Jeugd in het Groen. Jeugdparticipatie bij de inrichting van een recreatiegebied: benut de ruimte!

Jeugd in het Groen Jeugdparticipatie bij de inrichting van een recreatiegebied: benut de ruimte!

Jeugdparticipatie bij inrichting recreatiegebied: benut de ruimte! Bewonersparticipatie bij de inrichting van openbare ruimte wordt steeds gangbaarder. Vaak blijven het echter volwassenen, die de plannen bedenken. De vraag aan kinderen en jongeren naar hun wensen en behoeften bij de inrichting van de openbare ruimte wordt nog weinig gesteld. Een gemiste kans! Kinderen en jongeren zijn immers intensieve gebruikers van de openbare ruimte. Door jeugd te betrekken bij de inrichting van openbare ruimte wordt de kennis over hun wensen en behoeften vergroot en neemt de betrokkenheid van jeugd bij hun leefomgeving toe. Een kans, zowel voor gemeenten als voor de jeugd!

K

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 3 

Kidsandspace voor landelijk

4 | 

Jeugd denkt en ontwerpt mee!

Methodiek Kidsandlandscape1/ Kidsandspace2

Voor een succesvol jeugdparticipatietraject is van belang dat helder is waar in het proces

De toegepaste methodiek, gebaseerd op een

ruimte is voor participatie, en wat het doel is

bestaande methodiek voor stedelijke omgeving,

van de participatie. Deze folder geeft inzicht

bestaat uit modules. Jeugd uit de directe

in een aanpak voor jeugd-participatie bij

omgeving wordt gevraagd om, samen met een

gebiedsinrichting.

landschapsarchitect en andere betrokkenen vanuit gemeente of provincie, een leefbare ruimte te creëren voor jong en oud. De methodiek wordt toegepast in twee workshops met jeugd (ca. 20 deelnemers) in de leeftijd van 8 -12 jaar en van 13-17 jaar. De deelnemers worden verdeeld in groepjes van 3-5 personen. Een presentatie door de deelnemers aan een jury van professionals en/of bestuurders vormt altijd onderdeel van het traject. Evaluatie met en terugkoppeling aan de kinderen en jongeren zijn ook wezenlijke onderdelen. Daarmee wordt aangegeven dat zij serieus worden genomen en dat er ook echt iets met de resultaten wordt gedaan. De exacte invulling van een traject is maatwerk.

1) Kidsandlandscape is gebaseerd op de methodiek Kidsandspace van DSP-groep. 2) Dit instrument is door DSP-groep ontwikkeld voor stedelijk gebied, met pilottrajecten in Hengelo-O-Polderweggebied Amsterdam en Liebergen (Hilversum).

k gebied: Kidsandlandscape!

!

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 5 

Pilot in recreatiegebied Geestmerambacht • Recreatiegebied Geestmerambacht is een gebied waar men kan zonnen, zwemmen, wandelen (met de hond), hardlopen, vliegeren, voetballen en andere vormen van recreatie. Het huidige recreatiegebied Geestmerambacht meet 220 hectare. Het gebied wordt in de nabije toekomst met 250 hectare groengebied en 40 kilometer fietsverbindingen in en naar het gebied uitgebreid3. Deze forse verdubbeling van oppervlakte is nodig vanwege de verstedelijking in deze regio. • De uitbreiding en herinrichting van recreatiegebied Geestmerambacht bood een kans om de wensen van kinderen en jongeren mee te nemen in ontwerp en uitvoering van de inrichting van recreatiegebied. In het voorjaar van 2009 heeft de provincie een pilot jeugdparticipatie geïnitieerd. Aan jeugd tussen de acht en zeventien jaar, woonachtig in Alkmaar, Heerhugowaard en Langedijk, werd gevraagd om mee te denken over en mee te ontwerpen aan recreatiemogelijkheden in het gebied. Zo kon waardevolle ervaring en kennis worden opgedaan over jeugdparticipatie bij ruimtelijke opgaven. • Voor invulling van de pilot is gebruik gemaakt van de methodiek Kidsandlandscape. Om van idee tot een ontwerp te komen zijn drie jeugd-ateliers gehouden. Om het draagvlak onder jeugd in het verzorgingsgebied van het recreatiegebied te toetsen is een webenquête gehouden onder kinderen en jongeren in de directe omgeving.

