JONGEREN EN MOBILITEIT

JONGEREN EN MOBILITEIT

Een onderzoek naar het jongerenperspectief op mobiliteit: typering van doelgroepsegmenten, waarden en motivaties en mobiliteitsgedrag. Aanknopingspunten voor beleid en interventies.

Amsterdam 9 november 2015

JONGEREN EN MOBILITEIT In opdracht van: G4 (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht), Stedelijk netwerk Brabantstad/B5 (Breda, Eindhoven, Helmond, ‘s-Hertogenbosch en Tilburg), Stadsregio Amsterdam, Provincie Gelderland, Provincie Limburg, Provincie Noord-Brabant, Provincie Overijssel, Provincie Utrecht, Provincie Zuid-Holland, Gemeente Amersfoort, Gemeente Enschede

Amsterdam 9 november 2015 YGW001/Eks/0018.01

INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING

7

5. AAN DE SLAG

66

Aanleiding en doel van dit onderzoek

7

Wat kun je met het segmentatiemodel?

66

Een vijftal kernvragen

8

Toepassing in twee soorten cases

68

Aanpak onderzoek

10

Praktische aanknopingspunten per segment

70

2. ACHTERGRONDEN

16

6. REFLECTIE OP DE VIJF KERNVRAGEN

74

Verkeers- en mobiliteitsgedrag

16

Welk vervoermiddel heeft de voorkeur?

74

Verklarende factoren

18

Wat verklaart verschil in gedrag?

75

Wat leren we over toekomstig gedrag?

76

3. HET SEGMENTATIEMODEL

28

Hoe zit het met jongeren en verkeersveiligheid? 78

Totstandkoming van het model

28

Van welke mobiliteitsproblemen liggen jongeren

Eerste algemene uitkomsten

31

wakker?79

Een korte typering van de segmenten

35 COLOFON81

4. UITGEBREID VOORSTELLEN

39

Statusgerichte levensgenieters (28%)

39

Onbevangen verkeersdeelnemers (14%)

43

Behoedzame soloreizigers (26%)

47

Pragmatische bewegers (21%)

51

Onafhankelijke idealisten (11%)

55

Inzoomen op etniciteit en stedelijkheid

58

Mobiliteitsgedrag per segment

60

Jongeren en mobiliteit

5

1. INLEIDING Over dit onderzoek

Aanleiding en doel van dit onderzoek

gros van de jongeren of zijn er grote verschillen

Dé jongere bestaat niet. Ook niet als het gaat om

onderling? En in hoeverre is culturele afkomst een

mobiliteit. De verschillen binnen de leeftijdsrange

factor om rekening mee te houden?

van 12 tot en met 24 jaar zijn enorm. Dat heeft te maken met leeftijd an sich, maar ook met

We maken allerlei beleidskeuzes en nemen

verschillen in mogelijkheden. Heb je bijvoorbeeld

investeringsbeslissingen op het gebied van

wel of geen rijbewijs? En beschik je over een

infrastructuur, vervoer, verkeersveiligheid en

scooter of auto? Dan zijn er ook verschillen in

mobiliteitsdiensten, die tot ver in de toekomst

omgeving, bijvoorbeeld tussen de stad en het

hun uitwerking hebben. Daarbij zijn jongeren als

platteland. En niet te vergeten de invloed van

verkeersdeelnemers niet of nauwelijks in beeld.

ouders, die met de jaren afneemt. Of belangrijke

Zowel onze planningscultuur als de politiek worden

life events, zoals gaan studeren, uit huis gaan en de

in elk geval niet gedomineerd door de jongere

eerste baan.

generaties. Hooguit door planners en bestuurders

“Jongeren zijn -als verkeersdeelnemers- niet of nauwelijks in beeld.”

die vroeger ook jong zijn geweest. En hoe scherp wij trends ook zien - bijvoorbeeld de afname van autogebruik en de verschuivende balans tussen leven, werken en reizen - we hebben de behoefte

Elke jongere verkeersdeelnemer heeft eigen

om de doelgroepen van de toekomst beter te

motivaties, eigen gedragsintenties, en

leren kennen. Dit onderzoek - een initiatief van

communiceert op een eigen manier. Een betere

Goudappel Coffeng en YoungWorks in opdracht

aansluiting daarop geeft ons als professionals in

van diverse betrokken opdrachtgevers - geeft daar

mobiliteit meer grip op de keuzes voor vandaag

invulling aan.

en morgen. Bovendien zijn er juist nu heel veel vragen. Welke kansen biedt de deeleconomie voor mobiliteit? Hoe ontwikkelen de voorkeuren voor de auto zich? Is de afname van het autogebruik onder

“Betere aansluiting op jongeren als doelgroep biedt professionals meer grip op de keuzes voor vandaag en morgen!”

jongeren tussen 18 en 29 jaar een hype of juist een groeiende trend? Geldt die hype of trend voor het


7

Een vijftal kernvragen

en op hoe jongeren reizen? Gaan zij bijvoorbeeld

Op mobiliteitsgebied doen zich allerlei praktische

minder, meer of anders reizen?

en beleidsmatige vragen voor. De bij dit onderzoek betrokken overheden en experts stelden een

2. Wat verklaart verschil in gedrag?

veelheid aan relevante vragen. Dat totale

Hoe hangen subgroepen en -culturen samen met

palet kunnen we samenvatten met een vijftal

ruimtelijke, infrastructurele en sociaaleconomische

kernvragen:

kenmerken? Bestaan er grote verschillen tussen allochtone en autochtone jongeren? En als die

1. Vervoermiddelkeuze: welk vervoermiddel heeft de voorkeur? 2. Mobiliteitsgedrag: wat verklaart verschil in gedrag? 3. De toekomst van mobiliteit: wat leren we over toekomstig gedrag? 4. Jongerenthema’s: van welke mobiliteitsproblemen liggen jongeren wakker?

verschillen er zijn, wat betekenen die dan voor de grote steden? Welke invloed hebben aspecten als status, economische crisis, duurzaamheid en gezondheid op het mobiliteitsgedrag van jongeren? Wie beïnvloeden jongeren bij hun mobiliteitskeuze en op welke manier? Wat is de rol van ouders en vrienden? Wat is de invloed van de overheid op het mobiliteitsgedrag van jongeren?

5. Verkeersveiligheid: hoe zit het met jongeren en verkeersveiligheid?

3. Wat leren we over toekomstig gedrag? Wat is de mobiliteitsbehoefte over bijvoorbeeld

1. Welk vervoermiddel heeft de voorkeur?

tien jaar in onze stad? Neemt mobiliteit van

Welke factoren beïnvloeden de vervoermiddelkeuze

jongeren binnen Nederland werkelijk af? Staat

bij jongeren? Zijn dat - bijvoorbeeld - status,

hier al dan niet een groei van internationale

plezier, rijbewijsbezit, geld, duurzaamheid, tijd,

mobiliteit tegenover? Wat is de invloed van

relatie, werk, gezondheid of woonomgeving? Is de

veranderende omstandigheden en life events op

vervoermiddelkeuze van jongeren sterk afhankelijk

het mobiliteitsgedrag van jongeren? Hoe zien zij

van motief en afstand? En hoe flexibel en

zelf de toekomst van hun mobiliteitsgedrag? Welke

beïnvloedbaar zijn jongeren in het maken van die

invloed verwachten zij bijvoorbeeld van de opkomst

keuzes? En wat is de invloed van gebruik van ICT en

van de deeleconomie en klimaatverandering?

sociale media op activiteitenpatronen van jongeren 8


4. Van welke mobiliteitsproblemen liggen

ervaart dat er slachtoffers vallen in het verkeer.

jongeren wakker?

In alle gevallen hebben we echter behoefte aan

Zijn de huidige verkeersproblemen - zoals drukte en

meer kennis van jongeren als doelgroep en de

vertraging op de weg en in het OV - wel werkelijk

context waarbinnen jongeren zich bewegen.

een probleem voor jongeren? En is dat van invloed

verkeersveiligheid? Hoe beleven jongeren de verkeersveiligheid? En hoe beoordelen zij hun eigen gedrag en dat van anderen? Welke invloed heeft gebruik van sociale media en ICT op de verkeersveiligheid? We willen weten hoe we jongeren nog beter kunnen bereiken met mobiliteitscampagnes. Kortere en langere termijn vragen Een deel van de vragen heeft betrekking op

Operationeel

5. Hoe zit het met jongeren en

Strategisch

op de keuzes die zij maken?

Beleidskeuzes Beslissingen

Gedragsbeïnvloeding

Korte termijn

Lange termijn

langere termijnkeuzes, als ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteitsbeleid. Dat past in een context van

Figuur 1.1: Typen keuzes voor beleid rond mobiliteit van jongeren.

steden die infrastructureel ‘af zijn’ en aandacht vragen voor slim beheer en gebruik van de ruimte en de voorzieningen. Anderzijds gaat het om korte termijnkeuzes, die vragen opwerpen over gedragsbeïnvloeding, campagnevorming en verkeersveiligheid. Dat past in een context van ‘Maak van de nul een punt!’; de groeiende beweging in Nederland die niet als vanzelfsprekend


9

Aanpak onderzoek

Stap 1: Trendanalyse

Om de vragen te beantwoorden en onze

We vormden ons allereerst in de trendanalyse een

achtergrondkennis van jongeren als doelgroep

aangescherpt beeld van de trends die jongeren

te ontwikkelen, richt dit onderzoek zich op het

bezighouden. Hoe ziet de belevingswereld van

verzamelen van inzichten op vijf niveaus:

jongeren eruit en wat zijn de ontwikkelingen daarin? Wat is de invloed van trends als participatie

1. Trends in mobiliteitsgedrag van jongeren

(het zelf opzetten van evenementen, zelf

2. Inzicht in achterliggende motivaties en

deelnemen in co-creatie), sharification (het delen

waarden van jongeren

van diensten en producten) en het altijd-online-zijn?

3. Segmentering van jongeren in doelgroepen

Welke ontwikkelingen zien we rond jongeren en

4. Mobiliteitsgedrag van doelgroepsegmenten

deelautomobiliteit (wel een rijbewijs maar geen

onder jongeren

auto), toename van (E-)fietsgebruik en digitale

5. Aanbevelingen voor beleid voor korte en lange termijn

mobiliteit (sociale netwerken als vervanging voor fysieke ontmoetingen)?

Stap 4: Koppeling met MPN

Stap 1: Trendanalyse Stap 3: Segmentering Stap 2: Focusgroepen

Figuur 1.2: Stappen doorlopen in onderzoek.

10


Stap 5: Aanbevelingen voor beleid

De trendanalyse bestaat uit een verkenning van

Stap 3: Segmentering (kwantitatief onderzoek)

relevante wetenschappelijke publicaties, recente

De focusgroepen hebben ons geleerd welke

artikelen en gesprekken met toonaangevende

aspecten en eigenschappen (dimensies) een

experts in Nederland, zowel gericht op

rol spelen. Kwantitatief onderzoek resulteerde

jongerencultuur als op mobiliteit.

daaropvolgend in een segmentatiemodel dat jongeren indeelt naar hun houding ten aanzien van

Stap 2: Focusgroepen (kwalitatief onderzoek)

mobiliteit. Het model is geconstrueerd aan de hand

De trendanalyse geeft grip op die ontwikkelingen

van waardenstellingen, waarmee de houding van

die de belevingswereld van jongeren bepalen en

jongeren ten aanzien van mobiliteit is bepaald.

inzicht in trends en trendbreuken voor mobiliteit. Dit was een belangrijke basis voor onze verkennende

In totaal zijn 1.581 jongeren bevraagd in de leeftijd

gesprekken met jongeren.

van 15 tot en met 24 jaar. De leeftijdsgroep van 12 tot en met 14 jaar is niet langer meegenomen in dit

In deze kwalitatieve fase achterhaalden we in

deel van het onderzoek. Uit kwalitatief onderzoek

veertien verkennende gesprekken met jongeren

bleek dat jongeren uit deze leeftijdsgroep nog te

welke motivaties zij hebben ten opzichte van

weinig eigen waardenpatronen hebben ontwikkeld

mobiliteit. De twee hoofddoelen waren:

als het gaat om verkeer en vervoer. Bij de

1. Inzicht krijgen in mobiliteitsgedrag, zoals

steekproeftrekking is rekening gehouden met de

welke vervoermiddelen gebruiken jongeren en

‘Gouden Standaard’. Dit houdt in dat de spreiding

waarom? Vanuit welke motivaties maken zij

statistisch correct is over geslacht, opleidingsniveau,

keuzes?

leeftijd, etniciteit, woonsituatie, stedelijkheid en

2. Input voor kwantitatief onderzoek.

provincies.

Uitkomsten uit deze kwalitatieve fase geven concrete input om de waardenoriëntaties scherp te kunnen formuleren, zodat we de best denkbare segmentatie kunnen opbouwen.


11

Op basis van de enquêteresultaten is een

Stap 5: Aanbevelingen voor beleid voor korte en

segmentatiemodel opgesteld, waarbij de

lange termijn

belangrijkste verschillen tussen jongeren

Het resultaat van het onderzoek is een

(segmentering) en overeenkomsten (clustering

segmentering in vijf subgroepen. Voor elk van

binnen één segment) geanalyseerd zijn. Aan

deze groepen kunnen we uitspraken doen over

de hand van de achterliggende kenmerken van

de wijze waarop zij kunnen worden betrokken en

respondenten, kunnen we een goede inkleuring

benaderd. Daarnaast hebben we een stappenplan

geven van de jongerensegmenten. Dat heeft

ontwikkeld voor het betrekken c.q. benaderen van

geresulteerd in een levendige en persoonlijke

de verschillende groepen en types.

beschrijving van elk van de segmenten. Stap 4: Koppeling met MobiliteitsPanel Nederland (gedrag) De enquêteresultaten zijn gekoppeld aan het MobiliteitsPanel Nederland (MPN), opgezet door Goudappel Coffeng, de Universiteit Twente en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu. De jongeren uit het MPN zijn door middel van een segmenterings-vragenlijst gekoppeld aan de verschillende segmenten. Zo ontstaat een schat aan extra informatie over het concrete mobiliteitsgedrag van elk van de verschillende segmenten. De jongeren in het MPN hebben dagboekjes bijgehouden waarin ze hun reisgedrag beschrijven.

12


Leeswijzer Dit rapport is geschreven voor professionals in het veld van verkeer, vervoer en mobiliteit. In hoofdstuk 2 lees je achtergronden en trends als het gaat om jongeren en mobiliteit. In welk opzicht zijn de doelgroep en de wereld waarin zij zich verplaatsen in beweging? Hoofdstuk 3 neemt je vervolgens mee in de segmentatie van de groep. Hoe zijn we tot een segmentatiemodel gekomen en welke jongerensegmenten kunnen we onderscheiden? Vervolgens geven we een eerste indruk van de doelgroepsegmenten. In hoofdstuk 4 stellen we elk segment persoonlijk aan je voor. Wie zijn zij? Wat vinden zij? En hoe reizen zij? In hoofdstuk 5 beschrijven we vervolgens de manier waarop je deze nieuwe kennis van jongeren als doelgroep kunt toepassen: in verschillende typen vragen. Daarnaast schetsen we concrete aanknopingspunten en do’s en don’ts per segment. In hoofdstuk 6 ten slotte, reflecteren we op de vijf belangrijkste gestelde onderzoeksvragen. Meer achtergrondinformatie is beschikbaar bij de opstellers van dit rapport.


13

VERKENNING

2. ACHTERGRONDEN Trends in jongeren en mobiliteit

Voordat we ingaan op het model, schetsen we in

Ook zijn ze gevoeliger voor groepsdruk en hebben

dit hoofdstuk een overzicht van belangrijke trends

ze minder zelfcontrole en overzicht. Naarmate

en ontwikkelingen rond jongeren en mobiliteit.

jongeren ouder worden, neemt de gevoeligheid

Hiervoor maken we gebruik van inzichten uit studies

voor thrills af en nemen zelfcontrole en overzicht

die eerder zijn gedaan. In deze studies worden

steeds verder toe. Dit heeft alles te maken met

soms andere leeftijdsgrenzen gehanteerd dan die

de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling die

van 15-24 jaar zoals we die in dit onderzoek hebben

jongeren doormaken. Het puberbrein is volop in

aangehouden.

ontwikkeling. Dit rijpingsproces loopt door tot een jaar of 251. Mede door die hersenontwikkeling

▪▪ Mobiliteit onder jongeren neemt af met ruim 20% in 15 jaar. ▪▪ Meer jongeren in de stad, waar ze minder

ontstaat vermeende onkwetsbaarheid (‘mij overkomt toch niets’) en verhoogde impulsiviteit (‘niet denken, maar doen’).

reizen. ▪▪ Life events hebben grote invloed op mobiliteit. ▪▪ Delen en duurzaamheid populair bij kleine groep.

