4 Juni 2013 jaargang 11

Prod_GIS413_CAD 2-2006 17-05-13 13:03 Pagina 1

Ontwikkelingen in Ruimtelijke Informatie & Geo-ICT

GIS en SAP: Twee werelden smelten samen Nieuwe zalen in Geofort geopend AziRun legt gestuurde boringen vast Geo in Den Haag, Brummen en Hoorn

www.gismagazine.nl

4 • Juni 2013 • jaargang 11


Kadaster biedt u de kaart van en voor Nederland! De Basisregistratie Topografie is de kaart van en voor Nederland. Deze kunt u als achtergrond gebruiken om (uw) informatie op te visualiseren. Sinds 1 januari 2012 is de geo-data van het Kadaster uit deze Basisregistratie vrij te verkrijgen. Geo-data vormt een belangrijke basis voor innovatieve toepassingen en bijvoorbeeld smartphone-applicaties.

Hebt u interesse in de geo-data uit de kaart van en voor Nederland? Ga dan naar onze website:

www.kadaster.nl/BRT


GIS-Magazine informeert over ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke informatie en Geo-ICT. De redactie van GIS-Magazine verslaat actuele evenementen op GIS-gebied, ondervraagt ervaren gebruikers en andere betrokkenen uit het onderwijs, de overheid en het bedrijfsleven. Verder is er nieuws van hard- en softwareleveranciers, leveranciers van diensten en andere relevante organisaties. GIS-Magazine verschijnt acht maal per jaar in Nederland en België.

Terug naar school Wie zich op dit moment wil verdiepen of verbreden binnen zijn of haar vakgebied, vindt al snel een ruime keuze aan (meerdaagse) cursussen, workshops, gespecialiseerde trainingen en zelfs complete opleidingen in deeltijd, al dan niet post-MBO, -HBO of -WO. Een vluchtige blik over onze Trainingswijzer op pagina 34 en 35, en op www.gismagazine.nl/trainingswijzer laat zien dat er een gezonde balans bestaat tussen productspecifieke ‘knoppencursussen’ en meer op proces en organisatie gerichte opleidingen.

Hoofdredacteur Remco Takken [email protected]

Eindredactie: Eric van Rees [email protected] Lambert-Jan Koops [email protected]

Met dank aan: Louis Paul van Amerongen, Ernst van Baar, Wil van de Berg. Wilfred Hermans, Willemijn Simon van Leeuwen, Sonja van Poortvliet, Jan Roodzand, Harmen Tjeerdsma en Guido Ypenburg.

Copy Editor Lammy Pels [email protected]

Wat de meest succesvolle geo-ICT opleidingen met elkaar gemeen hebben, is hun focus op volwassenenonderwijs. Daar zit blijkbaar een groot arsenaal aan belangstellende cursisten! Wanneer er wordt gesproken over tekorten op de arbeidsmarkt, gaat de blik al snel naar al die 15- tot 18jarigen die geen brood zouden zien in ‘technische beroepen’. In feite ben je dan al te laat: probeer zo’n jongen of meisje maar eens op willekeurig welke andere gedachte te brengen. Net voor het eerst goed verliefd, dromend over een leuke toekomstige studentenstad en geen andere ambitie dan een hippe smartphone, bekostigd met een bijbaantje, liefst met enige sociale status. In de horeca dus. Het Kadaster besteedt terecht aandacht aan een leeftijdsgroep die wat meegaander is, de basisschooljeugd. Onlangs ‘adopteerde’ het Kadaster de Koningin Julianaschool in Apeldoorn. In alle klassen hangen nu papieren kaarten, in de onderbouw leren kleuters over plattegronden, in de bovenbouw staat EduGIS op de smartboards. Wegens gebleken succes van de gastlessen in Apeldoorn, de positieve en actief meedenkende reacties van ouders krijgt het geo-informatieproject van afgelopen voorjaar ongetwijfeld een vervolg.

Financiën [email protected]

Advertentie-exploitatie Ruud Groothuis [email protected]

Abonnementenservice [email protected]

Website www.gismagazine.nl

Abonnementen: Uitgebreide informatie over een abonnement op GIS-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice.

Vormgeving Sander van der Kolk [email protected]

Uitgever CMedia B.V. Ecopark 15, 8305 BJ Emmeloord Postbus 231, 8300 AE Emmeloord

ISSN 1571-7194

Op de Koningin Julianaschool zitten nu kinderen die dankzij de lessen op maat van de Kadastermedewerkers voor het eerst inzicht kregen in waterproblematiek, de verspreiding van epidemieën en verzorgingsgebieden van scholen, ziekenhuizen en winkelstraten. Zij zullen mondig genoeg zijn om, straks op de middelbare school, eens bij hun studievoorlichter navraag te doen over de opleidingsmogelijkheden in het schitterende vakgebied dat werkt met geo-informatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit magazine mag, op welke wijze dan ook, worden vermenigvuldigd, opgeslagen of overgeleverd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De inhoud is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Uitgever en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of omissies. Geuite meningen zijn persoonlijk, en komen niet noodzakelijk overeen met die van de redactie of uitgever.

Remco Takken, Hoofdredacteur GIS-Magazine

© Copyright 2013 Lid van:

Fotografie: © www.bestpictures.nl


4

GIS

Voorplaat: Naast SAP beschikt een bedrijf meestal ook over kaartmateriaal en een GIS. Van een koppeling tussen deze twee systemen was tot voor kort amper sprake. Maar daarin ziet Ideo uit Den Bosch verandering komen. Account-directeur John van Rooij: “De technologie heeft flinke sprongen gemaakt waardoor integratie tussen verschillende systemen gemakkelijker te bewerkstelligen is. Ook zijn er meer standaarden gekomen waardoor het eenvoudiger is geworden om GIS en SAP te kunnen integreren.

GIS Proefschrift Geodan-ontwikkelaar over raakvlakken 3D en gebruik

6

Integraal beheer met BORIS in Den Haag

8

BGT-ontwikkelingen NedGraphics

10

Brabantse waterschappen en mobiel GIS

12

Masterplan Gemeente Hoorn, 3D-model in twee weken

14

LSNed en GeoWeb/ HTML5 Web App

16

Nieuwe zalen GeoFort

20

NeuronBGT-gemeente Brummen pakt BGT voortvarend op

22

Kadaster ‘adopteert’ basisschool

24

Integratie SAP en GIS: waarom niet?

26

Introductie Qmaps

30

De decentralisatie-uitdaging

46

Columns Gaming of Serious Gaming?

11

Het open poldermodel

25

BGT vraagt vooral om overzicht

49

Data-inwinning AziRun legt gestuurde boringen vast 32

Evenementen Eerste resultaten IPC-GOOD

36

Nationaal Congres Open Data 2013

38

Zoals Altijd • Adverteerdersindex 50 • Agenda 44 • De Geograaf 42 • In het volgende nummer 50 • Lezersservice 50 • Nieuwsbrief GeoBusiness Nederland 31 • Nieuwsbrief GDMC 40 • Trainingswijzer 34


De Dienst Stadsbeheer van gemeente Den Haag ontwikkelde zelf haar integrale beheeromgeving voor de buitenruimte (BORIS – Beheer Openbare Ruimte Informatie Systeem). Deze unieke en innovatieve omgeving blijkt inmiddels dé spil in de gemeentelijke geo-informatievoorziening.

8

10

SAP en GIS lijken naar elkaar toe te groeien. Volgens Ideo zien organisaties steeds vaker de meerwaarde in van integratie tussen deze twee systemen en worden er langzaamaan koppelingen gemaakt.

Tijdens Overheid & ICT vierde CAD/GIS-leverancier NedGraphics het feit dat gemeente Twenterand de vijftigste afnemer is van BGT-oplossing NedBGT.

26

GeoFort is vorig jaar juni opengegaan voor het publiek. Bijna een jaar later is nu ook het science center open, waarbij er zowel gezinnen, klassen als zakelijke gasten GeoFort bezoeken. Afgelopen maand is er een aantal nieuwe zalen aan de GeoExperience toegevoegd.

Drie Brabantse waterschappen steken de koppen bij elkaar om te komen tot een oplossing voor mobiel werken met GIS. De oplossing is generiek, zeer gebruiksvriendelijk en tot stand gekomen in nauwe samenwerking met ICT’ers, GIS’ers en eindgebruikers.

12

20

6

Op dit moment is Azarakhsh Rafiee-Voermans ontwikkelaar bij Geodan en onderzoeker/ontwikkelaar bij het aan Geodan en de VU gelieerde SPINLab. Onlangs is ‘Azar’, zoals collega’s haar gewoonlijk noemen, begonnen aan een proefschrift.

In de Stadsvisie Hoorn 20052025 is vastgesteld in welke richting Hoorn zich moet ontwikkelen. Daarbij horen meer werkgelegenheid, uitbouw van de centrumfunctie en verdere ontwikkeling van het toerisme. Bereikbaarheid en mobiliteit komen echter steeds meer onder druk te staan.

14

De ondergrond in Nederland wordt steeds drukker en voller. Dit resulteert de laatste jaren in een toename van graafschades. Deze zijn mede het gevolg van het feit dat de kabels en leidingen niet altijd liggen op de plek waar ze volgens de KLIC-gegevens zouden moeten liggen.

32


GIS

6

Onderzoek naar raakvlakken 3D en gebruik Geodan-ontwikkelaar start proefschrift

Door Remco Takken

Op dit moment is Azarakhsh Rafiee-Voermans ontwikkelaar bij Geodan en onderzoeker/ontwikkelaar bij het aan Geodan en de VU gelieerde SPINLab. Onlangs is ‘Azar’, zoals collega’s haar gewoonlijk noemen, begonnen aan een proefschrift.

Samen met TNO werkt Geodan aan het koppelen van TNO’s Urban Strategy-tool met Phoenix op de Geodan touch-table, in de volksmond bekend als de interactieve touch-table.

zarakhsh Rafiee-Voermans studeerde af in haar vaderland Iran in de vakken Geomatics en Remote Sensing. In Nederland werkte zij voor Geodelta in Delft aan kwaliteitscontrole van luchtfoto’s en laserscans, en onderzocht zij algoritmes voor het geautomatiseerd koppelen van luchtbeeldmateriaal. Op dit moment is zij ontwikkelaar/onderzoeker bij Geodan en bij het aan Geodan en de VU gelieerde SPINLab. In het proefschrift waaraan zij komende tijd werkt, komen verschillende van de reeds genoemde interessegebieden samen,

A

maar ook de interactieve touch-table, 3D-plug-ins op platforms als Google, toepassingen voor 3D-modellen (zowel ondergronds als bovengronds), en ‘Moving Pattern Analysis’: menselijk gedrag gefilterd uit RFID-data.

Dakdetectie Zo onderzoekt Rafiee welke typen daken gedetecteerd kunnen worden met behulp van AHN-2. Natuurlijk is er de potentie van zonnepanelen op daken, die interessant is voor de energiesector, maar

Juni 2013-4


7

ook het natuurgetrouw modelleren van de vormen van alle verschillende daktypen heeft haar aandacht. “Het zo goed mogelijk weergeven van de werkelijkheid is niet alleen van belang voor betere 3D-stadsmodellen”, aldus Rafiee. “Op dit moment weten deze partijen nog niet zo heel precies hoeveel energie er daadwerkelijk in de zonnepanelen terechtkomt. Een verbeterde kennis hierover kan ook dienen als toegevoegde waarde voor allerlei bedrijven, zoals dakkapellenbouwers en isolatiebedrijven.”

3D-bomen en -stadsindicatoren Jan Clement van Alterra heeft 3D-modellen van Nederlandse bomen geëxtraheerd uit data van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN-2). Onder de noemer PPS-Boomdata was Rafiee in 2012 betrokken bij het optimaliseren van het script en de performance. “Daarnaast heb ik de volumes berekend van alle bomen en hun kronen, en deze toegevoegd aan de 3D-boomdata.” Zij vertaalde de code en herschreef deze naar C#. Vervolgens worden de schaduwvolumes voor ieder uur van de dag, en voor iedere dag in het jaar door haar doorgerekend. Verder houdt zij zich bezig met het definiëren van indicatoren met betrekking tot gebouwen- en boom-volumes in het stedelijk gebied.

Wat hierbij kan helpen, is de recente plug-in ‘Google Earth for Phoenix’, die het mogelijk maakt om de interactieve en collaboratieve kwaliteiten van de Surface Table te combineren met de 3D-viewer van Google Earth.

Moving Pattern Analysis Een onderwerp dat op het eerste gezicht weinig raakvlakken vertoont met bovenstaande aandachtsgebieden, is ‘Moving Pattern Analysis’. In de GIS-wereld raakte een praktijkvoorbeeld bekend waarin de bewegingen van klanten ‘binnenshuis’ in een boekwinkel zijn vastgelegd en geanalyseerd. “Er ontstonden ‘hot spots’ in de boekwinkel, waar je interessante conclusies uit kon trekken”, aldus Rafiee. “Sommige mensen gingen recht op hun doel af, en wisten dus precies waar de afdeling was van hun interessegebied, anderen ‘vlinderden’ meer door de winkel.” Zij meent dat de ingezette RFID-tools voor wandelgedrag niet alleen toepasbaar zijn in winkelgebieden, maar ook in de openbare ruimte in breedste zin. “Zo’n boekwinkel is een kleine binnenwereld op zich, maar ook op grotere schaal, zoals in een stad, hebben mensen en voertuigen verschillend bewegingsgedrag. Met dergelijke gegevens ga ik diepgaand aan de slag in het kader van mijn dissertatie.”

Schaduw-analyse

www.geodan.nl

Een aspect dat de praktische toepassing van 3D-modellen drastisch kan verbeteren, is het toevoegen van schaduw-informatie. Rafiee: “De hoeveelheid schaduw onder bomen en gebouwen wordt op dit moment voor twee doelen ingezet. Ten eerste is de geschiktheid van daken voor zonnepanelen beter te bepalen met deze data. In een 3D-model is weliswaar goed te zien wat de hoek en de richting is van een schuin dak, maar deze potentie kan grotendeels teniet worden gedaan als het direct naast een hoog gebouwencomplex staat. Een andere praktische toepassing is het met enige precisie bepalen van de hoeveelheid schaduw in tuinen van woonhuizen, en inval van de zon in huis in de loop van de seizoenen.”

advertentie

Onze veelzijdig specialisten, uw kennispartners

3D-kabels en -leidingen Methodes voor het projecteren van kabels en leidingen in 3D-brillen is de afgelopen jaren door verschillende onderzoekers belicht. Bestaande kabelen leidinggegevens worden over het algemeen getoond als 3D-modellen, en geplaatst op beelden die worden opgevangen door een camera in het brilmontuur of zelfs in het brillenglas. “Het is interessant om deze mogelijkheden te combineren met bodemdata”, zegt Rafiee. “Informatie over bodemtypes haal je bijvoorbeeld uit GeoTop, een 3D-model dat voxels bevat van de bovenste vijftig meter van onze aardbodem. Dit model wordt in visualisaties getoond als ‘holle voxels’ met daartussen de kabels en leidingen in 3D.”

boomadviseurs bv

Touch-table Samen met TNO werkt Geodan aan het koppelen van TNO’s Urban Strategy-tool met Phoenix op de Geodan touch-table, in de volksmond bekend als de interactieve touch-table. Rafiee legt uit: “Het zou mooi zijn als ontwerpers of belanghebbenden zelf stedelijke elementen konden aanpassen, en feedback terugkrijgen van Urban Strategy. De interactieve tafel maakt het dan mogelijk om ook zonder GIS-kennis te werken met zaken als luchtvervuiling of geluidsoverlast. Daarnaast willen we proberen de Urban Strategy-tool te verrijken vanuit het gebruik van de Geodan touch-table en Phoenix.”

www.Cobra-adviseurs.nl

088 - 262 72 00

Onderdeel van Cobra adviseurs

Juni Juni2013-4 2013-4


GIS

8

Gemeente Den Haag

Integraal beheer met BORIS Door Guido van Ypenburg

De Dienst Stadsbeheer (DSB) van gemeente Den Haag ontwikkelde zelf haar integrale beheeromgeving voor de buitenruimte (BORIS – Beheer Openbare Ruimte Informatie Systeem). Deze unieke en innovatieve omgeving blijkt inmiddels dé spil in de gemeentelijke geo-informatievoorziening. Immers, omdat veel processen gebruikmaken van deze buitenruimte-informatie, worden steeds meer processen op BORIS aangesloten. je de kwaliteit (actualiteit, betrouwbaarheid en volledigheid) en de beschikbaarheid van gegevens.

Haagse WebGIS

DSB ziet BORIS als een voorloper van een mogelijke Basisregistratie Openbare Ruimte.

e afdeling Informatiemanagement van DSB zette enkele jaren geleden het BORIS-platform op. Inmiddels is dit uitgegroeid tot een integrale beheeromgeving. In deze omgeving werken meerdere leveranciers samen: Oranjewoud, Transfer Solutions, Esri, Crotec, DG Groep, Coolprofs en Bentley. Meerdere standaard beheerapplicaties werken zo vanuit één centrale Oracle-database. Geo-informatie wordt hierbij objectgericht bewerkt, opgeslagen en uitgewisseld. “Een spil in de gemeentelijke geo-informatievoorziening”, aldus Ed Visser en Jochem Mollema, beiden adviseur bij de afdeling Informatiemanagement. “BORIS is niet een op zichzelf staande omgeving, maar verbindt ook een groot aantal andere systemen binnen de gemeente, bijvoorbeeld WebGIS, Mijn Haagse Werkzaamheden, het Document

D

Management Systeem en het stelsel van Basisregistraties.” Ook gaat BORIS veel objecten voor de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) en de plustopografie leveren. DSB ziet BORIS als een voorloper van een mogelijke Basisregistratie Openbare Ruimte.

