Jaarverslag 2011-2012
1
2
Het SIHO
Promotoren: Frederik D’Hulster – Hogeschool West-Vlaanderen Prof. dr. Caroline Andries – Vrije Universiteit Brussel Prof. dr. Geert Van Hove – Universiteit Gent Rita Bleys – Provinciale Hogeschool Limburg Danny Boeykens – Universiteit Antwerpen
Team: Leen Thienpondt Meggie Verstichele Nathalie Heurckmans Karen Leyman Ariane Van Dorpe Eline Valkeneers Evelyn Cloosen Miet Berden Katrien De Munck (coördinator)
3
Inhoud Inleiding................................................................................................................................................... 6 Situering .................................................................................................................................................. 6 Uitgangspunten ...................................................................................................................................... 7 Continue werking.................................................................................................................................... 9 1. Vragen uit de praktijk ..................................................................................................................... 9 1.1 Vragen uit de praktijk via mail, telefoon of persoonlijk contact. ........................................... 9 1.2 Bijdragen van het SIHO op nationale en internationale fora. ............................................... 12 1.3 Ondersteuning. ....................................................................................................................... 15 2. Ontmoeting (ontmoetingsdag – studiedag). ............................................................................... 16 2.1 Ontmoetingsmoment 22/9/11: Docenten aan het woord over Inclusief Hoger Onderwijs. Voorstelling gids ‘succesvol studeren’ – The Studios Kortrijk..................................................... 17 2.2 Workshop 5/12/2011: ‘Researching insidersperspectives’ met Prof. dr. Susan Gabel – Plantijn Hogeschool Antwerpen. ................................................................................................. 18 2.3 Studiedag 18/10/2011: ‘Aan goed onderwijs bouwen voor elke student. Universal design for Learning (UDL) in theorie en praktijk’ – Universiteit Hasselt. ............................................... 18 2.4
Ontmoetingsdag
aanspreekpunten 08/03/2012: ‘Ontmoet,
inspireer
en wordt
geïnspireerd!’ – Erasmushogeschool Brussel .............................................................................. 19 2.5 Studiedag 29/03/2012: Elk talent bereiken: UDL en ICT-tools inzetten in Hoger Onderwijs – Provinciale Hogeschool Limburg. ................................................................................................. 20 2.6 Debatcafé 08/05/2012: Mogelijkheden voor studenten met een beperking binnen het beroep leerkracht, ingenieur en verpleegkundige/ vroedkundige! – Universiteit Antwerpen . 23 3. Materiaal ....................................................................................................................................... 25 3.1 Gids ‘Verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’. ......................................... 25 3.2 Gids ‘Op-stap naar werk’. ....................................................................................................... 26 3.3 Gids ‘Succesvol studeren. Tips voor beleid en praktijk in hoger onderwijs’. ....................... 27 3.4 Website SIHO. ......................................................................................................................... 28
4
3.5 Website UDL ........................................................................................................................... 30 3.6 Nieuwsbrieven. ....................................................................................................................... 32 3.7 SIHO pagina op Facebook ....................................................................................................... 33 4. Ontwikkelingen opvolgen............................................................................................................. 33 4.1 Studiedagen en vorming......................................................................................................... 33 4.2
Internationale uitwisseling. .............................................................................................. 38
5. Overheid en beleid ....................................................................................................................... 39 6. Fondsen ......................................................................................................................................... 41 1.2 Strategische doelstelling 2: Het personeel in hoger onderwijs wordt mogelijkheden aangeboden om de competenties te bevorderen die nodig zijn in functie van inclusief hoger onderwijs. ..................................................................................................................................... 46 1.3 Strategische doelstelling 3: Het leren wordt toegankelijk. ................................................... 52 1.4 Strategische doelstelling 4: Studenten met een functiebeperking krijgen gelijke kansen in de opleiding zodat ze vlot kunnen doorstromen naar de arbeidsmarkt, zonder drempels in de overgang van hoger onderwijs naar de arbeidsmarkt. ............................................................... 58 2. Cultuur voor inclusie ..................................................................................................................... 63 2.1 Strategische doelstelling 5: Iedereen (her)kent de thema’s ‘beperking, sociaal model en inclusie’, geïnspireerd door het insider perspectief van studenten met een functiebeperking. ....................................................................................................................................................... 63 3. Structuur voor inclusie ................................................................................................................. 69 3.1 Strategische doelstelling 6: Het VN-verdrag wordt toegepast op instellingsniveau............ 69
5
Inleiding Voorliggend document is het jaarverslag van het Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs (SIHO), voor het werkjaar 1 september 2011 – 31 augustus 2012. Vooraleer over te gaan tot de acties en het kader van waaruit de acties plaats vonden, schetsen we nog eens de structuur en het opzet van het SIHO zoals omschreven in het ‘Ontwerp meerjarenplan, steunpunt leren en werken met functiebeperkingen in het hoger onderwijs’ en de ‘Beheersovereenkomst voor het steunpunt leren en werken met functiebeperkingen in het hoger onderwijs 2008 – 2013’. Daarna schetsen we wat binnen de continue werking van het SIHO gebeurde, waarna een aantal specifieke acties worden toegelicht. Deze vertrekken vanuit thema’s die passen binnen het drieluik ‘cultuur voor inclusie, structuur voor inclusie en praktijk van inclusie’. Bij de activiteiten zal u onze stakeholders herkennen: de instellingen hoger onderwijs, de studenten (met een functiebeperking) en de overheid. Vanuit onze intermediaire rol zijn de meeste activiteiten gericht op de instellingen hoger onderwijs. We geven input op vraag en we bieden zelf zaken aan die de instellingen ondersteunen, inspireren en uitdagen om inclusie te realiseren. Studenten of hun perspectief worden betrokken bij elke activiteit.
Situering Op 18 juli 2008 ondertekende minister Vandenbroucke namens de Vlaamse regering een beheersovereenkomst met een consortium bestaande uit de Hogeschool West-Vlaanderen, de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel. Op 1 mei 2010 werd in het kader van de verbredingsmiddelen een overeenkomst getekend met de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen en de Provinciale Hogeschool Limburg voor een samenwerking vanaf 1 mei 2010 tot 31 augustus 2013. De Provinciale Hogeschool Limburg neemt specifieke acties op rond het creëren van een digitale leeromgeving. De medewerker van de AUHA werkt als lid van het SIHO-team mee aan verschillende acties. Het SIHO draagt bij aan het creëren van gelijke kansen én volwaardige participatie aan het hoger onderwijs voor personen met een functiebeperking. Het onderneemt acties om hindernissen voor volwaardige participatie weg te werken.
6
Het SIHO richt zich in zijn werking actief naar alle instellingen voor hoger onderwijs. Het SIHO engageert zich om met iedere instelling voor hoger onderwijs samen op weg te gaan naar de realisatie van meer inclusie in het Vlaamse hoger onderwijs. Het wil daartoe de expertise van iedere instelling voor hoger onderwijs inzetten, op zoek gaan naar nieuwe expertise (in binnen- en buitenland), wetenschappelijk onderzoek ondersteunen en al deze expertise beschikbaar stellen voor het volledige Vlaamse hoger onderwijslandschap.
Uitgangspunten 1. Vlaamse onderwijs- en gelijke kansenbeleid De werking van het SIHO kadert binnen het Vlaamse onderwijs- en gelijke kansenbeleid. Minister Smet legt in zijn beide beleidsplannen klemtoon op volwaardige participatie van alle kansengroepen waaronder mensen of studenten met een functiebeperking. Het draagvlak voor die volwaardige participatie verhoogt volgens hem door het werken aan beeldvorming, het voorzien van redelijke aanpassingen en het creëren van de juiste ingesteldheid.
2. Internationaal kader, het VN-verdrag Het SIHO baseert zich voor haar werking eveneens op de bepalingen van het VN-verdrag voor Gelijke Rechten voor Personen met een Handicap. Dit verdrag werd door België geratificeerd op 2 juli 2009. Het verdrag stipuleert dat de landen geacht worden te voorzien in inclusief onderwijs op alle onderwijsniveaus. Belangrijke aspecten zijn onderwijs als een recht, redelijke aanpassingen, inspanning en initiatief van de school in het zoeken naar mogelijkheden. De Vlaamse overheid organiseert implementatie en monitoring van het VN-verdrag en vroeg het SIHO om de implementatie in hoger onderwijs te ondersteunen.
3.
Inclusie
Het SIHO hanteert het inclusieparadigma. Dit paradigma probeert een antwoord te bieden op de grotere diversiteit waar instellingen hoger onderwijs mee geconfronteerd worden, en meer specifiek op de groeiende instroom van studenten met functiebeperkingen.
7
Om dit inclusieparadigma vorm te geven binnen het Vlaamse Hoger Onderwijs wordt teruggevallen op theoretische fundamenten zoals vertaald voor de onderwijspraktijk door o.a. de Unesco en als volgt omschreven: “Inclusive education is based on the right of all learners to a quality education that meets basic learning needs and enriches lives. Focusing particularly on vulnerable and marginalized groups, it seeks to develop the full potential of every individual. The ultimate goal of inclusive quality education is to end all forms of discrimination and foster social cohesion”.
4. Functiebeperking Binnen
Disability
Studies
wordt
‘sociale
interpretaties’
gebruikt
in
het
kijken
naar
disability/beperking. Hierbij wordt vooral de complexiteit van ‘handicap-producerende’ situaties naar voor geschoven. Het kader van sociale interpretaties gebruikt inzichten uit de volgende niet-eindige verzameling van concepten: {‘het lichaam’, ‘een sociaal model analyse’, ‘de culturele context’, ‘identiteit’, ‘disability culture’, disability in verschillende culturen,…} (Van Hove, 2009)1. Je kan met verschillende ‘brillen’ naar het fenomeen disability kijken. Het is belangrijk vanuit meerdere brillen/perspectieven naar mensen/studenten te kijken en de samenhang van de verschillende interpretaties te zien om de complexiteit van het fenomeen disability alle recht aan te doen. Het is eveneens belangrijk om studenten zelf hun identiteit te laten benoemen.
5. Universal Design for Learning De principes van Universal Design for Learning vormen de basis voor het onderwijskundig perspectief op inclusie in hoger onderwijs. Centraal staat dat je de manier van lesgeven toegankelijk kan maken, dat je een flexibele leeromgeving kan creëren. Tijdens het ‘ontwerpen’ houd je rekening met de mogelijkheden en beperkingen van zoveel mogelijk studenten.
6. Samen en bottom-up De fundamenten van coöperatief onderzoek (Van Hove, 1999)2 zijn de basis voor het ‘onderzoek met de betrokkenen’ en de bottom-up aanpak in onze werking. Deze aanpak sluit best aan bij de
1
Van Hove G. (2009), Disability Studies. Basisteksten uitgediept, Uitgeverij Garant, Antwerpen-Apeldoorn. Van Hove, G. (1999) Coöperatief onderzoek met personen met een verstandelijke beperking. Een illustratie van de emancipatorische orthopedagogiek. Tijdschrift voor orthopedagogiek, kinderpsychiatrie en klinische kinderpsychologie, 24, pp. 24-33. 2
8
intermediaire rol die het SIHO heeft. Het is belangrijk voorbeelden van goede praktijk naar voor te schuiven.
Continue werking 1. Vragen uit de praktijk 1.1 Vragen uit de praktijk via mail, telefoon of persoonlijk contact. Via vragen uit de praktijk krijgen we zicht op wat er leeft, welke noden er zijn en krijgen we de kans om een bijdrage te leveren, op maat van de vraagsteller. Dit resultaat draagt vaak verder dan de vrager in kwestie of heeft zeer concreet gevolg voor meer dan één student. Het steunt de mensen die op zoek zijn naar gelijke kansen of het opent mogelijkheden voor mensen die daarbij inspiratie nodig hebben. De vrager krijgt zo snel mogelijk een antwoord. Binnen de paar dagen volgt een eerste reactie. In interactie wordt de vraag verdiept of verbreed. We informeren op het moment zelf en nadien of het antwoord geholpen heeft. Op de website is een geanonimiseerde samenvatting van enkele van deze vragen te raadplegen. Slechts een minderheid van deze antwoorden is publiceerbaar op de website door hun specifieke context. Het antwoord of de ervaring wordt wel meegenomen in andere acties, die gevoed zijn door situaties in de praktijk. Er zijn 169 vragen geteld. Dit aantal is aanzienlijk hoger dan de 89 vragen van vorig jaar. Er worden nog ‘ontelbare’ vragen gesteld op andere momenten. Er worden vaak vragen op informele momenten gesteld, bij een bezoek, na een presentatie, enz. Er zijn momenten waarop individuele vragen toch in groep aan bod komen zoals op een ontmoetingsmoment. Moeilijk te tellen dus, al lijkt het feit dat er zeer regelmatig vragen komen, ons belangrijker dan het exacte aantal. Hoeveel contact er per vraag was, is eveneens verschillend. Er gaat tijd over om het antwoord in de instelling toe te passen. Vaak wordt er later nog aanvullende informatie gevraagd en gegeven. Later wordt door ons nog eens gepeild naar hoe het verder verlopen is. Uit die feedback blijkt er algemene tevredenheid over de antwoorden. Een antwoord biedt vaak meer mogelijkheden of openingen. Het
9
geeft een overzicht, nieuwe informatie. Wanneer er een leemte of drempel bestaat vanuit de structuren, weten mensen dat de leemte gecommuniceerd wordt naar de bevoegde instanties. Hieronder vind je een overzicht van de verschillende onderwerpen waarrond mensen vragen stellen en het aantal vragen per onderwerp. ONDERWERP
AANTAL VRAGEN
SIHO
26
Vragen binnen dit onderwerp hebben rechtstreeks te maken met het SIHO, bv. vragen over de werking, vragen naar een interview, vragen naar publicaties van het SIHO, vragen naar info over workshops door het SIHO, … Onderzoek en informatie
37
Vragen in deze categorie hebben betrekking op cijfergegevens over het aantal studenten
met
een
(ervarings)deskundigen
functiebeperking, rond
een
publicaties
bepaalde
en
literatuur,
functiebeperking,
goede
voorbeelden, beeldmateriaal, inclusie, wetgeving, … Redelijke aanpassingen
25
Bij dit onderwerp krijgen we vooral vragen naar specifieke onderwijs- en/of examenfaciliteiten voor studenten met een bepaalde functiebeperking. Daarnaast krijgen we ook vragen naar het wettelijk kader rond redelijke aanpassingen en attestering. Overgang naar hoger onderwijs
28
Deze vragen kwamen vanuit middelbare scholen of (ouders van) studenten met een beperking die de overstap naar hoger onderwijs willen zetten. Een aantal vragen was afkomstig van CLB, scholen voor (buiten)gewoon onderwijs,… . Ondersteuning vanuit de onderwijsinstelling
25
Vragen binnen deze categorie hebben te maken met de algemene ondersteuning die vanuit de onderwijsinstelling geboden wordt. Enkele voorbeelden: vraag om advies over een document van de hoger onderwijs instelling, vraag om advies bij de uitwerking van een visie, beleid of praktijk voor studenten met een functiebeperking, vragen rond theorie en concrete toepassing van UDL, ondersteuning bij acties rond inclusief personeelsbeleid, … Hulpmiddelen en personele ondersteuning
14
Rond dit thema komen vooral vragen van studenten, aanspreekpunten en
10
docenten hoger onderwijsinstellingen omtrent specifieke hulpmiddelen, GONbegeleiding, schrijftolk en pedagogische hulp. Peers en buddies
2
Vragen binnen dit thema zijn afkomstig van hoger onderwijsinstellingen die zoekend zijn om het werken met peers en buddies te implementeren. Internationale mobiliteit
4
Rond dit thema kwamen vragen over studeren in het buitenland, cijfermateriaal, beurzen, aanvragen van hulpmiddelen en organisaties die bezig zijn met internationale mobiliteit. ICTO-tools
8
Naar aanleiding van de lancering van de UDL-ICTO website werden er specifieke vragen gesteld rond ICT-tools om de onderwijspraktijk aan te passen aan een diverse studentenpopulatie. TOTAAL
169
Hieronder vind je een overzicht van de vraagstellers en het aantal vragen per vraagsteller. De helft van de vragen komen uit de verschillende instellingen hoger onderwijs. Daarnaast zien we dat de helft van de vragen werd gesteld door de overkoepelende associaties en door studenten (of hun omgeving). De overige vragen kwamen van andere actoren rond diversiteit en inclusie.
