MAART 2013 jaargang BUITENGELUK. het groeiende buitenbelevings boek. Prijzen te winnen op bladzijde

MAART 2013

Prijzen te winnen op bladzijde

14

jaargang 1

BUITENGELUK

het groeiende buitenbelevings boek

het groeiende buitenbelevings boek Door de bomen het bos niet meer kunnen zien, dit geldt tegenwoordig zeker voor het internet. Informatie vinden over planten, dieren, natuurgebieden en leuke plekjes in Nederland is bijna onmogelijk geworden, elke vereniging, stichting, provincie en dorp of stad heeft zo zijn eigen website. Het is behoorlijk versnipperd, in dit boek willen we u helpen bij het vinden van leuke buiten belevingen. Buitengeluk is een groeiend buiten-belevings boek, met als doel u te informeren over het gene wat u buiten kunt tegenkomen. Leuke plekjes om te bezoeken, leuke buiten weetjes, hoe u tuinplanten moet onderhouden en waar ze kunnen worden toegepast. Informatie over de flora en fauna in Nederland. Elke maand staat er een nieuwe buitenactiviteiten-, moestuin- en tuinkalenders in. In de loop van het jaar breidt het boek zich steeds verder uit met nieuwe hoofdstukken, planten, dieren, enz. 3 Activiteitenkalender (maart) 4 Tuinkalender (maart) 5 Moestuinkalender (maart) 6 en 7 Zaaikalender Groenten vanaf 8 Dieren 14 Prijsvraag 15 CO2 reducernde tuinmaterialen 16 en 17 Het weer vanaf 18 Inheemse planten (wilde planten) vanaf 24 Vaste planten vanaf 34 Waterplanten vanaf 40 Heesters vanaf 50 Rozen vanaf 54 Bomen vanaf 62 Siergrassen en bamboes vanaf 66 Bol- en knolgewassen vanaf 70 Fruit vanaf 80 Klim- en leiplanten vanaf 88 Kastelen, kerken, molens en buitenverblijven 92 Plantage Willem III 93 Kwintelooyen 94 De Blauwe Kamer 95 De Grebbeberg 96 en 97 Tuinbonnen 98 en 99 Buiten - dingentjes voor kinderen

De dames gaan weer naar buiten! Eind maart begin april luiden de 100 Onze gegevens dansende koeien het voorjaar in.

Veel buitenplezier toegewenst, Waar en wanneer:

Wander van Laar www.duinboeren.nl en initiatiefnemer van Buitengeluk Bedenker www.nederlandbloeit.nl



3 3 3 9 9

Stinzenwandeling, Utrechtse Botanische Tuinen (www.uu.nl/NL/BotanischeTuinen) Doorstapwandeling vennentocht Stiphoutse bossen te Helmond - Noord Brabant (www.ivn.nl) Tuinvogels kijken en herkennen te Zeewolde (www.ivn.nl/activiteiten) Vogels kijken op de Sint Pietersberg Limburg (www.ivn.nl/activiteiten) Beverexcursie, excursie langs het Geldernsch-Nierskanaal (http://www.limburgs-landschap.nl/agenda/)

10 10 10 12 15

Natuurwandeling Vogels & Stinzenplanten te Delft Zuid Holland (www.ivn.nl/activiteiten)

16 16 16 19 20

t/m 17, Sterrenkijkdagen in de Leidse sterrenwacht (www.hortusleiden.nl)

21 22 23 23 24

Lezing over Nederlandse amfibieën te Best Noord Brabant (www.ivn.nl/activiteiten)

Zondagwandeling ‘Vroege voorjaarsbloeiers’ (www.hortusleiden.nl) Excursie: Boerenleven op het Hijkerveld (www.drentslandschap.nl/activiteiten/) t/m 16, Voorjaarscursus botanisch tekenen door A. Walsmit Sachs (www.hortusleiden.nl) NL Doet, grootste vrijwilligersactie van Nederland.

t/m 17, Vol van de Bol, Utrechtse Botanische Tuinen (www.uu.nl/NL/BotanischeTuinen) Het Verdronken Land van Saeftinghe (www.hetzeeuwselandschap.nl/eropuit) Uilen aan de Dollard (www.groningerlandschap.nl/eropuit/activiteitenagenda) Boomfeestdag

Lezing: Insecten op en langs onze wandelwegen te Geleen Limburg (www.ivn.nl/activiteiten) Voorjaarsbloeiers in de Hortus, speciale themarondleiding (www.hotus.nl) Dwalen over de Zandmotor (www.zuidhollandslandschap.nl/natuur-bij-u-in-de-buurt/activiteit/) Begroet de lente, bij Bezoekerscentrum de Trekvogel aan Oostvaardersdiep (www.flevo-landschap.nl)

27 Vaarexcursie bij volle maan (www.itfryskegea.nl/Excursies-activiteiten/) 29 t/m 10 mei: Tentoonstelling ‘Tulpen in de Hortus’ (www.hortusleiden.nl) 29 30 30 31

MAART 2013

BUITENGELUK

1 Utrechtse Botanische Tuinen weer open(www.uu.nl/NL/BotanischeTuinen) 1 Arboretum Poort Bulten, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) 2 Hortus Haren weer open (www.hortusharen.nl) 2 Landelijke vlinderdag www.vlinderstichting.nl 2 Wandeling bossen Oudemirdum/Wyldemerk te Friesland (www.ivn.nl/activiteiten)

Het zomerseizoen in het Openluchtmuseum start op goede vrijdag Fietsexcursie vliegbasis Soesterberg (http://www.utrechtslandschap.nl) Jaarlijkse lammerendag (www.landschapoverijssel.nl/lammerendag) Von Gimborn Arboretum weer open (www.gimbornarboretum.nl)

31 Botanische Tuin, Arboretum Oudenbosch weer open (www.arboretumoudenbosch.nl)

De paddentrek is een jaarlijks terugkerend fenomeen waarbij padden (en andere amfibieën) van hun winterverblijven naar het water trekken om zich voort te planten. De paddentrek vindt plaats in de periode februari tot april. De combinatie van temperatuur (minimaal 6°C) en luchtvochtigheid. Hoe natter hoe beter zijn belangrijk voor het op gang komen van de paddentrek. Bruine pad (Bufo bufo). www.padden.nu

Nieuwe Tuin?

Ligging moestuin

Teken een plattegrond van de tuin (schaal 1 op 50 cm) en ga eerst lekker schetsen. Tevreden, dan pas inkopen doen.

Zorg ervoor dat de moestuin niet in de zichtlijn van binnen uit komt te liggen. Een moestuin in de winter is nu niet echt de hoofdprijs.

(wij willen u natuurlijk graag adviseren).

Tuinkalender Maart Dit is het moment om voor de eerste keer van het jaar te gaan bemesten. Gebruik bij voorkeur natuurlijke meststoffen, planten nemen deze meststoffen geleidelijk op en zo bestaat er geen kans op verbranding.

Moestuinkalender Maart

De half- en hoogstammen (appels en peren) , kunnen deze maand nog gesnoeid worden. De boom is nu nog in rust. (zie hoofdstuk Fruit). Het gazon ontwaakt uit de winterslaap, het is weer tijd om kritisch naar uw gazon te kijken. Laatste kans dit voorjaar om heesters, vaste planten en boompjes te verplanten. Deze maand kunt u nog wortelgoed aanplanten. Wilt u nog een nestkastje ophangen? (moet u eigenlijk al in de wintermaanden doen) Het nestkastje moet op een hoogte van ongeveer 2 meter hangen en de opening gericht op het noorden of op het noordoosten. Heesters die in de zomer of in het najaar bloeien, kunnen vanaf nu worden gesnoeid. Dit zijn onder andere de herfstsering, de vlinderstruik, de spierstruik, de pluimhortensia, Perovskia, kamperfoelie, winterheide, en zomerbloeiende clematissen.

Vliesdoek of jutte beschermt uw planten tegen kou en vervroegt de groei ervan. Het creëert een microklimaat in de winter en vangt te grote en plotselinge temperatuurverschillen op. Het groeivlies of de jutte beschermt tegen schade van wind, storm en slagregens. Wanneer het vriest, biedt vliesdoek of jutte ook een goede isolatie (iglo-effect). Door het aanbrengen van een vliesdoek of jutte zal de verdamping / uitdroging van het gewas door de koude uitdrogende wind veel kleiner zijn.

Rozen snoeien (half maart tot half april), dode, beschadigde en dunnen takken tot aan de onderstam wegknippen, 3 tot 5, maximaal 7 goede takken overhouden. De gezonde en dikke takken op 3 tot 5 ogen terugknippen (eindknop naar buiten gericht). Het water in de vijver kan deze maand weer richting een beetje worden bijgevoerd. Geef in het begin nog extra algengroei. Afgestorven plantendelen kunnen nu deze maand van de bodem. Pas op voor de kikkers

de 10°C lopen, vanaf nu kunnen de vissen weer niet teveel, overtollig voer veroorzaakt alleen maar ook worden weggehaald en ingewaaid blad haal je en salamanders, ze worden nu ook weer actief.

Als er veel mos tussen het gras zit, kunt u deze maand bij droog weer gaan verticuteren. Onkruid zoals de paardebloem kunt u het beste verwijderen met een mesje. Na het verticuteren het gehele gazon bijzaaien, dus niet alleen de kale plekken. Zodra het weer gaat groeien mag er bemest worden, doe dit steeds in kleine hoeveelheden. (mos in het gazon, wordt vooral veroorzaakt door een slechte voedingsbalans en te kort maaien) Het laatste onkruid nu verwijderen, de groei is nu nog niet in volle gang. Prima maand om vaste planten te delen (scheuren), voorjaarsbloeiende vaste planten pas in het najaar delen. Siergrassen kunnen nu worden afgeknipt, groenblijvende siergrassen alleen het lelijke blad afknippen. Controleer de messen van de grasmaaier, u moet weer bijna gaan maaien. Kent u iemand die wel wat ondersteuning kan gebruiken. De tuinbon is een leuk cadeau!

Spit de grond nog even lichtjes, dit om onkruid minder kans te geven. Ook goed ter voorbereiding van de eerste zaai beurten.

De lente is in aantocht, de grond wordt door de zon weer langzaam aan opgewarmd. Het is nu weer de tijd om compost of een andere organische mest aanbrengen (mengen in de toplaag, 30-40 cm). Dit geldt voor de lichtere gronden, in het najaar moet dit op de zwaardere kleigronden gebeuren. De organische stoffen zorgen voor een betere water- en luchthuishouding. Nog geen moestuin en weinig ruimte! Plant de sla in de vaste planten border en zet de tomaat in een pot. Voordeel van een moestuin in pot is dat er sneller geoogst kan worden en dat het onderhoud beter beheersbaar wordt. Bijkomend voordeel is, de ene keer sla op het terras en de andere keer een tomatenplant op de buitentafel.

Ga op zoek naar slakkeneitjes en verwijder ze, beter voorkomen dan genezen. Maart roert zijn staart, dus het verschil in bodem- en luchttemperatuur kan nog erg groot zijn. Bescherm dus de jonge kiemen (tunneltje of omgekeerde plastic bekertje). Tijd om de aardappels te poten. Geen etenswaren op de compost hoop, kan ongedierte aantrekken. Bescherm de bloesem van de fruitboompjes tegen de vorst met jutte. (Niet met plastic) Deze maand kunt u nog wortelgoed aanplanten. Laatste kans dit voorjaar om bessen, frambozen en fruitboompjes te verplanten. Herfstframbozen kunt u nu nog tot maximaal 30 cm boven de grond afknippen. (zie ook hoofdstuk Fruit). Voor het scheuren van aardbeien, is dit de ideale maand. Fruitboompjes gaan nu weer groeien, kijk de boombanden na! (i.v.m. ingroeien) Zaai en plant met tussenpozen, anders heeft u alles in een keer. Zaai het zaad niet dieper als het zaad groot is. Gesnoeide takken verwijderen, deze kunnen ziekten verspreiden. Rabarber nog even afdekken, dit vervroegt de oogsttijd. Eind van deze maand beginnen met het luchten van de planten onder koud glas. De paden in de moestuin moet u niet maken van houtsnippers of boomschors, dit zijn ideale plekken voor ongedierte en ziektekiemen. Maak elk jaar een inplant schema, hiermee kunt u voorkomen dat planten op dezelfde plek als de jaren daarvoor worden gezet. Tomaten, kolen, wortel- en knolgroenten, Peulvruchten, Aardappelen, komkommers, bladgroenten en aardbeien moeten elk jaar op een andere plek worden gezet, u voorkomt zo ziekten en plagen.

Savooiekool

Bloemendaalse gele kool

Zaaikalender Groenten januari

Andijvie Artisjokken Aubergine Augurken Bieten Bindsla Bleekselderie Bloemkool Boerenkool Broccoli Chinese kool Courgette Doperwten Groenlof Kervel Knoflook Knolselderie Komkommers Koolrabi Koolrapen Kropsla Mais Meloenen Paksoi Paprika Peper Peterselie Pluksla Pompoenen Postelein Prei Pronkbonen

februari

maart

april

mei

juni

Zaaikalender Groenten juli

augustus september oktober

januari

februari

maart

april

mei

juni

juli

augustus september oktober

Raapstelen Radijs Ramenas Rapen Rode kool Savooiekool Spruitkool Schorseneren Snijselderie Snijsla Spinazie Stambonen Struikbonen Tomaten Tuinbonen Tuinkers Uien herfst en winter Uien zomer Veldsla Witlof Witte kool Wortelen Zuring

zaaien onder glas

Biologische meststoffen en biologische bestijdingsmiddelen voor uw planten en voor uw gazon, kijk in onze webshop onder de banner MESTSTOFFEN.

zaaien in de volle grond Voor o.a. snoeischaren, zagen en ander handgereedschap, klik op de banner HANDGEREEDSCHAP (bevindt zich aan de rechterkant van de homepagina) Voor groentenzaden klik u eerst op TUINPLANTEN, daarna op zaden (bevindt zich als banner aan de rechterkant)

De levendbarende hagedis (Zootoca vivipara)

Het konikpaard

De dagpauwoog (Aglais io)

De blauwe pauw (Pavo cristatus)

Schotse hooglander De Baars (Perca fluviatilis)

De rugstreeppad (Bufo calamita)

Charolais-rund

De ooievaar (Ciconia ciconia)

Bijen

HOOFDSTUK

DIEREN De gewone pad of bruine pad (Bufo bufo)

Slak

De Turkse tortel (Streptopelia decaocto) De Kruisspin (Araneus diadematus) Galloway Rund

kippen De knobbelzwaan (Cygnus olor)

De kleine vos (Aglais urticae)

Het Gewone varken (Sus scrofa domesticus)

De citroenvlinder (Gonepteryx rhamni) De gewone wesp (Vespula vulgaris)

Afdrukken van de haas (Lepus europaeus)

Gewone zeehond (Phoca vitulina)

Gehakkelde aurelia Wilde eend

gehakkelde aurelia (Polygonia c-album) Sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw heeft de gehakkelde aurelia vanuit het zuiden heel Nederland veroverd. Familie aurelia’s (NYMPHALIDAE) Kenmerken Voorvleugellengte: 20-26 mm. De bovenkant van de vleuels heeft een oranje grondkleur met zwarte vlekken. De donkerbruine achterrand van zowel de voor- als de achtervleugel is sterk gekarteld. Op de onderkant van de achtervleugel bevindt zich een kleine witte C. Gelijkende soorten De grote vos heeft geen gekartelde achterrand. Voorkomen Een algemene standvlinder die verspreid over het hele land voorkomt. Tot de jaren tachtig van de vorige eeuw werd de soort weinig waargenomen in het noorden en westen van het land, maar sinds die tijd heeft de gehakkelde aurelia zich steeds verder uitgebreid. Habitat Bosranden, open plekken in het bos, parken en tuinen. Ziet u deze vlinder, geeft het door via: www.telmee.nl Wilt u meer informatie over de gehakkelde aurelia, kijk dan op www.vlindernet.nl Steun De Vlinderstichting, word donateur en meld u zich aan via www.vlinderstichting.nl

Wilt u meer vlinders in uw tuin, kijk dan in onze webshop onder het kopje aan de rechterkant VLINDERS. Hier kunt u planten vinden die zeer aantrekkelijk zijn, zowel voor u als voor vlinders.

