Jaarverslag

Jaarverslag 2013

Colofon Productie en teksten: Boerenbond & Landelijke Gilden, afdeling Communicatie Vormgeving: Boerenbond & Landelijke Gilden, Grafische Producties Fotografie: Boerenbond, Landelijke Gilden, Toon Coussement, Rien van Rijthoven, Shutterstock, Lemnislighting V.U. Peter Bruggen, Diestsevest 40, 3000 Leuven © Boerenbond & Landelijke Gilden 2014  • D/2014/0728/03

Jaarverslag 2013

“Vlaanderen telt 25.000 land- en tuinbouwbedrijven. Door hun familiaal karakter zijn het stuk voor stuk unieke bedrijven, naar de hand van het gezin dat ze uitbaat. Ze produceren kwaliteitsvol, veilig, lekker en betaalbaar voedsel, biomassa voor allerlei toepassingen en delen de landelijke open ruimte met de recreanten. Ze zorgen samen voor meer dan 52.000 arbeidsplaatsen en een positieve handelsbalans van 4,7 miljoen euro. Op sociaal vlak spelen ze een cruciale rol op het Vlaamse platteland.”

2

Geachte lezer 2014 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het

Familiale landbouw is efficiënt, duurzaam, flexibel en

Internationaal Jaar van de Familiale Landbouw.

veerkrachtig. Dat blijkt uit de manier waarop familiale

Wie familiale landbouw zegt, zegt landbouworganisaties.

boerenbedrijven, overal ter wereld, omgaan met crisis-

Zij zijn opgericht en worden bestuurd door land- en tuin-

sen: moedig, vindingrijk, vastberaden en met doorzet-

bouwers, jongeren en ouderen, mannen en vrouwen,

tingsvermogen.

die leven van en werken op hun eigen land- of tuinbouw­ bedrijf. In Vlaanderen vormen de familiale land- en tuin-

Boerenbond & Landelijke Gilden neemt zich voor om in

bouwondernemingen de ruggengraat van de agrarische

2014 bijzondere aandacht te vragen voor de onvervang-

sector.

bare rol die de familiale land- en tuinbedrijven vervullen in samenleving en economie in eigen land en – samen

De Vlaamse familiale land- en tuinbouwsector vormt de

met zusterorganisaties – in het zuiden. Wij pleiten voor

basis van een zeer competitieve agrovoedingsketen,

een familiale landbouw en een leefbaar platteland, maar

die niet alleen zorgt voor de voedselzekerheid, maar ook

ook voor een goed nabuurschap en een vruchtbare wis-

voor de lokale tewerkstelling en een positieve handels-

selwerking tussen stad en platteland in ons verstedelijkt

balans. De agrarische sector levert verder blauwe en

Vlaanderen. De eigenheid en de bestuurskracht van de

groene diensten die de waterhuishouding en het land-

plattelandsgemeenten verdient in rekening gebracht te

schapsonderhoud van een streek versterken. De sector

worden. Steden hebben een centrumfunctie maar het

zorgt voor groene energie, voor groenvoorziening en voor

platteland is geen restgebied. Ook daar gebeurt samen-

recreatie dankzij een toegankelijk platteland. Daarom

levingsopbouw, culturele expressie, maatschappelijke

verdient land- en tuinbouw bestaanszekerheid en ont-

innovatie; ook daar stellen zich specifieke problemen van

wikkelingskansen. Daarvoor is een sterk en stabiel

kansarmoede, dienstverlening, vergrijzing… Onze orga-

beleid nodig dat voldoende flexibel is en garanties biedt

nisatie reikt de hand naar de steden om te komen tot een

inzake grondgebruik, vergunningenbeleid, risicobeheer-

harmonieus samenlevingsmodel tussen stad en platte-

sing en inkomenszekerheid. Rekening houden met de

land. Ik ben ervan overtuigd dat we elkaar veel te bieden

eigenheid van de sector is een teken van waardering

hebben.

van beleidsmakers en maatschappij. Wij betreuren dan ook dat het nieuwe Europese Landbouwbeleid onze familiale bedrijven in toenemende mate bloot stelt aan de

Piet Vanthemsche

volatiliteit van de wereldmarkt. Het familiaal karakter

Voorzitter Boerenbond & Landelijke Gilden

van onze land- en tuinbouw staat ook garant voor een duurzame verankering in de plaatselijke leefgemeenschappen en voor een belangrijke sociale meerwaarde. Immers, deze bedrijven vormen het netwerk van een sterke samenleving op het platteland. Familiale land- en tuinbouwbedrijven zijn niet per ­definitie klein. Ze ontwikkelen en groeien naargelang het bedrijfsmodel en de beschikbare productiemiddelen – grond, kapitaal, arbeid – dit toelaten. Er is een zekere schaalgrootte nodig om efficiënt te kunnen produceren, maar de familiale boer of tuinder is er zich van bewust dat groei en omvang niet alleen zaligmakend zijn.

3

Inhoud 05

Een jaar in vogelvlucht

21

Projecten: hefboom voor



toekomstgerichte innovatie

25 26 28 30 32 34 36

Boerenbond en projecten

39 40 42 44 46 48 50

Landelijke Gilden en projecten

53

4

>  Boeren met buren >  Fish & chips > agro|aanneming >  Het agrobeheercentrum Eco² >  Bio zoekt boer >  Het energieconsulentenproject

>  Ehrenamt im ländlichen Raum >  Orde van de groene Bel >  Boer zoekt ERFgoed >  Plattelandseducatief netwerk Kempen & Maasland >  PURE Hubs >  Meerle, ons dorp

Achter de schermen

Een jaar in vogelvlucht De Werktuigendagen, Agriflanders, de Dag van de Landbouw en het Open tuinenweekend waren hoogtepunten in de werking van Boerenbond & Landelijke Gilden in 2013. Daarnaast was er de permanente zorg voor vorming, belangen­verdediging, dienstverlening en vertegenwoordiging.

5

Lokale belangenverdediging Veel aandacht was er voor de havenuitbreidingen. Ging in Antwerpen en Gent de strijd vooral om een eerlijke natuurcompensatie, dan werden de landbouwers ten ­zuiden van de haven van Zeebrugge geconfronteerd met de discussies rond de aanleg van de AX. Het dossier van het Schipdonkkanaal belandde in de diepvries maar elders kregen Oost- en West-Vlaamse landbouwers te maken met de zoektocht naar 500 ha natuur in het kader van het rivierherstel Leie. Voor 14 landbouwers in en om de Zuurbemde, op het grondgebied van Glabbeek en Kortenaken, was het een donderslag bij heldere hemel toen ze midden maart een brief in de bus kregen dat zij vanaf 2013 hun pacht niet meer moeten betalen aan de barones maar aan het Agentschap Natuur en Bos.

Veelzijdig actief

Nooit eerder werd Boerenbond zo duidelijk geconfronteerd met de om zich heen grijpende machtswellust van het onroerend erfgoed. De discussies rond het Geweste-

2013 vormde de definitieve start van de nieuwe leden-

lijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan (GRUP) Ieperboog, in het

structuren. De organisatie werd actief op de nieuwe soci-

gebied van de Groote Oorlog, en de N60, in het zuiden

ale media. Boerenbond was betrokken in uiteenlopende

van Oost-Vlaanderen, zijn hiervan sprekende voorbeel-

lokale syndicale dossiers.

den. In Antwerpen botste de organisatie in de streek rond de Grote en de Kleine Nete op uiteenlopende plan-

Nieuwe ledenstructuren

nen, met het agrarisch gebied als enig wingebied. Het gebrek aan ruimte om te ondernemen bleek uit de soms

Waar in 2012 in de provincies de nieuwe Boerenbond­

vergeefse zoektocht naar gronden voor tuinbouwzones in

structuren vorm kregen, was het in het voorjaar 2013

Hoog­straten, Sint-Katelijne-Waver en Beveren en uit het

aan de centrale structuren om met een nieuwe samen-

inperken van de aanspraken op agrarisch gebied in het

stelling van wal te steken. De nieuwe Bondsraad bestaat

ontwerp-GRUP ‘Afbakening regionaalstedelijk gebied

uit alle leden van de provinciale besturen en de leden van

Hasselt-Genk’. In Vlaams-Brabant slaagde Boerenbond

het Hoofdbestuur. De taak van de Bondsraad is onder

er in 26 gemeenten te engageren voor een ‘Tienpunten-

meer de evaluatie van de werking van het Hoofdbestuur

plan voor de Vlaamse Rand, landbouw de Ring rond’.

op basis van een zesmaandelijks verslag van de werkzaamheden. Tijdens de eerste vergadering van het Hoofdbestuur in zijn nieuwe samenstelling werd Piet

Nieuwe website

Vanthemsche als voorzitter herkozen. Als ondervoor­

Op 5 november lanceerde Boerenbond zijn nieuwe web-

zitters werden Chris Coenegrachts i­n opvolging van

site als aanvulling bij de ledenbladen Boer&Tuinder en

Peter Broeckx, wiens mandaat ten einde was, en Sonja

Management&Techniek. De website heeft een sterke

De Becker verkozen.

zoekfunctie en kan informatie filteren per regio, sector

Piet Vanthemsche legde aan het Hoofdbestuur vijf

en thema. Met de vernieuwde website rondt Boerenbond

­aandachtspunten voor: het inkomen van land- en tuin-

een traject af van heel wat vernieuwingen in de leden-

bouwers, voldoende landbouwgrond voor actieve boeren,

communicatie: de ledenbladen werden beter afgestemd

inspelen op maatschappelijke eisen, extra aandacht

op elkaar en op de behoeften van de leden; e-nieuws-

voor bedrijfsopvolging en de plaats van Boerenbond en

brieven, meestal sectorgericht, zorgen voor een snelle

de Landelijke Beweging in het maatschappelijk

nieuwsoverdracht vanuit de diverse sectoren. Ook via

­middenveld.

Facebook en Twitter speelt Boerenbond kort op de bal.

6

Voor de leden blijft op de website een gesloten gedeelte

5,4% genoteerd. Dit resulteerde in een inkomensverlies

voorbehouden, met meer toegevoegde waarde, dienst-

van 2,8%. Aangezien er in 2013 minder mensen actief

verlening en ondersteunende ‘tools’ zoals rekenbladen.

waren in de sector, bleef het inkomen per persoon ­stabiel op 23.304 euro per voltijdse arbeidskracht.

Beurzen

Na verrekening van de afschrijvingen, de uitgekeerde subsidies en de productiegebonden belastingen en reke-

Agriflanders. Met 75.000 bezoekers kon Agriflanders in

ning houdend met betaalde pachten en met intresten op

januari 2013 positief afgesloten worden. De Boerenbond-

het bedrijfskapitaal, zou er volgens de najaarsbereke-

stand zette het nieuwe Europese landbouwbeleid cen-

ningen op de Vlaamse boerderij een inkomen overblijven

traal. Via een rekenprogramma kon elk lid een raming

van 887 miljoen euro. Daarmee ligt het inkomen voor

maken van zijn verwachte inkomenssteun op basis van

2013 11,4% onder het niveau van 2010 en zelfs ruim 20%

de toenmalige voorstellen van de Europese Commissie.

onder het gemiddelde inkomen van de referentieperiode

In december kon op Agribex de test overgedaan worden

2003-2007. Deze berekeningen bleken op het einde van

op een geactualiseerd programma.

2013 nauw aan te sluiten bij de resultaten die de overheid publiceerde.

Werktuigendagen: een feestweekend. Met 78.000 bezoekers konden de Werktuigendagen terugblikken op een meer dan geslaagde editie. De Werktuigendagen

Leghennensector in penibele situatie

blijven een uniek tweedaags evenement, waarbij de

Als gevolg van de omzetting van de Europese leghennen-

­duizenden bezoekers de machines in de praktijk aan het

richtlijn raakte de eiermarkt eind maart gedestabiliseerd.

werk kunnen zien. De Vlaamse overheid zowel als de

Door het tekort aan eieren en de hoge eierprijzen in 2012

vakorganisaties als KBC zetten veiligheid en preventie in

werd alle legcapaciteit in Europa begin 2013 maximaal

de kijker. Op de Boerenbondstand liep het storm voor de

benut. Overal in Europa waren er volop eieren met als

-30%-actie voor signalisatiemateriaal. De gloednieuwe

gevolg, de prijs stond onder druk. Ook de fokkers van

brochure ‘Signalisatie op landbouwvoertuigen’ werd

legrijpe poeljen deelden in de klappen. Boerenbond

druk geconsulteerd.

hekelde het feit dat Europa zijn eigen legsector dwong om zware omschakelingsinvesteringen te doen, terwijl Europa de leghennenhouders aan hun lot overliet en

Crisis op veel fronten 2013 werd gekenmerkt door schommelende verkoop­

‘vrije’ import uit bijvoorbeeld Oekraïne toeliet.

Varkenshouderij in nood

prijzen, die soms op de meest onverwachte momenten

In mei luidde de varkenssector de noodklok. Boosdoener

een duik namen. Verder kreeg vooral de veehouderij af te

is de groeiende wanverhouding tussen de voederprijs en

rekenen met sterk stijgende productiekosten. Gelukkig

de varkensprijs. Terwijl het voeder van 110% tot 180%

waren er sectoren die het wat beter deden. Zo klom de

duurder is dan midden 2006, bleef de varkensprijs

melkveehouderij uit een diep dal en liet het kwaliteits-

schommelen tussen 90% en 110% in vergelijking met

volle rundsvlees een gemiddelde prijsstijging van 6,9%

diezelfde periode. De situatie woog zwaar op het moreel

noteren. Ook de akkerbouw mocht niet klagen.

van de boer en zijn gezin. Dat bleek meermaals tijdens de discussieronde die in de eerste helft van mei liep in

Landbouwinkomen ondermaats stabiel

de provinciale vakgroepen. Op 1 juli wijzigde de Vlaamse Biggenprijscommissie de wekelijkse basisprijs met

Naar jaarlijkse gewoonte raamde de Studiedienst van

10 euro per big. Dit was een belangrijke stap dichter bij

Boerenbond in het najaar het inkomen op de ‘Vlaamse

de verkoopsrealiteit waarvoor Boerenbond al lang aan-

boerderij’. Aan de hand van opbrengsten en prijzen werd

dacht vraagt. Deze prijsverhoging is een belangrijke

een omzetstijging van 4,5% en een kostenstijging van

stap, maar ze blijft nog onder het verkoopsniveau.

7

Gemengde gevoelens in groenteen sierteelt

investeringssteun (kapitaals- en rentesubsidie) in de

De groentetelers kijken met gemengde gevoelens terug

belasting op investeringssteun tot 5% in de vennoot-

op 2013. Sommige sectoren maakten een min of meer

schapsbelasting. De federale overheid heeft duidelijk

normaal jaar mee, anderen met als uitschieters tomaten

begrip getoond voor de argumentatie van Boerenbond

en witloof, beleefden een bijzonder slecht jaar.

om via de fiscaliteit de financiële druk op de landbou-

In combinatie met de gestegen opbrengsten per hectare

wers te verlichten.

personenbelasting en ten slotte een verlaging van de

voor sommige groenten, was er de volumestijging voor diepvriesgroenten van ruim 10%. Tegelijk stegen de contractprijzen voor alle producten, met uitzondering van

Vervroegde uitbetaling inkomenssteun

bloemkolen. De combinatie van gestegen hoeveelheden

Midden september keurden de EU-lidstaten het voorstel

en gestegen prijzen leidde tot een globale stijging van de

van de Europese Commissie goed om ook dit jaar de

omzet van diepvriesgroenten met 15% tegenover 2012.

­toeslagrechten (50%) en zoogkoeienpremie (80%)

De sierteeltsector kende een bijzonder moeilijk 2013.

gedeeltelijk vervroegd uit te betalen. In tegenstelling tot

Volgens de voorlopige cijfers zou de globale omzet van

Nederland heeft Vlaanderen in het verleden zulke uit-

de sector met zo’n 6% dalen tegenover 2012. De globale

zonderingsmaatregelen steeds benut. Boerenbond drong

omzet van sierplanten zou in 2013 ruim 5% lager uitval-

erop aan om dit ook in 2013 te doen. Minister-president

len dan in 2012; in de boomkwekerijsector zou de omzet-

Kris Peeters is op de vraag ingegaan.

daling oplopen tot 10%, met uitschieters tot 20%.

Fruitteelt met twee gezichten Het hardfruitseizoen 2012-2013 werd in België en in de rest van Europa gekenmerkt door een zeer kleine appelen perenoogst. Dit resulteerde in een gunstige prijs­ vorming. De prijsvorming voor het seizoen 2013-2014 ziet er minder rooskleurig uit. Vooral in oktober, november en december werd er verkocht tegen kostprijs, als gevolg van de grote oogst. De middenprijs van de aardbeien lag een goede 15% hoger dan in 2012. Deze prijs verbergt twee zeer ­verschillende periodes. Het voorjaar kende een goed tot zeer goed prijsverloop, vanaf half juli ging de prijs­ vorming stelselmatig achteruit. De bedrijven met een traditionele mei- en junipluk kenden daardoor een goed jaar. Substraatbedrijven met een jaarrondproductie ­hadden een heel wat minder positief jaar.

Fiscale gunstmaatregelen verlengd Bij de begrotingsopmaak besliste de federale regering om

Een nieuw landbouwbeleid

de fiscale gunstmaatregelen met twee jaar te verlengen. Deze fiscale gunstmaatregelen bestaan uit een drieluik:

2013 vormde een kanteljaar voor het Europese landbouw­

een verlaging van het belastingtarief van 16,5% naar

beleid. De toekomst van elk Europees landbouwbedrijf

12,5% op de zoogkoeienpremies en gewone toeslag­

lag mee in de weegschaal van een voortschrijdend Euro-

rechten; een vrijstelling van belasting op de verkregen

pees vergroeningsbeleid.

8

Europees budget

decreet Onroerend Erfgoed werd in het Vlaams parle-

Midden februari bereikten de Europese staatshoofden en

ment gestemd.

regeringsleiders een politiek akkoord over het Europees meerjarig financieel kader. Dit legt de maximale uitgaven en inkomsten vast voor de komende zeven jaar. Het

De sterke schouders

schept duidelijkheid over de middelen voor het Gemeen-

Op 14 februari overhandigde het Agentschap voor Natuur

schappelijk Landbouwbeleid vanaf 2014. Voor het eerst

en Bos (ANB), na een intensief overlegproces met de

in de Europese geschiedenis geeft de Europese Unie de

betrokken actoren, een uitgebreid pakket Instandhou-

komende jaren minder geld uit. Het Agrofront (ABS,

dingsbesluiten aan het kabinet van Vlaams minister voor

­Boerenbond en FWA) ging voor de aanvang van de bij-

Natuur en Leefmilieu, Joke Schauvliege. Dit pakket bevat

eenkomst van de Europese Raad bij premier Elio Di Rupo

– naast de instandhoudingsbesluiten, die per speciale

pleiten om voor ons land voldoende geld voor het land-

beschermingszone de doelen vastleggen – onder meer

bouwbeleid, binnen te halen. Uiteindelijk had de Euro-

een implementatienota die aangeeft hoe Vlaanderen de

pese Raad, na meer dan vierentwintig uur onderhande-

doelen op het terrein wil realiseren. De belangrijkste

len, oor voor de verzuchtingen van de Belgische

bedenkingen bij die implementatienota van de sociaal-

landbouw.

economische actoren (VOKA, Unizo, ABS en ­Boerenbond) werden via een standpuntennota overgemaakt aan de

Grondig bijgeschaafd

Vlaamse regering. De volgende standpunten kwamen aan bod:

Op 17 december liet het Litouwse EU-voorzitterschap

• Lokaliseer de doelen doordacht.

weten dat de hervorming van het Europees Landbouw-

• Trek voldoende middelen uit.

beleid en de overgangsmaatregelen voor 2014 formeel

• Laat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.

waren goedgekeurd op de Raad van landbouwministers.

• Behoud ruimte voor economische ontwikkeling.