VRAAGSTELLER
AANTAL VRAGEN
Arteveldehogeschool Gent
1
Artesis Hogeschool Antwerpen
12
Hogeschool Gent
1
Hogeschool West-Vlaanderen
1
Karel de Grote-hogeschool Antwerpen
8
Hogere Zeevaartschool
2
Plantijn Hogeschool Antwerpen
3
11
Provinciale Hogeschool Limburg
4
Universiteit Gent
6
Universiteit Antwerpen
26
Universiteit Hasselt
1
Vrije Universiteit Brussel
3
WENK
1
XIOS hogeschool Limburg
5
Andere
95
TOTAAL
169
1.2 Bijdragen van het SIHO op nationale en internationale fora. Het SIHO gaf dit werkjaar workshops, lezingen, gastlessen en verzorgde informatiestanden op nationale en internationale studiedagen en congressen. In de tabel vind je een overzicht.
08/09/2011: Introductie 'Universal Design for Een workshop om de personeelsleden van XIOS learning',
onderwijsdag
Xios
Hogeschool hogeschool kennis te laten maken met het UDL-
Limburg.
kader. Hier werd ook de eerste oproep gelanceerd voor het UDL coachingstraject.
5/10/2011: Gastcollege ‘Portraiture – inzetten Een gastcollege met voorstelling van portretten van
insider
perspectieven’,
1ste
master en welke plaats insider perspectieven kunnen
Orthopedagogiek, Universiteit Gent.
krijgen binnen de context van het Vlaamse hoger onderwijs.
18-20/10/2011:
Informatiestand
‘SIHO
& Bijdrage
bij
de
werksessies
en
een
employment’, Bridges to Work, Salto Youth informatiestand rond de acties verbonden aan Inclusion, Antwerpen.
het oefenen in de praktijk en de transitie naar de arbeidsmarkt,
bv.
advies
rond
stages,
beroepsgerelateerde bezorgdheid, de gids ‘Op-
12
stap naar werk’,… . 15/11/2011: Workshop ‘Disable the label @ Een workshop om personeelsleden van de AUHA ECHO’,
Expertisecentrum
Hoger
Onderwijs bewust te maken van hun manier van kijken
AUHA, Antwerpen.
naar studenten met een beperking
en de
gevolgen hiervan aan de hand van stellingen, beeldmateriaal, tips,… 18/11/2011:
Gastcollege
‘Toegankelijk Een
gastcollege
met
toelichting
van
het
onderwijs’, Specifieke Leraren Opleiding CVO regelgevend kader (VN-verdrag voor personen Vivo, module psychopedagogische competentie, met Kortrijk.
een
handicap,
recht
op
redelijke
aanpassingen) en Universal Design for Learning (theorie en concrete tips).
18/11/2011: ‘Technologie voor iedereen’ op Een vorming over toegankelijk onderwijs en het feestsymposium ‘Inclusief, Creatief, Technologie’ inzetten van ICT-tools. Daarnaast was er ook een van Eureka, ADIBib.
stand met posters en gidsen.
24/11/2011: ‘Inclusieve praktijken’, Plantijn Twee lezingen van een half uur voor studenten 1e bachelor orthopedagogie. De lezing ging over
Hogeschool Antwerpen.
inclusief hoger onderwijs in Vlaanderen, met hierin specifieke aandacht voor de regelgeving en het Universal Design for Learning kader. 7/12/2011:
Gastcollege
‘insidersperspectief’, Een gastcollege over insidersperspectief van
Universiteit Gent.
studenten met een beperking in het hoger onderwijs
aan
Pedagogische
studenten Wetenschappen
3e
bachelor aan
de
Universiteit Gent. 09/12/2011: ‘Moet mijn onderwijs dan zo Vorming rond Universal Design for Learning, anders? Universal Design for Learning in de inclusief een workshop rond de concrete praktijk’, interne studiedag personeel, Plantijn toepassing Hogeschool Antwerpen.
van
UDL
in
de
eigen
onderwijspraktijk, tips en tools.
19/12/2011: Gastles 'Disability Awareness' + Gastles over Disability Awareness aan 2e master feedback
van
'beroepsgerelateerde Universiteit Brussel..
de
taken
bezorgdheid',
rond klinische psychologie Vrije Universiteit Brussel. Vrije Er werd ook algemene feedback gegeven aan de studenten in verband met hun taak rond beroepsgerelateerde bezorgdheid.
13
23/01/2012: Gastles ‘Universal Design for De deelnemers waren lesgevers die een verkorte Learning’, CVO Vivo, Kortrijk.
lerarenopleiding volgden, terwijl ze reeds aan het les geven zijn.
26/01/2012: ‘Universal Design for Learning’, Plenaire sessie ‘Universal Design for Learning – onderwijsseminarie AUGent, Gent.
how to start?’. Daarnaast gaf het SIHO 3 praktijkgerichte workshops: ‘Toegankelijkheid van materiaal’. In deze workshop werden tips en tools aangereikt om het eigen lesmateriaal te evalueren en inhoudelijk en vormelijk te optimaliseren. ‘Universal Design for learning. Mijn praktijk: onderwijs en evalueren’. In deze workshop werd vertrokken van de eigen praktijk en werd stilgestaan bij de volgende vragen: waar ben ik fier op als lesgever, wat gaat er goed? Waar bereik ik studenten mee? Wat vind ik heel moeilijk in mijn vak? Er werd stilgestaan bij mogelijkheden om lessen, taken, evaluaties op een toegankelijke manier in te richten, vertrekkende vanuit de eigen praktijk. ‘UDL 2.0: ICTO-tools in praktijk’. In deze workshop werd gefocust op de mogelijkheden
die
verschillende
ICTO-tools
hebben om UDL te ondersteunen. Volgende ICTO-tools kwamen aan bod: Wordle, Mindmap, Time Rime, Netvibes , Prezi, Camillo, Blogger. 20/03/2012: ‘Universal Design for Learning’, Twee workshops: departementale dag Handelswetenschappen en Bedrijfskunde,
Karel
de
-
Grote-Hogeschool
Een workshop ‘Toegankelijk onderwijs’ met een algemene inleiding in het kader
Antwerpen.
van Universal Design for Learning, praktijktoepassingen, tips en tools. -
Een
workshop
‘Universal
Design
14
Lesmateriaal’ met tips en tools om eigen lesmateriaal te evalueren en inhoudelijk en vormelijk te optimaliseren. 16/04/2012: Gastles ‘Universal Design for Een gastles ‘Universal Design for Learning’ aan Learning’, Universiteit Gent. 17/04/2012: education
‘Best in
de lerarenopleiding van de Universiteit Gent.
practices
Flemish
on
higher
inclusive Een presentatie over inclusief hoger onderwijs in education’, Vlaanderen op ‘Seminar on policies and the
Erasmushogeschool Brussel.
implementation of these policies regarding inclusive education, within the TEMPUS project UMEI’.
20/04/2012: Gastles ’Toegankelijke onderwijs’, Gastles met de focus op het wettelijk kader rond CVO VIVO lerarenopleiding, Kortrijk.
toegankelijk
hoger
aanpassingen
en
onderwijs, de
redelijke
mogelijkheden
van
Universal Design for Learning. 26/04/2012: Vormingsdag ‘Disable the label @ Een op maat train-de-trainer van de workshop Artesis’
voor
zorgcoördinatoren,
Hogeschool Antwerpen.
Artesis ‘Disability Awareness’, met focus op redelijke aanpassingen, methodieken en materiaal voor de sensibilisering van lesgevers en informatie over het omgaan met weerstand.
30/05/2012: Workshop ‘Disable the label’ voor Een workshop om personeelsleden van de UA personeel, Universiteit Antwerpen.
bewust te maken van hun manier van kijken naar collega’s en studenten met een beperking en de gevolgen hiervan aan de hand van stellingen, beeldmateriaal, tips,…
1.3 Ondersteuning. Het SIHO kreeg vragen uit de instellingen hoger onderwijs om projecten rond verschillende thema’s te ondersteunen. We geven hierbij een overzicht van de ondersteuning die op maat geboden is. Om discretie te bewaren vermelden we wanneer we bv. projectvoorstellen mee uitwerkten die ingediend maar niet goedgekeurd werden. Andere ondersteuning komt nog aan bod bij de specifieke acties.
15
‘Afstuderen als universiteitsalumnus met een beperking’ – Universiteit Gent. Aan de Universiteit Gent loopt tot eind september 2012 het project ‘Afstuderen als universiteitsalumnus met een beperking’. In dit project werken het UCBO (Universitair Centrum voor Begeleiding en Opleiding) en de faculteit Geneeskunde nauw samen. Het SIHO kreeg 10 procent personeelskost om dit project te ondersteunen. Er werd voor dit project regelmatig overlegd: via mail, telefonisch en via bijeenkomsten. Het SIHO gaf ook feedback op vragenlijsten en interviewschema’s die werden ontwikkeld, gaf feedback op verwerking van het onderzoek en volgde het proces van het onderzoek. Thesis begeleiding ‘Dit is succesvol studeren met een functiebeperking…’ – Vincent Boulanger, KULeuven (Promotor: Prof. Patrick Devlieger). Vincent Boulanger maakt een antropologische thesis met als voorlopige titel ‘Dit is succesvol studeren met een functiebeperking…’onder promotorschap van Patrick Devlieger aan de KULeuven. Het SIHO is begeleider van de thesis en geeft feedback vanuit de expertise in o.a. Disability Studies. ‘Design For Every-ONE (D4E1)’ – Howest. Binnen dit project wordt diversiteit en inclusie een uitgangspunt voor elke student industrieel ontwerp. Het SIHO participeerde enkele keren in de tussentijdse jury voor de studenten die hun ontwerp voorstelden en woonde de eindjury bij. ‘Diversiteit en inclusie. Actie in interactie’ – PWO-project – Howest. Het SIHO ondersteunt een PWO-project waarbij het insider perspectief van personeelsleden met betrekking tot diversiteit en inclusie bevraagd en ingezet wordt om het beleid en praktijk van de hogeschool vorm te geven. Er werd samen nagedacht over de onderzoeksresultaten en implementatie daarvan in de praktijk.
2. Ontmoeting (ontmoetingsdag – studiedag). Het SIHO organiseerde dit werkjaar 2 ontmoetingsmomenten, 2 studiedagen, een workshop en een debatcafé. Deze ontmoetingen worden hier toegelicht. Er werden nog andere ontmoetingen georganiseerd in het kader van specifieke acties zoals bv. Disability Awareness, UDL of in het kader van een vorming op maat. Deze zijn terug te vinden in andere onderdelen van dit jaarverslag.
16
2.1 Ontmoetingsmoment 22/9/11: Docenten aan het woord over Inclusief Hoger Onderwijs. Voorstelling gids ‘succesvol studeren’ – The Studios Kortrijk. Inhoud Een inspirerende ontbijtopening bij de start van het academiejaar: ‘Inclusief hoger onderwijs: het perspectief van docenten’.
Voorstelling van een recent Vlaams onderzoek in opdracht van het SIHO naar het perspectief van docenten: Wat denken docenten over studenten met een functiebeperking? Op welke manier kan je docenten ondersteunen? Wat hebben docenten nodig opdat hun lessen nog toegankelijker worden voor alle studenten?
Getuigenis van enkele docenten over hun ervaringen met studenten met een functiebeperking.
Voorstelling van de gloednieuwe SIHO-gids ‘Succesvol studeren. Tips voor beleid en praktijk in hoger onderwijs’ voor. Via deze weg werd concreet materiaal aangeboden,
rechtstreeks
inzetbaar voor docenten en beleid.
Deelnemers De aanspreekpunten van alle instellingen hoger onderwijs kregen een uitnodiging voor het ontmoetingsmoment. Zij werden uitgenodigd om geïnteresseerde uit de eigen onderwijsinstellingen mee te brengen. Daarnaast werd de oproep ook verspreid via een nieuwsflash naar iedereen die is ingeschreven in de nieuwsbrief en aan diverse actoren rond diversiteit en inclusie en de VLOR, de VVKHO,… . Er waren 27 deelnemers ingeschreven voor dit ontmoetingsmoment vanuit 11 verschillende onderwijsinstellingen.
17
2.2 Workshop 5/12/2011: ‘Researching insidersperspectives’ met Prof. dr. Susan Gabel – Plantijn Hogeschool Antwerpen. Inhoud Prof.dr. Susan Gabel gaf in opdracht van het SIHO een vorming rond het onderzoeken van het insidersperspectief. Volgende elementen kwamen aan bod: -
De principes van Disability Studies in Education
-
Richtlijnen om onderzoek uit te voeren binnen Disability Studies in Education
-
Welke lessen heb ik zelf als onderzoeker geleerd?
Deelnemers De oproep tot deelname is verspreid via aankondiging op onze website en via een nieuwsflash naar iedereen die ingeschreven is op de nieuwsbrief. 8 personen namen deel aan deze vorming.
2.3 Studiedag 18/10/2011: ‘Aan goed onderwijs bouwen voor elke student. Universal design for Learning (UDL) in theorie en praktijk’ – Universiteit Hasselt. Inhoud Op 18/10/2011 sloegen het SIHO en de Universiteit Hasselt de handen in elkaar en organiseerden een studiedag over Universal Design for Learning (UDL). UDL biedt de mogelijkheid om als docent in de praktijk het onderwijs zo toegankelijk mogelijk te maken voor een grote diversiteit aan studenten. UDL is als kader ontstaan in de VS, door het Center for Applied Special Technology (CAST). Eén van de grondleggers van UDL is Skip Stahl, co-directeur van CAST. Hij is een internationaal erkend expert in UDL en heeft veel ervaring in het ontwerpen van toegankelijk lesmateriaal, technische ondersteuning en professionele ontwikkeling voor lesgevers. Skip Stahl lichtte het kader van UDL toe en gaf inspiratie om concreet met UDL aan de slag te gaan.
18
In de namiddag dachten deelnemers concreet na hoe ze UDL kunnen toepassen in hun eigen hoger onderwijs praktijk. Ze deden dit aan de hand van 3 vragen: 1.
How to start UDL?
2.
How to seduce staff?
3.
How to sustain UDL practice?
Collega’s reflecteerden en praatten in kleine groep over deze drie vragen. Per groepje werden de conclusies voorgesteld aan het publiek. Skip Stahl gaf feedback.
Voorbereiding UDL-dag Er was intensief mail- en skype contact met de keynote spreker Skip Stahl en zijn assistente. Er was ook overleg via mail en telefoon met Bie Nielandt en Özlem Yalci van de Universiteit Hasselt, met wie we samen de studiedag organiseerden.
Deelnemers De studiedag stond open voor alle geïnteresseerden. Via verschillende kanalen werden aanspreekpunten, lectoren en docenten,… van alle instellingen hoger onderwijs uitgenodigd. Deze mochten geïnteresseerde collega’s uit de eigen onderwijsinstelling meebrengen. Daarnaast is de uitnodiging verspreid via een nieuwsflash voor iedereen die ingeschreven is op de nieuwsbrief om zo de verschillende actoren rond diversiteit en inclusie op de hoogte te brengen. In totaal schreven 94 deelnemers zich in uit 17 verschillende onderwijsinstellingen. Daarnaast waren er ook internationale partners, ondersteunende diensten, studenten, … aanwezig.
2.4 Ontmoetingsdag aanspreekpunten 08/03/2012: ‘Ontmoet, inspireer en wordt geïnspireerd!’ – Erasmushogeschool Brussel Inhoud Doel van de ontmoetingsdag: bottom-up en in dialoog met aanspreekpunten ideeën en concrete acties verzamelen voor actieplan 2012 – 2013 (werkjaar 5). Er werd ook nagedacht over ideeën voor de toekomst in het algemeen, niet enkel voor het volgende werkjaar.
19
Methode tijdens de ontmoetingsdag: we maakten creatief gebruik van de denkhoeden (van Edward de Bono) en diverse brainstormtechnieken (reverse brainstorm, past – present – future, van uitdaging naar uitdaging,…). Elke hoed heeft een andere rol en denkwijze. Er werden 4 hoeden opgezet, namelijk de rol van aanspreekpunten, hoger beleid bv. onderwijsdirecteur, docent en student. Op deze manier was er vanuit verschillende perspectieven concrete feedback. Aansluitend was er voor iedereen op verplaatsing een lunch voorzien.