Waardplanten Vooral grote brandnetel; ook hop, iep, ribes en wilg. Vliegtijd en gedrag Maart-oktober in twee elkaar overlappende generaties. De vlinders voeden zich met nectar van verschillende planten en drinken ook van plassen of mest; in het najaar zijn ze geregeld aan te treffen op rottend fruit. Levenscyclus Rups: begin mei-oktober. De rupsen leven op de bovenkant van de bladeren, waar ze niet opvallen omdat ze net een vogelpoepje lijken. De verpopping vindt plaats in de vegetatie, op of in de buurt van de waardplant. De soort overwintert als vlinder vlak bij de grond, bijvoorbeeld aan de onderkant van boomwortels, in een holle boom of tussen takkenbossen of afgevallen bladeren; zelden in gebouwen. De eieren worden afgezet op een bladrand van de waardplant. (bron: www.vlindernet.nl)

Naam Wilde eend Latijnse naam Anas platyrhynchos Familie Eenden (Anatidae) Status Jaarvogel Waar Watergebieden, park en tuin Voedsel Waterplanten, grassen, kleine watediertjes en natuurlijk eendenkroos Nest Nest, gemaakt van mos, donsveertjes en kleine takjes, vooral op de grond Broedperiode Februari tot in augustus Aantal legsels Twee tot drie legsels Aantal eieren Zes tot tien eieren per legsel Broedparen 350.000 tot 500.000 in Nederland (in 1998-2000) website www.vogelbescherming.nl en www.vogelvisie.nl en www.sovon.nl

Vrouwtje

Mannetje

Van kalfje tot volwassen Schotse Hooglander. In de kuddes loopt altijd één stier. In de kuddes leven koeien van verschillende leeftijden. Jaarlijks lopen er enkele kalfjes tussen de kuddes. Schotse Hooglanders zijn erg vruchtbaar en krijgen gemakkelijk kalfjes. Ze krijgen meestal per keer één kalfje, heel soms krijgen ze een tweeling. Gemiddeld krijgt een koe 17 tot 19 keer een kalfje in haar leven. Hooglanders hebben geen bepaalde tijd voor de paartijd. De koeien kunnen het hele jaar door vruchtbaar worden. Als gevolg daarvan worden het hele jaar door kalfjes geboren. In het voorjaar en de zomer worden de meeste kalfjes geboren. Maar het komt ook wel eens voor dat er kalfjes in de winter geboren worden. Dit is geen enkel probleem voor de koe of het kalfje. Ze hebben namelijk een dikke vacht en stevig gestel. Een pas geboren kalfje De draagtijd van een koe is ongeveer 10 maanden. De Schotse Hooglander heeft eigenlijk nooit hulp van mensen nodig bij de geboorte van het kalfje. Dat komt omdat het kalfje vrij klein en licht geboren wordt. Een kalf weegt bij de geboorte 110 tot 165 kilo. Voor de geboorte van het kalf zondert de koe zich af van de rest van de kudde. Na de geboorte houdt het kalf zich enige dagen verborgen in ruige begroeiing of struiken. De koe gaat enkele keren per dag weg van de kudde om het kalf te zogen. Wanneer het kalf sterk genoeg is brengt de moederkoe het kalf naar de kudde. Als een koe 24 maanden is, is ze vruchtbaar. Dan zal ze haar eerste kalfje krijgen. bron: www.amsterdamsebos.nl Wilt u ze ontmoeten, dit kan o.a. in: Het Amsterdamse bos, Pan van Persijn te Katwijk, Nationaal Park Veluwezoom, Het Lage Bergse Bos - deelgemeente HillegersbergSchiebroek, De Broekpolder te Vlaardingen, De Schinveldse bossen Zuid-Limburg,

De Schotse Hooglander Hoe ziet de Schotse Hooglander eruit?

Hoe en waar leeft de Schotse Hooglander?

Een Schotse Hooglander is een rund. Ze stammen af van klein Keltisch vee en oorspronkelijk van de oeros. De Schotse Hooglander is van een zéér oud ras, vermoedelijk al vanuit de 6de eeuw. De Schotse Hooglander komt oorspronkelijk uit Schotland. De Hooglander is erg goed geschikt voor het Schotse klimaat en de ruige omstandigheden in de West-Highlands. Hier is veel regen, sterke wind en weinig om te grazen. In Schotland worden ze ‘Highland Cow’ genoemd. De Schotse Hooglander is kleiner dan de zwart witte of bonte koeien die we kennen in Nederland. De kleur van de Schotse Hooglander is meestal roodbruin, maar kan ook crèmekleurig zijn. De Schotse Hooglander heeft korte poten en een korte nek in verhouding met zijn kop en lijf. Een opvallend kenmerk van de Schotse Hooglander is de bijzonder langharige vacht en de kuif op zijn voorhoofd die over de ogen heen valt. De vacht bestaat uit twee lagen. Over de zomervacht groeit in de herfst een extra dikke, ruige wintervacht. Vanaf de schouder tot de grond, de schofthoogte, is een Hooglander 120 tot 130 cm. Ook heeft een Schotse Hooglander grote horens. Aan de horens is het verschil tussen een mannetje en een vrouwtje goed te zien. Bij het mannetje, de stier, krullen de horens naar boven, en bij een vrouwtje, een koe, staan de horens naar voren. Een volwassen stier weegt 800 kilo, een koe weegt 500 kilo. Schotse Hooglanders kunnen 18 jaar oud worden.

De Schotse Hooglander komt van oorsprong in het westen van Schotland voor. Ook op de Hebriden-eilanden voor de westkust komen de Schotse Hooglanders voor. In Nederlands grazen er ruim duizend Schotse Hooglanders. In Nederland leven er meer Schotse Hooglander dan in Schotland zelf! De runderen zijn in dienst bij Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en andere natuurbeheerorganisaties. Ze worden gebruikt om open velden ook echt open te houden. De Hooglander heeft weinig verzorging nodig. Belangrijk kenmerk is hun karakter, ze zijn niet agressief en zullen onverstoorbaar doorgrazen. Je mag de dieren niet aaien. Ook moet je de kalfjes met rust laten, als je dit niet doet, zal de moeder koe laten merken dat je afstand moet houden.

Wat eet een Schotse Hooglander? Een koe is geen maaimachine en het resultaat is dan ook zichtbaar anders. De dieren eten dan weer hier, dan weer daar een hapje. Ze eten gras, maar ook bladeren en zelfs de bast van bomen. Sommige planten eten ze niet, zoals stekelige planten en struiken. Deze planten blijven dan over voor andere dieren. Schotse Hooglanders kunnen goed tegen de kou en blijven in de winter buiten. In de zomer zoeken ze vaak de schaduw van het bos op. Het zijn dus gemakkelijke kostgangers, maar worden wel in de gaten gehouden door de beheerders.

De Stier kan wel 500 kg wegen

PRIJSVRAAG Vraag Wat zijn de Latijnse- en Nederlandse namen van de planten op deze bladzijde?

1 ..... 2 ..... 3 ..... 4 ..... 5 ..... 6 .....

U kunt de antwoorden vinden in onze webshop www.webshoptuinmateriaal.nl

Prijzen

1e prijs, tuinplan (waarde 450 euro).

2e prijs, 4 arbeidsuren van 1 van onze hoveniers. 3e prijs, webshop cadeaubon (waarde 75 euro). 4e prijs, 4 zakken CO2 reducerende potgrond. Mail uw antwoorden naar

[email protected] De winnaars worden bekend gemaakt in BUITENGELUK uitgave mei. U kunt uw antwoorden mailen tot dinsdag 23 april 2013.

Uit balans, het probleem De opwarming van de aarde vormt een van de grootste uitdagingen waar de mensheid voor staat. Er is inmiddels voldoende wetenschappelijke kennis verzameld om aan te nemen dat de stijging van de oppervlaktetemperatuur op aarde wordt veroorzaakt door de toename van broeikasgassen, dit als gevolg van menselijk handelen. Het verbranden van fossiele brandstoffen in een relatief korte periode, vergeleken met de periode die de aarde nodig heeft gehad om deze brandstoffen te vormen heeft de uitstoot van CO2 vertienvoudigd. Van alle broeikasgassen is C02 is een van de belangrijkste, 76% van deze gassen is CO2. Een verhoogd CO2 gehalte leidt tot een hogere gemiddelde temperatuur op aarde. De belangrijkste gevolgen hiervan zijn een toename van extreme weersomstandigheden, zoals tropische stormen, hittegolven, droogte en overstromingen en de stijging van het zeeniveau vanwege het uitzetten van water en het smelten van de ijskappen.

Herstel de balans, de oplossing Prof. Dr. R.D. Schuiling heeft een methode aangedragen om het gehalte CO2 in de atmosfeer terug te brengen. Schuiling maakt gebruik van processen die in de natuur voorkomen en die van invloed zijn op de CO2 balans. Sinds de laatste ijstijd is er een evenwicht van het CO2 gehalte van rond de 260 ppm (parts per million) in de atmosfeer. Er zijn natuurlijke processen die CO2 in de atmosfeer brengen en processen die CO2 weer uit de atmosfeer opnemen. De aarde brengt jaarlijks ongeveer twee en een half miljard ton CO2 in de atmosfeer onder andere door vulkanische uitbarstingen. Ongeveer dezelfde hoeveelheid wordt ook weer uit die atmosfeer gehaald door bijvoorbeeld levende organismes, als schelpdieren die CO2 uit de atmosfeer gebruiken. Wat minder bekend is dat door verwering van gesteenten ongeveer eenzelfde hoeveelheid CO2 uit de atmosfeer wordt gehaald als dat er door natuurlijke processen aan wordt toegevoegd. Verwering is de neutralisatie van een zuur door middel van mineralen in een gesteente. Het CO2 wordt eerst als bicarbonaat in het water vastgelegd en vormt uiteindelijk veel later ergens in zee kalkstenen en dolomieten. Het CO2 wordt voor geologisch lange tijden veilig opgeborgen. Door het verstoken van fossiele brandstoffen hebben we de hoeveelheid CO2 die jaarlijks in de atmosfeer wordt gebracht met een factor tien verhoogd. De toename van CO2 kunnen we compenseren door het natuurlijk proces van verwering zonodig te versnellen. Een mineraal dat in grote hoeveelheden op aarde voorkomt, is het mineraal olivijn, een groen magnesium silicaat, met wat ijzer. In de aanwezigheid van water en CO2 is dit mineraal instabiel. De reactie ziet er als volgt uit: Mg2SiO4 + 4CO2 + 4H2O → 2Mg2+ + 4HCO3- + H4SiO40

Op die manier wordt het broeikasgas CO2 omgezet in bicarbonaat.

Het verweringsproces vindt plaats aan de oppervlakte van de gesteenten. Dus de hoeveelheid CO2 die jaarlijks wordt opgenomen uit de atmosfeer hangt af van het beschikbare oppervlakte van de reactieve mineralen. Door olivijngesteenten te vermalen, vergroten we het oppervlak en versnellen het proces van verwering. Uitstrooien van olivijnpoeder op plaatsen waar het in aanraking komt met vocht en lucht versnelt het verweringsproces nog meer.

De uitdaging De voorgestelde oplossing is een duurzame en relatief simpele oplossing voor het CO2 probleem. De realisatie is een hele grote uitdaging. Met behulp van onze CO2 reducerende olivijn producten, willen we maatschappelijke organisaties, bedrijven en consumenten voorstellen om zelf een bijdrage te leveren tegen de opwarming van de aarde.

De juiste balans Het vinden van de juiste balans is goed voor ons zelf en goed voor de wereld. De zorg voor de aarde is de zorg voor elkaar en voor alles dat de aarde ons geeft. Een juiste balans tussen de mens en de natuur geeft ons de mogelijkheid om onze kinderen en kleinkinderen een betere wereld na te laten. Te veel CO2 is niet goed, te weinig is ook niet goed. Waar wij de balans hebben verstoord, kunnen wij met behulp van onze olivijn producten meer evenwicht brengen. Wachten hoeft niet. Iedereen kan een bijdrage leveren aan een evenwichtig en stabiel klimaat.

‘We mogen moeder aarde niet aan haar lot overlaten, en dat hoeft ook niet meer want we kunnen vandaag nog beginnen met het terugdringen van onze CO2 uitstoot, en de rest compenseren met olivijn, de meest natuurlijke CO2 binder die er is’

Voor meer informatie, bezoek onze webshop (klik op de banner CO2)

(De winnaars krijgen persoonlijk bericht per mail.

-

Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd)

Lente weetjes!

Lente door de jaren heen

Lente eerder

Het voorjaar is de laatste jaren steeds bijzonder warm. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw is het warmterecord herhaaldelijk bijgesteld.

Met het begin van de maand maart staat voor de weerkundigen de lente op de kalender. Voor de sterrenkundigen, die uitgaan van de stand van de aarde ten opzichte van de zon, is in 2013 woensdag 20 maart de eerste lentedag.

Het voorjaar van 2007 was veruit de warmste lente sinds het begin van de metingen in 1706. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur uit op 11,6 graden tegen 9,5 graden normaal (gemiddeld over het tijdvak 1981-2010). Daarna volgen de lentes van 2011 (11,0 graden) en 2009 (10,8 graden). In de 20e eeuw was de lente van 1998 de warmste met 10,6 graden. De vorige records zijn dus met bijna een graad verbeterd. Van alle lentes sinds 1901 staan er sinds het jaar 2000 al vier in de top tien, dat wil zeggen dat ze warmer waren dan 10,0 graden.

Met het begin van de maand maart staat voor de weerkundigen de lente op de kalender. Voor de sterrenkundigen, die uitgaan van de stand van de aarde ten opzichte van de zon, is in 2013 woensdag 20 maart de eerste lentedag. Voor de lenteverwachtingen is door de Natuurkalender in Wageningen een model ontwikkeld voor planten en vlinders dat berekent wanneer de eerste waarnemingen van bloei en bladontplooiing worden verwacht en wanneer bepaalde vlinders gaan vliegen. De verwachtingen zijn gebaseerd op tienduizenden historische waarnemingen met gegevens van het KNMI en berekeningen van het weer en verwachtingen. Door de opwarming van de laatste decennia is de lente in de natuur de laatste jaren vaak vroeg begonnen. De gemiddelde bloeidatum is in de laatste jaren zo’n drie tot vier weken vervroegd ten opzichte van de periode vóór 1988. In het warmere broeikasklimaat blijft volgens de KNMI klimaatscenario’s de vertrouwde grilligheid van het weer echter behouden en kan het soms dus ook weer koud zijn en kan het voorjaarsachtige weer binnen een paar dagen plaatsmaken voor een nasleep van de winter. Koude extremen en koudegolven zoals in februari van dit jaar worden wel minder in aantal en duren minder lang maar de grotere zeldzaamheid maakt ze des te opvallender. Uit historische gegevens blijkt dat de lente in lang vervlogen tijden soms heel laat was. Zeker in de Kleine IJstijd, die zijn hoogtepunt bereikte in de zestiende en zeventiende eeuw. Legendarisch was de voorjaarskou in 1667 toen de koudegolf tot midden april aanhield en het weer in mei aan Kerstmis deed denken. In de tweede helft van maart 1667 lag er nog zoveel ijs dat men met paarden de Zaan op ging. Eind maart lag de Zuiderzee nog dicht. In Duitsland vriezen de Elbe, Weser en andere rivieren in maart weer dicht en er valt volop sneeuw bij harde wind. Ook in 1670 stonden onze voorouders begin april nog op de schaats. Half april had het scheepvaartverkeer nog last van het ijs. Uniek was ook de extreem koude lente van 1740, die volgde op een van de ijzigste winters ooit. De trekvaart tussen Haarlem en Leiden lag 80 dagen stil door het ijs. Op 13 maart 1740 reed men nog met wagens en sleden over de Zuiderzee, het ijs heeft een dikte van naar schatting 50 tot 60 cm. De temperatuur kwam in maart nauwelijks boven de 5 graden en zelfs in mei sneeuwde het nog. Opmerkelijk was ook de late winter in maart 1845, met gemiddeld min 2,3 graden de koudste voorjaars maand in de geschiedenis. Halverwege de maand vroor het nog meer dan 20 graden en eind maart 1845 waren de rivieren in ons land nog bevroren.

bron: knmi.nl

Het warmterecord van 2007 is vooral te danken aan april die met gemiddeld 13,1 graden bijna vijf graden warmer was dan normaal. De laatste jaren was het ook in mei vaak al hoog zomers. Mei 1992 was met 15,6 de warmste en ook mei 1998 (14,9 graden) was uitzonderlijk met al vroeg tropische hitte. Het voorjaar van 1922 leverde drie tropische dagen op, daarna zou de volgende tropische lentedag meer dan twintig jaar op zich laten wachten. De meeste lentes kwamen tot zomerse warmte (25 graden of hoger), maar in de aantallen blinken de laatste jaren uit. De lentes van 1992 en 2000 telden 12 zomerse dagen (normaal 2), de lentes van 2007 en 1993 hadden er acht en 1947, 1990 en 1998 telden ieder zeven zomerse lentedagen. De koudste lente staat geboekt in 1962 met gemiddeld 6,5 graden. Teleurstellend temeer daar ook de zomer dat jaar met slechts drie zomerse dagen een dieptepunt was. Het voorjaar van 1962 was bovendien somber met 359 uur zon, maar nog minder scheen de zon in het voorjaar van 1983 met 310 uur tegen 502 uur normaal. De lente van 2011 was de zonnigste met 686 uur zon. In 1983 viel in het voorjaar ook 289 mm en daarmee leverde dat jaar op een na de natste lente van de 20e eeuw. Normaal leveren de drie lentemaanden in De Bilt 156 mm op. De meeste regen viel in het voorjaar van 1979 (310 mm) en ook in 1965 (277 mm) en in 1998 (259 mm) waren de lentes erg nat. Een groot contrast met het voorjaar van 1996 dat in drie maanden maar 61 mm opleverde en met 2011 toen in De Bilt 63 mm werd opgevangen. Extreem was ook 1976 met 66 mm. Toen in dat jaar ook in de zomer de regen uitbleef kreeg ons land te maken met de ergste droogte van de eeuw. In 1921 waren lente en zomer samen nog droger maar door het zeer zonnige en aanhoudend warme weer waren de gevolgen voor de landbouw, de rivieren en het drinkwater in 1976 erger.