3) De uitbreiding gaat drie richtingen op. Naar het zuiden tot Alkmaar-Noord, naar het westen tot Koedijk en naar het noorden tot aan de provinciale weg N205.

6 | 

Kansen voor integraal beleid

Alle fasen van beleid

De methodiek Kidsandlandscape verenigt ­

Het is een uitdaging om de kinderen en jongeren

ver­schillende beleidsdoelen; doelen op het

te betrekken bij alle fasen van beleid. Kinderen

terrein van jeugdparticipatie, recreatie en

en jongeren weten welke activiteiten andere

1 Schouwen

bijvoorbeeld cultuureducatie en culturele

jongeren aanspreekt; zij spreken elkaars taal.

2 Inspiratie

planologie.

Door de jeugd zelf een rol te geven in alle fasen

3 Brainstormen

Culturele planologie is een instrument voor

van beleid is de kans dus groter dat het aanbod

ruimtelijke kwaliteit. Door in ruimtelijke

aansluit op hun wensen, behoeften en mogelijk­

opgaven eerst op zoek te gaan naar de culturele

heden. Hieronder staat een weergave van de

kwaliteiten en waarden van het opgavegebied,

beleidscyclus, inclusief de stappen binnen de

4 Tweedimensionaal werken

kan inspiratie worden opgedaan voor de nieuwe

methode Kidsandlandscape:

5 Vakjury

bestemming. Deze gevonden kwaliteiten

6 Driedimensionaal werken

worden vervolgens vertaald naar het nieuwe

Meer informatie

7 Schetsontwerp

ruimtelijke ontwerp. Deze invalshoek werd

De resultaten van de pilot staan beschreven in

8 Presentatie aan bestuur

verweven in de in de pilot methodiek

een werkboek. Van de jeugdateliers zijn twee

Kidsandlandscape met inbreng van een

korte films gemaakt. Het gehele traject is

landschapsarchitectenbureau.

­gedocumenteerd in een langere film. Werkboek

Stappenplan Inventarisatie en analyse (Wat?)

Ontwerp (Waar en hoe?)

Uitvoering en Beheer

en filmmateriaal staan op bijgesloten dvd.

Evaluatie 9 Terugkoppeling definitief ontwerp

1

Impementatie en Borging

2

3

4

Inventarisatie en Analyse

10 In gesprek

uitgebreidere toelichting.

7

Implementatie en Borging 10

11

6

Ontwerp

11 Structurele inbreng van jeugd Later in deze brochure volgt een

5

9

Evaluatie

8

Uitvoering en Beheer

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 7 

Wanneer toepassen

Meerwaarde

De methode kan worden toegepast bij elke

Kortom, betrekken van jeugd bij de inrichting

ruimtelijke opgave in de openbare ruimte, met

van openbare ruimte biedt kansen. Het heeft

een relatie met de leefomgeving van kinderen

meerwaarde voor zowel gemeenten, scholen,

en jongeren. In Geestmerambacht (zie kader)

als jeugd.

hebben de kinderen en jongeren succesvol meegedacht en meeontworpen aan een project met een schaal van 1:50.000. Maar ook kleinere

Gemeenten, scholen, jeugd- en jongerenorganisaties aan zet! Ruimtelijke opgaven, zoals in dit

De voordelen op een rij:

geval de uitbreiding en herinrichting van recreatiegebied, lenen zich heel

opgaven lenen zich hiervoor, zoals parken en

Gemeenten

goed voor jeugdparticipatie. Het

ander openbaar groen.