Copa, de Europese koepel van landbouworganisaties,

Voor Boerenbond moet zo’n aanpak het mogelijk maken

wees erop dat het uiteindelijk resultaat er meer realis-

om de natuurdoelstellingen te realiseren, maar tegelijk

tisch en haalbaar uit ziet dan de oorspronkelijke voor-

een duurzame economische ontwikkeling toe te laten.

stellen. De landbouwers zullen door de vergroening

In de laatste regeringsvergadering voor het zomerreces

­echter meer inspanningen moeten leveren zonder dat

volgde de tweede principiële beslissing rond de gebieds-

daar een aanvaardbare vergoeding tegenover staat. Eind

gerichte instandhoudingsdoelstellingen. Om de delicate

2013 was het wachten op de vele uitvoeringsbesluiten

balans tussen economie en ecologie in deze gebieden in

van de Europese Commissie. Pas dan kunnen de lidsta-

evenwicht te houden, werden politieke afspraken

ten definitief hun keuzes ter goedkeuring aan Europa

gemaakt. Zij moeten leiden tot een meer gericht natuur-

voorleggen. Het nieuwe beleid met de nieuwe toeslag-

beleid, een rechtszeker vergunningenbeleid en een billijk

rechten gaat in vanaf 2015.

flankerend beleid. Boerenbond zal er sterk over waken dat de gemaakte afspraken correct uitgevoerd worden.

Open ruimte kleurt steeds groener

Omdat er in het instandhoudingsoverleg veel onduidelijkheid bleef bestaan over de mogelijke gevolgen van het vergunningenbeleid, gaf Boerenbond aan het VITO een

2013 zal de geschiedenis ingaan als een scharnierjaar

studieopdracht die betrekking had op de problematiek

voor het natuur- en bosbeheer in Vlaanderen. In de eerste

van verzurende deposities. Uit de studie bleek dat heel

plaats was er de beslissing van de Vlaamse regering met

wat landbouwbedrijven gelegen zijn in de buurt van

betrekking tot de gebiedsgerichte instandhoudings­

­speciale beschermingszones, en dat de gevolgen voor

doelstellingen, die een zware claim zullen leggen op de

landbouw zeer zwaar kunnen doorwegen. De onthut-

land- en tuinbouw in de omgeving. Daarnaast werd de

sende resultaten werden uitvoerig besproken in het

sector geconfronteerd met discussies rond belangrijke

Hoofdbestuur en voorgelegd aan de betrokken ministers

aanpassingen aan het Natuur- en Bos­decreet. Het nieuw

en hun administraties. Zij schrokken van de potentieel

9

zeer zware impact van het instandhoudingsbeleid op de

Onroerend erfgoed

vergunningen van de land- en tuinbouwbedrijven die in

Eind januari 2013 besliste de Vlaamse regering definitief

of nabij de speciale beschermingszones liggen. De over-

over het decreet ‘Onroerend erfgoed’. Een van de hete

heid zoekt nu naar een uitweg via een programmatische

hangijzers bij de bespreking was de – voor de agrarische

aanpak.

sector – vrij nieuwe discussie rond archeologie. Europese richtlijnen moesten vertaald worden in Vlaamse regel­

Wijziging Natuur- en Bosdecreet

geving. Volgens de eerste ontwerpteksten wordt zowat elk agrarisch bouwproject in de toekomst onderworpen

Op 8 november keurde de Vlaamse regering enkele voor-

aan een archeologisch onderzoek. De oppervlakte­

name wijzigingen aan het Natuur- en Bosdecreet goed.

normen die in de voorstellen ingeschreven waren, bleken

Een belangrijk onderdeel heeft te maken met de omka-

in de praktijk onrealistisch. Verder zou de initiatiefnemer

dering van het instandhoudingsdoelstellingenbeleid. Bij

de kosten moeten dragen, waardoor de financiële risico’s

de principiële goedkeuring van de gebiedsgerichte doel-

en onzekerheden bij dergelijke projecten enorm groot

stellingen in juli werd overeengekomen dat het aankoop-

zijn. Op basis van deze argumenten besliste de Vlaamse

beleid van het Agentschap voor Natuur en Bos en van de

regering om sommige elementen bij te sturen. Op dit

terreinbeherende verenigingen gefocust moest worden

ogenblik staan een aantal uitvoeringsbesluiten ter

op de Europese natuurdoelstellingen. Ook werden het

­discussie. Telkens weer pleit Boerenbond voor een realis-

principe van ‘Sterkste schouders, zwaarste lasten’, het

tische aanpak zodat bedrijven die geconfronteerd worden

vermijden van een vergunningenstop en de ontwikkeling

met beschermingsinitiatieven en erfgoedinventarisaties

van een programmatische aanpak voor stikstof vast­

meer rechtszekerheid geboden krijgen.

gelegd. Voor Boerenbond was en is essentieel dat deze afspraken verankerd worden in wetgeving. Het voorontwerp van wijzigingsdecreet zet een aantal van de politieke afspraken om in regelgeving. Het wijzigingsdecreet bevat een aantal moeilijke punten. Zo zal bewaakt ­moeten worden dat de focus van het Vlaamse natuur­ beleid wel degelijk ligt op de realisatie van de Europese doelstellingen.

Zonevreemde bossen Het kappen van het zonevreemde maar waardevolle ­Ferrarisbos in Wilrijk plaatste de problematiek van de zonevreemde bossen op de politieke agenda. Het blijkt

Werken aan een duurzame groei

dat 63.273 ha bos niet in bos-, bosuit­breidings-, natuur-, buffer-, groen- of parkgebied ligt. Ongeveer 30.000 ha

Eind 2011 startte Boerenbond met een nieuw intern

‘zonevreemd’ bos ligt in een gebied met een agrarische

denkproces. Er werd een strategische visie uitgewerkt

bestemming. Er komt een plan van aanpak om de

op de toekomst van de Vlaamse land- en tuinbouw in een

­zonevreemde bossen beter te beschermen. Een deel van

Europees en mondiaal perspectief. Daarbij wordt ingezet

de oplossing zou erin kunnen bestaan om waardevolle

op duurzame groei.

zonevreemde bossen een gepaste groene bestemming te geven, zodat er meer zekerheid komt over hun voortbestaan. Boerenbond kan een doordacht plano­logisch

Duurzaam produceren binnen Vegaplan

initiatief ondersteunen, maar vraagt dat te k ­ oppelen

Vanuit de distributiesector komt druk om meer duur-

aan een planologische ruil­operatie met zonevreemde

zaamheidseisen te integreren binnen de Vegaplancertifi-

landbouw.

catie (Integraal Ketenkwaliteitsbeheersysteem - IKKB).

10

Generieke duurzaamheidseisen in het lastenboek ver­

wetgeving en maatschappij – komen in de visienota aan

hogen de geloofwaardigheid van de certificatie en

bod. De nota biedt een basis om verder aan de slag te

­vermijden dat afnemers op zoek gaan naar andere pro-

gaan op alle betrokken beleids- en bestuursniveaus.

ducenten. Op vraag van Fevia en Boerenbond onderzocht UGent – op basis van enkele tientallen lastenboeken van verwerkers en retailers – welke veel gevraagde duur-

Antibiotica bewust gebruiken

zaamheidsindicatoren ontbraken in het IKKB-lasten-

Midden mei meldde de pers dat heel wat vlees in de

boek. Op 12 december 2013 werd de Vegaplancertificatie

supermarkten besmet is met de gevaarlijke antibioticum-

voorgesteld die met bijkomende generieke duurzaam-

resistente ESBL-bacterie. De boodschap van Boeren-

heidsindicatoren was aangevuld.

bond was dat antibiotica een zeer waardevol genees­ middel is, ook in de veehouderij, en dat de sector er alle

Verduurzaming melkveehouderij

belang bij heeft om ze correct in te zetten. De sector erkent dat dit niet altijd gebeurt. Daarom werkt Boeren-

In overleg met alle betrokken partijen, melkveehouders

bond binnen Amcra heel actief mee aan het opstellen

en zuivelindustrie, werd als een (verplicht in te vullen)

van maatregelen om het antibioticumgebruik in de vee-

appendix van de IKM-certificering een duurzaamheids-

houderij op een verantwoorde manier te verminderen.

monitor opgesteld. Deze inventaris omvat 35 mogelijke

Dit kan door het inbouwen van beperkende maatregelen

initiatieven die op een melkveebedrijf genomen kunnen

in de bestaande kwaliteitssystemen. Aan de overheden

worden. De melkveehouder kan op basis van dit lijstje

(FOD Volksgezondheid, FAGG, FAVV), die elkaar soms

zelf zijn duurzaamheidsaanpak opstellen. De inventaris

moeilijk blijken te vinden, werden concrete voorstellen

van de genomen maatregelen brengt beter in beeld wat

gedaan, onder andere op het vlak van het gebruik van

de sector realiseert inzake duurzaamheid.

zinkoxide en het uitbouwen van een registratiesysteem. Al is de melkveehouderij inzake antibiotica geen groot-

Bestendig sojaschroot vermindert soja-import

verbruiker, de sector wil zijn kop niet in het zand steken. Op vraag van de Sectorvakgroep Melkvee werkte het M-team van de faculteit Diergeneeskunde van UGent

De Sectorvakgroep Melkvee gaf aan ILVO de opdracht om

een project uit om een beter inzicht te krijgen in het anti-

na te gaan of de melkveehouderij haar afhankelijkheid

bioticumgebruik op melkveebedrijven.

van de onder druk staande soja-import kan verminderen. In een samenwerkingsverband tussen ILVO, de Hooibeekhoeve, Inagro en het PVL in Bocholt werden allerlei

Leren uit resultaten

rantsoenproeven opgezet. Voor de vakgroep kunnen de

Begin 2011 heeft Boerenbond het project REDab (reduc-

resultaten een bijdrage leveren aan een duurzame melk-

tie van antibioticumgebruik) opgezet. De doelstelling is

veehouderij. Het is ook belangrijk dat Vlaamse onder-

om bedrijven en hun bedrijfsdierenarts actief te begelei-

zoeksinstellingen voldoende praktijkgericht onderzoek

den bij het verminderen van het antibioticumgebruik.

uitvoeren. Het consortium van ILVO en de verschillende

Boerenbond werkt daarvoor samen met UGent. Het

praktijkbedrijven kunnen dit gepast invullen.

begin verliep moeizaam, maar de tijd heeft zijn werk gedaan. Beetje bij beetje groeiden het inzicht en het ver-

Visienota varkenshouderij

trouwen. Vandaag laten 64 varkensbedrijven zich begeleiden. De resultaten van de eerste 33 bedrijven zijn heel

Onder de vorm van de ‘Strategische visie varkenssector

bemoedigend. Gemiddeld vermindert het gebruik van

2013-2018’ formuleerde de Sectorvakgroep Varkens zijn

antibiotica met 73% bij zeugen en met 28% bij vleesvar-

prioriteiten. Uiteenlopende thema’s die nauw aansluiten

kens. Erg belangrijk is natuurlijk dat de productiviteit op

bij een van de dimensies van duurzaamheid – zoals

de betrokken bedrijven niet gedaald is. Integendeel, het

markt en marktmonitoring, onderzoek en neutrale voor-

productiegetal is gestegen, de voederconversie is verbe-

lichting, sanitaire aspecten, starters en financiering en

terd en het sterftecijfer gedaald. Dat betekent dat er heel

11

wat ruimte is voor vooruitgang en dat een hoog antibioti-

Voor de langere termijn (MAP 5) werkte de organisatie

cumgebruik eigenlijk vermeden kan worden door een

een coherente visie uit, die uitgaat van een gebiedsge-

goed veterinair management.

richte én bedrijfsgerichte benadering. Ook hier is de ­filosofie gebaseerd op de stelling dat wie goed werkt,

Milieu, een voortschrijdend verhaal

beloond moet worden. Meerdere onderdelen van het mestbeleid werden kritisch tegen het licht gehouden. Het handhavingsbeleid, moet gebaseerd zijn op een

In 2013 stond op milieuvlak één vraag centraal: “Hoe

­risicogedreven controlebeleid. Geen administratieve

slagen wij erin om de afspraken die met Europa gemaakt

boetemolen, de echte fraude moet aangepakt worden.

waren in het kader van het Mestactieplan, zo dicht

De organisatie is klaar om de discussie aan te gaan met

mogelijk te benaderen?”. De doelstelling om maximaal

de andere landbouworganisaties, de milieubeweging en

16% slechte meetpunten in het oppervlaktewater te sco-

de overheid.

ren in 2014 blijft een enorme uitdaging.

Omgevingsvergunning Mestactieplan 5

Het ontstaan van een omgevingsvergunning, een samen-

Begin 2013 werd de sector geconfronteerd met nieuwig-

smelting van de huidige stedenbouwkundige vergunning

heden in de mestwetgeving, waaronder een daling van

en de milieuvergunning, was één van de belangrijke

de fosfaatbemestingsnormen voor sommige teelten en

­milieudossiers van 2013. In principe stemt Boerenbond

een beperking van de opslag van vaste dierlijke mest op

hiermee in want de integrale afweging en beoordeling

het veld. Daarnaast was er het verplichte bemestingsad-

door de verschillende overheden en overheidsdiensten

vies voor sommige groenten. De Vlaamse aanpak van de

zou moeten leiden tot een betere en meer coherente

mestverwerking geldt als voorbeeld in verschillende lid-

besluitvorming. Toch bleef de organisatie de ontwikke-

staten. Op korte termijn werd aan de overheid gevraagd

lingen in het dossier kritisch opvolgen. Na bespreking in

om zo snel mogelijk over te schakelen naar effectieve

de vakgroepen werd een toetsingskader opgesteld waar-

terreincontroles, gebaseerd op een grondige risico­

mee nagegaan kan worden of de realisatie van de omge-

analyse. Boerenbond nam de taak op zich om mee te

vingsvergunning effectief een verbetering inhoudt voor

sensibiliseren rond gevoelige punten.

de land- en tuinbouwbedrijven. Samen met VOKA en

12

Unizo heeft Boerenbond eind februari zijn standpunt

Fytolicentie

krachtig geformuleerd naar de Vlaamse regering.

Eind april werd het Koninklijk Besluit over het duurzame

Op 19 april hakte de Vlaamse regering de knoop door.

gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en toevoe-

Het Vlaams parlement moet het dossier nog verder

gingsstoffen gepubliceerd in het Belgisch staatsblad.

bespreken.

Dit KB voorziet in de gedeeltelijke omzetting van de Europese richtlijn voor het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Een van de verplichtingen

Silobandenproject

is het invoeren van een systeem van certificaten voor

In overleg met minister Schauvliege, OVAM, Recytyre en

professionele gebruikers, distributeurs en voorlichters.

de landbouworganisaties startte een inzamelproject voor

Voor deze certificaten moet een basisopleiding en een

silobanden. Eerst konden alleen landbouwers die hun

systeem van permanente vorming opgezet worden.

activiteiten stopgezet of afgebouwd hadden van de rege-

In België zal dat gebeuren door de invoering van een

ling gebruik maken, vanaf 1 november werd het project

fytolicentie. Sinds 1 september kan men zo’n fytolicentie

opengesteld voor actieve landbouwers. In 2013 werden

aanvragen. Voor alle gebruikers, verkopers en voorlich-

meer dan 500 aanvragen ingediend, waarvan de meeste

ters van professionele gewasbeschermingsmiddelen zal

positief beoordeeld werden. Meer dan 200 ophalingen

de licentie verplicht zijn vanaf 25 november 2015.

werden al uitgevoerd en (gedeeltelijk) terugbetaald. Het budget dat OVAM en Recytyre bij de aanvang van dit project vrijmaakten laat

Boerenbond organiseerde al heel wat voorlichtingsvergaderingen met betrekking tot de fytolicentie waarbij de consulenten de leden helpen bij het aanvragen van de licentie.

toe om jaarlijks minstens 1500 ophalingen finan-cieel te ondersteunen.

Vlaams Klimaatplan Op 28 juni gaf de Vlaamse regering haar definitieve goedkeuring aan het Vlaams Klimaatbeleidsplan 2013-2020. Het plan bestaat uit twee luiken: een Vlaams mitigatieplan (om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen)

Gewasbescherming

en een Vlaams adaptatieplan (om de effecten van de klimaatverandering in Vlaanderen op te vangen).

Begin 2013 bracht het Europees Voedselagentschap

Het klimaatplan zet hoofdzakelijk in op bijkomende

(EFSA) een rapport uit dat vaststelde dat sommige neo-

sensibilisering en voorlichting met betrekking tot goede

nicotinoïden een risico vormen voor bijen. Op basis hier-

landbouwpraktijken. Via goede landbouwpraktijken – een

van stelde de Europese Commissie voor om het gebruik

efficiënt gebruik van grondstoffen, aangepaste teelttech-

van neonicotinoïden te verbieden in gewassen die bijen

nieken, aandacht voor de bodemkwaliteit en het gebruik

aantrekken. Het toepassen van het Commissievoorstel

van duurzame en hernieuwbare energie – kan de

zou het gebruik van heel wat middelen in België onmo-

Vlaamse land- en tuinbouw een significante bijdrage

gelijk maken. Voor sommige gewassen zijn immers geen

leveren aan het klimaat, zonder op economisch vlak veel

alternatieven beschikbaar voor de strijd tegen bepaalde

te moeten inleveren.

schadelijke insecten. In teelten waar wel alternatieven voorhanden zijn, zullen meer behandelingen nodig zijn waardoor het risico op resistentie toeneemt. Eind

Vlaremtrein

november besliste het beroepscomité van de Europese

Op 7 juni keurde de Vlaamse regering een nieuw pakket

Commissie om het gebruik van drie neonicotinoïden nog

milieumaatregelen (de zogenaamde Vlaremtrein) goed.

in beperkte mate toe te laten. Zo kunnen neonicotinoïden

Via de Vlaremtrein worden een aantal Europese richt-

dus nog een rol blijven spelen in een duurzame gewas-

lijnen omgezet in Vlaamse wetgeving. De omzetting van

bescherming van sommige gewassen.

de richtlijn ‘Industriële Emissies’ en de richtlijn voor een

13

duurzaam gebruik van pesticiden leidden tot belangrijke

brengen. In ruil daarvoor krijgen ze toegang tot de trans-

wijzigingen. Daarnaast werd ook het hoofdstuk stookin-

actielijst, waardoor ze de markt nog beter zullen kunnen

stallaties grondig bijgestuurd.

inschatten.

Generiek lastenboek garandeert rundvleeskwaliteit. Op 1 juli was het generieke lastenboek voor rundvlees een feit. Een jaar onderhandelingen over de voorwaarden en de inhoud resulteerde uiteindelijk in een uniforme aanpak en een kostenbesparing in de rundvleesketen. Door gecertificeerd te zijn voor het generiek lastenboek verzekert de vleesveehouder zich van een ­potentiële afzet bij alle supermarktketens en slagerijen die het lastenboek erkennen. Midden juli bevestigden Colruyt, Delhaize, de Beenhouwersbond en de deelnemers aan het BBQS-systeem (Carrefour, MestdaghChampion, Detry, GHL Groupe en Cora) al hun deelname aan dit systeem.

Er beweegt iets in de keten

Nieuwe producentenorganisatie

Sinds 2009 zitten alle schakels van de voedingsketen

Begin maart beslisten de melkveehouders die melk

rond de tafel in het ketenoverleg. Het ketenoverleg kan

leveren aan Danone Hombourg Recolte (DHR) – die voor

de marktwerking transparanter maken en de positie van

haar fabriek in Rotselaar melk ophaalt bij 213 melkvee-

de landbouwsector in de keten versterken.

houders in de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant – op een algemene vergadering in Geel

Duidelijker zicht op prijsvorming

om een producentenorganisatie op te richten. De eerste producentenorganisatie bij een private koper was hier-

Meldpunt vleesveeprijzen. In de vleesveehouderij is

mee een feit. Zo’n producentenorganisatie wordt geen

het bijzonder moeilijk om een juist beeld te krijgen van

eigenaar van de melk, maar onderhandelt namens de

de prijsevoluties. Daarom creëerde Boerenbond begin

leden over de leveringsvoorwaarden. Men stond meteen

februari 2013 op zijn website een meldpunt waar de

al voor grote uitdagingen, want enkele maanden later

leden-vleesveehouders hun v­ erkoopprijzen kunnen mel-

besliste DHR tot een herstructurering van de melkaan-

den en waar ze een zicht kunnen krijgen op de werkelijke

voer, waardoor een aantal leveraars moest opstappen.

verkoopprijzen van hun collega’s. De resultaten, die ter beschikking komen op anonieme basis, moeten de vleesveehouder een stuk sterker maken bij zijn volgende verkopen.