Deelnemers De aanspreekpunten van alle instellingen hoger onderwijs kregen een uitnodiging voor het ontmoetingsmoment. 9 aanspreekpunten namen deel aan de brainstorm.
2.5 Studiedag 29/03/2012: Elk talent bereiken: UDL en ICT-tools inzetten in Hoger Onderwijs – Provinciale Hogeschool Limburg. Inhoud Op 29 maart organiseerde het SIHO in samenwerking met de PHL de studiedag ‘Elk talent bereiken’: UDL en ICT-tools inzetten in hoger onderwijs. Op deze studiedag werd ook de gloednieuwe website rond UDL en ICT-tools voorgesteld. Programma van de studiedag: 10.00u
Registratie en onthaal.
10.30u
Verwelkoming door PHL en SIHO. Rita Bleys, directeur onderwijs PHL.
10.50u
"...Studeren met een bijzonder statuut voelde een beetje als thuiskomen...": over 'inclusie' en studeren in het Vlaamse Hoger Onderwijs Professor Geert Van Hove, UGent. UDL problematiseert je onderwijs niet: de lesgever aan zet. Professor Martin Valcke, UGent.
20
Oorspronkelijk werd de tweede keynote ingevuld door Professor Martin Valcke. Door onverwachte omstandigheden kon hij niet aanwezig zijn. Prof. Hubert Froyen was aanwezig op de studiedag en gaf een toelichting over Universal Design in de architectuur. Het SIHO nam daarna iets meer tijd om de theorie en praktijk van UDL toe te lichten. 12.00u
Voorstelling gloednieuwe website UDL en ICT. Wat zijn de mogelijkheden om er mee aan de slag te gaan? SIHO
12.30u
Warme lunch.
13.30u
Workshops: test het zelf uit!
15.30u
Wat nemen we mee uit de workshops? SIHO
16.00u
Einde.
De deelnemers konden op het inschrijvingsformulier kiezen voor één van de volgende vier workshops, gegeven door het SIHO: 1. Maximale kansen bieden? Hanteer gevarieerde werkvormen! Centraal in de workshop stond het gebruik van gevarieerde werkvormen om tegemoet te komen aan de diverse studentenpopulatie. De deelnemers leerden verschillende manieren om informatie aan te bieden zodat alle studenten de leerstof kunnen waarnemen en begrijpen. Enkele lesgevers van de PHL toonden hoe zij hierbij ICT-tools inzetten. Tot slot gingen de deelnemers zelf aan de slag met enkele ICT-tools zoals Wordl, Prezi, Timerime,… 2. Waarom beperken tot één evaluatievorm? De kracht van vele vormen! Gebruik je vaak dezelfde evaluatievormen? Kunnen alle studenten hun kennis en competenties aantonen met de evaluatievorm die je hanteert? Hoe toets je studenten die gebruik maken van voorleessoftware, verbaal sterk zijn, creatief zijn, verlegen zijn, kritisch zijn, extravert zijn,…? Krijgen al deze studenten voldoende kansen?
21
Deze vragen stonden centraal tijdens deze workshop. Er werd actief aan de slag gegaan met ICT-tools zoals mindmapping tools, digitale portfolio’s, posters maken, video- en fotoverhalen creëren, digitale toetsen,… Door deze tools te hanteren kunnen studenten op verschillende manieren aantonen wat ze geleerd hebben. Zo speel je als docent in op de diversiteit tussen studenten. Enkele praktijklectoren van de PHL stelden tijdens deze sessie voor hoe zij digitaal toetsen in hun lessen. 3. Geen leren zonder betrokkenheid! Zijn er studenten die weinig participeren tijdens groepswerk of angst hebben om in groep luidop te spreken? Zoek je manieren om deze studenten ook te activeren? Wil je meer weten over hoe je de betrokkenheid van al je studenten kan bevorderen? In deze workshop stonden deze vragen centraal. De deelnemers werkten in groepjes actief aan het opbouwen van een wiki. Een praktijklector van de PHL introduceerde het gebruik van wiki tijdens haar lessen. Er werd ook actief gewerkt met ICT-tools zoals een forum, mindmapping tools, Dropbox en Remember the milk. 4. Sterktes en zwaktes van een bestaande lessenreeks! Vraag je je af hoe je lessen meer UDL gericht kan opbouwen? Tijdens deze workshop kregen deelnemers de kans om bestaand lesmateriaal te screenen volgens de principes van UDL en werden er handvaten aangereikt om eigen lesmateriaal meer Universal Design for Learning te maken. Doorheen de sessie werden een aantal ICT-tools voorgesteld. Deelnemers De studiedag stond open voor alle geïnteresseerden. Via verschillende kanalen werden aanspreekpunten, lectoren en docenten,… van alle instellingen hoger onderwijs uitgenodigd. Deze mochten geïnteresseerde collega’s uit de eigen onderwijsinstelling meebrengen. Daarnaast werd de uitnodiging verspreid via een nieuwsflash. In totaal schreven 68 deelnemers zich in uit 14 verschillende
onderwijsinstellingen.
Daarnaast
waren
er
ook
internationale
partners,
ondersteunende diensten, studenten, … aanwezig.
22
2.6 Debatcafé 08/05/2012: Mogelijkheden voor studenten met een beperking binnen het beroep leerkracht, ingenieur en verpleegkundige/ vroedkundige! – Universiteit Antwerpen
Inhoud -
Verloop van het debatcafé:
9u30u
Onthaal met koffie
10u
Kijken naar talent – Peter Beschuyt
11u
Rondleiding doorheen portretten van mensen
12u
Lunch
13u
Workshops rond de drie beroepen
15u
Afsluiting met toverballen en drankje
-
Plenaire lezing ‘kijken naar talent’ door Peter Beschuyt
Peter Beschuyt was de keynote spreker van de dag. Hij is onderwijspedagoog en adviseur bij Kessels & Smit, the learning company. Hij werkt met organisaties en scholen aan vraagstukken rond talent- en organisatieontwikkeling. In zijn lezing toonde hij aan dat men op verschillende manieren naar mensen kan kijken. Hij toonde het belang aan van durven te kijken naar talenten van mensen. -
Werkgroepverslagen
We gingen aan de slag in drie verschillende workshops rond drie verschillende beroepen ( leraar, ingenieur en verpleegkunde/vroedkunde). In elke werkgroep stond het beroep en de opleiding centraal. Het dominante beeld op het beroep en voorbeelden van de praktijk kwamen aan bod. Ervaringen over moeilijkheden en oplossingen werden gedeeld. We hebben een aantal methoden ingezet om mensen te helpen creatief na te denken om knelpunten te overwinnen. We gebruikten ‘Brainwriting’ en ‘Persona’s’. Deze eerste techniek is een creatieve methode om ideeën te genereren door deze op te schrijven. Deze creatieve methode kent veel
23
overeenkomsten met brainstorming. Ideeën worden echter niet uitgesproken maar opgeschreven.’ Persona’s ‘zorgen er voor dat je doelgroep niet meer bestaat uit abstracte termen, maar dat je werkt aan een project voor realistische, herkenbare mensen. Zo kan iedereen zich beter inleven. Via beide technieken kunnen we inspiratie geven aan de opleidingen en zorgen we dat de doorstroom naar de arbeidsmarkt voor studenten met een functiebeperking geoptimaliseerd kan worden. Deelnemers van de drie verschillende werkgroepen Het opzet van het SIHO was om met een diverse groep rond tafel te zitten, zodat de verschillende perspectieven aan bod zouden komen. Anderzijds werd ook afgebakend naar aantal deelnemers, zodat de workshops werkbaar bleven. Concreet werd de oproep verspreid zowel naar mensen met professionele, academische als ervaringsdeskundigheid. 45 personen namen deel aan het debatcafé.
24
3. Materiaal 3.1 Gids ‘Verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’. In het werkjaar 2008-2009 maakte het SIHO de gids ‘Verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’. Deze gids is bedoeld om personen die behoefte hebben aan extra ondersteuning bij hun studies in het hoger onderwijs te informeren en de weg te wijzen. De gids richt zich enerzijds tot studenten die al studeren in het hoger onderwijs. Anderzijds is de gids ook bedoeld voor de studenten secundair onderwijs die hun keuzes nog moeten maken.
De gids ‘Verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’, werd ook dit werkjaar verder onder de aandacht gebracht en verspreid in Vlaanderen:
De gids is online terug te vinden op de website van het SIHO in PDF en Word.
In alle vormingen die het SIHO doet, wordt verwezen naar de gids.
Op informatiestanden en beurzen, wordt met posters verwezen naar de gids. Een inkijkexemplaar is altijd aanwezig.
Op de SID-ins werden posters opgehangen die verwijzen naar de gids. Een inkijkexemplaar was aanwezig. Geïnteresseerden kregen een papieren versie van de gids en de flyer mee.
Klasse zette de online gids nog even in de kijker in januari 2012 n.a.v. de SID-in’s in Lerarendirect (online nieuwsbrief voor leraren).
In ad hoc vragen wordt, waar passend, verwezen naar de gids.
De gids werd onder de aandacht gebracht op de Facebookpagina van het SIHO.
Er werden via
[email protected] door 4 personen, organisaties of hoger onderwijsinstellingen 25 gidsen en 20 posters aangevraagd en ter beschikking gesteld.
Om de gidsen verder onder de aandacht te brengen werd dit werkjaar een Engelstalige en Nederlandstalige poster ontwikkeld.
25
3.2 Gids ‘Op-stap naar werk’. Het SIHO ontwikkelde in 2009-2010 in samenwerking met De Werkbank de gids ‘Op-stap naar werk’. Centraal staat de vraag: ‘Hoe kunnen we studenten ondersteunen op weg naar en tijdens hun job?’ De gids bevat informatie en tips voor onderwijsinstellingen en studenten in functie van de doorstroom naar de arbeidsmarkt.
De gids ‘Op-stap naar werk’ werd ook dit werkjaar verder onder de aandacht gebracht en verspreid in Vlaanderen:
De gids is online terug te vinden op de website van het SIHO in PDF en Word.
In alle vormingen die het SIHO doet, wordt verwezen naar de gids.
Op informatiestanden en beurzen, wordt met posters verwezen naar de gids. Een inkijkexemplaar is altijd aanwezig.
Op de SID-ins was een inkijkexemplaar aanwezig, evenals flyers.
Op de afstudeerbeurzen van de UA werd een poster opgehangen die o.a. verwijst naar deze gids. Een inkijkexemplaar was aanwezig. Geïnteresseerden kregen ook een papieren versie van de gids mee. Alle aanwezigen ontvingen de flyer van de gids.
Op de afstudeerbeurs van AUGent en de jobhappening van Howest Kortrijk werden flyers van de gids ter beschikking gesteld. Geïnteresseerden kregen ook een papieren versie van de gids mee. Een verwijzing naar de gids werd ook opgenomen in de bezoekersbrochure en op e-platform studenten.
Een korte nieuwsbrief met informatie over de gids werd via mail ter beschikking gesteld aan de medewerkers van GTB naar aanleiding van de Duodag.
In ad hoc vragen wordt, waar passend, verwezen naar de gids.
De gids werd onder de aandacht gebracht op de Facebookpagina van het SIHO.
Er werden via
[email protected] door 9 personen, organisaties of hoger onderwijsinstellingen 24 gidsen aangevraagd en ter beschikking gesteld.
Om de gids verder onder de aandacht te brengen, ontwikkelden we flyers die naar de digitale versie van de brochure verwijzen, evenals een Nederlandstalige en Engelstalige poster.
Daarnaast deden we een mailing met informatie rond de gids naar VDAB Magazine, Jobat en Vacature. Met Jobat vond ook een interview plaats. 26
De Standaard contacteerde het SIHO naar aanleiding van een artikel over studeren in het hoger onderwijs. Het artikel verschenen naar aanleiding van de reeks ‘Hart voor Handicap’ waarbij het SIHO ook kort enkele zaken rond toegankelijk onderwijs toelichtte.
3.3 Gids ‘Succesvol studeren. Tips voor beleid en praktijk in hoger onderwijs’. In het vorig werkjaar maakte het SIHO de gids ‘Succesvol studeren. Tips voor beleid en praktijk’. Deze gids richt zich naar onderwijzend personeel en beleidsmakers. In de gids zijn tips en handvaten opgenomen om op weg te gaan naar inclusief hoger onderwijs.
In november werd de gids met een begeleidende brief verstuurd naar alle aanspreekpunten en onderwijsdirecteurs van de verschillende instellingen hoger onderwijs.
De gids werd ook dit werkjaar verder onder de aandacht gebracht en verspreid in Vlaanderen:
De gids werd gelanceerd op het ontmoetingsmoment ‘Docenten aan het woord over inclusief hoger onderwijs’ op 22 september 2011 (zie 2.1).
De gids is online terug te vinden op de website van het SIHO in PDF en Word.
In alle vormingen die het SIHO doet, wordt verwezen naar de gids.
In verschillende vormingen die het SIHO doet, worden inhoudelijke thema’s vanuit de gids verwerkt.
Op informatiestanden en beurzen wordt met posters verwezen naar de gids. Een inkijkexemplaar is altijd aanwezig.
Op de SID-ins was een inkijkexemplaar was aanwezig. Geïnteresseerden kregen ook een papieren versie van de gids mee.
De 120 deelnemers van het onderwijsseminarie AUGent over ‘Universal Design for Leaning’ kregen een papieren versie van de gids.
In ad hoc vragen wordt, waar passend, verwezen naar de gids.
Er werden via
[email protected] door 7 personen, organisaties of hoger onderwijsinstellingen 47 gidsen aangevraagd en ter beschikking gesteld.
27
Om de gidsen verder onder de aandacht te brengen, ontwikkelden we een Nederlandstalige en Engelstalige poster.
Het SIHO maakte een aantrekkelijke en duidelijke bladwijzer met richtvragen om de gids als een inspirerend kader te gebruiken om inclusie in hoger onderwijs toe te passen. Volgend werkjaar brengen we deze onder de aandacht.
3.4 Website SIHO. Heel wat communicatie vindt plaats bij verschillende acties of gelegenheden. Het is echter belangrijk dat het materiaal van het SIHO ook een drager heeft. De website dient als communicatiemiddel met betrokkenen bij het hoger onderwijs en als drager van de informatie verkregen uit activiteiten. We geven enkele cijfers m.b.t. de website aan de hand van google analytics (gegevens voor de periode 1/09/2011 - 31/08/2012). De cijfers tussen haakjes zijn de gegevens van vorig jaar. Uit de cijfers blijkt dat de website van het SIHO succesvol blijft. Aantal bezoeken: 12.029 (12.562)
71% (76%) waren nieuwe bezoekers
29% (24%) waren terugkerende bezoekers
De top-5 van meest bezochte pagina’s is: 1. Home 2. Aanspreekpunten 3. Nieuwsbrief 4. UDL 5. Contactgegevens
In het werkjaar 2010 – 2011 werd nagedacht om de inhoud van de website op een andere manier in te delen. Er is nood aan een nieuwe structuur om de veelheid aan materiaal te ordenen. Dit resulteerde in een compleet nieuwe website die online gaat in september 2012.