• Meer kennis over wensen en behoeften

initiëren van jeugdparticipatie vraagt

Van belang is om de doelgroep op een moment

• Grotere kans op succesvol gebruik van de

van jongeren op het gebied van recreatie. te betrekken waarop er ruimte is voor inbreng van kinderen en jongeren. Dat wil zeggen op een

openbare ruimte door kinderen en jongeren. • Verenigen van verschillende beleidsdoelen

echter wel om goede afstemming en coördinatie met betrokken partijen en om samenwerking om miscommunicatie te voorkomen.

moment dat ideeën en plannen van kinderen

m.b.t. jongeren, zoals jeugdparticipatie,

Gemeenten zijn aan zet om kinderen

en jongeren nog kunnen worden meegenomen

recreatie, cultuureducatie en groen.

en jongeren te betrekken bij beleid.

in het ontwerp. Die ruimte is er voordat het

• Bijvangst schouw in het (recreatiegebied):

programma van eisen voor het ontwerp wordt

kennis over sociale veiligheid.

opgesteld. Aan de andere kant is het voordeel

• Verhogen ruimtelijke kwaliteit.

van jeugd betrekken in de eindfase van een (her-)ontwikkelingstraject, dat de tijd tussen

Scholen

idee, ontwerp en uitvoering relatief kort is.

• educatieve waarde

Er is kortom snel resultaat te verwachten en

• invulling regulier lesprogramma

dat motiveert de deelnemers!

• invulling van (maatschappelijke) stage Kinderen en jongeren • Grotere betrokkenheid bij de leefomgeving (jongeren als ambassadeur voor openbare ruimte). • Deelname aan een project, dat (deels) ook echt gerealiseerd wordt. • Studiepunten + goed voor c.v. (geldt voor jongeren).

Scholen en jeugdorganisaties kunnen projecten aankaarten bij gemeenten!

8 | 

Stappenplan met

Film

Voorbereiding

Van de ateliers zijn korte

Jongeren werven

films gemaakt, zodat de

Voordat je aan de slag kunt gaan met jeugd­

kinderen en jongeren aan

participatie is het zaak om jeugd te werven

hun klas kunnen laten

voor deelname. Onderschat deze stap niet!

zien wat zij in de ateliers

Het is een activiteit, die veel tijd en energie

hebben gedaan. Zo kan de

vraagt en waar geen standaardtruc voor bestaat.

film bijvoorbeeld ook aan

Met deze eerste stap staat of valt echter het

vrienden en familie worden

slagen van het jeugdparticipatieproject, dus

vertoond. De films zijn

reserveer er voldoende tijd voor en selecteer

voor iedereen zichtbaar via

logische vindplaatsen voor je doelgroep. Je kunt

YouTube.

kinderen en jongeren bijvoorbeeld betrekken via scholen, jongerenwerk, sportverenigingen,

De films hebben rond

scouting.

de webenquête en tussen 1e en 2e ateliers een

Tips!

duidelijke rol gehad bij

• Benader deelnemers die affiniteit hebben

het creëren van draagvlak

met het thema. Zij kunnen vervolgens

bij andere vrienden en

optreden als een soort ‘ambassadeurs’ richting

medeleerlingen.

leeftijdsgenoten. • Verstrek duidelijke informatie over het project en maak duidelijke afspraken met de betrokken partijen (provincie, gemeenten, scholen, ouders, leerlingen): Wat kunnen jongeren van de provincie/gemeente verwachten en andersom? Hoeveel tijd kost het? Wat is het beschikbare budget? Wat wordt er over en weer van de begeleiding verwacht? • Investeer in een goede relatie met scholen. Kies voor een persoonlijke benadering. Scholen zijn een logische vindplaats voor kinderen en

thodiek

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 9 

Inventarisatie en analyse (Wat?) jongeren. Enthousiaste ouders en docenten

1 Inspiratie opdoen

3 Brainstormen

zijn heel waardevol voor het project. Houd wel

De jonge deelnemers gaan werken aan een

Met inspiratiebronnen en de wandeling

rekening met het vaak overvolle programma

thema waar zij niet dagelijks mee bezig zijn.

door het gebied in het achterhoofd, is het

van onderwijsinstellingen en betrek hen

Bied de deelnemers prikkelende voorbeelden,

nu tijd om nieuwe plannen te bedenken.

ruimschoots op tijd, bij voorkeur enkele

bijvoorbeeld via beeldmateriaal in een power­

Wat wensen de jongeren met betrekking

maanden voor de start van het project.

pointpresentatie, om inspiratie op te doen voor

tot sport en spel in het gebied, wat zijn voor

het bedenken van eigen ideeën en plannen.

hen voorwaarden om met plezier gebruik te

Jongeren binden

maken van het recreatiegebied.