Kwaliteit witblauw rundvlees beter ­onderscheiden Op 15 juli werd in Gembloux de eerste stap gezet voor de

Aardappelen. Boerenbond, ABS, PCA, Fiwap en Bel-

aanvraag van een Europese Beschermde Geografische

gapom voegden in het voorjaar een nieuw prijsinfor-

Aanduiding voor Belgisch witblauw rundvlees. Dit Euro-

matiesysteem toe aan de bestaande informatiekanalen

pese oorsprongslabel geeft de consument die witblauw

voor de Belgische aardappelmarkt. Via Pommak kunnen

kwaliteitsrundvlees zoekt, extra garanties. Alleen dieren

deelnemers een lijst met transactiegegevens voor con-

die geregistreerd zijn als behorend tot het witblauwe ras

sumptieaardappelen raadplegen die ingebracht zijn door

en die voldoende raszuiver zijn, komen in aanmerking

de telers en afnemers zelf. De deelnemers verbinden

voor dit label. Verder zijn er voorwaarden gesteld aan de

er zich toe hun transacties meteen na de verkoop in te

voeding, moeten zoogkoeien de mogelijkheid hebben van

14

weidegang en mogen er slechts een beperkt aantal die-

grond ligt in stadsgewesten, dus niet in het landelijke

ren verhandeld worden tussen bedrijven.

gebied. In de stadsgewesten zijn 6000 boeren actief. In het Hoofdbestuur van oktober werd een visienota

Internationaal ketenoverleg

‘Stadslandbouw’ besproken. Al gauw bleek dat een duidelijk onderscheid gemaakt moet worden tussen stads-

Het ketenoverleg wordt steeds meer een Europees ver-

landbouw en stadstuinieren. Stadslandbouw omvat de

haal. Dat was ook de bedoeling. Er moet veel aandacht

bedrijven die in de stad of in de ruime stadsrand liggen

zijn voor het behoud van een gelijk speelveld. Voorbeeld

en een duidelijke relatie met de stad hebben. Voor die

is de kostprijsindex voor varkensvlees. In het Belgische

bedrijven kan de nabijheid van de stad voordelen hebben.

ketenoverleg werd beslist om hier verder werk van te

Stadslandbouw mag geen druk zetten op de grond en

maken, naar het voorbeeld van de vleesveesector.

moet een eerlijke kijk bieden op de gangbare landbouw.

Maar er is een enorm verschil tussen de markt voor

Boerenbond werkte al mee aan initiatieven rond stads-

rundvlees, die vooral een Belgische markt is, en de

landbouw, maar versnipperd en niet structureel. Het

markt voor varkensvlees, die zeer internationaal is.

Hoofdbestuur vroeg nu alle expertise te bundelen in een

Voor de ene markt zijn Belgische afspraken nodig, voor

overzichtelijke nota. Voor stadslandbouw kunnen Boe-

de andere Europese.

renbond, KVLV-Agra en Groene Kring waardevolle partners zijn. Voor initiatieven rond stadstuinieren hebben

Van stadsrand tot platteland

Landelijke Gilden en KVLV heel wat kennis in huis. De Boerenbondbewegingen beschikken over een breed netwerk van boeren, hoeveproducenten …

Stadslandbouw is geëvolueerd van een begrip, dat zich beperkte tot sociaal gerichte initiatieven binnen de stadsmuren tot een begrip dat ook de (gangbare)

Plattelandsfonds

­landbouw in de stadsrand omvat. In 2013 ging het

Naar aanleiding van de begrotingscontrole trok de

­Plattelandsfonds van start, een syndicaal strijdpunt van

Vlaamse regering acht miljoen euro uit voor de uitvoering

Boerenbond dat meer dan een decennium nodig had om

van het Plattelandsfonds. Hierdoor konden 50 Vlaamse

gerealiseerd te worden.

plattelandsgemeenten van 1 tot 31 oktober bij de Vlaamse Landmaatschappij projecten indienen waarmee

Dag van de Landbouw

ze plattelandsdoelstellingen willen realiseren. De eerste ronde voor het Plattelandsfonds werd meteen een

De 31ste ‘Dag van de Landbouw’ ging door op 15 septem-

­succes. De 50 gemeenten dienden maar liefst 102 projec-

ber. De opkomst van 70.000 bezoekers die samen 100.000

ten in.

bezoeken aflegden, illustreert hoe graag de burgers willen ontdekken hoe het echt werkt. Bijna 50 land- en tuinbouwbedrijven hebben, verspreid over heel Vlaanderen,

Land- en tuinbouw in de Vlaamse Rand

hun steentje bijgedragen om het beste van de land- en

In de 19 gemeenten van de Vlaamse Rand rond Brussel

tuinbouw te tonen. Driekwart van de bezoekers kwam van

zijn 670 landbouwers actief op 16.500 ha. Boeren in de

buiten de landbouw. Speciale aandacht werd gevraagd

rand van Brussel schept knelpunten, maar zeker ook

voor de strijd om de grond, waarmee vele bedrijven dage-

uitdagingen. Boerenbond startte een denkproces over de

lijks geconfronteerd worden.

toekomst van en de aandachtspunten voor de landbouw in de Vlaamse Rand op een netwerkavond, waar land-

Stadslandbouw

bouwers de handen in elkaar sloegen om beleidsmakers bewust te maken van het belang en de meerwaarde van

De Vlaamse land- en tuinbouw speelt zich grotendeels af

de land- en tuinbouw in de Rand. Op 9 december werd

in een verstedelijkte omgeving, met alle voor- en nade-

het charter voor land- en tuinbouw in de Vlaamse Rand

len vandien. Meer dan 140.000 ha Vlaamse landbouw-

ondertekend. 26 gemeenten engageerden zich om,

15

samen met de provincie, een daadkrachtig beleid te voe-

De landbouwkentekenplaat

ren rond land- en tuinbouw en rekening te houden met

De transportsector vroeg al lang om paal en perk te stel-

het ‘Tienpuntenplan voor de Vlaamse Rand, landbouw de

len aan transportactiviteiten met tractoren die land-

Ring rond’.

bouwvoordelen genieten (rode diesel, vrijstelling van periodieke keuring, rijbewijs G …). Het Agrofront (ABS,

Nieuw besluit rond zorgboerderijen

Boerenbond en FWA) ging in overleg met de transportfederaties en de overheid en nam daarbij een construc-

In 2012 werden 407 zorgboerderijen vergoed voor de

tieve houding aan. Voor het Agrofront was het cruciaal

zorgactiviteiten op hun bedrijf en waren er 1041 zorg-

om de landbouwvoordelen te behouden. Na lang overleg

boerderijovereenkomsten voor een totaal subsidiebedrag

kwamen alle betrokken partijen tot een akkoord.

van bijna 1,3 miljoen euro. Midden oktober 2013 gaf de

De invoering van de landbouwkentekenplaat liep en loopt

Vlaamse regering haar goedkeuring aan het besluit over

echter niet van een leien dakje. Er moest met de

de subsidies voor land- of tuinbouwers die diversifiëren

Vlaamse Belastingdienst overlegd worden over de weg-

naar zorgactiviteiten. De samenwerking tussen minister-

verkeersbelasting en het eurovignet. Iedereen die een

president Kris Peeters, minister Jo Vandeurzen (onder

landbouwtrekker gebruikt voor particuliere of professio-

meer bevoegd voor bijstand aan personen en voor

nele landbouw-, tuinbouw- of bosbouwactiviteiten blijft

gezondheidsbeleid) en minister Pascal Smet (bevoegd

vrijgesteld van de wegverkeersbelasting en het euro­

voor onderwijs) leidde tot een kwaliteitsvolle en succes-

vignet. Om een onderscheid te kunnen maken inzake

volle formule van zorgboerderijen in Vlaanderen.

brandstof, zullen sommige tractoren in de toekomst onderworpen worden aan een periodieke keuring. Hier

Politiek memorandum

pleitte het Agrofront voor het behoud van de vrijstelling voor tractoren die voor particuliere of professionele

De Landelijke Beweging is een middenveldorganisatie

landbouw-, tuinbouw- en bosbouwactiviteiten gebruikt

die meer dan 200.000 leden telt. Naar aanleiding van de

worden. Deze vrijstelling is nog niet verworven.

verkiezingen van 2014 bereidde de beweging een memorandum voor dat de nadruk legt op een leefbaar platteland en op het recht om te boeren. Het is de bedoeling om het memorandum toe te lichten bij de voorzitters van

Nieuwe regelgeving voor verkeers­ signalisatie

alle democratische Vlaamse politieke partijen.

Nu landbouwvoertuigen en -machines steeds groter,

Boerenbond & Landelijke Gilden zal naar aanleiding van

zwaarder en krachtiger worden, het autoverkeer nog

de verkiezingen een sterke eisenbundel bekend maken.

toeneemt en de recreatieve weggebruiker steeds meer

Wat goed is, moet behouden worden; waar nodig moet

gebruik maakt van de typische landbouwwegen, is

het Europese, federale en Vlaamse beleid bijgestuurd

wederzijds begrip en respect voor de verkeersregels

worden.

noodzakelijk. Boerenbond heeft constructief meegewerkt aan de wijzigingen van de verkeersreglemente-

Verkeerswetgeving

ring. Er werd duidelijkheid geschapen over het uitsteken van gedragen machines voor en achter een tractor en over de totale lengte van een tractor, inclusief de gedra-

Om een duidelijk onderscheid te maken tussen tractoren

gen machines. De overheid voerde nieuwe regels in voor

ingezet voor landbouw-, tuinbouw- en bosbouwdoelein-

de signalisatie van gedragen machines. Boerenbond

den en tractoren voor andere gebruiksdoeleinden werd

maakte hiervoor de brochure ‘Signalisatie op landbouw-

de rode G-kentekenplaat ingevoerd. Er werden echter

voertuigen’ waarin de nieuwe regels worden toegelicht.

meteen een hele reeks uitzonderingen geformuleerd

Samen met de andere landbouworganisaties, Fedagrim

waardoor er veel onduidelijkheid ontstond.

en landbouw-service werd deze brochure voorgesteld tijdens de Werktuigendagen.

16

Tuinwerking

Radio2-Tuindag Elk jaar vindt op 1 mei in Bokrijk de succesvolle Radio2-

Open tuinenweekend

Tuindag plaats. Landelijke Gilden sprong in 2013 op de kar met het bijenthema. Radio2 lanceerde het thema tij-

Tijdens het Open tuinenweekend van 29 en 30 juni wer-

dens de uitzendingen. Bokrijk stelde een groot plein ter

den 235 bijzondere tuinen opengesteld voor het publiek.

beschikking dat Landelijke Gilden invulde. Alles kwam

Vormgeving en kleurencombinaties waren belangrijke

aan bod: de Open tuinen, de schooltuinactie, tuinreizen,

selectiecriteria. Steeds vaker komen de tuinen ook tege-

tuinactiviteiten, … De invloed van landbouw op de bijen-

moet aan de ecologische noden van mens en dier. Bijen

populatie werd didactisch uit de doeken gedaan. De

zijn daar een mooi voorbeeld van. Zowel honingbijen als

Koninklijke Vlaamse Imkersbond demonstreerde zowat

solitaire bijen zijn vaste bezoekers van de tuin. De keuze

alles over de honingbij, van beestje tot afgewerkt honing-

om ‘bijen’ als centraal thema voor Open tuinen 2013 te

product. Plattelandsklassen bracht het ‘bijenverhaal’ op

nemen, was een schot in de roos. Voor de inhoudelijke

een speelse manier onder de aandacht van jonge bezoe-

inbreng van het thema kon gerekend worden op de

kers. Aan de infostand van Landelijke Gilden was het een

imkers van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond. Tijdens

overrompeling. Bezoekers stonden aan te schuiven voor

het Open tuinenweekend stonden ze de bezoekers te

een tuingadget, voor deelname aan een wedstrijd of voor

woord in verschillende tuinen. Om het thema aan te kon-

informatie over Landelijke Gilden.

digen voerden de deelnemende tuineigenaars promotie

Hoogtepunt van de dag was ongetwijfeld de bouw van het

met opvallende ‘bijencampagneborden’. Als dank voor

grootste bijenhotel van Vlaanderen. Tientallen vrijwilligers

hun deelname ontvingen zij een speciaal voor Landelijke

van verschillende landelijke gilden zakten al heel vroeg

Gilden ontworpen bijenhotel.

af naar Bokrijk om te helpen. Ze werkten samen met de jonge bezoekers aan kleine modules en monteerden die in het grote frame van het bijenhotel. Ruim 30.000

17

bezoekers van Bokrijk maakten op 1 mei kennis met

Als animatiemodel werkte Welzijnszorg een sleutelpeti-

Landelijke Gilden.

tie uit. Duizenden leden van Landelijke Gilden en andere plattelandsbewoners hebben hun naam op een sleutel

Nog meer tuin

gezet. Zo ondersteunden ze de politieke eisen tot een betere dienstverlening op het platteland, met bijzondere

Andere vaste waarden in de tuinwerking van Landelijke

aandacht voor mensen die in armoede leven. Alle sleu-

Gilden zijn de schooltuinen en het activiteitenaanbod

tels werden, samen met Welzijnszorg, aan de betrokken

rond tuin in de lokale afdelingen en de regionale tuin-

vakministers uit de Vlaamse regering (armoedebestrij-

clubs. Als ‘steraanbieding’ werd voor ‘kruiden’ gekozen,

ding, mobiliteit, wonen, platteland ...) bezorgd.

een thema dat in heel wat afdelingen op veel interesse van de leden kon rekenen. De schooltuinwerking groeide in 2013 met maar liefst 140 deelnemers. Verder bleven de tuinreizen in samenwerking met Omnia Travel bijzonder succesvol.

Armoede (op den) buiten Armoede op het platteland blijft meestal verborgen. Toch is het een harde dagelijkse realiteit voor (te) veel plattelandsbewoners, waaronder heel wat ouderen, eenoudergezinnen of ondernemers met tegenslag. Onbekend is onbemind: wat niet gekend is, krijgt te weinig aandacht. Daarom was Landelijke Gilden blij met de vraag van ­Welzijnszorg vzw om - samen met KVLV, Mobiel 21 en Welzijnsschakels - campagnepartner te worden van de

Soep op de stoep

eindejaarscampagne 2013 met als titel ‘Armoede (op

Een dampende beker soep, in ruil voor een vrije bijdrage.

den) buiten’. De campagne had drie doelstellingen: een

Dat was de basis van ‘soep op de stoep. Het was een

ruim publiek bewust maken van armoede in eigen land;

­lekker, gezond en een warm gebaar van solidariteit met

het beleid stimuleren om armoedeproblemen bij de wor-

de vele vrijwilligers en projecten die de strijd met

tel aan te pakken en fondsen werven voor voorbeeldpro-

armoede aangaan. Voorzitter Piet Vanthemsche dook

jecten. Landelijke Gilden werkte mee aan al deze doel-

samen met de kookclub van de Landelijke Gilde Opwijk-

stellingen.

Mazenzele de keuken in om een reclamefilmpje te maken waarmee hij de landelijke gilden opriep zelf een

Sleutels voor een leven zonder armoede

‘soep op de stoep’ te organiseren. Op tientallen plaatsen hebben landelijke gilden dit gedaan, meegewerkt met

Armoede is een schande in onze welvaartsstaat. Alleen

een lokale actiegroep of een ander initiatief opgezet.

een goed beleid kan voor een structurele verbetering

Met succes en tot tevredenheid van de vrijwilligers.

zorgen van de leefsituatie van personen in armoede. Landelijke Gilden schreef mee aan heel concrete voorstellen voor een echt armoedebeleid, gebundeld in vier

Spaarvarkens tegen armoede

krachtige politieke eisen: toegankelijke diensten en voor-

In de provincie Oost-Vlaanderen kregen alle landelijke

zieningen in elke gemeente, basismobiliteit van mensen

gilden een spaarvarkentje, met de vraag het goed vet te

in armoede, extra middelen in het Plattelandsfonds spe-

mesten tegen de ledenwervingsavond van 8 november.

cifiek voor kwetsbare doelgroepen en de uitbreiding van

Het was een geslaagde actie die duizenden euro’s in het

een betaalbaar, kwalitatief woningaanbod.

laatje bracht.

18

Verdere werking

ment Open tuinen. Er werden 735 borden met bijen in de

Is armoede hiermee uit de wereld geholpen? Jammer

voortuin van de deelnemende tuineigenaars geplaatst en

genoeg niet. Maar elke kleine stap voorwaarts is belang-

er werd een persbericht verzonden. Deze actie bracht

rijk. Daarom zal Landelijke Gilden blijvend aandacht aan

heel wat free publicity op. Het filmpje voor de sociale

dit dossier besteden. Door solidariteitsacties te onder-

media werd 22.634 keer bekeken. De website www.open-

steunen, door concrete beleidssuggesties te helpen rea-

tuinen.be trok meer bezoekers dan in 2012.

liseren en door na te denken hoe kansengroepen een

In de zomer waren de recreanten (fietsers en wande-

betere toegang kunnen krijgen tot de activiteiten.

laars) op het platteland het doelpubliek. Het platteland heeft immers heel wat te bieden tijdens de zomer.

Communicatie

Bijna alle gilden spelen hier op in en organiseren plezante zomeractiviteiten: met fiets- en wandeltochten, brunches, barbecues, hoeve- en oogstfeesten,…

Landelijke Gilden wil een leuke, warme vereniging zijn

Zoals ieder jaar was er ook de Nationale Streekzoek-

die ruim gekend moet zijn. Dit is het uitgangspunt van

tocht en de Dag van de Landbouw.

het communicatieplan 2013-2015. In 2013 werden

De recreatieve fietstochten, een reeks van 13 fiets­

drie campagnes opgestart. Voor elk van de campagnes

tochten die startte met de Haspengouwse Gordel op

kregen diverse producten en acties vorm.

Pinkstermaandag en eindigde met Fietselieren begin

In het voorjaar werd de tuinwerking in de kijker gezet.

september, kregen met de zomercampagne een extra

Op www.detuinin.be kon men een goed overzicht vinden.

impuls. Zo werd er heel wat aandacht besteed aan de

Het vernoemen waard is een opvallende guerrilla-actie,

visibiliteit van Landelijke Gilden in het landschap. Naast

opgezet om meer aandacht te krijgen voor het evene-

de gebruikelijke promotiematerialen werden er heel wat

19

extra promotiegadgets aangemaakt zoals fietsvlaggetjes

bebouwing ligt. In veel streken hinderen de bebouwde

en tyvekbandjes. Ook online en in de gedrukte media

linten nu al de plattelandsbeleving. Ze zorgen nog voor

kregen de tochten extra aandacht. Via www.defietsop.be

andere economische minwaarden: aanleg van nutsvoor-

werd iedereen gestimuleerd tot fietsen. De webpagina’s

zieningen, onveilige verkeerssituaties, ecologische ver-

van de recreatieve fietstochten werden bijna 80% keer

snippering, …

meer bezocht dan in 2012.

Dorpsontwikkeling moet hoog op de agenda komen.

De derde campagne besteedde aandacht aan het platte-

De stedenbouwkundige dimensie vormt de basis. Naast

land als thema en als decor voor de typische herfst- en

dorpskernversterking moeten goede manieren om in te

winteractiviteiten. Dikwijls gaat het om binnenactivitei-

breiden én uit te breiden worden gezocht. Met behulp

ten zoals workshops over koken, tuinieren, cocktails

van een beeldkwaliteitsplan zoals in Bonheiden en

maken … Daarnaast zijn er heel wat voordrachten, cultu-

­Landen, kan de lokale overheid veel meer kwaliteit bij

rele optredens en feesten. Sommige afdelingen bezoch-

het bouwen bekomen. Ook het team van de Vlaamse

ten een brouwerij, anderen organiseerden een stadsbe-

Bouwmeester kan een rol spelen. Zij bemiddelen onder

zoek. Darnaast waren er nog de activiteiten in eigen dorp

meer tussen de architect en de opdrachtgever over de

zoals een hapjestocht, een Halloweenavond of een kerst-

kwaliteit van de publieke ruimte. Daarnaast is er de

boomverbranding. Telkens ging het om een combinatie

­sociale dimensie. Dorpsontwikkeling betreft een dorps-

van ontspanning en cultuur. Tot slot was er de Platte-

gemeenschap die moet kunnen ontwikkelen. Daarvoor is

landsacademie, het instrument voor studie en vorming

ruimte nodig, en voldoende afspraken. De meeste dor-

rond alle thema’s die betrekking hebben op het platte-

pen, zeker in de schaduw van de steden, zijn woondorpen

land en de plattelandsbewoners.

geworden zonder veel sociaal leven. De auto is er heer en meester. Voor de leefbaarheid op lange termijn, voor

Dorpen en dorpenbeleid

de oudere bevolking is dit geen gewenste situatie. Door lokale activiteiten te organiseren met de bewoners, ­sociale zowel als economische, kan het dorpsleven

Een dorp combineert drie elementen: de bewoners, de

reanimeren. Creatieve oplossingen voor de verschraling

bebouwing en de voorzieningen. Het samengaan van die

van de voorzieningen zijn nodig. Het streefbeeld van een

drie maakt elk dorp uniek. Samen met rust, ruimte en

‘woondorp-plus’ wenkt. Dit is geen pleidooi om in elke

boerderijen wordt het platteland getypeerd door die

kern allerlei gesubsidieerde initiatieven te organiseren.

unieke dorpen. Veel plattelandsbewoners zeggen dat ze

Onze voorkeur gaat uit naar de methode burgerpartici-

in een dorp wonen. In hun ogen onderscheiden ze zich

patie. Met de mensen nadenken over de toestand, hen

daarmee van stadsbewoners. Ze zeggen ‘dorp’ omdat ze

betrekken bij beslissingen en een dorp bouwen en ont-

zich daar iets kunnen bij voorstellen, omdat het over-

wikkelen waar de toekomstige uitdagingen een antwoord

zichtelijk is, omdat het een deel van hun identiteit vormt.

krijgen, daar komt het op aan.