Verhogen kwaliteit DSB zette BORIS op met de visie dat de gegevens eenmalig ingewonnen en meervoudig gebruikt moesten worden. Of het nu gaat om objectgericht ontwerpen of het monitoren van beleid, er wordt gebruikgemaakt van dezelfde objectinformatie. Behalve dat integraal beheer van deze gegevens op de lange termijn kostenbesparend is, verhoogt het ook de kwaliteit van de gegevens. Het gaat namelijk uit van samenwerking binnen de keten van bedrijfsprocessen. Door het hergebruik van objectinformatie verhoog

Juni 2013-4

Deze samenwerking uit zich ook in het WebGIS. Deze gemeentebrede GIS-viewer ontsluit de gegevens van BORIS tegelijk met gegevens uit andere databronnen, zoals de Kernregistratie Topografie. Het WebGIS is gebaseerd op Esri-software en GeoWeb en werd in 2010 onder DSB operationeel. Het beheer ervan is nu in handen van de afdeling Geo-Informatie en Erfpachtbedrijf van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling (DSO). DSB publiceert momenteel ongeveer 150 kaartlagen in de verschillende thematische kaartviewers van het WebGIS. Thema’s zoals archeologie, bodem, kabels en leidingen, riolering en waterbeheersing en groen zijn nu direct op te vragen. Naarmate meer bedrijfsprocessen projectmatig op BORIS aansluiten neemt het aantal kaartlagen van DSB toe naar ongeveer 300 eind 2013 en meer dan 500 eind 2014. Een recent voorbeeld van samenwerken via het WebGIS is de Historische Atlas – geïnspireerd door Amersfoort – met 25 geogerefereerde stadsplattegronden, die beschikbaar zijn gesteld door de afdeling Archeologie, Haags Gemeentearchief en Hoogheemraadschap Delfland.

Betere afstemming van activiteiten in de buitenruimte Integraal beheer levert ook een meerwaarde doordat je processen en data in samenhang ontsluit en analyseert. ‘Mijn Haagse Werkzaamheden’ is hier een uitstekend voorbeeld van. Dit instrument zorgt voor de afstemming


9

vensbeheer vindt direct op BORIS plaats met Accres Lite van DG Groep, een beheerprogramma voor eenvoudige objecten.

Sneltreinvaart

In twee jaar tijd moeten 200 beheerprocessen aangesloten worden op de integrale beheeromgeving.

en bekendmaking van wegwerkzaamheden. Op projectniveau vindt vroegtijdig afstemming plaats om ervoor te zorgen dat zowel in tijd als ruimte zo veel mogelijk activiteiten worden geclusterd. Kort voor aanvang van de werkzaamheden moeten de juiste starten einddata ingevoerd zijn. Zo kan de gemeente de weggebruikers optimaal informeren. Dat gaat zowel via bewonersbrieven en nieuwsberichten als via regionale en landelijke systemen. Ook de berichtgeving via diverse websites en navigatiesystemen voor de weggebruikers vallen hieronder. De gemeente werkt hard aan de optimalisering van de informatiestromen in de verschillende ketens.

C-VIS Ook de vastgoedhoek van de gemeente interesseerde zich voor BORIS en WebGIS. De Centrale Vastgoedorganisatie Den Haag

(CVDH) beheert alle gemeentelijke eigendommen in een systeem: het C-VIS. Dit vastgoedbeheersysteem ontwikkelde Den Haag zelf op basis van de bestaande systemen binnen de gemeente. C-VIS is gebouwd in een Oracle Business Intelligence (OBIEE)-omgeving vanwege de overzichtelijkheid en gebruiksvriendelijkheid ervan. Daarnaast is het een krachtige rapportage- en analyse-tool en een zeer compleet systeem. OBIEE combineert locatiegerelateerde gegevens met bedrijfsgegevens om nieuwe inzichten te creëren, betere beslissingen te nemen en bepaalde bedrijfsprocessen te optimaliseren en toe te passen. Door het C-VIS te koppelen aan BORIS bespaarde de gemeente veel kosten en werd het systeem snel operationeel. Bovendien kunnen de actuele objectkenmerken direct via het WebGIS concernbreed worden geraadpleegd. Het gege-

DSB streeft ernaar zo veel mogelijk beheerprocessen aan te sluiten op BORIS. In twee jaar tijd moeten 200 beheerprocessen aangesloten worden op de integrale beheeromgeving. Deze beheerprocessen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor ruim 750 objecttypen. Namens de gemeente zijn de functioneel beheerders, architecten, adviseurs en projectleiders van de afdeling Informatiemanagement verantwoordelijk voor de realisatie van deze enorme klus. De komende twee jaar staan in het teken van hard werken, samenwerken, communiceren, opleiden en beheren. Om de ontwikkeling te volgen en het implementatieproces te sturen, ontwikkelde DSB een applicatie die inzicht geeft in de voortgang en rapporteert. Zo kan het management en de directie op de voet volgen wat de voortgang is en waar nodig bijgestuurd moet worden. Het migreren van ‘oude’ kaartviewers naar het WebGIS is nog in volle gang; dit voorjaar vervangt WebGIS de huidige kaartviewer voor burgers op het internet, ‘Den Haag op de kaart’. De brongegevens van de kaartlagen, dan openbaar, stelt de gemeente ook als open data in de vorm van open geo-services beschikbaar. De metadata worden dan aangemeld bij het Nationaal Georegister, zodat de geo-services voor iedereen vindbaar worden. Daarnaast zijn ze straks vindbaar via het opendataportaal van Den Haag: (thehagueopendata) DSB loopt daarin binnen Den Haag voorop.

Ook in de (metropool)regio Visser werkt ook mee aan de Regionale Samenwerking Geo-informatie. Dat is een initiatief, dat het Stadsgewest Haaglanden trekt. Open geo-services spelen hierin een grote rol. Naast het delen van kennis en ervaring met de geo-afdelingen van de deelnemende gemeenten, zullen voor verschillende onderwerpen geo-services gecombineerd worden tot regiodekkende kaartlagen. Afstemming vindt plaats met de Veiligheidsregio Haaglanden. Ook met RegioGIS Rotterdam wordt afgestemd in verband met de vorming van de Metropoolregio in 2014. www.denhaag.nl store.thehagueopendata.org

DSB publiceert momenteel ongeveer 150 kaartlagen in de verschillende thematische kaartviewers van het WebGIS. Thema’s zoals archeologie, bodem, kabels en leidingen, riolering en waterbeheersing en groen zijn nu direct op te vragen.

Juni 2013-4


GIS

10

Vijftigste klant en mobiele inwinning BGT-ontwikkelingen NedGraphics

Door Remco Takken

Tijdens Overheid & ICT in de Utrechtse Jaarbeurs vierde CAD/GIS-leverancier NedGraphics het feit dat gemeente Twenterand de vijftigste afnemer is van BGToplossing NedBGT. Ook werd de samenwerking met ingenieursbureau ARCADIS in verband met mobiele BGT-inwinning officieel bekrachtigd.

Gemeente Twenterand als vijftigste klant van NedBGT, en de plechtige ondertekening van NedGraphics en ARCADIS, die gaan samenwerken op het gebied van mobiele BGT-inwinning.

nder de noemer WT3 werken drie Twentse gemeenten samen aan de BGT. Rijssen-Holten, Hellendoorn en Twenterand rollen in gezamenlijkheid hun projecten uit. Het bijzondere is dat iedere gemeente zelfstandig keuzes kan maken, terwijl ze alle drie werken op basis van dezelfde uitgangspunten met betrekking tot de BGT. Dit heeft onder meer te maken met de verschillen in implementatiegraad. Zo werkten Rijssen-Holten en Twenterand al met NedGraphics’ NedGeodataWarehouse (NGdW), en waren zij onlangs toe aan een upgrade, terwijl Hellendoorn eind 2012 voor het eerst dit traject in stapte. Doordat de gemeenten met NedBGT van NedGraphics tot uniformering van de backoffice zijn gekomen, is een krachtige win-winsituatie ontstaan: kennis en kunde wordt onderling gedeeld waarbij ook met NedGraphics op kosten is bespaard.

O

Objectgerichte opslag Met de aanschaf van NGdW leggen de gemeenten de basis voor de BGT. Voor landmeetkundige processen worden voor de BGT de oplossingen NedInwinning, TopoCAD en GEOCAD ingezet, en voor het civieltechnisch tekenen en ontwerpen NedInfra Tekenen (NLCS). Op basis van NGdW zullen de gemeenten ook gaan voldoen aan de wettelijke verplichtingen die door het ministerie van I&M worden gesteld aan bronhouders van de BGT. Alle topografie die in eigendom is van de drie Twentse gemeenten zal door middel van NGdW objectgericht worden opgeslagen, zodat kan worden voldaan aan de wettelijke verplichting van de BGT. Geautomatiseerd zal de topografie worden uitgewisseld met het samenwerkingsverband van bronhouders (SVB-BGT). Ook voor de beheeromgeving zal de topografie conform IMGeo worden opgeslagen. Op basis van NedInfra Tekenen kunnen alle ontwerpen conform de NLCS (Nederlandse CAD Standaard) worden opgebouwd en conform het infor-

matiemodel IMGeo als plantopografie worden opgeslagen. De WT3 gemeenten zetten vanuit geo-perspectief met NedBGT in op de realisatie en het in beheer nemen van de kern van het stelsel van Basisregistraties.

Mobiele BGT-inwinning met ARCADIS NedGraphics ontwikkelde voor de mobiele inwinning van de BGT in samenwerking met ingenieursbureau ARCADIS een uitbreidingsmodule op de bestaande CAD-omgeving. Deze uitbreidingsmodule is bedoeld voor BGT-bronhouders die zelf ‘buiten’ met een pen-PC de BGT-geometrie en attribuutinformatie willen inwinnen en bijhouden. Op de pencomputer zijn de benodigde CAD-modules geïnstalleerd, inclusief een rechtstreekse koppeling naar het landmeetkundige instrument. ARCADIS heeft al jaren ervaring met inwinning via pen-PC’s en landmeetkundige apparatuur, en werkt ook zelf op deze wijze. ARCADIS verzorgt nu de instructie en begeleiding van de gebruikers, NedGraphics is verantwoordelijk voor de verkoop en biedt de eerstelijnsondersteuning.

Uitbreidingsmodule Voor gebruikers van GEOCAD en Leica- of Trimble-apparatuur is de GEOCAD-interface als uitbreidingsmodule beschikbaar. De GEOCAD-interface maakt gebruik van een pencomputer en biedt een koppeling tussen GEOCAD en een Leica of Trimble total-station of GPS-ontvanger. De gebruiker neemt de gewenste gegevens uit de centrale BGT-database mee op de pencomputer. Hiermee is alle informatie beschikbaar in het veld en kan deze direct worden beoordeeld en aangepast. In de centrale BGT-database is vastgelegd dat een bepaald deel van de kaart wordt bijgewerkt. Andere gebruikers kunnen hierin geen wijzigingen doorvoeren totdat de actualiteit van buiten is doorgevoerd.

Juni 2013-4

www.nedgraphics.nl


Column

11

Gaming of Serious Gaming? Veel ouders zijn het zat, dat eindeloze gamen van hun kroost. Hun kinderen spelen nauwelijks meer buiten en ze praten in een vreemde gaming-taal, over levels en NPC's...

aar wat doen die ‘gamers’ de hele dag? Dat weten de meeste ouders eigenlijk niet. Zij zien dan ook niet dat hun kinderen razendsnelle navigators worden in 3D-werelden.

M

Minecraft is een mooi voorbeeld van een verslavend spel waar bijna alle kinderen tussen de tien en twaalf jaar in verzeild raken. Het is een fascinerende wereld van digitaal Lego, waarmee kinderen prachtige bouwwerken creëren. Je kunt door elkaars werelden lopen, elkaar helpen met bouwen, chatten, maar elkaar ook flink dwarsbomen. Het is net de echte wereld... Het mooie van Minecraft is dat de kinderen een ‘intrinsieke drive’ hebben om dit programma te doorgronden. Het zit best complex in elkaar en de interface is niet echt intuïtief, maar de kinderen leren razendsnel van elkaar hoe het werkt, onder meer door met elkaar te chatten. Het doel van het spel is om al gravend op zoek te gaan naar diverse mineralen en gesteenten. Met dit materiaal kan je gereedschappen bouwen waarmee je weer dieper kunt graven en de bijzondere mineralen kunt vinden. Zo heb je om ‘glas’ te kunnen maken zand nodig, brandstof en een oven. Die laatste moet je eerst zelf bouwen van steen. In Minecraft zie ik dat kinderen zich razendsnel oriënteren. Ze weten feilloos de route terug naar huis (spawn) te vinden, terwijl ik vaak hopeloos verdwaald ben in deze digitale 3D-wereld. Zelf ben ik weer beter in het navigeren in het échte bos. Daar zijn mijn kinderen na drie bochten de kluts kwijt. Wellicht een verschil in vaardigheden tussen generaties, waarbij kinderen zich als een vis in het water voelen in een virtuele omgeving. Vanwege hun gaming-ervaring?

Bij de serious games op het gebied van crisismanagement die we op GeoFort aanbieden, zie ik eenzelfde trend: de jonge generatie overtreft de senioren in de digitale wereld. We hebben een overstromingsspel ontwikkeld voor burgemeesters, waarbij ze in twee uur de bevolking moeten evacueren. Hierbij worden digitale kaarten gebruikt. De burgemeesters blijken de ‘knoppen’ maar lastig te vinden, waardoor het spel langzaam op gang komt. Als we het spel met tieners spelen gaat het twee keer zo snel! Dat belooft dus veel voor de toekomst. Je kunt voorspellen dat de tieners van nu over ongeveer 15 jaar onze crisismanagers zijn. De software die ze gebruiken lijkt dan sprekend op SimCity, maar dan met een actuele Google Earth als ondergrond, gevuld met alle gebouwen in 3D. Een geruststelling dus voor alle ouders die zich zorgen maken over het vele binnen zitten van hun kinderen. Die vele gaming-uren leiden wel degelijk ergens toe! Nieuwsgierigen die de gaming-skills van de jonge generatie eens willen meemaken, kunnen bij GeoFort terecht. Elke zondag tussen 12:00 en 14:00 uur geven kinderen workshops Minecraft en SimCity. Vooral de ouders zijn vaak verbaasd als zij erachter komen hoe leuk en leerzaam Minecraft is. Hun kinderen spelen dit spel regelmatig, maar de ouders blijken meestal niet te weten wat hun kroost de hele dag achter de computer uitspookt...

Juni 2013-4

Drs. Willemijn Simon van Leeuwen [email protected] is directeur van GeoFort, grensverleggend Living Lab, waarbij alles draait om XYZ. www.geofort.nl


GIS

12

Drie Brabantse waterschappen voeren gezamenlijk mobiel GIS in

“Het moet vooral eenvoudig blijven” Door Sonja van Poortvliet

Drie Brabantse waterschappen steken de koppen bij elkaar om te komen tot een oplossing voor mobiel werken met GIS. De oplossing is generiek, zeer gebruiksvriendelijk en tot stand gekomen in nauwe samenwerking met ICT’ers, GIS’ers en eindgebruikers. Succes gegarandeerd!

De beginsituatie

werkten. Hieruit kwam naar voren dat offline werken een must is, omdat in het veld niet altijd bereik is. Al snel werd besloten dat het moest komen tot een backoffice-onafhankelijke oplossing, aansluitend op de huidige werkprocessen en systemen en op basis van open standaarden. Gebruiksvriendelijkheid stond hoog in het vaandel en dat kon volgens de waterschappen alleen worden bereikt door de eindgebruiker ervaring te laten opdoen met verschillende tablets en smartphones.

Waterschap Aa en Maas Kartrekker van het project. Tot 2011 werken de pakweg veertig buitendienstmedewerkers met pen en papier in het veld. De nadelen van deze werkwijze zijn duidelijk. Zowel de buitendienstmedewerkers als de afdelingshoofden vinden dat men digitaal moet gaan werken omwille van efficiency en kwaliteit. Waterschap Brabantse Delta Is op zoek naar een oplossing met een vriendelijk kostenplaatje voor raadplegen, inspectie en schouw in het veld. Bovendien gaat de voorkeur uit naar smartphones ter vervanging van de verouderde PDA’s.

Het begin

Martijn van Berkel, informatieanalist/projectleider bij Waterschap Aa en Maas, vertelt over de aanvang van het project. “Allereerst hebben we gekeken welke werkprocessen de grootste tijdsbesparing konden Waterschap De Dommel opleveren. Dat bleken meldingen in het veld en het Early adopter van smartphones in het veld Een ondergrond kan bestaan uit vectorbestanden (2008/2009), maar deze zijn na intensief buitenge- zoals Open Street Map, maar het kan ook, zoals doen van metingen op peilingen en stuwstanden te zijn. We besloten deze als eerste aan te pakken. bruik hard aan vervanging toe. Ander aandachtspunt: op deze foto, een luchtfoto zijn. Medio 2011 vond een pilot met Yucat en Geodan de upgrade naar een ander platform. plaats. Dat was de perfecte manier om ervaring op te doen en te kijDe achtergrond van het project ken of de technische oplossing die we hadden bedacht ook daadwer‘Winnend samenwerken’ was het devies van de Brabantse waterschapkelijk ging werken. Het ging dan zowel om de apparatuur als de apps pen begin 2011. Waar samenwerking mogelijk is: doen, mits kosteneffidie we voor ogen hadden. De eindgebruikers werden al vanaf het ciënt. Dat deed de waterschappen Aa en Maas, begin betrokken bij het project. Zij zijn degenen die Brabantse Delta en De Dommel besluiten om gezamenaan de slag moeten met de eindoplossing en soms zit lijk tot zo generiek mogelijke oplossingen te komen in de gebruiksvriendelijkheid in kleine dingen, zoals de het kader van mobiel werken met GIS. Het voordeel: grootte van de knoppen in de schermen.” gedeelde ontwikkelkosten en wellicht een bijdrage aan Verschillende behoeften de gehele waterschapsbranche. De zogenaamde 1.0-versie is vooral gebaseerd op Waterschap Aa en Maas was initiator van het project de eisen en wensen van Waterschap Aa en Maas. en had bovendien de grootste inhaalslag te maken in Later haakten de waterschappen De Dommel en vergelijking met de andere twee waterschappen. Dat Brabantse Delta aan. Hun behoeften waren bijvoormaakte hen kartrekker van het geheel. Vanwege vergebeeld het kunnen aanpassen van de status van mellijkbare en te combineren vraagstukken sloten de waterdingen in het veld en het opnemen van gemalen en schappen Brabantse Delta en De Dommel al snel aan. keringen in de oplossingen. Edwin van Vugt, adviseur Waar willen we heen? informatietechnologie bij Waterschap De Dommel: De beginsituatie van de drie waterschappen was erg “Voor ons was het een belangrijke eis om in het veld verschillend. Zo kon Waterschap Aa en Maas op het de status van eerder geconstateerde meldingen te kunnen aanpassen. Een app waarmee de buitendienstvlak van mobiel werken veel leren van de ervaringen medewerkers meldingen kunnen vastleggen én afmelbij de waterschappen Brabantse Delta en De Dommel, den, maakt hen onafhankelijker.” die al een aantal jaren met apparatuur in het veld Een werkopdracht.