Vervolgens is het zaak om de deelnemers

Tip!

te behouden voor het project. Dat vraagt

• Vraag een enthousiaste docent om dit

Tips! • Benut de uitwisseling tussen kinderen en

wederom om duidelijke afspraken, structuur

onderdeel voor te bereiden in de klas.

en continuïteit. Het project wint voor de

Een aantal leerlingen kan bijvoorbeeld ook

jongeren. Kinderen en jongeren vullen elkaar

deelnemers aan geloofwaardigheid, wanneer

ideeën uit andere klassen ‘ophalen’ en deze

goed aan qua ideeën en plannen en het is

zij telkens dezelfde gezichten zien. Om jeugd

presenteren tijdens het jeugdatelier.

waardevol om de twee leeftijdscategorieën

betrokken te houden is het ook van belang om te werken aan concrete realiseerbare

2 Schouwen

vraagstukken, liefst dicht bij huis.

Ga vervolgens het gebied in, om de opgave zo concreet mogelijk te maken. Geef de deelnemers

Tip!

middelen in handen om hun bevindingen te

• Geef de jonge deelnemers een vorm van

documenteren, zoals een digitale fotocamera!

verschillende onderdelen van een traject. Zij kunnen heel goed feedback geven op elkaars verhalen • Maar… beschouw de twee leeftijdsgroepen ook echt als twee groepen. Jongeren kunnen meer verantwoordelijkheid aan en verwachten

beloning voor hun inzet, bijvoorbeeld in de vorm van studiepunten of een presentje.

met elkaar in contact te brengen bij de

Tip!

aangesproken te worden als volwassenen

• Maak gebruik van bijvangst op het gebied

en niet als kinderen. Jongeren zijn daar erg

van sociale veiligheid. Vaak weten kinderen

gevoelig voor. Anderzijds zullen jongeren wel

en jongeren feilloos wat de goede en wat de

rekening houden met kinderen, bijvoorbeeld

minder prettige plekken zijn in een gebied.

rond veiligheid. Het is kortom een haat–

Door met hen door het gebied te lopen, krijg

liefdeverhouding.

je al heel veel informatie met betrekking tot veiligheid. Desgewenst kan deze opbrengst op aparte kaarten opgetekend worden.

10 | 

Webenquête De ideeën en plannen uit de jeugdateliers zijn getoetst onder een grote groep jeugd uit de regio (n=428) . De enquête is verspreid onder kinderen en jongeren in de omliggende gemeenten van recreatiegebied Geestmerambacht. Zowel leerlingen van de basisschool (kinderen) als het voortgezet onderwijs (jongeren) konden online de vragen over recreatie in Geestmerambacht beantwoorden, en hun mening geven over plannen en ideeën voor de toekomstige inrichting van het gebied. De deelnemers stonden op die manier sterk in hun schoenen tijdens de presentatie aan het bestuur. Een paar honderd leeftijdsgenoten ondersteunden immers de gepresenteerde ideeën!

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 11 

Ontwerp (Waar en hoe?) 4 Tweedimensionaal werken

5 Driedimensionaal werken

en hoe hun wensen door professionals zijn

De groslijst aan ideeën wordt gecomprimeerd

De kinderen en jongeren worden in de gelegen­

overgenomen, een belangrijk onderdeel.

en er worden houten schaalmodules gemaakt

heid gesteld om driedimensionaal aan de

Het is daarom ook van belang dat goed met de

van de attributen. De deelnemers krijgen een

slag te gaan om hun ideeën te verbeelden.