Beleidsmakers hebben er echter minder gevoel voor. Structuurplannen hebben het nog wel over ’hoofddorp’ en ‘woonkern’ maar verder is er weinig animo voor een beleid dat dorpen aanbelangt. In Nederland is een dorpenbeleid veel meer gebruikelijk. De eerste Plattelandsacademie van 2013 was aan het dorpenbeleid gewijd. Vlaanderen voorziet een extra behoefte aan 330.000 woningen (of meer) binnen tien jaar bovenop de 2,7 miljoen bestaande woningen. ­Ongeveer 40 % daarvan zal op het platteland gerealiseerd worden. In de toekomst zullen de dorpen dus groeien. Helaas tonen berekeningen ook aan dat de bouwgrondreserve nog voor méér dan 30 % in lint­

20

Projecten hefboom voor toekomstgerichte innovatie Naast de vaste kerntaken van Boerenbond & Landelijke Gilden werkt de organisatie al ruim vijftien jaar aan projecten. Hiermee speelt ze in op de uitdagingen waarmee de leden in de toekomst geconfronteerd zullen worden. Het is immers niet alleen belangrijk om ‘mee’ te zijn, de organisatie wil in de spits staan inzake innovatie. Ook in 2013 investeerde Boerenbond & Landelijke Gilden sterk in de verdere uitbouw van haar projectwerking.

21

ling van nieuwe diensten en producten op hun bedrijf. Leden van Landelijke Gilden werden ondersteund bij de ontwikkeling van nieuwe acties voor een leefbaar platteland. Overigens vaak zonder te beseffen dat deze steun vanuit een project georganiseerd werd…

Slim organiseren In 2013 liepen vijfendertig projecten rond zeer diverse thema’s. Hierin waren ruim dertig medewerkers voltijds geëngageerd. Deze projectmedewerkers werden volgens noodzaak ondersteund door collega’s vanuit de hele

Voorbereiding op de toekomst

organisatie, zowel consulenten als adviseurs van de studiedienst. Voor ieder project konden zo de juiste mensen met de juiste kennis ingezet worden.

Innovatie die de leden ten goede komt, daar is het om te

Werken via projecten vereist een specifieke organisatie

doen. Werken via projecten biedt heel wat kansen om

en expertise. Vier jaar geleden werd daarom een Pro-

toekomstgerichte innovatie op gang te brengen. Het sti-

jectcel opgericht om alle projecten te ondersteunen en

muleert mensen om ‘out of the box’ te denken en brengt

de coördinatie van de projectwerking binnen de organi-

ook tijd en (financiële) middelen aan om met innovatieve

satie op te nemen. Om projectmiddelen nog efficiënter in

oplossingen te experimenteren, om ze te toetsen op hun

te kunnen zetten ten voordele van de leden, werd in 2013

haalbaarheid én om de goede voorbeelden te demon-

een fusie voorbereid tussen de Projectcel en het Innova-

streren aan andere geïnteresseerden. Boerenbond &

tiesteunpunt. In 2014 vloeien beide diensten samen,

Landelijke Gilden koos resoluut voor projectwerking om

waardoor nog meer middelen voor de uitvoering van

de innovatie binnen de werking te stimuleren. De koplo-

innovatieve projecten kunnen vrijgemaakt worden.

perspositie die hiermee wordt ingenomen, wordt telkens vertaald in een versterking van de manier waarop Boerenbond & Landelijke Gilden haar leden ondersteunt en

Stevig investeren

voorbereidt op de toekomst. Naast een slimmere organisatie zijn er ook middelen

Hefboom voor innovatie

nodig. Boerenbond & Landelijke Gilden investeren fors in projectwerking om, samen met de structurele partners Cera en KBC, belangrijke innovatieve projecten op de

Het succes van deze aanpak wordt bewezen door het feit

sporen te zetten. Deze investering zal in de komende

dat heel wat nieuwe ankerpunten binnen de werking ooit

jaren nog verder uitgebouwd worden. De eigen middelen

als tijdelijke projecten ontstonden. Later groeiden ze uit

vormen dan weer de hefboom voor het aantrekken van

tot een eigen werking die tot op vandaag inspeelt op de

bijkomende provinciale, Vlaamse en Europese projectfi-

behoeften van de leden. Het Innovatiesteunpunt, het

nanciën. Zowel Vlaanderen als Europa hebben immers

Steunpunt Groene Zorg en - recent nog - het agrobe-

duidelijk begrepen dat innovatie nodig is voor de econo-

heercentrum Eco² zijn hiervan sprekende voorbeelden.

mische ontwikkeling, de milieutechnologie en de platte-

Ook op andere manieren stimuleert projectwerking de

landsontwikkeling. Al deze beleidsniveaus schakelen

innovatie bij de leden. Ruim 6200 leden van Boerenbond

meer en meer over van een structurele werking naar

& Landelijke Gilden werden in 2013 ondersteund vanuit

een meer projectmatige aanpak om op die manier

projecten. Zij kregen vorming, advies, dienstverlening en

onderzoek en vernieuwing te stimuleren. Daar speelt de

promotie bij technologische innovatie of bij de ontwikke-

projectwerking graag op in.

22

Projectmatig aan de slag

producten en de distributeur verdient er zijn brood mee. Het systeem is zelfdragend en bijzonder vernieuwend.

Een project is een tijdelijke groep van activiteiten die als

Andere regio’s volgen hun voorbeeld of willen dit in de

doel hebben om een uniek product, dienst of resultaat te

toekomst gaan doen.

bereiken. Een project heeft dus een duidelijk begin en einde, met een duidelijk doel en middelen. Het wordt vaak uitgevoerd door een projectteam dat bestaat uit

Minder antibiotica, meer opbrengst

mensen die normaal niet samenwerken (uit verschil-

Boerenbond ondersteunde een pilootproject ‘Reductie

lende afdelingen, verschillende organisaties…)

antibioticumgebruik’ dat de Gentse universiteit in samenwerking met zestig varkenshouders uitvoerde.

Vernieuwing op milieutechnisch vlak

Met dit project wil men te weten komen hoe het anti­ bioticagebruik in de varkenshouderij kan gereduceerd

Net als andere economische sectoren wordt de land- en

worden zonder de productieresultaten negatief te

tuinbouwsector uitgedaagd om haar productieprocessen

­beïnvloeden. “Op het vlak van bioveiligheid werd grote

meer ecologisch duurzaam te maken. Via projecten wor-

vooruitgang geboekt. De productieresultaten zijn in de

den mogelijkheden verkend voor de land- en tuinbouw

loop van het project zeker niet verslechterd, eerder nog

om op een economisch verantwoorde manier aan deze

verbeterd. Dat is zeer mooi als we ook meenemen dat de

maatschappelijke uitdagingen tegemoet te komen.

varkenshouders hun antibioticumgebruik verminderen”,

Zo werd een project uitgewerkt om de geurhinder in

aldus de onderzoekers. De kennis uit dit project wordt

­varkensstallen in te perken. In dit project worden de

via het ledenblad ‘Management & Techniek’ en via de

wetenschappelijke bevindingen van onderzoekers van

­vorming aan alle leden doorgespeeld.

de UGent vertaald naar concrete toepassingen die door landbouwers in de praktijk kunnen gebracht worden. Verder is er aandacht voor de nieuwste technieken om

‘Samen’ geeft energie …

de kringloop van natuurlijke hulpbronnen te sluiten en

Energie zal de komende jaren een belangrijk thema

reststromen te valoriseren als grondstof voor nieuwe

­blijven in veel land- en tuinbouwsectoren. Energie vormt

producten. Het Innovatiesteunpunt trekt bijvoorbeeld

immers een bijzonder zware kostenpost voor land- en

samen met de provincie Vlaams-Brabant en KHLeuven

tuinbouwers. Er lopen dan ook diverse projecten omtrent

het project ‘Agrocycle’ dat werkt aan een duurzame

energiebesparing en -productie. Via een energiescan

land- en tuinbouw dankzij gesloten kringlopen van

wordt nagegaan op welke manier een bedrijf energie kan

­hoogwaardige biomassa. Daarbij wint het milieu én

besparen. De resultaten worden vertaald in een verbeter­­­

de economie.

advies voor de land- of tuinbouwer in kwestie. Bovendien volgen deze projecten de nieuwste technologische evolu-

DistriKempen

ties op en toetsen die op haalbaarheid binnen de landen tuinbouwsector.

Leden-land- en tuinbouwers die willen inzetten op de

In 2013 werd een project gestart om een blauwdruk te

zogenaamde korte keten, meer bepaald op samen­

maken voor het vormen van lokale energiecoöperaties.

werkingsverbanden van hoeve- en streekproducenten,

De nadruk ligt daarbij op het gebruik van de biomassa

worden ondersteund. Het project DistriKempen is daar-

die aanwezig is in het landschap en waarmee warmte

van een mooi voorbeeld. Vijf bedrijven met respectieve-

en/of elektriciteit geproduceerd kan worden. Inspiratie

lijk geitenkaas, varkensvlees, groenten, fruit en zuivel-

kwam uit het buitenland waar dergelijke samenwer-

producten beleveren met de hulp van een zelfstandig

kingsverbanden tussen landbouwers en plattelandsbe-

ondernemer-distributeur hun producten aan diverse

woners, lokale overheden en andere instanties al veel

winkels en horecazaken. De producenten kunnen zonder

langer bestaan. Volgende jaren kunnen hopelijk soort­

tijdverlies hun producten verdelen over vele verkooppun-

gelijke coöperaties in Vlaanderen in de praktijk omgezet

ten; afnemers zijn verzekerd van verse, kwaliteitsvolle

worden. Boerenbond & Landelijke Gilden wil hier een

23

voortrekkersrol op zich nemen. De blauwdruk zal begin

Strategie loont

2014 als praktische handleiding ter beschikking komen

Strategie is de hoeksteen van elk bedrijf. Wanneer

voor mensen die in hun omgeving energieprojecten

ondernemers op een kantelpunt komen in hun ontwikke-

­wensen op te zetten.

ling, moeten ze strategische keuzes maken om competitief te blijven. Daarom werden projecten ontwikkeld die

Van slaapdorp naar levendige dorpskern

ondernemers coachen en begeleiden bij het maken van de juiste bedrijfskeuzes. Zo is er een project waarin

Er wordt ook projectmatig aan plattelandsontwikkeling

landbouwers regelmatig beroep kunnen doen op externe

gewerkt. Zo is in 2013 een plattelandsontwikkelings­

adviseurs in een adviesraad op maat van hun bedrijf.

project opgestart in het landelijke Meerle, een deelge-

Ook lopen er projecten omtrent het voorkomen van een

meente van Hoogstraten. In dit dorp komen een aantal

faillissement. Na een volledige - ook boekhoudkundige -

gebouwen leeg te staan, waardoor de kern zijn eigenheid

bedrijfsscan worden ondernemers bewust gemaakt van

dreigt te verliezen. De stad Hoogstraten kon deze leeg-

hun groeipunten en worden ze geholpen door de juiste

staande gebouwen aan een projectontwikkelaar over­

partner. Tenslotte zijn er projecten rond innovatie op vlak

laten om de woningen tot lofts te laten omvormen of ze

van arbeidsorganisatie. Vooral in sectoren met veel

kon resoluut kiezen voor nieuwe impulsen om het slaap-

externe werknemers zoals glastuinbouw en fruitteelt

dorp nieuw leven in te blazen. Gelukkig koos de stad voor

valt nog veel winst te boeken door het werk anders en

de laatste optie. Het Innovatiesteunpunt staat in voor de

beter te organiseren zodat arbeiders meer betrokken

begeleiding van het transitieproces en zorgt ervoor dat

zijn bij het bedrijf en de organisatie slagkrachtiger wordt.

alle geïnteresseerde inwoners inspraak krijgen en op de hoogte worden gehouden. De projectcoördinator houdt nauw contact met de bouwheer en de verantwoordelijke

NIMBY!

van de stad Hoogstraten. De deelname van de dorpelin-

De beschikbare ruimte in Vlaanderen wordt steeds

gen aan het toekomstige uitzicht van hun gemeenschap

­kleiner, waardoor het samenleven tussen landbouwers

staat hier centraal.

en buurtbewoners almaar complexer wordt. Vandaag is de impact van de nabije omgeving op mogelijke toe-

Land(schaps)bouwers

komstplannen voor land- en tuinbouwbedrijven veel ­groter dan vroeger. Het NIMBY-project, dat een onder-

Via projecten werd in 2013 stevig ingezet op agrarisch

deel is van het veel grotere project Pure Hubs, wil land-

natuurbeheer. De Vlaamse en Europese overheden

bouwers erop attent maken dat het van groot belang is

investeren volop in de inrichting en het onderhoud van

om een stevig draagvlak te creëren bij buurtbewoners en

natuur en landschap. Deze oriëntatie zal in de toekomst

mogelijke andere belangrijke partijen. Communicatie en

nog aan belang winnen. Door in groep gebiedsgericht

betrokkenheid zijn hierbij de sleutelwoorden. Ze helpen

samen te werken rond landschaps- en natuurbeheer

agrarische bedrijfsleiders om een wederzijdse vertrou-

kunnen landbouwers het heft in eigen hand nemen.

wensrelatie op te bouwen met hun omgeving. Het project

In samenspraak met overheden of natuurorganisaties

gaf ruimte om een brochure te schrijven. Ze is bedoeld

zorgen ze voor bloemrijke akkerranden, doen ze aan

voor land- en tuinbouwers en wil aan de hand van vier

weidevogelbeheer en natuurbeheer. Agrobeheercentrum

praktijkgetuigenissen communicatietips aan boeren en

Eco² vzw helpt hen daarbij. Dit steunpunt, dat oorspron-

tuinders geven.

kelijk opgericht werd in kader van een project, is een samenwerkingsverband tussen Boerenbond, de Vlaamse Landmaatschappij, het Departement Landbouw en het Agentschap Natuur en Bos. Het voert nu ook zelf projecten uit die het concept van agrarisch natuurbeheer verder ontwikkelen.

24

Boerenbond en projecten De projecten die binnen Boerenbond als beroepsorganisatie van boeren en tuinders uitgebouwd worden, richten zich op de diverse aspecten van duurzaamheid, met bijzonder oog voor hun economische meerwaarde en hun maatschappelijke waardering. Het hele scala van ondernemersvaardigheden, technologische innovaties en inspirerende netwerken komt daarbij aan bod.

25

Boeren met buren

Hinder beperken en beheren Steeds vaker worden (landbouw)bedrijven geconfron-

Verder heeft het Innovatiesteunpunt aan de wieg gestaan

teerd met ongerustheid of protest uit de buurt. In het

van enkele nieuwe technieken om geur te reduceren. Zo

sterk verstedelijkte Vlaanderen zijn wonen, werken,

is er het voorbije jaar hard gewerkt aan de optimalisatie

ondernemen en ontspannen nu eenmaal nauw met

en de evaluatie van een verneveltechniek. De installatie

elkaar verweven. De verspreide inplanting van de

hiervan kan eenvoudig en goedkoop gebeuren, ook in

Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven tussen de woonzo-

bestaande stallen. Er werd echter ook vastgesteld dat dit

nes en hun veelal intensief karakter, dragen ertoe bij dat

systeem niet in elke situatie voor een voldoende geur-

individuele bedrijven regelmatig een oplossing moeten

reductie zorgt.

zoeken voor hinderklachten van buurtbewoners. Hinder beperken is trouwens opgenomen in de voorwaarden van de milieuvergunning. Soms is hinder niet te voorkomen,

NIMBY

dan kan communicatie, informatie en dialoog over de pijnpunten samenlevingsproblemen voorkomen.

In het kader van het Interreg IV B-project ‘PURE Hubs’ dat de relatie tussen stadsbewoner en plattelandsbewo-

Geuremissies beheersen

ner wil versterken, pakte het Innovatiesteunpunt de hinderproblematiek nog vanuit een ander perspectief aan. Niet de technologische oplossingen stonden centraal,

Sinds 2011 loopt het ADLO-project ‘Hoe geuremissies

wel de goede menselijke relaties tussen boer en buur(t).

beheersen?’. Dit project wordt uitgevoerd door Inagro,

Bezwaarschriften, burenprotesten of actiecomités pola-

Innovatiesteunpunt, UGent en ILVO. Een van de doel­

riseren dikwijls de verhoudingen. Nuchter denkwerk en

stellingen in dit project is het ontwikkelen van een ‘geur­

zakelijk overleg verdwijnen snel, zowel langs de kant van

scan’. In een geurscan wordt op basis van de beschik-

de buurt als langs de kant van de landbouwer. Vaak met

bare, wetenschappelijk onderbouwde kennis een analyse

desastreuze gevolgen voor het bedrijf én voor de verdere

gemaakt van maatregelen met betrekking tot het

verstandhouding in de buurt. Een goed draagvlak bij

management en de stalinrichting in een bestaande stal

buurtbewoners en mogelijke andere betrokken partijen

met oog op geurbeheersing en -reductie. Doel van de

bij de planning van een projectuitbreiding of vernieuwing

scan is om een inzicht te krijgen in het management

zijn van kapitaal belang. Communicatie en participatie

op het varkensbedrijf en eventuele verbeterpunten te

zijn hierbij de sleutelwoorden. Ze helpen om een weder-

­detecteren. Zo zijn er 12 geur­scans uitgevoerd op bedrij-

zijdse vertrouwensrelatie op te bouwen met de omge-

ven die eventuele hinder naar de buurt veroorzaken en

ving. Natuurlijk heeft niet elke landbouwer evenveel

op bedrijven die gewoon iets aan hun geuremissies wil-

kaas gegeten van het communicatieaspect van zijn

len doen. Er is gebleken dat maatregelen met betrekking

bedrijf. Daarom heeft het Innovatiesteunpunt in 2013 een

tot management en stalinrichting een duidelijke verbete-

bevattelijke brochure geschreven met handige ‘tips and

ring kunnen teweegbrengen maar dat de evaluatie en de

tricks’ met als titel Boeren met buren, communiceren met

validatie van de onderscheiden technieken bijzonder

je buurt. De brochure is bedoeld voor alle land- en tuin-

moeilijk is.

bouwers, niet enkel voor wie in conflict ligt met zijn

Een tweede doelstelling was het organiseren van infor-

buurt maar vooral voor wie het conflict wil voorkomen.

matiemomenten voor de landbouwers. Het Innovatie­

Aan de hand van vier praktijkgetuigenissen worden

steunpunt organiseerde in 2013 demonstratiemomenten

­communicatietips gegeven die bruikbaar zijn voor elke

over combiluchtwassers, biobedden en vernevel­

boer of tuinder.

systemen. Al deze informatie is gebundeld op een ­digitaal kennisplatform www.vemis.be.