Onderzoeken laten verder zien dat jongens het vaker dan meisjes niet zo belangrijk vinden zich aan de regels te houden. Ook voelen jongens zich relatief minder verantwoordelijk voor de veiligheid van anderen, en vinden ze het minder erg om onder invloed aan het verkeer deel te nemen2. Daar

Verkeers- en mobiliteitsgedrag

komt bij dat jongeren, naarmate ze ouder worden, steeds grotere afstanden gaan

Risicogedrag in het verkeer

afleggen. Daarbij krijgen ze

Adolescenten, jongeren tussen de 10 en 24

nieuwe vervoermiddelen tot

jaar, gedragen zich in het verkeer riskanter dan

hun beschikking, waarmee ze

andere leeftijdsgroepen. We zien vooral dat jonge

nog ervaring moeten opdoen.

adolescenten (pubers van 10 tot 17 jaar) zich meer

Door veel aan het verkeer

aangetrokken voelen tot gevaarlijke uitdagingen.

deel te nemen en letterlijk

1 2

16

Nelis & Van Sark, Puberbrein Binnenstebuiten, 2013. SWOV, Factsheet Riskant verkeersgedrag onder pubers, 2012.


‘kilometers te maken’, ontwikkelen jongeren hun

Auto als bestuurder

-27%

Auto als passagier

-19%

Trein

31%

Bus/Tram/Metro

-5%

Bromfiets/Snorfiets

-46%

Fiets

-16%

leren van nieuwe kennis en vaardigheden en dus

Lopen

-27%

in hoge mate veranderbaar ofwel plastisch. Simpel

Overig

-29%

gesteld worden jongeren steeds minder risicovolle

Totaal

-21%

vaardigheden in voertuigbediening. Daar horen ook essentiële hogere ordevaardigheden bij, zoals risicoperceptie. Hersenonderzoek laat zien dat verbindingen - die nodig zijn voor vaardigheden steeds sterker worden als je die regelmatig oefent. Het brein van jongeren is optimaal toegerust tot het

verkeersdeelnemers naarmate ze meer aan het verkeer deelnemen. Cijfers over verkeersongelukken laten tegelijk wel zien dat dit enige tijd met een verhoogd risico gepaard gaat.

Tabel 2.1: Verschil in aantal verplaatsingen bij jongvolwassenen (18-29 jaar) per dag naar vervoerswijze, 1995-20093.

Als we inzoomen op de keuze van het vervoermiddel, dan zien we dat deze afname zich

Mobiliteitsgedrag van jongeren

voordoet bij alle vervoerwijzen, met uitzondering

We zien dat de mobiliteit van jongeren in Nederland

van de trein. Het gaat dus niet alleen om de auto,

net als in het buitenland, afneemt. Zowel het aantal

maar ook het fietsgebruik is afgenomen. Een

verplaatsingen als het aantal kilometers is flink

verklaring voor de toename van het treingebruik

afgenomen. Tussen 1995 en 2009 is het aantal

is mogelijk te vinden in het feit dat jongeren meer

verplaatsingen van jongeren in de leeftijd tussen

reizen voor hun studie, doordat ze langer thuis

de 18 en 24 jaar met 22% afgenomen en het aantal

wonen of op meerdere plekken studeren. Uit cijfers

kilometers met 8%. Dat zijn flinke percentages.

van het KiM blijkt dat studenten een kwart voor

Het gaat hierbij trouwens vooral om mannen, bij

hun rekening nemen van alle openbaar vervoer

vrouwen daalt ook het aantal verplaatsingen, maar

kilometers, wat in belangrijke mate gevoed wordt

is het aantal kilometers nog licht toegenomen als

door de OV-studentenkaart.

gevolg van toenemende arbeidsparticipatie.

3

OVG/MON, bewerking KiM, 2012.


17

Tussen 1995 en 2009 is het rijbewijsbezit onder de

Verklarende factoren

Nederlandse bevolking toegenomen van 80 naar

We zien dus kortom dat de mobiliteit van jongeren

84%: geen spectaculaire groei. De toename voltrok

in Nederland afneemt. Maar hoe komt dat? Welke

zich met name onder jongeren van 18 tot 24 jaar

ontwikkelingen maken dat jongeren minder

en onder ouderen boven de 50 jaar. Bij personen

reizen? En blijft dat zo? En wat is de invloed van

tussen 25 en 29 jaar is een lichte afname waar te

technologische en maatschappelijke ontwikkelingen

nemen.

op hoe jongeren reizen?

In vergelijking met het buitenland is de afname

Bij verklarende factoren kunnen we

van automobiliteit in Nederland minder groot. Dit

onderscheid maken tussen situationele factoren

komt omdat het aandeel autokilometers onder

(zoals woonomgeving, langer studeren,

jongvolwassenen hier altijd al lager lag; een gevolg

arbeidsmarktparticipatie) en verandering in attitude,

van de OV-studentenkaart en het hoge fietsaandeel

zoals een minder positief beeld van de auto5.

in Nederland. Ter vergelijking: een Nederlandse

Uiteraard is dit niet helemaal los van elkaar te zien.

jongere in het landelijk gebied maakt nog minder

4

autokilometers dan een Amerikaanse jongere in

Fontier Group & NJPIRG, Why Young People Are Driving Less and What It Means for Transportation Policy, 2012 5 KiM, Niet autoloos, maar auto later, 2014.

een stedelijk gebied4. Verplaatsingen Man

Kilometers Vrouw

Man

18 - 24

25 - 29

18 - 24

25 - 29

18 - 24

25 - 29

18 - 24

25 - 29

1995

3,3

3,6

3,4

3,7

43

54

36

34

2000

2,9

3,2

3,1

3,4

42

52

36

36

2005

2,7

3

2,8

3,1

42

49

37

37

2009

2,4

2,8

2,8

3,1

35

46

37

37

-27%

-22%

-19%

-15%

-19%

-11%

4%

8%

Tabel 2.2: Verandering in aantal verplaatsingen en kilometers jongeren 1995-20095.

18

Vrouw


Jongeren die in het landelijk gebied wonen met

Jongeren in de stad maken veel minder kilometers

weinig openbaar-vervoervoorzieningen ontwikkelen

In Nederland is een landelijke trek naar de stad van

een andere attitude over het openbaar vervoer dan

de gehele bevolking waar te nemen. Het grootste

jongeren die vlakbij een IC-station wonen. Dan heeft

deel hiervan zijn jongeren, meer dan de helft van

dat indirect ook invloed op hun mobiliteitsgedrag.

de jongeren woont nu in steden (figuur 2.1) en de verwachting is dat deze trend zich doorzet. Dit

Minder jongeren, behalve in de stad

heeft invloed op de mobiliteit. Een jongere die in

De eerste verklaring waarom de mobiliteit van

het landelijk gebied woont, maakt gemiddeld 20%

jongeren afneemt is heel simpel: er zijn minder

meer kilometers per dag dan een jongere in de stad

jongeren. Nam in de afgelopen jaren het aandeel

en maar liefst twee keer zoveel autokilometers.

jongeren in de totale bevolking al af, de komende

In de stad zijn mensen eerder geneigd om zich te

jaren is de verwachting dat het aantal jongeren

verplaatsen met de fiets, het regionale OV of de

in absolute zin zelfs gaat afnemen. In 2025 zijn er

trein.

100.000 tieners minder dan nu. Dat is een afname

6

van 5% . In sommige regio’s gaat het zelfs om een 6

CBS, Webmagazine, ‘Aantal tieners daalt komende 10 jaar, maar stijgt in Randstad’, 1 oktober 2014. 7 OVG 1995 / OviN 2010.

afname van meer dan 15%. In een aantal steden, 2010

1995

vooral in de Randstad, zien we het aantal jongeren nog wel groeien. Dit komt door jongeren die naar de steden trekken om daar te werken of te studeren. Ook zien we hogere geboortecijfers in de

29%

35% 44%

steden, vooral bij vrouwen met een niet-westerse achtergrond. Minder jongeren betekent ook dat jongeren een minder grote bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de mobiliteit. Toch is dit maar een deel van de verklaring. De cijfers uit de inleiding zijn de gemiddelde afname per persoon en laten dus

56% 17% 20%

sterk stedelijk

matig stedelijk

ruraal

Figuur 2.1: Veranderende woonomgeving jongvolwassenen7.

zien dat er meer aan de hand is.


19

Maar ook binnen steden zijn verschuivingen

jongeren dat studeert niet meer heel erg toeneemt.

zichtbaar. In de afgelopen twintig jaar is het

Het nieuwe leenstelsel kan zelfs leiden tot een

aantal autokilometers van jongeren in steden met

afname.

wel 40% afgenomen. In diezelfde periode is de automobiliteit in landelijk gebied nog met 10%

Later een vaste baan, een vaste relatie en

gegroeid. Er speelt dus meer dan alleen trek naar

kinderen

de stad.

Het aantal jongeren van 25 jaar met een vaste

1995 2011

baan is afgenomen van 56% in 2004 naar 38% in

Mannen

Vrouwen

7.300

3.800

Werkende

1.100

600

Lerende

jeugdwerkloosheid als gevolg van de crisis en meer

6.500

3.700

Werkende

flexibele arbeidsrelaties8. Van alle 15- tot 24-jarigen

1.200

800

Lerende

2014. Dit komt omdat jongeren langer studeren,

Tabel 2.3: Verschil in aantal autokilometers bij jongvolwassenen (18-29 jaar) per jaar tussen een werkende en een lerende3.

maar heeft ook te maken met een hogere

is 11,7% werkloos en bij migrantenjongeren is dit zelfs meer dan 23,7%9. De participatie van jongvolwassen vrouwen op de arbeidsmarkt is in de afgelopen jaren gestabiliseerd op ongeveer 80%; deze groep was een van de belangrijkste oorzaken

Een werkende jongere gebruikt de auto drie

voor de groei van mobiliteit onder jongvolwassenen

keer vaker dan een student

in de jaren negentig. Twintigers beginnen ook

Het aantal studerende jongeren is in de afgelopen

later aan samenwonen, het kopen van een huis

tien jaar met maar liefst 40% toegenomen, terwijl

en het krijgen van kinderen. In tegenstelling tot

het aantal werkenden met 20% is afgenomen.

wat je misschien zou verwachten zijn het vooral de

Dit is van grote invloed op de mobiliteit. Een

laagopgeleide jongeren en allochtone jongeren die

jongere die werkt, legt twee tot drie keer zoveel

zich minder zijn gaan settelen in de afgelopen jaren.

autokilometers af als een jongere die nog

Zij zijn het gedrag - dat hoogopgeleide jongeren al

studeert. Pas als jongeren gaan werken, neemt de

eerder lieten zien - gaan kopiëren.

(auto)mobiliteit sterk toe. De verwachting is dat gezien de demografische ontwikkelingen het aantal

20


8

Het dynamische leven van de twintigers, CBS en Nationale Jeugdraad, 2015. 9 Cijfers CBS Statline, 4e kwartaal 2014.

40 35 30 25 20 15 10 5 0 18 - 24 jaar in 1995 Auto

23 - 29 jaar in 2000 Trein

38 - 34 jaar in 2005

Bus/Tram/Metro

Fiets

32 - 38 jaar in 2009 Lopen

Figuur 2.2: Kilometers per persoon per dag naar vervoerwijze voor de leeftijdscohorten 18-24 jaar in 1995 en vervolgens elke vijf jaar10.

Deze life events zijn vaak van grote invloed op de

ieder geval zijn deze life events een belangrijk

mobiliteit. We zien dat jongvolwassenen tussen

moment om op in te spelen in beleid, aangezien

hun 24e en 30e vaak een flinke sprong maken

dat ook de momenten zijn waarop mensen hun

in hun (auto)mobiliteit als gevolg van genoemde

mobiliteitspatroon tegen het licht houden.

gebeurtenissen. De afvlakking van mobiliteit onder

10

OVG/MON 1995-2009, bewerking Peter Jorritsma et al, 2012.

jongeren kan dus een uitgesteld effect zijn, doordat bepaalde life events steeds later plaatsvinden. In


21

Allochtone jongeren fietsen minder en zijn

Als we kijken naar de auto, dan zien we dat Turkse

positiever over de auto

jongeren juist vaker in het bezit zijn van een

Allochtone jongeren gebruiken het openbaar

auto in vergelijking tot de autochtone bevolking,

vervoer vaker dan autochtone jongeren, in de grote

terwijl jongeren van Marokkaanse, Surinaamse

steden maar liefst drie keer zo vaak. Fietsgebruik

en Antilliaanse afkomst minder vaak een auto

is veel hoger onder de autochtone jongeren (in

hebben, al gaan deze laatste percentages over

de leeftijd 12 t/m 25 jaar 84% minimaal één keer

de bevolkingsgroepen in het algemeen, en niet

per maand, bij allochtone jongeren schommelt dit

specifiek over jongeren.

percentage rond de 40%). Dat allochtone jongeren minder fietsen heeft diverse redenen. Zo blijkt uit

Invloed van social media nog moeilijk te

onderzoek dat de fiets bij allochtone jongeren een

bepalen

slecht imago en lage status heeft11. Op stellingen als

Jongeren zijn opgegroeid met internet. Nederland is

‘fietsen past bij mij’ reageren autochtone jongeren

hierin een van de koplopers in de wereld. Ruim 90%

bijvoorbeeld veel positiever dan Marokkaanse,

van de jongeren maakt intensief gebruik van sociale

Surinaamse en Turkse jongeren (75% tegenover

media. Het is niet ongewoon om 24 uur per dag

gemiddeld 36%). Het is opvallend dat de tweede

online en bereikbaar te zijn. Sociale technologieën

generatie allochtonen negatiever is over fietsen

en netwerken, met name social media, zijn een

dan de eerste generatie allochtonen. En als ze dan

integraal deel van het leven van jongeren. Ze zijn

wel fietsen, zijn ze eerder geneigd om als reden

in eerste instantie van essentieel belang om in

aan te geven ‘dat het niet anders kan’. Voor veel

contact te blijven met vrienden (het grootste deel

jonge vrouwen van Turkse

van de tijd die ze online zijn, wordt besteed aan

en Marokkaanse afkomst is

sociale interactie), maar ook als nieuwsvoorziening

fietsen niet populair, omdat het

en om jezelf te oriënteren op het marktaanbod. Een

als gevaarlijk wordt gezien of

duidelijke ontwikkeling is dat jongeren social media

niet past bij hun cultuur. Toch

integreren met dagelijkse handelingen: ze maken

lijkt het erop dat als je naar

gebruik van talloze apps om het leven makkelijker

het gedrag kijkt de verschillen

of leuker te maken.

minder groot worden.

22


11

De kloof blijft, maar is minder groot; een onderzoek naar het verplaatsingsgedrag van etnische minderheden. Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk , E. Niepoth, 2004.

Het is trouwens niet zo dat er een enorm verschil is

wordt. Je hoeft immers niet meer naar je vrienden

tussen jongeren en de leeftijdsgroepen daarboven

te rijden om contact met ze te hebben. Aan de

in het internetgebruik. De groep van 25 tot 40

andere kant kunnen virtuele contacten ook fysiek

jaar maakt al bijna net zoveel gebruik van het

contact stimuleren. Uit tijdsbestedingsonderzoek

internet en ook de groep tot 65 jaar is zeer actief op

van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat

internet. Jongeren gebruiken het internet wel meer

jongeren die veel van internet en de computer

voor spelletjes en videochatten ook vaker. E-mail

gebruik maken minder gebruik maken van de auto

gebruiken ze juist minder.

(figuur 2.3), maar of dit komt doordat ze de auto laten staan, of omdat ze liever online zijn is de

Doordat jongeren allerlei mogelijkheden hebben om

vraag. Mogelijk speelt hier ook weer het verschil

virtueel contact te leggen, wordt soms wel gesteld

tussen wel- en niet-werkende jongeren een rol.

dat (auto)mobiliteit voor hen minder noodzakelijk

12

Sociaal Cultureel Planbureau, 2011.