betrokken professionals wordt gecommuniceerd,

beperkte hoeveelheid punten, zodat zij moeten

Er kan bijvoorbeeld gekozen worden voor

zodat de verwachtingen duidelijk zijn en er ook

onderhandelen over welk idee wel en welk idee

een bezoek aan een maquetteatelier van een

daadwerkelijk iets kan worden teruggekoppeld

niet op de kaart komt. Zo leren zij op een speelse

landschapsarchitectenbureau, waar een

na drie maanden.

manier dat niet zomaar alle ideeën en plannen

gemeenschappelijke maquette en deelmaquettes

kunnen worden uitgevoerd.

gemaakt worden. Positief bijeffect is dat de

Tip!

kinderen en jongeren kunnen aanschouwen

• Informeer en enthousiasmeer het bestuur

Een vakjury De volgende stap, de presentatie aan een vakjury (beheerder, ontwerper, vertegenwoordiger van

hoe professionals bezig zijn met het uitwerken

en de adviserende beleidsambtenaren van te

van ‘echte’ ontwerpen.

voren over het project en de projectresultaten. zo weten zij wat zij kunnen verwachten van

het geld (provincie) e.a.), dient het doel om

6 Schetsontwerp

de kinderen en jongeren het gevoel te geven dat

In deze stap wordt al het eerdere werk bij elkaar

er serieus naar hen geluisterd wordt. Zij krijgen

gebracht en in een schetsontwerp gegoten. Een

die te maken krijgen met de uitkomsten

immers gericht feedback op hun plannen.

dergelijke schets geeft globaal de uitkomsten

van het traject, zoals Staatsbosbeheer en

Een jury van professionals (volwassenen) kan

weer van het Jeugd Programma van Eisen.

landschapsorganisaties.

aangeven welke van de plannen haalbaar zijn en

de kinderen en jongeren.

welke niet. Een vakjury van direct bij het gebied

7 Presentatie aan bestuur

betrokken professionals vergroot het draagvlak

Dan volgt een presentatie aan besluitvormers

bij betrokken partijen.

/ bestuur (B&W van omliggende gemeenten,

• Betrek vanaf het begin ook organisaties

vertegenwoordiger Hoogheemraadschap etc.). Tip!

Bij voorkeur doen de kinderen en jongeren dit

• Ook een jury van leeftijdsgenoten kan een

zelf.

goede discussie opleveren. Zij zijn misschien nog wel kritischer dan de vakjury en ze kunnen

8 Terugkoppeling van resultaten

heel goed aangeven wat hen aanspreekt en

Kinderen en jongeren komen na een periode

wat niet.

van ca. 3 maanden terug om te kijken of

Informeer en

12 | 

Uitvoering en beheer

Evaluatie

Implementatie en Borging

Tussen de ontwerpfase en de uiteindelijke

9 In gesprek met kinderen en jongeren

10 Structurele inbreng van jeugd

uitvoering van de plannen van de kinderen

Evaluatie is een terugkerend element tijdens de

Zoek naar mogelijkheden om de inbreng van

en jongeren ligt altijd een periode van een

pilot. Sluit de aanpak aan op de belevingswereld

kinderen en jongeren een structurele plek te

aantal maanden. Dat vraagt geduld van de

van de kinderen en jongeren? Wordt er niet

geven rond, in dit geval, een recreatiegebied.

kinderen en jongeren. In de tussenliggende

te veel of te weinig van hen gevraagd? En wat

Hiervoor kunnen samenwerkingspartners

periode kan – samen met de jeugd! – een plan

vinden zij van de resultaten?

worden gezocht, zoals scholen (groen­projecten,

worden gemaakt voor een rol in de uitvoering

• Evalueren betekent goed in gesprek blijven met

maatschappelijke stages), scouting, sport­

of in de fase erna. Er kan bijvoorbeeld worden

de deelnemers aan de pilot. Zo kan desgewenst

verenigingen (vrijwilligerswerk) en jongeren­

gedacht aan:

tijdens het proces worden bijgestuurd.

werk etc.

• Meehelpen aanleggen en/ of organiseren (beheer).

• Daarnaast is het waardevol om na afloop van het traject met elkaar terug te kijken en

Tips!

