JAARVERSLAG Voorsprong uitbouwen via innovatie

JAARVERSLAG 2013 Voorsprong uitbouwen via innovatie

ENKELE CONCRETE RESULTATEN VAN 2013 > 18 JAN DE NUL

> 39 KREAMAT

> 56 RIDLEY

> 82 ZF WINDPOWER

06>07 VOORWOORD

> 23 ETAP

> 42 BLUWAYS

> 57 STILLEMANS

> 82 CG POWER

> 24 AGC AUTOMOTIVE

> 45 BEKAERT

> 58 HELIOSCREEN

> 84 SKY MAN

08>09 INNOVEREN IS ONS VAK

> 28 KASIOS

> 46 ARODO

> 59 VAN DEN WEGHES

> 30 HANSEN INDUSTRIAL TRANSMISSIONS

> 47 VERTONGEN

> 65 MARELEC

> 49 VAN EYCKEN

> 73 PROSOCCERDATA

> 50 FLOW-TRONIC

> 77 VERIMPEX

> 51 BELROBOTICS

> 80 ONEACCESS

> 52 HERAEUS ELECTRO-NITE

> 80 ALBATROS

> 33 PEDEO > 34 WEMA > 34 MAEX > 38 TENNECO

12>17 TECHNOLOGISCHE INNOVATIE OP MAAT

ADVANCED MANUFACTURING

ICT

SUSTAINABILITY SUSTAINABILITY

INHOUDSTAFEL

MATERIALS

MECHATRONICS

22>39 ADVANCED MANUFACTURING

40>47 MECHATRONICS

48>63 MATERIALS

64>75 ICT

76>85

24>29 ADDITIVE MANUFACTURING

42>45 ECOMECHATRONICS

54>55 COMPOSITES

66>69 SOFTWARE ENGINEERING

77>80 DUURZAME MATERIALEN

46>47 SENSORIZED FUTURE

56>59 COATINGS

70>73 CLOUD COMPUTING & SAAS

81>85 ENERGIE

60>61 MICROFABRICATION

74>75 DATA INNOVATION

30>31 SMART PRODUCTION 32>35 PRECISION 36>39 MADE DIFFERENT

SUSTAINABILITY

62>63 PLASTICS & HYBRID

87>91 JAARRAPPORT

88>89 FEITEN & CIJFERS

90>91 STATUTAIR

5

VOORWOORD Wat zijn de belangrijkste noden van bedrijven vandaag en morgen? En hoe kunnen we die als technologiecentrum zo snel en goed mogelijk invullen, zodat onze industrie internationaal voorsprong kan nemen? Deze vragen zijn het vertrekpunt in al de initiatieven die Sirris lanceert, of het nu investeringen zijn in hightechinfrastructuur, gezamenlijke innovatieprojecten of begeleidingstrajecten. Om de belangrijkste technologische, economische en industriële tendensen in ons land in kaart te brengen, kozen we ervoor de industrie nog meer 6

bij onze initiatieven te betrekken. Meer zelfs: ondernemers uit verschillende sectoren, kmo’s en grote ondernemingen, bepalen mee onze koers. Zo spelen vertegenwoordigers van de industrie vandaag een grotere rol binnen ons nieuwe Strategisch Comité. Zij stippelen de trends uit waar we vanuit onze technologische expertise op inzetten. Uit die input, gecombineerd met diverse studies, filteren we momenteel samen met Agoria een masterplan innovatie. Het zal bedrijven helpen te bepalen met welke producten, fabricagetechnieken en

bedrijfsstrategieën ze kunnen inspelen op huidige en toekomstige evoluties. We pasten ook ons dienstenportfolio aan volgens de bevindingen, vragen en tendensen die bleken uit de industriële samenwerking. We bundelden onze expertise rond de belangrijkste technologische evoluties en focussen daarbij op vijf innovatiedomeinen: Mechatronica, Materials, Advanced Manufacturing, ICT en Sustainability.

Samen versterking bieden Sirris streefde altijd al naar samenwerking. In Wallonië ontstond zo Gem3, een gezamenlijk project met de Waalse onderzoekscentra Cenaero en het Centre de Recherches Métallurgiques (CRM). Samen lossen we actuele industriële problemen op. Zo realiseerden we een vruchtbare samenwerking in additive manufacturing/3D-printing, waarvan we in de loop van dit jaar de eerste resultaten verwachten. Ook daar moeten innovatieprojecten een vliegende start nemen, dankzij de combinatie van onze knowhow met de ervaringen van de industrie. SOC Maakindustrie is een feit Daarnaast zetten we ook onze schouders onder grote, nationale initiatieven. Zo gaf de regering onlangs het startschot voor het Strategisch

Onderzoekscentrum (SOC) Maakindustrie. In Vlaanderen is dit het vijfde centrum in zijn soort, naast Imec, het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), iMinds en VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek. Het SOC Maakindustrie brengt competentiepolen samen rond de voertuigindustrie en mechatronica. Om de technologie van morgen te ontwikkelen en zo de internationale concurrentiepositie van onze maakindustrie te versterken, gaan een honderdtal medewerkers vanuit Sirris, Flanders’ DRIVE en FMTC de samenwerking aan met de vijf Vlaamse universiteiten. Het SOC is trouwens volledig industrieel gedreven: de hoofdthema’s worden vastgelegd vanuit het oogpunt van de technologieleiders in de sector, in samenspraak met de universiteiten en de competentiepolen.

Made Different op kruissnelheid De voorbije drie à vier jaar lag het accent in innovatie vooral op productontwikkeling. De productie zelf werd te vaak over het hoofd gezien. Vandaag zien we zowel in Europa als in onze eigen bedrijven dat weer meer aandacht uitgaat naar competitief produceren. Een belangrijke evolutie, want alleen als we de productie hier kunnen verankeren, is onze welvaart verzekerd. Precies om die reden startten we in 2012 samen met Agoria het Made Differentprogramma. Wat typeert een bedrijf van de toekomst? Wanneer is het competitief voldoende sterk? Vanuit die vragen leidden we zeven cruciale transformaties af die een bedrijf moet doorlopen, wil het zich ‘bedrijf van de toekomst’ noemen. Intussen

sprongen ook de voedings-, textiel- en houtsector mee op de kar. Met de steun van de Vlaamse overheid streven we ernaar om in de komende vijf jaar een 50-tal bedrijven te laten transformeren naar een ‘factory of the future’ en er minstens 500 andere hun eerste stappen in die richting te doen zetten. Nieuwe prioriteiten, snelle groei Wat opvalt? In al onze projecten ligt de nadruk meer dan ooit op de bedrijven en hun toekomst. We realiseren hoofdzakelijk strategische projecten die drie tot vijf jaar duren en die vaak een grote impact sorteren. En die keuze is er niet zomaar. Je merkt duidelijk dat de sectoren – ICT, machinebouw ... – die het meest inzetten op innovatie, sneller opveren na crisisjaren. En daarin kan Sirris

een belangrijke rol spelen. Troubleshooting ruimt steeds vaker plaats voor industrieel onderzoek. Mee nadenken met bedrijven over nieuwe producten, diensten en een betere organisatie is nu een absolute prioriteit. Waar bedrijven soms vooral objectieven op korte termijn vastleggen, helpt Sirris het zicht op de lange termijn te behouden. Met resultaat, zo blijkt ook uit onze cijfers.

Jos Pinte General Manager

7

INNOVEREN IS ONS VAK Al meer dan zestig jaar biedt Sirris bedrijven ondersteuning om technologische innovaties uit te werken, te testen en te implementeren. Naast een brede expertise en een uitgebreid netwerk stellen we ook een state-of-the-art infrastructuur ter beschikking. Zo helpen we de competitiviteit van onze technologische industrie duurzaam te versterken. Onze missie als industrieel competentiecentrum is geslaagd als innovaties zich vertalen in vlot vermarktbare producten en diensten. Of, eenvoudig gesteld: als bedrijven met onze hulp beter produceren, ze slimmere producten maken en efficiëntere bedrijfsprocessen invoeren.

ANTWERPEN LEUVEN GENT HASSELT

GEPASSIONEERDE MEDEWERKERS, INGEBED IN EEN RUIM NETWERK VAN PARTNERS

BRUSSEL

LUIK

Meer dan 140 ingenieurs, wetenschappers en technici – gepassioneerd door marktgerichte innovatie – zitten verspreid over onze zeven vestigingen. Ze denken er met bedrijven mee over hun doelstellingen en uitdagingen. Hun vragen zetten ze om in gericht en vaak multidisciplinaire innovatie.

Zij werken op hun beurt samen met een wijd netwerk van universiteiten, onderzoekscentra, bedrijven, verenigingen en instellingen in heel België én in Europa. Met die partners wisselt Sirris medewerkers, kennis en methodes uit. Zo blijven we de technologische evoluties steeds een stapje voor.

CHARLEROI

9

10

EEN DUBBELE HEFBOOM: TECHNOLOGISCH EN FINANCIEEL

WIE KAN BIJ ONS TERECHT?

Tegelijk slaan we de brug met industriële partners en ondersteunende overheidsdiensten, gewestelijk, nationaal en internationaal. Voor veel van onze tussenkomsten ontvangen bedrijven een financiële tegemoetkoming: ondersteuning

Zowel kleine ondernemingen als grote industriële groepen, uit alle sectoren van de industrie, kunnen terecht bij Sirris. Onze organisatie richt zich specifiek op Belgische bedrijven die hun concurrenten een stap voor willen blijven door te investeren in technologische innovatie.

voor onderzoeksprogramma’s, projectsubsidies, advies- en opleidingscheques. Zo slaagt Sirris erin om bedrijven een hefboom te bieden, zowel op technologisch als op financieel vlak.

Sirris houdt bijna 5.000 klanten in portefeuille. Meer dan 2.500 bedrijven zijn lid en genieten een korting op onze diensten. Ruim 75% van hen zijn kmo’s met minder dan 250 medewerkers.

GEM3, versterking voor de Waalse industrie In februari 2013 richtte Sirris GEM3 op, samen met het Centre de Recherches Métallurgiques (CRM) en het Waalse onderzoekscentrum Cenaero. Bedoeling van die samenwerking is cruciaal mechanisch, metallurgisch en materiaalkundig onderzoek te versterken door er vertegenwoordigers van belangrijke industrietakken bij te

SIRRIS NETWERK & KERNCIJFERS 2013 140 technologie-experts

betrekken. Waalse bedrijven zullen van de knowhow van de GEM3 leden gebruik kunnen maken, om hun innovatieprojecten efficiënter te laten verlopen. De onderzoekspartners focussen onder meer op prioritaire thema’s als hybride of multimaterialen, intelligente producten, composietmaterialen, technologie van wereldklasse voor grote en kleine series, prototyping en duurzame ontwikkeling.

50 industriële, academische & overheid partners

5.000 actieve klanten

Meer dan 2.500 leden

bij 1.540 verschillende ondernemingen, waarvan 75% kmo

waarvan 1.500 betalende projecten en diensten voor klanten

en 1.600 gratis adviezen dankzij publieke projectfinanciering

In 2013 voerden we 3.100 industriële interventies uit (advies, projecten en andere diensten)

In totaal 2,5 mio euro aan investeringen in hightech infractructuur

11

TECHNOLOGISCHE INNOVATIE OP MAAT

HOE KUNNEN WE U HELPEN ?

Technologisch advies op maat, dat is in een notendop waarvoor bedrijven bij Sirris aankloppen. Van een expert die een halve dag mee nadenkt over een concrete probleemstelling tot collectieve onderzoeksprojecten over meerdere jaren: wij helpen onze klanten op verschillende manieren vooruit. Van bij het ontwikkelen van een technologiestrategie tot de implementatie van innovaties. De expertise van onze medewerkers vormt, naast onze hightech infrastructuur, een cruciaal onderdeel van ons aanbod aan de bedrijven. Het zijn onze 160 medewerkers – en vooral onze 140 experts – die samen met de bedrijven de innovaties van de toekomst onderzoeken, testen en implementeren.

INDIVIDUELE ONDERSTEUNING Bedrijven krijgen bij Sirris praktische antwoorden op hun concrete technische, technologische of operationele vragen. Of ze worden op maat begeleid doorheen een innovatieproject: van een pril innovatief idee over prototypes en piloottests tot finaal product.

SIRRIS KRIJGT OPNIEUW QFOR-KWALITEITSLABEL Een audit door QFor wees uit dat klanten zeer positief zijn over hun samenwerking met Sirris. Zowel voor de aangeboden opleidingen als voor onze begeleiding in innovatieprojecten liep de tevredenheidsscore op tot boven de 90%. Voor de vierde keer haalde Sirris op basis van de verzamelde feedback het kwaliteitslabel Qfor.

ENKELE REACTIES DIE QFOR VERZAMELDE: “Ik ben zeer tevreden over de opleidingen van Sirris. De sterke punten zijn de interactie en het feit dat het niet alleen theoretisch is. We kunnen in groep werken en we kunnen ervaringen uitwisselen met mensen uit dezelfde sector. Ik zou hen zeker aanbevelen.” “Ik ken Sirris al lang. Ze hebben verschillende afdelingen en ik weet bij wie ik moet zijn. Dat loopt goed.”

TECHNOLOGISCHE INNOVATIE OP MAAT

13

14

INDIVIDUELE ONDERSTEUNING RISICO’S DELEN

15 INSPIRATIE

“We hebben zelf niet alle competenties in huis en daarom doen we een beroep op Sirris. Daar hebben ze specialisten per onderwerp.” “We zijn zeer tevreden over de uitvoering van de opdrachten. Ik heb alleen maar concrete resultaten gezien. Dat verloopt naar wens. Ze denken met ons mee.” 13

RISICO’S DELEN Innoveren is risico’s nemen. Het vergt niet alleen geld, maar ook tijd, kennis en infrastructuur. Die investeringen kunnen bedrijven delen met Sirris. ⊲⊲ Vanuit onze expertise en praktijkkennis helpen we ondernemingen de juiste strategische, economische en technologische keuzes te maken. ⊲⊲ We bieden hen toegang tot een hoogtechnologische infrastructuur en Application Labs, gespecialiseerd in toekomstgerichte thema’s zoals composieten, coatings, microfabricatie en windenergie.