3

Uren per week

2,5 2 1,5 1 0,5 0 12-17 jaar

18-29 jaar

30-39 jaar

Weinig internet- en computergebruik

40-59 jaar

> 60 jaar

Veel internet- en computergebruik

Figuur 2.3: Automobiliteit in uren per week (y-as) naarmate van internet- en computergebruik12


23

Het nieuwe werken wint terrein

komt niet naar voren dat jongeren de auto een

Het nieuwe werken en studeren, tijd- en

stuk minder aantrekkelijk zijn gaan vinden. De

plaatsonafhankelijk, wint langzaam terrein. Zeker de

conclusies uit ons onderzoek sluiten hierbij aan. Met

lager opgeleide jongeren hebben vaak

de smartphone heeft de auto er qua statussymbool

beroepen waarbij werken vanuit huis niet tot de

wel een concurrent bij gekregen, maar de auto blijft

mogelijkheden behoort. In het onderwijs nemen

nog steeds belangrijk. In figuur 2.4 is te zien dat

weblectures en MOOC’s (Massive Open Online

de smartphone onder de jongste groep jongeren

Courses) snel toe in gebruik. Desondanks blijft voor

belangrijker is dan de auto, maar dat naarmate

studenten het sociale en gezelligheidsaspect van

men ouder wordt de auto het overneemt van de

belang. Leren behelst meer dan kennisoverdracht en

smartphone.

vraagt samenwerking tussen studenten onderling en tussen studenten en docenten. Het onderlinge

Veel jongeren halen nog steeds direct hun rijbewijs

verkeer op school/universiteit weegt nog steeds op

en daarmee is het rijbewijsbezit bij jongeren de

tegen het gemak van thuis online lessen volgen.

afgelopen vijftien jaar constant gebleven. Jongeren geven aan dat ze graag een auto zouden willen,

Auto niet langer de heilige koe?

of het voor zich zien dat ze in de toekomst een

Uit gedane onderzoeken in Nederland en België

auto hebben, maar de financiën staan dat niet 13

KiM, survey onder Nederlanders van 17 jaar en ouder, 2013.

100%

% blenagrijk/meest belangrijk

90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17-24 jaar

TV

24

25-29 jaar

30-39 jaar 40-49 jaar 50-59 jaar 60-65 jaar 66 jaar en ouder

Mobiele telefoon/smartphone


Computer/laptop

Auto

Figuur 2.4: Belang van producten in het dagelijks leven13.

toe (niet auto nu, maar auto later). Doordat ze

te rijden vanwege het milieu, terwijl dit voor de

langer thuis wonen hebben ze vaak wel een auto

oudere leeftijdsgroepen veel hoger ligt.

van bijvoorbeeld ouders tot hun beschikking. Uit onderzoek in België blijkt dat de redenen waarom

Jongeren delen vaker hun spullen

jongeren nog steeds graag een auto willen hebben

De snelgroeiende deeleconomie combineert

meer praktisch van aard zijn en misschien iets

traditionele manieren van uitwisselen met

minder te maken hebben met status. Onderzoek

moderne technologie, en biedt daarmee steeds

van het KiM laat tegelijkertijd zien dat meer dan de

meer mogelijkheden om zelf het heft in handen te

helft van de jongeren vindt dat een auto iets zegt

nemen. Online platformen faciliteren bijvoorbeeld

over iemands status in de samenleving .

doelgericht contact in de buurt, en maken het

13

mogelijk om op een makkelijke en snelle manier Duurzaamheid

je tent, auto, 3Dprinter, boormachine, skills, of

We zijn ons steeds bewuster over wat we kopen

maaltijd met anderen te delen. De kern van de

en consumeren. Kwaliteit van het leven voor de

deeleconomie is slimmer gebruik maken van

volgende generaties, natuur- en milieubewust

wat er al is. Iedereen wint: mensen verbinden

leven, sociale rechtvaardigheid, duurzaamheid

versterkt sociale cohesie en daarnaast wordt het

en maatschappelijk verantwoord ondernemen

milieu minder belast. Je portemonnee deelt ook

worden steeds belangrijker. ‘Groen’ heeft niet

mee in de pret, want je hoeft minder uit te geven

langer een geitenwollensokken-imago, maar is

om hetzelfde voor elkaar te krijgen en kunt geld

hip & happening onder jonge early adopters. Maar

verdienen aan wat je al bezit, maar niet altijd

nog lang niet alle jongeren zijn bewust bezig

gebruikt. Volgens onderzoek eind 2013 deelt 90%

met duurzaamheid. Uit eerder onderzoek van

van de Nederlanders wel eens spullen en diensten,

YoungWorks naar jongeren en duurzaamheid blijkt

vooral in het eigen sociale netwerk. 6% gebruikt

dat vooralsnog een kleine groep jongeren (circa 15%

hiervoor websites en apps, jongeren van 18 – 34 jaar

van de jongeren van 12 tot en met 18 jaar) op een

doen dat meer dan 35+ers (n=1035)15. Op het gebied

bewuste en eigenzinnige manier groene idealen

van autodelen blijkt dat jongeren iets meer open

nastreeft . Uit het onderzoek van het KiM blijkt dat

staan voor autodelen dan oudere generaties16.

14

slechts 22% van de jongeren aangeeft minder auto 14

13 KiM, survey onder Nederlanders van 17 jaar en ouder, 2013. YoungMentality en duurzaamheid. Praktische handvatten voor het communiceren met jongeren in de NME-sector. 15 NCDO, Nederlanders en de deeleconomie. 2013. 16 KiM, survey onder Nederlanders van 17 jaar en ouder, 2013.


25

JONGERENSEGMENTEN

3. HET SEGMENTATIEMODEL Algemene eerste indrukken

Hoe denken jongeren over verkeer en vervoer?

we jongeren gevraagd wat er volgens hen moet

Welke vervoermiddelen zijn populair bij hen? En

verbeteren op het gebied van verkeer en vervoer.

hoe verplaatsen zij zich dagelijks? In dit hoofdstuk introduceren we het segmentatiemodel voor

Met behulp van een clusteranalyse kwam

jongeren en mobiliteit. We laten zien hoe het model

vervolgens naar voren dat de jongeren, op basis van

tot stand is gekomen en behandelen de eerste

hun scores op de dimensies, zijn onder te verdelen

algemene uitkomsten.

in vijf segmenten. Deze vijf groepen kijken allemaal op een andere manier naar mobiliteit. Voordat we

Totstandkoming van het model

deze vijf typen jongeren introduceren, delen we de

Om erachter te komen hoe jongeren denken

eerste algemene uitkomsten.

over verkeer en vervoer, hebben we een aantal stappen doorlopen. Uit de trendanalyse en de focusgroepen met jongeren destilleerden we

1.

acht relevante factoren of dimensies die een rol

2. OV vermijden

spelen bij mobiliteit, die we hebben vertaald naar

3. Status/uiterlijk

47 waardenstellingen over mobiliteit. Het kader

4. Voorkeur auto

geeft de dimensies weer. Op de volgende pagina’s

5. Aandacht veiligheid

zijn de 47 waardenstellingen te vinden. Naast

6. Persoonlijke ruimte en controle

de waardenstellingen hebben we vragen met

7.

betrekking tot achtergrond en mobiliteitsgedrag

8. Voorkeur samen reizen

opgenomen, bedoeld om de segmenten zo goed mogelijk te kunnen beschrijven. Deze vragen gaan bijvoorbeeld in op sociaal-demografische variabelen, maar ook op de houding ten aanzien van bepaalde vervoermiddelen en hoe vaak ze bepaalde vervoermiddelen gebruiken. Ook hebben

28


Voorkeur fietsen

Milieubewustzijn

#

Stelling

% eens

1

Ik wil van tevoren precies weten hoe lang ik onderweg ben

69%

2

Ik ga veel liever op de fiets, scooter, auto dan met het OV

55%

3

Ik wil niet afhankelijk zijn van het OV voor mijn dagelijkse vervoer

56%

4

Een eigen auto hebben staat voor vrijheid

74%

5

Ontspannen reizen is belangrijker dan ergens zo snel mogelijk zijn

42%

6

Als ik onderweg ben, wil ik me zo min mogelijk inspannen

39%

7

Bij routes waarvoor ik veel moet overstappen vermijd ik het OV

45%

8

Ik krijg van reizen met het OV vaak stress

28%

9

Als het even kan reis ik samen met vrienden

56%

10

Ook als het extra tijd kost reis ik liever samen met iemand anders

39%

11

Als ik (later) een scooter of auto koop, zorg ik ervoor dat ie er wel echt mooi uitziet

49%

12

Een auto is voor mij gewoon een ding om van A naar B te komen

56%

13

Het uiterlijk van een auto of scooter zegt veel over iemands smaak en gevoel voor stijl

43%

14

Bij aankoop van een auto of scooter vind ik het imago van het merk belangrijk

31%

15

Als ik onderweg ben vind ik veiligheid belangrijker dan snelheid

70%

16

Ik vind dat er meer aandacht moet zijn voor verkeersveiligheid

57%

17

Als ik onderweg ben erger ik me aan de roekeloosheid van andere weggebruikers

64%

18

Ik voel me wel eens kwetsbaar in het verkeer

53%

19

In het verkeer houd ik me altijd aan de regels

51%

20

Ik vind het meestal heerlijk om op de fiets te zitten

52%

21

In een auto kom je helemaal tot rust: je draait je eigen muziek en doet je eigen ding

55%

22

Onderweg zijn is leuk, omdat je dan verder niks hoeft

34%

23

Soms rijd ik zomaar een beetje rond, zonder dat ik echt ergens heen moet

17%

24

Ik fiets zo veel mogelijk zodat ik fit en gezond blijf

41%

25

Door te bewegen onderweg (bijvoorbeeld fietsen) werk ik aan mijn gewicht

49%

26

Ik stoor me vaak aan de drukte in het OV

62%


29

#

Stelling

27

Ik vind het vervelend als je in het OV te dicht op andere mensen staat of zit en je geen

% eens 75%

eigen ruimte hebt 28

Van hoge snelheid krijg ik een kick: hoe harder, hoe beter

22%

29

Omdat het beter is voor het milieu kies ik als het even kan liever voor de fiets of OV, dan

29%

voor een scooter en auto 30

Ik vind het niet erg om meer geld uit te geven aan vervoer als dat beter is voor het milieu

20%

31

Ik vind het belangrijk dat auto's in de toekomst minder vervuilend worden

73%

32

Waar ik woon is het OV goed geregeld

56%

33

Ik vermijd het OV zo veel mogelijk, want ik heb geen zin in al dat gedoe

25%

34

Ik vind het OV veel te duur

75%

35

Van ergens naartoe fietsen kan ik echt genieten

47%

36

Ik zie de fiets puur als een praktisch vervoermiddel, het maakt me helemaal niks uit hoe

59%

hij er uitziet 37

Ik pak alleen de fiets als het mooi weer is

24%

38

Een elektrische fiets (of E-bike) is iets voor ouderen

53%

39

Als ik 30 jaar ben, heb ik zeker een eigen auto

75%

40

Ik pak het liefst de auto om ergens naartoe te gaan

39%

41

Ik vind het beter als mensen af en toe een auto lenen of huren, in plaats van dat iedereen

29%

zijn eigen auto bezit 42

Ik vind het prima om geld te steken in een mooier vervoermiddel (bijv. een fiets, scooter

41%

of auto) 43

Door technologische vooruitgang zijn er over 10 jaar minder problemen in het verkeer

35%

44

Ik verwacht dat er in Nederland over 10 jaar meer vervuiling is door verkeer en vervoer

40%

45

Over een paar jaar zal ik door meer online mogelijkheden (bijv. online shoppen of online

31%

studeren) minder gaan reizen (naar bijv. winkels of onderwijsinstellingen) 46

Door internet zie ik mijn vrienden vaker in het echt

24%

47

Door internet weet ik beter waar en wanneer iets leuks te doen

79%

Tabel 3.1: Waardenstellingen met het percentage van de jongeren dat het eens was met de stelling 30


Eerste algemene uitkomsten

uit naar een vervoermiddel dat snel, goedkoop

Dé jongere bestaat niet als het gaat over verkeer en

en gemakkelijk is. Naast deze praktische factoren

vervoer. We zien grote onderlinge verschillen. Het

spelen uiteenlopende waarden een rol bij de

beeld dat jongeren hebben van verkeer en vervoer

mobiliteitskeuzes van jongeren. De voornaamste

wordt voor een groot deel ook gevormd door

waarden zijn: aandacht voor veiligheid, status/

persoonlijke ervaringen. Een jongen die dagelijks de

uiterlijk, persoonlijke ruimte en comfort, voorkeur

reis van en naar school met de fiets aflegt, denkt

voor samen reizen en milieubewustzijn. Het

anders over verkeer en vervoer dan een meisje

verschilt sterk per jongere welke waarden dominant

dat ook regelmatig kiest voor tram of bus. Maar

zijn. De een vindt het uiterlijk en imago van een

ook negatieve ervaringen, zoals een ongeluk met

scooter of auto belangrijker dan de ander. Evengoed

de fiets of een onveilige situatie in het OV, kunnen

zijn er waarden die de meerderheid van de

sterk van invloed zijn op beelden die jongeren

jongeren tussen de 15 en 24 jaar belangrijk vindt,

hebben bij verkeer en vervoer. Naast persoonlijke

zoals aandacht voor veiligheid en persoonlijke

ervaringen is de levensfase ook sterk van invloed.

ruimte. Uit het onderzoek blijkt dat 70% van de

Met de leeftijd nemen de mogelijkheden toe.

jongeren veiligheid belangrijker vindt dan snelheid.

Een 20-jarige student in de stad heeft veel meer

Bijna 75% vindt het vervelend als andere mensen

mobiliteitskeuzes dan

in het OV te dichtbij staan en in hun persoonlijke

een 15-jarige die nog

ruimte komen. Een grote meerderheid (64%) kan

thuis woont en meer

zich verder behoorlijk ergeren aan de roekeloosheid

afhankelijk is van zijn

van andere weggebruikers.

ouders. De fiets is het meest populaire en gebruikte Jongeren zijn behoorlijk doelmatig of praktisch in

vervoermiddel onder jongeren. Fietsen is praktisch

de mobiliteitskeuzes die ze maken. Belangrijke

en goedkoop. Daarnaast staat de fiets ook symbool

factoren bij de keuze voor een vervoermiddel zijn

voor vrijheid. Lichaamsbeweging en frisse lucht

reistijd, kosten en gemak. Bijna alle jongeren

zorgen voor een goed gevoel. Bovendien is het

(90%) vinden het bijvoorbeeld zeer belangrijk om

een sociaal vervoermiddel: jongeren fietsen vaak

altijd op tijd te komen. Daarom gaat hun voorkeur

samen.