28
De verschillende onderdelen zijn: -
Home
-
SIHO
-
Inclusief Hoger Onderwijs VN-verdrag Vlaanderen Hogescholen en universiteiten Redelijke aanpassingen
-
UDL
-
Aanbod Studiedagen
Aankomende studiedagen
Voorbije studiedagen
Tips voor een toegankelijke studiedag
Disability awareness UDL-coaching -
In beeld Beeldmateriaal Portretten
-
Studentenportretten
Beroepsportretten
Publicaties Publicaties SIHO
Gidsen SIHO
Wegwijzers SIHO
Nota’s SIHO
Jaarverslagen SIHO
Nieuwsbrief SIHO
Onderzoek
Wetenschappelijke artikels. -
Aanspreekpunten
-
FAQ
-
Links
29
3.5 Website UDL In 2010-2011 werd de basisversie van de UDL website online geplaatst. In 2011-2012 werd deze website verder aangevuld en geüpdatet. Er werden tal van nieuwe tools toegevoegd en er werden nieuwe categorieën aangemaakt, dit om zo’n compleet mogelijk gamma te kunnen aanbieden. De volgende tools zijn momenteel beschikbaar op de website:
Functie tool
Tool(s)
Discussieforum
Actieforum
Blackboard
Wikispaces
discussion Board Audio Editor
Audacity
Video Editor
Windows
Podomatic Live
Movie Maker Database beeldmateriaal SchoolTV
Lynda
Youtube
Beeldbank Bookmarks
Scholar
by Citeulike
del.icio.us
Diigo
Netvibes
Blackboard Blogging
Blogger
Edublogs
WordPress
Mindmapping
Bubbl.us
Freemind
Freeplane
Mindmeister
Ning
Twitter
Stripverhaal/fotomateriaal Bubblr
Microsoft
ontwerpen
Story 3
Opname
CallGraph
skypegesprekken
Recorder
Opname scherm
CamStudio
Photo
Gadwin
Print
Screen Tijdslijnen
Dipity
Ondertiteling
Dotsub
Online opslagruimte en Dropbox
TimeRime
Google Docs
documenten delen Brainstorming
Edistorm
Wallwisher
Social Network
Elgg
Facebook
Interactief
lesmateriaal Exe
ontwikkelen Foto's opslaan en delen
Flickr
Dropbox
30
Maken screenshots
Gadwin
Print
Screen Digitale beeldbewerking
Gimp
Poster ontwerpen
Glogster
Opvolgen
Google Alerts
Google
informatie/nieuws
Rss Netvibes
Reader
Webpagina's maken en Google Sites delen Opstellen toetsen
Hot Potatoes
Homepagina
Igoogle
personaliseren Beeldfragmenten
Ilivid
downloaden Computerscherm delen
Join Me
Zoomen op je scherm
Zoomit
Portfolio
My Digitial Me
Foto's verkleinen
Pix resizer
Tool om te stemmen
Poll Everywhere
Microblogging
Posterous
Presentatie maken
Powerpoint
Takenlijstjes
Remember
Tricider
Prezi
Slideshare
Zoho
Google
Sparkol
Zoho
the
Milk Bevragingen
SurveyMonkey
Dynamische afbeeldingen Thinglink Gezamenlijk
aan
een Titanpad
tekst werken
Docs
Kern weergeven
Wordle
PDF bewerken
PDF
Xchange
Viewer
Bovenstaande inventaris maakt het mogelijk om gericht nieuwe tools toe te voegen. Categorieën met reeds 4 of 5 ICT-tools worden niet meer prioritair aangevuld.
31
Maandelijks worden er minstens 3 nieuwe tools toegevoegd en bestaande tools worden gecontroleerd. Verder zijn er tags (kernwoorden) gekoppeld aan de ICT-tools. Dit zorgt ervoor dat de zoekfunctie betere resultaten geeft. Een nieuwe rubriek ‘technologie’ werd toegevoegd aan de website. In deze rubriek vind je de SIHO visie op UDL en Assistieve technologie. Ook reguliere technologie, zoals de iPad komt hierin aan bod. Verder werd de website afgestemd met de AnySufer Checklist 2.0 zodat de website optimaal toegankelijk is.
3.6 Nieuwsbrieven. Het SIHO verspreidde het voorbije werkjaar 8 nieuwsbrieven: in oktober, november, december, januari, februari, april, mei en juni. Alle nieuwsbrieven werden gearchiveerd op de website van het SIHO. Daarnaast werden korte nieuwsberichten verspreid via de website. Op 31 augustus 2011 zijn 733 personen (382 vorig jaar) ingeschreven op de digitale nieuwsbrief van het SIHO. De nieuwsbrieven bestaan uit een aantal terugkerende thema’s:
‘Het SIHO’: met nieuws over het SIHO en de activiteiten.
‘UDL en ICTO-tools in de praktijk’: met maandelijks een nieuwe ICTO-tool in de kijker om lesgeven en studeren een stuk toegankelijker en aangenamer te maken.
‘Iedereen leert…’: met telkens een concreet voorbeeld van inclusie in het hoger onderwijs.
‘Internationaal’: met internationale trends, bewegingen, activiteiten…
‘In beeld’: een rubriek waarin beeldmateriaal verspreid wordt.
‘Op de voorgrond’: een wetenschappelijke bron (artikel, boek, onderzoek…) wordt voorzien van een beknopte samenvatting op de voorgrond geplaatst.
‘Aankondigingen’: met aankomende studiedagen, congressen,... zowel in Vlaanderen als internationaal.
Sinds mei 2012 is er een toegevoegde rubriek “UDL en ICTO in de praktijk”. Hierin wordt er een ICT-tool toegelicht, gekoppeld aan de nieuwe UDL-ICTO website.
Deze terugkerende thema’s worden eventueel aangevuld met andere actuele onderwerpen.
32
Van de 10 nieuwsbrieven waren er 2 themanieuwsbrieven:
November 2011: Themanieuwsbrief ‘Universal Design for Learning (UDL): hoe werkt het?’
Augustus 2012: Themanieuwsbrief ‘Peers en buddies’.
3.7 SIHO pagina op Facebook SIHO heeft een pagina op de sociale netwerksite Facebook. Wekelijks worden hierop nieuwe berichten gepost (o.a. nieuwe ICT-tools, weetjes, conferenties, …). In augustus 2012 telde deze website 139 leden.
4. Ontwikkelingen opvolgen 4.1 Studiedagen en vorming. Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van recente ontwikkelingen die invloed hebben op inclusief hoger onderwijs, zowel nationaal als internationaal. We geven een overzicht van de studiedagen / vormingsmomenten die we bijwoonden. De studiedagen waar we zelf een bijdrage leverden, zijn hier niet opnieuw opgenomen (zie 1.2). Uiteraard nemen we ook uit deze context input mee. Regel is dat we de verkregen informatie inzetten bij de verschillende acties en contacten in eigen land. De personeelsleden van het SIHO volgden volgende vormingen – studiedagen: 7/10/2011: ‘International Exchange Event on Dit event geeft een zicht op de methodieken Integrating Supported Education and Supported Supported Education en Supported Employment. Employment’, Leuven. 13/10/2011:
‘Doctoraatsseminarie Discussie over de methodologie van een
studentenmobiliteit’, Universiteit Antwerpen.
doctoraatsonderzoek rond studentenmobiliteit.
24/10/2011: ‘The Education Highway’, VLHORA, Deze studiedag rond ICT bracht een kritische kijk Brussel.
op de mogelijkheden op vlak van sociale media, elektronische
leeromgevingen
en
security,
evenals hun invloed op het (hoger) onderwijs.
33
17/11/2011:
‘Sprint.
Sneller
lezen.
spellen’, Universiteit Antwerpen.
Beter In deze sessie gaf Jabbla informatie over de mogelijkheden van het programma Sprint.
17/11/2011: ‘Workshopcyclus diversiteit in het De
XIOS
Hogeschool
Limburg
stelde
de
hoger onderwijs: Groei op talent’, VLOR, kerntalentenmethode voor. Brussel. 22/11/2011: Doctoraatsverdediging ‘Designing Het eerste doctoraat over Universal Design in de Architecture for More. A Framework of Haptic architectuur. De patronen die mensen met Design Parameters with the Experience of visuele beperking volgen om zich te kunnen People Born Blind’ door Jasmien Herssens.
oriënteren werden in dit doctoraat onderzocht.
28/11/2011: ‘Instrumenten voor transparantie Deze studienamiddag ging over instrumenten die in hoger onderwijs: zegen of bedreiging?’, objectiveerbare informatie over opleidingen en VLOR, Brussel.
instellingen hoger onderwijs moeten aanleveren (stand van zaken, implementatie, verhouding tot ranking en kwaliteitszorg, bijdrage tot profilering van instelling,…)
01/12/2011:
Het
Asperger-syndroom: Het
doel
van
deze
workshop
was
om
handleiding voor toekomstige leerkrachten, leerkrachten belangrijke informatie mee te CVO de Oranjerie, Leuven.
geven over het ‘Asperger-syndroom’ en vooral over hoe je er als leerkracht voor kan zorgen dat deze leerlingen beter begeleid worden.
9/12/2011: ‘Studie- en ontmoetingsnamiddag Op deze studiedag kregen actoren uit de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt’, VLOR, arbeidsmarkt en het onderwijs een wegwijs in Brussel.
het onderwijskluwen en was er ruimte voor onderlinge contacten.
15/12/2011: ‘Dyslexie’, Cursief vzw, Gent.
Tijdens deze studienamiddag werd het doctoraat van Wim Tops en Maaike Callens rond studeren met dyslexie in het hoger onderwijs toegelicht. Daarna lichtte Cursief vzw hun werking met betrekking tot studenten met dyslexie toe.
11/01/2012: ‘Howest: voor elk talent’, Howest, De interne Howest-studiedag stond in het teken Brugge.
van studiebegeleiding als geheel van initiatieven van studentenbegeleiders, lectoren en teams waardoor studenten hun talenten maximaal
34
kunnen ontplooien. 12/01/2012: ‘Publiceren in de Sociale en Tijdens deze infosessie werd o.a. ingegaan op het Humane
Wetenschappen’,
Universiteit belang
Antwerpen.
van
publicaties
voor
onderzoeksfinanciering en de wijze waarop publicaties en citaties worden geteld.
20/01/2012: ‘Het recht op inclusief onderwijs’, Tijdens dit congres werd ingegaan op de Studipolis, Brussel.
achtergrond en draagwijdte van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, en in het bijzonder op het artikel over onderwijs. Thema’s die o.a. aan bod kwamen zijn: het begrip discriminatie, de invulling van de redelijke aanpassingen, de afdwingbaarheid en de rechtsbescherming. Een aantal practici gaven aan hoe ze denken dat Vlaanderen een invulling kan geven aan de rechten in dit verdrag.
25/01/2012: ‘Diversiteit in hoger onderwijs: Studenten uit kansengroepen vinden soms waarom
vinden
kansengroepen
minder
makkelijk stageplaatsen?’, VLOR, Brussel.
moeilijk stageplaatsen. Als zij die dan toch vinden,
ondervinden
zij
vaak
specifieke
problemen.VLOR stelde tijdens deze workshop het advies over stages en kansengroepen voor. Er waren getuigenissen en er was ruimte voor discussie. 29/02/2012: ‘Inclusie(f) de middelbare school. De studiedag belichtte onder meer de index voor Gon-begeleiding, zorg en ondersteuning bij inclusie, de kijkwijzer als praktijkkader voor
jongeren, Katholieke Hogeschool Leuven
didactisch gebruik in de lerarenopleiding en het lerarenprofiel voor inclusieve competenties.
03/03/2012: ‘Inclusiedag’ – ouders voor inclusie, Wat na het secundair onderwijs? Jongeren staan Katholieke Hogeschool Limburg.
stil bij het leren na de middelbare school. Hoe kijken jongeren terug op hun inclusief traject? Hoe zoeken jongeren verder hun weg binnen het hoger
onderwijs
of
in
een
mogelijke
tewerkstelling? Deze vragen kwamen aan bod tijdens deze studiedag.
35
29/05/2012: Proef op de som. Studeren met De documentaire ‘PROEF OP DE SOM – studeren Dyscalculie.’ Arteveldehogeschool Gent.
met
dyscalculie’
is
een
smetkroes
van
getuigenissen en wetenschappelijke informatie. Bij de documentaire hoort een educatief pakket die hoger onderwijsinstellingen kan inspireren om studenten met dyscalculie de gepaste ondersteuning te bieden. Dan kan studeren met dyscalculie een haalbare formule zijn met als proef op de som een diploma! Voor meer informatie surf naar de website. 11/06/2012: Lunchlezing ‘Het roer moet om’ Prof. Piet Van Avermaet, tevens directeur van Piet Van Avermaet. Organisatie: Beleidscel het Steunpunt Diversiteit en Leren, lichtte zijn Diversiteit en Gender, Universiteit Gent
ideale toekomstscenario toe, gebaseerd op een duurzaam onderwijsbeleid dat de diversiteit van studenten benut in plaats van alles wat verschilt van de norm te vernoemen als achterstand en weg
te
remediëren.
Begrippenkaders
als
Universal Design for Learning, Service Learning, Meertalig onderwijs,… zijn hierbij niet weg te denken.
Het SIHO woonde een aantal internationale congressen bij: 18-20/10/2011: ‘Bridges to Work’, SALTO Youth, Het SIHO werd geselecteerd om deel te nemen Inclusion, Antwerpen, België.
aan deze conferentie rond de problematiek van jeugdwerkloosheid. Er was specifieke aandacht voor de ondersteuning bij het vinden van werk voor jongeren uit kansengroepen, waaronder jongeren met een beperking. Centraal in de conferentie stond o.a. netwerken met de verschillende stakeholders, inspiratie opdoen en actie ondernemen.
10/11/2011: ‘Improving the Quality of Higher Education means taking Diversity and Inclusion
36
serious, since diversity is the new reality’, Utrecht, Nederland. 24-25/11/2011:
‘Media
and
Learning Deze conferentie ging over het gebruik van
Conference’, Ministerie Onderwijs en Vorming, digitale media in het onderwijs. Centraal stond ATiT en Europese Commissie DGEAC, Brussel, de vraag hoe deze effectief in het leerproces België.
kunnen worden geïmplementeerd.
25 – 27/05/2012: 12th International Conference Het thema van dit congres was Contemplating on Disability Studies in Education, NY, USA.
Dis/ability Studies in Education throughout Life: In school and beyond. Het SIHO presenteerde in een roundtable ‘Is Education Truly Preparing for the Life Beyond? Nurses, Midwives, Engineers and Teachers Labeled with a Disability Create Confusion in Higher Education.’
16-19/05/2012: Congress
of
The
Seventh
Qualitative
International Dit congres met als thema 'Qualitative Inquiry
Inquiry,
Urbana and the Politics of Advocacy’ brengt kritische en
Champaign, USA.
actuele inspiratie rond kwalitatief onderzoek in functie van social justice. Binnen de presentatie ‘Is ‘a Kind of Portraiture’ a Useful Tool for Research
Within
a
Disability
Studies
Framework?’ werd voorgesteld hoe het SIHO insider perspectieven verzamelt en inzet. 2-4/07/2012: EDULEARN
Deze conferentie ging over (hoger) onderwijs en
4th international Conference on Education and het gebruik van technologie binnen onderwijs. Er New Learning Technologies, Barcelona, Spanje.
waren meer dan 700 deelnemers uit 80
Abstract goedgekeurd voor presentatie:
verschillende landen. Het SIHO gaf er een
‘Universal Design for Learning: How?’
presentatie over HOE je UDL kan inzetten in hoger onderwijs. Da methodiek van coachen van docenten in het toepassen van UDL in hun lessen en evaluaties werd toegelicht.
De personeelsleden van het SIHO volgden interne vormingen: 02/02/2012: Regelgeving.
Overzicht van belangrijke beleidsdocumenten en decreten.
37
4.2 Internationale uitwisseling. Het opvolgen van recente ontwikkeling gebeurt vaak in internationale context of vanuit literatuur. Daarnaast zijn er twee actieve netwerken waaraan het SIHO participeert.
Het Disability Studies in Education-netwerk maakt naast hun jaarlijks congres ook uitwisseling mogelijk tussen mensen uit allerlei disciplines die vanuit het DSE-kader hun werk vorm geven. Er is uitwisseling geweest met meerdere mensen waaronder bijvoorbeeld Phil Smith, David Connor, Sheila Bennett en Tiffany Gallagher. Met Prof. dr. Susan Gabel was er een uitgebreidere samenwerking. Zij ondersteunde het SIHO en bood supervisie in het interpreteren van het onderzoeksmateriaal (perspectieven van studenten en docenten) en in het vertalen van (eigen en internationaal) onderzoek naar de praktijk van het SIHO. Het structureel netwerk ‘Learning Inclusively – Network + Know-how’ (LINK) is een internationaal samenwerkingsverband tussen koepelorganisaties die in diverse Europese landen ‘studeren met functiebeperkingen’ faciliteren. Concreet gaat het om de volgende organisaties: Association for Higher Education Access and Disability (AHEAD, Ierland), Drustvo Studentov Invalidov Slovenije (DSIS, Slovenië), Network for National Disability Support (Zweden), Universell (Noorwegen) en het SIHO (Vlaanderen). Alle informatie is terug te vinden op www.thelinknetwork.eu.