Voor de lenteverwachtingen is door de Natuurkalender in Wageningen een model ontwikkeld voor planten en vlinders dat berekent wanneer de eerste waarnemingen van bloei en bladontplooiing worden verwacht en wanneer bepaalde vlinders gaan vliegen. De verwachtingen zijn gebaseerd op tienduizenden historische waarnemingen met gegevens van het KNMI en berekeningen van het weer en verwachtingen. Door de opwarming van de laatste decennia is de lente in de natuur de laatste jaren vaak vroeg begonnen. De gemiddelde bloeidatum is in de laatste jaren zo’n drie tot vier weken vervroegd ten opzichte van de periode vóór 1988. In het warmere broeikasklimaat blijft volgens de KNMI klimaatscenario’s de vertrouwde grilligheid van het weer echter behouden en kan het soms dus ook weer koud zijn en kan het voorjaars achtige weer binnen een paar dagen plaatsmaken voor een nasleep van de winter. Koude extremen en koudegolven zoals in februari van dit jaar worden wel minder in aantal en duren minder lang maar de grotere zeldzaamheid maakt ze des te opvallender. Uit historische gegevens blijkt dat de lente in lang vervlogen tijden soms heel laat was. Zeker in de Kleine IJstijd, die zijn hoogtepunt bereikte in de zestiende en zeventiende eeuw. Legendarisch was de voorjaarskou in 1667 toen de koudegolf tot midden april aanhield en het weer in mei aan Kerstmis deed denken. In de tweede helft van maart 1667 lag er nog zoveel ijs dat men met paarden de Zaan op ging. Eind maart lag de Zuiderzee nog dicht. In Duitsland vriezen de Elbe, Weser en andere rivieren in maart weer dicht en er valt volop sneeuw bij harde wind. Ook in 1670 stonden onze voorouders begin april nog op de schaats. Half april had het scheepvaartverkeer nog last van het ijs. Uniek was ook de extreem koude lente van 1740, die volgde op een van de ijzigste winters ooit. De trekvaart tussen Haarlem en Leiden lag 80 dagen stil door het ijs. Op 13 maart 1740 reed men nog met wagens en sleden over de Zuiderzee, het ijs heeft een dikte van naar schatting 50 tot 60 cm. De temperatuur kwam in maart nauwelijks boven de 5 graden en zelfs in mei sneeuwde het nog. Opmerkelijk was ook de late winter in maart 1845, met gemiddeld min 2,3 graden de koudste voorjaarsmaand in de geschiedenis. Halverwege de maand vroor het nog meer dan 20 graden en eind maart 1845 waren de rivieren in ons land nog bevroren.

Gewone rolklaver

Bosanemoon

Grote kaardebol

Egelantier

Koningsvaren

Echte valeriaan Wilde Peen

Wilde Marjolein

Akkermelkdistel

Aardaker

Maretak

HOOFDSTUK

INHEEMSE PLANTEN

(wilde planten) Gewone Klaproos

Gewone margriet

Paardenbloem

Cichorei Pinksterbloem

Echte koekoeksbloem Boerenwormkruid

Akkerwinde

Grote Kattenstaart

Koninginnekruid Gewone ereprijs

Gewone Berenklauw

Akkerhoningklaver

Inheemse planten

Alfabetische volgorde

Inheemse planten ruiken, voelen en zien:

INHEEMSE PLANTEN G Grote brandnetel

Groningen: www.heemtuingroningen.nl www.hortusharen.nl Heemtuin Pagedal, Onstwedderweg Stadskanaal Heemtuin Tolbert, Zandhoogte 6, 9356 VE Tolbert Friesland:

Heempark Heeg, Simmerkrite 15 Heeg Heemtuin Oudemirdum, De Brink 4, 8567 JD Oudemirdum

Drente:

Heemtuin Assen, Beilerstraat 38, 9401 PM Assen De Looackerhof, Looackers 29, 7824 NJ Emmen

Overijssel:

Hengelo-IVN heemtuin, Landmansweg 141 Hengelo Heemtuin Kampen, Flevoweg/Wederiklaan 8265, DJ Kampen Heemtuin De Goaren, Rossinistraat, 7442 GZ Nijverdal

Flevoland:

Heemtuin Lelystad, Stadspark 11, 8224 ET Lelystad

Gelderland:

IVN-Heemtuin Matenpark, achter de Ferguutgaarde, 7329 BH Apeldoorn Heemtuin Presikhaaf, Ruitenberglaan 4, 6826 CC Arnhem Natuurtuin bij Natuurcentrum Veluwe, Groot Ginkelseweg 2a, 6718 SL Ede Natuurtuin Harderwijk, Rietmeen 1, 3844 HM Harderwijk Hortus Arcadie, d’Almarasweg 22d, 6525 DW Nijmegen

Utrecht:

Heemtuin Wijk bij Duurstede, Hoge Hoffweg, 3961 DH Wijk bij Duurstede Natuurtuin Soest, Molenstraat 157, 3764 TE Soest Natuurpark Bloeyendael, Archimedeslaan 2, 3584 BA Utrecht

Noord-Holland: Dr. Jac. P. Thijssepark, Prins Bernhardlaan 8, 1182 BE Amstelveen Natuurpark Klarenbeek, Abcouderstraatweg 77, 1105 AA Amsterdam Heemtuin ‘De Dwarsgouw, Trimpad 4, 1443 WB Purmerend Zuid-Holland:

Heempark H.J. Bos, Loosduinse Hoofdstraat 1184, 2552 AV Den Haag Heemtuin Krimpen, Heemlaan, 2923 GR Krimpen a/d IJssel IVN-Heemtuin Nieuwkoop, Kennedylaan 33, 2421 EM Nieuwkoop Heemtuin in het Kralingse Bos, Kralingse Bos, Rotterdam Natuurtuin in het Westerpark, Westerpark, Zoetermeer

Zeeland: Heemtuin De Hollandse Hoeve, Kattendijksedijk 23, 4463 AL Goes Heemtuin Hortus Zelandiae, Duinvlietweg 6, 4356 ND Oostkapelle Noord-Brabant: Heemtuin Rucphen, Baanvelden 12, 4715 RH Rucphen Vlindertuin, Ariespad 5, 5503 EZ Veldhoven Natuurpark ‘De Liniehof ’, Kievitstraat 3, Made Limburg:

Heemtuin ‘In de Struyken’, Nicolaas Maasstraat 2, 45 EJ Brunssum Natuurtuinen Jekerdal, Drabbelstraat 7, 6212 XL Maastricht Heemtuin ‘De Boschhook’, Steinerbos, Stein

Grote brandnetel, Urtica dioica, is een tweehuizige plantensoort uit de Brandnetelfamilie (Urticaceae). Vanwege het zeer algemene voorkomen en de brandharen die bij aanraking zeer pijnlijk zijn is dit een van de bekendste plantensoorten in Nederland. Grote brandnetel is een vaste plant met ronde, kruipende wortelstokken (rhizomen). De planten kunnen tot 3 m hoog worden. De stengel is vierkantig en evenals de bladeren bezet met brandharen. De gezaagde bladeren zijn eirond tot driehoekig langwerpig en lijken sterk op de bladeren van de dovenetels. Uit de brandharen komt histamine vrij en onze huid reageert daarop met een allergische reactie in de vorm van rood worden en jeuken. Die jeuk kan overigens met bladeren van de Grote weegbree bestreden worden. Grote weegbree vind je meestal vlak bij Brandnetel in de buurt. Grote brandnetel is een tweehuizige plantensoort, dat wil zeggen dat er afzonderlijke mannelijke en vrouwelijke planten zijn. Meestal vind je grote groepen van planten met bloemen van hetzelfde geslacht bij elkaar. Dat komt doordat ze onderling vanuit wortelstokken zijn ontstaan en dus eigenlijk een plant vormen. Grote brandnetel is een windbestuiver. De bloeiwijze van de mannelijke en de vrouwelijke plant verschillen bij goede beschouwing duidelijk van elkaar. De mannelijke planten hebben kortere zijtakken en de piepkleine bloemetjes zijn bij rijping geel van kleur. De mannelijke bloemen hebben vier bloemdekblaadjes en vier meeldraden met gele helmhokken. Een verrassend verschijnsel is het plotseling openspringen van de mannelijke bloemen, waarbij de helmhokjes het stuifmeel in een wolk omhoog schieten. Het stuifmeel of pollen van de Grote brandnetel is licht allergeen; er kunnen dus mensen zijn die hooikoortsachtige verschijnselen hebben tijdens de lange bloeiperiode van de Grote brandnetel. De bloeiwijzen van de vrouwelijke planten zijn ook een soort pluimen van kleine groene bloemetjes die in de oksels van bladeren staan. Als ze rijp zijn zie uit de kleine bloemetjes grijze veervormige stempels naar boven steken, die pollen uit de lucht kunnen zeven. De zijtakken van de vrouwelijke planten gaan na de bevruchting enigszins hangen. De bloei is van juni tot laat in de herfst. Op de planten komen zowel gewone haren als brandharen voor. Grote brandnetel is een belangrijke voedingsbron voor allerlei rupsen van vlinders, die hun eieren op deze plantensoort afzetten. Net als vroeger wordt Grote brandnetel benut om er vezels van te maken, die gebruikt worden om neteldoek te weven.

INHEEMSE PLANTEN C

INHEEMSE PLANTEN W Cichorei

Iets na de langste dag van het jaar zie je de Wilde cichorei, Cichorium intybus, een opvallende plantensoort uit de Composietenfamilie (of Asteraceae) in bloei komen. Hij valt op in bermen, langs dijken, bij muren en op verwaarloosde terreinen door zijn fraaie blauwe kleur. De plant is 30-120 cm hoog en heeft een sterk vertakte stengel, waardoor de plant wat op een struik of bezem lijkt. De dofgroene stengel is ruw behaard en spaarzaam bebladerd door verspreid zittende lacetvormige bladeren. De rozetbladeren lijken wel wat op die van de Paardenbloem; ze zijn gesteeld, langwerpig en veerdelig ingesneden. De lintbloemetjes in de 2 tot 3 cm brede hoofdjes zijn lichtblauw tot blauw en enkel in de ochtend geopend; in de namiddag sluiten ze. Als de hoofdjes geopend zijn, staan de lintbloemen mooi uitgespreid in een vlak. Er zijn geen buisbloemen aanwezig in het hoofdje. Het omwindsel bestaat uit twee rijen beklierde blaadjes, waarvan de onderste rij uit korte en brede naar buiten gespreide blaadjes bestaat en debovenste rij uit lange smalle, rechtopstaande. De bloeiperiode loopt van juli tot augustus. Omdat de blauwe kleurstof gemakkelijk in water oplost, zie je na een regenbui wel verbleekte bloemhoofdjes. Van oorsprong komt de plant uit het Middellandse Zeegebied. In Nederland en België is de plant echter al vele eeuwen lang aanwezig en waarschijnlijk door de Romeinen meegebracht. Ze wordt ook in het donker gekweekt. De witte met gele jonge uitlopende struiken worden als groente, Brussels lof, witlof of witloof, gegeten. Van de wortels werd vroeger het extract gebruikt om surrogaat koffie van te maken. Ouderen onder onze bezoekers kunnen zich nog wel het potje Buisman herinneren. Je ziet Wilde cichorei vooral in het Rivierengebied en Zuid-Limburg, daar waar van nature kalk in de bodem zit. Elders vind je de soort vaak doordat er zaad gemorst is waaruit de plant zich dan kan ontwikkelen.

Wilde Peen

In onze bermen en vooral op taluds en dijkhellingen staan in de zomer de opvallende witbloeiende schermen van Peen, Dáucus caróta. Deze algemeen voorkomende schermbloemige soort, die de stamvader is van ons gewas waarvan de wortels gegeten worden, valt op door de fijne peterselie-achtige bladeren en door de sterk geveerde omwindselbladen en omwindseltjes. De soort siert tot in het najaar onze omgeving. Peen, Dáucus caróta, is een zeer algemeen voorkomende plantensoort uit de Schermbloemenfamilie (Umbelliferae of Apiaceae), die in de zomer in veel bermen langs onze wegen te zien is en vooral opvalt als de vruchtzetting heeft plaatsgevonden omdat zich dan een opvallende warrige bol vormt bestaande uit zaden en teruggevouwen omwindselbladen. De plant komt voor in de hele Benelux en ze onderscheidt zich van de eetbare wortel doordat de penwortel wit, vertakt en minder vlezig is. Peen komt voor in droge graslanden, bermen, dijken en duinen. De plant wordt 30-90 cm hoog. Het is een tweejarige plant. Eerst ontstaat een jonge plant die kou nodig heeft, voordat ze kan gaan bloeien. In het tweede jaar, na de winter, gebruikt de plant de opgeslagen voedingsstoffen uit de wortel voor de verdere groei, bloei, vruchten zaadzetting. Net als de andere soorten uit de Schermbloemenfamilie bloeit de soort met schermen. Het scherm is samengesteld uit meerdere schermpjes; het geheel met de omwindselbladen buigt bij rijping vogelnestjesachtig naar binnen. Deze omwindselbladen zijn heel typisch van vorm; ze hebben vier lange zijslippen. De regelmatige bloemetjes zijn wit of een beetje roze en de middelste bloem van het scherm is vaak zwart-purperachtig. De bloemetjes aan de buitenkant van het scherm zijn stralend, dat wil zeggen dat de kroonblaadjes wat groter zijn. De elliptische vrucht is 2-3 mm lang, die met vier rijen lange aan de top hakige stekels bezet is. Daartussen zitten drie rijen met korte stekels. De plant is stijf behaard en de bladeren zijn twee- tot drievoudig geveerd. De stengel is gevuld. Bij aanraking verspreidt de plant een specifieke geur. De plant is rijk aan caroteen en vitamine B en onze eetbare wortel stamt van de wilde Peen af. Peen is de wilde soort die aan de basis staat van ons voedingsgewas. Rassen met gele of oranje wortel hebben als uitgangsmateriaal gediend voor de gekweekte rassen. Peen is om een heel andere eigenschap ook nog bijzonder. Tijdens de bloei maakt de bloeiwijze slaapbewegingen. Dat betekent dat ‘s avonds de bloeiwijze zich bolvormig sluit en over gaat hangen, maar de volgende dag spreidt ze zich weer uit. Uiteindelijk vormt de bloeiwijze aan het eind van de bloei weer een min of meer gesloten bol. Meestal is de soort tweejarig, maar soms maakt ze haar cyclus binnen een jaar af. Van de andere kant kan de plant zelfs meerjarig zijn, wat vooral het geval is als ze vroegtijdig door vraat wordt aangetast of wanneer ze gemaaid wordt.