26

Werner Guilliams

“Ik vind het absoluut nodig dat je als boer zelf het initiatief neemt.” In september 2004 maakte Werner kennis met een bio-

Werner stelt dat een goede communicatie met de buurt

gasinstallatie. Hij zag daarin een kans voor zijn twee

veel onbegrip, ja zelfs jarenlange procedures voor de

zonen die in het ouderlijk varkensbedrijf wilden stappen.

rechtbank, kan voorkomen. “We leven in een maat­

Het duurde tot september 2007 om de vergunningen in

schappij waarin iedereen kan reageren op wat er gebeurt

orde te krijgen en de weerstand van de buurt te overwin-

en waarin iedereen bezwaar kan indienen tegen een

nen. “De burgemeester was de eerste die ik van mijn

bouw- of verbouwingsdossier in zijn buurt. Ik vind het

plan op de hoogte bracht. Daarna mocht ik uitleg geven

absoluut nodig dat je als boer zelf het initiatief neemt om

op het schepencollege. Als derde stap heb ik alle voorzit-

je p ­ roject uitgebreid aan je buren voor te stellen zodat ze

ters van de adviesraden thuis opgezocht Toen ik voelde

precies weten waarover het gaat. Je moet absoluut ver-

dat ik van hen weinig tegenstand zou ondervinden, heb ik

mijden dat de buurt jouw verhaal gaat maken.”

mijn dossier bij de gemeente ingediend.” Later bezocht

Volgens hem is de brochure ‘Boeren met buren’ nuttig

hij alle buren om, met het plan in de hand, uitleg te

omdat ze concrete tips geeft over de manier waarop

geven. Toen er allerlei wilde verhalen de kop opstaken

­boeren en tuinders met hun omgeving in dialoog kunnen

vroeg Werner de voorzitter van de milieuraad om een

gaan. Maar nog belangrijker vindt hij dat de brochure

info-avond te geven.” Ik heb daar uitgelegd welke maat-

bedrijfsleiders die een project voor ogen hebben,

regelen we zouden nemen om de risico’s te voorkomen.”

dwingt om na te denken over het impact dat hun plan zal

Nadien kwam er nog een bezwaarschrift van 21 buurtbe-

­hebben op de buurt. “Je moet niet alleen meer met de

woners maar de gemeenteraad heeft dat naast zich

bank overleggen en met de bouwfirma, maar ook met je

neergelegd. Toen Werner - na de start van zijn installatie

omgeving. De mate waarin je een maatschappelijk

- deze 21 buren een rondleiding gaf, betuigde de initia-

draagvlak vindt zal sterk bepalen of je bouwplannen

tiefnemer zijn spijt. “Dat was het mooiste compliment

op een redelijke termijn gerealiseerd zullen kunnen

dat ik mij had kunnen dromen.”

­worden.”

27

Fish & Chips

Hoeveproducten beter distribueren Voeding is een constante factor in het leven van elke

niem voor een regionaal distributieplatform waarbij de

mens. De voedingssector en de agrarische sector samen

samenwerking tussen lokale ondernemers centraal

vertegenwoordigen een belangrijk aandeel in het econo-

staat. In een B2B-omgeving vermarkten voedingsprodu-

misch leven en bepalen tegelijkertijd de identiteit van

centen hun producten via een zelfstandig ondernemer

verschillende Europese regio’s.

die voor hen het totale logistieke traject mogelijk maakt:

Fish & Chips is een duurzaam netwerk van zeven voe-

opnemen bestellingen, doorgeven bestellingen aan pro-

dingsregio’s : Midden West-Vlaanderen, Antwerpse

ducenten, fysieke ophaling en uitlevering, facturatie,

­Kempen, Meetjesland, Boulogne-sur-Mer, South East

nazorg,… Deze ondernemer is als het ware de ‘ambassa-

England, Somerset en Zeeland. Het project stimuleert

deur’ voor hun producten. De ophaling en uitlevering van

de gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe concepten en

vooraf bestelde goederen gebeurt tijdens éénzelfde

producten (of product-markt-combinaties) door samen-

ronde zodat aanzienlijk bespaard wordt op opslagcapaci-

werking tussen deze regio’s.

tieit en kilometers. Dit alles komt de duurzaamheid van

Het project focust op drie acties :

het project ten goede.

• Bevorderen van innovatie via nieuwe product-markt-

In 2013 zijn drie regio’s onder begeleiding van het

combinaties. • Versterken van ondernemers en netwerken. • Verbeteren van de markttoegankelijkheid via o.a. een efficiënte distributie.

­Innovatiesteunpunt van start gegaan : • In de Antwerpse Kempen is onder de naam ‘Distri­ Kempen’ een samenwerking van vijf land- en tuinbouwers, met de intentie voor uitbreiding, gestart in april 2013.

Het Innovatiesteunpunt en de projectwerking van Boerenbond zorgen voor de ondersteuning van de onderscheiden partnerorganistaties uit de diverse regio’s. Er is gestart met een Europees marktonderzoek waarbij

• In het Meetjesland is in mei 2013 onder de naam ­‘DistriMeetjesland’ een samenwerking van 25 lokale producenten gestart. • In Midden-West-Vlaanderen werd onder de naam

gezocht werd naar de diverse mogelijkheden voor het

‘Distriwest’ een samenwerking van tien land- en tuin-

vermarkten van lokale producten en naar innovatieve

bouwers gevormd. De effectieve opstart is voorzien

voorbeelden hiervoor. Er werden vijf mogelijke kanalen

voor begin 2014.

onderscheiden: • ‘Local 4 local’: verkoop via een eigen winkelconcept.

Voor 2014 hebben zich nog een aantal regio’s kandidaat

• ‘Local 4 retails’: verkoop via retail of supermarktcon-

gesteld: Vlaamse Ardennen, Waasland, Brugs Omme-

cepten.

land, Somerset. Verdere uitbreiding in Vlaanderen

• ‘Local 4 internet’: verkoop via internet.

behoort tot de opties.

• ‘Local 4 food-service’: verkoop in het food-service

Eind 2013 werd bovendien van wal gestoken met de uit-

kanaal zoals rusthuizen, ziekenhuizen,… • ‘Regional Branding’: samenbundelen van regionale producten onder een paraplu-concept.

breiding naar een B2C-omgeving. Hiervoor startte in de Antwerpse Kempen het project ‘Shop, Pick, Drive & ­Deliver’. In samenwerking met Bpost en DistriKempen gebeurde een test voor het beleveren van hulpbehoeven-

Uit het onderzoek bleek dat een efficiënte logistiek hét

den aan huis. Hierbij staat ‘P, D & D‘ in voor de ophaling

knelpunt was voor verdere ontwikkeling. Hiervoor ont-

van de producten bij de producenten en uitlevering aan

wikkelde het Innovatiesteunpunt een distributiesysteem

de hub Bpost. Bpost zorgt voor het traject naar de indivi-

voor regionale voedingsproducten volgens het principe

duele klant. Na de test wordt de uitrol over Vlaanderen

‘Pick, Drive & Deliver’. ‘Pick, Drive & Deliver’ is syno-

verder besproken.

28

Dorien Goris

“klanten moeten maar op ÉÉn plaats verse hoeveproducten bestellen.” DistriKempen, de vereniging van vijf producenten uit de

ding krijgt Distrego een commissie die vooraf met de

Antwerpse Kempen, zocht iemand om op zelfstandige

leden van DistriKempen afgesproken werd. De deelne-

basis hun verwerkte en verse producten te leveren aan

mende boeren en tuinders houden dus de prijsvorming

klanten in de horeca en kleinhandel. Dorien Goris en

van hun producten in eigen hand. Het systeem verlost de

haar broer Geert namen de handschoen op. Samen vor-

producenten van het papierwerk en het transport zodat

men ze Distrego. Dorien is een boerendochter, afgestu-

ze zich kunnen concentreren op het werk waar ze echt

deerd in logistiek management. “Ik werk voltijds in de

goed in zijn: lekkere hoeveproducten maken en aan pro-

bouwsector, maar het dispatchingwerk voor DistriKem-

ductontwikkeling doen. De afnemers krijgen een breder

pen neem ik er graag bij. Het vervoer kan ik niet zelf

gamma aangeboden en producenten uit de groep met

doen, daarvoor doe ik een beroep op Geert. De klant –

een hoevewinkel kunnen hun aanbod uitbreiden met de

een horecazaak of winkel – geeft zijn bestelling aan mij

producten van hun collega’s.” Er zijn nog andere voorde-

door. Ik breng de gegevens in een computerprogramma

len van het gecentraliseerde distributiesysteem voor de

in dat op onze maat gemaakt is en dat ook de facturatie

klanten. “Om producten van de vijf hoeveproducenten

en de inpakbonnen regelt. Ik stuur de bestelling door

‘verser dan vers’ geleverd te krijgen, moeten ze nog

naar de producenten. Daar wordt ze klaargemaakt. Geert

maar op één plaats, Distrego, bestellen. Ook de afreke-

komt langs met de bestelwagen en brengt de bestelling

ning per eenmalige factuur is een pluspunt. Zeer veel

ter plaatse. We werken niet met stock, op- en overslag.

klanten in de horeca vragen één bestelling. Dat is alleen

De producten zijn altijd vers en worden binnen de 24 uur

maar mogelijk in een samenwerkingsverband. Verder is

bij de klant geleverd.” Alle papierwerk (prijslijsten ver-

er een – onuitgesproken – kwaliteitscontrole. De klant

sturen, bestellingen opnemen, facturatie aan de klanten,

bestelt een product bij een producent die hij kent. Als er

uitbetaling aan de producenten …) neemt Dorien voor

met dat product iets aan de hand is, is de terugkoppeling

haar rekening; het transport is voor Geert. Als vergoe-

snel gemaakt. Het systeem is heel transparant.”

29

Agro|aanneming

Samenwerking loont Agro|aanneming verenigt tal van boeren, tuinaanleggers

gen. Elke vertraging hierbij kost geld en leidt tot ontevre-

en tuinders die naast het agrarisch bedrijf een neven­

denheid bij de klanten.

activiteit hebben ontplooid. Niet zelden situeren deze

Vijf winters geleden was het duidelijk voor BAC dat de

activiteiten zich in het domein van de publieke dienst­

organisatie van de winterdienst hervormd diende te

verlening waarbij deze bedrijfsleiders omwille van hun

­worden. Werken met externe krachten was één van de

machinebezit of omwille van hun werkervaring aantrek-

vernieuwingen in het plan. Er werd uitgekeken naar zelf-

kelijke partners voor de opdrachtgever zijn. Daarnaast is

standigen die ervaring hadden om te werken met grote

agro|aanneming ook een aannemingsbedrijf dat zich op

machines. De opdracht van BAC aan agro|aanneming-

de brede agrarische sector richt met een uitgebreid

dat fungeert als één centraal aanspreekpunt voor al zijn

­aanbod van goed opgeleide vakmensen voor allerlei

vennoten - was om in de brede agrarische sector op zoek

manuele en gespecialiseerde agrarische werkzaam­

te gaan naar kandidaten met het juiste profiel voor de

heden.

uitvoering van de winterdienst en, in overleg met BAC, de coördinatie hiervan uit te werken. Aanvankelijk

In coöperatief verband

gebeurde dit met 38, eind 2013 maakten 74 vennoten van agro|aanneming deel uit van de winterdienstploeg. Het werk is in drie ploegen georganiseerd. Dat zorgt

Boeren of tuinders met een nevenactiviteit kunnen als

ervoor dat een deelnemer een week ‘van wacht’ is tijdens

werkend vennoot van de coöperatie ‘agro|aanneming’

de dag, een week tijdens de nacht en dan een week ‘rust’

loonwerk voor derden uitvoeren. Zij kunnen zich toeleg-

heeft. Er wordt onder meer gewerkt met tractoren en

gen op landschapsonderhoud; in de winter wegen,

vrachtwagens uitgerust met schaven, borstels en

­parkings en luchthavens sneeuw- en ijsvrij houden;

­warmeluchtblazers; met sneeuwfrezen; met sproeiers

­grasbermen onderhouden … Agro|aanneming zorgt dat

die ontdooiingsmiddelen aanbrengen en met kleine

haar vennoten wettelijk in orde zijn en levert de begelei-

wendbare voertuigen die de omgeving rond de gepar-

ding op organisatorisch en administratief vlak die nodig

keerde vliegtuigen werkbaar houden.

is om tot een goede uitvoering van de werken te komen. Het agrarisch aannemingswerk draagt bij tot het ­inkomen van een vennoot. Agrarisch aannemingswerk vervult eveneens een maatschappelijke en sociale rol omdat het de agrarische ondernemer betrekt bij andere facetten van zijn leefomgeving.

De winterdienst op de luchthaven Eind 2013 stond agro|aanneming voor het vijfde jaar op rij klaar om de winterdienst uit te voeren op de nationale luchthaven te Zaventem in opdracht van de Brussels ­Airport Company (BAC). Met de term winterdienst wordt bedoeld dat de start- en landingsbanen en andere verharde terreinen rondom de luchthaven waar BAC zijn activiteiten organiseert, sneeuw- en ijsvrij worden gehouden. Dit is voor de luchthaven enorm belangrijk om ten allen tijde vliegtuigen te kunnen blijven ontvan-

30

Marc Terrijn en Jan Thomaes

“Het geeft een goed gevoel de luchthaven in gebruik te helpen houden.” Marc Terrijn uit Kampenhout en Jan Thomaes uit Kruis-

kunnen werken op een plaats waar je normaal nooit zou

houtem zijn twee akkerbouwers die in de winter deel uit-

komen.” Beide boeren beklemtonen dat het een werk is

maken van de sneeuwruimploegen op de luchthaven van

met een serieuze verantwoordelijkheid.

Zaventem. Ze zijn gewoon om met grote machines om te

Zij moeten elk jaar bijscholing volgen om de veiligheids-

gaan, “maar”, zegt Marc, “als er op de luchthaven een

voorschriften op te frissen, de vertrouwdheid met de

machine in panne valt, moet je ‘t niet zelf oplossen.”

machines te actualiseren… Marc en Jan zijn het er over

Als meewerkende vennoten van agro|aanneming moeten

eens dat het een goed gevoel geeft om bij sneeuwweer

ze zich al evenmin bekommeren om administratieve

de luchthaven in gebruik te houden. “Wij krijgen ook

beslommeringen. Die neemt het secretariaat van

erkenning voor ons werk. Dat doet deugd”, merkt Jan op.

agro|aanneming immers voor zijn rekening. Is wel

Die dank is terecht want de job is niet bepaald een

gemakkelijk, vinden de twee. Marc en Jan hebben

lachertje. “Wij werken in een driewekelijks ploegen­

dezelfde motivatie: voor een akkerbouwer is er in de

systeem – dag, nacht, rust – met ‘shifts’ van 12 uur.

winter weinig werk, dus ruimte om andere activiteiten op

Als ik op Zaventem dienst heb, ben ik 14 à 15 uur van

te nemen. “Ik had de keuze”, vertelt Jan, “ofwel te inten-

huis weg. Je kan onverwacht opgeroepen worden als je

siveren en een extra arbeidskracht aan te werven ofwel

‘van dienst’ bent en er plots sneeuw wordt aangekon-

op een andere manier bijkomend inkomen te verwerven.”

digd”, geeft Jan aan. “Dat zijn wel zware dagen. Het is

De twee boeren halen nog andere voordelen aan. “Als

ook heel belangrijk dat je eigen bedrijf er niet onder lijdt.

boer ben je gewend om alleen te werken. Het is soms

Anders verlies je misschien meer dan wat je op de lucht-

eenzaam op de tractor. Op de luchthaven werken we in

haven verdient.” “Gelukkig zijn wij boeren gewend om

team met andere landbouwers en met technici van BAC,

lange dagen te maken als dat nodig is en om flexibel in

da’s een ander gevoel. Een aangenaam gevoel.” “Het is

te spelen op veranderende weersomstandigheden”,

ook spectaculair werk, het voelt als een voorrecht om te

besluit Marc.

31

agrobeheercentrum Eco2

Boeren beheren natuur Het agrobeheercentrum Eco²-vzw (ABC Eco²) werd opge-

moeizaam verliep, heeft het toch zijn vruchten afgewor-

richt in september 2012, na afloop van het EFRO-project

pen. Er kwam een samenwerkingsovereenkomst tussen

Eco² dat vier jaar gelopen had. Het ABC Eco² wil land-

W&Z, de natuurvereniging en de ABG tot stand, waarin

bouwers betrekken en ondersteunen bij agrarisch land-

de kansen voor landbouwers zo veel mogelijk gevrij-

schaps- en natuurbeheer. Zo zijn intussen reeds 16 agro­

waard worden.

beheergroepen (ABG’s) operationeel met daarnaast nog

Zo zullen de landbouwers tot aan hun pensioen de

een dertigtal trajecten voor ABG’s in oprichting die vanuit

betrokken percelen kunnen bewerken. Daarna worden ze

het nationaal secretariaat begeleid worden. Het ABC Eco²

overgedragen aan de ABG. Op die manier krijgen de

wordt ondersteund door Boerenbond, agro|bedrijfshulp,

­resterende landbouwers de mogelijkheid om tegen een

ABS, VLM, ANB en ADLO. In de toekomst kunnen de

vergoeding in te staan voor het beheer van de gronden,

ABG’s onder meer een belangrijke rol spelen bij de

conform de opgelegde natuurdoelstellingen.

­realisatie van de agromilieumaatregelen in het nieuwe

Door de landbouwers werd al een poel aangelegd op één

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en bij de uitvoering

van de landbouwpercelen. Deze poel is onderdeel van de

van de instandhoudingsdoelstellingen voor natuurwaar-

habitat voor de kamsalamander, één van de doelsoorten

den in het agrarisch gebied. De werking in 2013 van twee

in Natura 2000.

agrarische beheergroepen – in Zemst en Brecht – is exemplarisch voor de manier waarop de agrobeheergroepen functioneren.

Agrobeheergroep Zemst

ABG Brechtse Heide Een Leaderproject rond het behoud en onderhoud van de Brechtse Heide, in regie van het regionaal landschap de Voorkempen, ligt aan de basis van de oprichting van

Al wisten ze al langer dat er voor intensieve landbouw op

de ABG Brechtse Heide. In dit project sloegen de beheer-

termijn geen plaats meer zou zijn in het Bos van Aa, toch

ders van het 1700 ha groot beschermd landschap de

schrokken de landbouwers toen ze te horen kregen dat

handen in elkaar om in te staan voor het behoud en

de landbouwpercelen binnen enkele jaren uit gebruik

onderhoud. Met de oprichting van de ABG vormen de

genomen zouden worden. Ze namen zelf initiatief om

landbouwers een aanspreekpunt voor de beheercom-

mee te denken over de toekomstige rol van de landbouw

missie, om het beheer af te stemmen op de wensen van

in het gebied.

de landbouwers en om zelf werken uit te voeren.

Het Bos van Aa, eigendom van Waterwegen en Zeeka-

Zo werden er drie poelen aangelegd en één uitgeslibd.

naal (W&Z), ligt op het grondgebied van de gemeente

Enkele honderden meters houtkant werden in regulier

Zemst. In dit gebied, grotendeels ingekleurd als Natura

onderhoud genomen en waar nodig verwijderde men de

2000-gebied, zijn 61 ha in landbouwgebruik. De natuur-

exotische soorten. Een derde luik is het plaatsen van

doelstellingen gaan vooral over extensief graslandbe-

stuwtjes in niet geklasseerde waterlopen. Zo werkt de

heer, aanleg van poelen voor de kamsalamander en

ABG Brechtse Heide – waarin 22 landbouwers

kleine landschapselementen. Het plan was om het

­participeren – actief mee aan het intergraal waterbeheer

beheer uit te besteden aan de lokale natuurvereniging.

in het gebied.

