het uiteindelijke resultaat is dan nog weleens teleurstellend . Steeds meer tuinen veranderen in een stenen massa. De meeste mensen denken nog steeds dat planten veel onderhoud vragen , maar er zijn echt honderden planten die geen onderhoud nodig hebben . Hoe meer grond u ziet des te meer onderhoud er in een border zit.

Inventarisatie van de omstandigheden: Ligging t.o.v. de zon

Grondsoort Harde storende lagen Voedselrijk Voedselarm Kleigrond Zeeklei Zandgrond Veengrond Anders nl ................................................................

Vochthuishouding O De grond is nat O De grond is vochtig 0 De grond is droog Specifiek O O O 0

Veel wind Veel warmte Vandalisme gevoelig allergieen

Erfafscheiding O O O O O

Tuinmuur Schutting Hagen , bladverliezend Hagen , groenblijvend Begroeid scherm

Gazon

O Als siergazon O Speelveld O Combinatie Dieren O Vogels O Vlinders O Anders nl ................................................................ Kruiden O Voor gebruik in de keuken O Medicinaal gebruik O Anders nl ................................................................ Vaste planten O O O O O

Voor in de borders In potten of kuipen Varens Siergrassen Bodembedekkers

Heesters O Bloeiende heesters O Groenblijvende heesters O Besdragende heesters Waterplanten

Hagen

O Inkijk O Geluid

O O O O

O Landschappelijk O Stedelijk O Niveauverschillen Onderhoudstatus 0 Zo min mogelijk 0 Paar uurtjes per week O Groene vingers

Geurende rozen Perkrozen Struikrozen Botanische rozen Leirozen

TSJA,

Klim-, leiplanten

Het is weleens koud , regenachtig en donker. Het kan soms ook behoorlijk waaien . Tsja , dat kan wel eens een nadeel zijn voor een tuineigenaar in Nederland .

O O O O O O O

Tuinen worden vaak ingericht met een terras waar de hele familie , de kennissenkring en de vrienden met gemak kunnen vertoeven , maar ja hoe vaak komt het voor dat we met z’n alle lekker buiten kunnen zitten? In ons klimaat niet vaak .

Tegen tuinmuur of gevel woning Tegen erfafscheiding Over Pergola of prieeel In boom Over berging Met vruchten Met bloemen

Groente / fruit O Moestuin O In potten en/of kuipen 0 anders, nl ….......................................................................... Divers O Geur 0 kleur 0 Snij goed 0 Ruimte voor perkgoed O Ruimte voor bollen en knollen 0 Kuipplanten 0 Winterharde kuipplanten 0 Allergieen 0 Specifieke planten …………...........................................…. ........................................................................................................ 0 Hergebruik planten …................................................... ........................................................................................................ ........................................................................................................

Het grote voordeel van ons klimaat is wel de seizoenen . Gebruik ze!!! De bollen kondigen het voorjaar aan . Lavendel doet in de zomermaanden denken aan Frankrijk . De herfstkleuren van de Amberboom zijn gewoonweg prachtig. Berijpte siergrassen in de winter zijn een plaatje .

O Oever- en moerasplanten O Drijfplanten O Zuurstofplanten

Privacy

Ligging

O O O O O

Groenblijvend Bladverliezend Bamboehaag Coniferenhaag

Coniferen O Naaldconiferen O Schubconiferen Bomen O O O O O

Leibomen Vormbomen Vruchtbomen Bloeiende bomen Herfstkleuren

Planten bij zee . De zoute zeewind is voor nog wat planten funest. Het meegevoerde zout onttrekt vocht uit de plant. Planten die toegepast kunnen worden moeten voldoen aan de volgende eigenschappen: Grijsbladig (duindoorn)- Behaard (Lavendel) - Dunbladig (siergrassen)Wasbladig (Skimmia). De makkelijkste manier om er achter te komen wat voor planten u kunt toepassen in uw tuin , is toch om te kijken in uw directe omgeving.

Een goed ontwerp staat of valt met de juist gekozen beplanting

BEPLANTING

BEPLANTING

O O O O O O O O

Stijl of sfeer van de beplanting in grote lijnen: ............................................... .......................................................................... .......................................................................... ..........................................................................