14

⊲⊲ Bedrijven kunnen ook terugvallen op de ondersteuning van ons uitgebreide industriële & academische partnernetwerk in binnen- en buitenland. ⊲⊲ In collectieve onderzoeksprojecten gaan we op zoek naar oplossingen voor gezamenlijke technologische uitdagingen. ⊲⊲ Bovendien gaan we na voor welke subsidies of voordelen bedrijven in aanmerking komen, en begeleiden we hen bij een optimale financiering met private en publieke middelen.

INSPIRATIE ROND TECHNOLOGIE & INNOVATIE

TECHNILINE, TECHNOLOGIEBIBLIOTHEEK • Meer dan 800 bedrijven en organisaties lezen Techniline • Ongeveer 350 technisch diepgaande artikels gepubliceerd in 2013 • Een gemiddelde van 850 unieke lezers per maand

Onze experts volgen vanuit de praktijk de nieuwste trends en evoluties op de voet. Zij delen de meest relevante evoluties, ideeën en businesscases in blogberichten en nieuwsbrieven, tijdens opleidingen en thematische workshops of seminaries.

Op de hoogte blijven

Zich verdiepen

Investeren in kennis

Op onze blog brengen we dagelijks het meest relevante technologische nieuws en boeiende trends. Die info gieten we in korte artikels. Abonnees van onze nieuwsbrief ontvangen wekelijks een overzicht van alle recent gepubliceerde artikels in het domein dat hen het meest interesseert.

Onze online technologiebibliotheek Techniline is dé referentie voor de industriële “technology watch” in België. Op deze website brengen we meer diepgaande, wetenschappelijk relevante artikels over nieuwe en toekomstige technologieën.

Deelnemers van onze seminaries en opleidingen doen een beter inzicht op en gaan naar huis met onmiddellijk bruikbare informatie over actuele en toekomstige thema’s die hen aanbelangen.

15

by sirris a network of ideas

TOP 5 MEEST GELEZEN ARTIKELS IN 2013 #1

#2

#3

#4

#5

“Flexibele vliegwielen als een goedkope oplossing voor grootschalige energieopslag”

“Een paraplu die volledig opnieuw werd uitgedacht”

“Auxetische materialen”

“Waarom je beter niet meer spreekt over ‘continu verbeteren’ ”

“Haalbare energieopslag voor offshore windturbines op basis van betonnen ballen op de zeebodem”

door Fabienne Windels 425 unieke lezers

door Fabienne Windels 406 unieke lezers

door Pascal Pollet 391 unieke lezers

door Pieter Beyl 466 unieke lezers

Hoe kan een grote hoeveelheid

Kort maar krachtig, zo zou je dit

Het derde populairste artikel had

Masaaki Imai, de stichter van

Hernieuwbare energie blijft

aan elektriciteit betrouwbaar,

succesartikel kunnen noemen.

het over zogeheten “auxetische

het Kaizen Institute, stelt vast

boeien, dat blijkt ook uit dit artikel,

goedkoop en op grote schaal

Het berichtte over een Italiaanse

materialen’, en meer bepaald hoe

dat de meeste bedrijven op een

dat een originele opslagmethode

worden opgeslagen? Op die

ontwikkeling, de Ginkgo-paraplu,

de analyse van octrooiaanvragen

verkeerde manier aan continue

voor energie toelicht. Het vertelt

interessante vraag ging het artikel

die voor 100% uit polypropyleen

een goed beeld geeft van de evo-

verbetering doen en biedt in een

hoe enorme betonnen ballen op

dieper in, door het gebruik van

bestaat en in één keer kan wor-

lutie van onderzoek & ontwikke-

verhelderende analyse een beter

de zeebodem overtollige energie

vliegwielen aan te boren – een

den gerecycleerd.

ling en van het innovatiepotentieel

alternatief. Pascal Pollet gaat daar

kunnen bufferen en snel weer

van die materialen.

in zijn artikel nader op in.

afgeven.

duurzame, maar dure oplossing. Pieter Beyl lichtte zijn lezers in over een recente ontwikkeling op basis van een nieuw en aanzienlijk goedkoper ontwerp.

16

door Bas Rottier & Stefan Milis 384 unieke lezers

SIRRIS TEKENT VOOR 9DE ITM AWARDS

KENNIS ACTIEF DELEN Dat is het doel van onze seminaries en events ... In 2013 konden bedrijven uit diverse sectoren tijdens 32 seminaries bij Sirris hun kennis en netwerk gericht verbreden. Alles samen kwamen daar ongeveer 1.500 deelnemers op af. Daarmee zetten we onze missie als collectief centrum – actief kennis delen met de Belgische industrie – om in de praktijk. De sessies zijn, afhankelijk van de inhoud

en sprekers, gratis of betalend. Ze bieden een algemeen overzicht of gaan net dieper in op een bepaalde technologie. Sirris-experts zijn veelgevraagde sprekers op events die de nieuwste technologie in de kijker zetten. In totaal waren er in 2013 29 bijeenkomsten waar een lezing door een van onze technologiespecialisten op het programma stond.

In 2013 ontwierp en ontwikkelde Sirris voor de negende keer op rij de ITM Industrie Awards. Daarin presenteren we naar jaarlijkse traditie vooruitstrevende technieken. De basisstructuur van de award symboliseerde een aantal wegen naar nieuwe productie, het thema van de editie. Semidoorzichtige gekleurde buizen leidden samen naar de “fabriek van de toekomst”. Het geheel was geproduceerd met vier verschillende additivemanufacturingmethodes, waaronder stereolithografie voor de buizen en 3D-printing voor het Made Different-fabriekje. 17

ONAFHANKELIJKE MATERIAALTESTS Discussies met leveranciers over materialen en nood aan een waterdichte en snelle interpretatie van testresultaten: het zijn belangrijke redenen waarom bedrijven aankloppen bij onze onafhankelijke testlabo’s. ⊲⊲ In onze hoogtechnologische labo’s in Zwijnaarde en Seraing voeren we jaarlijks in totaal een 1.400-tal kwaliteitstests uit, waarvan er acht BELAC-geaccrediteerd zijn. Samen met bedrijven werken we er tests op maat uit. ⊲⊲ We hebben decennialange expertise in wat we doen. Bij materiaal- en productanalyses zetten onze experts al die knowhow in om uw resultaten vakkundig te interpreteren en heldere testverslagen af te leveren. ⊲⊲ Betrouwbare kwaliteit dus, geleverd in de kortst mogelijke termijn. Zodat uw productie ononderbroken kan doorgaan. In vergelijking met andere testcentra zetten we zeer korte doorlooptijden neer. Onze labo’s zijn zo georganiseerd dat ze 80% van alle testaanvragen voor materiaalproeven op amper vijf werkdagen afronden.

18

KARAKTERISATIETESTEN BIJ JAN DE NUL Om alle aangeleverde stukken voor zijn baggerinstallaties te controleren, doet Jan De Nul al jarenlang een beroep op Sirris’ testlabo in Zwijnaarde. Het Belgische baggerbedrijf met wereldfaam laat er de mechanische eigenschappen, de samenstelling en structuur van gewalste profielen, gieten smeedstukken controleren. “Op die manier vermijden we schadegevallen of breuken die tot een stilstand van de baggerinstallaties zouden leiden”, steekt Tom De Ridder (Senior Quality Control Jan De Nul) van wal. Baggertanden en verwante installaties zijn sterk onderhevig

aan slijtage. Sirris test alle onderdelen op slijtvastheid en helpt de samenstelling en thermische behandeling van onderdelen te optimaliseren. “Door de slijtvastheid en levensduur van onze installaties van bij het begin zo veel mogelijk te controleren en leveranciers daarop te vergelijken, vermijden we stilstand. Een belangrijk voordeel als je weet welk kostenplaatje daaraan vasthangt.” Meerwaarde Sirris’ accreditatie voor de naleving van nationale en internationale standaarden betekent voor Jan De Nul een belangrijke meerwaarde.

“Onze opdrachtgevers wereldwijd eisen nu eenmaal dat alle testresultaten gestaafd worden door standaarden”, vervolgt Tom De Ridder. De onderlinge samenwerking helpt het bedrijf in zijn internationale groeistrategie. “We gaan voortdurend op zoek naar nieuwe uitdagingen en dan is het goed dat Sirris materiaalkeuzes mee evalueert.” Kwaliteit blijft daarbij cruciaal. “Meer en meer werken we met Aziatische producten, waardoor materiaalcontrole en –nazicht meer dan ooit telt. We willen tenslotte dat onze kwaliteit ten allen tijde gewaarborgd blijft.”

TEVREDEN KLANTEN, DAAR DOEN WE HET VOOR

AANTAL TESTS IN 2013 In 2013 ontvingen onze testlabo’s in totaal een 1.300 à 1.400 aanvragen, waaronder 913 in Zwijnaarde voor het uitvoeren van tests op

HET SIRRIS FIETSLABO Voor crashtests op wielen is Sirris’ onafhankelijke fietslabo als enige geaggregeerd door de internationale wielerunie UCI. Alle wielen die op de markt komen voor professionele wielerwedstrijden, moeten de tests in ons labo hebben doorstaan. Onze unieke testuitrusting voor fietsen voldoet aan de nieuwste testnormen en biedt een belangrijke garantie op de betrouwbaarheid van fietsonderdelen. Naast fietswielen testen we o.a. ook zadels, frames en fietsvorken. Sterker nog: onze specialisten zetelen in normalisatiecommissies en bepalen zo mee de norm.

In 2013 hebben we 92 wielen voor in totaal 37 bedrijven wereldwijd getest. Decathlon, Specialized, Giant ... het zijn maar enkele klinkende namen in ons klantenbestand. Ook Curana, een Belgische spatbordenfabrikant, werkt samen met ons fietslabo. We testen de spatborden en alle accessoires volledig onafhankelijk en vervaardigen prototypes, waardoor het bedrijf zijn innovaties sneller op de markt kan brengen.

metaalonderdelen. Ons aanbod tests onder BELAC-accreditatie is in 2013 uitgebreid van zes naar acht in totaal. In de chemische analyse zijn nu ook twee van onze eigen methodes voor de samenstelling van metalen geaccrediteerd.

Voor onze fietstests, materiaalkarakterisatie en componenttests in Zwijnaarde en Seraing zetten we in 2013 mooie klantentevredenheidsscores neer: ⊲⊲ 97% van de bedrijven die op ons een beroep deden en deelnamen aan onze tevredenheidsenquête, waren tevreden met de manier waarop hun aanvraag behandeld werd. ⊲⊲ Meer dan 92% was tevreden tot zeer tevreden met de kwaliteit van de resultaten. ⊲⊲ 92% was tevreden tot zeer tevreden over de doorlooptijd. ⊲⊲ Voor de interpretatie van de resultaten lag de tevredenheid met 96% zelfs nog hoger. 19

SUPPORT & EXPERTISE IN 5 TECHNOLOGIEDOMEINEN BINNEN ELK VAN ONZE VIJF WERKDOMEINEN OPENT DE COMBINATIE VAN DE JUISTE EXPERTS, EEN HIGHTECH ONDERZOEKS- EN DEMOINFRASTRUCTUUR EN EEN UITGEBREID PARTNERNETWERK DE WEG NAAR INNOVATIE VOOR BEDRIJVEN.

20

Bedrijven die willen innoveren, kunnen bij Sirris terugvallen op een ruime expertise en uitgebreide infrastructuur in vijf belangrijke technologiedomeinen.


ICT Binnen ICT gaan we na hoe software optimaal in te zetten als hefboom naar innovatie.


ICT

Binnen Advanced Manufacturing zoeken we naar innovatiemogelijkheden in het productieapparaat.

SUSTAINABILITY SUSTAINABILITY

MATERIALS

MECHATRONICS

MATERIALS

MECHATRONICS

Het deeldomein Materials buigt zich over de mogelijkheden van nieuwe materialen voor producten en productieprocessen.

Mechatronica werkt aan een nieuwe generatie machines, performanter, stiller, flexibeler.

SUSTAINABILITY Sustainability focust onder meer op windenergie en op een duurzaam materiaalgebruik. Omdat het thema de grenzen van de overige technologiedomeinen overschrijdt, hanteren we hiervoor een multidisciplinaire aanpak.

21


EEN TOEKOMSTGERICHT PRODUCTIEAPPARAAT

Om bij te blijven met de laatste industriële ontwikkelingen en te evolueren naar een toekomstgerichte onderneming, is het cruciaal dat bedrijven hun productieprocessen up-to-date houden. Om het enorme potentieel te verkennen, en “factory of the future” te worden, kunnen zij rekenen op Sirris’ netwerk van ingenieurs en hightech infrastructuur.


ICT

SUSTAINABILITY

MATERIALS

MECHATRONICS

#case / advanced manufacturing / etap

ADVANCED MANUFACTURING THEMA’S

ETAP VERSNELT PRODUCTIE ALUMINIUMPROFIELEN MET 50% Etap Verlichting NV is specialist in verlichtings- en noodverlichtingstoestellen en lichtregelsystemen. De nabewerking van zijn aluminiumprofielen duurde te lang en vormde zo een bottleneck in de productiestroom. Samen met Sirris voerde het bedrijf daarom een aantal optimaliseringen door, wat leidde tot een tijdsbesparing van meer dan 50%.