Hemerocallis Chloe’ s Child

Helleborus argutifolius

Heuchera Peach Flambe

Geranium magnificum Rosemoor

Euphorbia griffithii Dixter

Geranium versicolor Hosta Blue Dimples

Iris germanica Night Owl

Echinops ritro Veitchs Blue

Helenium Waldraut

Aster amellus Veilchenkonigin

HOOFDSTUK

VASTE PLANTEN Dicentra spectabilis

Eupatorium rugosum Chocolate

Cynara scolymus

Astrantia major Roma Coreopsis verticillata Moonbeam

Lavandula angustifolia Campanula portenschlagiana

Anemone hybrida Konigin Charlotte

Dictamus albus

Chelone obliqua Rosea Astilbe chinensis Pumila

Brunnera macrophylla Jack Frost

Centaurea montana

VASTE PLANTEN A

Vaste planten

Anaphalis margaritacea

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A Vaste planten B Kruiden C Varens

Vaste planten ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen) De Tuinen van Appeltern,

Wilt u vaste planten aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner vaste planten. (Hier vindt u duizenden soorten vaste planten).

Nederlandse naam Prachtrozenkransje of Siberische edelwijs Bloemkleur wit Bladkleur zilvergrijsgroen Hoogte 50 tot 60 cm Bloeitijd juli, augustus en september Geur niet geurend Standplaats Zonnig tot lichte schaduw Groenblijvend nee Grondsoort voedselrijk, niet veel eisend Vochthuishouding droog aantal per m2 7 stuks Gebruik border, als snijbloem en droogbloem te gebruiken Familienaam

Asteraceae en behoord tot de composieten

Onderhoud van de

Anaphalis margaritacea

bestaat uit:

Bladverliezende (planten die bovengronds in zijn geheel afsterven) vaste planten, dus planten die in het voorjaar uitlopen, groeien, bloeien en daarna afsterven en in de winter ondergronds doorbrengen, moeten in het voorjaar (maart tot begin april) tot aan de grond worden teruggesnoeid. Niet in het najaar snoeien, want de takken en het afgestorven blad, dienen als bescherming voor de vorst periode. (er zijn een aantal uitzonderingen, voor een aantal soorten is het goed om net na de mooiste bloeiperiode de schaar erin te zetten, dit om een tweede bloei te bevorderen). Tijdens de bloeitijd kunnen uitgebloeide bloemen worden verwijdert. Na vier tot vijf jaar na het inplanten is het verstandig om de planten te verjongen. Verjongen is de planten rooien en daarna te delen (scheuren). De oudere delen van de plant verwijderen (ook de wortels inkorten) en de jongere delen weer opnieuw inplanten (voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers verjongen in het najaar en herfstbloeiers verjongen in het voorjaar).

VASTE PLANTEN G

Geranium magnificum Rosemoor

Nederlandse naam Ooievaarsbek Bloemkleur diepblauw Bladkleur frisgroen Hoogte 50 tot 60 cm Bloeitijd julni tot in oktober Geur niet geurend Standplaats Zonnig tot lichte schaduw Groenblijvend nee Grondsoort voedselrijk, niet veel eisend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 7 tot 9 stuks Gebruik border, prima bodembedekker Familienaam Ooievaarsbekfafmilie

Onderhoud van de

Geranium magnificum Rosemoor

bestaat uit:

Bladverliezende (planten die bovengronds in zijn geheel afsterven) vaste planten, dus planten die in het voorjaar uitlopen, groeien, bloeien en daarna afsterven en in de winter ondergronds doorbrengen, moeten in het voorjaar (maart tot begin april) tot aan de grond worden teruggesnoeid. Niet in het najaar snoeien, want de takjes en het afgestorven blad, dienen als bescherming voor de vorst periode. (er zijn een aantal uitzonderingen, voor een aantal soorten is het goed om net na de mooiste bloeiperiode de schaar erin te zetten, dit om een tweede bloei te bevorderen). Tijdens de bloeitijd kunnen uitgebloeide bloemen worden verwijdert. Na vier tot vijf jaar na het inplanten is het verstandig om de planten te verjongen. Verjongen is de planten rooien en daarna te delen (scheuren). De oudere delen van de plant verwijderen (ook de wortels inkorten) en de jongere delen weer opnieuw inplanten (voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers verjongen in het najaar en herfstbloeiers verjongen in het voorjaar).

Liriope muscari Big Blue

Nederlandse naam Leliegras Bloemkleur lilapaars Bladkleur fris groen Hoogte 30 tot 40 cm Bloeitijd augustus tot in oktober Geur niet geurend Standplaats halfschaduw tot schaduw Groenblijvend nee Grondsoort voedselrijk, niet veel eisend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 7 stuks Gebruik border, prima bodembedekker Familienaam Leliegrassen

Onderhoud van de

VASTE PLANTEN L

Liriope muscari Big Blue

bestaat uit:

Bladverliezende (planten die bovengronds in zijn geheel afsterven) vaste planten, dus planten die in het voorjaar uitlopen, groeien, bloeien en daarna afsterven en in de winter ondergronds doorbrengen, moeten in het voorjaar (maart tot begin april) tot aan de grond worden teruggesnoeid. Niet in het najaar snoeien, want de takken en het afgestorven blad, dienen als bescherming voor de vorst periode. (er zijn een aantal uitzonderingen, voor een aantal soorten is het goed om net na de mooiste bloeiperiode de schaar erin te zetten, dit om een tweede bloei te bevorderen). Tijdens de bloeitijd kunnen uitgebloeide bloemen worden verwijdert. Na vier tot vijf jaar na het inplanten is het verstandig om de planten te verjongen. Verjongen is de planten rooien en daarna te delen (scheuren). De oudere delen van de plant verwijderen (ook de wortels inkorten) en de jongere delen weer opnieuw inplanten (voorjaarsbloeiers en zomerbloeiers verjongen in het najaar en herfstbloeiers verjongen in het voorjaar).

Adiantum pedatum

Geschubde mannetjesvaren 40 tot 50 cm hoog Koele vochtige humusrijke grond Halfschaduw tot scahduw Bladhoudend Lelijk blad afknippen in april

Dryopteris affinis Cristata The King

Varens

Varens

Venushaar of Vrouwenhaar 40 tot 50 cm hoog Koele humusrijke grond Halfschaduw tot scahduw Bladverliezend Afknippen in april

CHELSEA SCHOP

(Het toppen van vaste planten)

In Engeland is doing the Chelsea chop een begrip. Spreek ’chop’ (’tsjop!’) hardop uit en je begrijpt meteen dat het een bezigheid is waar een mes of zelfs een bijl aan te pas komt. De toevoeging ’Chelsea’ is een ezelsbruggetje om het tijdstip te onthouden – eind mei, zodra de tuinshow in Chelsea is afgelopen – waarop je vaste planten kunt ’choppen’, oftewel: een kopje kleiner maken. Al moet je dat kopje nogal ruim nemen, want in de praktijk worden de planten minstens met de helft teruggeknipt. Het gaat om een aantal vaste, in de zomer bloeiende planten. Als je die tussen half mei en de langste dag (21 juni) kortwiekt, bloeien ze later én rijker. De planten blijven bovendien lager en bossiger dan planten die ongehinderd hun gang mogen gaan. Het terugknippen gebeurt niet alleen om de bloei uit te stellen en de plant bossig te houden, maar ook om gezondheidsredenen. Veel planten zijn gevoelig voor meeldauw. Wanneer je die in het late voorjaar met de helft terugknipt en daarna van water en mest voorziet, lopen ze opnieuw uit en krijgt meeldauw voorlopig geen kans. Of neem herfstasters, die vaak last hebben van mijten. In het voorjaar nestelen die zich in de stengeltoppen, die daardoor misvormd raken. Door de asters terug te knippen, raak je de mijten kwijt. Bijkomend voordeel: de afgeknipte stengels bloeien rijker, doordat ze zich na het knippen vertakken. Ben je, net als ik, zo’n slapjanus van een tuinier die het eng vindt om de snoeischaar in vaste planten te zetten, begin dan voorzichtig met een paar tegelijk. Engelse kwekers doen dat met floxen al sinds mensenheugenis. Ze knippen de floxen om en om terug, de ene stengel wel en de andere niet. En zorgen zo voor een gespreide bloei, omdat de afgeknipte stengels uiteraard later bloeien dan de niet afgeknipte. Knipangst is ook te overwinnen door je, terwijl je de schaar in de stengels zet, te concentreren op de vele voordelen van zo’n behandeling. Al deze planten bloeien in juli, midden in de vakantietijd. Kom je lekker uitgerust terug uit Frankrijk, tref je een kleurloze tuin aan omdat alles is uitgebloeid. Die teleurstelling kun je jezelf besparen door de planten voor 21 juni terug te knippen. Je zult zien: op de eerste werkdag na de vakantie beginnen ze allemaal tegelijk te bloeien. Voordelen op de langere termijn zijn er ook, want over een paar maanden hoef je die lange slappe lijzen niet meer op te binden. Of, als je dat toch al niet deed, bang te zijn dat ze bij het eerste het beste herfststormpje omvallen. (bron: Trouw) Vaste planten die in aanmerking komen voor het zo genaamde ‘Chelsea Chop’ zijn onder andere: Nepeta (kattenkruid), Aster, Monarda, Echinacea (Zonnehoed), Artemisia, Phlox, Helianthus, Rudbeckia, Lupinus en Alcea (Stokroos).

Vaste planten die na de bloei direct gesnoeid kunnen worden (dit bevorderd een goede nabloei) zijn o.a. Nepeta, Astrantia, Digitalis, Campanula, Penstemon, Delphinium en Salvia.

Mentha aquatica

Filipendula ulmaria

Myosotis palustris

Caltha palustris subsp. palustris

Hydrocharis morsus-ranae

Butomus umbellatus Potamogeton lucens

Menyanthes trifoliata

Dactylorhiza majalis subsp. praetermissa

Hippuris vulgaris

HOOFDSTUK

Stratiotes aloides

WATERPLANTEN Petasites hybridus

Typha angustifolia

Ranunculus peltatus

Nuphar lutea Pontederia cordata

Phragmites australis Typha latifolia

Nymphoides peltata

Sparganium erectum

Lysichiton americanus Houttuynia cordata Chameleon

Nymphaea Gladstoniana

Preslia cervina

Waterplanten

Inleiding Oeverplanten Moerasplanten Zuurstofplanten Drijfplanten Waterlelies Alfabetische volgorde assortiment

Myosotis palustris Nederlandse naam Moeras vergeet mij nietje Bloemkleur lichtblauw Bladkleur groen en licht behaard Hoogte 20 tot 30 cm Bloeitijd juni, juli en augustus Geur niet geurend Standplaats zonnig tot half schaduw Groenblijvend nee Grondsoort vochtige tot natte grond Vochthuishouding vochtig aantal per m2 5 tot 7 stuks Gebruik vijver en verwildering Familienaam Boraginaceae(Ruwbladigen) Onderhoud

Vijvertuin Ada Hofman Westeindigerdijk 3 7778 HG Loozen Tuinen van Appeltern Natuurlijk in waterrijke gebieden, Nederland is rijk aan inheemse waterplanten.

Wilt u waterplanten aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner waterplanten. (Hier vindt u honderden soorten waterplanten).

Waterplanten (moeras- en oeverplant)

Waterplanten ruiken, voelen en zien:

Opschonen in het voorjaar

Caltha palustris subsp. palustris

Hydrocharis morsus-ranae Nederlandse naam Dotterbloem Bloemkleur geel Bladkleur groen Hoogte 30 - 40 cm Bloeitijd maart en april Geur licht zoet Standplaats zonnig Groenblijvend ja Grondsoort vochtige tot natte grond Vochthuishouding natte omgeving aantal per m2 5 stuks Gebruik vijverrand en verwildering

Nederlandse naam Kikkerbeet Bloemkleur wit Bladkleur groen Hoogte mmm Bloeitijd juni tot in augustus Geur niet Standplaats zonnig Groenblijvend nee Grondsoort in het water (voedzame grond op de bodem) Vochthuishouding n.v.t. aantal per m2 1 tot 3 stuks Gebruik vijver (stilstaand tot licht stromend water)

Familienaam

Ranunculaceae (Ranonkelfamilie)

Familienaam

Onderhoud

Opschonen in het voorjaar

Hydrocharitaceae, (Waterkaardefamilie)

Waterplanten (drijfplant)

Waterplanten(moeras- en oeverplant)

Hydrangea arborescens Annabelle

Physocarpus opulifolius Dart’s Gold

Euonymus europaeus

Aronia arbutifolia

Trochodendron aralioides

Hibiscus syriacus Purple Ruffles

Weigelia florida Monet

Choisya Goldfinger

Corylus avellana Contorta

Berberis thunbergii Atropurpurea

HOOFDSTUK

Sambucus nigra Aurea

HEESTERS Viburnum plicatum Newport

Buxus sempervirens

Lagerstroemia indica Cordon Blue Hypericum Magical White Amelanchier lamarckii

Cornus alba Hydrangea macrophylla St. Claire

Buddleja davidii Border Beauty

Deutzia elegantissima Rosalind

Chaenomeles superba Jet Trail Forsythia intermedia Spectabilis

Magnolia liliiflora Nigra

Ulex europaeus

Heesters D

Heesters

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A Bloeiende heesters. B Groenblijvende heesters. C Hortensia’s. D Japanse esdoorns. E Rhododendrons. F Verdere heesters

Heesters ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

Wilt u heesters aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner heesters. (Hier vindt u honderden soorten heesters).

Nederlandse naam Augurkenstruik (Engels Dead Man’s Fingers) Bloemkleur groengeel, klokvormig Bladkleur groen, jong blad loopt bijna zwart uit Hoogte drie tot vijf meter Bloeitijd april en mei Geur niet geurend Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort van zand tot klei, goed vochtdoorlatend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 n.v.t. Gebruik solitair Familienaam

Lardizabalaceae (Akebia-achtigen)

Onderhoud Vooral jonge scheuten gevoelig voor late nachtvorsten, beschadigden takken in de zomer wegknippen. Voor de rest alleen bladafval verwijderen. Specifiek Na de bloei krijgt de plant blauwberijpte vruchten die eetbaar zijn. De vruchten blijven tot in de winter aanwezig. Komt oorspronkelijk uit de Himalaya.

Decaisnea fargesii

Bloeiende heesters B

Nederlandse naam Vlinderstruik Bloemkleur lilapaars Bladkleur groengrijs Hoogte twee tot vijf meter Bloeitijd juni tot in oktober Geur zoet Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort van zand tot klei, goed vochtdoorlatend Vochthuishouding niet te nat aantal per m2 n.v.t. Gebruik solitair Familienaam

Buddlejaceae

Onderhoud Wanneer u de vlinderstruik niet veel hoger dan twee meter wilt laten komen, dan moet de plant elk voorjaar (vanaf eind maart) tot 30 cm boven de grond afkinippen. Voor de rest alleen de uitgebloeide bloemaren wegknippen en het bladafval verwijderen. Specifiek, Zet de plant om een beschutte plaats en niet te veel in de wind, dan vormen de bloemen extra goed nectar. Vlinders zijn er dol op.

Buddleja davidii Border Beauty

Hortensia / Heesters H

Nederlandse naam Annabelle Bloemkleur groenwit tot wit Bladkleur groen Hoogte een tot twee meter Bloeitijd juni tot in augustus Geur niet geurend Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort van zand tot klei, goed vochtdoorlatend Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 1 Gebruik solitair, vakbeplanting Familienaam

Hydrangeaceae (Hortensiafamilie)

Onderhoud Annabelle, bolvormige hortensia, bloeit met grote witte bollen in juni, juli en augustus, de bloemen kunnen zo zwaar worden dat ze ondersteund moeten worden. Nadeel is echter dat de witte kleuring die kan overgaan in groen, vaak door de weersomstandigheden bruin kleuren, wordt ongeveer 1,5 meter hoog. Sterker alternatief is de Hydrangea paniculata Limelight. Eind maart tot ongeveer 20 cm boven de grond afknippen.

