Valrisico, mobiliteit en medicatie
Shanty Sterke
23 november 2015
Normale looppatroon • heelstrike • foot flat • midstance • heel heel strike foot flatoff midstance
heel off
toe off
midswing
heelstrike
http://jeugdjournaal.nl/item/656286-oma-van-91-jaar-rent-marathon.html
Door normale verouderingsprocessen verandert ook bij relatief gezonde ouderen het looppatroon Veranderingen bewegingsapparaat
Neurologische veranderingen
Baroreflexgevoelingheid hart
Houdingsreflexen
Achteruitgang visuele informatie.
Geriatrisch lopen • • • •
staplengte stapfrequentie (snelheid ) gangspoor verbreedt bipedale fase
1,4
10 meter in 8,2 s 1,2
10 meter in 10 s 1
10 meter in 12,5 s 0,8
10 meter in 14,7 s
0,6
0,4
0,2
0 stoplicht
hogere levensverwachting
normaal
valrisico
Variabiliteit
Kearns et al. JAMDA 2012; 665.e7e665.e13
Risicovolle medicatie • Medicijnen met extrapyramidale bijwerkingen – antipsychotica – middelen tegen misselijkheid en braken – medicijnen tegen alzheimer bijv. rivastagmine • Medicijnen met sederend effect – benzodiazepines – anti-epileptica – anti-histaminica – antipsychotica – antidepressiva – analgetica met centrale werking
• Medicijnen die bloeddruk verlagen – hartmedicatie – parkinsonmedicatie – ontstekingsremmers • En andere
dinsdag 24 november 2015 voettekst
Conclusies Antidepressiva Aantal gebruikers van antidepressiva per 1000 inwoners per leeftijdsjaar (eerste helft 2011)
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen
Antipsychotica Het aantal gebruikers van antipsychotica per 1000 inwoners in de betreffende leeftijdsgroep, gemeten in de eerste helft van 2007
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen
Benzodiazepines Het aantal personen per 1000 inwoners per leeftijdsgroep aan wie één keer of vaker een benzodiazepine is verstrekt
Bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen
Psychotrope middelen in verpleeghuis
Nijk et al, 2009 N= 1322 bewoners
Sterke et al, 2012 N=85074 persoonsdagen
Antidepressiva: 27%
Antidepressiva: 16%
Antipsychotica: 37%
Antipsychotica: 45%
Anxiolytica: 16%
Anxiolytica: 21%
Hypnotica: 15%
Hypnotica: 14% Nijk et al. Int Psychogeriatr 2009;21:485-93/ Sterke et al J Clin Pharmacol 2012;52:947-55.
2,3 x
1,8 x 1,5 x
1,6 x
aantal vallen
aantal letsels
Geen
Antidepressiva
Antipsychotica
Benzodiazepines
aantal vallen
Niet afbouwen
Afbouwen risicovolle medicatie
Afbouwen psychotrope medicatie
Afbouwen hartmedicatie
Van der Velde et al. Br J Clin Pharmacol 2007;63(2):232-7
Risicovolle medicatie-antidepressiva • Antidepressiva werken vooral bij ernstige depressie • Antidepressiva werken niet bij Alzheimer • Psychosociale interventies • Kleine plezierige activiteiten
Fournier et al 2010, Jama 2010;303:47-53/Banjeree et al 2011, Lancet; 378:403-411/Nivel richtlijn voor verzorgenden 2004
Antidepressiva werken vooral bij ernstige depressie Hoe dieper de depressie, hoe beter pillen werken. Dat is kort door de bocht de conclusie van een meta-analyse van placebogecontroleerde studies naar het effect van antidepressiva. Jay Fournier c.s. beschrijven hun bevindingen in JAMA van 6 januari. Zij selecteerden studies waarin antidepressiva vergeleken werden met een placebo in de behandeling van depressie bij volwassen, poliklinische patiënten. … ……. De auteurs stellen dan ook dat antidepressiva bij patiënten met milde of matige depressieve symptomen niet of nauwelijks beter werken dan een placebo. Bij de ernstigste depressies was zowel de SSRI als het TCA duidelijk beter dan de placebo.