De belangrijkste problemen bij het bestaande freesproces waren vibraties, een lange bewerkingstijd, afwijkingen in productgeometrie en een snelle slijtage van de freeskop. Sirris legde daarop drie opportuniteiten bloot: de freesweg of baangeometrie van het snijgereedschap optimaliseren, de productstabiliteit verhogen en betere snijgereedschappen inzetten.

Etap Verlichting en Sirris namen een modulair verlichtingssysteem onder handen, opgebouwd uit meerdere U-vormige aluminiumprofielen.

Krist Mielnik, projectverantwoordelijke bij Sirris, legt uit: “Door een aantal eenvoudige aanpassingen in de opspanmethode en baangeometrie

van het snijgereedschap, en een kleine investering in volhardmetaal snijgereedschappen in plaats van snelstalen snijgereedschappen, hebben we een impactvolle procesverbetering doorgevoerd. De productietijd daalde met meer dan 50%. Een mooi bewijs dat procesoptimalisering niet duur hoeft te zijn. En dat bedrijven door extern advies in te winnen forse stappen vooruit kunnen zetten.”

24>29 ADDITIVE MANUFACTURING 30>31 SMART PRODUCTION 32>35 PRECISION 36>39 MADE DIFFERENT

#case

Additive manufacturing (AM), vooral bekend van het 3D-printen, breekt

/ advanced manufacturing / additive manufacturing / AGC

momenteel volop door van het experimentele prototypes, naar concrete industriële toepassingen en eindproducten. Met onze ervaring en gespecialiseerde testen productielabo’s in Gosselies en Seraing, helpen we bedrijven de juiste technologische keuzes te maken. In onze labo’s zijn we druk in de weer om innovatieve producten op te bouwen op basis van polymeren, harsen, keramieken, metalen en multimaterialen, voor toepassingen in zowel de biomedische sector als de maakindustrie (waaronder lucht- en ruimtevaart, automotive, etc.), productontwerp en -ontwikkeling. 24

P24 > P29 ⊲ ADDITIVE MANUFACTURING

stadium en het bouwen van

AGC INNOVEERT MET LASER BEAM MELTING Om een sterke en tegelijk esthetische metalen afsluitstrip te produceren die optimaal aansluit tegen een (Mercedes-)autoraam, deed AGC Automotive Europe uit Fleurus een beroep op Sirris. Na grondige analyse en tests viel de keuze op additive manufacturing, en meer specifiek op laser beam melting. Met behulp van 3D-printing bouwde Sirris een prototype van de raamstrip op uit titaanpoeder. Denis Gravet (senior project manager AM bij Sirris) licht toe: “Van alle technologieën die we vergeleken, was laser beam melting de meest geschikte en performante. Op korte tijd konden we er een

esthetische strip mee opbouwen. Bij geen van de onderzochte technieken was het mogelijk om de strip uit één stuk over de volledige lengte aan te maken.” Minimale vervorming Sirris wist het risico op vervorming tijdens het lasersmelten tot een minimum te beperken. Nadat de raamstrip was losgemaakt van het bouwplatform, werd ze bewerkt via 'thermisch ontlaten'. Bij die bewerking wordt metaal gedurende langere tijd licht opgewarmd, zodat alle spanningen wegvloeien. Dankzij die techniek kon de strip weer de beoogde vorm aannemen. Voorafgaande 3D-metingen

bevestigden dit. Een blijver, in elke zin Nog een laatste voorwaarde was dat de strip het raamprofiel perfect moest volgen en bovenal op zijn plaats moest blijven. Een goede verbinding was dan ook cruciaal. De ontwikkelde geleiding zorgt voor een correcte uitlijning, een schroefverbinding houdt alles in positie. AGC past de innovatie op dit moment in serie toe op een nieuw Mercedes-model.

#case

advanced manufacturing

/ advanced manufacturing / additive manufacturing / saint-lambertkathedraal

DE SAINT-LAMBERTKATHEDRAAL IN LUIK HERRIJST De gotische Notre-Dame-etSaint-Lambertkathedraal in Luik was een van de grootste van Europa voor ze in de 18de eeuw werd verwoest. Omdat de stad Luik enkel beschikte over een onvolledige maquette uit hout en karton, maakten Sirris-experts een 3D-scan en -print waardoor een meer realistische (en duurzame) versie kon worden gegoten in brons.

Op basis van een scan werd een 3D-reconstructie van de oude maquette gemaakt. Alle aanpassingen en toevoegingen gebeurden met het oog op een zo eenvoudig en precies mogelijke assemblage. Sirris zorgde ervoor dat de 3D-tekeningen printklaar waren en compatibel met het gietproces. Raoul Carrus (senior project engineer additive manufacturing): “Om binnen de korte beschikbare termijn het grote aantal onderdelen te fabriceren, werden de modellen 3D-geprint. Die techniek leverde een uitstekende resolutie op, een hoge precisie en minimale vervorming.” 25

#event / advanced manufacturing / additive manufacturing / biomedische toepassingen

BIOMEDISCHE TOEPASSINGEN VAN ADDITIVE MANUFACTURING Op 12 maart 2013 organiseerde Sirris in zijn vestiging in Gosselies (Charleroi) een workshop rond biomedische toepassingen van additive manufacturing. Vijf sprekers uit de VS, Spanje, Duitsland, Nederland en België kwamen toelichting geven bij innovatieve biomedische toepassingen van AM. Meer dan vijftig deelnemers kwamen op de workshop af om er uitdagingen en oplossingen in de biomedische sector te bespreken.

26

“In de geneeskunde raakt men alsmaar meer overtuigd van de meerwaarde van 3D-printing voor medische en biomedische toepassingen”, vertelt Carsten Engel (biomedical engineer Sirris). “Tal van voorbeelden tijdens de workshop deden bij de aanwezigen het besef groeien dat extra fondsen moeten worden vrijgemaakt voor materiaalonderzoek en klinische tests met 3D-geprinte implantaten en tools. Die zijn vaak nog onbekend, terwijl er gigantisch veel economische en andere voordelen mee gepaard gaan, voor dokters en patiënten.”

Startschot voor meer samenwerking De workshop vormde een aanzet voor meerdere vervolgmeetings en lezingen. Carsten Engel: “We zijn toen door artsen in verschillende regionale, privé- en universitaire ziekenhuizen uitgenodigd om hun complexe medische vraagstukken te bespreken en oplossingen op maat te zoeken. Het was alweer een bevestiging dat er algemeen nood is aan 3D-implantaten op maat uit titanium of keramiek, maar ook aan instrumenten waarmee artsen de meest complexe ingrepen kunnen doorvoeren.”


#event

SIRRIS GOSSELIES IN DE PERS

/advanced manufacturing /additive manufacturing / AM experts

VIER INTERNATIONALE AM EXPERTS IN BELGIË Eind juni 2013 nodigde Sirris vier gerenommeerde internationale experts in additive manufacturing uit. Tijdens een interactieve masterclass schetsten Terry Wohlers (VS), Olaf Diegel (Nieuw-Zeeland), Claudio Dalle Donne (Duitsland) en Bill Cass (VS) een algemeen overzicht van de opportuniteiten van AM voor de industrie. Managers en beslissingsnemers uit verschillende industrietakken (o.a. vliegtuigbouw, energie, de biomedische en de autosector) kwamen luisteren naar nieuwe evoluties en innovatieve toepassingen van additieve technieken.

De masterclass focuste ook op de laatste ontwikkelingen voor materialen, mechanische eigenschappen, kwaliteitscontrole en certificering. In kleine groepjes werd rond demonstratiestukken gediscussieerd, waaronder een elektrische gitaar van polyamide. Ook intellectuele eigendom en octrooien kwamen aan bod, een netelig onderwerp gezien de voortdurende ontwikkelingen in AM en kleine 3D-printers, die binnen het bereik van het brede publiek komen.

Op maat geprinte implantaten in titanium of keramiek maken het vandaag mogelijk om letsels zeer precies te behandelen. Er zijn zelfs al plannen om via 3D-bioprinting organen op te bouwen. Logisch dat de Belgische pers oog en oor heeft voor het enorme potentieel van AM in de medische sector. Interviews met Sirris-specialisten van Gosselies, onder meer op de RTBF, wekten alvast de broodnodige belangstelling om een doorbraak te forceren. In een reportage in het RTBF-journaal van 11 juli 2013 was te zien hoe Sirris via 3D-scans en 3D-printing modellen in titanium ontwikkelt voor schedelimplantaten. Wie op Google 'RTBF 3D biomedical' ingeeft, kan het fragment herbekijken. Daarnaast gaf het Sirristeam van Gosselies in 2013 ook interviews aan verschillende Franstalige en Nederlandstalige kranten, naast gespecialiseerde medische magazines, zoals OrthO-rhumatO. Daarin werd telkens de Belgische knowhow in chirurgie op maat onderstreept.

#case / advanced manufacturing / additive manufacturing / kasios

SYNTHETISCHE TUSSENWERVELSCHIJVEN VOOR KASIOS, EEN WERELDPRIMEUR Het Franse Kasios ontwikkelt, produceert en verdeelt vanuit Toulouse synthetische botstructuren voor toepassingen in orthopedie en 'wervelkolom chirurgie'. Om de vorm en kwaliteit van zijn implantaten te optimaliseren, nam het bedrijf Sirris in de arm. Sirris werkte voor Kasios een volledig nieuwe biokeramische materiaalformulering uit aangepast aan 3D-printing. Vanaf een 3D-file van het implantaat bouwden onze experten via een additieve productietechnologie – fotopolymerisatie met laser – materiële kopieën. Thierry Dormal (program manager additive manufacturing) legt uit: “Het botmateriaal is 28

volledig nieuw en heeft dezelfde eigenschappen als het menselijke bot. De implantaten hebben een poreuze structuur, wat de kolonisatie door de botcellen van de patiënt vergemakkelijkt en het herstel versnelt. Met een andere, conventionele fabricagetechniek was de werking nooit zo efficiënt geweest.” Kasios België Jaarlijks worden in totaal 10.000 van de nieuwe botimplantaten gefabriceerd. Het product had zo’n succes dat Kasios in 2013 een nieuwe productievestiging oprichtte in België, nabij Gosselies (Charleroi). Een mooi voorbeeld van hoe innovatie

nieuwe werkgelegenheid creëert. Sirris is nauw betrokken bij de opstart van de productie en volgt die op regelmatige basis verder op. De technologietransfer tussen Sirris en Kasios voor de serieproductie van de botsubstituten werd contractueel vastgelegd. ISO-certificaat Sirris werd ISO13485gecertificeerd voor de aanmaak van de implantaten, net als voor andere biomedische toepassingen met vier additieve technologieën ontwikkeld door ons centrum.

#project


/ advanced manufacturing / additive manufacturing / AM design

FUNCTIONELE DESIGN VOOR ADDITIVE MANUFACTURING Om de kloof te dichten tussen het potentieel van AM en innovatieve toepassingen in de industrie, startte Sirris in 2013 met een Vlaams Innovatie Samenwerkingsverband of VIS-traject. In 2013 zetten Sirris en Flanders’ Plastic Vision, de competentiepool voor de kunststof- en rubberverwerkende industrie in Vlaanderen, samen de lijnen uit voor een gezamenlijk ondersteuningstraject 'Functional Design for Additive Manufacturing', toegespitst op het productontwerp. Ook het Deens Technologisch Instituut (DTI) sloot zich aan als kennispartner.

Meer vormvrijheid met AM “Ondanks het aanbod van wereldklasse in ons land op het gebied van 3D-printing – met bedrijven als Materialise, Melotte of Layerwise – benut de Vlaamse maakindustrie nog onvoldoende de vormvrijheid van AM om innovatieve toepassingen en kleine series te ontwikkelen op een kostenefficiënte en snelle manier”, stelt Benjamin Denayer, expert business development & innovation in additive manufacturing bij Sirris.

Tussen 2014 en 2017 moet het VIS-traject daarom een 300-tal bedrijven informeren en aanzetten tot actie. De vormvrijheid in productontwikkeling dankzij AM en de kostenefficiënte productie van kleine series kan voor maakbedrijven immers een belangrijke technologische hefboom zijn voor de transformatie van hun toekomstige producten en productie.

MATERIALS

PROCESS

POST-PROCESS

LEADING-EDGE APPLICATIONS/ COMPONENTS

29

#case / advanced manufacturing / smart production / hansen industrial transmissions

HANSEN INDUSTRIAL TRANSMISSIONS SCHROEFT DOORLOOPTIJDEN FORS TERUG meer nieuwe en complexere producten, prijzen die onder druk staan, een hoge wendbaarheid en een tekort aan gekwalificeerd personeel: het zijn uitdagingen waarmee de maakindustrie zich geconfronteerd ziet. Het antwoord schuilt vaak in 'smart factories' of slimme fabrieken, die flexibel, veilig en grotendeels autonoom produceren. Om tot die ideale situatie te komen, helpen we bedrijven hun klassieke productiesystemen om te bouwen naar slimme productieprocessen. 30

P30 > P31 ⊲ SMART PRODUCTION

Kleinere series, steeds

Hansen Industrial Transmissions levert wereldwijd mechanische aandrijvingen voor veeleisende industriële toepassingen. Voor de tandwielkasten op maat, die het bedrijf vaak in kleine volumes ontwikkelt, liepen de levertijden op. Via quick response manufacturing (QRM) slaagde de tandwielproducent erin zijn doorlooptijden in de engineeringfase met 50 tot 80% te verminderen. “Zowel in het kantoor- als in het productietraject slopen er nodeloze wachttijden”, vertelt Pascal Pollet (technology coaching coordinator Sirris). “Vooral in het administratieve werk zagen we manieren om

de verwerkingstijden significant te verminderen. Voor bepaalde applicaties ging bijvoorbeeld 25 tot 50% van de levertijd verloren aan ’hand-overs’, dus louter door het doorgeven van offertes en andere documenten.” Van afdelingen naar teams Om de QRM-filosofie bij het bedrijf te implementeren, werden enkele belangrijke ingrepen doorgevoerd. De functionele organisatie – met afdelingen en afdelingshoofden – maakte plaats voor teams: Quick Response Office Cellen of Q-ROC. Begin 2013 werd een eerste cel gevormd. Tegelijk werd onderzocht voor welke productgroepen en markten er nog cellen moesten komen.