Hydrangea arborescens Annabelle

Hortensia / Heesters H

Nederlandse naam Boerenhortensia Bloemkleur rose tot lichtblauw Bladkleur groen Hoogte 1 to 1,5 meter Bloeitijd juli tot in september Geur zwak zoet geurend Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend nee Grondsoort goed vochtdoorlatend grond Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 1 Gebruik solitair, vakbeplanting Familienaam

Hydrangeaceae (Hortensiafamilie)

Onderhoud Rose of lichtblauwe bolvormige hortensia, bloemen in juli tot in september, wordt ongeveer 120 cm hoog, in het voorjaar snoeien, vanaf 20 april de uitgebloeide bloemen tot ongeveer 5 cm boven nieuwe uitlopende knoppen afknippen. Jonge bloemknoppen op tijd beschermen tegen nachtvorst, uitgebloeide bloemen afknippen bevorderd nabloei, als u de oude takken in de herfst afknipt, krijgt u het volgende jaar minder bloemen, maar wel groter van formaat. Als de bloemen nog goed op kleur zijn, kunt u ze mooi in schelpenzand laten drogen, voor in bloemstukjes bijvoorbeeld. Hortensia’s staan graag in de zon tot halfschaduw, houden wel van vocht op zijn tijd.

Hydrangea macrophylla Bouquet Rose

Hortensia / Heesters H

Nederlandse naam Hortensia Bloemkleur roserood tot helder rose Bladkleur groen Hoogte 1 tot 1,5 meter Bloeitijd juni en juli Geur nee Standplaats zonnig tot halfschaduw Groenblijvend nee Grondsoort goed vochtdoorlatend grond Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 1 Gebruik solitair, vakbeplanting Familienaam Hydrangeaceae (Hortensiafamilie)

Onderhoud Roserode tot helderrose bolvormige hortensia, bloemen in juni en juli, wordt ongeveer 120 cm hoog, in het voorjaar snoeien, vanaf 20 april de uitgebloeide bloemen tot ongeveer 5 cm boven nieuwe uitlopende knoppen afknippen. Jonge bloemknoppen op tijd beschermen tegen nachtvorst, uitgebloeide bloemen afknippen bevorderd nabloei, als u de oude takken in de herfst afknipt, krijgt u het volgende jaar minder bloemen, maar wel groter van formaat. Als de bloemen nog goed op kleur zijn, kunt u ze mooi in schelpenzand laten drogen, voor in bloemstukjes bijvoorbeeld. Hortensia’s staan graag in de zon tot halfschaduw, houden wel van vocht op zijn tijd.

Hydrangea macrophylla Glowing Embers

Hortensia / Heesters H

Nederlandse naam Pluimhortensia Bloemkleur groen - wit - groen Bladkleur groen Hoogte 1,5 tot 2 meter Bloeitijd juli tot in oktober Geur nee Standplaats zonnig Groenblijvend nee Grondsoort goed vochtdoorlatend grond Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 1 Gebruik solitair, vakbeplanting Familienaam

Onderhoud Groene naar wit en dan weer naar groen kleurende pluimvormige hortensia, bloeit in juli tot in oktober, als u de plant niet elk jaar snoeit, dan wordt de plant uiteindelijk ongeveer 400 cm hoog. Eind maart tot ongeveer 20 cm boven de grond afknippen. De pluimhortensia kan ook als klein boompje worden toegepast. Staat graag op een lichte plek, liefst in de zon.

Hydrangeaceae (Hortensiafamilie)

Hydrangea paniculata Limelight

Hortensia / Heesters H

Nederlandse naam Japanse berghortensia Bloemkleur witroselila Bladkleur donker groen Hoogte 1 tot 1,5 meter Bloeitijd juni tot in augustus Geur nee Standplaats zonnig tot schaduw Groenblijvend nee Grondsoort goed vochtdoorlatend grond Vochthuishouding niet te droog aantal per m2 1 Gebruik solitair, vakbeplanting Familienaam

Onderhoud Witroselila verkleurend naar rood schermvormige Japanse berghortensia, bloeit in juni tot in augustus, wordt ongeveer 150 cm hoog, in het voorjaar snoeien, vanaf 20 april de uitgebloeide bloemen tot ongeveer 5 cm boven nieuwe uitlopende knoppen afknippen.

Hydrangeaceae (Hortensiafamilie)

Hydrangea serrata Grayswood

Rosa Charles Austin

Rosa Abrikoos Queen Elizabeth

Rosa Erotika Eroica

Rosa Leonardo da Vinci

Rosa Hugues Aufray

Rosa Berdina Rosa Rosy Cushion Interall

Rosa Rumba

Rosa Adabuco

Rosa Abigaile

HOOFDSTUK

Rosa Berleburg

ROZEN Rosa Queen of Hearts

Rosa Nostalgie

Rosa Colbert

Rosa Melbourne Park Rosa Pullmann Orient Express

Rosa Whiter Shade off pale Rosa Jacky’ s Favorite

Rosa Marselisborg

Rosa Bantry Bay

Rosa Grace Rosa Dornroschen

Rosa Moyland

Rosa Baron de Wassenaer

Inleiding van het geslacht Rosa De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A B C D E F G H I

Grootbloemige rozen, ook wel Theehybride rozen genoemd. Trosrozen, ook wel Floribunda rozen genoemd. Engelse rozen Heesterrozen (doorbloeiend en eenmalig bloeiend). Leirozen, ook wel klimrozen genoemd en Ramblerrozen. Botanische rozen, ook wel wilde rozen genoemd. Bodembedekkende rozen Oude rozen, ook wel Historische rozen genoemd. Dwerg- of miniroosjes en patiorozen

Type roos Bloemkleur Bladkleur Hoogte Bloeitijd Geur Standplaats Groenblijvend Grondsoort Vochthuishouding aantal per m2 Gebruik Specifiek

Theehybride, grootbloemig Donkerrood Donkergroen met rode gloed 70 tot 90 cm Mei tot in oktober Heerlijk zoet geurend Zonnig tot lichte schaduw Bladverliezend Bemeste tuingrond Licht vochtig 1 tot 3 stuks Border of rozenbed Goede snijroos, zeer ziekteresistent

Familienaam

Rosaceae (Rozenfamilie)

Rosa Erotika Eroica

Rozen ruiken, voelen en zien: Rosarium Westbroekpark, Kapelweg 35, 2587 BK Scheveningen. Het Rosarium telt circa 25.000 rozenstruiken van meer dan 350 verschillende rozensoorten. Kasteeltuinen Arcen, Lingsforterweg 26, 5944 BE Arcen (www.kasteeltuinen.nl). Het Rosarium telt circa 12.000 rozenstruiken van meer dan 300 verschillende rozensoorten. Rosarium Boskoop, Parklaan 4, Boskoop. Het Rosarium telt meer dan 160 verschillende rozensoorten. De Rozenhof, Markt 2, 5973 NR Lottum. (www.rozendorp.nl). Rosarium Winschoten , Stadspark Winschoten, 9675 AB Winschoten Het Rosarium telt meer dan 320 verschillende rozensoorten. Grootste rosarium van de wereld: Europa-Rosarium Sangerhausen, Am Rosengarten 2a, 06526 Sangerhausen Duitsland

Tip! Volg de borden “rosarium” in het landgoed Clingendael niet, helaas maar 1 soort roos te bewonderen.

Wilt u rozen aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner rozen. (Hier vindt u honderden soorten rozen).

Rozen

ROZEN

Onderhoud Voorjaar (half maart tot half april), dode, beschadigde en dunnen takken tot aan de onderstam wegknippen. 3 tot 5, maximaal 7 goede takken overhouden. De gezonde en dikke takken op 3 tot 5 ogen terugknippen (eindknop naar buiten gericht). Zomer (geduurende de bloei), uitgebloeide bloemen afknippen, daardoor ontwikkelen zich meer nieuwe bloemknoppen (wegknippen tot op het eerste vijftallige blad). Zuinig zijn op nieuwe jonge uitlopers, de takken voor het volgende jaar, de uitgebloeide oude takken in zijn geheel wegsnoeien. Najaar, alleen op netheid snoeien, niet noodzakelijk. De takken moeten minimaal 7 ot 9 ogen behouden (ongeveer op kniehoogte). Aan het einde van het najaar aanaarden (bescherming van de ent) en in het begin van de winter bemesten met organische mest. Wilde hout zo diep mogelijk wegknippen ( te herkennen aan het kleinere vaak dofkleurig blad). Bladluis het liefst aanpakken met de larve van het lieveheersbeestje.

Malus Evereste

Platanus acerifolia

Alnus cordata

Acer campestre

Crataegus persimilis Splendens

Paulownia tomentosa

Fraxinus Raywood

Quercus cerris

Sorbus Dodong

Rhus typhina

HOOFDSTUK Magnolia soulangiana Lennei

BOMEN Betula utilis Jacquemontii

Catalpa bignonioides

Liquidambar styraciflua

Aesculus x neglecta Erythroblastos Quercus rubra

Tilia platyphyllos Acer rubrum Red Sunset

Gleditsia aquatica

Robinia margaretta Casque Rouge

Castanea sativa Carpinus betulus

Liriondendron tulipifera

Malus tschonoskii

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A B C D

Bomen voor de wat kleinere tuinen. Bomen voor de grotere tuinen. Vormbomen. (Dakbomen, leibomen, zuilbomen en bolbomen). Groenblijvende bomen.

Lijsterbes, De Sorbus Dodong is een kleine boom die circa 5 meter hoog kan worden. De Sorbus Dodong heeft witte bloemen in mei. Oranje/rode bessen van de Sorbus Dodong komen in oktober. En het meest spectaculaire van de Sorbus Dodong is wel de schitterende oranjerode herfstkleur.

Sorbus Dodong

Bomen

Bomen ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft

Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

Wilt u bomen aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner bomen. (Hier vindt u honderden soorten bomen).

Latijnse naam Sorbus Dodong Bloemkleur wit Bladkleur groen, herfstkleur Hoogte vier tot vijf meter Bloeitijd mei Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog Gebruik solitair

BOMEN KLEINERE TUIN S

Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl)

Azijnboom of fluweelboom, De Rhus typhina dankt zijn Nederlandse naam aan de uiteindelijke bruine beharing op de twijgen. De bloemen van de fluweelboom zijn onopvallend, maar de bruinrode vruchtkolven die uit de vrouwelijke bloemen ontstaan vallen wel duidelijk op, temeer daar ze de hele winter aan de takken blijven. En het meest spectaculaire van de Rhus typhina is wel de schitterende oranjerode en gele herfstkleur.

BOMEN KLEINERE TUIN R

Latijnse naam Rhus typhina Bloemkleur groen Bladkleur groen, herfstkleur Hoogte drie tot vijf meter Bloeitijd juni Standplaats zonnig tot schaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog Gebruik solitair

Rhus typhina

BOMEN KLEINERE TUIN P

Latijnse naam Pyrus salicifolia Pendula Bloemkleur wit Bladkleur witviltig grijsgroen Hoogte vier tot vijf meter Bloeitijd mei Geur zoet Standplaats zonnig Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te nat Gebruik solitair

Pyrus salicifolia Pendula

Wilgbladige sierpeer of treurpeer, De Pyrus salicifolia Pendula is een kleine boom die circa 5 meter hoog kan worden. De Pyrus salicifolia Pendula heeft witte bloemen in mei. Peervormige niet eetbare groene vruchtjes en witviltig grijsgroen smal blad. De takken hangen sterk over. Een mooi boompje voor een kleine tuin op een zonnige plek.

HOGE EN DIKKE BOMEN IN NEDERLAND Nederlandse naamplaats, plaats, dikte (1,3 meter boven het maaiveld), hoogte, jaar van meting Tamme kastanje, Kastanjedal in Beek, 835 cm, 25 meter, 2012 Plataan, Hemmen (overbetuwe), 754 cm, 32,3 meter, 2010 Canadese populier, Ruine slot Nijenbeek in Gietelo, 783 cm, 35,2 meter, 2012 Mammoetboom, landgoed Voorstonden in Voorstonden, 820 cm, 33 meter, 2011 Rode beuk, begraafplaats aan de Meipoortwal in Doesburg, 812 cm, 23,6 meter, 2011 Hollandse linde, Grotestraat in Sambeek, 784 cm, +/- 25 meter, 2012 Zomereik, Oude Benteloseweg in Delden, 748 cm, 25 meter, 2009 Oosterse plataan, nabij het witte kerkje van Elden in Elden, 734 cm, 20,2 meter, 2011 Witte paardenkastanje, Landgoed Mariënwaerdt in Beesd, 503 cm, 28,6 meter, 2010 Wintereik, Kroondomein Het Loo in Apeldoorn, 426 cm, +/- 31 meter, 2011 Gewone taxus, Domein van Groot Engelenburg in Brummen, 530 cm, 12,5 meter, 2011 Moerascipres, park van Kasteel Neubourg in Gulpen, 688 cm, 16,9 meter, 2011 Tulpenboom, tuin van Huis Hoekendaal in Warnsveld, 676 cm, 32 meter, 2009

Robinia pseudoacacia

Es, nabij kasteel Puth in Voerendaal, 482 cm, 32,4 meter, 2012

Waarschijnlijk de dikste, maar zeker de oudste Acacia van Nederland staat op het voorplein van kasteel Doorwerth. Deze acacia staat al ruim drie eeuwen te pronken op het voorhof en hoort tot de oudste bekende exemplaren in West – Europa. Vermoedelijk werd de boom aangeplant in 1678. De vredesonderhandelingen in Nijmegen waaren geslaagd en daarmee de oorlog met Frankrijk beeindigd. Bij die gelegenheid organiseerde Anton I graaf van Aldenburg op kasteel Doorwerth een jachtpartij voor internationale gasten en liet op het voorplein drie acacia’s planten. De acacia was toen nog een betrekkelijk nieuwe boomsoort in Europa. De fransman Vespasien Robin had de boom in 1635 vanuit Noord – Amerika geintroduceerd in de Jardin des Plantes te Parijs. Omstreeks 1880 en 1885 moesten twee van de drie 17de – eeuwse acacia’s op het kasteelplein worden geveld. De derde overleefde de daarop volgende eeuwen en zelfs het granaatvuur dat in het najaar van 1944 kasteel Doorwerth teisterde.

Zomerlinde, Berg in Nuenen, 652 cm, 5 meter, 2010 Zilveresdoorn, Glorieuxpark in Eindhoven, 498 cm, 2012 Zwarte walnoot, Park de Worp in Deventer, 404 cm, 28,4 meter, 2011 Amberboom, Roosendaalselaan in Rozendaal, 314 cm, 25,6 meter, 2011 Oosterse plataan, nabij het witte kerkje van Elden in Elden, 734 cm, 20,2 meter, 2011

Meer informatie over hoge, oude en dikke bomen in Nederland en in de rest van de wereld:

www.monumentaltrees.com

Miscanthus sinensis Flamingo

Cortaderia selloana

Sasa veitchii

Carex morrowii Ice Dance

Helictotrichon sempervirens

Shibataea kumasaca Phyllostachys aureosulcata Spectabilis

Hakonechloa macra

Imperata cylindrica Red Baron

Pleioblastus pygmaeus

HOOFDSTUK Luzula sylvatica

SIERGRASSEN EN BAMBOE Phyllostachys aurea

Calamagrostis acutiflora Overdam

Stipa tenuissima

Pseudosasa japonica Carex acuta Aureovariegata

Deschampsia Goldschleier Fargesia murieliae Simba

Phyllostachys aureosulcata Aureocaulis

Acorus calamus Variegatus

Pennisetum alopecuroides Hameln Pennisetum Sky Rocket

Miscanthus sinensis Strictus

Festuca glauca

Siergrassen en Bamboe

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A Siergrassen B Bamboes

Siergrassen en bamboes ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl).

Phyllostachys aureosulcata Spectabilis Phyllostachys aureosulcata ‘Spectabilis’, een mooie geelkleurige bamboe waarbij de platte kant (sulcus) groen gekleurd is. De groeikracht van deze (de naam zegt het al) bamboesoort is spectaculair, in de groeiperiode kun je hem bij wijze van spreken zien groeien. De groeiwijze is dicht bossig en is geschikt als solitair, maar ook als haag. De uiteindelijke hoogte bedraagt uiteindelijk tussen de 4 en 6 meter. De beste standplaats voor deze bamboe is een zonnige plek, maar kan ook in de lichte schaduw staan. Phyllostachys soorten hebben een behoorlijke uitbreidingsdrang en dienen worden opgesloten met een wortelbegrenzer, dit om de rhizomen van de bamboe geen kans te geven om uit te breiden. Jonge scheuten hebben een purperen tekening. Erg mooi!

Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

BAMBOE

Wilt u siergrassen of bamboes aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner siergrassen. (Hier vindt u tientallen soorten siergrassen en bamboes).

Galanthus nivalis Multiplex

Anemone nemarosa

Cyclamen hederifolium

Tulipa

Erythronium Pagoda

Tulipa tarda

Narcissus Akita

Muscari

Hyacinthus orientalis Prince Jewel

Anemone blanda

HOOFDSTUK Iris hollandica

BOL- en KNOLGEWASSEN Colchicum autumnale Waterlily

Fritillaria imperialis

Tulipa

Chionodoxa luciliae Gladiolus callianthus var. murielae

Corydalis Allium nigrum

Lilium

Eranthis hyemalis

Crocus flavus Golden Yellow Tulipa

Gladiolus

Fritillaria meleagris

Bol- en knolgewassen

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment

ALLIUM - SIERUI - LOOK - LILIACEAE Allium angulosum Look 40 cm hoog bloemen 5 cm groot zachtlila van kleur bloeit vanaf juni tot in augustus zonnig tot half schaduw

Bol- en knolgewassen ruiken, voelen en zien: Keukenhof te Lisse, vanaf 21 maart tot 20 mei. (www.keukenhof.nl). Hortus Bulborum in Limmen, vanaf 6 april tot 16 mei. (www.hortus-bulborum.nl). Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl).

Allium sphaerocephalon Kogellook of kalklook 70 cm hoog bloemen 7 cm groot roodpaars van kleur bloeit vanaf juni tot in augustus zonnig tot half schaduw

Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen)

Sierui of look 80 cm hoog bloemen 15 cm groot wit van kleur bloeit vanaf juni tot in juli zonnig tot half schaduw

Allium Purple Sensation Sierui of look 60 - 80 cm hoog bloemen 12 - 15 cm groot dieppaars van kleur bloeit vanaf mei tot in juni zonnig tot half schaduw

Allium schoenoprasum

Wilt u bollen of knollen aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner bollen. (Hier vindt u honderden soorten bollen en knollen). (vanaf september 2013).

Bieslook (valt onder de vaste planten) 40 cm hoog bloemen 3 cm groot zachtlila van kleur bloeit vanaf juni tot in augustus zonnig tot half schaduw

BOL- en KNOLGEWASSEN

Museum: Museum de Zwarte Tulp is gehuisvest in een mooi gerestaureerd, oud gebouw in het hart van Lisse, dat vroeger als bollenschuur dienst heeft gedaan. Het toont de geschiedenis van de Bloembollenstreek en het ontstaan en de ontwikkeling van de bloembollencultuur. (www.museumdezwartetulp.nl)

Allium nigrum

Prunus persica nucipersica Madame Blanchet

Juglans regia Buccaneer

Prunus avium Giorg

Pyrus communis Conference

Prunus Canada Giant

Prunus Ontario Ribes Stanza

Ribes Whinham’s Industry

Vitis vinifera Golden Champion

Malus domestica Elstar

HOOFDSTUK Prunus dulcis

FRUIT EN ANDERE EETBARE VRUCHTPLANTEN

Malus domestica Kanzi

Rubus phoenicolasius

Rubus

Olea europea Ribes Albatros

Vaccinium corymbosum Bluecrop

Mespilus germanica Westerveld

Vitis vinifera Rembrandt

Prunus Benton

Poncirus trifoliata Malus domestica Golden Delicious

Prunus Valor

Pyrus communis Gieser Wildeman

Fruit

Plant instructies voor Vruchtbomen

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment: A Appels B Peren C Pruimen D Kersen E Kleinfruit

Verwijder gras en/of andere begroeiing ca. 75X75cm. En voer dit af. Graaf een gat van ca 0,5 mtr diep, maak de bodem van het gat een steekdiep los. Zorg dat de wortels ruim in het gat passen. Plaats nu eerst de boompaal (op kniehoogte) aan de zuid-weste zijde van de boom ca. 20 cm uit het hart van het gat, de boom zal nu bij de meest voorkomende windrichting in de boomband hangen, dit voorkomt dat de boom langs de paal schuurt. Indien gebruik gemaakt wordt van een boomkorf, dient u twee boompalen te plaatsen waar de boom tussen staat. Boompalen zijn gemiddeld twee groeiseizoenen nodig, daarna kan de boom in de regel voldoende wortels gevormd hebben om zelf recht te blijven. Instructies:





* bevochtig de wortels * Plaats de kant van de boom waaraan de minst ontwikkelde takken zitten op het zuiden. * Houdt een eventuele entknobbel ca. 5cm boven de grond, dit om wortelvorming te voorkomen. * Gooi mooie grond(evt. potgrond) zonder kluiten in het plantgat tot de wortels zijn bedekt. * De boom tijdens het planten wat heen en weer bewegen zodat de grond goed aansluit bij de wortels. * Als het plantgat 2/3 gevuld is drukt u de grond licht aan en gooit u er een emmer water bij. * Zet de boom zo hoog mogenlijk vast aan de boompaal. * Plant bomen nooit dieper dan ze hebben gestaan op de kwekerij !!

Fruit ruiken, voelen, proeven en zien: Nationaal Fruitpark Ochten, Bonegraafseweg 59, 4051 CG OCHTEN (www.fruitpark.nl) Landgoed Verhildersum, Wierde 40, 9965 TB Leens, Groningen (www.verhildersum.nl) De Fruithof, de Fruithof ligt aan de Majoor van Swietenlaan te Frederiksoord. Op de enige rotonde in Frederiksoord neemt u de afslag naar de parkeerplaats. U neemt de ingang naar “De Tuinen” waar de Fruithof deel van uit maakt. Postcode gegevens voor uw routeplanner of navigatiesysteem: 8382 CE Snoei van appel- en perenbomen, De struiken , half- en hoogstammen , kunnen in de wintermaanden gesnoeid worden. De boom is dan in rust. De bladeren zijn dan van de boom gevallen dit is handig omdat je dan goed kunt zien hoe de boomvorm is. Het snoeien van een fruitboom heeft ook een doel, namelijk; - De boom verjongen, als je dit niet doet dan verouderen ze veel sneller. - De belichting in de boom optimaliseren. - Voorkom  ziekten ( snij zieke takken, infecties , ..... zo snel mogelijk weg )   - Betere vruchtzetting.

Wilt u fruitplanten aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner fruitplanten. (Hier vindt u honderden soorten fruitplanten).

Pas eenvoudige technieken toe !     Rechtopgaande takken hebben de meeste groeikracht. Zware takken in de top van de boom wegsnoeien om de belichting te verbeteren. Een boom die te snel groeit kunt u daarom het best snoeien en uitbuigen zodat de takken horizontaal komen te staan. Als u in de zomer gaat snoeien remt dit de groei in de boom en is doelmatiger. Het uitbuigen mag zowel in de zomer als in de winter gebeuren, als u takken in mei-juni uitbuigt gaan die dan op korte tijd een stand aannemen. Nooit te ver doorbuigen dit kan namelijk tot gevolgen hebben dat de tak breekt. Uitbuigen kan door, een gewicht aan de tak te binden of  ze met een touwtje omlaag te trekken en vast te maken aan onderliggende takdelen.

In de maanden april (eind) en mei (begin), is het de moeite waard om richting de Betuwe te gaan i.v.m. de bloesem. Eind juni tot in augustus is het kersentijd. Augustus pruimen.

Frambozen Zomerframbozen. Rijptijd: juni-juli Plantafstand: 25 à 30 cm Terugsnoeien op 30 cm (eerste winter), dit voorkomt dat de scheuten gaan zwiepen in de wind en daardoor de jong aangroeiende wortels beschadigen. In de zomer zullen wortel- of grondscheuten gaan groeien; als deze rond 25 cm lang zijn wordt de oude stengelstomp weggehaald. Aan de jonge scheuten hoeft niets gedaan te worden. Deze zullen volgend jaar de eerste vruchten geven. De scheuten worden in de winter of het voorjaar tegen de draden aangebonden Niet meer dan 12 scheuten per meter aanhouden. Overtollige grondscheuten verwijderen, dit om de groei van de overblijvende te stimuleren en kunnen de vruchten beter afrijpen door meer zon. Wintersnoei: alle tweejarige scheuten worden verwijderd; de nieuwe eenjarige scheuten blijven over en geven volgend jaar weer vruchten.

Herfstframbozen. Rijptijd: augustus-september Plantafstand: 25-30 cm Terugsnoeien op 30 cm (eerste winter), als de nieuwe scheuten voldoende lang zijn, 25 tot 30 cm, wordt de oude stengel verwijderd. De nieuwe scheuten worden aangebonden en zullen in de herfst de eerste vruchten geven. 12 tot 14 scheuten per meter aanhouden. Wintersnoei: Alle scheuten worden verwijderd om ruimte te maken voor nieuwe jonge scheuten die in de herfst vrucht zullen geven.

Perzik/Nectarine Voor de teelt van perziken is een warme zonnige plaats met een goede luchtcirculatie het beste. De plaats moet zorgvuldig gekozen worden, want de bloemen van de perzik zijn al vroeg in het voorjaar open, zodat bescherming tegen plotselinge kou of nachtvorst nodig is. Scherpe koude winden en regelmatig lage temperaturen schaden de boom in hoge mate. Perziken stellen geen bijzondere eisen aan de grond, maar het moet humusrijk zijn en goed vochtdoorlatend, want anders kan de groei stil gaan staan. Perzikbomen hebben grote hoeveelheden ‘vrij’water nodig, waarmee men het water bedoelt dat zich om de wortels van de boom bevindt en dat er gedurende de groeiperiode altijd is. Een perzik zonder sap is zeker geteeld op te droge grond. De perzik draagt op tweejarig hout, vruchttwijgen moeten dan ook na de pluk gesnoeid worden om voor jonge, eenjarige takken plaats te maken. Het totale snoeipatroon kan in weinig woorden worden samengevat: snoei de vruchtdragende takken na de oogst. Ook goed geschikt als leiboom.

Rode en witte bessen

Plantafstand: 75 cm bij hagen en 125cm als solitair. De beste tijd om te planten is in het najaar, als de grond nog warm is, want dan groeien de wortels nog, maar in het voorjaar lukt het met wat extra zorg ook uitstekend. Snoeien: het jaar na aanplanten(tweede jaar) worden de takken voor de éénderde teruggesnoeid. De snoei in de zomer beperkt zich tot het weghalen van de scheuten die uit de grond komen. In de volgende zomer worden ook weer de overtollig grondscheuten weggehaald, op een enkeling na die nodig is als gesteltak. Tweejarig hout geeft de beste vruchten en de langste trossen; de beste methode zal dus tussen lange en korte snoei in liggen. Lange snoei: In de winter halen we de zijtakken weg die te zwaar zijn. Korte snoei: Groeien de takken te snel dan kunnen ze wat geremd worden door de top weg te halen; dat bevordert de vorming van zij(vrucht)hout.

Zwarte bessen

Plantafstand: 75 cm aan de haag 125 cm als solitair. Zwarte bessen dragen het beste op eenjarig hout. De struiken worden daarom iedere winter teruggesnoeid tot op eenjarige takken. Na het planten worden de takken teruggesnoeid tot op 20 cm. De jaren daarna worden de meeste grondscheuten weggesnoeid, tenzij ze nodig zijn voor gesteltak. Slecht en dun eenjarig hout snoeien we ook weg. Het beste kunnen de zwarte bessen al gesnoeid worden direct na de oogst. Het eenjarige hout heeft dan de kans zich beter te ontwikkelen. Voor de oogst snoeien kan eventueel ook, je neemt dan de takken met bessen en al mee naar binnen en kan thuis aan tafel de bessen eraf halen.

Druiven

Plantafstand: 2 meter Druiven kunt u buiten het beste planten als de grond nog warm is in het najaar (tot de eerste vorst) of in het voorjaar als de kans op nachtvorst voorbij is. In de kas kan natuurlijk al eerder geplant worden. Jonge, pas geplante druiven moeten wel wat bescherming hebben als het gaat vriezen. Snoei: na het planten snoeien we de plant terug tot op 3 ogen. Als de ogen uitlopen in het voorjaar houden we een sterke scheut aan en binden deze stevig tegen een bamboestok of aan draden. De andere scheuten worden uitgebroken. De zijarmen worden horizontaal geleid, deze armen kunnen een aanzienlijke lengte bereiken en geven vrucht over de hele lengte van de arm. Uit de ogen van gevormde armen groeien namelijk scheuten die vrucht gaan geven, vaak twee of drie trossen per scheut. Voor een goede afrijping is het beter dat er maar een tros wordt aangehouden. De scheut wordt getopt na het vijfde blad na de tros. Scheuten zonder tros worden volledig weggebroken. In de winter worden de takken die vrucht hebben gedragen teruggesnoeid op de onderste twee ogen. (Tussen kerst en oud en nieuw snoeien).

Abrikozen

Drie aspecten zijn belangrijk bij het telen van abrikozen. Ten eerste verschijnen de eerste bloemen reeds vroeg in het voorjaar en ze zijn dan bijzonder gevoelig voor vorst.Ten tweede vallen de vruchtbeginsels af als de wortels te weinig water krijgen en ten derde moet er bij de bevruchting meestal geholpen worden,omdat er in de bloeitijd nog maar weinig insekten actief zijn. Afgezien van bijzonder strenge koudeperioden is de abrikoos al voldoende beschermd als deze tegen een zonnige muur staat, die aan de andere kant verwarmd wordt door onze verwarming. Onze hulp kan hieruit bestaan dat we deze warmte zo constant mogelijk houden, door b.v. de boom af te dekken bij nachtvorst tijdens de bloeiperiode, waarmee we de bloei bevorderen en er geen problemen ontstaan bij nachtvorst. Te droge wortels zijn een gevaar voor alle bomen die bij een muur staan. Dit gevaar is gemakkelijk af te wenden door veel water te geven en door te mulchen. De problemen zijn het grootst in de bloeitijd en in de tijd van vruchtvorming, en dan later nog eens als de vruchten gaan groeien. Als in deze perioden geen of slechts weinig regen valt, moet net zo lang water gegeven worden tot de grond kletsnat is. Zodra de vruchten zijn aangezet, legt men een forse mulchlaag over de wortelen. Die houdt het vocht enige weken vast. Dat bespaart u water geven in de zomer. Abrikozen houden van een goede vochtdoorlating grond; op een zware, natte grond zullen abrikozen het zeker niet goed doen. De abrikozen hebben gedurende de groei veel behoefte aan warmte. De vruchten moeten tot ze rijp zijn aan de boom blijven. Men plukt zo mogelijk vroeg in de morgen, als de vruchten nog ‘dauwfris’ zijn. Ook goed geschikt als leiboom.

Elstar is een friszure handappel, rijptijd: september. Weinig gevoelig voor ziektes makkelijk in onderhoud. Ook te verwerken in gebak of salades. Zelfbestuivend, uitstekende smaak

APPELS

Conference peer, Sappig, zoete bekende handpeer Rijptijd: eind september. Deze peer is tamelijk groot en heeft een goede smaak. Zelfbestuivend.

Malus domestica Elstar

PEREN

Pyrus communis Conference

Bleue de Belgique pruim, Rijptijd: augustus / september. Deze vrucht is tamelijk groot, eirond. Hij is sappig en goed van smaak. Zelfbestuivend.