Juni 2013-4


13

Stand van zaken

zetten om directer en gerichter maatregelen te treffen. Ook blijven gegevens nu niet onverwerkt in kasten of ordners liggen. Inzicht in wat waar wordt gemeld, helpt het contactcentrum met het afhandelen van een melding. Ook de mogelijkheid om te kunnen monitoren, is een groot pluspunt.” Van Vugt: “De oplossingen dragen eraan bij dat er breder op dezelfde wijze gewerkt gaat worden. En omdat wordt gewerkt met dezelfde apparatuur en software, kan ik me zo voorstellen dat medewerkers van Aa en Maas een dag gaan werken bij De Dommel bijvoorbeeld.”

De 1.0-versie van de app voor raadplegen, meten en melden is inmiddels beschikbaar. De toepassing is ontwikkeld door Nieuwland, die bij de aanbesteding als beste uit de bus kwam. Het is een toepassing met vooraf bepaalde opties die voor ieder waterschap gelden. Momenteel wordt deze app doorontwikkeld en werken de waterschappen aan afzonderlijke apps voor schouwen en inspectie. Van Vugt: “Er is bewust voor gekozen om vooralsnog niet alles in één app te proppen. De schouw en formele inspectierondes worden jaarlijks in een korte periode projectmatig uitgevoerd. Afhankelijk van de klus wordt de juiste combinatie van app en apparatuur gebruikt. Op een groter scherm is kaartmateriaal immers beter te bekijken en zijn constateringen nauwkeuriger vast te leggen.”

Eenvoud voorop!

Een van de succesfactoren van de samenwerking is volgens de drie Brabantse waterschappen het centraal stellen van de gebruikersvraag. Zij hebben de keuze Nieuwland, ontwikkelde een toepassing met Voordelen van de oplossingen van het toestel mede bepaald. Daarnaast bleek het vooraf bepaalde opties die voor ieder waterbelangrijk te zijn om van tevoren het architectuurplaatDe drie waterschappen zijn enthousiast over de mobieschap gelden. je te bepalen. Verder stond eenvoud voorop. Veel le oplossingen. Van Vugt: “Er is meer inzicht in wat er informatie is voorgeprogrammeerd in de apps. Want zeg nou zelf: in je gebied gebeurt en de informatie die voorheen op de plank stond wie vindt het prettig om met kou of regen steeds handmatig opmerkinkomt nu beschikbaar tot in het veld. Met één druk op de knop zijn de gen in te moeten voeren? gegevens die je nodig hebt uit het systeem te halen, waar dan ook.” Afdelingshoofd geo-informatie Willem-Jan Jansen van Waterschap Een videoclip met meer informatie is te vinden op: http://url4u.nl/16191. Brabantse Delta: “Er zijn meerdere voordelen. De gegevens zijn in te advertentie

GeoCensus, dé specialist voor actuele data In het water

Vanuit de lucht Verrijking van data Op de grond

Meer informatie vindt u op www.geocensus.nl of volg ons op blog.geocensus.nl

Juni 2013-4


GIS

14

3D-model in twee weken Masterplan biedt oplossingen verkeersproblemen

Door Louis-Paul van Amerongen en Ernst van Baar

In de Stadsvisie Hoorn 2005-2025 is vastgesteld in welke richting Hoorn zich moet ontwikkelen. Er is gekozen voor ‘Hoorn als een levendige stad voor iedereen’. Daarbij horen meer werkgelegenheid, uitbouw van de centrumfunctie en verdere ontwikkeling van het toerisme. Bereikbaarheid en mobiliteit komen echter steeds meer onder druk te staan.

Dit 3D-model bestaat uit een terreinmodel op basis van puntenwolken (AHN 2), wegen, kruispunten, een viaduct/onderdoorgang, bomen, lichtmasten, VRI, en gebouwen.

et afgelopen jaar hebben ambtenaren, inwoners en belangenorganisaties een aantal malen gepraat over de verkeersproblemen en mogelijke oplossingen. Op basis hiervan is er een Masterplan gemaakt. Er moest in staan hoeveel rijbanen een weg moet hebben, hoe breed deze moet zijn en of fietspaden noodzakelijk zijn. Voor elk kruispunt moest het plan aangeven of het een voorrangskruispunt, een rotonde of een kruising met verkeerslichten betrof. Voor de meeste te maken keuzes geldt dat er hoge kosten en verschillende belangen in het geding zijn. Dat maakt het nemen van beslissingen niet gemakkelijk. Daarom is ervoor gekozen om een 3D-model te bouwen en hier animaties met visualisaties van te maken.

H

Modelleren, visualiseren en animeren Witteveen+Bos had de opdracht gekregen om het project te modelleren, te visualiseren en te animeren. Hiervoor waren tien dagen beschik-

baar. Door het krappe tijdsbestek en de hoge verwachtingen van de opdrachtgever werd er gekozen om te werken met Open Roads. Dit is de nieuwste technologie van Bentley voor het 3D-ontwerpen van infrastructurele projecten vanuit een BIM-perspectief. Het stelt de gebruiker in staat om beter en sneller een 3D-model te bouwen. Ook beschikt het over een uitgebreide set visualisatie- en animatie-tools. Dit is beschikbaar in alle civieltechnische applicaties van Bentley: MX Road, PowerCivil for Netherlands, Geopak en InRoads.

Welke gegevens waren beschikbaar? Vanuit het voorontwerp waren er 2D-tekeningen beschikbaar en een puntenwolk. Op basis van deze gegevens kon er een 3D-model worden gebouwd. Deze bestond uit het volgende: een terreinmodel op basis van de puntenwolken (AHN-2), wegen, kruispunten, een viaduct /onderdoorgang, bomen, lichtmasten, VRI, en gebouwen. Het terreinmodel werd gemaakt op basis van een puntenwolk. Deze werd opge-

Juni 2013-4


15

Voor het modelleren van de wegen kon gebruikt worden gemaakt van corridors, maar ook van parametrisch modelleren. Deze laatste manier leent zich goed voor het modelleren van complexe (binnenstedelijke) situaties vanuit een 2D-ontwerp. 2D-lijnen kunnen eenvoudig worden omgezet naar 3D. Vanuit deze 3D-lijnen, zoals de kant van de verharding, kunnen Surfaces worden gemaakt met behoud van de parameters zoals breedte en de hoeveelheid rijbanen.

slagen als MicroStation-object in het DGN-bestand. Voor het modelleren van de wegen waren er twee manieren. Hierbij kon gebruik worden gemaakt van corridors, maar ook van parametrisch modelleren. Deze laatste manier leent zich goed voor het modelleren van complexe (binnenstedelijke) situaties vanuit een 2D-ontwerp. 2D-lijnen kunnen eenvoudig worden omgezet naar 3D. Vanuit deze 3D-lijnen, zoals de kant van de verharding, kunnen Surfaces worden gemaakt met behoud van de parameters zoals breedte en de hoeveelheid rijbanen. Mochten er wijzigingen zijn, dan kan het eenvoudig worden aangepast. Voor de kruispunten is dezelfde techniek gebruikt. De grove lijnen van het viaduct werden gemodelleerd met behulp van corridors. Voor de detaillering werd gebruikgemaakt van de Solid-tools. De bomen en de auto’s komen uit de visualisatiebibliotheek die tijdens de installatie van het programma standaard wordt bijgevoegd.

de toekomst sneller te kunnen bewerken, beschikt Witteveen+Bos nu over Bentley Descartes. Dit programma is bijzonder geschikt voor het bewerken en verwerken van puntenwolken. Het resultaat hiervan kan vervolgens worden gebruikt in MicroStation, PowerCivil of een ander Bentley product. Ernst van Baar is application engineer bij Bentley, Louis-Paul van Amerongen is tekenaar/ontwerper bij Witteveen+Bos. www.bentley.com/openroads

advertentie

Realistische 3D-objecten en traffic-tools Omdat op het viaduct naast een weg, ook een spoor loopt, was het mooi als er een rijdende trein voorbij zou komen. Het vinden van dat soort 3D-objecten kan een tijdrovende en dus dure aangelegenheid zijn. Gelukkig kan je vanuit PowerCivil direct verbinding maken met Trimble 3D Warehouse. Dit is een online bibliotheek met duizenden modellen. Een Nederlandse trein werd hier snel gevonden. De vorm van de gebouwen werden gemodelleerd op basis van de puntenwolk. In SelectSeries 3 van PowerCivil zitten uitgebreide tools voor het maken van (verkeerskundige) animaties, de traffic-tools. Hiermee kan je met een paar muisklikken een virtueel terrein voorzien van rijdende auto’s, bomen, lichtmasten, verkeersborden en een camera die met een opgegeven snelheid over een ingestelde route rijdt. De animatie werd uiteindelijk gerenderd met de ingebouwde Luxology Render Engine. Deze is in staat om gemakkelijk realistische impressies te maken in een relatief korte tijd.


Waar ging de meeste tijd in zitten? Het was een behoorlijke uitdaging om in amper twee weken een 3Dmodel te maken met gedetailleerde infrastructuur, verkeersborden, VRI’s, bomen en vegetatie. Van de aansluitende wegen was immers alleen de kant van de verharding bekend. De hoogtemaatvoering moest ter plekke worden bedacht. Met name dit laatste kon tijdrovend zijn. Alles moest immers precies op elkaar aansluiten. In het maken van een terreinmodel, waarbij het model werkbaar bleef, ging ook de nodige tijd zitten. De puntenwolk had een zeer grote dichtheid. Natuurlijk is er een uitgebreide functie voor het filteren van deze gegevens. Helaas bleek dit niet genoeg. Na het trianguleren werd het model al snel traag. Deze gegevens zijn uiteindelijk met de mesh-tools gecomprimeerd, waardoor het model een stuk werkbaarder bleef. Om puntenwolken in

Juni 2013-4

geoadviseurs bv


088 - 262 72 00



GIS

16

Onafhankelijk én offline LSNed werkt met GeoWeb/HTML5 hybride app

Door Remco Takken

Grontmij heeft samen met LSNed een hybride-app voor iPad ontwikkeld op basis van de HTML5-viewer van GeoWeb. De web-app biedt toegang tot drie modules. De kaartmodule is ingericht voor het raadplegen van gegevens in het veld en op kantoor. De inspectiemodule ondersteunt het werkproces rondom de wekelijkse inspectierondes op de Buisleidingenstraat. De KLIC-module staat in het teken van het proces rondom uitvoering van KLIC-meldingen. 1500 vrachtwagens per dag, of vierhonderd goederentreinen, of 165 boten. Behalve één van de grootste KLIC-gebruikers (iedere graafbeweging rondom het tracé wordt op de voet gevolgd), is er een levendige uitwisseling van gegevens met Rijkswaterstaat, . De ‘bovengrond’ wordt verpacht, meestal aan boeren, al ligt er ook een golfbaan deels in het tracé van de leidingstraat. Twee jaar geleden is LSNed begonnen met een GIS-vernieuwingstraject. De bestaande oplossing, Globe Pipelines van Globe Zenith, op basis van MicroStation met Oracle databases, werd vervangen door ArcGIS en ArcGIS Server.

GeoWeb

Op de iPad ziet de inspecteur welke werkzaamheden er op welke datum staan gepland.

e leidingenstraat LSNed vindt zijn oorsprong in de jaren zestig. Toen al werd besloten dat de noodzakelijk geachte uitbreiding van Pernis om de chemische industrie te kunnen laten groeien, het beste kon plaatsvinden in Moerdijk. Als snel viel daarna het besluit dat een daarvoor benodigd tracé voor de buisleidingen ook helemaal kon worden doorgetrokken naar Antwerpen. In 1978 werd de stichting Buisleidingstraat Nederland opgericht, met drie betrokken bedrijven in de Raad van Beheer, alsmede vijf vertegenwoordigers van de overheid. Ruim veertig jaar na deze eer-

D

ste stappen, is duidelijk de verschuiving te zien van het creëren van een veilige strook, naar het beheer van een rijk gevuld tracé met complexe assetmanagement-facetten rondom gronden en kunstwerken (waaronder tien tunnels en zeventien viaducten) die in eigendom zijn van LSNed.

Ondergrond en bovengrond Van zestig klanten ligt er ongeveer 4000 kilometer aan kabels en leidingen in de leidingenstraat, gekruist door ongeveer 75 kilometer straat. Er gaat jaarlijks zo’n 230 miljoen ton aan vloeistoffen en gassen door de leidingstraat, een equivalent per pijpleiding van

Juni 2013-4

De geo-informatie wordt organisatiebreed ontsloten middels GeoWeb, een webGisplatform dat is ontwikkeld door Grontmij GIS & ICT en Esri Nederland. Voor LSNed adjunct-directeur Stan Koevoets staat de gebruikersvriendelijkheid van een mobiele GIS-viewer voorop: “Het was onze wens om iedere werknemer te kunnen uitrusten met een soort Google Maps, maar dan met meer lagen, en meer informatie over ‘groen’ en ‘grijs’ onderhoud.” Het nadenken over nieuwe functionaliteit veroorzaakte vervolgens een ware omslag in het denken over inspectie, toezicht en beheer. Koevoets vervolgt: “Onze mensen werden dankzij de betere informatievoorziening steeds zelfredzamer. Alle collega’s hebben uiteindelijk toegang gekregen tot de geo-informatie die in GeoWeb wordt ontsloten. Voor de specialisten die bijna continu met het systeem verbonden zijn, is er een flexibele schil. Dit betreft echter een zeer beperkt aantal mensen.”


17

Gebruikerswensen

Onafhankelijk van gebruikte devices en offline werken

Als ‘early adaptor’ van GeoWeb verwoordde LSNed al snel specifieke gebruikerswensen die blijkbaar ook van nut zijn gebleken voor andere GeoWeb-gebruikers. Enkele verbeteringen in GeoWeb-versie 4.1 , waaronder , het veranderen van de volgorde van lagen en een sterke vereenvoudiging van de leidingenquery. Mark Vissenberg, GIS-specialist bij LSNed, zegt: “Het werkt nu echt veel simpeler: je zoekt nu direct in een laag naar een bepaald attribuut. Dat is erg praktisch, bij KLICmeldingen bijvoorbeeld.” De offline functionaliteit die sinds versie 4.1. beschikbaar is in de HTML 5 viewer, is het directe resultaat van de mobiele standaardeisen van LSNed.

De inspecteurs lopen rond met een iPad, maar dat wil niet zeggen dat door LSNed niet is nagedacht over voldoende onafhankelijkheid van het Apple-platform. Koevoets: “We wilden een dedicated web-browser die onafhankelijk opereert van Apple. Voordat onze keuze viel op de iPad, hebben we ook gekeken naar andere mogelijkheden: ArcPad, GeoWeb Mobiel Online, Android en natuurlijk Apple’s eigen iOS. Uiteindelijk viel onze keuze op HTML5. Dat is een programmeertaal die werkt op alle GIS-specialist Mark Vissenberg: “Cyclorama’s geven op kantoor direct een actueel beeld van de situatie bij platforms, onafhankelijk van de een mogelijke Klic-melding, of een bouwactiviteit die voor ons van belang is.” gebruikte devices.” Hoewel de inspecteurs en toezichthouders Cyclorama’s en CycloMedia lijk om meldingen die door de GIS-afdeling meestal in direct contact staan met de ArcGIS In eerste instantie ging men er bij LSNed van in de viewer zijn gezet, meteen als ‘werkdosServer die vanuit kantoor wordt voorzien van uit dat het gebruik van cyclorama’s, oftewel sier’ aan de toezichthouder of inspecteur toe de meest actuele informatie, werd het ook panoramafoto’s, meer iets was voor gemeente wijzen. De relevante details zijn dan ook belangrijk gevonden om offline, in zogenaamten, en minder urgent zou zijn voor een eenin het veld raadpleegbaar, zoals de opdrachtde vliegtuigmodus, te kunnen doorwerken in duidige beheerstrook zoals die van LSNed. gever, de grondroerder en het type aanvraag. het veld. Wanneer er tijdelijk geen internetverToen echter het besef groeide dat het totale Vissenberg: “Alles wat er in de melding van binding is, kan de medewerker buiten tóch beheergebied van de leidingenstraat behoorhet Kadaster staat, plus wat we hier zelf nog beschikken over een in een aantal schalen geclijk fors is (de totale lengte meet ongeveer 75 aan hebben toegevoegd.” Koevoets voegt achte versie van de TOP10NL-kaart, alle leikilometer), is bij CycloMedia geïnformeerd toe: “Wij willen de inspectie en het toezicht dingen en hun attributen, de beheergrens en naar de mogelijkheden. Bij het ter perse gaan ‘buiten’ optimaal inzetten en benutten. De alle KLIC-dossiers met de status ‘toezicht veld’. van dit blad heeft CycloMedia het hele gebied mensen op kantoor benaderen eerst de grondDit maakt de applicatie zeer betrouwbaar: ook in beeld gebracht met behulp van een quad. roerder, tijdens dit contact wordt bepaald wat bij een internetstoring, een slechte mobiele verVissenberg: “De cyclorama’s geven bij ons op de risico's zijn van de werkzaamheden en op binding of het betreden van een tunnel kan de het kantoor in Roosendaal direct een actueel welke wijze het toezicht geregeld dient te worinspecteur gewoon zijn werk blijven doen en beeld van de situatie bij een mogelijke KLICden. gaan er geen gegevens verloren. melding of een bouwactiviteit die www.lsned.nl voor ons van belang is.” Zoals het https://software.grontmij.nl/ geoweb er nu uitziet, gaat LSNed de onlangs geproduceerde -beelden zelf hosten. Vissenberg: “Onze bestaande server kon gemakkelijk worden uitgebreid voor dit doel. We zijn van plan om de GlobeSpotter voor GeoWeb plug-in aan te schaffen, en houden vervolgens ‘per view’ kosten van het beheer lager.”

KLIC Het KLIC-proces, meestal graafmeldingen, is geautomatiseerd met behulp van workflows in GeoWeb. Vissenberg: “Er komt een graafverzoek binnen, de geo-afdeling beoordeelt de aanvraag, en de KLIC-melding komt meteen in ons systeem.” In GeoWeb is het moge-

Mark Vissenberg en Stan Koevoets, respectievelijk GIS-specialist en adjunct-directeur van LSNed in het kantoor te Roosendaal.