Na tussenkomst van Boerenbond werd besloten om via het agrobeheercentrum Eco² de landbouwers actief in te schakelen in het beheer. De geïnteresseerde landbouwers organiseerden zich in een agrobeheergroep. Ze werkten een voorstel uit dat onderhandeld werd met W&Z en Natuurpunt. Hoewel het overleg bij aanvang

32

Wim Commers

“Het is ons menens om aan het natuurbeleid mee te werken.” Wim Commers is akkerbouwer, zaakvoerder van een

Natuurpunt en de agrobeheergroep die begin 2014

agrarisch Aveve-centrum en voorzitter van de agrobe-

­officieel ondertekend wordt. “Ik ben er van overtuigd dat

heergroep van Zemst. De groep ontstond een drietal jaar

dankzij onze inspanningen en dankzij de dialoog met

geleden naar aanleiding van de beslissing van ‘Water­

W&Z en de natuurvereniging, de landbouwers tijdens

wegen en Zeekanaal’ (W&Z), eigenaar van het Bos van Aa

hun actieve loopbaan deze percelen kunnen in gebruik

te Zemst, om de aanwezige landbouwpercelen uit land-

houden om ze daarna tegen de wettelijke voorziene

bouwgebruik te nemen en het beheer ervan uit te beste-

­vergoeding verder te beheren.” Volgens Wim heeft het

den aan de plaatselijke natuurvereniging. “Een achttal

traject ook voor een mentaliteitsverandering gezorgd.

boeren zouden hierdoor binnen afzienbare tijd grond

“In die drie jaar zijn de boeren en de mensen van de

­verliezen. Dat zou uiteraard bijzonder spijtig zijn. Langs

plaatselijke Natuurpuntafdeling dichter naar elkaar toe

de andere kant waren wij niet ongevoelig voor de

gegroeid. De boeren begrijpen beter dat er nieuwe maat-

bezorgdheid om de natuurelementen in het gebied in

schappelijke verwachtingen zijn waaraan de landbouw

stand te houden. We besloten om ons in een agrobeheer-

moet voldoen. De natuurjongens zien in dat plots land-

groep te verenigen om zo een sterkere gesprekspartner

bouwgrond uit gebruik nemen, niet kan. Want bij de boer

te zijn voor W&Z en Natuurpunt.” In den beginne verliep

moet er brood op de plank komen.” Als ‘symbool’ van

het gesprek heel stroef. “Wij hebben W&Z ervan moeten

hun coöperatieve ingesteldheid hebben de leden van de

overtuigen dat het ons menens was om aan het natuur-

agrobeheergroep op één van de landbouwpercelen een

beleid mee te werken. Maar op basis van ons voorstel

poel aangelegd. Die moet bijdragen tot het behoud van

om de landbouwers te betrekken bij de realisatie van de

de habitat van de kamsalamander, één van de doel­

Natura 2000-doelstellingen die voor het gebied gelden,

soorten in het Natura 2000-verhaal.

zijn we tot een akkoord kunnen komen.” Er is een samenwerkingsovereenkomst uitgewerkt tussen W&Z,

33

Bio zoekt Boer

Biologische productie verhogen ‘Bio zoekt Boer’ is van start gegaan in maart 2009. De

Resultaten

aanleiding tot het project was de vaststelling dat het aantal bioboeren in Vlaanderen niet meer toenam. Al

In de loop van 2013 klopten bijna 150 boeren en tuinders

jaren was het aantal biologische telers immers blijven

aan voor advies. Daarnaast organiseerde de projectlei-

steken op ongeveer 235. De marktvraag toonde echter

ding een infoavond rond rendabiliteit bij biovleeskippen,

aan dat er kansen waren voor telers en hoewel boeren

werden enkele Franse biokonijnenhouders bezocht met

vaak interesse toonden in biologisch produceren, werden

geïnteresseerde producenten en ging een groep van

ze geconfronteerd met veel vragen over rendabiliteit,

geïnteresseerde tuinders gedurende vier maanden langs

financiële impact, afzetzekerheid en prijsvorming. Bio

bij een vollegrondsgroentekweker om zijn teelt(keuzes)

zoekt Boer biedt advies om tegemoet te komen aan deze

op te volgen.

vragen. Bijkomend geeft de marktvraag aan dat er kan-

In het vakblad ‘Management&Techniek’ van Boerenbond

sen zijn voor telers om in de biologische productie te

werd een dossier gepubliceerd om de kansen en knel-

stappen. Elke jaar wordt de focus gelegd op een beperkt

punten van de biovleeskippensector toe te lichten.

aantal sectoren die met een specifiek actieplan bena-

Experten berekenden de kostprijs van een nieuwbouw-

derd worden. In 2013 kwamen biovleeskippen, biokonij-

stal voor de biologische varkenshouderij ter aanvulling

nen en biogeitenmelk aan de beurt.

van het gebrek aan informatie hierover. Eind 2013 organiseerde het project overlegvergaderingen in de diverse

Doelstellingen

sectoren om de prioriteiten, knelpunten en opportuniteiten voor volgend werkjaar vast te leggen. Partners uit de volledige productieketen voor verschillende sectoren

De centrale doelstellingen van Bio zoekt Boer zijn:

zoals zuivel, vlees en groenten verzamelden rond de

• Drempelverlaging voor gangbare land- en tuinbouwers

tafel.

om over te schakelen op biologische productie door informatie en sensibilisatie. • Nauwgezette begeleiding van de gangbare land- en

Plannen

tuinbouwers bij de stappen in de omschakeling. • Toename van het aantal bioboeren en van het biolo-

De projecten Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten kaderen

gisch areaal en/of het aantal biologische dieren in

in een strategisch meerjarenplan van Boerenbond met

Vlaanderen.

BioForum en ABS om te werken rond biologische productie. De twee projecten hebben de voorbije jaren een

Daarnaast werkt Bio zoekt Boer nauw samen met het

belangrijke meerwaarde gecreëerd door een goede

project Bio zoekt Keten. Hierdoor worden drie effecten

onderlinge samenwerking. De rode draad voor deze

beoogd:

samenwerking is het permanent streven naar een

• De sector doen groeien waardoor inefficiënties eigen

afstemming tussen vraag en aanbod van bioproducten,

aan een kleine markt (zoals hogere transactiekosten,

waarbij Bio zoekt Keten de marktvraag in beeld brengt

inefficiënte logistiek en grote gevoeligheid voor markt-

en Bio zoekt Boer deze marktvraag kenbaar maakt bij de

schommelingen) stilaan verdwijnen.

gangbare landbouwers. Deze samenwerking zal in de

• De mogelijkheden die de markt biedt optimaal invullen door een betere afstemming van het aanbod (kwaliteit, volume en continuïteit) op de vraag. • Het aandeel van Vlaamse bioproducten op de markt doen stijgen in de sectoren waarop het project actief inzet.

34

komende jaren verdergezet worden.

Ann Van Wymelbeke en Luc Goemare

“Met de zelfpluktuin willen we een zelf­ standig familiaal bedrijf blijven.” Een tiental jaar na de overname van zijn ouderlijk

Grenshoeve’ willen Luc en An het concept van een CSA-

­varkens- en akkerbouwbedrijf zag Luc Goemare met zijn

zelfplukboerderij op de West-Vlaamse kaart zetten.

echtgenote Ann Van Wymelbeke uit Bellegem zich voor

Daarvoor hebben ze een eigen logo, website en facebook­

zware vernieuwingen en investeringen geplaatst.

profiel ontwikkeld. Voor advies bij de strategische beslis-

“Hoe meer we ons daarin verdiepten, hoe duidelijker het

singen rond de uitbating van hun project klopten ze aan

werd dat deze aanpassing onze financiële en sociale

bij het Innovatiesteunpunt. “Samen met de innovatie­

draagkracht zou overstijgen. Toen we in het TV-pro-

consulent bespraken we de verschillende formules voor

gramma ‘Koppen’ een reportage zagen over een CSA-

onze toekomstige klanten. Uiteindelijk opteerden we

zelfplukboerderij waren we meteen voor het idee gewon-

voor een formule waarin mensen op voorhand een

nen. We zagen er een kans in om het roer om te gooien

bedrag betalen en dan in het seizoen voor eigen vers

en een zelfstandig familiaal bedrijf te blijven waar land-

gebruik kunnen komen oogsten. Daarnaast voorzien we

bouw in harmonie met de natuur gebeurt”, legt Ann uit.

een mini-abonnement waarbij men volgens de aange-

CSA of Community Supported Agriculture (gemeen-

kochte veldkaartwaarde (10, 20 of 50 euro) groenten en

schapslandbouw) duidt op een wederzijdse ondersteu-

fruit mag plukken. Wij overwegen ook nog een webwin-

ning en betrokkenheid tussen landbouwers en burgers

kel op te zetten.” Luc en Ann schakelen in eerste instan-

die - in ruil voor een oogstaandeel - via een lidmaat-

tie 2ha 60a om. De pluktuin zal ongeveer een ha groot

schapsgeld bijdragen in de productiekosten. Luc en Ann

zijn. De start is voorzien voor het voorjaar 2014. Luc zal

gingen op bedrijfsbezoek bij andere zelfplukboerderijen

vooral de teelten voor zijn rekening nemen, Ann de mar-

en bij bedrijven met ervaring in de teelt van biologische

keting en de administratie. “De voorbereidingen lopen

groenten. Qua teelttechniek namen ze ondermeer deel

vrij vlot, al hebben we nog heel wat werk. Hopelijk vindt

aan vier bezoeken aan een biologische groentebedrijf in

iedereen uit de streek die gezonde en superverse groen-

Bornem, georganiseerd door Bio zoekt Boer. Met ‘De

ten en fruit wil de weg naar onze boerderij”, rondt Luc af.

35

Het energieconsulentenproject

Werken aan een efficiënt energiemanagement Voor heel wat sectoren in de land- en tuinbouw wegen de

Boerenbond verschenen informatieve artikels; het Inno-

energiekosten zwaar op het rendement. Samen met eco-

vatiesteunpunt gaf een eigen elektronische energie-

nomische overwegingen speelt het streven naar meer

nieuwsbrief uit en er werden brochures verspreid.

ecologische duurzaamheid een rol bij het uittekenen van

Verder leverden de innovatieconsulenten meer dan 300

een zo efficiënt mogelijk energiemanagement. Sinds

adviezen. Ook werden in 2013 meer dan 30 vormings-

2006 werken de innovatieconsulenten van het Innovatie­

initiatieven en infosessies gegeven op eigen initiatief of

steunpunt mee aan de opeenvolgende energieconsulen-

op vraag van de structuren van Boerenbond en KVLV-

tenprojecten van het Vlaams Energieagentschap (VEA).

Agra. Daarnaast organiseerden de energieconsulenten ook enkele demonstratiemomenten op bedrijven die al

Project 2011-2013

investeerden in energiebesparende maatregelen. Daar konden land- en tuinbouwers een techniek of een installatie in werking bekijken en luisteren naar de ervaringen

Het project dat op 1 januari 2011 van start ging en liep tot

van de bedrijfsleider en/of installateur. Het ‘leren van

31 december 2013 wou een zo groot mogelijke energiebe-

elkaar’ werd bevorderd via groepen van landbouwers die

sparing op bedrijfsniveau realiseren. Het richtte zich

werden samengebracht rond het thema energie. Dit

voornamelijk op glastuinbouw (glasgroenten en sierteelt),

gebeurde via het bespreken van de energiehuishouding

varkenshouderij, pluimvee, melkveehouderij en bedrijven

in een bedrijfsleiderskring.

met koeling (fruitsector, witloofbedrijven, …). Ongeveer

De energieconsulenten verloren ook de eigen vorming

85% van het totale energieverbruik van de land- en tuin-

niet uit het oog. Om op de hoogte te blijven van de meest

bouw kan toegewezen worden aan deze energie-inten-

recente ontwikkelingen en mogelijkheden op het gebied

sieve deelsectoren. Om deze land- en tuinbouwbedrijven

van energiebesparende technieken werd regelmatig over-

te helpen hun energie-efficiëntie te verhogen, werden per

leg gepleegd met bouwprofessionals. De toeleverings­

deelsector lijsten opgesteld met energiebesparende

sector met installateurs, fabrikanten en leveranciers van

maatregelen die “gemakkelijk” realiseerbaar zijn, het

technieken speelt immers een belangrijke rol bij de

zogenaamde “laaghangend fruit”. Het gaat hier over

implementatie van energiebesparende maatregelen.

energiebesparende maatregelen die elk landbouwbedrijf om economische redenen reeds zou moeten uitgevoerd hebben, maar waarvan in de praktijk bleek dat dit vaak

Meerwaarde

toch nog niet het geval was. Voorbeelden hiervan zijn een voorkoeler op melkveebedrijven om het energieverbruik

De meerwaarde van dit project voor de land- en tuinbouw-

van de koeltank te beperken, energiezuinige ventilatoren

sector blijkt duidelijk uit de gerealiseerde CO²- en ener-

in varkenshouderijen en het gebruik van energiedoeken

giebesparing. In 2013 werden de bedrijven die in 2012

in de glastuinbouw. Deze kwalitatieve lijsten met priori-

waren begeleid, bevraagd naar de daadwerkelijk uitge-

taire maatregelen werden in 2013 waar nodig bijgewerkt

voerde investeringen in energiebesparende maatregelen.

en verder verspreid naar de verschillende deelsectoren.

Hieruit bleek dat de 37 bedrijven die de enquête beantwoordden, evenveel CO² bespaarden als de CO²-uitstoot

Vorming

van 622 gezinnen. Deze besparingen waren het gevolg van energiebesparende maatregelen en van investeringen in verwarmingsinstallaties met een verhoogd rende-

De bewustmaking rond een efficiënt energiegebruik verliep langs verschillende kanalen. In de vakbladen van

36

ment (zoals aardgasketels, warmtepompen en WKK).

David Daenens

“De energiescan bevestigde dat er al ­energiezuinig gewerkt werd.” Gediflora in Oostnieuwkerke is een familiebedrijf gespe-

de kosten.” Het bedrijf omvat drie entiteiten: het selec-

cialiseerd in de veredeling en vermeerdering van pot-

tiebedrijf, het stekbedrijf en de pottenteelt. Christophe

chrysanten. Bedrijsleiders David Daenens en echtgenote

Verfaillie is energieverantwoordelijke. Hij schetst het

Elien Pieters wilden begin 2013, bij hun overname, uit

energieverbruik. “Het selectiebedrijf moeten we het hele

een energiescan leren of het energiemanagement op het

jaar door verwarmen. Dat gaat om 1000 MWh. Daar komt

juiste spoor zat. Een energiescan heeft als doel bedrijven

nog eens 140.000 kWh elektriciteit bij, voor de belichting

een objectief beeld te geven van hun energiebeheer en

en de watergift. In het stekbedrijf hebben we voor de

wordt uitgevoerd in drie stappen. Eerst komt een ener-

­verwarming 1800 MWh nodig. Voor de belichting, de

gieconsulent van het Innovatiesteunpunt op het bedrijf.

koelcellen, de watergift en de ontsmetting komt daar

Tijdens dit bezoek wordt het energieprofiel van het

200.000 kWh elektriciteit bij. In de buitenteelt is er

bedrijf (zowel elektrisch verbruik als verwarming) in

50.000 kWh elektriciteit nodig voor de waterpompen en

kaart gebracht. Vervolgens wordt per verbruikspost een

de ontsmetting van het water.” Het bedrijf koopt het

overzicht van potentiële energiebesparingen berekend.

leeuwenaandeel van zijn verwarmingsenergie bij

Ook worden de mogelijkheden om zelf energie te produ-

Mirom R, de nabijgelegen huisvuilverbrandingsoven van

ceren, onderzocht. Door analyse van investeringskost,

Roeselare. Vanaf 2014 zal de verbrandingsoven 85 à 90%

ondersteuningsmaatregelen en de te realiseren bespa-

van de warmtebehoefte invullen.

ring, krijgt de bedrijfsleider een goed beeld van de

“De aanpassingen die nog kunnen gebeuren situeren

mogelijkheden op het bedrijf. De resultaten van de ener-

zich binnen Gediflora voornamelijk op teelttechnisch

giescan worden tenslotte in een duidelijk rapport gebun-

vlak, vooral dan bij het gebruik van schermdoeken om

deld. “Het rapport bevestigde dat de vader van Elien

het klimaat in de serres nog beter op peil te houden”,

energiezuinig gewerkt had. Het energiegebruik werd al

evalueert David.

lang goed geregistreerd, wij hadden een duidelijk kijk op

37

Landelijke Gilden en projecten Binnen de werking van Landelijke Gilden worden bij voorkeur die projecten ontplooid die vanuit een lokale inbedding en betrokkenheid bijdragen tot het versterken van de eigenheid van de dorpen en de dynamiek van het platteland. Niet zelden geven ze aan de plaatselijke of gewestelijke werking van de beweging een nieuw elan.

39

Ehrenamt im ländlichen Raum

Kadervorming voor bestuurders In de periode 2011-2014 coördineerde Landelijke Gilden

gen inzake pc-gebruik, teammanagement, leiden van

die in Oost-België actief is met een eigen vzw ‘Länd­liche

vergaderingen, spreekvaardigheid, motivatie, redactie-

Gilden – Verein für Bildung, Dorf und Land’, een Euro-

werk enzovoort. Geïnteresseerden konden het aanbod

pees Leaderproject rond vrijwilligersondersteuning. Het

bekijken op een website en zich online inschrijven. In

doel is een vormingsaanbod opstellen voor vrijwillige

2012 en 2013 gingen er in totaal 60 verschillende cursus-

verantwoordelijken in verenigingen en organisaties op

sen, vormingsavonden of workshops door met een totaal

het platteland. Het project ‘Ehrenamt im ländlichen

van 230 vormingsuren en een gemiddelde deelname van

Raum – Landakademie der Ländlichen Gilden’ richt zich

acht vrijwilligers. De evaluatie van de deelnemers is heel

naar vrijwillige bestuurders in allerlei soorten

positief al is het moeilijk om voldoende deelnemers voor

­verenigingen (sportclubs, cultuurorganisaties, sociale

het gehele aanbod te vinden.

bewegingen …) die in de Leaderregio Eiffel actief zijn. Hun deskundigheid en hun motivatie wil men via de ‘Landakademie’ versterken.

Bevraging

Communicatie Gedurende de hele projectperiode loopt er een uitgebreide perscampagne rond de ‘Landakademie’ en het vormingsaanbod. De reden hiervoor is dat de ‘Ländlichen

De eerste stap in het project was een enquête bij de

Gilden’ zich met dit initiatief richten tot vrijwilligers die

potentiële deelnemers aan de vormings- en opleidingsi-

geen lid zijn of de vereniging niet kennen. Via een finan-

nitiatieven. Was er interesse? Welke specifieke thema’s

cieel ledenvoordeel tracht men ook nieuwe leden voor de

werden gevraagd? Wat waren de behoeften van de ver-

Landelijke Gilden te werven en het aantal niet-boeren in

enigingen? Waar was er nood aan meer ondersteuning

het ledenbestand te verhogen. Eind 2013 waren tachtig

en hulp? Eind 2011 werden ruim 350 enquêteformulieren

activiteiten in de pers aan bod gekomen; 400 mensen en

per post en 100 per e-mail verstuurd naar de verant-

verenigingen hadden actief geparticipeerd. Het leader-

woordelijken uit alle soorten van verenigingen.

project ‘Ehrenamt im ländlichen Raum – Landakademie

Er kwamen 135 antwoorden binnen. Daaruit bleek een

der Ländlichen Gilden’ voorziet in 2014 nog meer cur-

grote belangstelling voor volgende thema’s: financies en

sussen en vormingsinitiatieven.

belastingen, rechten en plichten, verzekeringen, interne en externe communicatie, motivatie van leden, gebruik van informatica, leiden van vergaderingen en/of ­projecten.

Aanbod Na de analyse volgde het uitwerken van een aanbod op maat van de mogelijke deelnemers. Omdat de overheid van de Duitstalige Gemeenschap net een campagne gestart was met vorming rond financies, belastingen en verzekeringen voor vrijwilligers en verenigingen, hoefden deze onderwerpen niet meer in het aanbod opgenomen te worden. Wel startte de ‘Landakademie’ met opleidin-

40

Jakob Schrauben

“Vorming en verandering zijn nodig om te kunnen overleven.” Begin 2013 nam Jakob Schrauben uit Maldingen (Burg-

was perfect voor mij omdat ik op korte tijd veel kon leren

Reuland) deel aan de cursus ‘Creëer een eigen web­

wat ik later in het verenigingsleven zou kunnen gebrui-

pagina voor uw vereniging’. De cursus had plaats in het

ken.”

kader van de ‘Landakademie’ die de Landelijke Gilden

Hoe schat Jakob de betekenis van de Landakademie in

van Oost-België organiseerde.

voor het verenigingsleven op het platteland in Oost-­

“Mijn bedoeling was om voor ons dorp en in ‘opdracht’

België? “Vormingen en opleiding zijn altijd zinvol, niet

van de dorpsactiegroep die bezig was met de sollicitatie

alleen voor het beroepsleven maar ook voor het

voor de dorpswedstrijd 2013, een eigen webpagina te

­vrijwillige engagement. Veel verenigingen menen dat wat

creëren. De webpagina zou de mensen van het dorp nog

ze doen goed is omdat ze al jarenlang zo werken. Maar

meer met elkaar verbinden en een uitwisselingsplatform

verandering en vorming zijn nodig om te kunnen over­

zijn om afspraken tussen de verenigingen mogelijk te

leven. Jammer genoeg schrikken veel verantwoordelij-

maken.” Zijn droom was een ‘interactieve marktplaats’

ken daar voor terug.”

voor het dorpsleven te creëren waar elke vereniging zijn evenementen, openings- of trainingsuren en contact­ personen zou kunnen voorstellen. In de plaatselijke krant vond Jakob een aankondiging met het vormingsaanbod van de Landakademie en hij schreef zich onmiddellijk in. Tijdens de cursus konden de deelnemers onder begeleiding aan hun eigen webpagina werken. Na acht cursusavonden van drie uren stond de pagina www.maldingen.be online. Voor Jakob was de cursus een positieve ervaring. “Het aanbod van de Landakademie

41

Orde van de Groene Bel

Behoud streekeigen karakter Het behoud van de eigenheid van dorp en platteland is

opleiding in de werkzaamheden in een “lochting”, vorm-

een belangrijk actiepunt in de werking van Landelijke

den een bestuursploeg en namen bestuurstaken op.