Door de samenwerking in LINK is er een rechtstreekse uitwisseling met organisaties die een vergelijkbare rol opnemen als het SIHO. Enerzijds geeft deze internationale uitwisseling een bevestiging en herkenning van een aantal ervaringen op weg naar inclusief hoger onderwijs. Anderzijds is het een toetssteen voor Vlaanderen in een Europees of internationaal veld. Enerzijds merken we de nog af te leggen weg, anderzijds zijn er aantal zaken waarvoor we in Vlaanderen goede voorbeelden vinden voor het internationale veld. Internationale samenwerking is belangrijk voor ons en voor alle betrokkenen rond inclusief hoger onderwijs.
Gedurende dit werkjaar werd het vorige LINK-project afgerond en geëvalueerd. SIHO schreef mee aan een nieuw LINK-voorstel dat ingediend werd bij de EACEA, maar niet goedgekeurd werd. Ondertussen blijft het LINK-netwerk wel actief, is er regelmatig overleg en uitwisseling rond verschillende thema’s. Het SIHO deelt ook informatie en ervaring met de LINK-partners rond bv. UDL.
38
Het SIHO organiseert het LINK-congres in werkjaar 5: ‘ We can’t go back, not now! … Not now! Transition from higher Education to work: role of students with a disability, higher Education, employers and professional bodies.’ Verder werkten we mee aan allerlei materiaal dat terug te vinden is op de website. De ‘Study Abroad Without Limits’-website werd ondergebracht bij de LINK-website. En het SIHO ontwikkelde een LINKpagina rond studentenmobiliteit. Deze pagina groepeert informatie en projecten rond studentenmobiliteit.
5. Overheid en beleid Vanuit de intermediaire rol die het SIHO heeft, is de overheid betrokken bij elke actie. Er is regelmatig overleg met het Departement Onderwijs en Vorming, afdeling Hoger onderwijs, over de verschillende acties van het SIHO en over het huidige beleid in hoger onderwijs en de impact daarvan op inclusief hoger onderwijs.
Een overzicht van het overleg, en wat aan bod kwam:
attestering (leerstoornissen) ;
(bevraging) moeilijkheden rond redelijke aanpassingen, studievoortgang, leerkrediet,... ;
beroepsgerelateerde bezorgdheid ;
afstemming regelgeving hoger onderwijs aan VN-verdrag inzake gelijke rechten voor personen met een handicap ;
bijdrage bij het schaduwrapport van het VN-verdrag (zie ook operationele doelstelling 15);
mogelijkheid informatiestand SIHO op de SID-ins.
projecten binnen het innovatiefonds ;
financiering van acties rond Universal Design for Learning (bijvoorbeeld onderzoek) ;
…
Daarnaast signaleerde het SIHO aan het Departement Onderwijs en Vorming ook knelpunten uit de praktijk (en bijhorende aanbevelingen). Een voorbeeld hiervan is de nota ‘GON-begeleiding in het hoger onderwijs’, opgesteld in samenwerking met de Artesis Hogeschool Antwerpen (bezorgd 15 mei 2012). Daarnaast bezorgden we, op vraag en in functie van specifieke acties ook de nota
39
‘Hulpmiddelen voor studenten met behoefte aan extra ondersteuning’ en de resultaten van de bevraging ‘Digitalisering cursussen en handboeken’ uit vorige werkjaren.
Op vraag van het Departement bood het SIHO ook ondersteuning. Concreet gaat het om volgende zaken:
Ondersteunende rol bij het informeren van de onderwijsinstellingen over de recent ontwikkelde tool van ADIBib, evenals het bevragen van hun interesse om deze tool in te zetten (zie ook operationele doelstelling 7)
Inhoudelijke input bij een parlementaire vraag rond studeren met een beperking in het hoger onderwijs.
Overzicht van de meldingen van studenten rond het weigeren van redelijke aanpassingen.
Inventariseren van knelpunten rond tolken in het hoger onderwijs en feedback geven op het voorstel van nieuwe criteria. Resultaat is de nota ‘Ondersteuning door tolken in het hoger onderwijs’ (bezorgd 16 februari 2012).
Er vond ook contact plaats met Theo Mardulier van het Departement Onderwijs en Vorming rond het gebruik van de Higher Education Accessibility Guide.
Het SIHO bezorgde ook een advies over de brochure ‘Toelatingsexamen arts en tandarts’ aan Marleen Roggeman, hoofd van de afdeling ‘Dienstverlening EVC’ van het Departement Onderwijs en Vorming (bezorgd 16 juni 2012).
In dit werkjaar vond ook overleg plaats met het Departement Gelijke Kansen. Dit overleg ging over volgende items:
meldingen van studenten met een beperking bij de meldpunten discriminatie ;
mogelijke samenwerking meldpunten discriminatie en het SIHO ;
40
Tot slot participeerde het SIHO ook in de werkgroep ‘Stages en kansengroepen’ van de Raad Hoger Onderwijs van de VLOR (02/09/2011, 17/10/2011, 25/01/2012). Het SIHO werkte zo mee aan de ontwikkelde adviesnota.
6. Fondsen Ook dit werkjaar zochten we kanalen voor subsidiëring van bijkomende projecten. We dienden een projectvoorstel in bij Gelijke Kansen rond beeldmateriaal over studeren met een functiebeperking in Vlaanderen. Het project werd goedgekeurd en heeft tot doelstelling:
1) Realistische en toegankelijke beeldvorming creëren vanuit insiderperspectief: Door het ontwikkelen van beeldmateriaal (filmpjes) werken we aan een realistische beeldvorming van studenten met een functiebeperking in Vlaanderen die hen toont vanuit hun insider perspectief. Vlaams materiaal ontbreekt, het internationale materiaal is minder toegankelijk. Er is nood aan materiaal dat mensen zelf laat spreken en hun insider perspectieven toont in plaats van te spreken 'over hen'.
2) Via toegankelijk en aantrekkelijk beeldmateriaal tonen hoe inclusief hoger onderwijs kan gerealiseerd worden: Door het beeldmateriaal op te bouwen aan de hand van ankerpunten in een academiejaar en een studiecarrière geven we zeer concrete en uitgebreide informatie mee over hoe studeren verloopt en toegankelijk kan zijn of gemaakt worden. Concrete thema's die aan bod komen zijn motivatie en keuze om te studeren, toegankelijkheid van gebouwen, materiaal en onderwijs, ondersteuning, het studentenleven buiten de les, overgang naar de arbeidsmarkt...
3) Het onderwerp 'gelijke kansen voor mensen met een beperking' een onderwerp van iedereen maken: We willen de studenten tonen in alle aspecten van studeren en jong zijn (ambitie, dromen en talent hebben, uitkijken naar een job) aan een breed publiek binnen hoger onderwijs en daarbuiten. Hoe meer mensen hierover iets te zeggen hebben, gebaseerd op insider perspectief, hoe meer de maatschappij eigenaar en actor kan worden in gelijke kansen.
Dit project werd ingediend op 1/02/2012 en goedgekeurd op 15/06/2012. Het project gaat van start in september 2012. 41
Daarnaast informeerden we de onderwijsinstellingen over projectsubsidies. Een voorbeeld is het extra onder de aandacht brengen bij de aanspreekpunten van de oproep voor ‘Onderwijskundig Beleids- en Prakijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek’, en meer bepaald het thema rond ‘Inclusie in hoger Onderwijs’. Bij verschillende oproepen dachten we met de onderwijsinstellingen mee na over mogelijke projecten. Zo werkten we mee aan twee projectaanvragen van Hogeschool WestVlaanderen bij het innovatiefonds. Concreet ging het om het uitwerken van enerzijds een online trainingsmodule Disability Awareness, anderzijds een online game rond de toepassing van Universal Design for Learning.
In dit academiejaar kreeg het SIHO 10% loonkost vergoed voor de ondersteuning van het project ‘Afstuderen als universiteitsalumnus met een functiebeperking’, met speciale aandacht voor afstuderen aan de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen’ van de Universiteit Gent.
De projecten die ingediend werden samen met instellingen hoger onderwijs, maar die niet goedgekeurd werden, worden hier niet vermeld omwille van de discretie.
Tot slot werden contacten gelegd over mogelijke toekomstige projecten. Zo legden we contacten met EPOS rond de mogelijke organisatie van een study visit door het SIHO rond inclusief hoger onderwijs.
Specifieke acties 1. Inclusieve praktijk 1.1 Strategische doelstelling 1: De toekomstige studenten hoger onderwijs, scholen voor secundair onderwijs en Centra voor Leerlingenbegeleiding kennen de mogelijkheden in het hoger onderwijs voor studenten met een beperking.
42
1.1.1 Operationele doelstelling 1: De gids ‘verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’ wordt verder verspreid. Het SIHO kreeg verschillende vragen met betrekking tot de overgang naar het hoger onderwijs. Hieronder vindt u een overzicht van de vragen:
Vraag
Aantal
Vraag naar informatie over mogelijke ondersteuning in het hoger onderwijs:
31
Welke ondersteuning is mogelijk in de instelling hoger onderwijs voor studenten met een (specifieke) beperking?
Wie kan beroep doen op ondersteuning?
Bij wie kan je aankloppen om ondersteuning te verkrijgen?
Vraag naar mogelijkheden GON, pedagogische hulp,… in het hoger onderwijs.
Vraag
naar
mogelijke
hulpmiddelen/technologie
die
kunnen
ondersteunen bij de uitdagingen van het hoger onderwijs.
Welke financiële ondersteuning voor studenten met een beperking is er mogelijk?
Welke attesten zijn er nodig om ondersteuning te kunnen krijgen?
…
Vraag naar huisvesting die open staat voor studenten met een (specifieke) 2 beperking. Vraag naar mogelijkheid om het toegangsexamen (tand)arts af te leggen met
5
redelijke aanpassingen.
Zijn aanpassingen mogelijk bij het toegangsexamen?
Hoe moeten deze aanpassingen worden aangevraagd?
Vraag naar informatie voor de ondersteuning van studiekeuzegesprekken.
1
Vraag naar werking van het SIHO.
2
Deze vragen werden ons gesteld door toekomstige studenten, ouders, centra leerlingenbegeleiding, scholen
secundair
onderwijs
(inclusief
buitengewoon
onderwijs),
gebruikersverenigingen,
aanspreekpunten in het hoger onderwijs en internationale partnerorganisaties.
43
Indien nuttig, bezorgden we de vraagstellers ook informatie over de gids ‘Verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’.
1.1.2 Operationele doelstelling 2: Via de SID-ins wordt aan studenten en hun ouders informatie gegeven over de mogelijkheid om verder te studeren met ondersteuning. Het SIHO was aanwezig op de studie-informatiedagen (SID-IN) in de verschillende provincies. 14/01/2012 SID-IN West-Vlaanderen (Roeselare) 21/01/2012 SID-IN Vlaams-Brabant en Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Haasrode) 28/01/2012 SID-IN Oost-Vlaanderen (Gent) 03/03/2012 SID-IN Limburg (Genk) 10/03/2012 SID-IN Antwerpen (Antwerpen) De aanwezigheid van het SIHO is belangrijk naar sensibilisering toe. Via een stand op de SID-IN beurzen is het visueel duidelijk dat verder studeren in hoger onderwijs met ondersteuning mogelijk is. Deze pro-actieve manier van informeren zorgt er voor dat studenten en hun ouders een antwoord op maat kunnen krijgen. Ruimer gezien werkten we aan beeldvorming voor alle bezoekers van de SID-IN beurzen. Na veel lobbywerk vanuit het SIHO en dhr. Willems kreeg het SIHO echter geen eigen stand op de SID-IN beurzen en werd het SIHO niet opgenomen in de bezoekersbrochure. We konden wel onze informatie verspreiden via de desk van het Agentschap voor Hoger Onderwijs, Volwassenonderwijs en Studietoelagen. De aanspreekpunten van alle instellingen hoger onderwijs, scholen secundair onderwijs en scholen buitengewoon onderwijs (OV4) zijn op de hoogte gebracht van de aanwezigheid van het SIHO op de SID-IN beurzen via mail. Het SIHO beantwoordde 28 ad hoc vragen op de verschillende studie-informatiedagen. 24 vragen werden ter plaatse beantwoord, 4 vragen werden door hun complexiteit nadien opgenomen via email. Naar aanleiding van de SID-INS beantwoordde het SIHO daarnaast 1 ad hoc vraag via telefoon en 2 via e-mail. De vragen waren afkomstig van leerlingen met een functiebeperking en hun ouders, leerkrachten en leerlingenbegeleiders
van
middelbare
scholen,
CLB-medewerkers,
een
medewerker
van
Euroguidance en een leerkracht Hoger Beroepsonderwijs.
44
Het SIHO stelde de gids ‘Verder studeren, het kan! Ook met extra ondersteuning’ en posters/flyers ter beschikking. Bij alle vragen schetste het SIHO de mogelijkheden voor ondersteuning in het hoger onderwijs voor studenten met een functiebeperking. Daarnaast benadrukte het SIHO het benutten van talent bij studiekeuze en het aangaan van een verkennend gesprek met het aanspreekpunt van de gekozen hoger onderwijsinstelling. Tenslotte wees het SIHO op de autonomie van de hoger onderwijs instellingen inzake redelijke aanpassingen, attestering,… . Regelmatig terugkerende vragen waren: -
Mogelijkheid tot redelijke aanpassingen voor toegangsexamen arts/tandarts. (4 vragen)
-
Mogelijkheid tot GON-ondersteuning bij professionele bachelors, academische bachelors en academische masters. (3 vragen)
-
Regelgeving rond attestering en hertesting bij aanvang van een opleiding binnen het hoger onderwijs. (6 vragen)
Daarnaast waren er vragen die een antwoord op maat nodig hadden: -
Recente studies of bronnen die mogelijkheden voor studenten met een functiebeperking in buitenland (Erasmus, stages,…) schetsen.
-
Ervaringen en mogelijkheden in hoger onderwijs naar peers/buddy’s.
-
Alternatieven voor Wajong beurs en PGB wanneer een student met functiebeperking vanuit Nederland in Vlaanderen komt studeren en op kot gaat.
-
Verschil tussen toegang en toegankelijkheid voor toekomstige student met een verstandelijke beperking.
Toekomstige studenten en hun ouders kwamen bij het SIHO terecht wanneer zij verschillende boodschappen ontvingen op de standen van de verschillende onderwijsinstellingen i.v.m. redelijke aanpassingen en mogelijkheden tot ondersteuning. Of wanneer zij werden doorverwezen vanuit de stand van het CLB. Anderen kwamen bij het SIHO terecht wanneer zij hun functiebeperking niet kenbaar wilden maken en enkel geïnformeerd wilden worden over hun mogelijkheden (deze leerlingen vonden niet terecht te kunnen bij de stand van het CLB). Algemeen besluiten we dat de aanwezigheid van het SIHO op de studie-informatiedagen belangrijk is naar sensibilisering. Het SIHO zal de volgende editie van de SID-IN beurzen opgenomen worden in de bezoekersbrochure. We zullen vanuit het Agentschap voor Hoger Onderwijs, Volwassenonderwijs en
45
Studietoelagen contacteren om een bijdrage te leveren aan de algemene informatiebrochure over hoger onderwijs in Vlaanderen.
1.2 Strategische doelstelling 2: Het personeel in hoger onderwijs wordt mogelijkheden aangeboden om de competenties te bevorderen die nodig zijn in functie van inclusief hoger onderwijs.
1.2.1 Operationele doelstelling 3: Er is meer vertrouwdheid met het concept UDL en de mogelijkheden die het biedt voor docenten. Het SIHO ondersteunt twee projecten binnen de training van docenten rond het concept UDL. Het SIHO zet sterk in op Universal Design for Learning (hierna genoemd UDL). We zijn hierbij gesteund door het VN-verdrag dat vraagt om te streven naar een universeel ontwerp dat voor iedereen te gebruiken is. Met deze keuze zitten we ook op één lijn met de OECD toolkit rond diversiteit, gedifferentieerd en toegankelijk onderwijs.