Juni 2013-4


Column

18

Het open poldermodel Jan Blaauboer [email protected] is industry sales directeur bij Bentley Systems

Ik heb het al eerder geroepen: ‘open’ is in! Het is het nieuwe ‘jong’! Opdrachtgevers en opdrachtnemers spenderen veel tijd – en dus onvermijdelijk ook geld – aan het praten over ‘open’: open data, open BIM, open innovatie en zo verder. Nu is er niets mis met ‘open’. Ik denk alleen dat open een middel moet zijn en geen doel. Ik zie het een beetje als het poldermodel; het is een goed middel, maar het kan – althans in mijn ogen – nooit een doel zijn. Soms bereik je meer als partijen het serieus oneens zijn met elkaar, er is niets mis met een conflict dat opgelost wordt. Terug naar open... Waarom open? Eigenlijk geen eenvoudige vraag – open source heeft een heel ander doel dan open data, ergo – de vraag ‘waarom open’ moet gekoppeld worden aan ‘open iets’. Goed – waarom open data? En dan gaat het mij om de techniek – dus niet om bijvoorbeeld een politiek argument dat data van de overheid gemaakt worden met belastinggelden en dus voor iedereen vrij toegankelijk moeten zijn. Ik denk dat het sleutelwoord toegankelijkheid is. In mijn ogen speelt het formaat van de data een ondergeschikte rol. Als u mij een .XLS stuurt, kan ik die lezen, bewerken, et cetera. Uw data zijn voor mij toegankelijk en ik kan er de dingen mee doen die voor mij nodig zijn. En het .XLS-formaat is vast geen open standaard, ik (nu ja, mijn PC) kan het wel lezen en gebruiken. En dat moet mijns inziens toch de technische essentie zijn van open data.

onderwerp was BIM en omgeving. Dit werd gepresenteerd aan de hand van een casus – herontwikkeling van een bestaand gebouw. De architect brak een lans voor BIM. En werkte – niet ongebruikelijk – met Revit. Het omgevingsmodel – ook niet ongebruikelijk – is opgebouwd met behulp van MicroStation. En natuurlijk moet het ontwerp van de architect samengevoegd worden met het omgevingsmodel. In de bouwwereld is er een open standaard voor gebouwen: IFC. Alle zichzelf respecterende leveranciers ondersteunen dit. Natuurlijk moest ik de architect vragen of voor de uitwisseling tussen Revit en MicroStation IFC gebruikt was. Het – niet zo verrassende - antwoord was ‘nee’. Er bestaat namelijk ook een plug-in voor Revit die het mogelijk maakt een Revit-model direct te vertalen naar MicroStationformaat. De reden dat daarvoor was gekozen: als je naar IFC gaat, verlies je data – met deze plug-in blijven de Revit-data veel beter bewaard... En dat is, althans volgens mij, de essentie: zo goed mogelijk toegang tot alle informatie die in het ontwerp van de architect zit. Dan zijn data echt ‘open’ en kunnen ze hergebruikt worden in de volgende stappen van het proces!

“Er is echt niets

mis met open data.

Het moet alleen geen doel worden”.

Recent mocht ik een presentatie bijwonen van een grote gemeente in het zuiden des lands. Het

Juni 2013-4

Er is echt niets mis met open data. Het moet alleen geen doel worden. Als uitwisselen van formaten direct kan omdat leveranciers samenwerken, is dit een perfecte methode om data te kunnen hergebruiken en dat moet toch het doel zijn!



20

GIS

In deze zaal word je uitgedaagd een toren te bouwen die het trillen van de ondergrond kan weerstaan, vergelijkbaar met een aardbeving.

Aardbevingssimulatie, GeoExperience

Door Caroline Mönking

GeoFort is vorig jaar juni opengegaan voor het publiek. Bijna een jaar later is nu ook het science center open, waarbij er zowel gezinnen, klassen als zakelijke gasten GeoFort bezoeken. Afgelopen maand is er een aantal nieuwe zalen aan de GeoExperience toegevoegd.

eoFort biedt de bezoeker een leuk dagje uit, waarbij het aanbod zowel interessant is voor jonge kinderen als voor de wat oudere. Na al het speuren en spelen zijn er nog de streekproducten in het 3D Café…

G

GeoExperience In de GeoExperience verkennen kinderen interactief de wereld van de cartografie en navigatie. Dat doen ze binnen: een toren bouwen op een trillende aardbevingstafel, zelf een kompas maken of een globe knutselen. Veel activiteiten zijn ook buiten: een doolhof waar je net zoals de zalm op basis van geur je route moet vinden, een coördinatenquiz waar je met kaart en kompas aan de slag gaat, een desoriëntatietunnel waarin je niet meer weet waar je bent. Vanaf mei wordt een aantal extra exhibits binnen geopend. Deze luchtfoto van Geofort werd genomen met de Microdrone van Orbit Geospatial Technologies, die een resolutie levert van 1 tot 2 centimeter.

Juni 2013-4


21

Powers of Ten: uitzoomen via het dak, naar de Betuwe, naar Nederland, de planeet aarde, ons zonnestelsel, de Melk -weg en tot slot naar het zwarte gat.

Tossing & Turning

Powers of Ten

De wereld is veranderlijk. Met een 4D-globe draai je aan de wereldbol om het gewenste continent te bekijken en draai je aan de horizontale tijdschijf om een kijkje te nemen in het verleden, heden of de toekomst. Kijk nu zelf hoe de continentendrift onze aarde heeft gevormd en hoe de beweging van de platen zorgt voor vulkanisme en aardbevingen. Je wordt in deze zaal uitgedaagd een toren te bouwen die het trillen van de ondergrond kan weerstaan.

Bij de film Powers of Ten ervaar je de schaalverschillen maximaal, van extreem uitzoomen tot super inzoomen. Je begint bij jezelf op GeoFort. Dan zoom je uit, via het dak, naar de Betuwe, naar Nederland, de planeet aarde, ons zonnestelsel, de Melkweg en tot slot naar het zwarte gat. De film gaat vervolgens terug naar GeoFort, waarna het inzoomen gaat beginnen. Het zoomt in op je huid en laat je DNA zien, gevolgd door de moleculen, atomen

en eindigend met de meest kleine onderdelen.

Flat & Funny In de zaal Flat & Funny ervaar je als bezoeker hoe lastig het is om een 3D-globe plat te slaan tot een 2D-kaart. Probeer verschillende projecties op jezelf uit. Maak eerst een 3D-scan van je eigen hoofd en ‘sla het plat’ volgens de projectie van jouw keuze. Met een Mercator-projectie zal je voorhoofd erg breed worden, met een Peters-projectie wordt je gezicht erg lang. Dit is een digitale lachspiegel!

Eye in the sky Een spannende spionage-game waarbij je vanuit de lucht een geheime missie vervult op aarde. Probeer marihuanaplantages en illegale bouwwerken te vinden door gebruik te maken van luchtfoto’s. Ze zitten verstopt tussen de maïsvelden. Zoek met infrarood naar kapotte wisselverwarmingen. Auteur: Caroline Mönking [email protected] werkt als freelance communicatiespecialist voor Geofort. www.geofort.nl/wat-te-doen www.geofort.nl/bezoekersinfo

Met een 4D-globe draai je aan de wereldbol om het gewenste continent te bekijken en draai je aan de horizontale tijdschijf om een kijkje te nemen in het verleden, heden of de toekomst.

Juni 2013-4


GIS

22

Eerste NeuronBGT-gemeente

Brummen pakt BGT voortvarend op

De gemeente Brummen wilde eerst haar data huishouding op orde te maken. Daarna zou Beheer Openbare Ruimte aan kunnen sluiten en profiteren van het werk van Geo.

Door Harmen Tjeerdsma

In 794 schonk graaf Wrachar enkele landerijen in de plaats Brimnum aan de evangelieprediker Liudger. Op dat moment zal hij nooit gedacht hebben dat Brummen in 2013 de omgeving van die landerijen als vooroplopende gemeente klaar gemaakt heeft voor de nieuwe Basisregistratie Grootschalige Topografie. ‘Brimnum’ betekent ‘aan de oever gelegen woonplaats’. De oevers zijn inmiddels als objecten opgeslagen en voorzien van de benodigde attributen, om straks aan te leveren aan het Samenwerkingsverband.

erantwoordelijk voor dit project is Normen Hamstra, die sinds juni 2008 als gegevensbeheerder Geo bij de gemeente in dienst is. Brummen is in 2010 gestart met het opstellen van een gemeentelijk geo-informatieplan. Essentie van het plan was de overtuiging van de gemeente om eerst haar datahuishouding op orde te maken. Daarna zou Beheer Openbare Ruimte aan kunnen sluiten en profiteren van het werk van Geo. De procesbeschrijvingen voor groen, wegen en riolering zijn vastgesteld en de aanbesteding voor een nieuw beheersysteem werd stopgezet.

V

Aangezien ook bij de gemeente Brummen de capaciteit niet onbeperkt was en er veel gewerkt moest worden aan het op orde krijgen van de data, werd gezocht naar een partij die de ‘handjes’ kon leveren om daarmee de driehoek opdrachtgever/software-leverancier/handjes-voor-data sluitend te krijgen. Gezien hun ervaring met

Juni 2013-4

Brummen is in 2010 gestart met het opstellen van een gemeentelijk geo-informatieplan.


23

Globespotter toont, linksonder in beeld, een geselecteerd gedeelte uit de BGT-kaart in Vicrea’s Neuron BGT.

FME en de GBKN werd er gekozen voor VGI-Support. De partij uit Arnhem heeft in het project laten zien te kunnen ‘toveren’ met data, maar ook gewoon productie te kunnen leveren. Daarmee kon het project beginnen. Vanuit de bestaande beheergeometrie uit DHV Beheerpakketten (van RoyalHaskoningDHV), Kikker (van Riodesk) en GeoVisia (van DataQuint) heeft VGI-Support een BGT-kaart gemaakt voor een pilot-gebied. Dezelfde kaart is meerdere malen gemaakt door enkele andere methodes te kiezen, bijvoorbeeld op basis van de GBK. Aan de hand van de resultaten is per methode een impact-analyse opgesteld voor geheel Brummen.

Harmen Tjeerdsma [email protected] is business development manager bij Vicrea. www.vicrea.nl

advertentie

Eerste Neuron BGT-gemeente Gemeente Brummen heeft vervolgens gekozen voor Neuron BGT van Vicrea. Daarmee waren ze de eerste gemeente die de nieuwe software in huis geïnstalleerd kreeg. Deze keuze werd gemaakt op grond van de positieve ervaringen met de overige software uit Neuron-productenlijn. Het gaf zowel de gemeente als de softwareleverancier een mogelijkheid het nieuwe pakket in de praktijk te toetsen. Door actief deel te nemen aan de klankbordgroep en door het pakket in de praktijk te gebruiken, heeft Brummen geholpen aan de doorontwikkeling van Neuron BGT. Zo zijn de eerste kinderziektes verholpen die onvermijdelijk bij software-ontwikkeling horen. Zo is de verwerking van mutaties met behulp van GlobeSpotter erg verbeterd.


Organisatie, inbedding, andere werkwijze De pilot werd gevolgd door een fase waarin de organisatie is neergezet, de BGT werd ingebed door het vormgeven van een projectgroep en een stuurgroep. Vervolgens is begonnen met een volgend pilot-gebied. Daarbij werd bewust gekozen voor een andere werkwijze, de beheertopografie werd in eerste instantie buiten beschouwing gelaten. Samen met de leveranciers van beheerprogrammatuur en Vicrea werd gekeken naar een koppeling met Neuron BGT. En zo is er na anderhalf jaar noeste arbeid voor de zomer van 2013 een basis gelegd voor een integrale kaart die binnen de gemeente Brummen als basis gebruikt gaat worden voor beheer, mutatiesignalering, BAG en uiteraard de aanlevering aan het Samenwerkingsverband. Beheer heeft gekozen voor verdere uitwerking met de huidige leveranciers. En het resultaat van al het werk is uiteraard gelijk geschikt voor IMGeo en daarmee voor de BGT.

ecoadviseurs bv


088 - 262 72 00

Daar had graaf Wrachar alleen maar van kunnen dromen!


Juni 2013-4

COB13004 A6 advertentieblokken.indd 3

14-03-13 23:20


GIS

24

Van slaapkamerplattegrond tot EduGIS Kadaster ‘adopteert’ school

Door Remco Takken

De Koningin Julianaschool in Apeldoorn is ‘geadopteerd’ door het Kadaster. In de bovenbouw werkten de kinderen afgelopen voorjaar vier weken lang met geo-informatie, de kleuters hielden zich acht weken bezig met dit project.

anuit de visie markt – overheid – opleiding heeft het Kadaster besloten een basisschool te adopteren, met als doel kinderen in een vroeg stadium te interesseren voor het vakgebied. De Koningin Juliana School in Apeldoorn werkte acht weken aan het Kadasterproject. Jenny van Hove, directeur van de KJS: “Of je nu in groep 1 of in groep 8 kwam, overal waren kinderen druk bezig met plattegronden, de inrichting van het landschap, het afbakenen van stukken grond, meten en bouwen. Al snel zagen we dat het Kadasterproject en de gastlessen een grotere reikwijdte hadden dan alleen het leren omgaan met kaarten. Zo werd de woordenschat van kleuters ver-

V

rijkt met termen als ‘makelaar’, ‘koopcontract’ en ‘plattegrond’. In elke klas hangt nu een kaart met daarop de huisadressen van ieder kind. Ook ontdekten we enkele verrassende zaken. We kwamen er bij lessen over meettechnieken achter dat veel kinderen de deur van hun klas ervaren als ‘het midden’ van hun lokaal. Als school is dat een prachtig moment om de symbolische ‘deur die voor iedereen open staat’ centraal te stellen.”

Kadaster voor de klas Kadastermedewerkers Annet de Boer en Henrik Kleine stonden voor de klas om te vertellen over hun werk als geo-ICT’er en cartograaf.

Juni 2013-4


25

details we weglaten.” In de onderbouw is begonnen met onderwerpen die aansluiten bij de beleving van de kinderen: wat komt er allemaal kijken bij de verkoop van je huis? Er komt een ‘Te Koopbord’ in de tuin, en er worden plattegronden gemaakt van de verschillende ruimtes. Tegen het einde van het project had iedere leerling een brochure klaar voor de verkoop van het eigen huis, inclusief een verwijzing naar Funda en een verkoopcontract. Kinderen van groep 4 tot en met 8 zijn bezig geweest met GIS, in groep 6 tot en met 8 konden kinderen hun eigen huis aanwijzen op een luchtfoto. Directeur Jenny ten Hove: “Het was een boeiend en leerzaam project. De komende jaren gaan we hier meer van horen door de activiteiten die worden ontwikkeld in samenwerking met het Kadaster.” www.kadaster.nl www.kjs.pcboapeldoorn.nl

Kinderen geven aan waar hun zieke klasgenootjes wonen.

Op de vraag ‘in welke vakken moet je goed zijn op school?’ liet het tweetal de leerlingen zelf een antwoord formuleren. Zij vatten het Geo-ICT vakgebied samen zoals het Jeugdjournaal het zou kunnen doen: “Wij doen aan topografie en dingen uitrekenen, zodat de juiste informatie op de juiste plek op de kaart terechtkomt.” Tijdens het hoogtepunt van de griepepidemie werd in groep 5 gekeken in welke straten de meeste klasgenootjes ziek waren. Ook is gekeken naar ontmoetingsplekken en andere mogelijke besmettingshaarden, zoals postkantoren en supermarkten. Deze opdracht verwees rechtstreeks naar de historische GIS-achtige kaart van de Britse epidemioloog John Snow, die rond 1860 ontdekte dat er een direct verband bestond tussen (besmette) waterputten en cholera-uitbraken in Londen.

advertentie


EduGIS Tijdens het project wordt gebruikgemaakt van de kaarten en data van het educatieve programma EduGIS. Zo zien de leerlingen dankzij EduGIS hoe er in de cartografie wordt gewerkt met kleuren. Complexe demografische gegevens worden aanschouwelijk gemaakt, bijvoorbeeld ‘van de honderd kinderen zijn veertien tot zeventien van hen jonger dan veertien jaar’. Annet de Boer: “Wat zo mooi is: je werkt met echte data, maar je kunt niets kapot maken als je werkt met EduGIS.” Ook overstromingsrisico’s werden getoond. In Apeldoorn blijken vooral scholen in recenter gebouwde wijken aan de oostzijde gevoelig voor hoge waterstanden. Een jongetje in groep 5: “Daar woont mijn neef!”

groenjuristen

Vakinhoudelijke details De Koningin Juliana School staat in een Apeldoornse wijk met diverse soorten bebouwing, van flats tot vooroorlogse vrijstaande huizen. Het vergelijken van oude foto’s, de even en oneven huisnummering in straten en het achterhalen van bouwjaren vormden dan ook dankbare opdrachten. Ook werd aan de kinderen gevraagd om ‘over de kaart’ hun route van huis naar school te lopen. Henrik Kleine merkt op: “Hoe lager de klas, hoe meer vakinhoudelijke


088 - 262 72 00


Juni 2013-4


14-03-13 23:22


GIS

26

Twee werelden smelten samen

Integratie SAP en GIS: waarom niet? Door Sonja van Poortvliet

SAP en GIS lijken naar elkaar toe te groeien. Volgens Ideo zien organisaties steeds vaker de meerwaarde in van integratie tussen deze twee systemen en worden er langzaamaan koppelingen gemaakt. Ideo laat door middel van best practices zien dat het in relatief korte tijd mogelijk is om die koppeling te realiseren.

Ideo en SAP SAP is een Enterprise Resource Planning (ERP)-systeem dat bedrijfsprocessen automatiseert. Het gelijknamige bedrijf levert zijn SAP-oplossingen aan zowel kleine en mid del groot bedrijven als inter na tio nale ondernemingen. Bijvoorbeeld energiebedrijven, drinkwaterbedrijven, bedrijven die stroom opwekken en daar hun eigen plants voor hebben, en gasleveranciers: ze hebben allemaal een geïntegreerd informatieen besturingssysteem in huis voor het vastleggen en beheren van bedrijfsmatige processen. Ideo uit ’s-Hertogenbosch verzorgt de SAP-implementatie specifiek op het gebied van serviceen onderhoudsproces-

ten die aanvullend zijn op SAP en die specifiek zijn ontwikkeld voor de optimalisatie van serviceen onderhoudsprocessen.”