31

Vanuit de behoefte aan vrijheid zijn jongeren verder

jongeren ruimte voor verbetering. De grootste

ook heel positief over reizen met de auto. Zo wil

nadelen die jongeren noemen, zijn: de hoge kosten,

75% graag op zijn of haar 30e een eigen auto en is

te kleine persoonlijke ruimte, de afhankelijkheid

82% zeer positief over zelf autorijden. De auto staat

van dienstregelingen en vertragingen. Drie op de

voor onafhankelijkheid en biedt de flexibiliteit om

vier jongeren vindt het OV in Nederland te duur

overal heen te gaan. De mate waarin het uiterlijk

en wil graag dat de overheid de tarieven verlaagt.

van het vervoermiddel belangrijk is, verschilt dan

Opvallend is dat jongeren die weinig met het OV

weer sterk. De helft koopt het liefst een auto of

reizen, wat kritischer zijn over het OV dan jongeren

scooter met een mooi uiterlijk. De andere helft

die hier wel veel gebruik van maken. Hier geldt het

hecht minder waarde aan status en uiterlijk en

adagium: Onbekend maakt onbemind.

ziet de auto of scooter vooral als een praktisch middel om van A naar B te komen. Een derde van

Milieubewustzijn en duurzaamheid spelen slechts

de jongeren vindt het imago van het automerk

bij een kleine, wat oudere groep jongeren (22-24

belangrijk bij de aankoop.

jaar) een rol bij de mobiliteitskeuze. Slechts een op de vijf jongeren is bereid meer geld uit te geven

Een op de vier jongeren vermijdt het OV het liefst.

aan vervoer dat beter is voor het milieu. Zij kiezen

Driekwart is daarentegen redelijk positief over

bijvoorbeeld liever voor de fiets dan voor de scooter.

reizen met de bus, metro en/of trein, al zien alle

Hoewel het thema duurzaamheid dus weinig lijkt te

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

32


Figuur 3.1: Voorkeur vervoermiddelen

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Figuur 3.2: Belang van bepaalde kenmerken van vervoermiddelen

leven bij huidige mobiliteitskeuzes, vindt een grote

elektrische auto worden nog weinig gebruikt onder

groep (73%) het wel belangrijk dat auto’s in de

jongeren, maar hebben wel degelijk potentieel.

toekomst veel minder vervuilend worden. Minder

Ongeveer een op de twee jongeren vindt de

dan een derde (31%) van alle jongeren verwacht

elektrische fiets zowel iets voor jongeren als voor

dat er - als gevolg van digitalisering in de vorm

ouderen en staat er voor open.

van online shoppen en online studeren - minder gereisd wordt. Ook denkt 25% van de jongeren

We vroegen jongeren tot slot aan welke thema’s

dat mobiliteit toeneemt als gevolg van intensiever

de overheid meer aandacht moet besteden. Hier

contact met hun vrienden op social media.

volgen hun antwoorden:

Elektrische vervoermiddelen zoals de e-bike of 1.

Goedkoper OV

39%

2.

Beter OV: vaker op tijd en meer ruimte

16%

onderweg 3.

Aanpak van asociale medeweggebruikers

13%

4.

Verkeersveiligheid & veilige inrichting van

10%

de ruimte

5.

Duurzaamheid: meer elektrische auto’s en

7%

fietsen 6.

Meer autowegen en minder files

6%

7.

Meer ruimte voor de fiets en betere

4%

fietspaden 8.

Hogere maximumsnelheden op autowegen

3%

Tabel 3.2: Belangrijkste thema’s waar de overheid (volgens jongeren) aandacht aan moet besteden Jongeren en mobiliteit

33

Behoedzame soloreiziger 26%

Statusgerichte levensgenieter 28%

Onbevangen verkeersdeelnemer 14%

Onafhankelijke idealist 11%

Figuur 3.3: Jongerensegmenten.

Pragmatische beweger 21%

Een korte typering van de segmenten

keuze. Ze staan zeer positief tegenover autorijden

Met behulp van een clusteranalyse gebaseerd

en vinden het gezellig om samen te reizen. Zo

op de 47 waardestellingen kunnen vijf typen

nu en dan is snelheid even belangrijker dan

jongeren onderscheiden worden: Statusgerichte

verkeersveiligheid en trappen ze het gaspedaal in.

levensgenieters, Onbevangen verkeersdeelnemers,

Het OV wordt liever vermeden, omdat Statusgerichte

Behoedzame soloreizigers, Pragmatische bewegers

levensgenieters behoefte hebben aan persoonlijke

en Onafhankelijke idealisten. Gebaseerd op ons

ruimte. Ook zijn ze in vergelijking met anderen

kwantitatieve onderzoek is gebleken dat jongeren

minder positief over de fiets. Onder dit type

in Nederland vooral Statusgerichte levensgenieters

jongeren vallen vooral veel jonge jongeren (15-18

of Behoedzame soloreizigers zijn. Onafhankelijke

jaar) die nog thuis wonen.

idealisten zijn minder vertegenwoordigd. Hierna geven we een korte beschrijving van de vijf typen


jongeren en de dimensies die hen onderscheiden.

Onbevangen verkeersdeelnemers hebben geen

In het volgende hoofdstuk wordt elk van de typen

uitgesproken positieve of negatieve mening

uitgebreider aan je voorgesteld en geven we een

ten opzichte van verkeer en vervoer. Reizen

beschrijving van bijbehorende kenmerken en

beschouwen ze vooral als een noodzakelijke

bijzonderheden. Ook komen de jongeren zelf aan

activiteit. Alleen reizen of samen met een vriend;

het woord.

het maakt ze niet echt uit. Als ze maar aankomen op hun bestemming. Ze staan relatief positief


tegenover reizen met het OV en ervaren in de bus

Goedkeuring vanuit de omgeving is voor deze groep

of trein weinig stress. Bij hun vervoermiddelkeuze

erg belangrijk. Daarom hechten ze bij de aankoop

speelt veiligheid of milieubewustzijn geen grote

van een vervoermiddel veel

rol. Het uiterlijk en imago van een scooter of auto

waarde aan het merk en het

vinden ze wel belangrijk; deze moet er mooi

uiterlijk. Daarbij houden deze

uitzien. Ook onder dit type jongeren vallen vooral

jongeren geen rekening met

jonge jongeren (15-18 jaar) die nog thuis wonen bij

de meest milieuvriendelijke

hun ouders.

17

17

Het percentage betreft het aandeel van het segment onder Nederlandse jongeren van 15 t/m 24.


35

Behoedzame soloreizigers

maar ook enigszins roekeloos en onveilig in het

(26%)

verkeer. Snelheid is voor hen vaak belangrijker

Behoedzame soloreizigers

dan veiligheid. Ze staan wel wat meer open voor

vinden het prettiger om alleen

milieuvriendelijke oplossingen rond vervoer. Ze

te reizen dan met anderen. Ze

geven niet snel meer geld uit aan vervoer als

willen graag controle hebben

dat beter is voor het milieu, maar vinden het wel

over hun reis en vinden onafhankelijkheid en

belangrijk dat toekomstige auto’s minder vervuilend

betrouwbaarheid belangrijke waarden. Daarom

worden. Onder dit type jongeren vallen vaker

heeft de auto vaak hun voorkeur. Deze jongeren zijn

stedelijke jongeren.

niet uitgesproken negatief over het OV, maar als het even kan vermijden ze het OV vanwege de grote


afhankelijkheid en dienstregeling. Deze jongeren

Een milieubewuste houding ten opzichte

houden zich meestal aan de verkeersregels. Ze

van verkeer en vervoer kenmerkt dit

kunnen zich ergeren aan roekeloze weggebruikers.

type jongere. Onafhankelijke idealisten

Status en uiterlijk van een vervoermiddel zijn

kiezen dan ook graag voor het meest duurzame

voor dit type jongeren minder van belang bij de

vervoermiddel, ook al kost dit hen soms wat extra

keuze voor een vervoermiddel. Ze staan verder

inspanning. De fiets is favoriet, maar ook met het

neutraal tegenover het duurzaamheidsaspect van

OV wordt gereisd. Het liefst vermijden ze de auto.

vervoermiddelen.

Onafhankelijke idealisten hebben een voorkeur voor alleen reizen. Dit komt onder andere doordat

36


ze graag controle hebben over de reis en de

Pragmatische bewegers reizen graag in het

route die ze afleggen. Deze jongeren kunnen zich

gezelschap van vrienden, en dan het liefst op de

snel ergeren aan roekeloos rijgedrag van andere

fiets. Want ze sporten en bewegen graag. Het OV

verkeersdeelnemers. Ook voelen ze zich wel eens

wordt liever vermeden doordat het stressvol is. Het

kwetsbaar. Daarom verkiezen ze veiligheid boven

uiterlijk of het imago van een vervoermiddel is niet

snelheid. Onder dit type jongeren vallen vaker

belangrijk voor dit type. Als het hen maar van A

hoogopgeleide (wo), vrouwelijke studenten (22-24

naar B brengt. Ze zijn niet alleen praktisch ingesteld,

jaar).


oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

oneens

neutraal

eens

Voorkeur fiets

OV vermijden

Status/uiterlijk

Voorkeur auto

Aandacht veiligheid

Afkeer drukte OV

Milieubewustzijn

Voorkeur samenreizen

Statusgerichte levensgenieter

Onbevangen verkeersdeelnemer

Pragmatische bewegers

Onafhankelijke idealist

Behoedzame soloreiziger

Figuur 3.4: Verdeling van segmenten over de acht dimensies.


37

38


4. UITGEBREID VOORSTELLEN Vijf segmenten jongeren

In dit hoofdstuk stellen we eerst de vijf segmenten

ook erg belangrijk voor dit type jongere. Ook

uitgebreid voor. Vervolgens gaan we dieper in op

rondom verkeer en vervoer willen ze zich graag

de uitkomsten en kijken we per segment naar het

onderscheiden. Bij de aankoop van een nieuwe

mobiliteitsgedrag en of er een verschil is tussen

scooter of auto kijken ze vooral naar het uiterlijk

attitude en gedrag.

en het imago van het merk. ‘Ziet het er mooi uit? Is het merk bekend? Is het een ‘limited edition?’,


hoor je ze dan denken. Je zult dit type niet zo snel op een tweedehands Puch zien rijden door de

“Ik wil later wel een Porsche: ik houd van snelheid

stad, maar wel op een luxe Vespa. Statusgerichte

en mooie wagens. Fietsen doe ik bijna nooit, want

levensgenieters geven dan ook vaker geld uit aan

ik neem liever mijn scooter. Dat gaat een stuk

vervoer dan andere segmenten. Dat komt niet

sneller en het is ook nog eens relaxter reizen.“

alleen doordat ze duurdere merken kopen, maar

- Milan, 19 jaar, mbo

ook vanuit hun behoefte aan gemak en comfort. Met de auto of scooter reizen is nou eenmaal

Dit ben ik

duurder dan met de fiets.

De Statusgerichte levensgenieters laten graag zien wie ze zijn en wat ze hebben. Vragen als

Naast hun hang naar status heeft deze groep

‘Hoe kan ik opvallen?’ of ‘Hoe word ik populair?’

een grote behoefte aan vrijheid, ook wanneer ze

vinden ze belangrijk. De meningen van anderen

zich verplaatsen. Dit type reist veel liever met de

en de goedkeuring vanuit hun omgeving is dan

eigen auto want dat geeft hen een gevoel van

De Statusgerichte levensgenieters in cijfers: ▪▪

Meer meisjes (meisjes 55%, jongens 45%).

▪▪

Relatief meer 15- tot 18-jarigen (37%) dan 19- tot 21-jarigen (32%) en 22- tot 24 jarigen (31%).

▪▪

Geen grote verschillen in opleidingsniveau.

▪▪

Meer grootstedelijke jongeren.


39

onafhankelijkheid. Ook houden ze ervan om zo nu en dan het gaspedaal in te trappen voor de kick. Op die momenten is snelheid even belangrijker dan de verkeersveiligheid. Een overvolle trein,

“Later wil ik een mooie auto waar iedereen naar kijkt als je langs een vol terras rijdt. Met een auto kan ik doen wat ik wil.” - Florine, 17 jaar, mbo

vertragingen of vaak moeten overstappen, vinden Statusgerichte levensgenieters stressvol en daarom

Dit vind ik nu

vermijden ze het OV, als het even kan. Dat gevoel

De auto is veruit het populairste vervoermiddel

hebben ze natuurlijk niet als ze met hun eigen auto

voor Statusgerichte levensgenieters, omdat het

reizen. Ze zijn sceptisch ten opzichte van initiatieven

symbool staat voor vrijheid. Overal naartoe kunnen

om auto’s te delen; het is nieuw voor hen en het

gaan wanneer jij dat zelf wilt! Dat vinden ze fijn.

roept veel vragen op rondom schade, veiligheid,

Vrijwel iedereen, 88% in deze groep, wil op zijn of

betrouwbaarheid.

haar 30e een eigen auto bezitten en dan het liefst een mooie Audi of snelle sportwagen waarmee

Statusgerichte levensgenieters zijn echte

ze aanzien verwerven. In dat opzicht zijn ze vrij

maximizers. Ze willen graag alles uit het leven

conservatief in hun kijk op vervoer. Ze vinden een

halen wat erin zit en genieten in het hier en nu,

auto vooral relevant bij hun eerste baan of als ze

liefst met anderen. Daarom houden ze van plezier

gaan samenwonen en een kind krijgen: praktisch

wanneer ze onderweg zijn. Niets is zo gezellig

voor het vervoeren van spullen, naar werk of voor

als met een groep vrienden in de auto stappen

vakantie. Nadelen aan autobezit zoals de hoge

en ergens heenrijden. De reis van A naar B wordt

kosten worden nauwelijks gezien of ervaren door

vooral gezien als een sociale activiteit en maar

deze jongeren.

liefst 80% reist liever samen dan alleen. Daarbij

40

houdt dit type geen rekening met de meest

Het OV vermijdt de Statusgerichte levensgenieter als

milieuvriendelijke vervoerkeuze. Duurzaamheid

het even kan. Vooral het gevoel van afhankelijkheid,

en het milieu zijn voor deze jongeren niet echt

en niet overal heen kunnen gaan, vinden ze

belangrijk. Opvallend is tegelijk dat 70% aangeeft

stressvol. Desondanks zijn ze nu nog vaak in de

het belangrijk te vinden dat auto’s in de toekomst

bus, tram of trein te vinden, vaak puur uit noodzaak

minder vervuilend worden.

om van en naar school, studie of werk te komen.


Daarbij wil 75% wil daarbij van tevoren weten hoe

Dat lijkt me zo relaxed! Spontaan weekendjes weg

lang hij of zij onderweg is. Deze groep stoort zich

met mijn vrienden, naar het strand of even naar een

het meest aan grote drukte in het OV en 86% vindt

andere stad. Nu moet ik bijna altijd met de trein of

het vervelend om te dicht op andere mensen te

bus op pad en dat is niet handig. Zeker niet als je

staan of zitten, waardoor je ‘geen eigen ruimte’

’s avonds na het uitgaan weer terug naar huis moet.

hebt. De fiets kiezen ze wat minder vaak. Slechts 1

Dan staan er van die lange rijen bij de bushalte

op de 5 fietst zo veel mogelijk om gezond te blijven.

met dronken mensen. Zwaar irritant. Daarom ben

Ongeveer 1 op de 3 jongeren zegt de fiets alleen te

ik nu alvast mijn rijbewijs aan het halen, zodat ik

pakken bij mooi weer.

binnenkort kan rijden.”

Dit doe ik

Gemak

▪▪ Ik behoor tot de meest mobiele jongeren.

“Als ik naar school ga, dan pak ik bijna altijd mijn

▪▪ Ik maak het meest gebruik van bus, tram en

Vespa-scooter. Fietsen doe ik liever niet, ook al

metro. ▪▪ Ik fiets minder vaak, gebruikt het vaakst de scooter.

woon ik maar 10 minuten van mijn school vandaan. Ik ben wel een beetje lui denk ik, maar dat maakt me niks uit. Bij een scooter hoef je zelf niet veel te

▪▪ Ik ben veel op reis voor mijn studie.

doen en dat is toch handig als je moe bent van een

▪▪ Ik reis het meest om iets leuk te doen of

lange dag op school? Ik zou niet snel het OV pakken

familie en vrienden te zien.

omdat het beter is voor het milieu. Dat boeit me niet zoveel. Ik denk niet dat er iets verandert als ik

Personalia/quotes

minder of niet op mijn scooter rijd.”

Naam: Florine Leeftijd: 17 jaar

Drukte

Opleiding: mbo

“Waar ik me echt aan kan storen zijn van die mensen in de bus of tram die te dicht op je gaan

“Later wil ik een mooie luxe Audi of Mini Cooper.

staan. Daarom vermijd ik liever de spits zodat het

Zo’n auto waar iedereen naar kijkt als je langs een

niet zo druk is. Het fijne aan een eigen auto is dat

vol terras rijdt. Met een auto kan ik doen wat ik wil.

niemand in je persoonlijke space zit.”


41

42



kiezen ze de fiets. Ondanks het feit dat deze groep geen uitgesproken voorkeur heeft voor een bepaald

“Eerlijk gezegd maakt het mij niet zoveel uit of het

vervoermiddel, kiezen ze vaak vanuit praktische

OV goedkoper wordt. Ik zit toch weinig in de trein.”

overwegingen. Wat is de snelste of goedkoopste

- Hannah, 22 jaar, MBO

manier om ergens te komen? Reizen is vooral een noodzakelijke verplaatsing om op je bestemming

Dit ben ik

aan te komen.