Zo zijn er vandaag een vijftal hechte teams, naast een 'verticaal' designteam dat capaciteitsproblemen bij de andere opvangt. Indrukwekkend resultaat Terwijl het bedrijf vroeger regelmatig moeite had om beloftes aan klanten na te komen, slaagt het er nu veel beter in tijdig te leveren. De helft van de tijdswinst werd behaald enkel en alleen door mensen fysisch samen te brengen, rond eilanden, en zelfsturende teams te vormen. De overige 50% is het resultaat van betere afspraken en procedures, van crosstraining en kennisdeling, kortere communicatielijnen en een goede opvolging.

#event


/ advanced manufacturing / smart production / QRM

BEDRIJVEN WISSELEN QRM-ERVARINGEN UIT Tijdens het 'Meet the Expert'- event op 29 april 2013 deelden bedrijven hun bevindingen bij het doorvoeren van de quick response manufacturing-strategie. De wereldautoriteit in doorlooptijdverkorting, Rajan Suri, liet zijn licht schijnen op het thema. De bedrijven die deelnamen aan 'Meet the Expert', waren Automatic Systems, Esco Couplings, Hansen Industrial Gearboxes, Obumex, Harol, Provan en Maxon. Tijdens de getuigenissen gingen zij dieper in op de gemaakte plannen en wat ze hiervan al realiseerden. Ze getuigden over hun ervaringen en toetsten die af met

de andere deelnemers en de expert Rajan Suri zelf. Relevante vragen Wat is de ideale grootte van een QRM-cel en hoe stellen we die het best samen? Hoe krijgen we de hele organisatie mee in het veranderingsproces? Hoe berekenen we de behaalde tijdwinst en volgen we die op? Hoe bepalen we best de prioriteiten? Welke valkuilen moeten we vermijden? Het zijn maar een aantal van de vele relevante vragen die aan bod kwamen. Continu verbeteren Door de open sfeer en de bereidheid om constructief mee

te denken, konden de aanwezigen tijdens het event heel wat van elkaar en van de expert opsteken. Zo werd duidelijk dat een QRM-implementatie niet van vandaag op morgen verloopt. Het is belangrijk te leren uit de fouten en ervaringen om het, met de hulp van het advies van Sirris en andere bedrijven, bij de volgende innovatieslag beter te doen. Intussen hebben al meer dan 100 bedrijven deelgenomen aan een van de vijf masterclasses met Rajan Suri die Sirris organiseerde.

TOPTECHNOLOGIE IN ROBOTICA BINNEN HANDBEREIK Om productiebedrijven te helpen evolueren naar ‘Factories of the Future', investeerde Sirris in 2013 in totaal 100.000 euro in nieuwe smart production-toepassingen. In onze machinehal in Diepenbeek voerden onze specialisten samen met vijftien bedrijven proefprojecten uit met de robotica. Intussen verkennen Belgische bedrijven er volop het potentieel van de slimme productietechnologieën. De lichte en flexibele 'Baxter'-robot behoort tot Sirris’ opvallendste aankopen in Diepenbeek. Deze 'collaborative robot' of 'cobo' is nog maar het derde exemplaar in heel Europa. Hij vervangt geen arbeiders, maar maakt een vlottere samenwerking mogelijk tussen mens en machine. Hij is ontworpen om veilig zij aan zij met medewerkers aan een productielijn te werken, zonder veiligheidskooien of veelvuldig programmeren. Andere robotica die in Diepenbeek voorhanden zijn, zijn de Turn-Assist van Robojob, om automatisch werkstukken van bewerkingsmachines te laden en ontladen, en het Safety Eye-systeem van Pilz dat de zone rond robots bewaakt zonder fysieke afbakening.

31

#project / advanced manufacturing / precision / precision manufacturing

PRECISIE MANUFACTURING VOOR NIEUWE EN BETERE PRODUCTEN

Precisiebewerking wint steeds meer aan belang. Innovatieve producteigenschappen en strenge performantiecriteria vereisen steeds nauwkeurigere onderdelen. Tegelijk mogen de productiekosten niet expertise en infrastructuur helpen we bedrijven daarin het evenwicht te bewaren. In ons labo staat hightech apparatuur ter beschikking om relatief grote componenten snel en in één keer te bewerken tot op enkele micron nauwkeurig. Ook nieuwe productieprocessen uittekenen, behoort tot onze service. 32

P32 > P35 ⊲ PRECISION

oplopen. Met onze

De huidige vraag bij eindproducten naar een langere levensduur, meer functionaliteiten en een hoger rendement, vereist steeds nauwkeurigere componenten. Over de volgende vier à vijf jaar zal de precisie zelfs twee tot drie keer hoger moeten liggen, terwijl de productiekosten niet mee mogen stijgen. Een vraagstuk waar Sirris mee zijn tanden in zette met het VIS-innovatietraject 'Precision Manufacturing for new and better products'. Samen met de Katholieke Universiteit van Leuven (PMA), de Vrije Universiteit Brussel (B-PHOT), het Fraunhofer Institut (IPT), RWTH Aachen en

Agoria startte Sirris met het initiatief 'Precision Manufacturing for new and better products'. Binnen dit project willen we samen met de industrie de handschoen opnemen en de uitdagingen in precisieproductie aangaan. Uitdagingen maakindustrie op scherp Het project richt zich tot OEM’s (original equipment manufacturers) en toeleveranciers in de Vlaamse maakindustrie. De eerste groep bedrijven heeft nood aan nieuwe productietechnologie om bestaande producten te verbeteren en er nieuwe te lanceren. Toeleveranciers zullen, om die producten te finaliseren, ook

nieuwe productietechnologieën moeten toepassen en zo via specialisatie een unieke marktpositie innemen. Aangezien de vraag naar meer precisie niet exclusief is voor één sector, product of materiaal, plaatst dit initiatief zich boven de klassieke sectorindelingen. Elke Vlaamse onderneming actief in de productie van componenten en geconfronteerd met een verhoogde nauwkeurigheidseis kan een beroep doen op onze diensten.

#case


/ advanced manufacturing / precision / pedeo

VERVORMING VOORKOMEN BIJ DUNWANDIGE ONDERDELEN VOOR PEDEO De aluminiumgieterij Pedeo vervaardigt dunwandige producten die na het gieten nabewerkt moeten worden. Door de dunne wand bogen die producten echter door, zowel tijdens het opspannen op de freesmachine als tijdens het eigenlijke frezen. Elk product moest daarom volledig uitgemeten worden voor de nabewerking kon starten.

De projectpartners zetten een simulatiesoftware in om zowel het product als het freesproces te simuleren. Op basis van die simulaties werden nieuwe opspanmiddelen ontwikkeld, die producten op de goede plaatsen ondersteunen. De nieuwe opspanmiddelen laten Pedeo toe om de dunwandige producten in de freesmachine te plaatsen zonder extra metingen. Tijdens de freesoperatie treden er geen vervormingen meer op.

FORSE INVESTERINGEN IN PRECISION MANUFACTURING LAB IN DIEPENBEEK Dé uitdaging voor de maakindustrie voor de komende jaren bestaat in een verregaande precisiebewerking. Die noodzaak zette Sirris ertoe aan om in zijn machinehal in Diepenbeek een volledig nieuw Precision Manufacturing Lab op te zetten. In totaal investeerden we 750.000 euro in machines voor precisiebewerkingen op microniveau. De investeringen maken deel uit van het Made Different/Factory of the Future-project. Ze moeten maakbedrijven ondersteunen in hun transformatie naar een fabriek van de toekomst, waarin een state-ofthe-art productieapparaat volledig past. De investeringen in het Lab in Diepenbeek gingen naar een precisieproductiecel, met daarin een Fehlmann Versa 825: een vijfassige freesmachine die stukken tot 300 mm3 tot op de micrometer precies bewerkt, zonder nabewerking. In combinatie met de

3D-CMM-meetmachine Mitutoyo Crysta Apex vinden bedrijven er een volledig operationeel prototype van een precisieproductiecel.

Precieze kwaliteitscontroles Andere nieuwkomer in Diepenbeek is het compacte 3D-CNC-meetsysteem Ko-ga-me. Het maakt kwaliteitscontroles mogelijk in de productie, met een nauwkeurigheid tot 5 µm. Normaal gezien gebeuren die in een aparte, geconditioneerde ruimte, wat veel transport over de werkvloer met zich meebrengt. Bij het Koga-mesysteem is er een directe terugkoppeling van de meetmodule naar het productieproces. Bedrijven kunnen zo meteen hun parameters bijsturen, met een eenvoudigere, ononderbroken en dus efficiëntere productieflow tot gevolg.

33

34

#case

#case

/ advanced manufacturing / precision / wema

/ advanced manufacturing / precision / maex

THERMISCH ONTBRAMEN VAN HOGESTERKTESTALEN VOOR WEMA

KERAMISCHE MATERIALEN EFFICIËNTER BEWERKEN VOOR MAEX

WEMA nv fabriceert al meer dan vijftig jaar verspaande onderdelen en montagestukken met hoge precisie voor internationale bedrijven. De nieuwe generatie hydraulische- en motorcomponenten uit hogesterktestaal vereist echter nog een hogere graad van nauwkeurigheid en afwerking.

Om het productieproces voor 3D-geprinte keramische materialen efficiënter te laten verlopen, was Maex Precision Production op zoek naar nieuwe bewerkingstechnologieën. Een zoektocht die leidde naar Sirris.

Het thermisch (of explosief) ontbramen is een technologie die toelaat om braamvrije en zuivere oppervlakken te maken. WEMA heeft in samenwerking met Sirris en zijn partners de proceskennis voor de nieuwe generatie van producten ontwikkeld. WEMA is momenteel de enige firma die via deze techniek kan voldoen aan de strenge zuiverheidseisen gesteld voor hydraulische- en motorcomponenten, waardoor er een verhoogde vraag is ontstaan. Het thermisch ontbramen is nu een uniek marktvoordeel geworden.

Keramische materialen bewezen zich al ruimschoots door hun sterke slijteigenschappen en hoge thermische weerstand. Alleen de moeilijke bewerkbaarheid verhindert nog een echte doorbraak van het materiaal. Voor Maex Precision Production testte Sirris daarom verschillende nieuwe bewerkingstechnologieën

voor keramiek. Microfrezen, vonkerosie, ultrasoon ondersteund draaien en slijpen, laserondersteund draaien en microdraadvonken: elk van die technologieën werd geanalyseerd en getoetst op technologische en economische haalbaarheid. Met de opgebouwde kennis is Maex Precision Production vervolgens gestart met een marktstudie, met de bedoeling ook effectief te starten met de nieuwe bewerking van complexe vormen uit keramische materialen.

#event


/ advanced manufacturing / precision / manufacturing day

MANUFACTURING DAY SCHOT IN DE ROOS Op 5 november bliezen de koplopers in de Belgische maakindustrie verzamelen in C-Mine, Genk, om het er te hebben over toekomsttrends in productie. De deelnemers waren talrijk, de reacties positief. Het programma bood voldoende inspiratie om de eerste stappen te zetten richting 'Factory of the Future'.

Zo’n 150 geïnteresseerden uit de industrie zakten af naar de derde editie van Sirris’ Manufacturing Day. Op dit evenement rond vernieuwende productietechnieken stonden smart production, precision en additive manufacturing in de kijker. In de kantlijn waren de laatste technologische innovaties te zien. De interesse van de bedrijven bewees alvast dat de Belgische industrie nauwlettend opvolgt in welke richting bedrijven het best evolueren.

COACH RED LIONS SLUIT MANUFACTURING DAY AF

goed; ieder volgens zijn kun-

Tijdens de afsluitende keyno-

en je richten op de sterktes

tesessie gaf Marc Lammers, coach van het Belgische mannenhockeyteam Red Lions, aan hoe betrokkenheid bin-

nen en kwaliteiten benaderen, in plaats van zwakheden, brengt je als groep verder dan iedereen over dezelfde kam te scheren.

nen een team een van de belangrijkste factoren is om tot succes te komen. Hij vertelde dat elke persoon volgens zijn talenten moet worden ingezet. Zijn gouden raad? Geen speler of werknemer is even

35

#project / advanced manufacturing / made different

MADE DIFFERENT BRENGT BEDRIJVEN IN POLEPOSITION

Onder het label 'Made Different' willen Sirris en Agoria onze versterken en in de wereldtop laten meespelen. Een grootschalige haalbaarheidsstudie bevestigde de nood aan het Made Differentactieplan en beval ook de oprichting aan van een Strategisch Onderzoekscentrum voor een slimmere maakindustrie. 36

P36 > P39 ⊲ MADE DIFFERENT

maakindustrie

Willen we onze maakbedrijven competitief houden en duurzaam verankeren, dan is een transformatie naar 'fabrieken van de toekomst' nodig. Vanuit die overtuiging ontwikkelden Agoria, Sirris en FMTC in de periode 2010-2013 de visie 'Maakindustrie 2020: naar factories of the future'. Daarvoor werd ook een grootscheepse haalbaarheidsstudie uitgevoerd, waarvan de resultaten in april 2013 in het Vlaams Parlement werden voorgesteld. De resultaten werden gebundeld in een overzichtelijk boekje, verkrijgbaar bij Sirris, Agoria of FMTC.