Integratie is mogelijk

Wie de meerwaarde wil begrijpen van de koppeling tussen GIS en SAP moet weten hoe serviceen onderhoudsprocessen bij ‘asset-intensieve’ bedrijven in zijn werk gaan.

sen. Account-directeur John van Rooij: “Wij ontwikkelen brancheoverstijgende produc-

Juni 2013-4

Naast SAP beschikt een bedrijf meestal ook over kaartmateriaal en een GIS. Van een koppeling tussen deze twee systemen was tot voor kort amper sprake. Maar daar ziet Ideo verandering in komen. Van Rooij: “De technologie heeft flinke sprongen gemaakt waardoor integratie tussen verschillende systemen gemakkelijker te bewerkstelligen is. Ook zijn er meer standaarden gekomen waardoor het eenvoudiger is geworden om GIS en SAP te kunnen integreren. Tege-


27

hoe deze te gebruiken zijn binnen een organisatie. Ideo werkt hiertoe nauw samen met Esri. De GIS-systemen van Esri worden voorzien van een component die ze geschikt maakt voor gebruik in SAP. Op haar beurt worden de assets die aanwezig zijn in het GIS-systeem geschikt gemaakt voor gebruik in SAP. Van Rooij: “Bij het aanmaken van een melding in SAP wordt meteen gebruikgemaakt van informatie uit het GIS. Maar ook is het mogelijk om vanuit een kaart een opdracht aan te maken. Daarnaast hebben we koppelingen gerealiseerd om kaartmateriaal zichtbaar te maken op een mobiele oplossing. Aan een opdracht die voorbij komt kunnen we een kaart toevoegen.”

lijkertijd hebben veel van onze klanten te maken met prestatiecontracten en dat maakt de urgentie om serviceen onderhoudsprocessen te optimaliseren groter.”

Omvangrijke processen

Wie de meerwaarde wil begrijpen van de koppeling tussen GIS en SAP moet weten hoe serviceen onderhoudsprocessen bij zogenaamde asset-intensieve bedrijven in zijn werk gaan. Van Rooij geeft uitleg: “Onze klanten gebruiken SAP onder meer voor het maken van onderhoudsplannen voor een bepaalde periode. Uit een onderhoudsplan voor een jaar komen wel tienduizend opdrachten, zoals het inspecteren of redundant maken van een pomp en het vervangen van een filter. Al die opdrachten worden Het resultaat telt voorbereid: materiaal en mate“Onze klanten gebruiken SAP onder meer voor het maken van onderhoudsplannen voor een bepaalde periode.” De mogelijkheden tot integratie rieel worden bepaald, en een zijn er, nu gaat het om het overplanner zet de juiste mensen op tuigen van de klant. Eind vorig jaar organiniet alleen betrekking op de werkzaamhehet juiste moment in voor de gevraagde seerden Ideo en Esri hiertoe een workshop. den van een monteur, maar ook op die van werkzaamheden. Wanneer een opdracht gevuld is, komt deze bij een monteur terecht Pidpa, producent en distributeur van drinkeen planner.” Zo gaat volgens Van Rooij die uiteindelijk de opdracht afsluit.” water voor de provincie Antwerpen, is een uiteindelijk de kwaliteit van de werkzaamvan de early adopters en kwam daarbij aan heden en de dienstverlening omhoog en de Inzichtelijkheid dankzij geografische het woord. Geo-ICT consultant Bart Reynaert kosten naar beneden. informatie vertelde over de succesvolle integratie van Bij het identificeren van een opdracht is het GIS en SAP koppelen SAP en GIS binnen zijn organisatie. Hij Best practices van Ideo maken koppelingen volgens Van Rooij belangrijk om meteen benadrukte echter ook dat GIS’ers nauw tussen SAP en GIS mogelijk en laten zien beschikking te hebben over geografische betrokken zouden moeten zijn bij SAP-progegevens. “Wanneer bijvoorjecten ‘zodat GIS-kennis en de voordelen die GIS kan bieden, beeld bij een lek in een waterleiworden meegenomen bij het in ding een bepaalde hoofdafsluikaart brengen van de optimalisater wordt afgezet, is dankzij tie van onderhouds- en serviceprokaartmateriaal meteen inzichtelijk welk gebied zonder water cessen’. Sinds de workshop vinkomt te zitten. Ook is in één oogden er sessies van enkele dagen opslag te zien waar mensen die plaats waarbij Ideo, Esri en de afhankelijk zijn van een nierdiaklant zo veel mogelijk deelfunctiolyseapparaat gesitueerd zijn. Zij naliteiten trachten te realiseren. dienen op voorhand te worden Van Rooij: “We willen op deze gewaarschuwd. Deze informatie manier onze klanten laten zien dat is wel aanwezig bij waterleidingintegratie op relatief eenvoudige wijze te realiseren is en dat zij er bedrijven, maar is nog niet geïnmeteen voordeel mee kunnen tegreerd met het SAP.” Hij verbehalen. De eerste reacties op volgt: “Ook bij planning komt deze resultaatgerichte aanpak zijn geografische informatie goed erg positief.” van pas. Op een kaartje is te zien welke onderhoudsopdrach“Ook bij planning komt geografische informatie goed van pas. Op www.ideo-nl.com ten een monteur kan meenemen een kaartje is te zien welke onderhoudsopdrachten een monteur bij bijvoorbeeld het dichtzetten kan meenemen. Dit heeft niet alleen betrekking op de werkzaamvan een waterleiding. Dit heeft heden van een monteur, maar ook op die van een planner.”

Juni 2013-4


GIS

28

Goede kaart vertelt verhaal

Qmaps

Door de Redactie

Op 31 mei 2013 lanceerde Qmaps na maandenlang werken en onderzoek in datavisualisatie de bètaversie van het Qmaps-Platform, inclusief drie openbare applicaties. Met Qmaps kan de gebruiker online kaarten ontdekken, bekijken en delen.

Q-Platform is een platform waar applicaties op draaien en waar gebruikers kunnen inloggen, bijvoorbeeld omapplicaties als ‘favoriet’ te selecteren, nieuwe kaarten te ontdekken, data te downloaden of kaarten in te sluiten op hun eigen website.

maps is een multi-sided platform, dat wil zeggen: bedoeld voor consumenten en professionele gebruikers. Het combineert een krachtige en gebruiksvriendelijke kaarttechnologie met een verscheidenheid aan applicaties die toegankelijk zijn via een webbrowser. Globaal gezien bestaat Qmaps uit het QPlatform en applicaties die samen een centrale, duidelijke en herkenbare plek vormen voor geo-informatie op internet. Qmaps wil naar eigen zeggen consument en professional bij elkaar brengen, waardoor netwerkeffecten kunnen ontstaan met voordelen voor beide partijen. De consument weet precies waar hij alle geografisch gerelateerde informatie kan vinden en professionele gebruikers kunnen op een goedkope, gebruiksvriendelijke en betrouwbare manier data op Qmaps plaatsen, zonder kostbare infrastructuur te hoeven opzetten en onderhouden en daarnaast hoge development- en hostingkosten te maken.

Het Q-Platform is het hart van Qmaps. Het is een platform waar applicaties op draaien en waar gebruikers kunnen inloggen, bijvoorbeeld om applicaties als ‘favoriet’ te selecteren, nieuwe kaarten te ontdekken, data te downloaden of kaarten in te sluiten op hun eigen website. Binnenkort zal er ook een Q-cloud-oplossing openbaar toegankelijk worden gemaakt, waarmee gebruikers zelf nieuwe applicaties kunnen toevoegen en geo-gerelateerde data op Qmaps kunnen zetten.

YouTube voor geodata

Geo-professional

Het idee van Qmaps kun je vergelijken met YouTube. YouTube zorgt ervoor dat gebrui-

Voor een professionele gebruiker is Qmaps een manier om geo-data in de cloud op te

Q

kers op een makkelijke en klantvriendelijke manier videomateriaal online kunnen zetten en met anderen kunnen delen. Q-Platform wil hetzelfde doen met geodata. Voor zoekopdrachten ga je naar Google of Bing, met een GIS gerelateerde zoekopdracht ga je naar Qmaps, aldus klinkt de ambitie van dit Nederlandse bedrijf. Verder biedt Qmaps verschillende mogelijkheden om een kaart dynamisch en interactief te maken.

Q-Platform

Juni 2013-4

slaan en deze weer te geven met een krachtige en gebruiksvriendelijke kaarttechnologie met verschillende functies zoals geïntegreerde zoekresultaten, dynamische en snelle dataweergave, verschillende ondergrondkaarten (Google Maps, Open Street Map), insluiten van kaarten en GPS-mogelijkheden.

Applicaties Q-Platform maakt gebruik van applicaties om geografisch gerelateerde informatie te structureren en weer te geven. Iedere applicatie is uniek en kan zowel openbaar als besloten zijn. Openbare applicaties zijn toegankelijk voor iedereen. Iedere applicatie heeft standaard de volgende functies: insluiten, legenda, geïntegreerde zoekmogelijkheden, in- en uitschakelen van kaartlagen en overzichtslijst. Daarnaast kunnen er unieke functies aan toegevoegd worden, zoals dynamische markers (markers die veranderen op basis van een status, bijvoorbeeld openingstijden), tijdlijn, filtermogelijkheden, integratie van live feeds (bijvoorbeeld RSS), gemakkelijk herkenbare kaartsymbolen en interactieve pop-up boxes. Applicaties kunnen zowel door Qmaps als


29

Iedere applicatie heeft een aantal standaard functies. Daarnaast kunnen er unieke functies aan toegevoegd worden, zoals dynamische markers (markers die veranderen op basis van een status, bijvoorbeeld openingstijden), tijdlijn, filtermogelijkheden, integratie van live feeds (bijvoorbeeld RSS), gemakkelijk herkenbare kaartsymbolen en interactieve pop-up boxes.

door derde partijen worden toegevoegd. Na de komst van een reeds aangekondigde Qcloud-oplossing zal namelijk iedereen met enkele stappen een applicatie op Qmaps kunnen zetten. De eigenaar van de applicatie kan dan zelf beslissen welke functies in een applicatie beschikbaar zullen zijn, wie zijn doelgroep is en wie toegang kan hebben tot zijn applicatie.

grenzen en lokaal nieuws. De Breda-applicatie kan heel makkelijk gekopieerd worden voor alle gemeente in Nederland.

Geo-Data open of gesloten Ongevallen De ongevallen-applicatie is een open applicatie bedoeld om, op een confronterende manier, verkeersdeelnemers bewuster te maken van de gevaren van de weg, waardoor ze hun rijgedrag aanpassen.

Voorbeelden Breda De Breda-applicatie is een open applicatie bedoeld voor bezoekers en inwoners van Breda. Met de Breda-applicatie kunnen gebruikers informatie vinden over evenementen, mobiliteit, bezienswaardigheden,

nieuwe ziekenhuizen gebouwd kunnen worden.

Ziekenhuizenanalyse De ziekenhuizenanalyse-applicatie is een gesloten applicatie voor beleidsmedewerkers van verzekeraars. Hiermee kunnen ze zien waar alle ziekenhuizen zijn, hoe de populatie is verdeeld en waar eventueel

De Geo-data op Qmaps kan zowel openbaar als besloten zijn. De eigenaar van datasets kan daarbij aangeven of de data gratis of tegen betaling direct via Qmaps gedownload kan worden. Daardoor kan Qmaps ook fungeren als distributiesysteem voor geografisch gerelateerde informatie, hoe groot of klein dan ook. Qmaps zet zich in voor het open data initiatief. Daarom wil het bedrijf zo veel mogelijk stimuleren om data openbaar beschikbaar te stellen. www.qmaps.nl

advertentie

IMGEO TotalCare, dé standaard in BGT www.IMGEOTotalcare.nl | Utrechtseweg 3 e , 3811NA Amersfoort | Tel: 033-463 74 33 | Email: [email protected]

Juni 2013-4


210_297_geoinformatics.indd 1

15.04.2013 10:08:31

08:31



GIS

32

AziRun

Gestuurde boringen vastleggen

Door Remco Takken

De ondiepe ondergrond in Nederland wordt steeds drukker en voller. Dit resulteert de laatste jaren in een toename van graafschades. Deze zijn mede het gevolg van het feit dat de kabels en leidingen niet altijd liggen op de plek waar ze volgens de KLIC-gegevens zouden moeten liggen.

oor de registratie van horizontaal gestuurde boringen zijn meerdere technieken beschikbaar. De praktijk wijst echter uit dat veel van de toegepaste meettechnieken niet nauwkeurig genoeg zijn. Afwijkingen in ligging van enkele meters is helaas niet ongebruikelijk. Om aan de wettelijke WION-eis te kunnen voldoen om de exacte ligging van gestuurde boringen met een nauwkeurigheid binnen één meter te registreren, heeft Azimuth Geodetic onlangs haar portfolio uitgebreid met een nieuwe inwintechniek; de AziRun. De afdeling Ondergrondse Infra is nu in staat om voor NUTS-bedrijven, Rioolbeheerders en de Petrochemische Industrie gestuurde (HDD) boringen nauwkeurig in te meten, te leveren en te rapporteren. Met deze inwintechniek kan Azimuth Geodetic, ongeacht het materiaal, bij een ‘schone’ buis, de ligging vastleggen.

V

Gestuurde boringen vastleggen Azimuth Geodetic is het enige landmeetkundige ingenieursbureau in Nederland dat deze techniek met eigen gecertificeerde landmeters en de benodigde geodetische kennis kan uitvoeren. In de huidige configuratie is Azimuth in staat om diver-

se leidingen met een binnendiameter vanaf 90mm tot ruim één meter accuraat in kaart te brengen. De meetresultaten zijn direct op een laptop in het veld uit te lezen om een eerste interpretatie te geven.

Meettechniek

De AziRun is gebaseerd op een techniek waarbij meerdere gyroscopen en sensoren en harde schijf in een langgerekte meetsonde zijn ondergebracht. Deze combinatie van technieken registreert met een frequentie van 100 metingen per seconde alle hoekverdraaiingen in te meten leiding. Deze hoekverdraaiingen worden achteraf gerelateerd aan de dankzij bovengronds ingezette RTKGPS techniek bekende X, Y en Z-coördinaten van het ‘in- en uittredepunt’ van de leiding. Ieder geregistreerd punt is zo in het exacte hart van de gemeten leiding vastgelegd. De standaard meetprocedure is dat de sonde aan een koord tweemaal heen en tweemaal terug door de leiding wordt getrokken. In Nederland wordt de gyroscopische naverkenning met de AziRun altijd uitgevoerd binnen het Rijksdriehoekstelsel (X/Y-waarde) en ten opzichte van NAP (Zwaarde). ‘Bovengronds’ wordt tevens door Bundel van vijf mantelbuizen tijdens de verrichte werkzaamheden onze eigen landmeters het in- en uittredein de regio Wolvega.

Juni 2013-4


33

Calibratie van de AziRun.

De opbouw van de AziRun.

punt van de gestuurde boring met RTK- GPS ingemeten. RTK staat voor Real Time Kinematic en is de nauwkeurigste vorm van real-time positiebepaling met GPS. De nauwkeurigheid van de positiebepaling wordt bepaald aan de hand van een correctiesignaal dat direct vanuit het station naar de GPS-ontvanger wordt gestuurd.

Uitvoering AziRun De standaard werkwijze is dat er in totaal vier runs worden uitgevoerd. Dit betekent dat de leiding tweemaal heen en tweemaal terug wordt ingemeten. De meetsonde wordt tijdens alle runs in voorwaartse richting door de leiding gehaald. Aan het begin en einde van iedere run wordt, tijdens het omkeermoment, een wachttijd (kalibratie) van minimaal dertig seconden in acht genomen. Door het toepassen van deze wachtmomenten is het tijdens de dataverwerking van de meetgegevens mogelijk de diverse runs eenduidig van elkaar te onderscheiden. De ingemeten coördinaten van de in- en uittredepunten worden samengevoegd met de meetdata. Tevens wordt gecontroleerd of de twee meetwielen van de meetsonde een nagenoeg gelijke lengte hebben geregistreerd. Alle ingewonnen gegevens worden vastgelegd in een heldere rapportage die is voorzien van het nodige beeldmateriaal en tekeningen. De doorlooptijd vanaf het moment van registreren tot het opleveren van het rapport bedraagt maximaal tien werkdagen.

Meetnauwkeurigheden De meetnauwkeurigheid van de uitgevoerde werkzaamheden bestaat uit een optelling van meerdere factoren. Deze factoren zijn van invloed op de betrouwbaarheid van de meetgegevens van de uitgevoerde registraties. Het betreft drie factoren. Ten eerste de gekalibreerde nauwkeurigheid van de meetsonde. Periodiek wordt de AziRun in een vaste meetopstelling gekalibreerd. Ten tweede is de nauwkeurigheid van de operationele uitvoering van belang. De condities ter plaatse van de werkplek zijn hier mede van invloed. Is het in- en uittredepunt van de buis voldoende gefixeerd? Is de werkplek goed bereikbaar? Ten derde kan de staat van de gemeten buis ‘ruis’ veroorzaken. Wanneer er ruwe lasnaden aanwezig zijn, of indien

de mantelbuis in enige mate is vervormd, heeft dit enige invloed op het uiteindelijke gemeten resultaat. Op basis van de meetresultaten van de vier uitgevoerde runs kan de absolute spreiding tussen de verschillende individuele metingen worden gebruikt voor het genereren van de gemiddelden, de ‘geobserveerde spreiding’. Door de leverancier van het meetinstrument is een berekende standaardtolerantie (vastgelegde marge) berekend op historische waarden van de drie bovenvermelde factoren, gecombineerd met een ruime veiligheidsmarge. Eén van de essentiële uitgangspunten van de AziRun is een gekalibreerde systeemnauwkeurigheid van 15 cm op 500 m¹ (in X-, Y- en Z-richting). De resultaten van de metingen met de AziRun voldoen ruimschoots aan de gestelde eisen van de Wet WION.

Werkzaamheden uitgevoerd Inmiddels zijn er al diverse infrastructurele werkzaamheden voor verschillende opdrachtgevers uitgevoerd. Onderdeel van een opdracht in de regio Wolvega vormde de aanleg van een tweetal horizontaal gestuurde boringen. Deze twee boringen vormden samen een bundel van vijf buizen. In het kader van reconstructiewerkzaamheden, was het noodzakelijk stalen damwanden te heien. Deze damwanden kruisen de eerder aangebrachte buizen op een viertal plaatsen. Op basis van de meetgegevens die met de AziRun zijn verkregen, heeft de opdrachtgever de inheidiepte van enkele damwanden exact kunnen aanpassen aan de ligging van bundel om beschadigingen aan de kostbare buizen te voorkomen. www.azimuth.nl

Gasunie en HDD-boringen In september 2012 heeft NV Nederlandse Gasunie Azimuth Geodetic toegelaten als leverancier voor het uitvoeren van gyroscopische naverkenningen van horizontaal gestuurde oftewel HDD-boringen (HDD = Horizontal Directional Drilling). Tijdens de audit is aangegeven dat Azimuth Geodetic ruim voldoende aantoonbaar heeft gemaakt de vereiste technieken en processen te beheersen om deze specialistische metingen op Gasunie locaties te kunnen verrichten.