De Onbevangen verkeersdeelnemer hecht niet veel waarde aan mobiliteit en heeft niet een heel

Onbevangen verkeersdeelnemers staan erg neutraal

uitgesproken mening over vervoermiddelenkeuze.

tegenover mobiliteitskeuzes en tegenover de

Het thema is low interest in hun belevingswereld.

waarden die we ze in het licht van dit onderzoek

Ze laten zich minder leiden door sterke waarden en

hebben voorgelegd. Wat verder opvalt, is dat ze

meer door praktische overwegingen en gedrag van

redelijk relaxed denken over mobiliteit. Slechts 16%

anderen in hun omgeving. Dat maakt deze groep

ervaart stress tijdens hun reis in het OV. 80% mijdt

flexibel en meer beïnvloedbaar.

het OV bijvoorbeeld niet vanwege drukte. De helft vindt het geen probleem om dagelijks afhankelijk

Omdat zij vaak nog thuis wonen, maken zij

te moeten zijn van het OV. Ze hechten tot slot veel

nog weinig bewuste en individuele keuzes

minder belang aan persoonlijke ruimte en rust

rondom verkeer en vervoer. Verder zijn hun

tijdens hun reis; slechts 35% vindt dat belangrijk.

keuzemogelijkheden nog vrij beperkt. Meestal De Onbevangen verkeersdeelnemers in cijfers: ▪▪ Meer jongens (jongens 59%, meisjes 41%). ▪▪ Relatief meer jonge jongeren (15- t/m 18-jarigen, 37%), en minder 19- t/m 21-jarigen (30%) en 22- t/m 24 jarigen (33%). ▪▪ Geen grote verschillen in opleidingsniveau. ▪▪ Relatief gelijke verdeling van stedelijke en landelijke jongeren.


43

Comfort vinden ze een overbodige luxe: je zult dit

Dit vind ik nu

type dan ook niet gauw in de eersteklas van de

Onbevangen verkeersdeelnemers hebben geen

trein zien reizen. Alleen reizen of samen met een

voorkeur voor één soort vervoermiddel. Ze zijn

vriend, het maakt ze niet echt uit. Als ze maar

vooral praktisch en doelmatig ingesteld. Of het

aankomen op hun bestemming. Ook maken zij

nu de fiets, de auto of het OV is; deze jongeren

zich nauwelijks zorgen over verkeersveiligheid of

reizen er allemaal wel eens mee. Voor hen

roekeloze weggebruikers. ‘Het komt wel goed’ of

is het vooral belangrijk dat je aankomt op je

‘mij overkomt niks’, zullen ze eerder denken.

bestemming. Voor de jonge groep (15 t/m 18 jaar) zijn de keuzemogelijkheden uiteraard nog vrij

Milieuvriendelijke vervoerkeuzes staan nog ver af van deze groep en worden niet gemaakt. Slechts 1 op de

beperkt. Vooral de fiets en de

“Prima om af en toe met het OV te scooter worden gebruikt. Ook gaan, zolang ik maar niet drie keer is de invloed van ouders nog moet overstappen.” - Boris, 17 jaar, havo aanzienlijk bij deze jongere

5 (18%) is bereid meer geld uit

groep. Zij brengen hun kind

te geven aan milieuvriendelijker vervoer. Ze maken

geregeld met de auto en manen hun kind zich

zich ook minder druk om vervuiling in de toekomst:

veilig te gedragen in het verkeer, ook al vinden

slechts 32% van hen verwacht dat Nederland over

die kinderen dat zelf niet zo belangrijk. De invloed

10 jaar meer vervuild is dan nu door verkeer en

van ouders neemt geleidelijk af naarmate ze wat

vervoer.

ouder worden en ook op zichzelf gaan wonen. De wat oudere jongeren (18 t/m 24 jaar) hebben meer

Bij de aankoop van een auto of scooter zullen ze

keuzemogelijkheden en gebruiken naast de fiets

wel eerder kiezen voor een mooi model of een

ook wat vaker de auto.

bekend merk, want ze zijn redelijk gevoelig voor meningen vanuit hun omgeving. Een mooie scooter of auto levert meer status op, denken ze.

44


Dit doe ik

nieuwe is heel duur, bijna € 2.500,- of zo. Ik twijfel

▪▪ Ik ben de minst mobiele groep.

nog tussen een Peugeot Django of een Scomadi

▪▪ Ik maak het meest gebruik van de fiets

Turismo Leggera, maar weet het nog niet zeker.

▪▪ Ik gebruik bus, tram en metro het minst.

Ze zijn allebei heel mooi en staan in de top-10 van

▪▪ Ik reis vaker om familie en vrienden te zien

meest populaire scooters van 2015. Dat vind ik wel

of iets leuks te doen.

vet!”

▪▪ Ik maak het minst gebruik van het internet. OV Personalia/quotes

“Ik reis niet zo vaak met de bus of trein, maar

Naam: Boris

soms moet je gewoon met het OV. Ik vind het wel

Leeftijd: 17 jaar

duur hoor in Nederland. Als ik in de trein zit, kijk ik

Opleiding: HAVO 4

meestal naar buiten of luister ik wat muziek. Prima om af en toe te doen, zolang ik maar niet drie keer

“Als ik ’s avonds naar mijn voetbaltraining ga, dan

moet overstappen. Wat ik echt asociaal vind, zijn

brengen mijn ouders mij meestal met de auto. Dat

van die reizigers die hun tas naast zich op de lege

gaat wel zo gemakkelijk. Als ze allebei niet kunnen,

stoel zetten. Het maakt toch niet zo veel uit om

fiets ik erheen in 25 minuten. Ik vind het zelf niet

naast een vreemde te zitten?”

erg om in het donker terug te moeten fietsen, maar mijn ouders willen graag dat ik dan samen met iemand terugfiets. Dat vinden ze veiliger. Dat hoeft voor mij niet. Er gebeurt tóch nooit iets raars onderweg en ik fiets sneller als ik alleen ben dan met iemand erbij.” Scooter “Ik ben van plan om binnenkort een scooter te kopen, want dan ben ik sneller op de voetbalclub of in de stad. Een tweedehands wordt het, want een


45

46


Behoedzame soloreizigers (26%)

Zij willen bijvoorbeeld graag weten hoe lang hun treinreis duurt, of er vertraging is en hoe laat ze

“Ik erger me aan agressieve weggebruikers in het

aankomen op hun eindbestemming. Of ze pakken

verkeer of mensen die niet goed opletten. Of aan te

hun eigen auto, waar ze hun lievelingsmuziek

drukke, warme bussen. Ik heb een keer iemand zien

kunnen draaien. Daarnaast reizen deze jongeren

flauwvallen.” - Annika, 20 jaar, HBO

liever alleen dan met vrienden. Slechts 21% geeft aan liever samen met vrienden te reizen

Dit ben ik

dan alleen. Af en toe reizen ze wel eens met het

De Behoedzame soloreiziger hecht in zijn of haar

OV, omdat het dan efficiënter is. Zeker tijdens

leven een grote waarde aan vrijheid. Het zijn

de drukke spits ergeren ze zich dan al snel aan

zelfstandig ingestelde jongeren die met plezier

andere medereizigers die te dicht op hen komen

eigen beslissingen maken. ‘Want dan heb je

staan of zitten. Ook een vertraagde trein, warme

controle over het eindresultaat’, denken ze. Onder

bus of seinstoring veroorzaakt veel stress bij deze

dit type vallen de wat meer ondernemende

groep. Daarom verkiezen zij allemaal hun eigen

jongeren die bijvoorbeeld al een eigen bedrijfje

vervoermiddel boven het OV.

runnen. Ze maken van alle jongeren het meest gebruik van internet om allerlei praktische zaken

Behoedzame soloreizigers zijn nauwelijks

te regelen zonder daarvoor de deur uit te hoeven.

statusgevoelig en hechten weinig waarde aan het

Ook ten aanzien van verkeer en vervoer heeft deze

uiterlijk of imago van hun vervoermiddel. Of ze

groep een sterke voorkeur voor controle en vrijheid.

nu rijden in een nieuwe of tweedehands auto, dat

De Behoedzame soloreizigers in cijfers: ▪▪ Relatief iets meer meisjes (meisjes 53%, jongens 47%). ▪▪ Grotendeels oudere jongeren (22- t/m 24 jarigen, 48% en 19- t/m 21 jarigen, 36%). ▪▪ Geen grote verschillen in opleidingsniveau. ▪▪ Relatief gelijke verdeling van stedelijke en landelijke jongeren.


47

maakt ze niks uit. Zolang de auto maar veilig is en

Dit vind ik nu

goed werkt. Deze houding sluit goed aan bij hun

Behoedzame soloreizigers hebben een heel

grote aandacht voor verkeersveiligheid. Ze houden

sterke voorkeur voor de auto boven andere

zich van alle types uit het segmentatiemodel het

vervoermiddelen. Zij hebben vaker hun rijbewijs dan

vaakst aan de verkeersregels en driekwart (76%)

de andere types uit het segmentatiemodel en rijden

vindt veiligheid veel belangrijker dan snelheid.

ook vaker auto. De auto voldoet namelijk aan hun

64% zegt zich altijd aan de regels te houden. Ze

behoefte aan vrijheid en biedt hen rust, veiligheid

ergeren zich dan ook sterk aan weggebruikers die

en een grote persoonlijke ruimte. Deze jongeren

roekeloos rijden of die zich niet aan verkeersregels

zullen, wanneer mogelijk, hun eigen vervoermiddel

houden. Dit type zal niet snel onder invloed achter

verkiezen boven het OV. Ze staan niet heel negatief

het stuur kruipen of meerijden met iemand die

tegenover reizen met de bus, trein, tram of metro,

teveel gedronken heeft. Hun houding ten opzichte

maar vermijden deze vervoermiddelen liever als dat

van milieuvriendelijk vervoer is licht positief. Ze

kan. Vooral het gevoel van een verlies aan controle

zullen niet snel meer geld uitgeven aan vervoer

en ruimte delen met veel andere mensen vinden ze

dat beter is voor het milieu, maar driekwart (74%)

vervelend. Maar liefst 82% vindt het OV te duur. Als

van hen vindt het wel belangrijk dat auto’s in de

ze wel met het OV reizen, houden ze via handige

toekomst minder vervuilend worden. Slechts 1 op

apps op hun telefoon, zoals 9292.nl of de NS-app,

de 5 (21%) kiest voor de fiets of het OV omdat dat

scherp in de gaten of er vertragingen zijn en hoe

milieuvriendelijker is dan de auto.

hun reis verloopt. Ten aanzien van de fiets zijn ze redelijk praktisch ingesteld. Dit vervoermiddel moet

“Als het kan kies ik voor het rustigste moment om te reizen en vermijd ik de drukke spits.”

het gewoon doen, maar hoeft er niet mooi uit te

- Jelle, 23 jaar, hbo

op een degelijk klassiek model. Ze staan minder

zien. Je zult dit type jongere niet gauw op een snelle ‘fixed gear bike’ zien rondrijden, maar eerder open voor concepten om auto’s te delen.

48


Muziek luisteren Dit doe ik

“Ik gebruik de auto om naar mijn werk te rijden,

▪▪ Ik maakt het meest gebruik van de auto.

maar in het weekend vind ik het heerlijk om er op

▪▪ Ik fiets het minst.

uit te gaan. Rustig naar het strand rijden of even

▪▪ Ik leg de grootste afstanden af.

familie opzoeken. Lekker een muziekje aan en in

▪▪ Ik reis het meest voor werk.

mijn eentje kilometers maken. Daar word ik erg

▪▪ Ik maakt het meest gebruik van internet

gelukkig van. Zolang er op de weg maar geen slome mensen rijden of van die opgefokte types die gaan bumperkleven.”

Personalia/quotes Naam: Jelle Leeftijd: 23 jaar

Stiltezone

Opleiding: HBO

“Soms moet ik mijn auto laten staan en pak ik de trein. Ik zorg er dan wel voor dat ik weet hoe laat

“Ik heb op mijn achttiende gelijk mijn rijbewijs

de trein vertrekt en kijk of er vertragingen zijn. Wat

gehaald. In de eerste twee jaar reed ik altijd met

ik heel handig vind, is dat je via de app van de NS

de Volkswagen Polo van mijn ouders en spaarde ik

kunt zien of het druk is in de trein. Zolang het kan,

voor mijn eigen auto. Een half jaar geleden heb ik

kies ik voor het rustigste moment om te reizen en

de auto van mijn oma gekocht voor een goede prijs.

vermijd ik de drukke spits. Al die mensen die je dan

Ze gebruikte hem toch niet meer. Ik ben er erg blij

tegenkomt: daar word ik echt gestrest van. Ik zoek

mee. Het is een rode vierdeurs Peugeot met weinig

altijd de stiltezone op en probeer me af te sluiten

kilometers op de teller. Welk model? Dat is voor mij

van de omgeving. Het liefst reis ik met de eerste

totaal onbelangrijk, zolang de auto maar goed rijdt.

klas, maar ja, dat is te duur.”

Ik zou nu niet zonder kunnen. Ik kan gaan en staan waar ik wil. Dat is zo relaxed!”


49

50



fietsen zijn. Snelheid is voor hen vaak belangrijker dan veiligheid. Aan veiligheid en verkeersregels

“Als ik elke dag de bus of tram zou nemen, zou ik

besteden ze het minste aandacht van alle types uit

me lui voelen. Ik vind fietsen gewoon fijn en houd

het segmentatiemodel: slechts 35% houdt zich aan

niet van de drukte in de bus.” - Joep, 16 jaar, VWO

de regels. Daarnaast ergeren ze zich het minst aan andere roekeloze weggebruikers, mogelijk omdat

Dit ben ik

zij zelf ook wat roekelozer zijn in het verkeer dan de

Pragmatische bewegers hebben een enthousiaste

gemiddelde weggebruiker.

levensinstelling. Het zijn behoorlijk actieve types. Ze sporten en bewegen graag. Ze fietsen veel omdat

Pragmatische bewegers zijn nauwelijks

het plezierig is om buiten te bewegen en omdat ze

statusgevoelig en vinden het uiterlijk of imago

zich er fitter door voelen. 61% fietst zo veel mogelijk

van hun vervoermiddel niet echt belangrijk. 65%

om fit en gezond te blijven. Daarbij reist driekwart

ziet een auto vooral als een praktisch hulpmiddel

als het even kan liever met vrienden, omdat ze dat

om ergens te komen of om er spullen en mensen

gezelliger vinden dan alleen. Deze jongeren zijn

mee te vervoeren. Ze kunnen zich net als de

ook echte doeners die graag dingen uitproberen en

Behoedzame soloreizigers bovenmatig ergeren aan

het avontuur opzoeken. Daarbij nemen ze geregeld

een te kleine persoonlijke ruimte in het OV. Over

risico’s en verleggen ze grenzen; bijvoorbeeld met

het milieu zijn Pragmatische bewegers niet heel

een opgevoerde scooter. Maar denk vooral ook aan

uitgesproken, maar ze staan wel wat meer open

gebruik van hun mobiele telefoon terwijl ze aan het

voor milieuvriendelijke oplossingen rond verkeer

De Pragmatische bewegers in cijfers: ▪▪ Relatief gezien iets meer meisjes (meisjes 52%, jongens 48%). ▪▪ Relatief meer 22- t/m 24 jarigen (37%) dan 15- t/m 18-jarigen (35%) en 19- t/m 21 jarigen (28%). ▪▪ Vaker hoger opgeleid (VWO/WO). • Meer grootstedelijke jongeren.