Nood aan gecoördineerde inhaalbeweging Voor een duurzame en competitieve Vlaamse maakindustrie, stuurt de haalbaarheidsstudie aan op een grootschalige inhaalbeweging via een gecoördineerd programma. Het Made Different-actieplan vult die behoefte in met een crosssectorale, geïntegreerde aanpak. Het helpt bedrijven met tools en methodes, financiering en coaching in de uitvoering van de transformaties die ze moeten doorlopen.

Viervoudige werking Het Made Different-programma steunt op vier basisblokken die sterk met elkaar interageren. Centraal staan transformatietrajecten voor individuele bedrijven, vertrekkend van een bedrijfsscan en roadmap. Ook coördinatie en ondersteuning vormen een belangrijke pijler, waardoor alle acties, projecten, bedrijven, consultants en kenniscentra op een gestroomlijnde manier bijdragen tot de algemene doelstelling. De overige twee basiselementen zijn sectoroverschrijdende, gerichte projecten en financiering van innovatie in productie door de overheid.

Samen naar een slimme maakindustrie Volgens de haalbaarheidsstudie was ook een Strategisch Onderzoekscentrum (SOC) Slimme Maakindustrie aangewezen. Het SOC zou door samenwerking tussen de Vlaamse universiteiten, de overheid, de Agoria-kenniscentra en bedrijven een gerichter strategisch en toegepast onderzoek mogelijk maken in relevante thema’s voor de maakindustrie. De lancering van het SOC Slimme Maakindustrie werd ingepland voor midden 2014. De studieresultaten van het SOC zullen via Made Different doorstromen naar de industrie.

#event


/ advanced manufacturing / made different / next steps

MADE DIFFERENT 'NEXT STEPS' Tijdens het 'Next Steps'event op 25 april 2013 in het Vlaams Parlement werden de resultaten voorgesteld van de haalbaarheidsstudie 'Naar Fabrieken van de Toekomst in de maakindustrie'. Conclusie: er is nood aan een nieuwe industriële revolutie – zeker in Vlaanderen, waar zich een grootschalige inhaalbeweging aandient in het productieapparaat en in productinnovatie.

In 2012 onderzochten Sirris en Agoria wat een fabriek van de toekomst typeert. Vanuit die bevindingen ontstond het Made Different-programma. 150 industriëlen kwamen in aanwezigheid van Vlaams minister-president luisteren naar de inhoud en doelstellingen van dat transformatieplan.

Voer voor discussie Dankzij getuigenissen van Provan, Picanol en Audi namen de bedrijven praktische tips & tricks mee naar huis voor hun tranformatietraject. In avant-première konden ze bovendien kennismaken met de essentiële doorbraaktechnologieën voor Vlaanderen. Tot slot konden ze er experts van Sirris en Agoria aanspreken voor begeleiding, om een nieuw project op te starten of om zich aan te sluiten bij een van de lopende Made Different-projecten.

37

In vijf jaar tijd 50 bedrijven op kruissnelheid krijgen en 500 ondernemingen al minstens

#case

SCAN.MADEDIFFERENT.BE: ALS OPSTAP NAAR EEN UITVOERIGE AUDIT hun eerste stappen laten zetten naar een 'fabriek van de toekomst'. Dat is het opzet van Made Different. Om die doelstelling te halen, werd een drieledige aanpak opgezet: sensibiliseren, informeren en concreet begeleiden. De 'Fabriek-van-de-Toekomst-scan' (FvTscan) – de eerste stap in dit proces - evalueert hoe ver bedrijven staan en hoe ver ze nog verwijderd zijn van de 'fabriek van de toekomst'. Via een uitgebreide vragenlijst en bijhorend gesprek wordt ingeschat welke stappen al gezet zijn en welke ingrepen nodig zijn voor de zeven transformaties uit het Made Different-programma. Online kunnen bedrijven de proef op de som nemen: via www.scan.madedifferent.be ontdekken ze aan de hand van tien vragen over hun processen of ze al goed op weg zijn en waar het beter kan. Zo maken ze al even kennis met de echte bedrijfsscan waarvan het Made Different-actieplan vertrekt om bedrijven klaar te stomen voor de industrie van morgen. In een volgende stap stelt Made Different voor bedrijven een 'technology roadmap' op, met concrete transformatiestappen.

38

/ advanced manufacturing / made different / tenneco

TENNECO OP WEG NAAR 'FABRIEK VAN DE TOEKOMST' In 2013 zijn de eerste bedrijven gestart met hun transformatie naar een 'Factory of the Future'. Een ervan is schokdemperfabrikant Tenneco in Sint Truiden. In december startte het bedrijf met de uitvoering van de plannen, in december 2015 hoopt het de transformatie te hebben afgerond.

Als eerste stap werd bij Tenneco een grondige analyse uitgevoerd van de situatie via de Made Different 'Transformatiescan'. Met die scan helpt Made Different bedrijven in te schatten hoe ze toekomstige uitdagingen het hoofd kunnen bieden en wat de prioriteiten zijn. Walter Auwers (program manager advanced manufacturing Sirris): “Samen met de productieverantwoordelijken van Tenneco hebben we een screening uitgevoerd, die ons een goed beeld gaf

van hoe de productie er binnen een viertal jaar zou uitzien. Daarna hebben we een roadmap opgesteld met concrete voorstellen en richtlijnen. We gingen na welke stappen binnen de zeven sleuteltransformaties noodzakelijk waren. Vervolgens werd er een Onderzoeks- & Ontwikkelingsdossier ingediend bij IWT om steun te krijgen voor de innovaties. Dat dossier is intussen goedgekeurd. Tenneco heeft zo zijn eerste stappen gezet op weg naar fabriek van de toekomst.”

#case


/ advanced manufacturing / made different / kreamat

KREAMAT PAST PRODUCTIEOMGEVING AAN VOOR MAATWERK Kreamat produceert matrassen en boxsprings op maat. Om die keuzevrijheid te verenigen met een hoge flexibiliteit en korte levertermijnen, koos de fabrikant voor een ingrijpende transformatie van zijn productie. Een screening door Sirris gaf daarvoor het startschot. Projectleider Bart Verlinden: “Om de pijnpunten en opportuniteiten in Kreamats productieomgeving te identificeren, hebben we eerst een scan uitgevoerd. Uit die screening bleek dat het mogelijk was de snijmachines op digitale patronen te laten werken. We lieten een digitale camera de klassieke kartonnen mallen automatisch inlezen en omzetten naar een formaat

dat compatibel is met de software van de snijmachine. Na tests en bijsturing is die procedure nu ‘up & running’.” Samen met betere snijgereedschappen en afrolmechanismen voor de stoffen, zorgde dit voor een hogere output van de snijmachine en een efficiëntere productie door de stiksters.

“Het bedrijf is gestart met het automatisch aanmaken van stuklijsten”, vertelt Bart Verlinden. “Via die stuklijsten kan het de werkbonnen lanceren in de productie en de voorraad beter opvolgen. De installatie van een scansysteem moet het hele proces verder stroomlijnen en digitaliseren.”

Productieplanning en –opvolging Door de sterke groei hadden productieverantwoordelijken bij Kreamat het moeilijk om planning, opvolging en voorraadbeheer nog volledig zelf aan te sturen. Daarom werkte Sirris ook een blauwdruk uit om al die processen stapsgewijs te automatiseren. 39


ICT

MECHATRONICS PERFORMANTER. STILLER. FLEXIBELER.

Producten, machines en het volledige productieapparaat moeten aan alsmaar strengere eisen voldoen. Ze moeten performanter, stiller, schoner en flexibeler zijn. Om hun productieapparaat up-to-date en performant te houden en tegelijk de kostprijs van innovaties te beperken, doen fabrikanten een beroep op onze mechatronica-experts. Zij helpen bestaande systemen te optimaliseren, de complexiteit te beheersen en producten van de toekomst te ontwikkelen.

SUSTAINABILITY

MATERIALS

MECHATRONICS

#project

de uiteindelijke oplossing zo goed mogelijk voldoet aan de gestelde vereisten. Zonder die gestructureerde aanpak en continue evaluatie komen problemen pas tijdens de testfase aan het licht. Wijzigingen kosten op dat moment stukken meer dan wanneer je deze aspecten al tijdens het ontwerp aanpakt.”

/ mechatronics / model-based design

GESTRUCTUREERDE AANPAK EN TOOLS MAKEN HET VERSCHIL Zonder gestructureerde aanpak en tools valt het ontwikkelproces van mechatronische systemen moeilijk te beheersen. Om zowel kmo’s als grote bedrijven te ondersteunen vanaf de probleembeschrijving tot en met het verfijnen en evalueren van hun mechatronische concepten, werden in het ReqMech-onderzoeksproject de ReqMech-methode en bijhorende Requino-tool ontwikkeld. Sirris werkte deze aanpak en tooling tussen 2012 en 2013 uit, in samenwerking met het Duitse Fraunhofer. Het onderzoeksproject kreeg de

naam “Requirements based Mechatronic product development” – kortweg ReqMech. Tania Drissen: “Door die aanpak brengen bedrijven op een bewuste, concrete en ondubbelzinnige manier het probleem van hun klant in kaart. Terwijl ze alternatieve oplossingen uitwerken, kunnen ze die altijd aftoetsen aan de vereisten in hun probleembeschrijving.” Alle betrokkenen krijgen via de Requino-tool toegang tot de meest actuele informatie over probleem en oplossingen. “Dat helpt hen om de juiste beslissingen te nemen en zorgt ervoor dat

Informatie koppelen “Door elke oplossing te beschrijven als een samenstelling van nieuwe deelproblemen, ontstaat een zichzelf herhalende of recursieve aanpak. Het maakt dat bedrijven elk project, ongeacht de complexiteit, toch op een beheersbare manier kunnen beschrijven en informatie makkelijk terugvinden. Stel dat de klant tijdens een ontwikkelproject van een verpakkingsinstallatie het te verpakken product nog wijzigt, dan wordt meteen duidelijk welke invloed de gewijzigde eigenschappen van dit product hebben op alle gerelateerde vereisten van subsystemen in de oplossing. De opgebouwde kennis tijdens één project is ook herbruikbaar in volgende projecten, waardoor hun doorlooptijd aanzienlijk verkort.”

MECHATRONICS THEMA’S

42>45 ECOMECHATRONICA 46>47 SENSORIZED FUTURE

#case

NAAR MACHINES MET EEN LAGERE ECO-IMPACT EN TCO

/mechatronics / ecomechatronica / bluways

De industrie vraagt niet alleen

BLUWAYS: ELEKTRISCHE ENERGIEOPSLAG IN TRAMNETWERKEN

performantere machines; vanuit diverse regelgevingen en van hun klanten krijgen machinebouwers steeds vaker de vraag naar systemen die tezijn. Maar: niet tegen elke prijs en liefst zonder prestatieverlies. Om machinebouwers te begeleiden bij de overgang naar een nieuwe generatie ‘ecomechatronische’ producten, hebben Sirris en FMTC het EcoMechatronica-traject opgestart. Daarin wordt industrieel toponderzoek toegepast op concrete toepassingen in bedrijven. Zij krijgen begeleiding bij de integratie van innovatieve technologie in hun machines. De eindresultaten van dit traject worden gedeeld met de hele industrie. 42

P42 > P45 ⊲ ECOMECATRONICS

gelijk energiezuiniger en stiller

Voor Bluways, een bedrijf dat componenten voor energieopslag ontwikkelt, deden Sirris en FMTC een simulatie van de dynamische energieopslag bij een tramnetwerk. De uitdaging: ervoor zorgen dat rem- en startenergie snel wordt opgeslagen en weer wordt afgegeven aan het netwerk. Het onderzoek liet toe de meest rendabele energieopslagtechnologie te selecteren en via een optimale regelstrategie afwijkingen te meten en bij te sturen. Bij tramlijnen is het mogelijk om de remenergie tijdelijk te bufferen op het net en die energie

opnieuw te gebruiken voor een andere tram die optrekt. Om te vermijden dat de elektrische spanning op dit net bij het veelvuldig starten of remmen te hoog zou oplopen, is er bij dit proces een beveiliging nodig. Het systeem voor energieopslag en beveiliging is vergelijkbaar met het systeem dat overspanning bij zonnepanelen helpt te voorkomen. “Voor de levensduur van de elektrische installatie is het belangrijk om de spanning op het tramnet zo stabiel mogelijk te houden”, vertelt Anje Van Vlierberghe, program manager mechatronics bij Sirris. “Een

tramnetwerk bestaat meestal uit verschillende secties met een substation. Niet alle secties zijn onderling gekoppeld. Wanneer een tram remt in de ene sectie, kan die energie voorlopig dus nog niet worden gebruikt voor een accelererende tram in een andere sectie. Er zijn plannen om in de nabije toekomst verschillende secties aan elkaar te koppelen, om zo energie te besparen.” Potentieel hoge energiebesparing “Uit metingen en een simulatie hebben we geleerd dat enkel het koppelen van de secties een energiebesparing van 10%

mechatronics

PROJECT BIJ BLUWAYS LEIDT TOT INZETBARE TECHNOLOGIE oplevert. Het echte potentieel is nog veel hoger, tot 20% à 40%, via een zeer snelle en lokale energiebuffer in de tussenstations. Die buffer moet zeer snel energie opnemen en weer afgeven, zodat de spanning op de lijn niet te hoog wordt. Op die manier blijft de spanning op de lijn binnen de grenzen en gaat de energie niet verloren. Lithium-ion capaciteiten zijn interessante bouwstenen voor zo’n buffer”, besluit Anje.