Rozen

STAP 8

STAP 8

O Zonnig O Schaduw O Halfschaduw

Beplantings wensen:

Het ontwerp en het beplantingsplan klaar. Materiaalkeuze afgerond . Er kan gestart worden met de AANLEG.

Vijver

Bestrating, maar ook vlonders onder afschot

Vooral tuinen bij nieuwbouw vertonen vaak een storende laag. Bij de bouw van de woning wordt de grond rondom de woning in elkaar gedrukt door machines en door de aanvoer van materiaal . Bij oplevering wordt de toplaag bijgewerkt. Maar dieper (op een diepte van een cm of zeventig) bevindt zich vaak een harde laag, wanneer die niet doorbroken wordt zal de tuin bij een droge periode erg droog zijn en bij een natte periode erg nat zijn . De luchthuishouding, het bodemleven en de waterafvoer zullen zeer beperkt zijn . Ook de ontwikkeling van de wortels zullen niet optimaal zijn .

Balans, balans en nog eens balans, dat is het belangrijkste van een geslaagde vijver.

aanleggen .

Waar beplanting en / of gazon ingepland staat moet de ondergrond los worden gemaakt.

Balans in de beplanting (voldoende schaduw en zonlicht). Eenderde van het oppervlakte van de vijver moet bedekt zijn met waterplanten . Plusminus de helft van de bodem moet bedekt zijn met zuurstof planten . Balans in het biologisch evenwicht. Bacteriën vervullen een belangrijke rol in het helder houden van de vijver. Hoewel ze niet met het blote oog zichtbaar zijn , kan in een vijver zonder bacteriën nooit een biologisch evenwicht bestaan . Zogenaamde nitrificerende bacteriën zetten in een vijver afvalstoffen om in (onder meer) kooldioxide of Co2. Dit is belangrijk , want zuurstofplanten hebben Co2 nodig om te kunnen groeien . Zonder voldoende Co2 in de vijver gaan de zuurstofplanten dood en wordt de vijver troebel . Balans in het aantal vissen . Wanneer er geen vissen in de vijver zitten en de rest is optimaal ingevuld , dan is het onderhoud aan de vijver bijna nihil .

De aanleg kosten van een tuin moet minimaal 50 tot 60 % uit materiaal kosten bestaan!

De beste tijd om een vijver aan te leggen is het vroege voorjaar (februari - maart).

Het afschot van de bestrating is 1 tot 1,5 cm per meter. Water kan op deze manier goed weglopen . Het hoogste punt ligt altijd bij de woning. Wanneer de bestrating niet goed onder afschot ligt is er de kans dat de bestrating groen gaat verkleuren en bij kalkhoudende verhardingsprodukten het wit gaat uitslaan . Het vlonder terras moet ook onder een afschot komen te liggen , het water kan op deze manier snel van het hout aflopen en hiermee verkomt u gladde planken (afschot 0,5 tot 1 cm).

Cunet Goed straatwerk begint bij de basis. Het zand . Onder de paden moet minimaal 15 cm. zand liggen , onder een terras 15 tot 20 cm. en onder een oprit/garagepad 20 cm gebroken puin en een toplaag van 3 tot 5 cm zand . Dit zandbed moet vervolgens goed verdicht worden . Houd rekening met de dikte van de sierbestrating bij het bepalen van de uit te graven diepte , houdt er rekening mee dat de bestrating +/- 1 cm hoger komt te liggen als de kantopsluiting.

Organische mest Organische mest bezit de hoofdelementen (fosfaat, etc) en spoorelementen , het is een complete bemesting dus. Het voordeel van organische mest is, dat het geleidelijk werkt en wortels (vooral van planten die moeilijk wortelen , zoals vruchtbomen en rozen) dwingt om de voeding te gaan zoeken . Andere voordelen zijn , meer humusgehalte , bevordering van het bodemleven , betere balans in de lucht- en waterhuishouding van de grond . Organische bemesting is compleet en het is voldoende om het 1 keer per jaar toe te passen . Einde van het najaar tot aan het begin van het voorjaar aanbrengen .

DE AANLEG

DE AANLEG

Storende lagen

STAP 9

STAP 9

Het was een hele klus, maar het is gelukt. U hebt alle stappen doorlopen en bent binnenkort de bezitter van de tuin van uw dromen . Om hiervan nog lang te kunnen blijven genieten , is het belangrijk dat u de gekozen materialen op de juiste manier verwerkt en onderhoudt. Daarom zetten wij hieronder nog een aantal tips op een rijtje .