Doorheen al onze acties stimuleren we onderwijsinstellingen en individuele personeelsleden om ook zelf sterk in te zetten op UDL. Dit komt aan bod doorheen heel onze werking. In antwoorden op ad hoc vragen, in onze teksten, in de (thema)nieuwsbrieven, in de ondersteuning naar de onderwijsinstellingen (bv. bij het ontwikkelen van een visietekst), in onze vormingen,… proberen we, waar mogelijk, steeds te verwijzen naar het kader van universal design, en meer specifiek naar UDL als toepassing op de onderwijscontext.
Het SIHO gaat ook intensiever op weg met mensen om UDL in hun eigen praktijk te realiseren. UDLcoaching gebeurt steeds op maat. Telkens worden de behoeften, verwachtingen en wensen van de onderwijsinstelling(en) en de deelnemers afgetoetst. Zowel het traject als de specifieke inhoud van de coachingsessies wordt hieraan aangepast. Het SIHO wil op die manier zo veel mogelijk tegemoet komen aan de vragen die echt leven.
De coaching omvat enerzijds het meegeven van algemene informatie rond UDL. Anderzijds passen de deelnemers deze informatie vooral toe op de eigen praktijk van het lesgeven, het eigen lesmateriaal,… Vaak vertrekken we vanuit iets wat goed loopt en iets wat lesgevers anders zouden
46
willen aanpakken. Op die manier ontdekken lesgevers wat ze al onbewust van UDL toepassen en hoe het kan dienen voor dingen die ze anders willen aanpakken.
In het coachingtraject gaan de deelnemers ook aan de slag met een persoonlijk plan dat telkens wordt aangevuld en bijgesteld. Er is plaats voor individuele vragen, toepassingen op het eigen materiaal, eigen keuzes (bv. ICTO-tools),…
Doorheen de verschillende sessies zet het SIHO interactieve en creatieve tools en methodieken in.
Inhoud: Eerste coaching: Theorie van UDL. Start van praktijkproject over hoe eigen lessen meer UDL te maken. Er wordt gewerkt aan de hand van de brainstormtechniek ‘Brainwriting’ en het vier-stappenplan ‘Plan-Do-Act-Check’ Tweede coaching: UDL-lesmateriaal. Aan de hand van praktische toepassingen wordt aangetoond hoe je concreet je lesmateriaal meer toegankelijk kan maken. De deelnemers brengen ook eigen lesmateriaal mee. We bekijken aan de hand van de eigen probleemstellingen van de deelnemers hoe we hier concreet op kunnen inspelen. Derde coaching: ICT-tools. Aan de hand van een hands on training in een PC-lokaal worden enkele ICT-tools toegelicht en uitgetest. Deelnemers geven zelf aan welke ICT-tools of voor welk doel ze bepaalde ICT-tools willen leren kennen. Vierde coaching: Evaluatie. Tijdens deze sessie bekijken we de mogelijkheden om flexibel te evalueren en deelnemers kunnen tijdens deze coaching feedback krijgen over reeds ondernomen stappen en kunnen hiervan van elkaar leren.
We evalueren en monitoren de coachingen op verschillende manieren: We verzamelen feedbackformulieren (via surveymonkey, of via word, op papier of digitaal). We werken ook aan de hand van een matrix om de UDL-vorderingen te monitoren. De matrix noteert verwachte positieve en verwachte negatieve effecten. Na het ondernemen van actie, vult de deelnemer de onverwachte positieve en negatieve gevolgen in. Meer achtergrond over deze matrix, vind je in: De Couvreur, L. , Detand, J., De Jonghe, W. and Goossens, R., 2012. Expect, the unexpected – the co-construction of assistive artifacts. Submitted for publication.
47
Volgende UDL-coachingen lopen momenteel:
Coachingroep 1 Gent: Associatie Universiteit Gent (docenten vertegenwoordigd uit Universiteit Gent, Arteveldehogeschool Gent en Hogeschool Gent). Deelnemers We startten dit werkjaar een eerste coachinggroep in Gent met 6 docenten die uit verschillende eerdere workshops hadden aangegeven interesse te hebben om met UDL aan te slag te gaan. Sommige hadden ons ook eerder concrete vragen gesteld rond UDL. Er werd voor deze eerste coachinggroep dan ook geen algemene oproep verspreid, omdat er reeds een voldoende aantal deelnemers waren.
Data 26/03/2012: Eerste coaching: Theorie van UDL. 23/04/2012: Tweede coaching: UDL-lesmateriaal. 31/05/2012: Derde coaching: ICT-tools. Er volgt nog een vierde coaching in november 2012.
Coachingroep 2 Gent: Associatie Universiteit Gent (docenten vertegenwoordigd uit Hogeschool Gent, Arteveldehogeschool Gent, WeNK)
Deelnemers Het SIHO verspreidde een algemene oproep via de website en via een gerichte mail naar de aanspreekpunten uit de regio Gent. 11 deelnemers schreven zich in uit 3 verschillende onderwijsinstellingen.
Data 12/07/2012: Eerste coaching: Theorie van UDL. In september 2012 wordt een Doodle verstuurd om de volgende sessie in december in te plannen.
48
Coachingsgroep 3 en 4: Xios Hogeschool Limburg.
Het SIHO werkte samen met aanspreekpunt Julita Jarmuz. Zij verspreidde de oproep binnen de Xios Hogeschool Limburg.
De coachingen werden voor beiden groepen telkens op dezelfde dag georganiseerd. Het is voor het SIHO anders moeilijk haalbaar naar verplaatsing toe.
Deelnemers groep 3
Docenten uit de lerarenopleiding kleuter en lager onderwijs. Dit zijn 22 docenten. Zij werken nauw samen en vormen een team. Ze hadden deze UDL coaching graag samen als team gevolgd. Daarnaast namen ook Julita Jarmuz (aanspreekpunt) en Ruth Jamers (Dienst Onderwijs) deel aan deze coachinggroep. Deze coachingsgroep telde 24 deelnemers.
Deelnemers groep 4 Docenten uit verschillende andere opleidingen aan de Xios Hogeschool. Dit zijn voornamelijk docenten of personeel die in een ondersteunende dienst werkt. Deze coachingsgroep telde 17 deelnemers.
Data 27/03/2012: Eerste coaching: Theorie van UDL. 07/05/2012: Tweede coaching: UDL-lesmateriaal. 04/06/2012: Derde coaching: ICT-tools. 04/09/2012: Vierde coaching: Evaluatie.
Coachingsgroep 5: Hogeschool West-Vlaanderen.
Meer dan 12 docenten (campus Brugge en campus Kortrijk) hebben aangegeven interesse te hebben in het volgen van UDL-coaching. Het SIHO bekijkt hiervoor de mogelijkheden.
De eerste coachingsessie in Brugge en Kortrijk is gepland op 9 oktober 2012.
49
Voorbereiding toekomstige coachingtrajecten.
We informeren onderwijsinstellingen continu over de mogelijkheden van de gratis coaching. Dit gebeurt via persoonlijke contacten, de nieuwsbrief,… Voor de verdere bekendmaking werd ook een folder over het coachingstraject ontwikkeld.
Dit werkjaar werden ook al de eerste stappen gezet voor de opstart van een aantal coachingtrajecten volgend werkjaar.
Op 20/04/2012 was er een overleg met Cynthia De Bruycker van de Cel Kwaliteitszorg en onderwijsinnovatie (Vrije Universiteit Brussel), Prof. Dr. C. Andries en SIHO. Het doel van dit overleg was om te kijken op welke manier het coachingsproject dat SIHO aanbiedt rond UDL, structureel kan verankerd worden in het aanbod van de Vrije universiteit Brussel. Cynthia De Bruycker legde uit dat er op dit ogenblik een heleboel veranderingen op punt staan in verband met het onderwijsaanbod voor docenten. Vanaf volgend jaar zullen alle nieuwe docenten een verplicht traject moeten volgen van 90 uur. Dit traject zal gegeven worden door een experten team. Daarnaast krijgen deze deelnemers ook een keuzepakket aangeboden waaruit zij één of meerdere cursussen kunnen kiezen. Deze cursussen richten zich vooral op het ontwikkelen en actualiseren van de didactische competenties van docenten/assistenten. Dit keuzepakket wordt ook aangeboden aan alle andere docenten en assistenten van de Vrije Universiteit Brussel. Wanneer de nieuwe docenten zowel het verplicht traject (90 uren) als een cursus uit het keuzepakket (60u) gevolgd hebben, hebben zij recht op een BKO (Bewijs kwalificatie Onderwijs) Er werd afgesproken dat de UDL coaching zal gegeven worden aan het team van 5 experten, zodat deze het UDL principe en de werking kunnen meegeven in het verplicht traject voor alle nieuwe docenten. Daarnaast zal de UDL coaching ook aangeboden worden in het keuzepakket zodat andere docenten en assistenten, op vrijwillige basis, dit kunnen kiezen. Gezien de recente wijzigingen zal dit voorstel gecommuniceerd worden vanaf september 2012.
50
1.2.2 Operationele doelstelling 4: Het materiaal dat tips geeft aan docenten en beleidspersoneel wordt onder de aandacht gebracht, samen met het onderzoeksmateriaal dat docenten bewust maakt van de competenties die ze al in huis hebben. Op 22 september 2011 lanceerde het SIHO de gids ‘Succesvol studeren. Tips voor beleid en praktijk’. Op dit ontmoetingsmoment werd ook het onderzoek naar het docentenperspectief voorgesteld (zie 2.1).
De papieren versie van de gids werd ook verstuurd naar alle aanspreekpunten en onderwijsdirecteurs van de instellingen Hoger Onderwijs (zie Materiaal 3.3).
Daarnaast kwam in verschillende ad hoc vragen en vormingen ook het perspectief van de docenten aan bod (waaronder de invloed van aanwezige diversiteit op hun competenties) waar dit van toepassing was. Tot slot werd het docentenperspectief ook verwerkt in alle UDL-coachingen.
1.2.3 Andere acties binnen deze strategische doelstelling.
Onderzoek naar docentenperspectief op inclusief hoger onderwijs. Vorig werkjaar voerde het SIHO in samenwerking met Sophie Jacqmaert onderzoek naar de ervaringen van docenten en de manier waarop het werken met studenten met een beperking hun competenties heeft beïnvloed.
Dit werkjaar bekeken we de mogelijkheden om de resultaten van dit onderzoek verder uit te diepen. Er vond hierover een overleg plaats met Professor Susan Gabel en Sophie Jacqmaert enerzijds, met professor Geert Van Hove anderzijds.
Voor volgend werkjaar plannen we een diepgaande theoriegestuurde analyse van de gebeurde kwalitatieve interviews van het perspectief van lesgevers. Het SIHO zal dit onderzoek doen in samenwerking met masterproef-studente Cynthia Deconinck. De initiële onderzoeker zal blijvend betrokken worden.
51
In functie van het onderzoek komend werkjaar, werden al een aantal acties dit werkjaar ondernomen, meer bepaald:
Overleg met Sophie Jacqmaert rond de verdere mogelijke samenwerking.
Opstart begeleiding masterproef. Het resultaat hiervan is o.a. een aanzet voor het onderzoeksopzet, onderzoeksvraag en korte literatuurstudie.
Brainstorm over mogelijke interessante concepten die de analyse zullen sturen.
1.3 Strategische doelstelling 3: Het leren wordt toegankelijk.
1.3.1 Operationele doelstelling 5: Er worden mogelijkheden geschetst om ondersteunende technologie te gebruiken in hoger onderwijs. Vaak zijn studenten en onderwijsinstellingen te weinig op de hoogte van de mogelijkheden die computeraanpassingen en communicatiehulpmiddelen als individuele redelijke aanpassing inhouden, of hoe deze aanpassingen en hulpmiddelen op een universele manier het onderwijs voor alle studenten kunnen optimaliseren.
Het SIHO verzamelde daarom informatie rond technologie en zette het beschikbaar op de UDLwebsite. Hierbij is aandacht voor zowel de mogelijkheden die reguliere technologie als assistieve technologie daarbij kan bieden. Ook de verhouding met UDL komt hierbij aan bod. Hierbij werden ook kritische kanttekeningen toegevoegd vanuit een Disability Studies perspectief. Tot slot wordt verwezen naar verschillende organisaties die expert zijn op vlak van ondersteunende technologie of hulpmiddelen waar mensen terecht kunnen voor advies op maat.
Om tot dit resultaat te komen, werden verschillende acties ondernomen:
Recente trends en evoluties werden opgevolgd, o.a. via het raadplegen van recente internationale literatuur, het volgen van studiedagen,…
52
Op 08/11/2011 vond een overleg plaats met Modem vzw. Raakpunten tussen de werking van beide organisaties en toekomstige samenwerkingsmogelijkheden werden verkend. Er vond informatie-uitwisseling plaats, bv. rond het kader van Universal Design for Learning en toegankelijk maken van media zoals Powerpointpresentaties en Youtubefilmpjes. Er is een intern verslag beschikbaar van dit overleg.
Naast Modem vzw was er contact met instanties zoals het Kenniscentrum Hulpmiddelen en het Industrial Design Center over het universeel inzetten van technologie.
Het opstellen van een matrix om UDL-acties te monitoren. Deze kan geraadpleegd worden via de UDL-website.
Naast de informatie op de website, wordt dit thema ook onder de aandacht gebracht in verschillende vormingen waarin redelijke aanpassingen en het gebruik van ondersteunende technologie versus universal design aan bod kwam. Ook in alle UDL-coachingen werd dit thema verwerkt.
Tot slot krijgen we ook regelmatig vragen rond redelijke aanpassingen, mogelijkheden van hulpmiddelen,… Waar dit van toepassing was verwezen we door naar organisaties zoals Modem vzw en het Kenniscentrum Hulpmiddelen.
1.3.2 Operationele doelstelling 6: Er worden voorbeelden verkend en er wordt materiaal beschikbaar gesteld over de ondersteuningsmogelijkheden door medestudenten (peers/buddies) in het Hoger Onderwijs. Vlaamse onderwijsinstellingen geven aan dat het aantal studenten met een beperking elk jaar stijgt. Om te garanderen dat deze studenten gelijke kansen krijgen, hebben ze recht op ondersteuning en redelijke aanpassingen. Vanuit de wens om dezelfde kwaliteit van dienstverlening te bieden voor meer studenten, vroeg een instelling hoger onderwijs ons hoe peers bij de ondersteuning van studenten met een beperking kunnen worden ingezet. Verschillende vragen rond dit thema dit werkjaar, bevestigen de behoefte aan meer informatie hieromtrent.
Het SIHO bundelde daarom informatie rond deze ondersteuning door medestudenten. Hierbij was aandacht voor de mogelijke bijdrage van verschillende betrokkenen, zoals docenten. Concrete tips
53
bieden mogelijkheden om als onderwijsinstelling aan de slag te gaan. Nationale en internationale praktijkvoorbeelden bieden inspiratie.
Om te komen tot deze informatie werden verschillende acties ondernomen. Websites en (inter)nationale literatuur werd geraadpleegd rond buddies en rond de link met UDL,… Daarnaast verzamelden we praktijkvoorbeelden van (inter)nationale onderwijsinstellingen via het internet, legden we rond dit thema contacten met onderwijsinstellingen, partnerorganisaties,...
Deze informatie werd op de website geplaatst en verspreid via een themanieuwsbrief ‘Peer support in hoger onderwijs’ (augustus 2012). Volgende aspecten komen aan bod:
o peer support ontstaat vaak spontaan; o peer support omvat ondersteuning op vele vlakken; o peer support heeft vele positieve effecten; o peer support komt ook de ondersteunende student ten goede; o peer support kan individueel maar ook in groep; o peer support kan persoonlijk maar ook digitaal; o peer support en de docenten; o peer support en de onderwijsinstellingen; o peer support meer inzetten. Tips alvorens aan de slag te gaan; o meer informatie.
Naast het uitwerken en verspreiden van de themanieuwsbrief, o.a. ook via het LINK-forum en de facebookpagina, bezorgden we ook informatie op maat aan de stellers van de ad hoc vragen rond dit thema.