• Leerlingen assisteren bij het organiseren

daarvan te leren met elkaar. Een dergelijke

• Ga in gesprek met scholen en andere

van activiteiten in het recreatiegebied.

bijeenkomst heeft tevens de functie om het

organisatie (instellingen voor cultuureducatie

project op een goede manier af te sluiten en

en landschapsbeheer) over wat zij nodig

eventueel afspraken te maken over een vervolg.

hebben voor participatie in een dergelijk

• Een klas ‘adopteert’ een deel van een recreatiegebied. • Maatschappelijke stages in de landschaps­ inrichting.

traject. • Lanceer een website met informatie en mogelijkheden voor kinderen en jongeren om vragen te stellen en interesse te tonen.

enthousiasmeer

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 13 

Lessen • Kinderen staan zeker open voor betrokkenheid in de uitvoering. Scholen zien hier duidelijk educatieve elementen in. • Een school is een stabiele factor als vindplaats van kinderen en jongeren. Deelnemers aan de jeugdateliers kunnen uit beeld verdwijnen, bijvoorbeeld omdat ze naar een andere school gaan of gaan studeren in een andere gemeente. Het is daarom belangrijk om het contact met scholen goed te onderhouden.

Inzet van jeugd in de toekomst In totaal 7 van de 10 kinderen zeggen verder te willen meedenken over Geestmerambacht. Een minderheid, maar toch 3 op de 10 jongeren, geeft aan te willen meehelpen met het onderhoud en beheer van Geestmerambacht (bron: webenquête).

14 | 

Meer weten? Wilt u kinderen en jongeren betrekken bij een ruimtelijke opgave in uw gemeente? Of bent u als school geïnteresseerd in een project met uw leerlingen? Neem dan contact op met de provincie Noord-Holland. Telefoon 023 514 53 75 E-mail [email protected] Voor meer informatie over de methodiek Kidsandlandscape kunt u contact opnemen met DSP-groep Telefoon 020 625 75 37 Internet www.dsp-groep.nl E-mail [email protected]

Jeugd in het groen Provincie Noord-Holland | 15 

Colofon Betrokkenen professionals

Juryleden

Uitgave

Tobias Woldendorp

DSP-groep

Maike van Stiphout Landschapsarchitect DS

Provincie Noord-Holland

Stella Blom

DSP-groep

Aukje van Meeteren

DSP-groep

Maike van Stiphout

DS Landschapsarchitecten

Josien Frémouw

Trainee provincie Noord-Holland

Ton Berkhout

Programmaleider agenda jeugd



provincie Noord-Holland

Landschapsarchitecten Jeron Boellaard Beheerder recreatiegebied Geestmerambacht Miriam Brouwer Bestuursadviseur recreatieJosien Frémouw

Postbus 123 2000 MD Haarlem Telefoon 023 513 40 80 Fax 023 514 40 40

schap Geestmerambacht

Internet www.noord-holland.nl

Provincie Noord-Holland

E-mail [email protected]

Gerke Veenboer Beleidsmedewerker directie Beleid, sector Cultuur en

Deelnemende scholen

Cultuurhistorie / Culturele

Basisschool Liereland

Planologie

Chr. Scholengemeenschap Jan Arentz

Yvon Pieren Beleidsmedewerker directie Beleid, sector Jeugd, Zorg en

Dalton College Alkmaar

Beeld Mevr. Reemnet De heer Rootlieb

Grafische verzorging

Mevr. Venema

FUNCKE communications & design, Haarlem

Welzijn Guillermo Dazelle

Film

Jasmine Louist

Schaalmodellen

Provincie Noord-Holland

Thieme GrafiMedia Groep

Met dank aan de kinderen en jongeren

Bezoekadressen Bestuur Dreef 3, Haarlem Ambtelijke organisatie Houtplein 33, Haarlem Zijlweg 245, Haarlem

Hoe kunt u ons vinden?

Postadres Provincie Noord-Holland Postbus 123 2000 MD Haarlem Telefoon 023 514 31 43 Fax 023 514 31 43 Internet www.noord-holland.nl E-mail [email protected]