51

en vervoer. Ze geven niet snel meer geld uit aan

de aspecten van even lekker buiten zijn en

vervoer als dat beter is voor het milieu, maar vinden

lichaamsbeweging spreekt ze erg aan.

het wel belangrijk dat toekomstige auto’s minder vervuilend worden. Ook kiest een groot deel van

Deze jongeren gebruiken ook

deze jongeren eerder voor de fiets of het OV dan

wel eens de trein of andere

voor de scooter of auto omdat het een duurzamere

vervoermiddelen. Tegenover het

vervoerskeuze is. Deze groep laat zich minder leiden

OV staan ze redelijk neutraal.

door het weer: slechts 12% zegt de fiets alleen te

Vanuit een duurzame gedachte

pakken bij mooi weer.

zullen ze zo nu en dan bewust voor de bus of trein kiezen, in plaats van de auto of scooter. 40% staat

Dit vind ik nu

er hierbij voor open om een auto te lenen of te

Pragmatische bewegers hebben een sterke voorkeur

huren. Verder gebruiken ze het OV alleen als het

voor de fiets boven andere vervoermiddelen.

efficiënt is om ergens te komen, niet als ze ook

Pragmatische overwegingen overheersen hierbij:

nog eens vaak moeten overstappen. Dat vinden ze

70% ziet zijn of haar fiets als een praktisch vervoermiddel om ergens te komen. De fiets is heilig, zeker in de

niet plezierig. Ze ergeren zich daarnaast

“Soms fiets ik weleens door behoorlijk aan te drukke coupés of rood, want ik haat dat onnodige warme bussen waarin je zij-aan-zij staat. wachten bij een stoplicht.” - Sadiye, 22 jaar, hbo

ruimte en bewegingsvrijheid van een

stad, waar deze jongeren ook vaker wonen. Eigenlijk

auto wel prettig. Verder zien ze niet zo veel extra

doen ze zo veel mogelijk met de fiets. Weer of geen

voordelen aan de auto boven de fiets. Het is puur

weer. Een fiets is goedkoop, snel en ook nog eens

een praktisch middel om lange afstanden mee af te

gezonder dan welk ander vervoermiddel dan ook.

leggen. Slechts 15% van deze groep vindt het imago

Sommige van deze fietsfanaten hebben naast hun

van een auto- of scootermerk belangrijk en slechts

stadsfiets ook een wielrenfiets of mountainbike

een derde (36%) vindt het belangrijk dat die auto of

voor sportieve activiteiten. Dan trekken ze er in

scooter er mooi uitziet.

het weekend met een vriend op uit om kilometers te maken en calorieën te verbranden. Vooral

52

Om die reden vinden ze de persoonlijke


Wielrennen Dit doe ik

“Ik ben van plan om een wielrenfiets te kopen

▪▪ Ik maak het meest gebruik van de fiets.

zodat ik in het weekend kan gaan toeren. De natuur

▪▪ Ik gebruik de trein het minst.

rondom Utrecht is erg mooi en je hebt er zelfs

▪▪ Ik leg vooral korte afstanden af.

een paar heuveltjes. Ik verheug me erop dat ik

▪▪ Ik reis het meest voor school en studie.

binnenkort lekker in de frisse buitenlucht fiets en ook wat calorieën verbrand. Wie weet doe ik over een jaar wel mee met een wielerronde.”

Personalia/quotes Naam: Sadiye Leeftijd: 22 jaar Opleiding: HBO “Ik vind het heerlijk om door de stad te racen op mijn fiets. Even nergens aan denken en de wind in je gezicht voelen. Zelfs in de regen vind ik het lekker. Soms rijd ik wel eens door rood op een kruispunt waar ik elke dag langskom, want ik haat dat onnodige wachten bij het stoplicht. Ik woon vlakbij een museum en daar staan vaak rijen toeristen voor de deur. Af en toe snijd ik voor de grap een nietsvermoedende toerist af. Dan moeten ze maar opletten! Als ik ver weg moet zijn dan leen ik de auto van mijn vriend. Dan reis ik wel het liefst samen met een vriendin, want dat is veel gezelliger. In de trein zit ik ook weleens maar dan liever niet rond het spitsuur, want dat is echt te druk.“


53

54



een duurzame houding. Ze geven meer geld uit aan ‘schoon’ vervoer en verkiezen de fiets of het

“Ik hoef in Nederland niet in een Range Rover

OV boven de auto en de scooter. Dit type zal ook

rond te rijden, dat slurpt veel benzine. Ik houd van

niet snel een eigen auto aanschaffen. Slechts 45%

het milieu en de aarde en ik wil dat niet verder

verwacht rond het 30e levensjaar een eigen auto

verpesten.” - Anne, 20 jaar, HBO

te hebben. Ze lenen liever een auto of huren er een via een sociaal platform zoals Snappcar of Car2Go.

Dit ben ik Onafhankelijke idealisten zijn vaker wat ouder

Status of uiterlijk van een vervoermiddel vinden

en hoger opgeleid. En zoals de naam al verklapt

zij nauwelijks belangrijk. Althans dat zeggen

zijn zij de meest idealistische jongeren uit het

ze zelf: want een duurzaam vervoermiddel of

segmentatiemodel. Het is tevens de kleinste groep

een elektrische scooter geeft natuurlijk net zo

uit het model. Deze jongeren kijken meer naar de

goed status. Je bent toch nét even anders dan

toekomst dan andere types uit het model en willen

de standaard. Verkeersveiligheid staat voor hen

hun steentje bijdragen aan het verbeteren van de

voorop. Dit type jongere bekritiseert andere

wereld. Daarom is duurzaamheid een belangrijk

verkeersdeelnemers die zich niet aan de regels

thema voor ze. Dit type loopt bijvoorbeeld vaker in

houden of roekeloos rijden. Zelf verkiezen ze

gerecyclede kleding, doet aan afvalscheiding en/

veiligheid boven snelheid, omdat ze zich weleens

of heeft een rekening bij de Triodos Bank. Ook op

kwetsbaar voelen in het verkeer.

het gebied van verkeer en vervoer vertonen ze

De Onafhankelijke idealisten in cijfers: ▪▪ Meer meisjes (meisjes 64%, jongens 36%). ▪▪ Grotendeels oudere jongeren (22 t/m 24 jaar, 46%; 19 t/m 21 jaar: 30%; 15 t/m18 jaar: 24%). ▪▪ Vaker hoger opgeleid (HBO/WO). ▪▪ Meer grootstedelijke jongeren.


55

50% van de Onafhankelijke idealisten heeft een

geven voor een duurzamer vervoermiddel. Deze

voorkeur voor alleen reizen. Dit komt onder andere

types zijn van alle groepen het meest positief over

doordat ze graag controle hebben over de reis en

de opkomst van elektrische vervoermiddelen zoals

de route die ze afleggen. 82% wil bijvoorbeeld

de E-bikes, E-scooters en hybride auto’s. Ze vinden

graag weten hoe lang ze onderweg zijn. Alleen kun

het beter als mensen meer carpoolen of auto’s gaan

je de reis gemakkelijker bepalen dan met meerdere reizigers. Ook vinden deze jongeren het prettig als ze comfort

lenen of huren. Dat is

“Toen ik laatst plekken vrij had in de auto heb beter dan dat iedereen ik via Facebook twee mensen gevonden. Dat zelf een eigen auto scheelt in benzinekosten, is beter voor het aanschaft. milieu en het is ook gezellig natuurlijk” - Janneke, 24 jaar, WO

en bewegingsvrijheid

Ze staan positief

ervaren. Daarom ervaren ze vaak stress en irritaties

tegenover reizen met het OV, maar zouden graag

als ze met het OV reizen. Ook vinden ze het OV

zien dat de prijzen van hun OV-reizen dalen.

veel te duur en willen ze graag dat de overheid de

71% vindt het OV nu te duur. Volgens hen zou de

prijzen verlaagt. Daarbij bedoelen ze vooral de trein.

overheid veel meer kunnen doen om Nederlanders

In de eigen stad fietsen ze wel, maar voor grotere

te stimuleren om meer met het OV te reizen. Bijna

afstanden is de trein een goed alternatief.

iedereen in deze groep (97%) vindt het belangrijk dat auto’s in de toekomst duurzamer worden.

Dit vind ik nu

Deze groep is ook kritischer over zowel brom- als

Onafhankelijke idealisten hebben een heel sterke

snorfiets. 42% denkt verder dat technologie gaat

voorkeur voor de fiets als vervoermiddel. Hiermee

helpen om vervoer in de toekomst duurzamer te

maken ze ook de meeste verplaatsingen. De fiets

maken.

staat voor hen symbool voor vrijheid: de fiets is heel duurzaam en geeft je verder een goed gevoel doordat je beweegt en in de frisse lucht bent. Verder onderscheidt deze groep zich doordat 80% veiligheid belangrijker vindt dan snelheid. Bijna de helft (47%) is bereid meer geld uit te

56


milieu en ook nog eens goedkoper en efficiënter. Dit doe ik

In Japan heb je al een zelfrijdende metro die op

▪▪ Ik maakt het meest gebruik van de trein.

magneten zweeft. Die gaat heel hard en rijdt

▪▪ Ik fiets en loop ook vaak.

perfect op tijd. Waarom krijgen wij die niet in

▪▪ Ik gebruik de auto het minst.

Nederland?”

▪▪ Ik maak de meeste verplaatsingen en kilometers. ▪▪ Ik maak veel gebruik van internet.

Deeleconomie “Vorig jaar gingen we naar het ‘Melt’ festival in Duitsland. Toen zijn we met een groep vrienden vertrokken uit Amsterdam en hadden we nog twee

Personalia/quotes

plekken vrij in onze auto. We plaatsten een oproep

Naam: Janneke

op de Facebookpagina van Melt en al snel wilden er

Leeftijd: 24 jaar

twee mensen meerijden met ons. Dat scheelt weer

Opleiding: WO

in benzinekosten, is beter voor het milieu en het is ook gezellig natuurlijk. Ik vind dat meer mensen

“Waarom is het OV zo duur in Nederland? Daar

zouden moeten delen met elkaar.”

kan ik me echt boos om maken! Het zou voor veel mensen aantrekkelijker worden als de prijzen van bustickets en treinkaartjes worden verlaagd. Nu pakken mensen sneller de auto om ergens heen te rijden, terwijl dat vaak niet eens de snelste manier van reizen is.” Magneettrein “Waarschijnlijk rijdt het OV in Nederland pas over 15 jaar automatisch en zonder machinist of chauffeur. In China rijden al van die magneettreinen van het vliegveld naar de stad. Dat is zóveel beter voor het


57

Inzoomen op stedelijkheid en etniciteit

leeftijd geldt: hoe ouder hoe idealistischer en hoe behoedzamer. De groep tussen 15 en 18 jaar is nog

Etniciteit

meer bezig met status als het gaat om mobiliteit.

De figuren op deze en de volgende pagina geven

Hoogopgeleide jongeren zijn vaker idealistischer

inzicht in de verdeling van de segmenten voor de

en ook vaker Pragmatische beweger. Allochtone

kenmerken geslacht, leeftijd, opleidingsniveau,

jongeren zijn wat statusgerichter dan autochtone

autochtoon versus allochtoon en stedelijk versus

jongeren. In de stad wonen meer Onafhankelijke

landelijk. Wat opvalt als je kijkt naar geslacht is dat

idealisten, buiten de stad meer Statusgerichte

vrouwen zowel vaker Statusgerichte levensgenieter

levensgenieters.

zijn als Onafhankelijke idealist. Wat betreft

Autochtoon versus allochtoon Allochtoon

36%

Autochtoon

28%

0%

58

18%

10%

18%

14%

20%

30%

26%

40%

50%

8%

21%

60%






20%

70%

80%

11%

90%


100%

Figuur 4.1: Verdeling over de segmenten voor respectievelijk allochtone en autochtone achtergrond

Verdieping voor de vier grote steden

levensgenieters en de Onafhankelijke idealisten

Voor de vier grote steden (G4) hebben we

sterker zijn vertegenwoordigd in de G4. Hieruit zou

aanvullend onderzoek verricht onder jongeren in

geconcludeerd kunnen worden dat jongeren uit de

de grote steden . De stad lijkt minder een plek

steden een sterkere mening hebben over mobiliteit.

voor mensen die behoedzaam willen reizen. Ook

Het relatief hogere aandeel allochtonen en hoog

mensen met een onbevangen mening ten opzichte

opgeleiden in de vier grote steden ten opzichte van

van verkeer vind je er weinig in vergelijking

heel Nederland is hier mogelijk een verklaring voor.

18

met de uitkomsten voor heel Nederland.

18 Elke MPN-deelnemer vult elk jaar een 3-daags dagboekje met verplaatsingsgegevens in).

Daartegenover staat dat de Statusgerichte G4 versus Nederland Landelijk

28%

Totaal G4

14%

33%

0%

10%

20%

26%

7%

30%

40%

21%

17%

50%

20%

60%





70%

11%

Figuur 4.2: Verdeling van de segmenten over de G4 versus Nederland

23%

80%

90%

100%



59

Mobiliteitsgedrag per segment

Statusgerichte levensgenieters en

Aanvullend op de landelijk uitgevoerde

Onafhankelijke idealisten het meest mobiel

enquête is een koppeling gemaakt met het

In de figuren 4.4 en 4.5 is te zien hoe de dagelijkse

Mobiliteitspanel Nederland (=MPN). In dit panel

mobiliteit er voor elk van de segmenten uitziet.

zitten 616 respondenten in de leeftijd van

Statusgerichte levensgenieters en Onafhankelijke

15 tot 24 jaar. Deze jongeren hebben ook de

idealisten zijn het meest mobiel, zowel qua

vragenlijst met waardenstellingen ingevuld en

verplaatsingen als afgelegde afstanden.

zijn ingedeeld naar de vijf segmenten. Doordat

Onafhankelijke idealisten gebruiken heel vaak de

we van elke jongere in het MPN ook weten hoe

trein en lopen ook relatief veel. De Statusgerichte

zijn of haar mobiliteitsgedrag er uitziet, kunnen

levensgenieters gebruiken relatief vaak de bus,

we per segment ook iets zeggen over het

tram en metro. Zij reizen het meest voor school.

verplaatsingsgedrag18. Komen voorkeuren en gedrag overeen of zien we juist verschillen en hoe kunnen

Pragmatische bewegers maken veel verplaatsingen,

we dat verklaren?

maar over het algemeen over kortere afstanden. Zij gebruiken vaker de fiets. Bij de Behoedzame

De verdeling over de segmenten in het MPN is iets

soloreizigers is het precies andersom. Zij maken

anders dan in de enquête. Het meest opvallende

minder verplaatsingen, maar vaak wel over grote

is dat we onder de jongeren uit het MPN meer

afstanden en gebruiken duidelijk het meest de auto.

Onbevangen verkeersdeelnemers en minder

Zij zijn het vaakst onderweg voor werk.

Pragmatische bewegers Vergelijkingzien. met Mobiliteitspanel Nederland (=MPN) Enquête

28%

31%

MPN

0%

60

14%

10%

20%

26%

21%

23%

30%

40%

22%

50%

60%






11%

15%

70%

80%

Figuur 4.3: Vergelijking van de verdeling van de segmenten op basis van de enquête en het MPN

9%

90%


100%

150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50

Aantal verplaatsingen per persoon per dag

Aantal kilometers per persoon per dag

Figuur 4.4: Dagelijkse mobiliteit per segment (indexcijfers ten opzichte van totaal)


13%

14%

Pragmatische beweger Behoedzame reiziger Onbevangen verkeersdeelnemer

28%

Statusgerichte levensgenieter 0% Auto

Trein

10%

20%

30%

Bus, tram en metro

12%

52%

5%2% 11%

25%

10% 4%

31%

6% 6%

44%

40%

50%

Fiets

7% 7%

32%

17% 60% Lopen

3% 9% 2%

59%

5% 4%

20%

21%

45%

4%

70%

80% 90% 100%

Overig

Figuur 4.5: Vervoerwijzekeuze per segment


61

Gedrag en attitude vallen vaak samen, maar

lijkt op een gedwongen huwelijk. Zodra ze zijn

niet altijd

afgestudeerd en het zich financieel kunnen

Onafhankelijke idealisten lopen en fietsen veel en

veroorloven zullen ze waarschijnlijk voor de auto

maken vaak gebruik van de trein en juist weinig van

kiezen. De Onbevangen verkeersdeelnemers

de auto, hetgeen overeenkomt met hun voorkeuren.

staan redelijk neutraal tegenover het openbaar

Tegelijkertijd is het wel een groep die erg mobiel

vervoer, maar maken er heel weinig gebruik van.

is. De Statusgerichte levensgenieters zijn niet zo

Ze fietsen daarentegen heel veel, terwijl ze daar na

positief over het openbaar vervoer, maar maken

de Statusgerichte levensgenieter naar verhouding

er wel veel gebruik van, waarschijnlijk omdat ze

het minst positief over zijn. De Behoedzame

vaker nog iets jonger zijn en nog geen rijbewijs

soloreizigers staan positief tegenover de fiets, maar

hebben, het openbaar vervoer gratis is en ze vaak

maken er niet veel gebruik van. Mogelijk omdat hun

langere afstanden reizen om naar hun school of

verplaatsingsafstanden te lang zijn. De E-fiets kan

universiteit te gaan. Hun openbaarvervoergebruik

voor hen een uitkomst zijn.