Bluways is lid van de stuurgroep van het VIS-traject Ecomechatronica dat Sirris aanstuurt. Om het potentieel van energieopslagtechnologie te verkennen, werd binnen het VIStraject bij Bluways geëvalueerd hoeveel remenergie van een tram kan worden gerecupereerd door remenergie op te slaan in substations. Tot dan werd de remenergie slechts deels gerecupereerd door andere trams op dezelfde lijn. Een simulatie van het vermogen voor tramlijnen toonde aan dat 40% van de remenergie gerecupereerd kon worden. Verschillende technologieën (batterijen, vliegwielen enz.) kunnen hiervoor dienen, maar lithium caps bleken het interessantst, ook vanuit economisch standpunt.

43

#project / mechatronics / ecomechatronica / lithium-ion

LITHIUM-ION CAPS HOUDEN OPSLAGSNELHEID OP PEIL Om energie efficiënt op te slaan en vervolgens te recupereren, is een voldoende hoge opslagsnelheid nodig. Andere belangrijke voorwaarde voor een bruikbare oplossing, is een hoge levensduur. Anje Van Vlierberghe: “Lithium-ion capaciteiten voldoen aan beide vereisten. Het zijn innovatieve, hybride componenten die veel sneller veel meer energie kunnen opslaan dan batterijen en die ook een langere levensduur

44

hebben. Door lithium-ion caps op de juiste manier te laden en te ontladen, is het mogelijk de levensduur aanzienlijk te verhogen. Via sensoren wordt daarom gemeten in hoeverre ze zijn opgeladen. De kunst bestaat erin om de opgeslagen energie zo gelijkmatig mogelijk te verdelen. Omdat dit zo snel gaat, is ook snelle bijsturing nodig via een regelalgoritme. Voor Bluways zijn we erin geslaagd een optimale regelstrategie uit te werken.”

#case

mechatronics

/ mechatronics / ecomechatronica / bekaert

BEKAERT-MACHINE LEERT DRAAD OPTIMAAL OPWINDEN Machines die draad op bobijnen winden, zijn moeilijk te sturen met conventionele regeltechnieken. Een fout gekozen omkeerpunt aan de bobijnranden leidt steevast tot ophoping of insnoering van de draad – en dus ook tot afwikkelproblemen achteraf. FMTC en Sirris pasten bij Bekaert met succes een ‘lerend algoritme’ toe op zo’n draadwindmachine. Het resultaat: minder bijsturingen en minder productieverlies. Binnen het LeCoPro-project (Lerende Controle voor Productiemachines) ontwikkelde FMTC samen met de

Vlaamse universiteiten KU Leuven, VUB en UGent lerende stuurstrategieën voor productiemachines. Dankzij het Ecomechatronica-project, het VIS-traject dat Sirris en FMTC samen opzetten, werden de veelbelovende onderzoeksresultaten vertaald naar een concrete toepassing: een Bekaert-draadwindmachine. Lerend algoritme “Het toegepaste algoritme verkent continu het machinegedrag en past regelacties daaraan aan”, legt Pieter Beyl (project engineer mechatronics Sirris) uit. “Door interactie met het systeem leert het algoritme

dus zelf de optimale omkeerpunten in te stellen. Na de uitvoering van een gekozen regelactie, krijgt de regelaar – afhankelijk van de kwaliteit van het gerealiseerde draadprofiel – een hogere of lagere virtuele ‘reward’. Op basis van die beloning wordt de regelactie bijgestuurd.” Het algoritme leert zelf de optimale regelacties, maar blijft de situatie ook actief verkennen om in te spelen op veranderend systeemgedrag. “Het maakt de techniek beter geschikt dan conventionele regeltechnieken om dergelijke moeilijk te modelleren systemen aan te sturen.”

9 Draadprofiel vertoont een dalletje

9 Draadprofiel met bergje

9 Profiel na toepassing van het lerend algoritme.

45

#case / mechatronics / sensorized future / arodo

VERPAKKINGEN BETER ONTLUCHTEN MET SENSOREN

Sensoren in voertuigen staan bekend als een compact, betrouwbaar en goedkoop hulpmiddel. Nieuwe producleidertechnologie en MEMS) evolueren snel en maken slimmere, geminiaturiseerde sensoren mogelijk. Die beschikken over lokale rekencapaciteit: signaalconditionering, data-opslag ... Door dergelijke sensoren in machines in te bouwen, kunnen fabrikanten hun machines intelligenter maken, een belangrijke meerwaarde bieden én de innovatiekosten drukken. Tegelijk brengt dit extra technologische uitdagingen met zich mee qua functionaliteit en architectuur, waarvoor Sirris oplossingen zoekt samen met geïnteresseerde bedrijven. 46

P46 > P47 ⊲ SENSORIZED FUTURE

tietechnologieën (zoals halfge-

Arodo maakt verpakkingsmachines voor diverse poedervormige producten zoals cement of melkpoeder. Om die producten zo compact mogelijk te verpakken, waardoor ze langer houdbaar en beter stapelbaar zijn, is een doeltreffende en efficiënte ontluchting nodig. Met behulp van een innovatief vacuümeersysteem kan het bedrijf zijn verpakkingen tijdens het vullen nu beter en sneller ontluchten. Bij het vullen van zakken met poeder vloeit ongewenst ook lucht naar binnen. Tot voor kort werkte Arodo met een vast ingestelde cyclustijd, waarbij alle

producten gedurende evenveel seconden ontlucht werden. Voor een goede stapeling, een efficiënter transport en een optimale productkwaliteit is het echter zaak om de verpakte goederen zo compact mogelijk te houden, en voldoende lucht per zak weg te zuigen. Integratie van sensoren versnelt het proces De lucht wegzuigen uit de verpakkingen, gebeurt door een trilplaat en/of via vacuümsondes. Doordat niet alleen de vochtigheidsgraad varieert, maar ook het basismateriaal en de additieven, is het moeilijk te voorspellen wanneer er

voldoende lucht uit de verpakkingen is onttrokken. “Het kwam er dus op aan om bij het ontluchten de dichtheid van het poeder te achterhalen”, aldus Anje Van Vlierberghe. “Sirris hielp Arodo daarom om in die moeilijke omgeving van stof en trillingen geschikte sensoren te selecteren en een Design-ofExperiments-meetcampagne op te zetten.” Dankzij sensoren weet Arodo nu exact wanneer er voldoende lucht weg is en wanneer de ontluchting voor elke aparte verpakking precies kan stoppen.

#case

precision

/ mechatronics / sensorized future / vertongen

INTELLIGENTE PENNENBANK VOOR SNELLE EN FOUTLOZE BEDIENING De Bornemse producent van houtbewerkingsmachines Vertongen is erin geslaagd een intelligente pennenbank op de markt te brengen. De Compact Performance laat zelfs beginners toe aan een hoog tempo perfect afgewerkte stukken te fabriceren. Sirris hielp om de aanvraag van het kmo-innovatietraject voor te bereiden en in te dienen bij het IWT. Het idee voor de innovatie kwam ook van de mechatronica-experten bij Sirris. Klassieke mechanische tellers zijn in de pennenbank vervangen door elektronische tellers. Er is aan de machine ook een

touchscreen toegevoegd, waarmee operatoren eenvoudig de asposities per penprofiel opslaan. Via een groene en rode led aan de teller is te zien of de effectieve positie van de as al dan niet overeenkomt met de geprogrammeerde aspositie, zoals te zien op het touchscreen. Dat maakt de instelling een stuk eenvoudiger, want zodra alle penprofielen in de software opgeslagen zitten, kan zelfs een leek aan de lopende band perfect afgewerkte stukken produceren.

De technische school OLV Ter Duinen – VTI Zeebrugge investeerde in Vertongens manuele pennenbank met intelligente sturing. “We hebben nu een veilige en heel nauwkeurige pennenbank met een controlefunctie. Door de optie van de performance pack hebben we een pennenbank met intelligentie die nog altijd manueel en daardoor betaalbaar is. Voor een volledig gestuurde machine zouden we minstens het dubbele betalen”, zegt Philip Curvers, technisch directeur en preventieadviseur. “Deze pennenbank is een manueel instelbare machine, maar biedt de mogelijkheid om alles onder de vorm van een back-upsysteem bij te houden en te visualiseren. De leerkracht heeft de mogelijkheid om alle voorgeprogrammeerde taken op te roepen en te controleren wat de leerling manueel heeft ingesteld”, vult Tom De Smet van Vertongen Houtbewerkingsmachines aan. (Bron: Vertongen)

47


ICT

MATERIALS

TUSSEN PRODUCTIETECHNOLOGIE EN DESIGN

Elke materiaalkeuze heeft niet alleen een belangrijke impact op een product, ze beïnvloedt ook het productdesign en het volledige productieproces. In onze state-of-the-art labo’s voeren we daarom uitgebreide tests uit naar de voordelen en beperkingen van composieten, coatings, metalen, nanomaterialen, kunststoffen of hybride materialen voor specifieke producten. Telkens gaan we op zoek naar de best mogelijke match tussen het juiste materiaal, de meest geschikte productietechnologie en het gewenste design.

SUSTAINABILITY

MATERIALS

MECHATRONICS

#case / materials / van eycken

VAN EYCKEN ONTWIKKELT ALS EERSTE VOERTUIGKERENDE CONSTRUCTIE Van Eycken Metal Construction uit Tienen produceert, levert en plaatst al decennialang metaalconstructies voor infrastructuurwerken in de Benelux en Frankrijk. Als eerste in ons land ontwikkelde de kmo, onder begeleiding van Sirris, een voertuigkerende constructie voor brugleuningen die qua materiaalgebruik volledig voldoet aan de strenge regelgeving. “De laatste jaren merkte Van Eycken dat er nieuwe producteisen worden gesteld”, weet Bart Verlinden (businesss development & innovation advanced manufacturing bij Sirris). “Volgens de Europese

regelgeving mogen bijvoorbeeld op bruggen enkel nog conforme voertuigkerende constructies worden geplaatst. Van Eycken wilde die conforme, beschermende vangrailconstructies zelf ontwikkelen.” In samenwerking met Sirris en het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) werd een innovatietraject opgestart. Naar een nieuw concept Na een grondige analyse van de regelgeving en de technische specificaties werd een aantal concepten voor een voertuigkerende constructie uitgewerkt. Na tests en simulaties van de impact van een voertuig op de constructie,

werd het ontwerp verder verfijnd en geoptimaliseerd. Dat intensieve traject nam meer dan anderhalf jaar in beslag. Sirris bood ondersteuning bij het specificatiemanagement, het bepalen van de materiaaleigenschappen, de conceptontwikkeling en de validatie. Crashtests De finale validatie van het concept gebeurde bij L.I.E.R., een gespecialiseerd testen certificeringscentrum in Frankrijk. De Tiense producent slaagde in alle tests en kon dus volop starten met de productie en plaatsing van zijn nieuwe product. Van Eycken is de eerste Belgische producent van voertuigkerende constructies. Als kleine kmo, met concurrentie die voornamelijk bestaat uit grote multinationals, is deze innovatie een krachttoer van formaat te noemen.

MATERIALS THEMA’S

54>55 COMPOSITES 56>57 COATINGS 60>61 MICROFABRICATION 62>63 PLASTICS & HYBRIDS

#case / materials / flow-tronic

EEN NIEUWE OMKASTING VOOR FLOW-TRONIC 2013 was een keerpunt voor Flow-Tronic. Het bedrijf dat oplossingen levert voor debietmetingen besliste dat jaar om zelf debietmeters te ontwikkelen. Om te voldoen aan de Europese normen en de eisen van de markt, deed Flow-Tronic een beroep op Sirris voor het ontwerp van de nieuwe omkasting.

50

“Door de grootte van de debietmeters en de benodigde series was het economisch gezien niet mogelijk met een klassieke spuitgietvorm te werken”, vertelt Marc Schoonbroodt (senior designer plastics & hybrids bij Sirris). “Voor het spuitgieten van polyurethaan zijn géén heel dure gietvormen nodig, omdat dit bij veel lagere druk gebeurt. Ter voorbereiding hebben we prototypes gemaakt van de nieuwe omkasting. Zo konden we testen of we door sintering van de polyamide de gewenste afmetingen, montage enzovoort verkregen.” Eind juni 2013 bracht Flow-Tronic de nieuwe debietmeter van eigen makelij op de markt onder de naam Raven-Eye.

#case

materials

/ materials / belrobotics

RE-ENGINEERING VAN BELROBOTICS-ROBOTGRASMAAIER Belrobotics is gespecialiseerd in het ontwerp, de fabricage en verkoop van high-end robotgrasmaaiers. Hoewel ze daarvoor al een innovatief concept gebruikte, zocht de onderneming naar alternatieve oplossingen om de rendabiliteit te verhogen. Zo kwam Belrobotics bij Sirris terecht. Na een vergelijking van de robotmaaier van Belrobotics met andere modellen, werden suggesties geformuleerd voor verbetering van het concept, de fabricage van componenten en subassemblies, de materiaalkeuze, de

assemblagetechniek en het aankoopbeleid. Jean-Claude Noben, senior product manager in onze vestiging in Luik: “In samenspraak met Belrobotics hebben we beslist ons eerst toe te spitsen op de omkasting van de maaier en de sensoren. Voor die twee onderdelen waren er bevoorradingsproblemen en bovendien lag de kostprijs voor beide te hoog.”

leveranciers. De keuze viel uiteindelijk op rototatiegegoten omkastingen. Rotatiegieten bood de beste verhouding prestatie/kwaliteit/prijs binnen een kort tijdsbestek.”