JAMA 2010; 303: 47-53 Bron: Medisch Contact
Antidepressiva zinloos bij Alzheimer Antidepressiva werken niet bij Alzheimer. Brits onderzoek toont dat aan. De onderzoeksresultaten werden gepubliceerd in het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet van 30 juli 2011. Consequenties voor de praktijk Dit onderzoek richtte zich op de twee antidepressiva die in de ouderenzorg veel worden gebruikt ………… …….In een reactie op deze onderzoeksresultaten zegt de Australische hoogleraar psychogeriatrie Henry Brodaty in The Lancet dat antidepressiva ánders werken bij Alzheimer door de hersenveranderingen die bij Alzheimer horen. Mogelijk is dat bij mensen met andere vormen van dementie weer anders, zegt hij. Brodaty raadt aan om depressie bij Alzheimer te bestrijden met psychosociale interventies en hierbij de hulp van omgeving en familie in te schakelen.
The Lancet 2011;378:403-11 Commentaar The Lancet 2011;378:375-76 Bron: Innovatiekring dementie
Toolkit om depressie te bestrijden Redelijk wat mensen met dementie hebben te maken met depressie en somberheid. In de Nederlandse verpleeghuizen geldt dit momenteel voor 19% van de bewoners met dementie. Effectieve methode Verzorgenden kunnen in de praktijk goed met de richtlijn overweg. Bewoners in verpleeghuizen waar gewerkt werd met de richtlijn werden in de meeste gevallen minder depressief. Verkaik: “We hebben zelfs aanwijzingen dat hoe succesvoller de richtlijn is ingevoerd, hoe meer bewoners daar baat bij hebben.” Verzorgenden leren om systematisch in kaart te brengen welke ‘plezierige’ activiteiten het best bij bewoners passen, zoals luisteren naar favoriete muziek of wandelen in de tuin….. De gewone fijne dingen … Verkaik: “Het gaat vaak om hele kleine plezierige activiteiten, bijvoorbeeld samen zingen, een spelletje doen, nagels lakken... Maar ook dingen zoals samen naar het winkelcentrum of met een groepje naar het café, kunnen depressie bij dementie verminderen. Veel verzorgenden zeggen ook dat het niet altijd veel tijd hoeft te kosten. Veel kan gewoon al tijdens de dagelijkse zorg. Soms kun je ook familie of vrijwilligers bij de activiteiten betrekken.
Het begeleiden van mensen met dementia die depressief zijn. Richtlijn voor verzorgenden. NIVEL; Verpleeghuis Waerthove. Utrecht: NIVEL, 2004
Risicovolle medicatie-antipsychotica • Gedragsproblemen komen voor bij meer dan 80 % van de mensen met dementie
• Specialisten ouderengeneeskunde hebben over het algemeen een te positief beeld van antipsychoticagebruik door demente ouderen met gedragsproblemen • Eén op de zes patiënten minder gedragsproblemen • Ernstige bijwerkingen Bart Kleijer 2011. Balancing the benefits and risks of antipsychotics use in elderly Patients
Probleemgedrag • Richtlijn Probleemgedrag Beroepsvereniging voor specialisten ouderengeneeskunde en sociaal geriaters.
• Multidisciplinair oppakken probleemgedrag Stappenplan Omgaan met Probleemgedrag om (verzorgende) teams te ondersteunen bij de omgang met probleemgedrag van cliënten.
• Bewegingsprogramma tegen probleemgedrag bij dementie Zestig verschillende bewegingsactiviteiten, zoals kegelen en bewegen op muziek.
www.zorgvoorbeter.nl/probleemgedrag
Risicovolle medicatie-benzodiazepines
• Bij afbouwen verslechtert de slaap niet
• Voldoende effectieve niet-medicamenteuze alternatieven • Indien nodig, dan maximaal 2-4 weken
Wat kunt u zelf doen om vallen te voorkomen?
www.veiligheid.nl/valanalyse
Dank u voor uw aandacht
[email protected]