1.3.3 Operationele doelstelling 7: Er wordt verder verkend welke noden de verschillende actoren hebben en welke mogelijkheden zij geschikt achten om leermateriaal (handboeken) digitaal beschikbaar te stellen Rond digitaal leermateriaal, ondernam het SIHO verschillende acties.
54
1. Informeren onderwijsinstelling Het verkrijgen van digitaal materiaal als redelijke aanpassing verloopt niet altijd vlot. In ad hoc vragen en in verschillende vormingen en workshops geven we informatie over het recht op een digitale versie als redelijke aanpassing voor studenten met een leesbeperking. Steeds maken we ook de link met hoe Universal Design for Learning dit (deels) kan opvangen. Daarnaast komt dit aspect ook aan bod in alle UDL-coachingtrajecten.
2. Tool ADIBib ADIBib ontwikkelde in opdracht van het Departement Onderwijs en Vorming recent een softwareonafhankelijke tool die helpt om digitale bestanden grotendeels leesklaar te maken.
Op vraag van het Departement Onderwijs en Vorming nam het SIHO een trekkende rol bij het informeren van de onderwijsinstellingen over de mogelijkheden van deze tool. Er werd nagegaan of er binnen het hoger onderwijs interesse was om deze tools ook in te zetten.
Het SIHO ondernam verschillende acties hierbij:
-
Participatie aan overleg met Patrick Willems, Jan Decraemer (departement Onderwijs en Vorming), Jan Rottier (Eureka Die’s-Lekti-Kus), Dirk Lembrechts (Eureka ADIBib) en Valérie Van Hees (Cursief vzw) (21/09/2011). Hierop werd de tool voorgesteld en mogelijke samenwerking en voorwaarden hiertoe afgetoetst. Er is een intern verslag beschikbaar van dit overleg.
-
Informeren over het bestaan van de tool en uitnodiging voor demonstratiemoment voor alle onderwijsinstellingen van de Universitaire Associatie Brussel, de Associatie Universiteit Hogescholen Antwerpen en de Associatie Universiteit Hogescholen Limburg. Hiertoe werd een uitnodiging bezorgd aan de aanspreekpunten, de associaties en de promotoren van het SIHO. Ze werden gevraagd om de uitnodiging te bezorgen aan iedereen betrokken bij de omzettingen / aanlevering van digitale bestanden voor studenten met een leesbeperking.
-
Mede-organisatie
en
participatie
aan
informatiemoment
(19/03/2012).
Jan
Rottier
demonstreerde de mogelijkheden van de tool. Hiernaast werd afgetoetst of er op instellings- of associatieniveau interesse was om deze tool in te zetten. Er is een intern verslag van dit informatiemoment beschikbaar. 55
-
Beantwoorden individuele vragen van de onderwijsinstellingen rond de mogelijkheden van de tool, voorwaarden,…
-
Opstellen en analyse van online bevraging. Een uitnodiging werd verstuurd naar alle aanspreekpunten van de Associatie Universiteit Hogescholen Antwerpen, de Associatie Universiteit Hogescholen Limburg en de Universitaire Associatie Brussel, alle andere aanwezigen op het informatiemoment en andere geïnteresseerden (die niet op de demonstratie konden aanwezig zijn). In de resultaten zijn negen verschillende onderwijsinstellingen vertegenwoordigd. Er is een verslag van de online bevraging intern beschikbaar. De resultaten van de bevraging werden aan Jan Rottier (Eureka ADIBib), Jan Decraemer en Patrick Willems (Departement Onderwijs en Vorming) bezorgd.
-
Informatie-uitwisseling met Jan Rottier over de mogelijke rol voor ADIBib, SIHO, de associaties en de instellingen hoger onderwijs rond de aanvraag van digitale bestanden bij uitgeverijen en de uitwerking van een centrale databank.
-
De mogelijkheden en praktische werking nagaan van de databank ‘Text Access’. Hiervoor overlegt het SIHO met AHEAD, de Ierse partnerorganisatie.
3. Mogelijke samenwerking rond digitale versies handboeken In het werkjaar 2010-2011 bevroeg het SIHO de verschillende onderwijsinstellingen rond digitalisering van handboeken. Sommigen gaven de nood aan samenwerking aan tussen de instellingen om in de toekomst kostbare tijd en werk te besparen.
Dit werkjaar bekeken we wat de verschillende onderwijsinstellingen denken over samenwerking op Vlaams niveau.
-
Het SIHO bezorgde aan Jan Decraemer en Patrick Willems de themanieuwsbrief ‘Digitalisering handboeken en cursusmateriaal’. Deze nieuwsbrief bevat o.a. resultaten van de bevraging van vorig werkjaar.
56
-
Op het overleg met het Departement Onderwijs en Vorming, ADIBib en Cursief vzw (21/09/2011) werd getoetst naar hun bereidheid en voorwaarden tot samenwerking met andere onderwijsinstellingen.
-
Op het informatiemoment en in de online bevraging werd ook getoetst naar de wens tot samenwerking en centraal werken rond de digitalisering van handboeken. Uit beide bleek dat de onderwijsinstellingen van de Associatie Universiteit Hogescholen Antwerpen, Universitaire Associatie Brussel en Associatie Universiteit Hogescholen Limburg hier voorstander van zijn, op voorwaarde dat studenten tijdig de bestanden aangeleverd krijgen.
Volgend werkjaar zal bekeken worden welke acties hier in de toekomst rond mogelijk zijn en wat de mogelijke rol van het SIHO hierin is.
1.3.4 Operationele doelstelling 8: Het potentieel van ICTO-tools die de leeromgeving toegankelijker maken wordt actief onder de aandacht gebracht van docenten en opleidingen. Het overzicht van mogelijke ICTO-tools en hun UDL-toepassing wordt verder aangevuld, zodat elk UDL-principe aan voldoende tools gelinkt wordt. De ICTO-tools werden op verschillende manieren onder de aandacht gebracht:
Op de Facebookpagina van het SIHO stelden we wekelijks een ICTO-tool voor.
Op het overleg met Modem vzw (08/11/2011) werd de inhoud, doelstelling,… van UDL-ICTO website (toen in wording) gepresenteerd en kwamen de mogelijkheden op vlak van toegankelijkheid van bepaalde tools aan bod.
In ad hoc vragen, waar passend.
Sinds mei 2012 is er een toegevoegde rubriek in de nieuwsbrief “UDL en ICTO in de praktijk”. Hierin wordt er een handige ICT-tool toegelicht.
Elke UDL-coaching bood ook een sessie waarbij de deelnemers zelf aan de slag gingen met ICT-tools naar keuze om hun onderwijs toegankelijker te maken. Daarnaast werden de ICT-tools ook voorgesteld bij andere vormingen, waar passend.
57
1.4 Strategische doelstelling 4: Studenten met een functiebeperking krijgen gelijke kansen in de opleiding zodat ze vlot kunnen doorstromen naar de arbeidsmarkt, zonder drempels in de overgang van hoger onderwijs naar de arbeidsmarkt.
1.4.1 Operationele doelstelling 9: Gids ‘Op-stap naar werk’ wordt verder onder de aandacht gebracht. Voor specifieke acties rond de gids ‘Op-stap naar werk’ verwijzen we graag naar boven 3.1.
De gids wordt als bronmateriaal gebruikt in het onderzoek van Universiteit Gent (UZ-UCBO) rond alumni met een beperking. Deze werd onder andere uitgedeeld aan de laatstejaarsstudenten UGent die aanwezig waren op een gespreksavond.
1.4.2 Operationele doelstelling 10: Beroepsgerelateerde bezorgdheid werd geanalyseerd en weggewerkt in een aantal opleidingen. In het hoger onderwijs leeft bezorgdheid over de doorstroming naar de arbeidsmarkt van studenten met een beperking en over hun later functioneren in de job. Omwille van regels, wetten, stereotypen, vooroordelen, tekort aan informatie,… ontstaan zo knelpunten in de opleiding. Het SIHO vindt het zonde dat dit talent zou verloren gaan en ondernam daarom verschillende acties rond dit thema:
1. Bevraging van de knelpunten in de opleiding bij alle instellingen hoger onderwijs en CLB’s. 2. Ontwikkeling van portretten van beroepskrachten met een beperking. 3. Informatieverzameling over het ‘heersende beeld op bepaalde beroepen en knelpunten voor beroepskrachten met een beperking. 4. Overleg met het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding rond vragen uit de praktijk. 5. Organisatie debatcafé op 8 mei 2012.
58
1. Online bevraging. De bevraging peilde bij alle onderwijsinstellingen naar drie opleidingen (of clusters van opleidingen) waar het meeste bezorgdheid leeft, of die de meeste knelpunten ervaren rond studenten met een beperking. Deze online bevraging werd verstuurd naar alle aanspreekpunten van alle instellingen hoger onderwijs in Vlaanderen. Zij konden dit op hun beurt verder verspreiden binnen hun instelling of zelf hierop antwoorden. Bij de CLB’s werd hun ervaring bevraagd bij het geven van advies en informatie over de studiekeuze. Verwachten zij in bepaalde opleidingen problemen of knelpunten voor studenten met een beperking? Zowel onderwijsinstellingen als CLB’s werden ook gevraagd om per opleiding de verschillende knelpunten te formuleren.
Aan de online bevraging namen 12 deelnemers uit 10 instellingen hoger onderwijs en 6 CLB’s deel. Hieronder is een overzicht gegeven van de deelnemende onderwijsinstellingen: Arteveldehogeschool Hogere Zeevaartschool Hogeschool Gent Hogeschool West-Vlaanderen Karel de Grote-hogeschool Katholieke Hogeschool Kempen Plantijn Hogeschool Provinciale Hogeschool Limburg Universiteit Hasselt XIOS Hogeschool Limburg
Hieronder is een overzicht gegeven van de deelnemende CLB’s: CLB GO! Leuven-Tienen-Landen CLB Ieper Provinciaal CLB Antwerpen Vrij CLB Noord-Oost Limburg Vrij CLB Waas en Dender Vrij CLB Wetteren
59
Uit deze bevraging kwamen verschillende knelpunten naar voor. Een overzicht van de opleidingen en hun verwachte knelpunten vindt u in het rapport ‘Praten over talent helpt drempels weg. Beroepsgerelateerde bezorgdheid’ op de website van het SIHO.
2.Portretten. Via de methodiek van Portraiture (Lawrence-Lightfoot & Davis, 1997) portretteerden we 10 mensen met een beperking die aan het werk zijn als leerkracht, ingenieur, verpleeg- of vroedkundige. Portraiture is een vorm van kwalitatief onderzoek die de deelnemer centraal stelt en recht doet aan de complexiteit van een verhaal. In deze portretten komen meerdere thema’s en verhaallijnen samen, maar steeds vanuit het perspectief van de beroepskracht, in relatie met de context.
Thema’s die bevraagd werden in deze beroepsportretten zijn: Wat boeit hem/haar? Wat is zijn/haar talent? Wat is zijn /haar nood aan ondersteuning? Wat is zijn/haar ervaring in het hoger onderwijs?
Naast deze thema’s die bevraagd werden, kwamen er ook een heleboel andere thema’s naar voor tijdens het maken van de portretten zoals geluk hebben, ambitie hebben, ervaringen van toeval, ervaringen bij de overgang naar werk, …
Deze portretten kwamen tot stand in nauwe samenwerking met studenten Orthopedagogiek van de UGent.
Hieronder is een overzicht gegeven van de groep deelnemers.
Opleiding
Beroep
Geslacht
Beperking
Leerkracht
Docent hoger onderwijs
Vrouw
Visuele beperking
Leerkracht
Leerkracht secundair onderwijs
Man
ADHD
Leerkracht
(Gepensioneerde) leerkracht
Vrouw
Fysieke beperking
Leerkracht
Zorgleerkracht basisonderwijs
Vrouw
Dyslexie
60
Ingenieur
Ingenieur
Man
ADHD
Ingenieur
Ingenieur
Man
Fysieke beperking
Ingenieur
Ingenieur
Vrouw
Visuele beperking
Verpleegkundige
Verpleegkundige
Vrouw
Auditieve beperking
Verpleegkundige
Thuisverpleegkundige
Vrouw
Fysieke beperking
Vroedkundige
Vroedvrouw
Vrouw
Dyslexie
Deze rolmodellen werden voorgesteld tijdens het debatcafé. Op die manier kregen de deelnemers inspiratie om de blik op de job te verbreden. Ze werden ook uitgenodigd om reacties bij de portretten te formuleren. De portretten zijn beschikbaar via www.siho.be.
3.Beeld en knelpunten van bepaalde beroepen. In samenwerking met studenten Klinische Psychologie van de Vrije Universiteit Brussel verzamelde het SIHO informatie over het huidige beeld op bepaalde beroepen, evenals mogelijke knelpunten voor beroepskrachten met een beperking.
De beroepen die werden onder de loop genomen zijn: verpleegkundige, vroedkundige, sociale werker, ergotherapeut, piloot, leerkracht, journalist, logopedist en elektronicus.
Voor elk van deze beroepen werd bekeken: -
Welke informatie bestaat er over het werken met een functiebeperking binnen dit beroep?
-
Welk beeld wordt er gegeven over het werken binnen dit beroep (bv. je moet sterk zijn, …)?
-
Wat zouden mogelijke problemen/knelpunten kunnen zijn door de regelgeving rond dit beroep (bv. verplicht aantal uren stage, …)?
-
Wat zijn volgens informatiebronnen mogelijke redelijke aanpassingen?
Deze informatie werd besproken met mensen die dit beroep uitoefenen: -
Hoe staat hij/zij tegenover mensen met een beperking, redelijke aanpassingen, …? 61
-
Hoe staat hij/zij tegenover mensen met een beperking die dit beroep uitoefenen?
-
Heeft hij/zij zelf een beperking of collega’s met een beperking?
-
Welke redelijke aanpassingen Kan hij/ zij bedenken binnen dit beroep?
-
Stel dat hij/zij een ongeval heeft en hierdoor een beperking heeft, zou hij/ zij dit beroep nog kunnen /willen/… uitoefenen? Hoe staat hij/zij hier tegenover?
4.Overleg met het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding rond vragen uit de praktijk. Ter voorbereiding van het debatcafé vond een overleg plaats tussen het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding en het SIHO. Er werden een aantal vragen gesteld uit de praktijk: -
Waar eindigt de verantwoordelijkheid van een instelling?
-
Zijn er redelijke aanpassingen mogelijk wanneer het gaat om vastgelegde competenties en maakt het verschil door wie deze competenties zijn bepaald?
-
Topic rond veiligheid: kan een onderwijs instelling iemand weigeren op basis van ‘de veiligheid wordt niet gegarandeerd?’
Voor een gedetailleerd verslag van antwoorden verwijzen we graag naar het rapport ‘Praten over talent helpt drempels weg. Beroepsgerelateerde bezorgdheden’.
5.Debatcafé. Op 8 mei 2012 organiseerde het SIHO een debatcafé met als titel ‘Mogelijkheden voor studenten met een beperking binnen het beroep leerkracht, ingenieur en verpleegkundige / vroedkundige!’
Voor een gedetailleerd verslag verwijzen we graag naar 2.6. in dit jaarverslag en naar het rapport ‘Praten over talent helpt drempels weg. Beroepsgerelateerde bezorgdheid’.
62
2. Cultuur voor inclusie 2.1 Strategische doelstelling 5: Iedereen (her)kent de thema’s ‘beperking, sociaal model en inclusie’, geïnspireerd door het insider perspectief van studenten met een functiebeperking.
2.1.1 Operationele doelstelling 11: De workshop disability awareness wordt op meerdere plaatsen gegeven via door het SIHO opgeleide trainers. Het SIHO organiseerde dit werkjaar verschillende workshops disability awareness, al dan niet in combinatie met een train-de-trainer vorming. We overlopen ze hieronder.
27/10/2011: ‘Disability Awareness’ en ‘Train-de-trainer’, Brussel.
Het SIHO organiseerde deze algemene workshop disability awareness in combinatie met een trainde-trainer.
Deelnemers De workshop stond open voor alle geïnteresseerden. Er namen 12 personen deel.
Materiaal Alle deelnemers ontvingen het ontwikkelde materiaal digitaal. Concreet gaat het om:
powerpointpresentatie van de workshop (met en zonder notities)
handleiding voor de begeleider van de workshop
feedbackformulieren voor de deelnemers
reflectieformulier voor de trainer
15/11/2011: ‘Disable the label @ ECHO’, Antwerpen.