Gilden. Vele karakteristieke ankerpunten die het uitzicht van een streek bepalen hadden vroeger een economische betekenis: molens, droogtorens (“asten”), hoog-

Op naar de hop

stamboomgaarden, steenbakkerijen, veepoelen, vlasrootputten… Met de teloorgang van hun economische

De arbeidspiek in de hopteelt situeert zich in mei, wan-

functie verdwenen en verdwijnen ook deze typische, niet

neer de planten opschieten en begin september, wanneer

zelden streekgebonden, elementen. Dat gevaar dreigde

het tijd is voor de oogst. Die bestaat uit het binnenhalen

ook voor de hopvelden met hun typische hoge hoppalen

van de ranken en de verwerking in de plukmachine. Mid-

en kabels in St.-Ulriks-Kapelle en St.-Martens-Bode-

den september 2013 werden in een historische evocatie

gem, twee deeldorpen van de gemeente Dilbeek in de

de laatste hopranken feestelijk binnengehaald en manu-

Vlaamse Rand rond Brussel. In Sint-Martens-Bodegem

eel geplukt. Alle vrijwilligers waren uitgenodigd op een

werd in de jaren 60 zelfs een eigen hopvariant ontwik-

namiddagdrink in Huisje Mostinckx, het oudste lemen

keld met de naam Record. Ooit had elk dorp tussen Aalst

huisje van het dorp waar een klein hopmuseum is inge-

en Brussel zijn hopboeren die met hun hop de plaatse-

richt. Eind september volgde een uitstap naar Poperinge

lijke brouwerijen bevoorraadden. Ze verdwenen onder

voor een bezoek aan een biohopbedrijf met een huis-

druk van de internationale concurrentie. En met hen ook

brouwerij en aan het hopmuseum. Eind 2013 werd een

de hopvelden.

interactieve website online gezet. In 2014 gaat het ­project zijn tweede werkjaar in. Met bijkomende steun

De laatste hopteler

van Cera wil de Orde van de Groene Bel dan een eigen bier brouwen. Daarmee wil de Orde aan de teelt van een verse, streekeigen hopvariant de verwerking tot een pro-

In St.-Martens-Bodegem is nog slechts één hopteler actief. De bekommernis van de lokale landelijke gilde was dat hij met de teelt zou stoppen bij gebrek aan voldoende helpende handen tijdens de piekperiodes van de teelt. Dan zouden de palen hun functie verliezen en gerooid worden waardoor een typisch dorpszicht zou verdwijnen. Op suggestie van de gilde werd in het kader van de quick-wins van de Vlaamse Landmaatschappij voor de Vlaamse Rand een instandhoudingsproject ­uitgeschreven. Het project kreeg ook de steun van vzw Dilbeeks Erfgoed en van Landelijke Gilden. Het heeft tot doel vrijwilligers samen te brengen om de hopteler bij te staan bij de grote veldwerkzaamheden want “vele ­handen maken licht werk”. In het project worden de vrijwilligers gegroepeerd in een vereniging, de Orde van de Groene Bel. Na een massale oproep meldden zich begin 2013 zowat 50 geïnteresseerde vrijwilligers: nazaten van de hoptelers van weleer, mensen die als kind in de hopvelden gespeeld hadden, senioren, huisvrouwen met groene vingers. Zij werden lid van de orde, kregen een

42

duct met een hogere toegevoegde waarde verbinden.

Joris Vanderveken

“De hopteelt in de regio behouden.” Joris Vanderveken is gewestvoorzitter van de Landelijke

beek. Het is een groep vrijwilligers die de laatste hop­

Gilden van Asse-Dilbeek en voorzitter van de gilde van

telers bijstaan tijdens de grotere veldwerkzaamheden,

Sint-Ulriks-Kapelle. Als kleinzoon van een hopteler en

zoals het aanleggen van hopvelden en de oogst. “Aan-

medeorganisator van de Hoppestoet in Asse is hij al

vankelijk hoopte ik op een vijftiental vrijwilligers, maar

meer dan twintig jaar gepassioneerd bezig met het

er hebben zich al meer dan 50 mensen gemeld. We

bewaren van het snel verdwijnende hoperfgoed in de

brengen de leden samen rond activiteiten die met hop te

streek. Op dit moment zijn er nog maar enkele hoptelers

maken hebben. Zo organiseerden we een opleiding in de

waarvan één in Sint-Martens-Bodegem. Daarom onder-

concrete werkzaamheden in de ‘lochting’.” De leden van

namen de landelijke gilde van Sint-Martens-Bodegem en

de Groene Bel hielpen in 2013 elk een drietal dagen op

Sint-Ulriks-Kapelle actie om de hopteelt te behouden.

de hopvelden. Daarnaast organiseerde Joris nog een reis

“De grootste bekommernis van enkele bestuursleden

naar een biohopbedrijf met een huisbrouwerij in Pope-

was dat de hop zou verdwijnen. Door de hoge palen

ringe. “We kregen een rondleiding op het bedrijf en in de

bepaalt de teelt voor een groot deel het uitzicht van de

namiddag bezochten we het Nationaal Hopmuseum. Het

streek. De overgebleven hopboeren hebben het jaar na

was een gezellige en leerrijke uitstap.” Met de opening

jaar moeilijker om tijdens de piekmomenten helpende

van het hopmuseum in april in zijn gemeente Bodegem

handen te vinden. Wilden we het uitzicht van het dorp

zag Joris een droom in vervulling gaan. “De voorbije tien

behouden, dan zouden we de hopteelt moeten behouden.

jaar legde ik een waardevolle verzameling aan van werk-

Daarom hebben we in het kader van de quick-wins van

tuigen en documenten rond de hopteelt in de regio. Die

de VLM voor de Vlaamse Rand rond Brussel een platte-

verzameling is nu te bezichtigen in de schuur van het

landsproject geschreven.” Het project wordt, behalve

gerestaureerde huisje Mostinckx in Sint-Martens-Bode-

door de VLM, ook ondersteund door de vzw Dilbeeks Erf-

gem.”

goed en door Landelijke Gilden. Uit het project groeide de Orde van de Groene Bel als een werkgroep binnen de werking van de gewestraad Landelijke Gilden Asse-Dil-

43

Boer zoekt ERFgoed

Het Meetjesland bewaart zijn herinneringen Het Meetjesland is altijd een agrarische regio geweest

Inventariseren, een vak apart

en de kansen dat dit in de toekomst zo blijft, zijn zeer realistisch. De Erfgoedcel Meetjesland startte een zoek-

De Meetjeslandse landelijke gilden kozen ervoor om

tocht naar het agrarische verleden van de streek. De

vooral de seniorengroepen uit de vereniging bij het

landelijke gilden van het Meetjesland boden zich aan als

­project te betrekken. De senioren komen jaarlijks enkele

partner in het project, dat de naam ‘Boer zoekt ERFgoed’

malen samen en vormen een eigen werkgroep binnen de

kreeg. De seniorenwerking binnen Landelijke Gilden

gewesten Eeklo, Evergem en Nevele. Op deze werk­

Meetjesland kreeg door dit project een echte stimulans.

groepen werd een procedure vastgelegd om interessante

Heel veel vrijwilligers hebben een extra dimensie ont-

stukken en verhalen te inventariseren. Er werden drie

dekt in de vereniging. Zij vonden een nieuwe elan om

speciale ‘inzamelnamiddagen’ georganiseerd, waarbij

met het erfgoedthema verder aan de slag te gaan en om

mensen hun oude foto’s met landbouwtaferelen konden

er in 2014 een tentoonstelling mee te realiseren.

aanbieden. Meer dan 150 mensen daagden die namiddagen op met schoendozen en fotoalbums vol prachtige

Erfgoed in alle maten en kleuren

beelden over het Meetjeslandse landbouwverleden. ­Verder konden de senioren zich engageren om deel uit te maken van een expertenploeg, die kon geraadpleegd

Het project richt zich vooral op het immateriële erfgoed.

worden bij de identificatie van foto’s uit een of andere

Het verzamelt oude foto’s, verhalen, gebruiken en tech-

sector. De aangeboden foto’s werden ter plaatse

nieken uit het vroegere landbouwverleden. Er is nog een

­gedigitaliseerd en voorzien van een korte commentaar.

massa materiaal te vinden. Sommige mensen bewaren

De Erfgoedcel Meetjesland categoriseerde ze maar had

nog oude machines of klein alaam of kunnen moeiteloos

bij sommige foto’s behoefte aan meer informatie.

methodes citeren over hoe ‘echt’ varkensvoer gemaakt

Daarom organiseerden de Erfgoedcel en Landelijke

werd. Anderen hebben nog schoendozen of fotoalbums

­Gilden expertennamiddagen om foto’s uit specifieke sec-

vol met mooie herinneringen aan vroeger. Of ze kunnen

toren te becommentariëren. Deze namiddagen gingen

uren vertellen over gebruiken op de boerderij, over de

door bij verzamelaars van oud landbouwmaterieel en

‘ambiance’ op Vlaamse kermissen, over heroïsche

-voertuigen. Binnenkort kan iedereen een selectie van de

­taferelen op het veld.

ingezamelde foto’s en de commentaren raadplegen op

‘Boer zoekt ERFgoed’ wil deze getuigenissen vastleggen

de Erfgoedbank Meetjesland. In 2014 zullen verhalen

voor de toekomst. Ze zijn van onschatbare waarde voor

verzameld worden, zodat het project te beluisteren zal

de agrarische en landelijke identiteit van het Meetjes-

zijn op de website.

land. Door creatief om te gaan met de troeven van het verleden kunnen nieuwe realisaties in de toekomst veel sterker worden onderbouwd en krijgen ze meer ­authenticiteit. De complementariteit van de partners in het project spreekt boekdelen. Erfgoedcel Meetjesland wil deze herinneringen vastleggen, Landelijke Gilden engageert zich om informatie aan te leveren en om ­projectresultaten uit te dragen in een evenement en een tentoonstelling.

44

Willy Berth

“Het is goed dat dit erfgoed bewaard blijft.” Willy Berth is lid van de landelijke gilde van Zomergem.

Ook het project ‘Boer zoekt Erfgoed’ waarin de ­landelijke

Hij baat er een museum uit met oud landbouwalaam uit

gilden van het Meetjesland partner zijn, was voor ons

de periode 1850 tot 1960. “Het verzamelen van oude

museum een opsteker. De drukste maanden waren sep-

landbouwwerktuigen begon in het begin van de jaren 90,

tember en oktober van 2013, toen we zowat 800 bezoe-

toen we de erfenis van mijn grootvader aangeboden

kers, vooral van de seniorenwerking van de Meetjes-

­kregen. Hij was landbouwer en had nog heel wat

landse landelijke gilden, over de vloer kregen. Ook in de

­materiaal dat stond te verkommeren. In plaats van het

zomer was het druk. Het zijn vooral oudere mensen die

mee te geven aan een opkoper van oud ijzer, heb ik het

de werktuigen nog kennen uit hun jeugd­jaren, die erg

gekoesterd en hersteld. Om alles te kunnen stallen

enthousiast zijn.” Willy ziet de toekomst van zijn museum

moest ik thuis wel een schuur leegmaken. Intussen is

positief tegemoet. “Het is goed dat dit erfgoed bewaard

mijn verzameling uitgegroeid tot 360 stuks. Het gaat

blijft. Er is al heel veel verdwenen, maar in het museum

allemaal om werktuigen die in Zomergem en omgeving

kan je echt terug in de tijd s­ tappen.” Maar het draait in

gebruikt werden.”

het erfgoedproject niet om louter nostalgie of geschied-

De uitgebreide verzameling werd ondergebracht op de

schrijving. “Het erfgoed­project is ook een toekomstpro-

Duivekeethoeve, het nog actieve landbouwbedrijf van

ject. De zachte techno­logie die vroeger als vanzelfspre-

Willy. “Het opbouwen van de verzameling duurde jaren,

kend gebruikt werd, kan misschien in de toekomst

maar ikzelf en nog enkele andere mensen hebben er

inspiratie bieden bij de ontwikkeling van aangepaste

met veel passie aan gewerkt. Sporadisch kwamen er

machines die, bijvoorbeeld, ­minder op fossiele brand-

dingen bij. Mensen kwamen stukken aanbieden, die wij

stoffen draaien.”

in dank aanvaardden. Andere schenkers moest ik dan weer teleurstellen omdat we al zo veel materiaal hebben. Samen met de erfgoedgroep van de gemeente hebben we op Open Monumentendag het museum geopend. Intussen is het museum op afspraak te bezichtigen.

45

Plattelandseducatief netwerk Kempen & Maasland

Vanuit ‘Bazaar Kastaar’ de boer op De algemene doelstelling van dit project is het verkleinen

vernieuwd. Voor verenigingen is er een spellenbox in de

van de kloof tussen landbouwer en plattelandsgebruiker.

maak, de ‘Agrarische Spelen’. Deze spelen zorgen er

De bedoeling is het brede publiek kansen bieden om via

voor dat er nieuwe landbouwweetjes worden mee­

persoonlijk contact in ontmoeting te treden met en geïn-

gegeven. De nadruk ligt echter op de spelbeleving zodat

formeerd te worden over het hedendaagse platteland in

verenigingen, bedrijven en andere groepen in de

het algemeen en de familiale land- en tuinbouwbedrijven

­competitie het tegen elkaar maar ook tegen andere

en hun duurzame basisprocessen en -methodes in het

groepen kunnen opnemen. Voor scholen komt er in 2014

bijzonder.

een aanbod rond gezonde voeding dat gratis door de school ontleend kan worden. Daarnaast werd al in drie

Eerste projectperiode

van de negen gemeenten uit het projectgebied een ­plattelandskrant gedrukt. In deze krant mochten ­verenigingen, scholen of bedrijven hun activiteiten in het

Van 2009 tot 2011 bouwden 13 partners (Plattelands­

kader van het platteland voorstellen. Verder stond er een

klassen, Breugelhoeve, Stad Peer, Landelijke Gilden,

reportage in over het schoolevenement, waarbij kinderen

Boerenbond-projecten en acht gemeenten in de regio

uit alle scholen van de gemeente in een bad vol land-

Kempen & Maasland) gesteund door de plaatselijke

bouwweetjes werd ondergedompeld. Ook werden doe-

groep Leader Kempen & Maasland, de provincie Lim-

activiteiten uitgewerkt voor kinderen. Het project laat de

burg, Vlaanderen en Europa aan een Plattelands­

toeristische sector niet links liggen. Er is al één bij­

educatief Netwerk. Er sloten 50 nabijheids- en 8 kijk­

komende gps-route uitgewerkt in Meeuwen-Gruitrode.

boeren bij aan. Op die bedrijven is altijd een geleid

De Molenroute in Hechtel-Eksel en de Sneukeltocht in

bezoek aan de boerderij mogelijk. Kinderen leren zo

september in Neerpelt zullen volgen. In Plattelands­

waar melk, vlees, eieren, groenten en fruit vandaan

centrum Kempen & Maasland wordt de keuken voorzien

komen. Ook zorgde het netwerk voor de publicatie van

van mobiele kookeilanden om de kookworkshop van

landbouwkranten waarin de lokale land- en tuinbouwers

Bazaar Kastaar te optimaliseren. Zowel kinderen als

zich voorstellen aan hun dorpsgenoten. Er kwamen al

­volwassenen kunnen hun kookkunsten verbeteren met

kranten uit in Bocholt, Bree, Hamont-Achel, Hechtel-

deze nieuwe accommodatie.

Eksel, Kinrooi, Maaseik, Meeuwen-Gruitrode, Neerpelt

Het centrum is tevens een uitvalsbasis voor vormingen,

en Peer. In september 2010 opende Bazaar Kastaar. Dit

begeleidingen en samenkomsten voor uiteenlopende

is een nieuwe actieve tentoonstelling over het platteland

groepen, leerkrachten en bedrijfsleiders. Voorbeelden

en de landbouw in Kempen & Maasland. Er werden in

zijn de pedagogische studiedagen als ‘De smaak van

elke deelnemende gemeente ook nieuwe fietsroutes

thuis’ en ‘Waarom en hoe op boerderijbezoek!’ voor

gemaakt, oude routes werden opgewaardeerd en onder-

­leerkrachten; ‘Hoe ontvang ik een groep?’, ‘Theorie en

steund door gps-technologie.

Praktijk’ en ‘Communicatie met Impact’ voor bedrijfs­ leiders en ’Hoe word ik een winkeldeskundige in Bazaar

Tweede projectperiode

Kastaar?’ voor gidsen. Natuurlijk ondersteunt en begeleidt de projectverantwoordelijke elk bedrijf en elk ­initiatief in het kader van de projectdoelstelling met veel

Ook in de tweede projectperiode (2012 tot 2014) bundelen

enthousiasme.

de hoger genoemde partners de krachten. Acht nieuwe

Per jaar bereikt het project gemiddeld 5000 kinderen en

boeren sloten zich aan bij het netwerk en volgden

2000 volwassenen op de evenementen en bezoekbedrij-

­opleidingen om een kwaliteitsvolle rondleiding te kunnen

ven; 3500 kinderen daarvan bezoeken de tentoonstelling

geven. In Bocholt en Hamont-Achel werden de Platte-

in Bazaar-Kastaar.

landspaden, ‘Boerderijenroute’ en ‘Op de boerenbuiten’

46

Lydia Swennen

“Kinderen leren erg veel tijdens een boerderijbezoek.” Lydia Swennen is onderwijzeres en staat voor de tweede

erg mooi en gevarieerd.” Als laatste onderdeel van de

klas van basisschool De Schakel in Houthalen.

dagvullende activiteit wordt in de namiddag een bezoek

De Schakel is een dorpsschool met heel wat moslim­

gebracht aan een boerderij. “We hebben de keuze uit een

kinderen. Elk jaar werkt Lydia met haar leerlingen rond

vijftal bedrijven met melkvee en soms ook varkens. Met

land- en tuinbouw. “Het is eigenlijk al een jaar of tien de

alle boeren en boerinnen hebben we een heel goed con-

traditie dat we met de klas echt de boer op gaan. Een

tact. Alles gebeurt heel vriendelijk en in een ontspannen

collega uit een ander dorp had daar heel goede ervarin-

sfeer. Zo’n bezoek duurt ongeveer anderhalf tot twee

gen mee, waarna wij het ook probeerden. Met succes! In

uur. De kinderen maken kennis met de dieren, kunnen ze

het begin werkten we in de klas nog rond de dieren van

aaien, eten geven, verse koeienmelk drinken … Het is erg

de boerderij, maar tegenwoordig zit dat niet meer in ons

spannend om de kinderen te overtuigen om bijvoorbeeld

leerprogramma. Vroeger telde elk dorp tientallen

een varkentje te aaien. Omdat we heel wat moslimkind-

­boerderijen, maar die zijn bijna allemaal verdwenen

jes onder onze leerlingen tellen, is dat niet evident.

waardoor kinderen niet meer zo snel in contact komen

Maar uiteindelijk doen ze toch allemaal mee. Ook melk

met het boerenleven.” Lydia vond een alternatief in een

wil niet meteen iedereen drinken. Als we dan zeggen dat

uitstap naar de interactieve tentoonstelling Bazaar

het naar roomijs smaakt, dan proberen ze het uiteinde-

Kastaar. Bezoekersgroepen kunnen er kiezen uit vier

lijk wel en vinden ze de melk wel allemaal lekker.

thema’s: zuivel, groenten en fruit, vlees en paarden.