Juni 2013-4


Dataland trainingswijzer 2013_Opmaak 1 13-05-13 16:14 Pagina 1

Trainingswijzer

34

DATALAND OPLEIDINGEN 2013 • • •

Beleidsmatig bezig met geo-informatie? Verantwoordelijk voor (geo-)projecten en kwaliteitsmanagement? Geo-ontwikkelingen verbinden met gemeentelijke dienstverlening?

Schrijf u dan nu in voor de opleiding die op 11 september start: 'Geo-informatiemanagement voor lokale overheid'

Uitgebreide informatie over deze of een van onze andere opleidingen?

Bezoek www.dataland.nl of ons congres op 13 juni 2013 in Driebergen

Master of Science GIMA De Master of Science opleiding GIMA is een gezamenlijk initiatief van vier samenwerkende Nederlandse instituten voor hoger onderwijs. Specifieke kenmerken • Voor studenten èn werkenden uit binnenen buitenland • Voltijds en deeltijd programma • Blended learning = contactonderwijs + afstandsonderwijs • Modules + stage + thesis • Opleiding tot geo-informatie-manager en –specialist

Vier samenwerkende univesriteiten

Geïnteresseerd?

www.msc-gima.nl

www.msc-gima.nl

www.dataland.nl

Schrijf u in voor een Smallworld opleiding. We organiseren opleidingen voor gebruikers, analisten, beheerders en ontwikkelaars van: • Water Office • Electric Office • PNI • ORCA • NRM • GeoSpatial Analysis (GSA) Kijk voor Esri, Open Source en andere trainingen op onze website. Realworld Systems B.V. Venusstraat 17 4105 JH Culemborg

T: +31 (0) 345 61 4406 E: [email protected] W: www.realworld-systems.com www.geodirect.nl

www.realworld-systems.com

HET CAD/GIS OPLEIDINGSINSTITUUT

LAAT JE TRAINEN DOOR DE EXPERTS

Esri Nederland levert een groot aantal opleidingen over het gebruik en de mogelijkheden van GIS in het algemeen en de Esri-producten in het bijzonder. Esri In Nederland heeft in haar opleidingsprogramma het succesvolle gebruik van het ArcGIS-platform is de juiste

MEER DAN ZEVENTIG VERSCHILLENDE OPLEIDINGEN opleiding of training essentieel. Esri Nederland voorziet, als hét staan waar deelnemers zich voor kunnen inschrijven. u en graag van de AlleArcGIS-opleidingsinstituut, opleidingen worden gekenmerkt dooruw eenorganisatie combinatie van lessen en praktische oefeningen. Het opleidingsaanbod varieert standaard juiste kennis om optimaal gebruik te maken vanvan onze software. inschrijfopleidingen tot opleidingen die op maat zijn gemaakt.

Onze zijn door gecertificeerd en plaatsen, door E-mail voordocenten meer informatie naar Esri [email protected]

hun brede kennis en ervaring, de lesstof in de context van uw werkzaamheden en organisatie. Laat u vrijblijvend adviseren over de beste route die u kunt nemen. Esri Nederland opleidingen helpt u graag verder met inschrijf-, groeps- en maatwerkopleidingen.

[email protected]

www.nedgraphics.nl

nedgraphics-opleidingen.nl

Ga voor meer informatie naar www.esri.nl/opleidingen of e-mail naar [email protected]

www.esri.nl


Trainingswijzer

35

All-round specialist worden in management en toepassingen van Geo-informatie? Dan kan, ook in deeltijd!

Op zoek naar de juiste CAD opleiding?

Kies GIMA: DE geo-info opleiding in deeltijd.

U iìÀ>`ÃË>}iÃ>ËiÀ>> U"vwViiÔËìÃViÀËwV>>Ë U/iÚÀiìi`Ã}>À>Ëit

Duur: • 4 jaar voor het volledige programma • 3 jaar met vrijstelling voor de stage Ben je EU staatsburger, EN heb je sinds 1991 nog geen master diploma gehaald?

www.cadaccent.nl

Dan kom je in aanmerking voor wettelijke collegegeld: € 1.628 voor 2013–2014 Ook kun je dit jaar nog een studiebeurs aanvragen. Schrijf je je vóór 1 juni in, dan kun je in 2013 starten.

"ÃÃ Ô ì}À>Úit

www.msc-gima.nl

www.cadaccent.nl

www.msc-gima.nl

Uw trainingen een heel jaar lang in GIS-Magazine en op

www.gismagazine.nl voor slechts € 1400,–. Meer info? [email protected]

Economie en mobiliteit gekoppeld in View.dat Ingenieursbureau Goudappel en Mezuro, dienstverlener op het gebied mobiliteitsmetingen, gaan samenwerken om informatie over mobiliteit en ruimtelijke economie te leveren op basis van geanonimiseerde en geaggregeerde netwerkdata van Vodafone. Goudappel biedt deze nieuwe serie diensten aan onder de naam View.dat. Cruciale beslissingen worden momenteel genomen op basis van beperkte informatie over feitelijke drukte en verplaatsingsgedrag. De honderden miljoenen datapunten van mobiele netwerken zijn in staat deze leemte in te vullen. Anoniem en geaggregeerd geeft deze meetdata inzicht in drukte in een bepaald gebied, inzicht in bewegingspatronen van stromen mensen, herkomsten en bestemmingen. Tot op heden wordt informatie over mobiliteit en bewegingspatronen van mensen meestal gebaseerd op tijdelijke, lokale en

beperkte metingen of enquêtes. View.dat moet een eind maken aan de traditionele beperkingen van het tijdelijk, locaal en beperkt meten. Het permanent en zeer grootschalig kunnen meten van de effecten van bestuurlijke of infrastructurele maatregelen draagt bij tot betere beslissingen. View.dat. is een service die inzicht geeft in de aantallen mensen die zich per uur in een gebied bevinden, waar deze mensen vandaan komen en waar ze naar toe gaan. Daarmee kunnen beleidsbeslissingen en evaluaties beter worden onderbouwd, waardoor kosten bespaard worden en de kwaliteit van onze maatschappij verbetert. www.viewdat.nl

StrateGis sluit aan bij Esri Partner Network Esri heeft onlangs StrateGis verwelkomd bij het Esri Partner Network als Silver Partner. StrateGis maakt 2D en 3D GIS-tools voor het produceren van haalbare stedelijke ontwikkelingsplannen. StrateGis heeft ervoor gekozen haar oplossingen door te ontwikkelen op het ArcGIS-platform om zo een toekomstbestendige en innovatieve speler op de markt te blijven. Met de toetreding tot het Esri Partner Network bouwen Esri Nederland en StrateGis samen verder aan het succesvol maken van hun klanten. Geografische informatie kan op veel manieren ondersteunen. De 2D en 3D GIS-tools die StrateGis maakt, worden gebruikt voor het

produceren van haalbare stedelijke ontwikkelingsplannen. Klanten krijgen hiermee inzicht in en invloed op elke fase van een (her)ontwikkeling en kunnen beter en sneller inspelen op veranderende omstandigheden. Dit resulteert in besparing op plankosten, duurzamere plannen en hogere rendementen. Enkele recente projecten van StrateGis zijn Schaalsprong Almere, Stadshavens Rotterdam en de Floriade 2022. StrateGis voert opdrachten uit voor zowel overheden als marktpartijen. Het is de missie van StrateGis om deze tools breed beschikbaar te maken voor iedereen. www.esri.nl


GIS

36

IPC-GOOD Eerste resultaten geboekt

Door Remco Takken

Binnen het IPC-project ‘GOOD’ werken zeven ingenieursbureaus en vier softwareleveranciers samen, met als doel: nieuwe en betere diensten te leveren aan overheden en overige gebruikers in bestaande en nieuwe markten. Dit doen zij door extra kennis te genereren uit integratie van omgevingsdata. In een ‘werkatelier’ wordt gewerkt aan een gezamenlijk omgevingsportaal.

Jort Engels van MUG Ingenieursbureau over het informeren van betrokkenen middels sensordata in een omgevingsportaal.

Aiko Hensums van TTE legt uit hoe IPC GOOD is opgebouwd.

rote innovaties zijn voor MKB-bedrijven zelfstandig vaak moeilijk te realiseren. Door dit collectief aan te pakken komen de innovaties binnen handbereik, zo is de gedachte. De partners die nu deelnemen aan het Innovatief Prestatie Contract Gezamenlijke Ontsluiting Omgevings Data (IPC GOOD), spelen in op open digitale samenwerkingsmogelijkheden die door actuele technische en sociale ontwikkelingen zijn ontstaan. Voor deze partners betekent dit dat zij hun standaard werkwijze loslaten. Agentschap NL heeft door middel van de IPC-regeling 2012 een subsidie toegekend, branche-organisatie GeoBusiness Nederland treedt op als penvoerder. Syntens Innovatiecentrum begeleidt het project. Met een gezamenlijk op te zetten omgevingsportaal wordt het mogelijk om de klant gezamenlijk te bedienen. Bovendien kunnen de partijen die data inwinnen in het veld nadenken over de huidige praktijk, en samen kijken naar het koppelen en combineren van opdrachten.

bijdrage zullen leveren. 1) Veldapplicatie, opslag en beheer: acquireren van veldgegevens op basis van het eenmalig aanvullen van bestaande data. Eenmalige inwinning, meervoudig gebruik. 2) Omgevingsportaal INSPIRE: maken van milieudatatoegangspunt voor deelnemers en klanten van deelnemers. 3) Bodemmilieukwaliteit: voor het speerpuntdomein Bodem het realiseren van complete ketenintegratie. 4) Nieuwe apps/geoservices: het ontwikkelen van voorbeeld apps die nieuwe mogelijkheden van de ketenintegratie laten zien. De eerste twee deelprojecten zijn momenteel in volle gang. De basisinfrastructuur voor het omgevingsportaal is aangelegd in de vorm van een centrale server en een centrale database, waarbij ArcGIS Server dient als verzamel- en publiceerplatform. ArcGIS Online functioneert als portaal naar de buitenwereld. Verder zijn de eerste veld- en beheerresultaten beschikbaar gekomen. Onlangs zijn de twee andere deelprojecten (Apps en Bodem) gestart. Tijdens een voortgangsbijeenkomst van het IPC-Good-project bij Syntens in Meppel op 18 april, is een aantal onderzoeks- en praktijkstudies besproken, onder andere van de bedrijven Map TM, Nazca IT en Ingenieursbureau MUG.

G

Doelen en subdoelen Hoofddoelstelling van het project is ‘het ontwikkelen van een gezamenlijk digitaal werkatelier met bijbehorende procesmatige en technische infrastructuur en diensten voor het verwerken van omgevingsaspecten. Dit hoofddoel is gesplitst in vier subdoelen, die moeten worden bereikt in aparte collectieven waaraan verschillende deelnemers hun

Omgevingsportaal wegen Map Traffic Management onderzoekt de mogelijkheden voor een omgevingsportaal rondom wegen rijtijdeninformatie. Dit portaal is bedoeld voor wegbeheerders, aannemers, overheden en car-sha-

Juni 2013-4


37

ring bedrijven. Het bedrijf stelt dat de verFlexibele units Terwijl het project nog loopt, gaan er snippering van data een van de drempels gezamenlijke offertes van de deelnemenis voor een breder gebruik van reeds aande bedrijven de deur uit die de bureaus wezige verkeersinformatie uit sociale alleen nooit hadden kunnen waarmaken. media, zoals Twitter. Om reistijdeninforHans Hainje van Ingenieursbureau MUG matie, werkzaamheden en andere actuele blijft verschillen zien tussen deze vorm van meldingen vlot te kunnen doorgeven, zou schaalvergroting en grotere ingenieursbudit één datastroom moeten zijn. Omdat reaus: “Ons vermogen om te verbinden deze ‘snelle’ data grotendeels door de blijkt enorm te zijn, en daarbij blijven we enorme community van weggebruikers zelf Het eerste IPC GOOD omgevingsdataportaal is in de lucht. opereren als flexibele units die de regio wordt aangeleverd, komt de rijveiligheid van al die twitterende en bellende en rondgoed kennen. Grote ingenieursbureau strekijkende automobilisten al snel in het geding, maar toch is de ‘inzet ven vaker naar langdurige contracten. Wij genereren momenteel juist extra dynamiek, en daar is vraag naar.” De scores op EMVIvan de omgeving’ een interessant gegeven dat verder onderzocht aanbestedingen zijn intussen omhoog gegaan. dient te worden.

Bodeminformatiesysteem vermarkten

http://geobusiness.nl/commissies/siggood http://geobusiness.nl/actueel/nieuws/ipc-project-good-van-start www.omgevingsdata.nl

Nazca IT beheert een aantal grote datasets ten behoeve van een regionaal bodeminformatiesysteem waaraan dertig Friese gemeenten en de provincie deelnemen op basis van ‘shared services’. Omdat marktpartijen zoals ingenieursbureaus ook interesse kunnen hebben in dit portaal, wordt nagedacht over een toekomstige positie als reseller van de data. Deze verkenning zal zeker naar een hoger niveau worden getild wanneer deze bodemdata-services landelijk kunnen worden ontsloten. Ook een toekomstige koppeling met de Terra Index van IT Works, marktleider op het gebied van bodemonderzoek onder ingenieursbureaus, zou zorgen voor een fors hogere meerwaarde. Het verrijken van andere bronnen, zoals kadastrale informatie, PDOK- en BAG-data en informatie uit ruimtelijkeplannen.nl zal ook het nodige toevoegen. Natuurlijk moeten er tegen die tijd ook kant-en-klare tools beschikbaar zijn om de levering en verkoop van de data te kunnen faciliteren.

advertentie


Platform met real-time monitoring Ingenieursbureau MUG legt de aanwezigen een praktijk-case voor die een discussie inleidt over het commerciële potentieel van samenwerking tussen drie IPC GOOD-leden, te weten MUG, Stroop en Nazca IT. MUG en Stroop houden zich bezig met real-time monitoring van grondwater en geluid, bijvoorbeeld om mogelijke problemen bij hei-werkzaamheden voor omwonenden in kaart te kunnen brengen of kermisexploitanten te voorzien van actuele geluidsmetingen Kan een koppeling van deze sensordata met het Nazca-platform betrokkenen adequaat informeren over mogelijke kweltoenames of geluidsoverlast in hun wijk? Onder welke voorwaarde kan dit een marktwaardig product worden in de nabije toekomst?

planadviseurs bv

Wie doen er mee aan IPC-GOOD? De in IPC-GOOD samenwerkende partijen zijn: MUG Ingenieursbureau, Stroop raadgevende ingenieurs (STROOP), The Three Engineers Consultants (TTE), Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Duurt-PMC, IT Works, Nazca IT Solutions, RealDetection Consultancy (RDC), SpotDog, MAP Traffic Management (MAPtm) en Buro Vijn.


088 - 262 72 00


Juni 2013-4


14-03-13 23:20


GIS

38

Verbinden en delen

Nationaal Congres Open Data 2013 Op 5 april 2013 vond het Nationaal Open Data Congres plaats in het Stadhuis van Eindhoven. Organisator was wederom Platform Open Data Eindhoven. Werd bij de eerste bijeenkomst in 2011 nog vooral gesproken over het belang, nut en de noodzaak van open data, dit jaar vormde ‘verbinden en delen’ het thema.

Door Sonja van Poortvliet

Technologie en design Mary-Ann Schreurs, wethouder van de gemeente Eindhoven met als portefeuille Cultuur, Design, Innovatie en Openbare Ruimte, spreekt over technologie en design die volgens haar samen moeten gaan om een nieuwe vorm te creëren. Schreurs heeft het over een ‘fundamenteel open systeem’ waar we allemaal aan hebben bij te dragen. Ook zouden we ons niet alleen moeten afvragen wat we naar buiten brengen, maar zeker ook wat we ‘allemaal naar binnen schuiven’. Prins Constantijn van Oranje spreekt de aanwezigen via een videoboodschap toe. De Kabinetschef bij de Europese Commissie voor het kabinet van Eurocommissaris Neelie Kroes heeft het onder meer over een cultuuromslag en open data als ‘een manier om een organisatie te vernieuwen’. Met de woorden: “Wees de tijd vooruit en zet grootscheeps in op open data”, beëindigt hij zijn betoog.

Data vrijgeven? Eric van Tol, directeur van Andarr, heeft het vooral over de dienstverlening die gaat veranderen en waar veel bedrijven van aan de vooravond zitten. Ook big data zit op een zogenaamd tipping point volgens de spreker. Hij noemt SNTMNT en Crystalloids als voorbeelden van Nederlandse bedrijven die aan de hand van algoritmes bijvoorbeeld beursgedrag kunnen voorspellen. Volgens Van Tol blijft privacy een issue. Hij benadrukt echter ook de voordelen van het vrijgeven van (anonieme) data. “Datasets kunnen nu al vertellen welke diabetespatiënten over twintig jaar waarschijnlijk een beenamputatie moeten ondergaan. Nu mag

Een presentatie-sheet van Andarr-directeur Eric van Tol, over dienstverlenende bedrijven die aan de vooravond staan van grote veranderingen.

hen dat niet worden verteld, terwijl een aantal gevallen gemakkelijk te voorkomen is door de juiste hoeveelheid, vaak een hogere dosis, medicatie voor te schrijven.”

Wat is het Platform Open Data Eindhoven? Het Platform Open Data Eindhoven wordt gevormd door organisaties uit de wetenschap, overheid en het bedrijfsleven. De invalshoek is vooral creatief en onderzoekend en de bedoeling is dat organisaties elkaar vinden en gaan samenwerken. Dit tegen de achtergrond van Eindhoven als stad van technologie en design.