Op vraag van het Expertisecentrum Hoger Onderwijs verzorgde het SIHO een workshop disability awareness op maat van hun wensen en verwachtingen. Er werd toegespitst op concrete tips en handvaten om als onderwijsinstelling en lesgever mee aan de slag te gaan.
63
Deelnemers De workshop stond open voor alle personeelsleden van de Associatie Universiteit Antwerpen. Er namen 24 personen deel.
Materiaal Alle deelnemers ontvingen de PowerPointpresentatie van de workshop (met en zonder notities) digitaal.
19/12/2011: ‘Disable the label @ VUB’, Brussel.
Deze workshop werd gegeven aan 22 studenten van de Vrije Universiteit Brussel in het kader van het vak ‘Inclusieve educatie’. Zij volgden deze workshop als inleiding tot de taak die zij moesten maken in verband met beroepsgerelateerde bezorgdheid (zie 2.6).
09/02/2012: ‘Disability awareness’ en ‘Train-de-trainer’, Brussel.
Dit was een combinatie tussen workshop en train-de-trainer. Deelnemers kozen tussen enkel volgen van de workshop ‘Disability Awareness’ of het volgen van de workshop én de train-de-trainer. We pasten dit concept toe naar aanleiding van eerdere feedback over de train-de-trainer.
Deelnemers 12 personen namen deel aan deze workshop.
Materiaal Alle deelnemers ontvingen het ontwikkelde materiaal digitaal. Concreet gaat het om:
powerpointpresentatie van de workshop (met en zonder notities)
handleiding voor de begeleider van de workshop
feedbackformulieren voor de deelnemers
reflectieformulier voor de trainer
64
26/04/2012: ‘Disable the Label @ Artesis’, Artesis Hogeschool Antwerpen.
Op vraag van het aanspreekpunt van de Artesis Hogeschool ontwikkelde het SIHO een aangepaste workshop disability awareness en train-de-trainer op maat. In de workshop werd extra aandacht besteed aan redelijke aanpassingen in hoger onderwijs. In de train-de-trainer was extra aandacht voor creatieve methodieken om daarna zelf met lesgevers aan de slag te gaan. Tot slot kregen deelnemers ook informatie over hoe om te gaan met eventuele weerstand.
Deelnemers De workshop werd ingericht voor alle zorgcoördinatoren van de Artesis Hogeschool. Ze namen allen deel. 24 personen namen deel aan deze workshop.
Materiaal Alle deelnemers ontvingen het ontwikkelde materiaal digitaal. Concreet gaat het om:
powerpointpresentatie van de workshop (met en zonder notities als handleiding),
filmpjes met ondertiteling,
materiaal horende bij de creatieve methodieken,
feedbackformulieren voor de deelnemers,
reflectieformulier voor de trainer.
30/05/2012: ‘Disable the label @ UA’, Antwerpen.
Op vraag van de Universiteit Antwerpen ontwikkelde het SIHO een aangepaste workshop disability awareness. Een belangrijk aspect was stereotypen rond collega’s met een beperking, hoe omgaan met collega’s of studenten met een beperking. Tot slot werden handvaten gegeven voor de uitwerking van een inclusief personeelsbeleid.
Deelnemers De workshop stond open voor alle niet-onderwijzend personeel van de Universiteit Antwerpen. Er namen 22 personen deel.
65
Materiaal Alle deelnemers ontvingen de powerpointpresentatie van de workshop (met en zonder notities) digitaal.
25/06/2012: ‘Disability awareness’ en ‘Train-de-trainer’, Brussel.
Materiaal Alle 11 deelnemers ontvingen het ontwikkelde materiaal digitaal. Concreet gaat het om:
powerpointpresentatie van de workshop (met en zonder notities)
handleiding voor de begeleider van de workshop
feedbackformulieren voor de deelnemers
reflectieformulier voor de trainer
Vernieuwde Disability Awareness en train de trainer workshop. Alle deelnemers van de voorbije workshops train de trainer werden telefonisch gecontacteerd. Er werd hen opnieuw feedback gevraagd en gevraagd naar de stand van zaken (hadden zij al trainingen gegeven, hoe was hier de feedback van, …). Er werd ook nog gevraagd naar hun bekommernissen en wat hun noden nog waren. Er werden 23 personen gecontacteerd. Geen enkele persoon had de training in zijn geheel al gegeven. Het bleek dat 3 personen deeltjes van de workshop hadden gebruikt (filmpje, cartoon, …). Bijna iedereen gaf aan dat ze zich nog helemaal niet vertrouwd voelden met het onderwerp om deze workshop in zijn geheel te kunnen geven. Ze gaven aan dat ze behoeften hadden om de hele workshop (disability awareness) eerst te volgen en pas nadien de Train de Trainer. Verschillende personen gaven aan dat ze niet goed wisten hoe ze met de (mogelijke) weerstand van de deelnemers om zouden moeten gaan. Op basis van deze telefonische bevraging werd beslist om de oorspronkelijke train de trainer workshop anders aan te pakken. Er werd in het eerste deel een Disability Awareness workshop aangeboden en in het tweede deel werd dieper ingegaan hoe men deze workshop kon geven en hoe er met (mogelijke) weerstand om kon worden gegaan.
Disability Awareness door trainers.
66
Op de Xios hogeschool Limburg, de Universiteit Gent en Plantijn Hogeschool Antwerpen werd de workshop ‘Disability Awareness’ door een van de opgeleide trainers verzorgd.
24/11/2011: Plantijn Hogeschool Antwerpen
12/03/2012: XIOS
20/03/2012 Universiteit Gent
2.1.2 Operationele doelstelling 12: De tool met de studentenportretten wordt op meerdere plaatsen gebruikt. De portretten werden in gezet bij elke mogelijk actie. Aanvankelijk dachten we dat er ‘begeleiding’ nodig was bij het kijken naar een portret. Ondertussen besloten we dat we de kijker niet hoeven te sturen. Het portret roept herkenning op, geeft inspiratie en mogelijkheid tot interpretatie, volgens wat de kijker herkent. We vinden het wel belangrijk dat er interactie kan zijn, daarom gaven we open vragen mee bij het bekijken van de portretten: Wat valt me op? Wat verrast me? Waar wil ik langer over nadenken?
De portretten werden beschikbaar gesteld via de website, af en toe werd er een portret uitgelicht op de Facebookpagina van het SIHO. Op de website is er mogelijkheid voorzien om te reageren op de portretten, al dan niet vanuit deze vragen.
2.1.3. Operationele doelstelling 13: Het materiaal dat (in)zicht geeft op het perspectief van studenten met een functiebeperking in het Vlaamse Hoger Onderwijs wordt regelmatig onder de aandacht gebracht. Het materiaal dat het studentenperspectief naar voor schuift, is op verschillende manieren ingezet:
In alle vormingen en workshops, waar passend.
In antwoorden van ad hoc vragen, waar van toepassing.
In alle coachingen UDL.
67
Er werden vragen uit de praktijk beantwoord van instellingen hoger onderwijs, studenten zelf of media die het perspectief willen belichten. Enerzijds beantwoorden we deze vragen ‘ad hoc’ door inspiratie en advies te geven. Anderzijds boden we een vorming aan rond dit thema, nl:
-
5/12/2012: Vorming: Onderzoek naar het perspectief van studenten, Prof. dr. Susan Gabel, Plantijn Hogeschool, Antwerpen.
2.1.4. Operationele doelstelling 14: Er is diepgaand (in)zicht gegeven op het thema mobiliteit en wat dit betekent voor studenten met een functiebeperking. Studenten met een functiebeperking zijn ondervertegenwoordigd in uitwisselingsprogramma’s en er bestaat een leemte in het wetenschappelijk onderzoek rond dit thema. In opdracht en met financiële steun van het Europese LINK-netwerk en het SIHO voerden Delfien Versaevel en Delphine Callewaert, studenten orthopedagogiek UGent, onderzoek uit naar de mobiliteit van studenten met een beperking. Tijdens het screenen van alle beschikbare informatie bleek er niet veel cijfermateriaal te zijn. Het leek handiger om de beschikbare informatie te groeperen. Er werd een pagina ontwikkeld voor de LINK-website, die informatie en projecten rond studentenmobiliteit groepeert. Er was contact met verschillende participanten. Negen mensen wilden zich laten portretteren, 3 uit Nederland, 2 uit Litouwen, 1 uit Ierland en 3 uit België. Er is een uitgebreid onderzoeksrapport beschikbaar. Het wordt samen met de 9 portretten gepubliceerd op de website van het SIHO en LINK, vlak na het LINK-congres van 3-4 oktober, waar het onderzoek en de portretten officieel voorgesteld worden. Wat komt aan bod in dit rapport? Internationale mobiliteit wordt steeds meer gepromoot binnen het hoger onderwijs. Deelnemen aan Erasmus of op buitenlandse stage trekken, zijn slechts enkele voorbeelden van internationale ervaringen die door studenten kunnen ondernomen worden. Ook met betrekking tot studenten met een beperking worden inspanningen gedaan om internationale mobiliteit te promoten. Desondanks, konden we vaststellen dat niet veel studenten met een beperking naar het buitenland gaan. Meer nog, hun stem is niet aanwezig in het debat. Via kwalitatief onderzoek kwamen we tot diepgaand 68
inzicht in de betekenis van internationale mobiliteit voor studenten met een beperking. We bezochten de 9 participanten thuis of terwijl ze in het buitenland zaten op stage of op Erasmus. Hun verhaal omtrent internationale mobiliteit stond centraal, we wilden we hen stem geven. Op basis van de methodologie van ‘Portraiture’ van Sarah Lawrence-Lightfoot (1997) werden de verhalen gepresenteerd in negen persoonlijke portretten. Vervolgens, werden deze verhalen geanalyseerd aan de hand van ‘Key Incidents’ (Emerson, 2004). We selecteerden zes ‘key incidents’ op basis van de verkregen informatie en observaties. Aan de hand van deze analyse verkregen we (1) inzicht in de redenen waarom onze participanten een internationale ervaring wilden hebben en (2) in de manier waarop onze participanten hun beperking anders ervaarden naargelang de plaats waar ze zich bevonden. Vervolgens, (3) kregen we informatie over de wenselijke vorm van ondersteuning tijdens hun verblijf in het buitenland. (4) Ondanks de barrières die de participanten op hun weg tegenkwamen, konden we concluderen dat onze participanten heel positief en enthousiast waren over hun internationale ervaring.
2.1.5. Andere acties binnen deze strategische doelstelling. Ook via andere acties dan vorming en workshops doen we aan sensibilisering, zoals via de Facebookpagina, de nieuwsbrief,…
3. Structuur voor inclusie 3.1 Strategische doelstelling 6: Het VN-verdrag wordt toegepast op instellingsniveau. 3.1.1 Operationele doelstelling 15: De verwachtingen van het VN-verdrag zijn herkenbaar en de invulling daarvan wordt regelmatig besproken in verschillende acties. Het SIHO ondersteunt de Vlaamse hogescholen en universiteiten in thema’s zoals toegankelijkheid, universal design, redelijke aanpassingen… Deze actie zit verweven in alle andere acties. De inhoud van het verdrag wordt op verschillende manieren ingezet:
Bij ad hoc vragen en in servicetraining (bv. opmaak visietekst)
69
In vormingen en presentaties komen aspecten als redelijke aanpassingen, Universal Design,… aan bod. Dit gebeurt soms als hoofdonderwerp, soms in de rand.
In (thema)nieuwsbrieven, op de website, op de facebookpagina,…
…
Bij vragen en onduidelijkheden werd afgetoetst met experten in deze materie zoals Annelies D’Espalier (KULeuven), Machteld Verbruggen en het CGKR.
Daarnaast kreeg het SIHO dit werkjaar vanuit de stuurgroep ook de taak om leemtes in de huidige regelgeving te signaleren naar het Departement Onderwijs en Vorming. Op die manier kan de overheid zorgen voor structurele oplossingen. België en haar deelstaten moeten immers hun regelgeving en beleid afstemmen op de inhoud van het VN-verdrag voor gelijke rechten voor personen met een handicap.
Net als vorige werkjaren communiceerde het SIHO knelpunten uit de praktijk naar de overheid, o.a. via overleg, nota’s en antwoorden op concrete vragen vanuit het departement (zie boven, onder ‘Overheid en beleid’). Dit werkjaar voegden we hier een bijdrage aan toe aan het alternatief rapport van het VN-verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap van GRIP vzw dat op 3 december 2011 werd gepubliceerd. Het SIHO deed dit als adviserend lid, rond het specifieke onderwerp ‘studenten met een beperking in het hoger onderwijs’. Hierbij werden de inspanning aangehaald die momenteel gedaan worden door de verschillende partijen (overheid, onderwijsinstellingen, SIHO), evenals uitdagingen naar de toekomst.
Om deze taak echter grondig te vervullen, willen we volgend werkjaar een breed zicht krijgen op de struikelblokken die studenten met een beperking momenteel ervaren. Een aantal acties ondernamen we reeds dit jaar. Hieronder vindt u een overzicht:
Oplijsting van belangrijke elementen in de huidige regelgeving met impact op studenten met een beperking. Dit wordt volgend werkjaar op onze nieuwe website ter beschikking gesteld.
Documentanalyse van de verslagen van de Raad inzake studievoortgangsbeslissingen. Deze analyse werd bezorgd aan professor Susan Gabel en Vincent Boulanger. Er is een intern verslag beschikbaar van de resultaten.
70
Oplijsting van knelpunten te signaleren aan de overheid.
Contact met belangrijke organisaties en personen (o.a. Machteld Verbruggen, CGKR, Meldpunten discriminatie, Juristenforum GRIP vzw…) rond mogelijkheden samenwerking meldingen discriminatie in hoger onderwijs.
Aanzet literatuurstudie rond praktijk versus regelgeving, implementatie VN-verdrag,… Er vond overleg plaats rond theoretische kaders in samenwerking met professor Susan Gabel en Vincent Boulanger.
Ontwerp vragenlijst en oproep voor online bevraging naar struikelblokken rond studievoortgang en redelijke aanpassingen voor studenten met een beperking. Dit gebeurde in samenwerking met professor Susan Gabel en Vincent Boulanger. Hiervoor vond regelmatig overleg plaats. Er is een ontwerp van de vragenlijst intern beschikbaar.
Ontwerp van de vragenlijst wordt bezorgd voor feedback aan de mensen van onze wetenschappelijke cel en enkele andere betrokken onderzoekers.
Volgend werkjaar zal de online bevraging op basis van de bemerkingen worden gefinaliseerd en gelanceerd. Tot slot zal de analyse plaats vinden. Dit alles gebeurt met wetenschappelijke ondersteuning van o.a. Prof. dr. Susan Gabel.
3.1.2 Operationele doelstelling 16: Er wordt een instrument ontwikkeld dat inclusie invult en ondersteunt, waardoor vooruitgang ‘meetbaar’ en bespreekbaar wordt. In vorig werkjaar was er overleg met Tony Booth (Index voor Inclusie), Artemi Sakellariadis (CSIE), Alan Hurst over de mogelijkheden om de index voor inclusie naar hoger onderwijs te vertalen en project van te maken. In overleg met het CSIE en de stuurgroep van het SIHO bleek het meer haalbaar om onze gids ‘Succesvol Studeren: Tips voor beleid en praktijk in hoger onderwijs’ nog meer in te zetten. In deze gids staan heel wat concrete tips en mogelijkheden om te werken aan inclusief hoger onderwijs. De aanspreekpunten vragen concrete tips en richtlijnen. De gids is nuttig en toegankelijker in gebruik dan een uitgebreide index.
71
Het SIHO brengt aan het begin van volgend academiejaar de gids opnieuw onder de aandacht door een bladwijzer met concrete richtvragen die aan de gids is toegevoegd. Instellingen hoger onderwijs kunnen op basis van deze richtvragen actief werken aan inclusief hoger onderwijs.
72
Conclusie
Voor meer informatie kan u terecht bij:
Katrien De Munck Coördinator SIHO
Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs p/a Sint-Jorisstraat 71 8000 Brugge
0477 82 40 23
[email protected]
www.siho.be
73