Vergelijking met andere leeftijdsgroepen Als we jongeren van 15-24 jaar vergelijken met andere leeftijdsgroepen, dan zien we dat ze even mobiel zijn als de werkzame beroepsbevolking. Wel gebruiken ze veel vaker het openbaar vervoer en de fiets en lopen ze minder vaak en maken ze minder gebruik van de auto.

62


+

-

+

0

Gebruik trein

Gebruik auto

+

-

-

-

Waardering trein

Waardering auto

+

+

0

Gebruik fiets

Gebruik bus, tram en metro

+

-

+

0

-

-

-

Waardering fiets

Waardering bus, tram en metro Statusgerichte levensgenieter




+

0


Figuur 4.6: Waardering versus gebruik vervoermiddelen Jongeren en mobiliteit

63

PRAKTISCHE PRAKTISCHE TOEPASSING TOEPASSING

5. AAN DE SLAG

Werken met de verschillende types

Wat kun je met het segmentatiemodel?

Stap 2: Koersbepaling

Hiervoor heb je kennis gemaakt met het

Formuleer relevante doelstellingen. Welk resultaat

segmentatiemodel en de vijf types. In dit hoofdstuk

wil je halen? Welk doelgedrag hoort daarbij? Welke

laten we zien hoe partijen en organisaties rondom

rol spelen jongeren in het halen van de gestelde

verkeer en vervoer dit model kunnen toepassen. We

doelen? En op welke types wil je je dan richten?

introduceren hierna een stappenplan met vier fasen,

Grofweg kun je kiezen voor twee strategieën:

die organisaties kunnen doorlopen om het model

▪▪ Verdieping/focus: meer focus op types waar het

effectief te gebruiken.

meeste potentieel ligt voor gewenst gedrag. ▪▪ Verbreding: een strategie waarbij je nieuwe

Je kunt het segmentatiemodel inzetten als een

richtingen of proposities ook op een of meer-

instrument waarmee je stap voor stap te werk gaat.

dere nieuwe doelgroepen richt die je nu nog

Van een analyse van je huidige aanpak tot een

onvoldoende aanspreekt of weet te bereiken.

optimalisatie daarvan in de toekomst. Stap 1: Terreinverkenning

We stimuleren gebruikers van het model om een

Stap 2: Koersbepaling

goede balans te vinden tussen ambitie en realisme.

Stap 3: Koerswijziging

Durf je doelgroep te vergroten, maar stel jezelf

Stap 4: Terreinwinst

tegelijk wel de vraag of je die ambities ook kunt waarmaken. Kun je de Behoedzame soloreiziger ook

Stap 1: Terreinverkenning

echt enthousiast maken voor het OV? En kun je de

Breng in kaart wat de situatie is. Wat is de


vraag? Welke gedragingen zie je? Wat verklaart

daadwerkelijk ontmoedigen

de situatie? Wat is de context? Welk beleid

bij het aanschaffen van een

wordt gevoerd? Koppel deze informatie aan de

eigen auto?

mobiliteitsvoorkeuren van de vijf types. Hoe sluit de Behoedzame soloreiziger aan op de vraag? Wat vinden Onafhankelijke idealisten in deze context belangrijk? Betrek doelgroepsegmenten actief in een participatie- en/of co-creatieproces.

66


Stap 3: Koerswijziging

Stap 4: Terreinwinst

In deze fase ga je de koersbepaling omzetten in

In deze laatste fase ga je evalueren. Heeft de

een koerswijziging: voorgenomen veranderingen

koerswijziging ertoe geleid dat jongeren andere

implementeren. Denk bijvoorbeeld aan een

mobiliteitskeuzes gaan maken of nieuw gedrag

voorlichtingscampagne, waarin de voordelen

laten zien? Hoe waarderen de gekozen segmenten

van fietsen en het OV worden uitgelicht. Of de

het alternatief? Wie trek je aan en wie niet? Maak

introductie van nieuwe diensten.

gebruik van beschikbare onderzoeksbronnen, bijvoorbeeld door een lokale verdichting van het MobiliteitsPanel Nederland voor jouw onderzoeksgebied. Of bevraag jongeren uit jouw stad of regio en deel ze in naar doelgroep met behulp van de segmenteringsvragenlijst.

Pre-trip: Mobiliteitsgedrag/keuzegedrag

On-trip: Verkeersgedrag


67

Toepassing in twee soorten cases

Veel beleidsvragen hebben betrekking op

De aangescherpte kennis over doelgroepsegmenten

mobiliteitsgedrag. Voorbeelden daarvan zijn:

kun je in twee categorieën cases toepassen. De

▪▪ Hoe zorgen we dat het OV na de studie aantrek-

eerste categorie betreft mobiliteitsgedrag of

kelijk blijft?

keuzegedrag: door onderzoekers ook wel pre-

▪▪ Hoe bevorderen we samen reizen?

trip gedrag genoemd. De tweede categorie is

▪▪ Hoe krijgen we jongeren op de elektrische fiets

verkeersgedrag onderweg: on-trip gedrag genoemd.

of aan de deelauto of uit de spits?

Hoe zorgen we dat het OV na de studie aantrekkelijk blijft? ▪▪ Statusgerichte levensgenieters zijn het minst geneigd voor het openbaar vervoer te kiezen. Zet niet te veel energie op deze groep. Een OV-abonnement als onderdeel van een leasecontract kan wel interessant zijn. Luxe vormen van vraagafhankelijk OV zijn ook kansrijk. ▪▪ Behoedzame soloreizigers reizen liever niet met het openbaar vervoer, maar door ze te ontzorgen kan je ze wel verleiden. Ze willen graag goede reisinformatie en betrouwbare verbindingen. Ze houden niet van drukte (stiltecoupé’s en dalurenabonnement). ▪▪ Pragmatische bewegers zijn gevoelig voor de voordelen van de combinatie van fiets en trein, aangezien ze de fiets al hoog waarderen. Ze zijn ook wel bereikbaar voor prijsargumenten. Bied ze na de studie een voordelig eerste-baan-abonnement aan. ▪▪ Onafhankelijke idealisten zullen uit zichzelf al voor het openbaar vervoer kiezen. Bij hen gaat het vooral om het benadrukken van de maatschappelijke voordelen van reizen met het openbaar vervoer en het bevestigen dat ze het ‘goede’ doen. ▪▪ Onbevangen verkeersdeelnemers staan open voor de praktische voordelen van het openbaar vervoer, mits het een reëel alternatief is. Een uitprobeer-abonnement tegen een aantrekkelijke prijs zullen ze zeker interessant vinden.

68


Vragen gericht op verkeersgedrag zijn vaak gerelateerd aan verkeersveiligheidsthema’s, zoals: ▪▪ Door rood rijden / gevaarlijk oversteken. ▪▪ Niet fietsen in winkelstraten.

▪▪ Bellen en sms-en tijdens de reis / social media gebruik. ▪▪ (A-)sociaal gedrag in het openbaar vervoer of op de weg.

▪▪ Veilig fietsen naar school.

▪▪ Rekening houden met ouderen en kinderen.

▪▪ Drank en drugs in het verkeer / uitgaansverkeer.

▪▪ Ruimte geven aan zwaar landbouwverkeer. ▪▪ Pestgedrag onderweg.

Hoe beperken we het aantal jonge fietsers dat door rood rijdt en gevaarlijk oversteekt? ▪▪ Onafhankelijke idealisten en Behoedzame soloreizigers vertonen al het gewenste gedrag. Zij geven het goede voorbeeld vanuit het oogpunt van veiligheid en sociaal wenselijk gedrag. ▪▪ Statusgerichte levensgenieters rijden het meest door rood; vooral op drukke momenten als dat zichtbaar is. Zet voor deze groep vooral in op sociale beïnvloeding. Maak wachten leuk! ▪▪ Pragmatische bewegers rijden ook veel door rood. Vooral als het rustiger is, maar ook als op snelheid nog net een gaatje kan worden gevonden. Ze zoeken fysieke uitdaging. Ze zijn wel ontvankelijk voor een positieve benadering en helpende informatie over grenzen en veiligheid. ▪▪ Onbevangen verkeersdeelnemers zijn in dit geval vooral volgers. Hun gedrag valt samen met het referentiegedrag. Laat vooral het goede voorbeeld zien. ▪▪ Algemene koers: de Statusgerichte levensgenieter en Pragmatische beweger vragen een positieve benadering. Heb het vooral over groen, niet over rood. ▪▪ Uit co-creatie met de doelgroep: voer campagne met bike-/wait-huggers. Quality-wacht-tijd.


69

Praktische aanknopingspunten per segment

Kijk nog eens naar de beschrijvingen van do’s

Om goed te kunnen inspelen op de waarden van

en don’ts die we hier per type geven. Welke

je doelgroep en de types waar je je op richt, is

beelden laat je zien? Welke professionals,

vernieuwing op twee niveaus belangrijk: Welke

rolmodellen en situaties beeld je af? Vaak creëer je

verhalen vertel je? In hoeverre beantwoord je de

voorlichtingsmateriaal niet voor één specifiek type

centrale vraag van de types waar je je op richt?

uit het model: zorg er dan voor dat verschillende beelden verschillende types aanspreken.

1. Statusgerichte levensgenieter: Hoe kan ik mijzelf profileren met verkeer en vervoer? 2. Onbevangen verkeersdeelnemer: Hoe verplaats ik mij op een gemakkelijke manier? 3. Behoedzame soloreiziger: Op welke manier heb ik veel controle over mijn reis en een zo groot mogelijke persoonlijke ruimte? 4. Pragmatische beweger: Hoe en met welk vervoermiddel verplaats ik mij efficiënt van A naar B? 5. Onafhankelijke idealist: Op welke manier draag ik het meest bij aan een betere wereld?

70


Statusgerichte levensgenieters Aanknopingspunten ▪▪ Met opgeheven hoofd, bied nieuwe status aan dit type. ▪▪ Kaders veranderen: wet en regelgeving als reactie op overtuigende drijfveren. ▪▪ Sociale omgeving inzetten en sociale norm veranderen: wat vindt de groep? ▪▪ Rolmodellen inzetten waar ze naar opkijken. ▪▪ Fun theory: gedrag/ handelingen leuker maken/ koppelen aan puntensysteem. Do’s: ▪▪ Speel in op sociale drijfveer. ▪▪ Maak gebruik van rolmodellen en ken status toe aan gewenst gedrag of modaliteit. ▪▪ Bied comfort en luxe. ▪▪ Maak deze groep bewust van kosten: hoeveel geld houd je over als je geen auto hebt? ▪▪ Deze groep verwacht een goede service qua reizigersinformatie en dienstverlening.

Don’ts: ▪▪ Deze groep kun je niet verleiden tot ander gedrag met argumenten als duurzaamheid, want daar maken ze zich minder druk om. ▪▪ Verwacht geen snelle veranderingen van deze wat conservatieve groep; zet in op ‘life events’.

Onbevangen verkeersdeelnemers Aanknopingspunten ▪▪ Door onbevangenheid is deze groep flexibel en redelijk beïnvloedbaar. ▪▪ Flexibiliteit betekent ook dat gedragsveranderingen een tijdelijk karakter kunnen hebben. ▪▪ Deze groep is gevoelig voor wat anderen doen. ▪▪ Dit type wil vooral functionele informatie. Do’s: ▪▪ Zet in op flexibel reisgedrag. ▪▪ Laat zien hoe anderen reizen; bijvoorbeeld met het OV. ▪▪ Zet in op ambassadeurs en mond-totmondreclame. ▪▪ Bied concrete informatie: Hoe snel kom ik ergens? En wat kost me dat?

Don’ts: ▪▪ Deze groep kun je niet verleiden tot ander gedrag met argumenten als duurzaamheid, want dat interesseert ze minder en ze hebben er minder kennis over. ▪▪ Verwacht geen hoge mate van betrokkenheid.


71

Behoedzame soloreizigers Aanknopingspunten ▪▪ Kernvraag: met welk vervoer heb ik de meeste controle, rust en de grootste persoonlijke ruimte? ▪▪ Hecht een grote waarde aan vrijheid. ▪▪ Maakt zelfstandig keuzes op basis van aangereikte informatie. Zoekt informatie. ▪▪ Status en zichtbaarheid zijn niet relevant. ▪▪ Verkeersveiligheid is een belangrijk aspect. Do’s: ▪▪ Laat deze jongeren op jonge leeftijd ervaringen opdoen met alternatieven voor de auto. ▪▪ Laat deze groep zien wat je allemaal kan doen om reizen met het OV prettiger en relaxter te maken (oordopjes, laptop, leesboek, deodorant). ▪▪ Laat met concrete rekenvoorbeelden zien wat het OV kost in vergelijking met alternatieven.

Don’ts: ▪▪ Val deze groep niet lastig met dure vervoermiddelen, als E-scooters of luxe fietsen. ▪▪ Maak geen keuzes voor deze groep; bied ze vooral de ruimte om zelf te kiezen

Pragmatische bewegers Aanknopingspunten ▪▪ Kernvraag: Hoe kom ik het snelst van A naar B met de fiets? Hoe verplaats ik mij het meest efficiënt? ▪▪ Sporten en bewegen zijn belangrijke aspecten in het leven. ▪▪ Risico’s en grensverleggende activiteiten zijn leuk! ▪▪ Status en zichtbaarheid zijn niet relevant. ▪▪ Zij geven niet snel meer geld uit aan vervoer. Do’s: ▪▪ Maak voor deze groep de voordelen van fietsen nog meer inzichtelijk. Denk aan gezondheidseffecten en kostenbesparingen. ▪▪ Promoot het OV via het actieve voor- en natransport. ▪▪ Maak deze jongeren bewust van de relatief hoge risico’s die ze als fietser lopen. ▪▪ Deze groep is bovengemiddeld positief over car-sharing en andere concepten. ▪▪ Benadruk bij deze groep het belang om je aan de regels te houden. 72


Don’ts: ▪▪ Benader deze groep niet met negatieve aandacht. Zet juist in op enthousiasme.

Onafhankelijke idealisten Aanknopingspunten ▪▪ Kernvraag: Heeft het betekenis wat ik doe? Hoe draag ik het meeste bij aan een betere wereld? ▪▪ Status of uiterlijk is nauwelijks belangrijk. ▪▪ Tegelijkertijd is duurzaamheid een belangrijk thema. Dat heeft wel status. ▪▪ Alleen reizen en controle zijn relevant, evenals comfort en bewegingsvrijheid. ▪▪ Kansen voor elektrische (schone) technologie. Do’s: ▪▪ Laat dit type jongere zien wat de impact is van hun eigen vervoer. Denk aan de CO2-vergelijking op 9292.nl. Hiermee kunnen zij ook anderen meer overtuigen van het belang van duurzaam gedrag. ▪▪ Bied deze groep veel informatie, bijvoorbeeld rond het gebruik van het OV. ▪▪ Besteed vooral aandacht aan de intelligentie van oplossingen of alternatieven. ▪▪ Zet in op de statusgevoeligheid van duurzaamheid; bijvoorbeeld in de uitstraling van of de communicatie over vervoersalternatieven.

Don’ts: ▪▪ Voorkom al te veel generaliseren. Deze groep wil onafhankelijk zijn en blijven.