Karina kers, Rijptijd: half juli. Grote hartvormige vrucht, diep donkerrood met een goede smaak. Lange vruchtsteel. Zelfbestuivend

PRUIMEN

KERSEN

Prunus domestica Blue de Belgique

Prunus avium Kordia

Hedera algeriensis Gloire de Marengo

Wisteria floribunda Macrobotrys

Clematis Hagley Hybrid

Actinidia deliciosa Jenny

Hedera helix Arbori Compacta

Passiflora Perfume Passion Actinidia deliciosa Atlas

Pyracantha coccinea Red Column

Actinidia kolomikta

Clematis Dr. Ruppel

HOOFDSTUK Humulus lupulus Aureus

KLIMPLANTEN LEIPLANTEN

EN

Fallopia aubertii Polygonum

Passiflora carulea

Parthenocissus tricuspidata

Aristolochia macrophylla Clematis Nelly Moser

Pyracantha Soleil dÓr Campsis tagliabuana Indian Summer

Lonicera periclymen Serotina

Clematis Guernsey Cream

Humulus lupulus Hedera helix

Clematis tangutica

Passiflora Purple Haze

Parthenocissus quinquefolia

Klim- en leiplanten

Inleiding De standplaats De verzorging Het gebruik De soortenindeling Alfabetische volgorde assortiment:

Klimplanten ruiken, voelen en zien: Trompenburg Tuinen & Arboretum, Honingerdijk 86 (beneden), 3062 NX Rotterdam (www.trompenburg.nl). Het Von Gimborn Arboretum, Velperengh 13, 3941 BZ Doorn (www.gimbornarboretum.nl). Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94, 6703 DS Wageningen (www.arboretum-belmonte.nl). Arboretum De Dreijen, Generaal Foulkesweg 37, 6703 BL Wageningen (www.botanischetuinen.wur.nl/NL/dreijen) Hortus Botanicus Amsterdam, Plantage Middenlaan 2 a, Amsterdam (dehortus.nl) Arboretum Poort-Bulten, Lossersestraat 70a, De Lutte (www.arboretum-poortbulten.nl) Botanische Tuin TU Delft, Poortlandplein 6, Delft Hortus botanicus Leiden, Rapenburg 73, Leiden (www.hortusleiden.nl) Botanische Tuinen Universiteit Utrecht, Budapestlaan 17, Utrecht (www.bio.uu.nl/bottuinen) Tuinen van Appeltern

VIJFBLADIGE- of WILDE WINGERD Bijen en vogel plant

KLIMPLANTEN P

Wilt u klimplanten aanschaffen? Kijk dan op www.webshoptuinmateriaal.nl, klik op de banner tuinplanten en daarna klikt u op de banner klimplanten. (Hier vindt u honderden soorten klimplanten).

Latijnse naam Parthenocissus quinquefolia Bloemkleur witgroen Vrucht blauwzwart Bladkleur groen, herfstkleur Hoogte vier tot twintig meter Bloeitijd augustus tot in september Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog Gebruik tegen muur of in boom

Latijnse naam Parthenocissus tricuspidata Veitchii Bloemkleur witgroen Bladkleur groen, herfstkleur Hoogte vier tot tien meter Bloeitijd augustus tot in september Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog Gebruik tegen muur OOSTERSE- of KASTEELWINGERD Bijen en vogel plant

KLIMPLANTEN P

Bijen en vogel plant

KLIMPLANTEN P

OOSTERSE- of KASTEELWINGERD

Parthenocissus tricuspidata Veitchii

Parthenocissus tricuspidata

Latijnse naam Parthenocissus tricuspidata Bloemkleur witgroen Bladkleur groen, herfstkleur Hoogte vier tot tien meter Bloeitijd augustus tot in september Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend bladverliezend Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te droog Gebruik tegen muur

Latijnse naam Passiflora Perfume Passion Bloemkleur witgroen Bladkleur groen, herfstkleur Hoogte tot tien meter Bloeitijd juni tot in oktober Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend half wintergroen Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te nat Gebruik tegen muur of door de klimop Voet beschermen in de winter PASSIEBLOEM

KLIMPLANTEN P

KLIMPLANTEN P

PASSIEBLOEM

Parthenocissus tricuspidata Veitchii

Passiflora caerulea

Latijnse naam Passiflora caerulea Bloemkleur blauw, wit, paars en groen Bladkleur groen Hoogte tot vijftien meter Bloeitijd juni tot in oktober Geur zoet Standplaats zonnig/halfschaduw Groenblijvend half wintergroen Grondsoort alle grondsoorten Vocht niet te nat Gebruik tegen muur of door de klimop Voet beschermen in de winter

Doorwerth en Rosandepolder

KASTEEL DOORWERTH

Doorwerth is een van oorsprong 13de-eeuws kasteel in de uiterwaarden. Op de stuwwal erachter ligt een afwisselend landschap met bossen, akkers en weilanden. Vanaf de Duno prachtig uitzicht over de Rijn. Over de locatie Oppermachtig gelegen in de noordelijke uiterwaarden van de Rijn, tegen de beboste heuvels van de Veluwezoom, ligt kasteel Doorwerth. Vandaag de dag bekend vanwege zijn opmerkelijke bouw- en restauratiegeschiedenis. In de loop der eeuwen hebben diverse families het complex uitgebreid tot zijn huidige vorm. Het kasteel is na verwoesting in de Tweede Wereldoorlog (wederom) uit zijn as herrezen. In 2006 is het kasteelmuseum heringericht waarbij zowel de geschiedenis van de jacht (Nederlands Jachtmuseum) als die van de bosbouw in Nederland aan bod komen. Daarnaast kunt u naar het Museum Veluwezoom. Een aantal vertrekken in het kasteel is historisch ingericht: u kunt daar de vroegere sfeer letterlijk ruiken, zien en horen. Een zinnenprikkelende ervaring.

HOOFDSTUK

Kastelen, kerken, molens en buitenverblijven

Kasteel Doorwerth is ook actief op Facebook: www. facebook.com/kasteelDoorwerth. Prachtige omgeving Tot het terrein Doorwerth behoren een aantal voormalige landgoederen. Ze liggen aan weerszijden van de Oude Oosterbeekseweg en hebben een lange, rijke historie, die nauw verweven is met die van Gelderland. Het zijn de Duno ten westen van Heveadorp en Hoog Oorsprong. Laag Oorsprong en de Zilverberg tussen Oosterbeek en Doorwerth. De huizen die de kernen van de landgoederen vormden zijn grotendeels bij de slag om Arnhem in 1944 verwoest en na de oorlog niet meer herbouwd. Rosande Polder is de uiterwaard onder Oosterbeek. Honden mogen aangelijnd mee. Laag Oorsprong en een gedeelte van de Duno (tussen de Oude Oosterbeekseweg en de Dunolaan) zijn aangewezen als honden losloopplaats op wegen en paden. Hiervoor geldt maximaal 2 honden per begeleider. Kijk voor specifieke aanwijzingen ook op de openstellingborden. Voor mooie wandelingen in de omgeving kijk op http://www.wandelenindoorwerth.nl/.

Robinia pseudoacacia Waarschijnlijk de dikste, maar zeker de oudste Acacia van Nederland staat op het voorplein van kasteel Doorwerth. Deze acacia staat al ruim drie eeuwen te pronken op het voorhof en hoort tot de oudste bekende exemplaren in West – Europa. Vermoedelijk werd de boom aangeplant in 1678. De vredesonderhandelingen in Nijmegen waaren geslaagd en daarmee de oorlog met Frankrijk beeindigd. Bij die gelegenheid organiseerde Anton I graaf van Aldenburg op kasteel Doorwerth een jachtpartij voor internationale gasten en liet op het voorplein drie acacia’s planten. De acacia was toen nog een betrekkelijk nieuwe boomsoort in Europa. De fransman Vespasien Robin had de boom in 1635 vanuit Noord – Amerika geintroduceerd in de Jardin des Plantes te Parijs. Omstreeks 1880 en 1885 moesten twee van de drie 17de – eeuwse acacia’s op het kasteelplein worden geveld. De derde overleefde de daarop volgende eeuwen en zelfs het granaatvuur dat in het najaar van 1944 kasteel Doorwerth teisterde.

Geschiedenis De randen van de Veluwe, op de overgang van hoog naar laag, behoren in deze streek tot de vroegste woonplaatsen van de mens. In Doorwerth is de aanwezigheid van de prehistorische mens nog te herkennen aan twee ongeveer 4000 jaar oude grafheuvels. Op een bijzonder strategische plek, hoog op de Veluwerand en met weids uitzicht over de Rijn, ligt een ander archeologisch monument: de Hunnenschans. De Hunnenschans is een aarden wal in de vorm van een ovaal. In de wal zijn resten van palissaden gevonden en in het burchtplein paalgaten van een gebouw. Waarschijnlijk gaat het om de restanten van een burcht uit de 11de eeuw. De plaats van de oorspronkelijke ingang is met palen gemarkeerd. In het Elzepasje zijn de grondslagen gevonden van een middeleeuws gebouw. Aangenomen wordt dat dit de Hof te Seelbeek was, die in de 15de eeuw door de hertogen van Gelre in leen werd gegeven aan de heren van Doorwerth. In de Rosande Polder ligt een terreintje met daarin de overblijfselen van kasteel Rosande, dat net als kasteel Doorwerth aan de voet van de Veluwe in de uiterwaarden lag. Doorwerth maakte oorspronkelijk deel uit van het omvangrijke domeinbezit tussen Wageningen en Arnhem. Dit waren gronden in eigendom van de hertogen van Gelre. Na het afzweren van Filips II als laatste hertog van Gelre in 1581 waren zij tot in de 19de eeuw onder beheer van de Rekenkamer te Arnhem. Het domein bij Doorwerth en Oosterbeek bestond grotendeels uit eikenhakhout dat in percelen was ingedeeld, de zogenoemde ‘heggen’. De grenzen hiervan werden aangegeven door scheibomen, bomen die men niet omhakte en honderden jaren oud konden worden. Onder andere de Italiaanseweg, in 1848 aangelegd door J.A.P. baron van Brakell, loopt langs zo’n oude grens. De imposante beuken en eiken langs deze weg kunnen als scheibomen worden beschouwd. Doorwerth is een voorbeeld van een kasteel dat door geleidelijke groei zijn uiteindelijke omvang bereikte. Het oudste gedeelte uit ongeveer 1280 was een zaalburcht (een rechthoekige woontoren), op de plek en met de omvang van de huidige oostvleugel van het kasteel. De burcht had 1,2 meter dikke muren en was omgeven door water. Er was ook al sprake van een voorburcht. Rond 1400 werd de zaalburcht aan de noordzijde uitgebreid. In de loop van de 15de eeuw werd het complex vergroot, waardoor vier vleugels rond een binnenplein ontstonden. Daem Schellart van Obbendorf en zijn vrouw Walrave van Voorst begonnen na hun huwelijk in 1558 met moderniseringen. Daardoor kreeg de hoofdburcht omstreeks 1560 zijn huidige aanzien met uitzondering van de woning op de noordwesthoek, die pas twee generaties later tot stand kwam. Hun achterkleinzoon Johan Albrecht voegde rond 1640 het poortgebouw, het koetshuis en de stal op de voorburcht toe. In 1667 werd Doorwerth eigendom van de Noord-Duitse graaf Anton van Aldenburg. Diens nazaten uit de familie Van Aldenburch Bentinck verkochten hun bezit in 1837 aan Jacob A.P. baron van Brakell. Die begon een omvangrijke hersteloperatie en liet een aantal vertrekken en de slotkapel in neogotische stijl inrichten naar ontwerp van de decorateur Gustave Prot. Aan het eind van de 19de eeuw verkeerde Doorwerth alweer in vervallen staat. Dankzij het initiatief van F.A. Hoefer werd Doorwerth gered. Hij kocht het kasteel in 1910, bracht het onder in de vereniging ‘De Doorwerth’ en organiseerde de restauratie die in 1915 werd voltooid. De restauratie van Doorwerth vormde voor de Nederlandsche Oudheidkundige Bond aanleiding restauratiebeginselen te formuleren. Deze hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de huidige restauratiepraktijk in ons land.

Tijdens de naoorlogse restauratie van kasteel Doorwerth is geen systematisch archeologisch onderzoek gedaan, maar niettemin is een collectie archeologisch materiaal opgegraven. Die bestaat hoofdzakelijk uit aardewerken scherven. Bijzondere vondsten zijn de 16de-eeuwse haardsteentjes, met onder meer het wapen en het motto ‘Plus Oultre’ van keizer Karel V. Tijdens de restauratie van Doorwerth werden de ridderzaal en de overige vertrekken in de oost- en noordvleugel zoveel mogelijk in middeleeuwse vorm hersteld, met gebruikmaking van de in het muurwerk aangetroffen bouwsporen. In de ridderzaal werd de schouw voorzien van een kopie van het 16de-eeuwse schoorsteenfries dat in 1944 verloren was gegaan. De drie wapens op het fries zijn die van de heerlijkheid Doorenweerd en het echtpaar Schellart van Obbendorf-van Voorst. In een met deurtjes af te sluiten muur in het westelijk bovenvertrek zit een natuurstenen wasbekken, waarin een watervat of lavabo is gehangen. In de 13de eeuw, toen Doorwerth nog een kleine zaalburcht was, diende de gewelfkelder onder de ridderzaal als keuken. Na 1400 werd de keuken naar de aangebouwde vleugel verplaatst. De ingebouwde bakoven en fornuis met warmwatereservoir in die keuken dateren uit de tijd van Van Brakell. In de provisiekelders zijn natuurstenen pekelbakken in gebruik geweest voor het bewaren van vlees. In de zuidvleugel is de gevangenis intact gebleven, compleet met het beruchte spijkerplafond. Van permanente bewoning was op Doorwerth lange tijd geen sprake. Daardoor was er weinig tijd of behoefte om het huis met gerieflijke tuinen te omgeven. Dit gold zelfs voor de Van Brakells, die het kasteel in 1837 als permanent woonhuis betrokken. Het ontbreken van een echte tuin- of parkaanleg ervoeren ze niet als een gemis. Dat is ongetwijfeld te danken aan de ligging van het kasteel tussen het vlakke laagland van de Rijn en de hoog hieruit oprijzende stuwwal. De natuur bood hier wat elders door de mens moest worden geschapen. In 1643 liet Johan Albrecht Schellart van Obbendorf de dijk rond het kasteel aanleggen om het tegen overstromingen te beschermen. Zijn opvolger Anton I rijksgraaf van Aldenburg, plantte in 1676 drie robinia’s op het voorplein, waarvan één exemplaar tot vandaag de dag gespaard bleef. Deze majestueuze boom is het oudste bekende exemplaar van deze soort in West-Europa. Een ontwerp van de hand van J.G. Michaël uit 1783-1784 voor een parkachtige aanleg met slingerpaden op de buitensingels is nooit uitgevoerd. In de 18de eeuw was wel een kleine, afgeschermde tuin op de voorburcht aangelegd, vermoedelijk een kruidentuin. Bij de restauratie is deze situatie in vereenvoudigde vorm weer herkenbaar gemaakt. De moerbeiboom in de tuin is in 1986 aangeplant door H.K.H. Prinses Juliana ter gelegenheid van de heropening van het kasteel. Rondom het voormalige landhuis Duno zijn de resten te vinden van een park in landschapsstijl. Het is niet bekend wanneer het werd aangelegd. Waarschijnlijk hebben opeenvolgende eigenaren sinds 1800 ieder een eigen bijdrage geleverd aan het park, wat onder meer blijkt uit elementen uit verschillende perioden, zoals een prieeltje, theekoepel, kassen, rosarium, belvedere en diverse betonnen rotspartijen. Wel is bekend dat S.Voorhoeve in 1926 een rozentuin liet aanleggen. Ook liet hij de vergezichten weer vrij kappen, zodat de diverse terrassen en balkons weer uitzicht op de Rijn boden. Na de oorlog is de tuin in verval geraakt. Nu zijn alleen nog de grote structuren van het park te zien. Her en der in het bos liggen de resten van vroegere tuinelementen, zoals de fundamenten van gebouwtjes en betonnen rotsen, maar van een samenhangend ontwerp is geen sprake meer. Flora Na de oorlog moest op grote schaal worden herbebost. Dit gebeurde met een grote variatie aan loofboomsoorten. Dankzij de vele overgangen van hoog naar laag, van droog naar nat en van zand naar klei is Doorwerth rijk aan wilde planten. Er groeien onder andere adelaarsvaren, kamperfoelie, valse salie en hier en daar ook eikvaren, salomonszegel, dalkruid, bosanemoon en bosklaverzuring. Bijzonder zijn draadzegge, slanke waterbies en kruipganzerik. Bij de bronnetjes en vijvers langs de Fonteinallee en op de overgang naar de uiterwaarden komen morieljes, kruisbladwalstro, agrimonie, glidkruid en watermunt voor en in het brongebied van de Seelbeek paarbladig goudveil. Bijzondere paddestoelen zijn gele knotszwam, bleke harpoenzwam, ivoorzwam en zwartvoetkrulzoom. Fauna Langs de Seelbeek en de Fonteinallee zijn geregeld de ijsvogel en de grote gele kwikstaart te zien. In een ijskelder en schuilkelder op Doorwerth overwinteren vleermuizen. Er zijn onder andere baardvleermuis, watervleermuis en grootoorvleermuis waargenomen. Elk voorjaar trekken de padden en bruine kikkers uit het bosgebied massaal naar de paaiplaatsen in de uiterwaarden. In enkele meer open gedeelten van het eikenhakhout, waar de zonnewarmte tot op de bodem doordringt, is de hazelworm gesignaleerd. In de beek langs de Fonteinallee leeft een in ons land zeldzame platworm, Crenobia alpina. Adres: Fonteinallee 2

Na deze restauratie werd kasteel Doorwerth betrokken door de Commanderij Nederland der Johanniter Orde. Kort na de Slag om Arnhem in september 1944 werd het kasteel door Duitse vernielzucht en geallieerde beschietingen deels verwoest. Ook de omgeving had zwaar te lijden. Nog steeds zitten de bomen op de hellingen vol granaatscherven en andere munitie, waardoor het hout onverkoopbaar is. De villa Duno, die als hotel in gebruik was, de meeste huizen en allerlei 19de-eeuwse toevoegingen, zoals nagemaakte rotsblokken en een uitkijktoren, gingen verloren. De grootschalige restauratie van het kasteel werd opnieuw ter hand genomen door de Vereeniging ‘De Doorwerth’. Vanaf 1956 werd de restauratie onder directie van Geldersche Kasteelen voortgezet. In 1969 werd het kasteelcomplex met de bijbehorende gronden in eigendom overgedragen. De restauratie zou uiteindelijk 37 jaar duren en werd voltooid in 1983. De Duno was al in 1931 in bezit van Geldersch Landschap gekomen, nadat de eigenaar, Odo van Vloten, een oud-Indisch theeplanter, was overleden.