Natuursteen

Gebakken klinkers

Profileren zandbed Houd tijdens het straatwerk het zandbed glad doormiddel van planken of plaat-materiaal , dit vergemakkelijkt het strak aan elkaar leggen van de bestrating.

Gepast onderhoud zorgt voor jarenlang plezier van uw natuursteen . U kunt een terrastegel voor of na de verwerking impregneren . Door een impregnering wordt de vloer beschermd tegen indringend vocht en zal de vlekbestendigheid verbeteren .

Het straten Straatbakstenen moeten altijd vanuit meerdere pakketten door elkaar heen verwerkt en gestraat worden . Zeker bij genuanceerde straatbakstenen . Bij deze genuanceerde straatbakstenen is het beter om de lagen van het steen pakket diagonaal af te pakken . Zo ontstaat een fraaie verdeling van de verschillende kleuren .

Plaatsing

STAP 9

Aandachtspunten bij de plaatsing van de bestratingsproducten: Nu u het zandbed glad heeft kunt u beginnen met het leggen van de bestrating. Om er zeker van te zijn dat de bestrating niet meer verschuift, moet er langs de buitenkant een band worden aangebracht. De bestrating wordt als het ware ‘opgesloten’. Hiervoor zijn speciale opsluitbanden verkrijgbaar. Opsluitbanden worden meestal iets lager (+/- 1 cm) geplaatst dan de bestrating.

Tegels niet over elkaar schuiven . Krassen zijn moeilijk of niet te verwijderen .

Het is bij de meeste steensoorten mogelijk de vloer te impregneren en te beschermen . Ook een kleurverdiepende impregnering is mogelijk . Bij zeer dichte materialen is het opnamevermogen van de steen echter zo gering dat wij adviseren dit door vakmensen uit te laten voeren .

Op plaatsen waar u niet uit komt met het patroon , kunt u de stenen op maat zagen (nat). Na het zagen de delen direct goed naspoelen met schoon water om vlekvorming te voorkomen . Voorkom het druppen van zaagwater op verwerkt product. Kleine elementen kunnen evt. ook geknipt worden met een steenknipper.

Periodiek onderhoud zal waarschijnlijk na de winter nodig zijn . Wederom afhankelijk van de steensoort kunt u dan kiezen voor een zuurvrije of zuurhoudende grondreiniger.

Genuanceerde stenen net als al andere bestratingsproducten vóór het bestraten goed mixen uit verschillende pakketten en lagen . Ook natuursteen is uniek in zijn structuur en kleurnuancering daarom dient u ook deze tegels uit verschillende ver-pakkingen te mengen . Aders en natuurlijke structuren en kleurafwijkingen kunnen voorkomen en zijn géén gebreken . Zorg voor een goede doorluchting van de tegels indien u bloembakken etc. erop plaatst om aftekeningen te vermijden .

Het normale onderhoud gebeurt bij voorkeur met een zeepvrij onderhoudsmiddel , zeker als de vloer geïmpregneerd is. Mocht u toch kiezen voor een zeephoudend reinigingsmiddel , zoals Carolinezeep, dan moet u rekening houden met de mogelijkheid dat vuil zich kan afzetten in de vetfilm die zeep op uw tegels achterlaat. Deze vetfilm is echter goed te verwijderen . Zeep heeft de eigenschap de vloer te beschermen tegen indringend vocht en zal licht kleurverdiepend werken .

Bestrating strak (ongetrommeld) of tegels/siertegels zonder afstandhouders en facet met een minimale voeg (+/- 3 mm) straten , dit voorkomt dat de randen van de tegels/siertegels/bestrating beschadigen .

Afwerking Aandachtspunten bij de afwerking van het straatwerk: Veeg schoon zand in de voegen , daarna de bestrating goed schoon vegen voordat u gaat aftrillen . Tril de bestrating van de rand naar het midden met een lichte trilplaat. Om beschadiging en vervuiling te voorkomen dient de trilplaat schoon te zijn en voorzien van een witte rubberen mat of zool . Let wel , er zijn ook producten die NIET afgetrild mogen worden . (natuursteen) De kieren/voegen vult u op met voegzand , voegmortel of voegsplit. Dit is zand , voegmortel of voegsplit dat na het bestraten wordt ingeveegd , zodat de klinkers cq: tegels goed vast komen te liggen en er geen kieren ontstaan . Voegzand , voegmortels en voegsplitten zijn in verschillende kleuren verkrijgbaar.