Juni 2013-4

Open Source City Mark van der Net van het Open Cloud Collective houdt een interessante presentatie over Open Source City. Dit platform, waarvan onlangs de bètaversie is verschenen, is bedoeld om antwoord te geven op kleine (‘waar is een leeg kantoor goedkoper dan een rijtjeshuis bijvoorbeeld) en grote vragen (planning, stedenbouw, architectuur). Van der Net: “OSCity combineert analyse van een sterk veranderende ruimtelijke ordening en opkomende technologische mogelijkheden (data, programmatuur) met de vergaande beschikbaarheid daarvan. De volgende stap wordt om daar een zekere Wiki-laag in te krijgen waarbij GIS een collaboratief 'level-playing' field-rol gaat spelen om ruimtelijke vraagstukken aan te pakken, en zo,


39

naar ik hoop, geheel nieuwe mogelijkheden gaat brengen voor onze Nederlandse ruimtelijke ordening.”

Social cities Martijn de Waal, oprichter van The Public Matters, houdt een presentatie over smart cities en de big data die daarmee gepaard gaan. Hij schetst het beeld van een stad die vol met sensoren hangt en waardoor auto’s bijvoorbeeld ‘weten’ waar vrije parkeerplaatsen zijn en lantaarnpalen automatisch aan en uit gaan al naargelang aanwezigheid van personen. “Big data maakt een stad veiliger en aantrekkelijker om in te leven”, aldus De Waal, die veel kennis heeft opgedaan tijdens zijn studiereizen naar steden als Seoul en zogenaamde adaptieve wijken als Hongdae. Een efficiënte stad is goed, maar zou volgens De Waal niet de enige ontwikkeling moeten zijn. Liever spreekt hij over een social city, waarbij data meer worden gebruikt om stedelingen te engageren en te empoweren en om ze in staat te stellen adequaat te handelen met betrekking tot gemeenschappelijke issues.

WIE VINDT WAT? Geodata-specialist Elmer Cladder (Geodan): “In sommige opzichten is het steeds meer vrij beschikbaar komen van open data een bedreiging voor onze commerciële producten, maar aan de andere kant zien we een enorme uitdaging om met onze geo-expertise deze open datasets met elkaar te combineren en zo nieuwe commerciële informatieproducten te ontwikkelen. Zo hebben we bijvoorbeeld de buurten van het CBS gekoppeld aan de BAGadressen. Als BAG-productverantwoordelijke binnen Geodan ben ik continu op zoek naar dit soort nieuwe toepassingen waar we onze klanten mee kunnen bedienen.” Senior project manager Jene van der Heide (Kadaster): “Wij omarmen open data maar we hebben ook te maken met de rechten van derden waardoor niet alle data als ‘open’ zijn te bestempelen. Verder dienen er passende verdien- of businessmodellen te worden gemaakt, ofwel: wie maakt de gouden toepassingen met open data?” Leon Hendriks, managing partner bij AeroVision: “Open data is een katalysator én biedt nieuwe kansen voor innovatie. Niet alleen voor overheden, maar ook voor bedrijven en burgers. In onze visie gaat het om het daadwerkelijke gebruik van open data, passende implementatiestrategieën en nieuwe businessmodellen. Interessant is de vraag hoe open data partijen op een slimme manier gaat verbinden.”

Data inzichtelijk Architect Froukje van de Klundert van One Architecture haakt in op de presentatie van De Waal door te stellen dat smart en social cities bij elkaar gebracht zouden moeten worden. Ze heeft het over ‘de stad uitlenen aan de burger’ zodat bedrijven en individuen er mee aan de slag kunnen gaan. Ook hamert ze op het uitproberen van prototypes in plaats van het in één keer uitrollen van een plan. “We zullen dingen in kleinere stappen moeten doen om er van te groeien”, aldus de architecte. “We moeten niet meer verwachten dat de overheid alles doet. Daarom ook zouden open data inzichtelijk moeten zijn en zouden smart grids vrijgegeven moeten worden zodat burgers er iets mee kunnen. Het is aan de overheid om ervoor te zorgen dat deze informatie niet binnen bedrijven blijft maar gebruikt gaat worden door wie dat wil. Het publiek kan toepassingen bedenken, waarna gekeken kan worden waar verdienmodellen in zitten”, aldus de spreekster.

Rijkswaterstaat-info Tijdens de middag zijn er sessies te volgen in track A – urban, track B – cultuur, track C – ICT en track D – Big data. Zo is er een presentatie over PDOK (track C) en een sessie genaamd ‘de waarde van de combinatie van Rijkswaterstaat-data en open data van derden’ (track D).

Rijkswaterstaat benadrukt dat informatie de vierde asset is van het bedrijf en dat dit een steeds belangrijkere component wordt, mede door de opkomst van sensordata en het openstellen van diverse soorten metadata. Aan de hand van de vraagstelling ‘wat is de toegevoegde waarde van RWS voor de burger? ’wordt de aanwezigen gevraagd om in groepjes business cases te bedenken.

Cultuurdata en hoogstaande technologie Na de parallelsessies is de eer aan Maarten Brinkerink van het Open Cultuur Data-initiatief en Yuri van Geest van Singularity University om het dagprogramma af te ronden. Brinkerink is sinds eind 2011 betrokken bij het Open Cultuur Data-initiatief. Inmiddels is het doel, namelijk het vergroten van het publieksbereik, al heel wat dichterbij gekomen, mede door de ontwikkeling van diverse cultuurapps en publicatie van cultuurdata via kanalen als Wikipedia en Wikimedia. Moeilijkheid blijft echter wel het verkrijgen van toestemming voor gebruik en publicatie van cultuurdata. De presentatie van Van Geest verloopt in razend tempo, zowel in woord als in beeld. De boodschap is vooral dat er haast geen limiet is aan technologische mogelijkheden,

Juni 2013-4

‘we moeten het alleen zien en ten volle benutten’. Daarnaast is het volgens hem zo dat mensen in toenemende mate zelfredzaam worden wat een heel aantal diensten in meer of mindere mate overbodig maakt. “Het maakt het noodzakelijk om deze mensen uit te rusten met alle mogelijke technische middelen, van pleisters op je lichaam die werken als sensoren voor het meten van je temperatuur, zuurstofniveau en aan de hand waarvan je kunt bepalen welke factor zonnebrand je waar moet smeren tot aan tDCS voor het creëren van een creatieve flow.” Van Geest denkt zelfs dat uiteindelijk de hele samenleving er anders uit gaat zien, omdat technologie ook van invloed zal zijn op aspecten als wonen en werken. www.openeindhoven.nl

2:04 AM


nieuwsbrief_june2013.indd 2

5/8/2013 10:32:06 AM


Volgende maand: Londen gecorrigeerd

De Geograaf

Pagina 1. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van GIS-Magazine

Internationale focus Pag 1 .

27 mei 2013| 6e jaargang | nummer 4

KLM Must See Map Deze plaatsnamen Lebedev flikte het weer Kaart met sociale media Metrokaart bestaan echt Groeten uit Moskou Grassy Kletts

Steve Goldman van Mapfodder suggereerde onlangs dat de meeste vreemde plaatsnamen op één plek waarschijnlijk te vinden zijn op de Schotse eilanden Orkney en Shetlands. Een korte blik over de beide kaarten van Goldman doet inderdaad de wenkbrauwen rijzen. Het zijn interessante bronnen voor mensen die bijvoorbeeld een bandnaam zoeken, of die hun taal willen verrijken met absurde stopwoorden. Sommige plaatsnamen hebben overduidelijk een betekenis, andere lijken tot stand gekomen met een woordgenerator.

Luchtvaartmaatschappij KLM lanceerde onlangs een nieuwe wereldwijde social media campagne, gemaakt door Code d'Azur: KLM Must See Map, gemaakt door je vrienden. De online campagne is momenteel actief in 24 landen en staat het bezoekers toe om een gepersonaliseerde stadskaart te maken, gevuld met tips van hun vrienden. Deelnemers kunnen de stadskaart gratis thuis ontvangen. Het idee is eenvoudig: maak een kaart met daarop je reisdoel, en gebruik de ingebouwde functionaliteit om vrienden via Facebook, Twitter en e-mail om tips te vragen. Via Facebook zie je vrijwel gelijk wie van je vrienden al eerder op dezelfde plek waren. Natuurlijk is het ook mogelijk om je eigen reiswensen alvast toe te voegen. Viktor van der Wijk, director Digital Marketing, KLM: “KLM’s Must See Map-campagne past in

onze social media strategie van ‘little act of kindness’. Deelnemers krijgen een mooie gratis kaart thuisbezorgd, en wij krijgen hun e-mailadres. Daarmee sla je twee vliegen in één klap, en dat is waar we uiteindelijk altijd op uit zijn.” Nik Nieuwenhuijs, van campagnebureau Code d’Azur: “Een van de grootste uitdagingen was ervoor te zorgen dat de fysieke kaart ook daadwerkelijk een representatie zou worden van het reisdoel, inclusief de tips van vrienden. Om dit te bereiken hebben we intensief samengewerkt met Google en met de drukker. Wat de zaak verder nog compliceerde, was het feit dat de kaart aangepast moest worden aan een groot aantal verschillende talen en landen.” www.codedazur.nl http://mustseemap.klm.com

Onder designkenners was de verbazing groot toen bekend werd dat de op z’n zachtst gezegd tegendraadse Russische ontwerpstudio ArtLebedev het winnende ontwerp bleek te hebben gemaakt voor de nieuwe metrokaart van Moskou. Oprichter Artemy Lebedev, op foto’s vaak met ooglap, heeft niet veel op met gezagsdragers, de eigen wensen van opdrachtgevers en grote (staats) bedrijven in het algemeen. Dat de metrokaart ArtLebedev tóch uitverkoren kon worden, kan natuurlijk te maken hebben met de uitzonderlijk hoge kwaliteit van het werk. Overal valt het uitzinnig goede oog voor detail op, en de ongebruikelijke uitwerking van cartografische problemen. Zo zijn er galante voetstapjes te zien op plekken waar men buiten het metrostation kan overstappen, en de overdekte knooppunten zijn ruimtebesparend weergegeven met een verbindende cirkel. De dubbele weergave van stationsnamen in cyrillisch en latijns schrift is zeer vrij gehouden, zodat in ieder individueel geval de mooiste oplossing kan worden gekozen bij ruimtegebrek. Of de kaart ook in de dagelijkse praktijk zal worden overgenomen, is de vraag. Het roebelteken, ook ooit ontworpen door Lebedev, wordt algemeen gebruikt, maar is (nog) niet erkend door de Russische overheid.

www.mapfodder.com

Blader eens lekker terug

www.gismagazine.nl/ de-geograaf

www.artlebedev.ru/everything/metro/map2 www.artlebedev.com/studio


ONTDEKMEER Mutatiesignalering voor BAG, BGT en WOZ? INSPIRE-compliant data ontsluiten via uw eigen server of in de cloud? Stereokartering binnen IMAGINE, GeoMedia , Bentley Map of ArcGIS? Puntenwolken genereren, bewerken en analyseren voor uw 3D stadsmodel? Geavanceerde GIS analyses met realtime kaartupdates vanuit sensoren? Workflow-based veldinspecties met hoogwaardige inwinfuncties?

HET KAN, MET GEOSPATIAL 2013! ONTDEK ZELF DE KRACHT VAN DE BUNDELING VAN ERDAS EN INTERGRAPH TECHNOLOGIE WWW.IMAGEM.NL/GEOSPATIAL2013

©2012 Intergraph Corporation. All rights reserved. Intergraph is part of Hexagon. Intergraph and the Intergraph logo are registered trademarks of Intergraph Corporation or its subsidiaries in the United States and in other countries.


Agenda

44

Juli

Juni

01 juni 1ste GEO-dag Academiegebouw, Utrecht Internet: www.uu.nl/faculty/geosciences/NL/Onderwijs/ alumni/geo-dag/Paginas/Aanmelden.aspx

03 juli Congres Linked Open Data in Nederland 'Reis door Linked Open Data' Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort Internet: www.geonovum.nl/dossiers/linkedopendata

03-06 juni Hexagon 2013 (ERDAS, Intergraph, Leica, Metrology) Las Vegas, NV, VS Internet: http://2012.hexagonconference.com

08-12 juli Esri International User Conference San Diego Convention Center, San Diego, CA, VS Internet: www.esri.com/events

05 juni Ruimteschepper Kenniskring MUG, Leek Internet: www.ruimteschepper.nl

Augustus

29 augustus GATEWING X100 Demodag Tilburg Internet: http://coudere.fb.email.addemar.com/c590/e0/ hfd14e/t2/s0/index.html

06 juni KLO congres Orpheus, Apeldoorn Internet: www.klo.nu

September

06 juni Open Geodag 2013 Mediaplaza, Jaarbeurs, Utrecht Internet: www.geonovum.nl/opengeodag2013 06 juni Nationaal kabels en leidingencongres 2013 Orpheus, Apeldoorn Internet: www.kabelenleidingoverleg.nl/index.php? mod=agenda&kid=216 13 juni Landelijk congres DataLand 13 juni 2013 Cultuur- en Congrescentrum Antropia, Driebergen E-mail: [email protected] Internet: www.datalandcongres.nl 23-27 juni INSPIRE 2013: The Green Renaissance Florence, Italië Internet: http://inspire.jrc.ec.europa.eu/events/conferences/inspire_2013/#home

17 september NedGraphicsdag 2013 Congrescentrum De Reehorst, Ede Internet: www.nedgraphicsdag.nl

25-26 september Esri GIS Conferentie De Doelen, Rotterdam Internet: www.esri.nl

Oktober

03-04 oktober No Dig Event 2013 Expo Haarlemmermeer, Vijfhuizen Internet: www.no-dig-dag.nl 07 oktober VIAG congres 2013 “Het kan slimmer” Van der Valk Hotel Schiphol A4, Schiphol Internet: www.viag.nl 08-10 oktober INTERGEO Essen, Duitsland Internet: www.intergeo.de/en 09-10 oktober Dag van de Openbare Ruimte EXPO Houten, Houten Internet: www.openbareruimte.nl 31 oktober COB Congres 2013 Locatie volgt Internet: www.cob.nl

17 september GATEWING X100 Demodag Aerodrôme ULM de Liernu, Eghezée, België Internet: http://coudere.fb.email.addemar.com/c590/e0/ hfd14e/t2/s0/index.html 19-20 september Geodesign Summit Europe Geofort, Herwijnen Internet: www.geodan.nl/organisatie/nieuws/nieuwsberichten/artikel/geodesign-summit-europe 24-25 september 5de Internationale FIG LADM workshop Kuala Lumpur, Maleisië Internet: http://isoladm.org

November

11-13 november European LiDAR Mapping Forum/ SPAR Europe Conference Passenger Terminal, Amsterdam Internet: www.SPARPointGroup.com/Europe 28 november BGT Congres Locatie volgt Internet: www.geonovum.nl

Zie ook www.gismagazine.nl/agenda voor het laatste overzicht.

De WION gaat veranderen Minister Kamp van Economische Zaken heeft begin mei 2013, mede namens de minister van Infrastructuur en Milieu, een brief naar de Eerste en Tweede Kamer gestuurd inzake de evaluatie van de WION (Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten, ook wel ‘Grondroerdersregeling). De minister concludeert dat de WION in de eerste vijf jaren goed heeft gewerkt, maar dat er nog verbeterpunten zijn. Een deel van de verbeterpunten zal in wetgeving worden opgenomen, een deel moet door de sector zelf worden opgepakt. In de kamerbrief geeft de minister expliciet aan de initiatieven van de sector vanuit het Kabelen Leidingoverleg (KLO) te zullen ondersteunen, indien gewenst en noodzakelijk via wetswijzigingen en het scheppen van kaders of randvoorwaarden of het bieden van passende ondersteuning via het handhavingsbeleid van de toezichthouder. Het KLO wordt gezien als een belangrijk platform voor samenwerking in de sector ter voorkoming en vermindering van graafschade. Om die reden is het KLO door het ministerie gevraagd input te leveren voor de evaluatie van de WION. Het KLO wil in de komende jaren haar activiteiten vooral richten op onderwerpen die het verschil kunnen maken in het voorkomen van graafschade. Hiervoor zijn vijf speerpunten benoemd, die ook aansluiten op

de evaluatie van de WION, namelijk: 1) Het gezamenlijk werken aan betaalbare, open, accurate en toekomstgerichte informatievoorziening, aangevuld met huisaansluitinginformatie en met een retourproces voor afwijkende liggingen; 2) Het expliciet maken van zorgvuldig opdrachtgeven en opdrachtnemen conform de uitgewerkte aanbevelingen, waarbij de extra maatregelen voor het zorgvuldig graven buiten de competitie worden gehouden; 3) Alle ketenpartijen investeren in meer toezicht, in aanwijs en detectie van leidingen en spreken elkaar voortdurend aan op toegekende verantwoordelijkheden in het proces van voorbereiding en uitvoering; 4) Het monitoren en publiceren van uniforme schaderegistraties met als doel het verdiepen en verbreden van kennis over oorzaken van graafschade en over good practices om graafschade te voorkomen; 5) Het verder implementeren en onderhouden van bestaande en erkende bedrijfs- en persoonsgebonden kwaliteitssystemen bij alle ketenpartijen, waarin het voorkomen van graafschade een wezenlijk onderdeel is. De brief van de minister zal worden behandeld in de Tweede Kamer. Mogelijk gebeurt dat nog in de maand mei.

April/Mei 2013-3

www.klo.nu


Water Office, uw keuze voor betrouwbaar en toekomstvast Geo-IT made real

g g van wereldwijde best practices op het gebied van Water Distributie Management. Realworld Systems verzorgt de ontwikkeling van Water Office en dit resulteert in een stabiel platform dat de behoeften van de Nederlanse water sector optimaal invult. Realworld Systems is trots om actief deel te nemen aan de water management ambities van Nederland.

Direct en persoonlijk contact? Venusstraat 17 4105 JH Culemborg T: +31 (0)345 - 614406 E: [email protected]

De volledige lifecycle van assets wordt ondersteund binnen Water Office, daarmee kan het gebruikt worden voor activiteiten zoals: analyse door de asset manager, planning en ontwerp door de asset engineer, storing en instandhouding management en laboratorium voor onderzoek van water kwaliteit. Water Office is een open product dat INSPIRE compliant is, het voldoet aan de eisen van het Open Geospatial Consortium. Het product biedt een uitstekende basis voor vergaande integratie binnen een corporate omgeving met o.a. Water Distributie Analyses (SynerGEE, Inf InfoW oWorks, EPAnet), Enterprise Asset M anagement (Infor/Maximo/SAP), ERP (SAP/BI), Field Force Automation, Mobiele toepassingen en ande re GIS (ESRI, GeoSp atial Analysis e n Ope n Source). Met veel plezier komt Realworld Systems bij u langs om meer informatie of een demonstratie te geven.