6865 ND

Doorwerth

(bron: Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen)

Kwintelooyen. Kwintelooyen is een voormalige zandafgraving tussen Veenendaal en Rhenen. Het gebied is in beheer bij Recreatieschap de Utrechtse Heuvelrug. Het gebied is speciaal ingericht voor dagrecreatie met een dagcamping en verschillende voorzieningen. Kwintelooyen ligt ingesloten tussen drie particuliere landgoederen: Prattenburg, de Dikkenberg en Remmerstein. Daaraan grenzend liggen de Stadsbossen van Rhenen en de Plantage Willem III, van Stichting Het Utrechts Landschap. Het gehele gebied strekt zich uit van de noordoever van de Rijn tot de Gelderse Vallei. Karakteristiek in het gebied zijn de diepe erosiedalen, de prehistorische grafheuvels, wallen, beukenlanen en de overgangen tussen heuvelrug en valleien. Opvallend is het grote hoogteverschil van vijftig meter op Kwintelooyen; van zeer nat (ven en moeras) naar droog (heidevelden). Ongeveer de helft van het gebied wordt sinds 2003 begraasd door een kleine kudde Schotse Hooglanders Via de uitgezette wandelroutes kom je op het hoogste punt van het terrein, waar je een prachtig uitzicht hebt over de Gelderse Vallei. Een gedeelte van Kwintelooyen is in gebruik als circuit, op of rond hemelvaart wordt hier de traditionele motorcross gereden, georganiseerd door Motor-Auto Club Rhenen en Omstreken. Het circuit kenmerkt zich door zijn enorme hoogteverschillen (60 meter) als een niet Nederlands circuit. Het heeft een semi permanente status, op het circuit worden 3 meerdaagse evenementen georganiseerd, het heeft geen trainingsfaciliteiten. (bron: utrechtseheuvelrug.punt.nl)

Recreatie gebied Kwintelooyen Tussen Rhenen en Veenendaal

De Zandhagedis en de Levendbarende hagedis, volop aanwezig.

Plantage Willem III Plantage Willem III vormt samen met de Remmerdense Heide een buitenlands aandoend, glooiend gebied op de zuidwestflank van de Utrechtse Heuvelrug. Op de Plantage bevinden zich diverse sneeuwsmeltwaterdalen uit de laatste ijstijd. Eén daarvan is door de provincie aangewezen als aardkundig monument.

Begrazing van halfwilde gallowayrunderen en konikpaarden zorgt op de Plantage voor een halfopen landschap met schraalgrasland, boomgroepen en struwelen. De gevarieerde begroeiing is van grote betekenis voor vlinders, zandhagedis, sprinkhanen, muizen, reeën en vogels als de roodborsttapuit, gekraagde roodstaart en boomleeuwerik. Het ecoduct onder de N225 zorgt voor een waardevolle verbinding tussen de bossen op de stuwwal en de natuur in het dal van de Nederrijn. Aan de Plantage grenst de Remmerdense Heide. Dit gebied bestaat voornamelijk uit struikheide met vliegdennen en struweel. Op de heide is het zeldzame warkruid aanwezig. De heide biedt bovendien leefruimte aan een grote populatie zand hagedissen.

Tussen Elst en Rhenen

Tabaksteelt Plantage Willem III dankt zijn naam aan de tabaksplantage die hier vroeger was gevestigd. De familie Ruys stichtte hier in 1853 een tabaksplantage. Het landschap aan de voet van de Heuvelrug bij Elst werd in die tijd bepaald door de tabaksteelt en de daarbij behorende tabaksschuren. Aan het begin van de 20ste eeuw was de tabaksteelt over haar hoogtepunt. In 1902 kwam de Plantage in handen van ‘N.V. Cultuurmaatschappij Remmerden’, waarna de tabaksteelt naar de achtergrond verdween. Na ongeveer 60 jaar is de onderneming overgedaan aan het gewasveredelingsbedrijf Cebeco en sinds mei 1995 is de Plantage Willem III in handen van Het Utrechts Landschap.

De Grebbeberg vormt het abrupte einde van de Utrechtse Heuvelrug. Met een hoogteverschil van ruim 50 meter biedt de berg een spectaculair uitzicht over de Blauwe Kamer, de Nederrijn en de Betuwe. De Grebbeberg vormt samen met de Blauwe Kamer één natuurgebied. Veel planten en dieren profiteren van de combinatie van hoog en laag, droog en nat, voedselarm en voedselrijk. Het bos op de Grebbeberg bestaat voornamelijk uit eiken. Er groeien typische bosplanten als salomonszegel, vingerhoedskruid en adelaarsvaren. Langs de steile helling van berg naar rivier groeit sleedoorn, hazelaar en marjolein. De steilrand is ontstaan doordat de rivier duizenden jaren zand en grind van de stuwwal heeft weggespoeld. De provincie Utrecht heeft de steilrand aangewezen als aardkundig monument. De Grebbeberg heeft al sinds de prehistorie een strategische ligging. Een tastbaar bewijs is de ringwal(burcht) uit de vroege middeleeuwen. Ook in de Tweede Wereldoorlog is op deze plek zwaar gevochten. De Grebbeberg maakt onderdeel uit van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Op meer plekken langs de Nederrijn krijgt de rivier de ruimte. Ook werkt het Utrechts Landschap aan het verbinden van natuurgebieden. Misschien wandelt het edelhert straks vanaf de Veluwe naar de uiterwaarden en over de Utrechtse Heuvelrug. (bron: Utrechts Landschap)

Voorkomende soorten: groene specht, ransuil, eekhoorn, boommarter, ree, salomonszegel, adelaarsvaren, dalkruid, valse salie, marjolei en de ringslang.

De Blauwe Kamer In natuurgebied de Blauwe Kamer heeft het water van de Nederrijn vrij spel. De zomerdijk is in 1992 afgegraven, zodat het gebied regelmatig overstroomt. De natuur in de Blauwe Kamer is dankzij de overstromingen voortdurend in beweging en ontwikkeling. De dynamiek van de rivier zorgt voor hoogteverschillen en trekt bijzondere planten en dieren aan. Bloemrijke graslanden geven de Blauwe Kamer kleur. Op diverse plaatsen groeit wilgenbos en zijn moerassen ontstaan. In het gebied komen ruim 200 vogelsoorten en 300 plantensoorten voor. Ook de bever voelt zich thuis in de Blauwe Kamer. Vogelparadijs Voor vogelliefhebbers is de Blauwe Kamer een waar paradijs. De vogelkijkhut biedt uitzicht over het vogelrustgebied. Regelmatig laten lepelaars, talingen, kwartelkoningen, steltlopers en torenvalken zich zien. Wie geluk heeft, kan zelfs een vis- of slangenarend voor de lens krijgen.

Tussen Wageningen en Rhenen

Restanten uit het verleden In de Blauwe Kamer staan restanten van een steenfabriek. Deze fabriek bakte tussen 1890 en 1975 bakstenen van rivierklei. In de hoogtijdagen na de Tweede Wereldoorlog verlieten iedere week 500.000 stenen de fabriek. De wijk Tuindorp in Utrecht is voor een groot deel met stenen uit de Blauwe Kamer gebouwd. Tegenwoordig gebruiken koniks, grootoorvleermuizen en wilde bijen de ruïnes om in te schuilen. Natuur verbinden Door het veranderende klimaat krijgen onze rivieren steeds meer water te verwerken. Om dijkdoorbraken te voorkomen wil de overheid de rivier meer ruimte geven. Dat kan door het graven van geulen en het weghalen van obstakels in de uiterwaarden. Ook de natuur profiteert hiervan. Dat heeft Het Utrechts Landschap in de Blauwe Kamer laten zien. Galloways en koniks In het gebied lopen halfwilde galloways en koniks vrij rond in kuddes. Galloways zijn runderen en koniks zijn paarden. Houd afstand en voer de dieren niet. Ze kunnen prima voor zichzelf zorgen, ook in de winter. Bij hoogwater zoeken ze een veilig heenkomen op hoger gelegen gebieden. Daar breiden meidoorn en hondsroos zich uit omdat ze niet door de dieren worden gegeten. Tussen de stekelstruiken krijgt hier en daar een jonge es de kans om uit te groeien tot een volwassen boom.

Galloway rund

Grebbeberg Utrechtse Heuvelrug Zuid

HELP!

HOVENIERSBON

we hebben een TUIN.......!!!!!

De bestrating is groener dan het gras van de buren! Het gazon zit vol met mos, hoe pakken we dit aan. Onze dochter is druk en dat kun je aan haar tuin te zien.

Onze tuinbonnen

Voor mensen die wat hulp kunnen gebruiken in de tuin.

De oplossing voor al uw tuinproblemen. SNOEIBON Kent u iemand wiens tuin lijkt op een Veluws bos? Wilt u iemand helpen met een snoeiprobleem? Is er bij bekende de vraag, Hoe moet er gesnoeid worden of wat moet wanneer gesnoeid? Uw partner vindt In de tuin werken heerlijk en is bent best handig, alleen de uitvoering is twijfelachtig! Door de beplanting de tuin niet meer zien! Wilt u met familie, vrienden of kennissen een cursus snoeien in uw eigen tuin beleven?

We hebben wel de ideeën, maar kan het wel? Mijn man wil de tuin vol met asfalt. Een onderhoudsvriendelijke tuin kan toch ook op een groenere manier?

TUINBONNEN TUINBONNEN

TUINPROBLEMEN! EN

TU

NN O B N I

Onze specialisten staan voor u klaar! Voor meer informatie, bezoek onze webshop

www.webshoptuinmateriaal.nl /tuinbonnen

en iteit v i t c era land Kind . Neder I.V.N

BUITEN - dingentjes voor kinderen

Knuffelen met kleine dieren in Artis zondag 24 maart 2013, 13:30 Noord-Holland: Amsterdam Natuurkids! Koeien en vogels excursie zondag 24 maart 2013, 14:00 Groningen: Groningen (Noorderhoogebrug)

Werk st

uk m aken over http:/ g vogel /www a naar: s . v ogelb ik__v esc ogels _/wer herming .nl/ kstuk ken

Vol

gd eO eho ev ia e en web volg cam deo eho bij e.n haa l rn est via:

Bollen en knollen in Nijenrode, met kindernatuurtocht zondag 24 maart 2013, 14:00 Utrecht: Breukelen

Spreekbeurt houden over bever, wild zwijn, vleermuizen of steenmarter Wil je meer weten, kijk dan op: www.zoogdiervereniging.nl/ educatie

Waar is de Paashaas? zondag 31 maart 2013, 13:00 Noord-Holland: Amsterdam Amstelpark Knuffelen met kleine dieren in Artis zondag 31 maart 2013, 13:30 Noord-Holland: Amsterdam Paaskuikentjes kijken maandag 01 april 2013, 14:00 uur Noord-Holland: Bovenkarspel Natuursprong – spelen tot je groen ziet zaterdag 06 april 2013, 09:00 uur Noord-Brabant: Omgeving Veldhoven Lentetocht zondag 07 april 2013, 13:00 Noord-Holland: Amsterdam Amstelpark Langs de Spoorlijn (Leden/publieksactiviteit voor kinderen) zondag 07 april 2013, 14:00 Noord-Brabant: Natuurtuin, Patrijsdonk 35a, Veghel

Er leven wel 21 verschillende vleermuissoorten in Nederland!!!!

e kant! d f a n a v potten s n e s is v Bruin caties lo e d r o o in.nl v v g u r . w w Kijk op w

Er zijn drie soorten slangen in Nederland: de ringslang, Meer informatie over ng en de adder. vleermuizen, kijk dan op: de gladde sla . Wil je weten waar ze zitten www.vleermuis.net www.slangen .nu er. De Bufo bufo steekt weer ov Help je ze een handje? e/ http://www.padden .nu/Hom Helpmee

Kinderen bij het Wereld Natuur Fonds Voor kinderen vanaf 3 jaar heeft het Wereld Natuur Fonds de Bamboeclub en voor kinderen vanaf 6 jaar de Rangerclub opgericht. Voor jongeren van 12 jaar en ouder heeft het WNF WNF-LifeGuard. Voor meer info: www.wnf.nl

Nestkastje ophangen? Zorg ervoor dat de opening van het kastje richting het noorden is!

Volg d e Vos via ee n web http:// cam: volgdev os.nl r!!! u e ad ass de .nl b m a era bass d n Vli deram t n rd wo w.vli ww

Beverspeurtocht woensdag 10 april 2013, 14:00 Gelderland: Millingerwaard Kinderactiviteit: Knutselen met Kinderen zondag 14 april 2013, 14:00 uur Zuid-Holland: Zoetermeer Voorjaar in de Vlindertuin woensdag 17 april 2013, 13:30 Noord-Brabant: Vlindertuin Waalre, op de Blokvenlaan tegenover huisnummer 43 ongeveer 150 meter het bospad volgen Natuurkids! Vroege vogel excursie zondag 28 april 2013, 05:00 Groningen: Groningen (Stadspark) Speurtocht voor kinderen met (groot)ouders zondag 28 april 2013, 13:30 Limburg: Horst Kinderactiviteit: Bloemen voor Moederdag zondag 12 mei 2013, 14:00 Zuid-Holland: Zoetermeer voor meer informatie:

ivn.nl/activiteiten

Wilt u

BUITENGELUK april ontvangen?

ga dan naar www.webshoptuinmateriaal.nl en klik op de banner Buitengeluk en vult u gegevens in. U ontvangt dan

BUITENGELUK april binnen een aantal dagen in uw mailbox.

ACTIE’S MAAND MAART Bij bestelling van TUINPLANTEN bij een bedrag vanaf 150 euro, 15% korting. Bij bestelling van GROENTEN EN TUINZADEN bij een bedrag vanaf 75 euro, 10% korting. Bij bestelling van een ONTWERPBON of bij bestelling BEPLANTINGSADVIESBON, 20% korting. De actie’s zijn alleen geldig in de maand maart 2013 en met de benoeming van de actiecode in het bestelformulier (actiecode MAART 2013 28), onder opmerkingen.

Wander van Laar www.webshoptuinmateriaal.nl De Groen Heren TUINARCHITECTUUR Webshop Tuinmateriaal Buitengeluk

WWW.WEBSHOPTUINMATERIAAL.NL

E-mail: [email protected] Telefoon: 06 25083440

(vanaf 31 maart 2013)