73

6. REFLECTIE OP DE VIJF KERNVRAGEN Met dit onderzoek hebben we een belangrijke

heeft een positief beeld van deze vervoerwijzen.

stap gezet naar het beter begrijpen hoe jongeren

Op nummer 3 komt de trein, maar die wordt door

in Nederland kijken naar mobiliteit. We bieden

maar 47% positief gewaardeerd. Naast praktische

handreikingen voor beleid en wakkeren het denken

overwegingen maken vooral autonomie en vrijheid

over de mobiliteit van morgen aan. We kijken

de fiets en auto aantrekkelijk. Voor de auto, maar

ernaar uit om deze inzichten verder in de praktijk

ook de scooter, geldt dat de helft van de jongeren

te brengen. Zo verrijken we het mobiliteitsbeleid

het belangrijk vindt dat de auto of scooter er

gericht op jongeren.

goed uitziet. De andere helft ziet het vooral als een praktisch vervoermiddel. De auto heeft als

Aan het begin hebben we onszelf vijf kernvragen

statussymbool misschien iets ingeboet maar is als

gesteld. Welke inzichten heeft het onderzoek op

heilige koe zeker nog niet begraven. Ook al is het

deze vragen opgeleverd?

gebruik van de auto door jongeren nu nog laag, dat wil niet zeggen dat ze hem in de toekomst

Welk vervoermiddel heeft de voorkeur?

niet toch gaan gebruiken. Jongeren hebben soms

Ook voor jongeren is mobiliteit vrij praktisch.

een verwrongen beeld van de kosten van de auto,

Reistijd, kosten en gemak zijn factoren die hoog

doordat ze nu vaak gemakkelijk gebruik maken

scoren onder jongeren in de keuze die ze maken

van de auto van ouders. Alleen de Onafhankelijke

voor een bepaald vervoermiddel. De fiets en

idealisten hebben een duidelijke afkeer van de auto.

de auto zijn met afstand de meest populaire

Zij zijn de enige groep voor wie duurzaamheid een

vervoermiddelen. Meer dan 80% van de jongeren

rol speelt in hun mobiliteitskeuze.

Jongeren denken het meest positief over de fiets, daarna de auto, daarna de trein

74


Een deel van de jongeren kan echt genieten van

etniciteit, enzovoort. Voor jongeren is vooral het

het fietsen. Vooral van de meisjes horen we: ‘Het is

verschil tussen werken en niet-werken groot,

fijn om buiten te zijn en goed voor je gezondheid.’

zeker als je kijkt naar het autobezit en -gebruik.

Het openbaar vervoer staat er bij een deel van de

Een jongere die werkt, maakt gemiddeld vijf keer

jongeren goed op. Een op de vier jongeren vermijdt

zoveel autokilometers dan

het liefst het openbaar vervoer (te druk, te duur, te

een jongere die niet werkt.

vies en te onbetrouwbaar). Een ruime meerderheid

Jongeren maken zich ook druk

van de jongeren staat neutraal of redelijk positief

over de kosten van mobiliteit,

tegenover reizen met het openbaar vervoer, maar

vooral van het openbaar

ook zij vinden wel dat de huidige kwaliteit en

vervoer.

vooral ook de prijs te wensen overlaat. Tegelijk maken veel jongeren gebruik van het openbaar

Naast sociaal-demografische factoren speelt ook

vervoer. Er lijkt sprake te zijn van een gedwongen

de context een rol. In de stad heb je nu eenmaal

huwelijk. De scooter is een splijtzwam. Een kwart

de keuze uit meer vervoermiddelen en liggen

van de jongeren - de meer statusgerichte groep - is

bestemmingen dichter bij elkaar. En als een jongere

erg positief over de scooter, terwijl de rest van de

op het platteland een sterke voorkeur heeft voor

jongeren eigenlijk niks van de scooter moet hebben.

de trein, dan houdt het toch echt op als die niet

En dan is er nog samen reizen. Meer dan de helft

beschikbaar is. Waar je woont en waar je naartoe

van de jongeren vindt dat fijn. Terwijl er ook een

moet, bepaalt de keuzes die je hebt. In de stad

grote groep jongeren belang hecht aan voldoende

neemt het autogebruik onder jongeren af, terwijl

persoonlijke ruimte tijdens het reizen.

het buiten de stad juist nog toeneemt. Het langer studeren en de trek naar de stad lijken de meest

Wat verklaart verschil in gedrag?

bepalende factoren die de afname van de mobiliteit

Er is niet één verklaring voor iemands reisgedrag.

verklaren onder jongeren in de afgelopen 15 jaar.

Dat geldt ook voor jongeren. Verschillende factoren spelen een rol. In de eerste plaats zijn dat

Tot slot spelen de waarden en attitudes die we

sociaal-demografische factoren, zoals inkomen,

in dit onderzoek centraal hebben gesteld een

leeftijd, opleiding, huishoudensamenstelling,

belangrijke rol. Jongeren die status, duurzaamheid


75

of gezondheid belangrijk vinden, laten dit

geconfronteerd met allerlei nieuwe mobiliteitsopties

doorwerken in hun mobiliteitskeuzes. Van de

en nieuwe vrienden. Dat kan van invloed zijn op

vijf groepen zijn sommige heel uitgesproken

zijn of haar waarden en attitudes. Aangezien je in

in hun waarden en attitudes over mobiliteit

de stad meer keuze hebt, zou het kunnen zijn dat

(Statusgerichte levensgenieters, Onafhankelijke

het daar makkelijker is om te reizen op basis van

idealisten en Behoedzame soloreizigers), terwijl

je voorkeuren. Voor beleid is het van belang om

anderen pragmatischer zijn. De groepen met

altijd te kijken naar een combinatie van context en

sterke voorkeuren zijn moeilijk te bewegen iets te

waardengebonden oplossingen. De elektrische fiets

doen wat indruist tegen hun waarden. Aan de andere kant is het juist voor deze groepen duidelijker waarmee je ze kunt verleiden of waar je ze op kunt

is in dit verband een interessante

Life events zijn cruciale momenten om mobiliteitsgedrag te beïnvloeden. Dan is er immers even geen gewoontegedrag.

aanspreken. We hebben niet

case. Dit lijkt voor jongeren in het landelijke gebied een ideale oplossing, maar alleen met fietssnelwegen en een aantrekkelijke verkoopprijs zul

de indruk dat waarden en attitudes van jongeren

je het niet redden. De elektrische fiets heeft een

over de hele linie sterk aan het veranderen zijn

stoffig imago bij een deel van de jongeren. Zo kan

- zoals wel wordt gesuggereerd – wel zien we

het zijn dat ze - zelfs als het in hun context een hele

duidelijk dat jongeren verschillend denken over

praktische oplossing is – die E-bike toch liever links

mobiliteit. Opvallend is de ontwikkeling in de grote

laten liggen.

steden waar de uiteinden van het spectrum sterker zijn vertegenwoordigd door meer Statusgerichte

Wat leren we over toekomstig gedrag?

levensgenieters en meer Onafhankelijke idealisten.

De toekomst is niet te voorspellen en toch is er niets leukers dan erover na te denken. Jongeren

76

Je kunt niet zeggen welke van de drie elementen

doen dat ook. Daar komt trouwens best een

(sociaal-demografische factoren, context en

traditioneel beeld uit naar voren. Jongeren vinden

waarden en attitudes) belangrijker is. Ze werken

de auto nog steeds aantrekkelijk. Driekwart van

ook op elkaar in. Als een jongere naar de stad

de jongeren denkt dat ze een eigen auto hebben

gaat om te studeren, dan wordt die jongere

als ze 30 jaar zijn. Ze beginnen wel steeds later


aan de auto, vooral als gevolg van langer studeren

voor wie autodelen financieel aantrekkelijk is - zien

en later settelen. Demografische ontwikkelingen

we een positieve houding tegenover autodelen.

en ontwikkelingen in het leenstelsel en de

Jongeren nieuwe dingen laten uitproberen om

OV-studentenkaart zorgen er mogelijk voor dat

bekendheid te vergroten, is altijd een zinvolle

de groep studerende jongeren niet meer gaat

strategie.

toenemen en zelfs gaat afnemen. Een ander cruciaal element is de trek naar de stad. Als jongeren

Ook de zelfrijdende auto kan op scepsis rekenen.

in de stad blijven wonen - wat op dit moment

Jongeren denken dat dit nog lang gaat duren en

de verwachting is - dan zullen ze waarschijnlijk

maken zich zorgen over de veiligheid. Ook vindt een

vasthouden aan een mobiliteitspatroon met meer

deel het jammer dat ze dan zelf niet meer aan het

OV en fiets en minder auto. Zelf geven ze ook aan

stuur zitten. Of we hiermee de conclusie moeten

dat de auto in de stad zeker niet altijd praktisch is.

trekken dat deze ontwikkelingen langzamer zullen

Life events, zoals verhuizen, kinderen krijgen en

gaan, is de vraag. Tegenover de mobiele telefoon

de eerste baan, zijn cruciale momenten waarop

stonden we aanvankelijk ook niet positief, maar die

jongeren hun mobiliteitsgedrag opnieuw afwegen.

heeft in no-time de wereld veroverd. Als nieuwe

Hier spelen we beleidsmatig nog steeds te weinig

ontwikkelingen echt hun nut bewijzen, dan kan

op in, terwijl jongeren dan veel beïnvloedbaarder

het straks toch snel gaan. Tegenover het algemene

zijn. Er is dan immers even geen gewoontegedrag.

beeld van wat voorzichtige jongeren staat dan ook

De conservatieve blik van jongeren zien we ook

weer de kleine groep van ‘early adopters’, die zich

terug in hoe ze kijken naar nieuwe ontwikkelingen.

wel interesseert voor de nieuwste ontwikkelingen.

Het delen van auto’s wordt argwanend bekeken. Onder vrienden? Ja, dat kunnen ze zich nog wel

Een duurzaam mobiliteitssysteem

voorstellen. Maar je auto uitlenen aan een vreemde

en elektrische auto’s zijn elementen

is toch echt een stap te ver. Bedenk ook: voor een

die de meeste jongeren absoluut

groot deel zijn autodeelsystemen nog redelijk

zien gaan komen. Alleen lijkt de

onbekend voor jongeren, en daarmee onbemind.

bereidheid om daar nu al aan bij

Onder wat oudere en hoogopgeleide jongeren in

te dragen (of iets voor op te geven) bij de meeste

de stad - die bekend zijn met de mogelijkheden en

jongeren niet heel groot.


77

het leven van jongeren, maar tegelijk denken de

Hoe zit het met jongeren en verkeersveiligheid?

meeste jongeren dat dit nooit in de plaats komt van

Jongeren maken zich opvallend druk over

fysiek contact. Het is heel duidelijk en/en, waarbij

verkeersveiligheid. Ruim 70% van de jongeren

ze nog steeds de grootste waarde toekennen

vindt veiligheid belangrijker dan snelheid. Het is

aan elkaar persoonlijk ontmoeten. Maar ook voor

een generatie die beschermd is opgevoed. Veel

onderwijs en voor winkelen geldt dat ze liever op

jongeren ergeren zich aan asociaal verkeersgedrag

pad gaan, dan het achter de PC te doen. Er ontstaan

van anderen, al geeft een deel aan dat ze zelf ook

wel allerlei nieuwe wisselwerkingen. Jongeren

zeker niet de braafste zijn. Er is een kleine groep

maken via sociale media nieuwe vrienden op

die houdt van snelheid in het verkeer. Zij zoeken

andere plekken in het land. Die ontmoeten ze dan

risico’s daarom soms bewust op. Jongeren die een

later weer fysiek.

ongeluk hebben gehad, reageren daar verschillend

Social media en ICT zijn een integraal deel van

op. De een past zijn gedrag structureel aan, terwijl Als we kijken naar de toekomst, dan is het ook

de ander de schuld buiten zichzelf legt.

interessant om te weten of de waarden en attitudes constant zijn. We zien dat de waarden en attitudes

Drank en drugs zijn ook zeker een probleem

van mensen zich vooral ontwikkelen als ze jong

onder jongeren in het verkeer, maar dat is geen

zijn en het brein nog in ontwikkeling is. Dat loopt

thema dat uit de groep zelf komt. Veiligheid wordt

ongeveer door tot het 25e jaar. Daarna zijn waarden

overigens breed opgevat. Als we doorvragen dan

en attitudes meer constant. Hoe deze zich uiten,

blijkt het soms ook om sociale veiligheid te gaan:

hangt uiteraard weer af van de context. Iemand

bijvoorbeeld in het openbaar vervoer of samen

die sterk op duurzaamheid georiënteerd is, kiest

op de fiets naar huis na het uitgaan. Bevorderen

tijdens zijn studententijd ongetwijfeld voor de fiets

van verkeersveilig gedrag van jongeren zelf houdt

en het openbaar vervoer. Maar rijdt hij of zij op

vooral verband met ervaring opdoen. Hoe vaker ze

zijn 35e - met een drukke baan en een gezin - in

iets doen, hoe meer dat went en hoe minder dat

een elektrische auto? Wellicht! Als de mondiale

mis gaat. Een rijbewijs is in dat licht zeker geen

energiecrisis straks een hoogtepunt bereikt, zal dit

eindpunt, maar vooral het beginpunt van leren

van invloed zijn op de waarden en attitudes van een

rijden.

hele maatschappij. 78


Van welke mobiliteitsproblemen liggen jongeren wakker?

geen thema. Ze maken nog niet zoveel gebruik

Mobiliteit is voor jongeren geen thema waar ze zich

de file. Met de fiets - waar jongeren veel gebruik

echt zorgen over maken. Tegelijkertijd reizen ze wel

van maken - hoeft er wat hen betreft niet zoveel

elke dag. Daarbij lopen ze - letterlijk en figuurlijk

te gebeuren. En ook het stimuleren van duurzame

- tegen dingen aan. In de vakwereld krijgen

vervoerwijzen heeft voor de meeste jongeren geen

files vaak de meeste aandacht als het gaat over

hoge prioriteit.

van de auto en staan dus ook nog niet zo vaak in

bereikbaarheid. Voor jongeren zijn files echter (nog)

De volgende twee opgaven vinden jongeren volgens het onderzoek wél belangrijk: ▪▪ Kwaliteit en betaalbaarheid van het OV Het belangrijkste aspect waar jongeren over vallen in het OV, is de prijs. Het uitbreiden van de OVstudentenkaart voor jongeren in het MBO lijkt in dit verband een interessante keuze. De onvrede komt misschien ook voort uit het ongenoegen over de kwaliteit. Veel jongeren klagen over overvolle bussen en vertragingen. Het gevaar ligt op de loer dat vervoerders jongeren ‘for granted’ nemen. Als je hen niet aan je weet te binden, is de kans groot dat ze later het openbaar vervoer links laten liggen. Gezien de hoge waardering voor de fiets is het promoten van de combinatie fiets en openbaar vervoer een kansrijke richting onder jongeren. ▪▪ Verkeersveiligheid en asociaal verkeersgedrag Ook verkeersveiligheid en asociaal verkeersgedrag scoren hoog als thema’s waarvan jongeren vinden dat de overheid ze moet aanpakken. De oplossing zien ze trouwens minder in het verbeteren van de infrastructuur, maar vooral in het beïnvloeden van het gedrag.


79

COLOFON Initiatief en uitvoering

Goudappel Coffeng, YoungWorks

Opdrachtgevers

G4 (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht), Stedelijk netwerk Brabantstad/B5 (Breda, Eindhoven, Helmond, ‘s-Hertogenbosch en Tilburg), Stadsregio Amsterdam, Provincie Gelderland, Provincie Limburg, Provincie Noord-Brabant, Provincie Overijssel, Provincie Utrecht, Provincie Zuid-Holland, Gemeente Amersfoort, Gemeente Enschede

Datum publicatie 9 november 2015

Kenmerk YGW001/Eks/0018.01

Auteurs Sander van der Eijk, Thomas Straatemeier (Goudappel Coffeng) Joris Schuurman, Yvonne van Sark (YoungWorks) Met medewerking van Robert van Ossenbruggen (CustomerCentral)

Copyright Nets uit deze rapportage mag worden overgenomen zonder bronvermelding. Aan de inhoud van de rapportage kunnen geen rechten worden ontleend. Eventuele rechthebbenden op gebruikt beeldmateriaal dienen contact op te nemen met de uitgever.

YoungWorks en Goudappel Coffeng verkenden voor een 11-tal geïnteresseerde overheidspartijen het jongerenperspectief op mobiliteit. Welke waarden en motivaties hebben jongeren als het gaat om verkeer, vervoer en verplaatsen? Welke segmenten jongeren zien we? Wat zijn hun waarden? En welk mobiliteitsgedrag hoort daarbij? Dat biedt aanknopingspunten voor het activeren van die (groepen) jongeren, voor beleid of concrete interventies! Het onderzoek is uitgevoerd in 2014 en 2015.

Goudappel Coffeng is mobiliteitsexpert. YoungWorks is doelgroepspecialist.

Amsterdam 9 november 2015

JONGEREN EN MOBILITEIT

Recommend Documents