Mocht u meer informatie wensen over Water Office of mogelijk andere producten die we ondersteunen zoals Electric Office, PNI, ORCA, ArcGIS/ArcFM dan verwijzen we u naar onze website

www.realworld-systems.com www.realworld-systems.com

Ilco Slikker Manager Asset Management Services E: [email protected]

Realworld Systems heeft de kernwaarde om een betrouwbare partner te zijn. Wij zetten bewezen hulpmiddelen in die hoog scoren op het vlak van betrouwbaarheid. Dit gecombineerd met de expertise van onze collega’s, heeft geresulteerd in vele succesvolle projecten. Maar ook bij tegenwind doen wij er alles aan om samen de veilige haven te bereiken. Ook dat hoort bij betrouwbaarheid.


GIS

46

De decentralisatie-uitdaging Meer doen met minder geld en mensen

Door Jan Roodzand

Het decentralisatiebeleid stelt de gemeenten voor serieuze uitdagingen. Dit vraagt om creatieve vernieuwende oplossingen. Oplossingen die het mogelijk maken het huidige serviceniveau met minder mensen en minder geld te handhaven. Informatie speelt daarin een belangrijke rol. De kaart heeft als integratie- en presentatieplatform de potentie zo’n oplossing te leveren.

innen GeoBusiness Nederland (branchevereniging voor bedrijven die werken met geo-informatie) ben ik betrokken bij activiteiten om geo-oplossingen binnen steeds meer marktsegmenten en toepassingen te promoten en initiëren. Parallel kent Geonovum een initiatief dat onder de noemer ‘beter benutten’ hetzelfde doel binnen met name de overheid nastreeft. TNO is onder de noemer ‘smart cities’ actief met innovatieve concepten voor de stad van de toekomst. Geonovum en TNO hebben een beleidstafel georganiseerd met gemeenten om over de uitdagingen van het decentralisatiebeleid te spreken. Verschillende gemeenten en via GeoBusiness Nederland aanbieders van innovatieve GIS-oplossingen waren aanwezig. Onder leiding van Arre Zuurmond werd het een boeiende en waardevolle sessie. Hoofdpunten zoals ik ze heb ervaren, deel ik graag met u.

B

Invalshoeken Met beleidmanagers vanuit verschillende werkvelden en aanbieders van geo-oplossingen is vanuit verschillende invalshoeken over de decentralisatie-uitdaging gesproken. In de bijeenkomst is met name aandacht besteed aan toepassingen als zorg, welzijn en sociale zekerheden, domeinen die tot op heden GIS niet of zeer beperkt inzetten. Gemeenten roepen al lang dat zij veel van de tot op heden centraal georganiseerde taken beter uit kunnen voeren. De korte afstand tot de burger stelt hen in staat dit efficiënter en met een betere kwaliteit uit te voeren, zo luidde de boodschap. Nu die wens verhoord is, blijkt het echter een ander verhaal… De taken komen in grote hoeveelheden naar de gemeenten, maar de bijbehorende budgetten blijven gro-

tendeels achterwege. Meer doen, met minder mensen en onvoldoende geld, zie daar de uitdaging. Gelukkig beschikt men over veel, en steeds meer informatie. Door slim te benutten ontstaan kansen.

Zelfredzaamheid en gecoördineerde zorg In de bespreking kwamen twee thema’s aan de orde. Enerzijds het streven naar zelfredzame burgers. Door vanuit de overheid goed te informeren verwacht men dat burgers de diensten zelf ‘vinden’ en aanvragen. Denk bijvoorbeeld aan Wmo-vervoer, schuldhulpverlening, woningaanpassing of huiswerkbegeleiding. Anderzijds is het afstemmen van verschillende hulpvragen onder het motto ‘één gezin, één plan’ belangrijk. Zo kan men garanderen dat de hulp aan probleemgezinnen gecoördineerd plaatsvindt. Cruciaal voor beide thema’s is dat de gemeente inzicht heeft in zaken als wie gebruikt welke diensten, welke woningen zijn aangepast, waar zijn voorzieningen en hoever wonen (groepen) burgers hiervandaan. Voor de lezers van GIS-Magazine is de conclusie dat dit om geoondersteunde informatievoorziening schreeuwt snel gemaakt, bij de tafel was dit juist het doel. Dat inzicht is ook ontstaan, betrokkenen in de genoemde werkvelden zagen dat dit inderdaad een interessante oplossingsrichting is. Actueel kaartmateriaal (via GIS) is daarbij meer dan nice-to-have. Het is noodzakelijk om vanuit de beschikbare middelen actief te sturen op het gebruik van diensten (p&c-cyclus) met als inzet het bestaande serviceniveau zo veel mogelijk te behouden.

Veel informatie al in huis In de bespreking is eerst ingezoomd op de mogelijkheden die gemeenten vandaag al hebben op basis van alle informatie die men al in huis heeft. De (geo-referentie) kaarten zijn van oudsher aanwezig en in gebruik bij bijvoorbeeld RO, Bestemmingsplannen, Vastgoed, Openbaar Beheer, WOZ en dergelijke. Door daar de informatie vanuit de andere diensten op te projecteren, bieden de gelaagde GIS-inzichten, zeker voor de collega’s die niet gewoon zijn kaarten te benutten, verrassend waardevolle inzichten. Door Bridgis werd getoond dat het mogelijk is nog een stap verder te gaan, door aan de eigen data externe data toe te voegen. Data van het Kadaster, het handelsregister, CBS, maar ook commercieel beschikbare informatie op 6-cijferig postcodegebied resulteren in een steeds beter inzicht in locatiegebonden informatie.

Juni 2013-4


47

“De kaart als integratieplatform is voor gemeenten onmisbaar en wordt steeds belangrijker”.

Ten behoeve van de pilots ‘woonservicegebieden’ gaf ObjectVision, in opdracht van de gemeente Haarlem, inzichtin de bevolkingsopbouw qua leeftijd nu en in 2025. Door hier de huidige en geplande voorzieningen te betrekken ontstond waardevolle input voor beleidsbeslissingen.

Een nog interessanter beeld ontstaat als men ook de langere termijn prognoses in de beelden betrekt. ObjectVision toonde aansprekende voorbeelden die zij in opdracht van de gemeente Haarlem realiseerden in het kader van het thema Wonen Welzijn Zorg. Ten behoeve van de pilots woonservicegebieden heeft men een inzicht in de bevolkingsopbouw qua leeftijd nu en in 2025 bepaald (zie de voorbeelden). Door hier de huidige en geplande voorzieningen bij te betrekken ontstond waardevolle input voor beleidsbeslissingen. Dit soort data zullen ook in het monitoren van het beleid, in een Plan, Do, Check, Act-cyclus van grote waarde blijken. Het ondersteunen en beheren van de breed gebruikte en gedeelde informatie moet men inrichten. Het uitwisselen en delen van informatie binnen het zorgen welzijnsdomein kent momenteel geen brede standaarden. Per subdomein zijn er eigen standaarden, die veelal op verschillende uitgangspunten zijn gebaseerd. Daar is voor de gemeenten en betrokken instanties uit domeinen als zorg, sociale zekerheid en welzijn werk aan de winkel! Vanuit het geo-perspectief kunnen ‘wij’ geo-experts belangrijke ondersteuning bieden om de geschetste kansen daadwerkelijk te grijpen. Nodig zijn laagdrempelig inrichten van geo-beleidsanalyse-omgevingen, maar ook praktisch het geo-coderen van de andersoortige informatie. Op het recente Esri GIS Tech-congres zag ik indrukwekkende standaard functionaliteit om administratieve bestanden direct te geo-coderen. Dat gaat ‘ons’ dus zeker lukken.

mijns inziens de moeite waard te onderzoeken hoe we het decentralisatieproces op de één of andere manier centraal kunnen ondersteunen. Centraal kan standaardisatie vorm krijgen, kunnen bestpractice-voorbeelden gedeeld worden, en eventueel oplossingen in co-productie tussen verschillende gemeenten en marktpartijen ontstaan. Hier kunnen de organisatoren van de tafel vanuit de genoemde eigen programma’s een waardevolle rol invullen. Waarbij mogelijk ook de VNG een functie zou kunnen vervullen. Ten slotte nog een oproep aan de lezers binnen het gemeentelijk werkveld. Om de meerwaarde van geo-gebaseerde oplossingen te begrijpen is het zien ervan de beste oplossing. Wellicht biedt dit artikel en de besproken onderwerpen aan de tafel een goede aanleiding ook hen deelgenoot te maken van de toegevoegde waarde die kaarten bieden in het kader van de grote decentralisatie-operaties die lopen.…

Lokaal en centraal De decentralisatie treft elke gemeente. Lokaal creëert de combinatie met innovatieve geo-aanbieders al waardevolle oplossingen. Het is

Juni 2013-4

Jan Roodzand [email protected], [email protected] is mede-initiatiefnemer en partner in Ruimteschepper en Net4s (spreekt uit net-force). @JanRoodzand


Column

48

BGT vraagt vooral om overzicht

Wil van de Berg [email protected] is adviseur bij NedGraphics

De beurs Overheid en ICT 2013 is weer achter de rug. Wat meteen opviel: de belangstelling voor de BGT was dit jaar enorm. Dat is niet onverklaarbaar: de BGT-bronhouders hebben nog tweeënhalf jaar de tijd en iedereen heeft inmiddels wel begrepen dat je voor de implementatie van de BGT voor één gemeente inclusief voorbereiding, besluitvorming, uitvoering, afstemming en nazorg één tot twee jaar moet uittrekken, afhankelijk van de gemeentegrootte. Samenwerkingsverbanden of pogingen daartoe verlengen die termijn substantieel. En dan is 1 januari 2016 dichterbij dan je denkt. Wat ook opviel: de aandacht is geleidelijk aan het verschuiven van ‘kaarten opwerken’ (transitiefase) naar overzicht en beheersbaarheid (beheerfase). Er zijn nog steeds gemeenten die worstelen met de kwaliteit van hun BAG-pandenkaart. Dat kun je je straks met de BGT niet permitteren: statistieken tonen aan dat het beheer van de openbare ruimte geleidelijk tot stilstand komt als er geen behoorlijke topografische ondergrond beschikbaar is. De incubatietijd bedraagt ongeveer twee jaar. Daarna duurt het ook weer twee jaar voordat de bedrijfsvoering met betrekking tot BOR weer op orde is, plus twee jaar om de opgelopen beheerachterstand weg te werken. Wie zijn BGT op 1 januari 2016 niet op orde heeft, krijgt in de loop van 2017 signalen over problemen bij wegen groenbeheer en is tot in het volgende decennium bezig om puin te ruimen; dat allemaal naast het gewone werk. Een onzorgvuldig uitgevoerde BGT-transitie krijgt op die manier een lang en pijnlijk staartje, dat ook bij de afdeling Financiën voelbaar is vanwege (grote) beheerbudgetten die jarenlang geparkeerd moeten worden. Dit aspect mag in je BGT-overzicht niet ontbreken.

Verreweg de meeste gemeenten zullen de opbouw van hun BGT uitbesteden. Al dat werk moet nog steeds vóór 1 januari 2016 verzet worden. Dat zal de prijzen opstuwen (marktwerking) en de kwaliteit onder druk zetten (helaas: ook marktwerking). Dat verklaart waarom de aandacht verschuift naar overzicht en beheersbaarheid: hoe specificeer je kwaliteit en hoe toets je achteraf of de opgeleverde BGT aan die specificaties voldoet ? Hoe ga je na 1 januari 2016 die kwaliteit in stand houden? Bij die verschuivende aandacht bespeur ik gelukkig steeds vaker dat men zich bewust wordt van het feit dat de BGT een wettelijke verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Het is verre van ondenkbaar dat je als bronhouder vrijuit gaat bij schade die een (verplichte) gebruiker van de BGT geleden heeft als gevolg van kwalitatieve manco’s als onvolledigheid of achterstand. Bronhouders doen er verstandig aan zich te realiseren dat de BGT na 1 januari 2016 zal opduiken in allerlei toepassingen en vakgebieden, zonder dat ze daarvan vooraf in kennis gesteld worden. De wet stimuleert zulke ontwikkelingen.

Statistieken tonen aan dat het

beheer van de openbare ruimte

geleidelijk tot stilstand komt als er geen behoorlijke topografische ondergrond beschikbaar is.

Juni 2013-4

Een basisregistratie reageert niet op faxen, telefoontjes, geeltjes, e-mails, tweets en posts. Ook de BGT niet. Kwaliteit zul je dus anders moeten organiseren en monitoren. Bronhouders moeten zich goed realiseren dat veel partijen een bijdrage zullen claimen in het succes van de BGT, maar dat bij slechts één groepje partijen schadeclaims in de bus vallen. BGT-bronhouder, geef dit risico ook een plekje in je overzicht.


WIJ ZIJN SPECIALIST IN HET CREËREN VAN MEER BUSINESS VOOR ONZE KLANTEN.

BENT U SUCCESVOL ONLINE?

Webtraders, hét begin van online succes. Wij creëren online oplossingen voor organisaties die uitnodigen tot interactie. Dit is meer dan alleen een website bouwen. Wij verdiepen ons in het business model van de opdrachtgever en vertalen dit door naar een online marketing strategie. Online ambities geven wij inhoud en vorm. Business genereren is het resultaat!

Uw online succes start met een bezoek aan www.webtraders.nl of bel 070 306 0002

Strategie | Branding | Websites | Webshops | Development | Seo | Marketing


Lezersservice / Adverteerdersindex

50

Wat is GIS-Magazine? GIS-Magazine is een vaktijdschrift over geo-ICT met een praktische insteek. De wereld van de digitale kaart begint bij het inwinnen van ruimtelijke gegevens door een landmeter en eindigt bij ontsluiting via intra- of internet. GIS-Magazine verschijnt acht maal per jaar in Nederland en België. Waar gaat GIS-Magazine over? GIS-Magazine laat zien hoe geografische informatie zijn weg vindt naar de (eind-)gebruiker. GIS (Geografische Informatie Systemen) is meer en meer onderdeel van een groter geheel. Overheidsinstanties, maar ook het bedrijfsleven doen in toenemende mate hun voordeel met kaartgebaseerde ICT-oplossingen. GISMagazine verslaat actuele evenementen op GIS-gebied, ondervraagt ervaren gebruikers en andere betrokkenen uit het onderwijs, de overheid en het bedrijfsleven. Abonnementen 2013 Een abonnement op GIS-Magazine vraagt u aan via de website www.gismagazine.nl. U kunt kiezen uit twee abonnementsvormen: een abonnement op de gedrukte versie of een abonnement op de digitale bladerversie van GIS-Magazine. De prijs voor een jaarabonnement (acht opeenvolgende nummers) op de gedrukte versie van GIS-Magazine bedraagt € 62,50 (exclusief 6% btw). Deze prijs geldt voor verzending binnen Nederland. Voor verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 78,00. De prijs voor een jaarabonnement op de digitale bladerversie van GIS-Magazine bedraagt € 17,50 per jaar. Abonnementen worden automatisch verlengd. Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk of via e-mail, dienen

In GIS-Magazine 5 - 2013 GIS en Beleid

één maand voor het verstrijken van het abonnementsjaar in ons bezit te zijn. Voor informatie en aanvraag abonnementen: [email protected]. Password website Profiteer van de voordelen van een abonnement op GIS-Magazine. U heeft als abonnee met uw debiteurennummer toegang tot de digitale bladerversie van GIS-Magazine alsmede het gehele nieuwsen artikelenarchief op de website. GIS-Magazine op internet www.gismagazine.nl Meer nieuws, de actuele agenda en een online artikelenarchief vindt u op www.gismagazine.nl. Gegevens onjuist? Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van GIS-Magazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u deze adresdrager met gecorrigeerde gegevens in een gesloten envelop te retourneren aan: CMedia B.V. Bezoekadres Ecopark 15 8305 BJ Emmeloord

Postadres Postbus 231 8300 AE Emmeloord

U kunt wijzigingen ook via e-mail verzenden naar [email protected]

Adverteerdersindex CAD Accent

www.infracad.nl

Cobra adviseurs

www.cobra-adviseurs.nl

GeoCensus

www.geocensus.nl

13

Grontmij

www.obsurv.nl

52

Imagem

www.imagem.nl

43

GeoCloud van KPN en Intergraph

Intergeo

www.intergeo.de

30

In samenwerking met Intergraph Benelux komt KPN met een hosted GIS-platform waarin bedrijven hun assets kunnen ontwerpen, registreren en onderhouden, inclusief topografische content.

Kadaster

www.kadaster.nl/brt

2

NedGraphics

www.nedgraphics.nl

51

NEO

www.neo.nl

29

Realworld Systems

www.realworld-systems.com

45

Webtraders

www.webtraders.nl

49

Bij Provincie Overijssel wordt beleidsinformatie succesvol ondersteund door geo-informatie. Ook Overijsselse gemeenten profiteren van de door de provincie geïnitieerde App-las en de afdelingoverstijgende houding van de geo-specialisten.

GIS-Magazine 5-2013 verschijnt omstreeks 22 juli 2013.

19

7, 15, 23, 25, 37


NedBGT! Dé oplossing voor bronhouders die kiezen voor kwaliteit! BGT Als het gaat om de invoering van Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT), kunt u niet vroeg genoeg beginnen met de voorbereidingen. Er komt nogal wat bij kijken om bestaande informatie te laten voldoen aan de eisen van de BGT. NedGraphics heeft al menig klant geholpen in de voorbereidingsfase. NedBGT, dé BGT oplossing, is ontwikkeld om u te ondersteunen in alle fasen van de totstandkoming van de BGT. Zowel in de transitiefase als in de beheerfase, waarbij ook de datadistributie optimaal wordt ondersteund. Kwaliteit Een investering in de juiste software leidt tot betere dienstverlening, betere samenwerking en kostenbesparing. Dat is het voordeel van kiezen voor kwaliteit. Maakt u gebruik van onze adviesdiensten (projectleiding, quick scan, conformiteitstoets, plan van aanpak, masterclass) dan heeft u alle zekerheid dat u een rendabele en duurzame investering doet. Bel of mail ons voor een nadere kennismaking!

Telefoon (0347) 32 96 00 [email protected], www.nedgraphics.nl


GeoWeb Hét WebGIS platform dat uw werkprocessen ondersteunt

Geo-informatie altijd, overal en voor iedereen beschikbaar op PC, laptop, tablet en smartphone

4 Juni 2013 jaargang 11

Recommend Documents