Rotatiegieten “We hebben mogelijke oplossingen in kaart gebracht en boden de R&D- en aankoopdienst van Belrobotics begeleiding bij hun ontmoetingen met enkele

51

#case / materials / heraeus electro-nite

INTENS MATERIAALONDERZOEK VOOR HEN Heraeus Electro-Nite (HEN) ontwikkelt complete meetapparatuursystemen voor de metaalindustrie en doet daarvoor al decennialang een beroep op betrouwbare R&D-partner Sirris. Na succesvolle resultaten in 2006 en publicaties in toonaangevende internationale tijdschriften, volgden een aantal korte en meerjarige onderzoeksprojecten. Het laatste project wierp in 2013 zijn vruchten af.

52

In 2006 onderzocht Sirris de mogelijkheden van een nieuwe door HEN ontwikkelde sensor voor de meting van de zuurstofactiviteit in gietijzer. De Sirrismedewerkers introduceerden toen een belangrijk nieuw concept, waarbij de meetresultaten van de sensor voor een zinvolle vergelijking tot een constante temperatuur moeten worden herleid. “Het concept werd door HEN overgenomen en geïmplementeerd. Het was de start van een intense samenwerking”, vertelt Frans Mampaey, expert foundry technology Sirris Zwijnaarde.

Resultaten breed toegepast

Meerjarig onderzoek

“Enerzijds onderzochten we de nieuwe, verbeterde versie van de zuurstofactiviteit. Dat leidde tot twee publicaties in toonaangevende internationale tijdschriften. Ook werden op vraag van HEN voor verschillende buitenlandse gieterijen specifieke, kortere onderzoeksprojecten uitgevoerd. We hebben de gebruikte apparatuur meermaals toegepast bij projecten voor Belgische gieterijen, met succes. De zuurstofsensor biedt immers de mogelijkheid om ter plaatse, in de gieterijen zelf, snel optimale productievoorwaarden te bepalen.”

Voortbouwend op enkele interessante onderzoeksresultaten uit een eerste driejarig onderzoeksproject (20062009), heeft HEN samen met Sirris in 2013 een nieuw langlopend R&D-project succesvol afgerond. Het resultaat is een hoogperformante sensor die in staat is materiaaleigenschappen te bepalen in vloeibaar gietijzer.

#event

#event

/ materials / materials day

/ materials / ESA-ESTEC

MATERIALS DAY: ZELFHELENDE MATERIALEN IN DE PRAKTIJK

ESA-ESTEC BRENGT ADDITIVE MANUFACTURING TOT OP DE MAAN

Dankzij recente technologieën bestaan er steeds meer mogelijkheden om via materialen bepaalde eigenschappen toe te voegen aan producten. Een goed voorbeeld zijn zogeheten ‘zelfhelende materialen’. Op de Materials Workshop die Sirris op 5 december 2013 organiseerde, onthulde Sybrand van der Zwaag, professor aan de faculteit Aerospace Engineering van TU Delft, de mogelijkheden met die revolutionaire materialen.

Tijdens de Materials Workshop op 5 december liet ESAESTEC zien dat zelfs ‘the sky’ niet langer ‘the limit’ is voor 3D-printen. De Europese ruimtevaartorganisatie kwam vertellen over haar onderzoek naar de mogelijkheden van de technologie om er constructies mee te bouwen op de maan ... met materiaal vanop de maan.

Prof. van der Zwaag is een autoriteit in het onderzoek naar zelfhelende materialen en staat sinds 2004 aan het hoofd van het Nederlandse onderzoeksprogramma rond dit thema. Op de Materials Day demonstreerde hij voorbeelden van producten met extra functionaliteiten die dicht bij hun commerciële doorbraak stonden, dankzij slim gebruik van allerhande materialen zoals keramiek, polymeren, metaal en asfalt. Aansluitend toonde Sirris de deelnemers ook de nieuwste tendensen in materiaalontwikkelingen.

Meer en meer nieuwe opportuniteiten voor het gebruik van 3D-printtechnieken ontvouwen zich. Ze zijn in het bijzonder geschikt voor de luchtvaartindustrie, waar de eisen hoog liggen en weinig benodigde stukken gelijk zijn. Het ESA General Studies Programme ging daarom na of het opportuun was om met behulp van een 3D-printer en de maanbodem een ruimtebasis te bouwen. Tijdens de Materials Day kregen de deelnemers inzicht in het hoe en waarom van dit onderzoek.

53

#project

DE DEMONSTRATOR CARAVAN De toepassingen van composietmaterialen lopen sterk uiteen: van technische onderdelen

/ materials / composites / generation composites

voor machines en industriële

EERSTE STAPPEN NAAR COMPOSIETPRODUCTIE VAN MORGEN Composietmaterialen zijn lichter, energie-efficiënter, voor meer vormvrijheid. Om industriële toepassingen met composieten aan te moedigen, werd in 2012 in Heverlee het Sirris Leuven-Gent Composites Application Lab (SLC-Lab) opgericht. Diverse bedrijven doen er een beroep op onze research en expertise in de ontwikkeling van composietmaterialen en -toepassingen. Het onderzoek gebeurt in nauwe samenwerking met de KU Leuven en de UGent. 54

P54 > P55 ⊲ COMPOSITES

presteren beter en zorgen

Via het Generation Compositesproject wil het SLC-Lab bedrijven vertrouwd maken met sleuteltechnologieën voor het snel, groen en flexibel verwerken van composietmateriaal. In 2013 werden de eerste voorbereidingen getroffen, in de vorm van bedrijfsbezoeken en workshops, om bedrijven vanaf 2014 via een roadshow en masterclasses op weg te helpen met de nieuwe technologie.

Generation Composites is een demonstratieproject dat bedrijven wil bekendmaken met composiettechnologieën die een snellere en groenere, meer milieuvriendelijke productie toestaan door middel van gesloten maltechnologieën en die bovendien ruimte maken voor een flexibele productieomgeving dankzij herconfigureerbare mallen en goedkopere prototypes.

producten tot het vormgeven van meubels, gebouwen, machines en voertuigen. Dit staaft ook de keuze van één geïntegreerde demonstrator: een futuristische caravan ontworpen door Studio Dott. Bedoeling is dat dit voorbeeld ontwerpers/ architecten inspiratie biedt voor het ontwerpen en bouwen met meer vormvrijheid, door het gebruik van composieten. Toekomstige (interieur)architecten van Sint-Lucas Gent werden zelfs actief ingeschakeld om het interieur en meubilair van de caravan te ontwerpen. Binnen in de caravan geven didactisch materiaal, filmpjes en fiches meer uitleg bij de realisatie. De sleuteltechnologieën worden zo niet alleen aangetoond, maar ook ervaren.

#project

materials

/ materials / composites / demaco

NIEUWE MOGELIJKHEDEN VAN COMPOSIETPRODUCTIE VERKENNEN Wat zijn de mogelijkheden van composietproductie vandaag? Om bedrijven daar proefondervindelijk kennis mee te laten maken, ontwikkelde het SLCLab in 2013 een aantal demonstrators. Binnen het collectieve DeMaCo-onderzoeksproject werden diverse voorstellen en vragen verzameld vanuit verschillende industrietakken, waarvan het lab enkele concrete cases uitwerkte, samen met de bedrijven uit de gebruikersgroep. Die ‘demonstrators’ gaven een goed beeld van de vele kanten die bedrijven met

composietproductie uitkunnen. Sirris bood begeleiding in het volledige innovatietraject, van idee tot realistische prototypes. Draagarm voor Volkswagen Eén demonstrator die internationale belangstelling wekte, was een draagarm voor de ophanging van een Volkswagen Golf die het lab samen met twee Duitse partneruniversiteiten ontwikkelde. De component illustreert dat de resin transfer moulding-technologie perfect geschikt is voor complexe designs. Ze vergt geen nabehandeling en laat zelfs toe optische

vezelsensoren te integreren voor een structurele health monitoring. De technologie werd tijdens hands-on workshops gedemonstreerd aan de gebruikersgroep. In maart 2014 kreeg Sirris de vraag om de draagarm voor te stellen op de Automotive Summit tijdens de JEC-composietenbeurs in Parijs. Thermoplastische composieten Met thermoplastische composieten produceerde het SLCLab ook een raceautostoel. Bij de thermovorming wordt een composietenplaat via

infraroodverwarming opgewarmd. Zodra het materiaal smelt, gaat het in een pers. Uitdaging was kreukvorming te vermijden. Na acht prototypes waren de juiste instellingen gevonden om kreukvrije stukken te fabriceren. Intussen wordt dezelfde matrijs gebruikt voor bedrijven om eigen demonstrators aan te maken. SolVin, een dochterbedrijf van SolVay gespecialiseerd in pvc, baseerde zich op de perstechnologie om een demonstratorstoel te ontwikkelen in het recent ontwikkelde vlas/ pvc-composietmateriaal.

55

#case / materials / coatings / ridley

RIDLEY DEMARREERT MET VUILWERENDE COATING

Van verbeterde eigenschappen (bv. een betere grip), over nieuwe (bv. zelfreinigend)

Onder de merknaam Ridley Bikes maakt het Limburgse Race Productions sport- en competitiefietsen van wereldklasse. In 2013 ontwikkelde het innovatieve bedrijf met Sirris een coating die alle modder van de crossfietsen doet glijden.

functionaliteiten, tot een nieuw uitzicht voor een product: de toepassingen van coatings zijn even talrijk als de voordelen. Sirris heeft een jarenlange ervaring in is voor bedrijven dan ook een praktische ‘one-stopshop’ voor zowel advies als praktische hulp bij de ontwikkeling van prototypes. Het Smart Coating Application Lab van Sirris brengt in Diepenbeek alle kennis over mogelijke toepassingen van oppervlaktebehandelingsprocessen samen. 56

P56 > P59 ⊲ COATINGS

oppervlaktebehandeling en

“Met het Smart Coating Lab ontwikkelden we een superhydrofobe deklaag die via thermische uitharding kan worden aangebracht”, schetst projectingenieur Daan Dewulf. “Daardoor hoefde Race Productions geen volledig nieuw product te ontwikkelen. De coating stoot alle modder van de fiets, waardoor renners minder ballast hebben tijdens de rit en meer snelheid maken.”

Kennisdelen geeft Ridley voorsprong De kennisdeling met Sirris werkte tijds- en kostenbesparend. Ze bood Ridley een duidelijk zicht op de nieuwe mogelijkheden en de beste technologie. Ridley kan de beschermende coating onmiddellijk gebruiken en optimaliseren, wat volledig past bij het quick responsive manufacturing (QRM)-principe van het bedrijf. Gebruikers kunnen de deklaag van zadel tot wiel sprayen, waardoor ze alle onderdelen vuilafstotend maken.

#case

materials

/ materials / coatings / stillemans

STILLEMANS GEEFT MEUBELPROFIELEN SPECIALE TOUCH Het Zellikse Stillemans Profiles nv exporteert wereldwijd meer dan 3.000 verschillende soorten profielen, voornamelijk in pvc. Op zoek naar een meerwaarde op een concurrentiële markt, kwam Stillemans uit bij gevoelscoatings.

oppervlak zachter, warmer of meer zijdeachtig doen aanvoelen. Ook een antisliplaag of ledereffect bood nieuwe mogelijkheden voor meubelbeslag, voor de binnenbekleding van auto’s of beschermhoezen van tablets.”

“Samen met Stillemans onderzochten we een aantal technieken om gevoelscoatings aan te brengen”, begint Heidi Van den Rul (Smart Coating Application Lab). “Tot voor kort voelden de pvc-meubelprofielen nog duidelijk aan als kunststof. Een gevoelscoating zou het

Vlotte implementatie Via het testtraject met Sirris kon Stillemans kennismaken met een brede waaier aan mogelijkheden in het gebruik van gevoelscoatings. De uv-uithardingstechniek bleek het makkelijkst te implementeren en was ook de snelste

methode. Dankzij de kennisopbouw rond coatingtechnologie kon Stillemans een innovatief product op de markt brengen. De door Sirris ontwikkelde demo’s hielpen meteen om strategische klanten te overtuigen. Stillemans rekent door de nieuwe soft touch coating-profielen op een stijging van zijn marktpotentieel met 5 à 10%.

57

#case / materials / coatings / helioscreen

HELIOSCREEN TEST EASY-TO-CLEAN COATINGS VOOR ZIJN ZONNEWERING Helioscreen nv is in de Belux een van de belangrijkste spelers in de productie en plaatsing van zonneweringssystemen. Een samenwerking met Sirris leerde dat easy-toclean coatings internationaal een belangrijke meerwaarde konden bieden. Om zijn internationale marktpositie te verstevigen, analyseerde Helioscreen samen met Sirris de toegevoegde waarde van coatings voor zijn zonneweringen. Daan Dewulf: “Na een brainstorm was het duidelijk dat een vuilwerende coating de oplossing was om slijtage en onderhoud op grote hoogtes te vermijden. Die deklaag moest niet alleen vuilafstotend, 58

slijtvast en uv-bestendig zijn; ze moesten de doeken ook soepel en helder houden. Bovendien moesten ze probleemloos te verlijmen zijn of verdere nabehandeling mogelijk maken.” Vervuilingstests Sirris selecteerde en vergeleek een aantal beschermende easyto-clean coatings met een andere chemische samenstelling. Na het spoelen en stofvrij maken van de doeken werden via een spraytechniek vier coatings op Helioscreens zonnewering aangebracht. Daarop werden verschillende soorten vervuiling getest. Een polysilazaanlaag en vooral een superhydrofobe coating bleken sterk vuilwerend en voldoende lichtdoorlatend.

Helioscreen weet nu wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van de coatingtechnologie en hoe ze te implementeren. Momenteel wordt nog onderzocht welke van de twee coatings het meest duurzaam, uv-bestendig, brandwerend en nabehandelbaar is.