Laat het overgebleven zand maximaal een week op uw terras liggen Veeg daarna nog regelmatig zand in de voegen . Gebruik nooit geen klapzand of vervuild zand bij het invoegen .

Een nieuwe tuin nemen doet u niet vaak en een nieuwe tuin moet toch minstens 15 jaar meegaan . Twijfel niet om een goede vakman of vakvrouw in te schakelen!

Worden de straatbakstenen aangevoerd in pakketten , opper bij voorkeur mechanisch . Dit voorkomt beschadiging, bespaart tijd en spaart de rug. Houd altijd een voeg 2-3 mm tussen de straatbakstenen aan . Dit is voor het invoegen van zand noodzakelijk , hierdoor komen de straatstenen vast te zitten . Ook bij het vlijen deze voeg respecteren . Verwerk de straatstenen altijd in dezelfde richting. Onder de hamer straten geeft een goed resultaat, de straatstenen worden dan op de juiste hoogte gestraat. Het corrigeren door extra hard te slaan is een onjuiste methode . Er ontstaan dan vaak beschadi-gingen aan de straatbaksteen . Het verband In bestratingen zijn veel verbanden mogelijk . Keper- en elleboogverband zijn zeer stabiel en daardoor geschikt voor die delen van de bestrating die worden bereden . In voetpaden en terrassen kan een blokverband of halfsteens- en diagonaalverband worden toegepast. Het afwerken De bestrating invoegen moet grof kalkvrij zand of kalkvrij brekerzand , vervolgens vegen en aftrillen (met lichte triller). Aansluitend de bestrating vegen , en voegen volledig vullen . Uitslag op straatbaksteen Uitslag komt slechts zeer zelden voor. Bij regen op de bestrating zak het regenwater door de straatbakstenen heen . Natuurlijke omstandigheden laten deze uitslag na verloop van tijd verdwijnen . Op plekken in de bestrating waar beregening niet plaatsvindt, zoals carports en dakoverstekken kan enige uitslag ontstaan . Hierdoor kunnen stoffen uit de straatlaag worden opgelost die zich na droging op de bestrating als een witte uitslag aftekenen . Het is raadzaam op deze plaatsen de bestrating regelmatig met water te schrobben . Onderhoud aan bestrating is nagenoeg te verwaarlozen , echter het is verstandig de bestrating regelmatig te vegen . Hiermee wordt vervuiling van de bestrating effectief tegengegaan .

DE AANLEG

DE AANLEG

Zorg dat u altijd haaks begint en dat u tijdens het bestraten ook haaks blijft werken .

Indien u natuursteentegels verwerkt in de specie , drainagemortel of op een betonnen ondergrond verlijmt, is het waarschijnlijk noodzakelijk een cementsluier te ver-wijderen . Afhankelijk van de steensoort en de hardnekkigheid van de aanslag, kunt u hiervoor een zuurhoudende of zuurvrije cementsluierverwijderaar gebruiken .

STAP 9

Bestrating aanleggen .

BUITEN - dingentjes voor kinderen

Van wie is deze drol ??? Mijn naam is HAAS!

Ik was het niet! Mijn baasje vindt de stoep een goede plek Ik ben vrij wollig

Ik ben Rob en ruim ze graag op

Ik poep wel 10 kilo per dag

Wat ruik ik ??? Bah Ome Willem In een sprookje zijn we graag met z’n zevenen

Wij poepen op stand

De mijne noemen ze een vlaai

Dit komt niet uit zijn gat, maar wat is dat?

BTW TARIEF GEEN 21% BTW, MAAR 6% BTW!!! Vanaf 1 maart 2013 is het btw tarief voor tuinaanleg en tuinonderhoud verlaagd. Het verlaagde tarief loopt tot 1 maart 2014. Heeft u plannen, reageer dus tijdig!!!

StadWaterLand b.v. Vlietweg 68 7335 JE Apeldoorn T. 055 5429386 F. 055 5427946 [email protected] www. stadwaterland.nl www.modeltuinopmaat.nl

WWW.TUINARTIKELENBESTELLEN.NL