Het overtuigen van de kinderen is best leuk. Ze leren op

Lydia kiest voor het zuivelthema. “Tijdens de rondleiding

zo’n dag heel veel en ook voor de leerkrachten is zo’n

leren we alles over de huisvesting, de verzorging, de voe-

dag echt fijn.”

ding, de melk en de melkproducten. Na de rondleiding kunnen de kinderen koken met zuivelproducten, wat ze heel graag doen. De tentoonstelling is pas vernieuwd en

47

Pure Hubs

Tuinieren op de Luchtbal Stad en het platteland. Ze liggen naast elkaar, zijn ver-

In deze vier steden bouwt men aan een ‘hub’, een knoop-

bonden met elkaar en toch zijn ze in de loop der jaren

punt tussen stad en platteland.

vervreemd van elkaar. Steden hebben vaak de gewoonte naar zichzelf te kijken. En zelf oplossingen te vinden voor de uitdagingen waarvoor ze staan. Op het platteland

PURE Hubs @ Luchtbal Antwerpen

hebben bewoners en bedrijven het niet altijd makkelijk om met de stad om te gaan. Het ontbrak beide partijen

Het PURE Hubs-project op de wijk Luchtbal in Antwer-

aan de kennis en het netwerk om de noodzakelijke ver-

pen is een buitenbeentje. Waar de meeste hubs eerder

banden te leggen.

economische motieven hebben, ligt de focus hier op het sociale aspect. Het platteland wordt er naar de stad

Pure Hubs

gebracht in de vorm van tuinbakken in gemeenschapstuinen en schooltuinen. Leren waar de verse groenten vandaan komen, is een eerste stap om de interesse van

Om hieraan tegemoet te komen werden PURE Hubs

stadsbewoners te wekken voor wat er buiten de ‘stads-

gecreëerd. Een PURE Hub is een plaats waar stads­

muren’ gaande is.

bewoners – op zoek naar gezond eten, naar energie,

Landelijke Gilden werkt aan het PURE Hubs-project in

naar plaats om zich te ontspannen – in contact komen

Antwerpen mee via zijn tuinwerking. Er zijn twee

met ondernemers van het platteland.

gemeenschapstuinen en zeven schooltuinen die begeleid

De voordelen van PURE Hubs zijn overduidelijk.

worden. De zeven scholen behoren tot diverse onder-

Bedrijven op het platteland profiteren van de extra markt

wijstypes en hebben allemaal een of meer tuinbakken.

die zich voor hen opent. De levenskwaliteit van de stads-

Het zijn tuinbakken die door de leerlingen van één van de

bewoners ver­betert dankzij een betere toegang tot

deelnemende scholen getimmerd werden. Die bak blijkt

ontspanningsf­aciliteiten in het groen, tot voedsel uit

vaak het enige groen te zijn op de school. De leerkrach-

de nabije land- en tuinbouw of zelfs tot lokaal opgewekte

ten kregen bij de start van het project een snelcursus

groene energie. Deze nieuwe lokale netwerken zorgen

zaaien en planten in ‘den bak’ en een materialenpakket

voor een groener en duurzamer leven voor alle betrok-

(plantgoed, zaaizaad en praktische teeltfiches, harkjes

kenen.

en schopjes) om meteen aan de slag te gaan. Met nog wat ‘consultancy’ van Landelijke Gilden tijdens het teelt-

PURE Hubs op de kaart

seizoen hebben de leerlingen kunnen proeven van hun eigen oogst: witte radijzen, rode worteltjes en zelfs een bloemkool. En het enthousiasme groeit! Met één juf

PURE Hubs wordt uitgevoerd in het Interreg NoordWest

per school gestart, zijn er nu al meer leerkrachten

Europa programma. Het programma investeert in

­geïnteresseerd in een eigen bak. Dat de leerlingen het

­kansen en nieuwe samenwerkingsvormen tussen orga-

helemaal zien zitten, hoeft geen commentaar. In 2014

nisaties en bedrijven in Frankrijk, België, Nederland,

krijgen ze de kans om een scholenstrijd te voeren om

Engeland, Ierland en Duitsland. Dankzij een samenwer-

tegen 21 september de grootste pompoen van de Lucht-

king tussen 19 partners uit Vlaanderen, Nederland,

bal te kweken.

Duitsland en Engeland creëert PURE Hubs 15 hubs, dus 15 verbindingsplaatsen tussen stad en platteland. In Vlaanderen werd er gedurende de voorbije jaren in ­Antwerpen, Mechelen, Leuven en Turnhout gewerkt aan de relatie tussen de stedelingen en het platteland.

48

Christel Van Lier

“We proberen onze leerlingen dichter bij de natuur te brengen.” In de Galjoenstraat in Antwerpen, in BUSO Sint Jozef OV1

gaf les over tuinieren. We kregen ook een map met info

OV2, geeft Christel Van Lier les aan motorisch en mentaal

en mooie leskaarten en foto’s met duidelijke uitleg over

gehandicapte leerlingen van het middelbaar onderwijs.

hoe je met een tuintje moet beginnen. We begonnen met

In het voorjaar van 2012 begonnen de stad Antwerpen en

een verplaatsbare bak op wieltjes, maar die wieltjes

Boerenbond & Landelijke Gilden aan de uitbouw van een

begaven het al snel. Daarna schakelden we over op big-

gemeenschapstuin in de nabij gelegen wijk Luchtbal als

bags, maar ook dat was niet zo’n groot succes. Ze zakten

onderdeel van ‘Le collier jardin’, een netwerk van groene

scheef en de aarde viel eruit. Tot slot hebben we in het

ruimtes die de stad Antwerpen daar wil ontwikkelen.

kader van een streetartfestival op de Luchtbal minia-

De Luchtbal is een zeer grote sociale woonwijk waar

tuurserretjes in glas en lood gemaakt om onze groenten

5000 mensen wonen. De wijk heeft heel wat grote open

in te kweken. Dat lukte wel. We zaaiden sla en kiem-

ruimten die veelal herleid zijn tot kijkgras en stekel-

groenten. In de tuin op de Luchtbal zelf hebben onze

groen. Via het project Pure Hubs willen het stadsbe-

leerlingen een muur verfraaid en bloembollen geplant.”

stuur en de plattelandsbeweging een gemeenschapstuin

Toch gebeurt het tuinieren vooral op school zelf, want

in de wijk integreren. Juf Christel zag daar ook een kans

twee lesuren per week is te kort om telkens naar de tuin

in voor haar leerlingen. “We hoorden dat men in de wijk

zelf toe te gaan. “We proberen onze leerlingen dichter bij

Luchtbal een mooie volkstuin wilde aanleggen, le collier

de natuur te brengen. Ik vertel ook altijd dat het wonder-

jardin. Via de stad Antwerpen maakten we kennis met

lijk is dat de zaadjes mooie vruchten worden als je ze

Landelijke Gilden en kregen we de kans om deel te

goed verzorgt. Toch vinden de meeste leerlingen het vak

nemen. Op school krijgen de leerlingen het vak groen-

groenzorg een echte corvee omdat ze pas in de tweede

zorg en de aanleg van een tuintje past daar perfect in. De

fase zelf in de tuin kunnen meewerken. Maar dat wordt

stafmedewerkster van Landelijke Gilden die verantwoor-

ruimschoots goedgemaakt wanneer ze hun zelfge-

delijk is voor de tuinwerking, kwam naar onze school en

kweekte groenten kunnen proeven.”

49

Meerle, ons dorp

Dorpskernvernieuwing via burgerparticipatie Kleine plattelandsgemeenten kampen met gelijkaardige problemen: dalende dienstverlening, verdwijnende ­middenstand, verlies van jonge gezinnen, toenemende

2 Een ruimtelijke vertaling van de leefbaarheidsstrategie naar de publieke ruimte en de gebouwen

vergrijzing, beperkt openbaar vervoer, …

Op basis van de gemeten behoeften zullen ruimtelijke

Meerle, deelgemeente van Hoogstraten en het meest

plannen opgemaakt moeten worden. Welke plannen

noordelijk gelegen dorp van Vlaanderen, is één van die

exact nodig zijn om de leefbaarheidsstrategie tot uitvoe-

kleine gemeenten die met deze problematieken gecon-

ring te brengen, zal bepaald worden in een ruimtelijke

fronteerd wordt.

behoefteanalyse. Dit kan een masterplan zijn of een beeldkwaliteitsplan, een herwaarderingsplan, een even-

Een dorp voor iedereen In de dorpskern van Meerle zullen de komende jaren een aantal gebouwen leeg komen te staan. De gemeente Hoogstraten zag hierin, samen met Rurant vzw, een

tuele RUP-wijziging. De uitvoering van deze plannen is geen onderdeel van het project.

3 Vastleggen en delen van de gebruikte methodiek

opportuniteit om een integrale strategie op te maken

De gebruikte methodiek en de opgedane kennis zal vast-

voor de dorpsontwikkeling van Meerle. Daarbij zal een

gelegd en verspreid worden naar andere gemeenten via

sociaal-economische zowel als een ruimtelijke visie voor

een lerend netwerk en een handboek en/of portaalsite.

het dorp ontwikkeld worden. Beide partners schreven een LEADER-project uit en namen het Innovatiesteunpunt onder de arm voor de uitvoering ervan. Voor Boerenbond en Landelijke Gilden wordt dit een

Aanpak

­interessante eerste kennismaking met burgerparticipatietrajecten.

Het project wordt uitgevoerd tussen september 2013 en september 2015. Het participatietraject zal starten in

Doelstellingen

2014 en bestaan uit workshops met de inwoners van Meerle. In 2013 werden al een aantal stappen gezet om dit traject grondig voor te bereiden. Er werd met ver-

1 Opmaak van een sociaal-economische ­leefbaarheidsstrategie voor Meerle-Dorp

schillende partners overleg gepleegd; eigenaars van de betrokken gebouwen werden warm gemaakt om deel te nemen; de dorpsraad kreeg al een eerste kans om het

De toepassing van een sociale en economische leefbaar-

project mee vorm te geven. Ook werd de samenwerking

heidsstrategie moet het startpunt zijn voor het behoud

tussen Rurant, het Innovatiesteunpunt en de lokale amb-

en de versterking van de leefbaarheid van Meerle.

tenaren vormgegeven. Hierdoor zal dit project een duur-

Bedoeling is een stagnerend dorp te laten evolueren

zaam karakter krijgen. Verwacht mag worden dat de

naar een dynamisch dorp vanuit een integrale analyse

visie voor Meerle tegen september 2014 gevormd zal zijn

van de economische, ecologische, ruimtelijke en sociaal-

zodat dan de gesprekken kunnen starten voor een ver-

culturele factoren. Deze leefbaarheidsstrategie zal

dere uitwerking van de plannen.

samen met de bewoners van Meerle opgesteld worden in een participatietraject. Dat zal bestaan uit open evenementen en workshops met een bewonerswerkgroep.

50

Jos Matthé

“Ons inzetten voor een leefbare dorpskern.” Jos Matthé is secretaris van de landelijk gilde Meerle-

bepaald op het burgerparticipatietraject in Meerle. Jos

Meersel-Dreef en als schepen actief in de gemeente

Matthé schetst het parcours. “Eén keer per jaar vindt er

Hoogstraten. “Meerle is een dorp met 2800 inwoners,

een open dorpsraad plaats. In principe kan iedereen

vlak tegen de Nederlandse grens. We worden in ons dorp

hieraan deelnemen. De inwoners worden uitgenodigd

geconfronteerd met een sterke vergrijzing en vereenza-

om de dorpsraad bij te wonen en ze krijgen de gelegen-

ming, een dalend aantal jonge gezinnen, wegtrekkende

heid om vragen te stellen. Op zo’n dorpsraad worden de

dienstverlening, een gebrekkig openbaar vervoer en

initiatieven van onder meer de gemeente Hoogstraten

leegstaande gebouwen. Om enkele voorbeelden te

voorgesteld en besproken. In 2014 gaan we een viertal

geven: het historisch raadhuis staat al een hele tijd leeg,

participatiemomenten in Meerle houden waarbij van de

een deel van de jeugdlokalen zijn aftands en als de

inwoners inbreng verwacht wordt in de vernieuwing en

nieuwe school af is, zullen ook de oude schoolgebouwen

opwaardering van onze dorpskern. Er wordt ook gezocht

leeg komen te staan.” Deze leegstand staat in schril con-

naar maatregelen die genomen kunnen worden om het

trast met de actuele behoeften. “Er is vraag naar bijko-

dorp leefbaar te houden. We zijn eigenlijk in eerste

mende wooneenheden, naar een nieuwe locatie voor kin-

instantie bezorgd om de school, de omgeving en de

deropvang en voor verschillende verenigingen. Ons dorp

­aanplantingen in het dorp. We hopen vooral om het

heeft namelijk een actief verenigingsleven ondanks het

dorpsplein opnieuw gezellig en aantrekkelijk te maken.

feit dat we onder onze inwoners 40% Nederlanders tel-

Met onze landelijke gilde willen we hier onze schouders

len. Sommigen daarvan zijn actief in een vereniging,

onder zetten. Zo hebben we ter gelegenheid van ons

maar de meesten niet.” Aan al deze uitdagingen wil het

honderdjarig bestaan een monument geschonken aan de

gemeentebestuur van Hoogstraten het hoofd bieden, in

dorpsgemeenschap, de Mjeelse Pier. Hij staat symbool

samenwerking en overleg met het Innovatiesteunpunt.

voor het vruchtbaar maken van de magere, woeste

Dat wordt ruim gewaardeerd als stimulator van de inno-

­heidegronden van weleer door de overwegend agra­

vatie in de agrarische sector, maar heeft zich in de loop

rische bevolking van toen.”

van 2013 ook georiënteerd op plattelandsinnovatie, meer

51

Eenheid in verscheidenheid Boerenbond en Landelijke Gilden zijn met diverse eigen diensten of in samenwerkingsverbanden met derden geëngageerd in organisaties rond land- en tuinbouw en rond welzijn en welvaart op het platteland. Het hoofdkantoor van Boerenbond & Landelijke Gilden is gehuisvest aan de Diestsevest in de stationsomgeving van Leuven. Op werkdagen zijn bezoekers welkom tussen 7 en 18 uur.

53

Boerenbond & Landelijke Gilden in cijfers Boerenbond & Landelijke Gilden telden 69.000 leden in 2013. Onder hen 12.000 actieve land- en tuinbouwers en 4000 gepensioneerde land- of tuinbouwers die vaak nog een agrarische neven­ activiteit hebben. Bijna 10.000 (of ruim 14%) van deze leden nam ook een bestuursfunctie op in één van de lokale afdelingen en/of regionale, provinciale en nationale bestuursorganen. Eind 2013 telde Boerenbond & Landelijke Gilden 226 medewerkers. De financiering van de werking van Boerenbond & Landelijke Gilden gebeurt via ledenbijdragen (ongeveer 14%), eigen opbrengsten (ongeveer 23%), toelagen (ongeveer 7%) en een financieringsbijdrage die Boerenbond & Landelijke Gilden jaarlijks ontvangen vanuit de dividenden van MRBB (56%). MRBB is de holdingmaatschappij van de Boerenbondgroep. De eerste opdracht van MRBB is de financiering van de ledenbewegingen. Daarnaast is MRBB aandeelhouder van de ondernemingen van de groep (Aveve, SBB en Acerta); referentie-­ aandeelhouder van KBC en investeerder in ondernemingsprojecten in land- en tuinbouw via Agri Investment Fund.

Verdeling van de inkomsten

ledenbijdragen (14%)

eigen opbrengsten (23%)

financieringsbijdrage MRBB (56%)

54

toelagen (7%)

Eigen en aanverwante organisaties

Hoofdkantoor

Provinciale kantoren

Boerenbond &

Antwerpen

Landelijke Gilden

Maal 1, 2440 Geel

Agro|diensten

Diestsevest 40

T: 014 59 51 50

Diestsevest 40, 3000 Leuven

3000 Leuven

F: 014 59 51 59

T: 016 28 60 00

[email protected]

Agro|bedrijfshulp

[email protected]

T: 016 28 64 64

Boerenbond

F: 016 28 64 39

F: 016 28 60 09

Limburg

[email protected]

[email protected]

Kiezelstraat 56, 3500 Hasselt

www.agrobedrijfshulp.be

www.boerenbond.be

T: 011 30 37 00 F: 011 30 37 09

Agro|services

Landelijke Gilden

[email protected]

T: 016 28 64 30

F: 016 28 60 29

[email protected]

F: 016 28 64 39 [email protected]

[email protected] www.landelijkegilden.be

Oost-België

www.agro-services.be

Malmedyer Strasse 63, 4780 St. Vith T: 080 41 00 60

Agrobeheercentrum Eco2

F: 080 41 00 69

T: 016 28 64 34

[email protected]

F: 016 28 64 39

www.bauernbund.be

[email protected] www.agrobeheercentrum.be

Oost-Vlaanderen Denen 157, 9080 Lochristi

Agro|aanneming

T: 09 243 88 20

T: 016 28 64 64

F: 09 243 88 30

F: 016 28 64 39

[email protected]

[email protected]

[email protected]

www.agroaanneming.be

Vlaams-Brabant

Werktuigendagen

Diestsevest 40, 3000 Leuven

voor Land- en Tuinbouw vzw

T: 016 28 61 01

Kortrijksesteenweg 1097C

F: 016 28 61 09

9051 Gent

[email protected]

T: 09 245 36 13

[email protected]

F: 09 245 36 11 [email protected]

West-Vlaanderen

www.werktuigendagen.be

Diksmuidsesteenweg 406/4, 8800 Roeselare T: 051 26 03 80

Plattelandsklassen vzw

F: 051 26 03 89

Diestsevest 40

[email protected]

3000 Leuven

[email protected]

T: 016 28 60 28 F: 016 28 60 29 [email protected] www.plattelandsklassen.be

55

Boerenbond is partner in:

Landelijke Gilden is partner in:

NCBL vzw (Nationaal Centrum voor Beroepsvorming

Landelijke Thuiszorg vzw

in Land- en Tuinbouw)

Remylaan 4B, 3018 Wijgmaal

Diestsevest 40, 3000 Leuven

T: 070 22 88 78

T: 016 28 61 10

F: 016 24 39 72

F: 016 28 61 19

[email protected]

[email protected]

www.landelijkethuiszorg.be

www.boerenbond.be/vorming Landelijke Kinderopvang vzw Agriflora cvba

Remylaan 4B, 3018 Wijgmaal

Kortrijksesteenweg 1097C, 9051 Gent

T: 016 24 39 81

T: 09 245 36 13

F: 016 24 39 76

F: 09 245 36 11

[email protected]

[email protected]

www.landelijkekinderopvang.be

www.agriflanders.be Zorg-Saam vzw Steunpunt Groene Zorg vzw

Remylaan 4B, 3018 Wijgmaal

Diestsevest 40, 3000 Leuven

T: 016 24 39 75

T: 016 28 61 28

F: 016 24 39 71

F: 016 28 60 59

[email protected]

[email protected]

www.zorgsaam.be

www.groenezorg.be Ons zorgnetwerk vzw Logeren in Vlaanderen vzw

Remylaan 4B, 3018 Wijgmaal

Diestsevest 40, 3000 Leuven

T: 016 24 39 75

T: 016 28 60 35

F: 016 24 39 72

F: 016 28 60 39

[email protected]

[email protected]

www.onszorgnetwerk.be

www.logereninvlaanderen.be Trias vzw Handelsstraat 20 b14, 1000 Brussel T: 02 513 75 34 F: 02 512 05 02 [email protected] www.triasngo.be

56

Andere verenigingen van de Landelijke Beweging

Bedrijven van de Groep Boerenbond

KVLV

ACERTA

Remylaan 4B, 3018 Wijgmaal

Diestsepoort 1, 3000 Leuven

T: 016 24 49 40

T: 016 24 53 99

F: 016 24 49 41

F: 016 24 53 53

[email protected]

[email protected]

www.groepkvlv.be

www.acerta.be

KLJ

Agri Investment Fund

Waversebaan 99, 3050 Oud-Heverlee

Diestsevest 40, 3000 Leuven

T: 016 47 99 99

T: 016 28 62 51

F: 016 47 99 95

F: 016 28 62 59

[email protected] www.klj.be

Aveve Minderbroedersstraat 8, 3000 Leuven

LRV

T: 016 24 26 26

Waversebaan 99, 3050 Oud-Heverlee

F: 016 24 28 82

T: 016 47 99 60

[email protected]

F: 016 44 99 85

www.aveve.be

[email protected] www.lrv.be

MRBB Diestsevest 40, 3000 Leuven T: 016 28 62 51

Andere verenigingen van de beroepsorganisatie

F: 016 28 62 59 SBB Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven

Groene Kring

T: 070 22 26 73

Waversebaan 99, 3050 Oud Heverlee

F: 070 22 26 72

T: 016 47 99 98

[email protected]

F: 016 47 99 95

www.sbb.be

[email protected] www.groenekring.be KVLV - Agra Remylaan 4B, 3018 Wijgmaal T: 016 24 39 54 [email protected] www.agra.kvlv.be

Diestsevest 40, 3000 Leuven – www.boerenbond.be – www.landelijkegilden.be

www.boerenbond.be – www.landelijkegilden.be