#case

materials

MASTERCLASS ROND PVD GEEFT ANTWOORD OP PRAKTISCHE VRAGEN

/ materials / coatings / van den weghe

VAN DEN WEGHES NATUURSTEEN KRIJGT BESCHERMENDE COATING Van den Weghe levert steenen marmerconstructies op maat voor interieurontwerp, design en architecturale toepassingen. Met het Sirris Smart Coating Application Lab ging het bedrijf op zoek naar een betere bescherming voor zijn poreuze natuursteen. Van den Weghe wilde het gebruik van zijn natuursteensoorten uitbreiden naar natte omgevingen (badkamers, sauna’s, keukens enz.) en buitentoepassingen (zwembaden, bar ...). Overvloedig water of vlekken van o.a. wijn, koffie of fruitsap zouden de poreuze en delicate stenen echter onherroepelijk beschadigen. Daarom testte het Smart Coating

Application Lab verschillende coatings op hun zuurresistente, water- en vuilafstotende karakter. Alain van Betsbrugge, Van den Weghe: “Dankzij de samenwerking konden we objectief kiezen welke coatings het interessantst zijn voor ons en hoe die het best aan te brengen. Spraycoaten bleek de beste en meest flexibele methode voor meer functionele en eenvoudiger te reinigen natuursteen. Ze bleek makkelijk implementeerbaar in ons bestaande atelier. Daardoor is de inzetbaarheid van onze natuursteen verhoogd, met een chemisch resistente coating voor keukenbladen en een waterafstotende

antisliplaag voor badkamers. Via demo’s kunnen we onze klanten overtuigen van de gebruiksvriendelijkheid van onze natuursteen.” Dankzij de gezamenlijke kennisopbouw kan Van den Weghe met een meerwaardig product naar de markt, wat het marktpotentieel met ongeveer 10% verhoogt.

De masterclass ‘Physical vapor deposition (PVD): een antwoord op uw oppervlakteproblemen’ op 18 juni 2013 toonde de state of the art van de PVD-technologie. Deens specialist Lars Pleth Nielsen gaf er een goed beeld van het brede spectrum aan mogelijkheden van PVD. Een eerste, theoretische sessie ging dieper in op de fundamenten van de techniek op zich, een tweede deel spitste zich toe op de toepassingen.

Achteraf was er voldoende tijd voor verdere discussie over de technologie en haar toepassingen. Vanuit het publiek kwamen tal van vragen die nogmaals blijk gaven van de grote belangstelling waarop physical vapor deposition kan rekenen. De PVD-experten van Sirris beantwoordden uitgebreid alle vragen van de aanwezigen.

59

#project

SMA

LL

/ materials / microfabrication / change2micro

MICROVERWERVING VAN KUNSTSTOFFEN

Geminiaturiseerde onderdelen, microgestructureerde oppervlakken, ingebedde microsensoren: microfabricatie

om zich te onderscheiden en competitief sterker te staan. In het Sirris Microfabrication Application Lab (SMALL) in Seraing-Luik wacht bedrijven allround expertise en hightech infrastructuur, met als focuspunten het miniaturiseren in productontwikkeling, de bewerking en reproductie van kleine onderdelen, en oppervlaktefunctionalisering door microtextureren, selective material deposition en ingebedde microsystemen (sensoren, lichtbronnen ...). 60

P60 > P61 ⊲ MICROFABRICATION

opent tal van nieuwe mogelijkheden voor de industrie

Sirri s Micr ofab ri App licat cation ion Lab

Op 1 maart 2013 ging het driejarige project ‘Change2Micro – microverwerking van kunststoffen’ van start. Het bouwt voort op een verkennend onderzoek uit 2012, naar kunststoffen in Vlaanderen. Daaruit bleek dat er, met de hulp van partnerschappen, voldoende interessante markten openstaan voor microverwerking. Hilde Krikor, business development & innovation materials Sirris Diepenbeek: “Met Change2Micro willen we nieuwe waardeketens en innovatieopportuniteiten creëren voor microverwerking van kunststoffen in Vlaanderen. We willen kmo’s ook concreet de overstap helpen maken naar

microverwerking. Op basis van businesscases en bootcamps met professionele coaching willen we betrokken spelers verder sensibiliseren.” SMALL-lab in actie Het Sirris Microfabrication Application Lab of SMALL-lab heeft een stevig track record op het vlak van miniaturisering in productontwikkeling, metrologie, het maken van kleine onderdelen en oppervlaktefunctionalisering. Voor de bootcamps in het Change2Micro-project biedt het lab technologische en inhoudelijke ondersteuning, samen met partners CMST-UGent (microelectronics/microfluidics),

PBM-UGent (biomedische toepassingen van kunststoffen) en B-PHOT (fotonica). Flanders’ PlasticVision verzorgt de projectcoördinatie, communicatie, kennisverspreiding en methodologische ondersteuning. Open Lab Tijdens vier ‘Open Lab’-dagen konden bedrijven al een bezoek brengen aan het SMALL-lab en de labo’s van de projectpartners. Geïnteresseerde bedrijven werden ook een eerste maal uitgenodigd voor een ‘pitch&date’ bij Sirris in Zwijnaarde, waarbij ze de kans kregen extra partners te ontmoeten. Een tweede pitch&date en bootcamp volgden begin 2014.

#event

materials

/materials / microfabrication / micro-manufacturing

PLASTIC GOES MICRO Op 22 oktober 2013 organiseerden Sirris en Agoria, samen met Flanders’ PlasticVision en PlastiWin, een seminarie over micro-manufacturing. Is micro-manufacturing uitsluitend bestemd voor hoogtechnische materialen en toepassingen? Welke technieken voor micro-manufacturing zijn compatibel met polymeren? Hebben bedrijven makkelijk toegang tot die technieken? Wat hebben ze daarbij te winnen?

Tijdens het seminarie deelde prof. Hanemann van het Karlsruhe Institute of Technology zijn inzichten omtrent deze vragen. Daarnaast stonden ook getuigenissen op het programma van bedrijven die al microproductietechnieken toepassen, waaronder Physiol. Tijdens een interactieve Q&Asessie konden aanwezigen aftoetsen welke de voordelen en mogelijke hindernissen zijn bij toepassing van microtechnologieën voor hun eigen producten of materialen.

61

#project

BETERE CONTROLE COMPOSIETEN

/ materials / plastics & hybrids / hybride thermoplastische composieten

Met het Plastics & Hybridsprogramma past Sirris zijn jarenlange expertise in productontwikkeling specifiek toe op uitdagingen in plastics engineering, hybride producten en technologieën. Bij zowel de conceptuitwerking als de fabricagetechnologie en de monitoring achteraf staan innovatie en performantie centraal. Volgende twee projecten illustreren het succes van die aanpak. 62

P62 > P63 ⊲ PLASTICS & HYBRIDS

THERMOPLASTISCHE INJECTIE BIJ COMPOSIETEN In samenwerking met het Optim Test Center (OTC) ontwikkelde Sirris een innoverende techniek voor hybride thermoplastische composieten. Hybride thermoplastische composieten combineren het beste van twee werelden: de mechanische kracht van versterkte vezels en de vormvrijheid van thermoplastische injectie. Buiten de uitzonderlijke lasmogelijkheden heeft dit type composieten het voordeel 100% recycleerbaar te zijn en lang mee te gaan. Sirris zette zijn knowhow in om, samen met het OTC, deze nieuwe producten met de gewenste eigenschappen, vormen en afmetingen te creëren. Beide

centra ontwikkelden daarvoor bovendien een volledig aangepaste injectietechniek. De eerste casevoorstellingen op de internationale vakbeurs voor kunststof en rubber in Düsseldorf, K2013, en de JEC2014-composietenbeurs in Parijs konden alvast op ruime internationale belangstelling rekenen.

Het testen van composieten op scheurtjes en andere fouten is cruciaal om de kwaliteit en veiligheid van composietconstructies te garanderen. Alleen geeft de klassieke verspreiding van warmte via infraroodstralen vaak geen uniform beeld van defecten – en al zeker niet bij grotere of complexe stukken. Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van fouten, ontwikkelde Sirris in het EFROproject Cilab een volledig nieuwe techniek voor de niet-destructieve controle van composieten door actieve infraroodthermografie. Het innovatieve schuilt in de variabele, mobiele verwarmingsbron (bv. warme lucht, een laserstraal), waardoor complexe vormen beter controleerbaar zijn. De eerste industriële tests in 2013 waren alvast veelbelovend.

#project

materials

/ materials / / plastics & hybrid / ineeplas

ENERGIE-EFFICIËNTERE KUNSTSTOFVERWERKING Speerpunttechnologie rond koeling en restwarmterecuperatie ingang doen vinden bij de Vlaamse kunststofverwerkende industrie, om zo tegen 2020 de Europese sectorafspraken voor energiebesparingen te halen. Met die doelstelling ging in maart 2013 het driejarige InnEEPlas-project van start. Na twee succesvolle kick-offs is het project intussen op kruissnelheid.

Energie slorpt bij kunststoffen 5 tot 10% van de totale productiekosten op en is daarmee de derde belangrijkste kostenfactor, na de grondstoffen en de lonen. Door het energieverbruik te optimaliseren en de energiefactuur van kunststofverwerkende bedrijven naar beneden te halen, wil InnEEPlas de sector in Vlaanderen een boost geven. Om de toppositie van de kunststofverwerkende industrie in ons land te vrijwaren, zet het project resoluut in op de promotie van state-of-the-art technologieën.

Hoge ambities

Sterke start

Met het InnEEPlas-project willen de sectorverenigingen Flanders’ Plastic Vision en Federplast, samen met projectpartner Sirris, tegen 2016 honderd kunststofverwerkende bedrijven een energieplan laten invoeren. Tachtig bedrijven zouden tegen dan bovendien energiebesparende maatregelen moeten doorvoeren. Daarmee speelt het transformatieproject in op een Europese verbintenis om het energieverbruik in de kunststofsector met 20% terug te dringen.

In 2013 vonden twee kick-offs plaats, waarbij het project werd voorgesteld met nationale en internationale gastsprekers die een blik wierpen op bestaande initiatieven en technologieën. Met meer dan honderd deelnemers waren de kick-offs een succes. Vanaf 2014 zet InnEEPlas verder in op themanamiddagen, bedrijfscoaching, demoprojecten, een brede promotie rond de beoogde sleuteltechnologie en collectieve ervaringsuitwisseling.

63


ICT

ICT SOFTWARE IS EATING THE WORLD Vanaf een zekere omvang is het voor een onderneming onmogelijk te functioneren zonder software. Onder invloed van belangrijke online-evoluties (SaaS, cloud, mobile) moeten veel ondernemingen zichzelf dan ook heruitvinden. Inspelen op de nieuwste ICT-trends vraagt echter een doordachte aanpak. Via onderzoek, masterclasses en advies op maat laat Sirris’ ICT-groep de Belgische technologische industrie volop het innovatiepotentieel van ICT in diverse producten en diensten ontdekken. Experts helpen bedrijven zo de transformatie te maken richting SaaS, cloud en mobile, met aandacht voor hun specifieke producten, hun businessmodel, go-to-marketstrategie en organisatie.

SUSTAINABILITY

MATERIALS

MECHATRONICS

#case / ICT / marelec

NIEUWE AANPAK VOOR SOFTWAREONTWIKKELING BIJ MARELEC Het Nieuwpoortse bedrijf Marelec produceert weeg- en transportsystemen. Terwijl het bedrijf vroeger uitsluitend mechanische systemen fabriceerde, zijn vandaag in steeds meer machines sensoren en ICT-systemen ingebouwd. Die evolutie zorgde voor een wildgroei aan systeemcodes. Het Sirris-team bracht de toestand binnen het bedrijf in kaart. Nick Boucart (technology advisor Sirris): “De broncode moest op den duur veel verschillende machinetypes ondersteunen, waardoor ze erg complex was geworden. Nieuwe ICTmedewerkers hadden de code wel proberen te zuiveren, maar

daardoor kwam het systeem niet meer vooruit. De flexibiliteit en snelheid waren compleet naar de achtergrond verdwenen.” Scrum als oplossing De ‘Scrum’-aanpak bleek de beste oplossing te bieden. “Scrum is een stapsgewijze vorm van projectmanagement, waarbij van bij de ontwikkelingsfase aandacht uitgaat naar flexibiliteit en veranderbaarheid van een systeem. De methodiek is op zich niet nieuw, maar het was precies wat Marelec nodig had. Het belangrijkste verschil met de vroegere aanpak was dat we geen tabula rasa hebben gemaakt, maar stukje bij beetje te werk zijn gegaan.”

Grote stap voorwaarts De focus ligt nu meer op samenwerken binnen het team en tussen ontwikkelaars en management. Zij komen om de twee weken samen om realisaties te evalueren en afspraken te maken voor de komende periode. Daarbij gaat ook meer aandacht uit naar het definiëren van concrete demonstratoren: stukjes werkende en demonstreerbare softwaretoepassingen. Voor het bedrijf is dit een grote stap voorwaarts. Het management krijgt op die manier een veel duidelijker zicht op alle realisaties, terwijl de ontwikkelaars via hun planmatige aanpak toonbare vooruitgang maken.

ICT THEMA’S

66>69 SOFTWARE ENGINEERING 70>73 CLOUD COMPUTING & SAAS 74>75 DATA INNOVATION

#case / ICT / software engineering / bermuda

Nu er in alsmaar meer

BERMUDADRIEHOEK VOOR SOFTWAREPRODUCTONTWIKKELING

producten software zit ingebouwd en ICT in cruciale rol speelt, staan softwarebedrijven voor nieuwe uitdagingen. De tijd dat ICT-innovaties naar de markt brengen louter een ‘engineeringprobleem’ was, is allang voorbij. Om succesvol te zijn, moeten bedrijven vandaag extra aandacht schenken aan hun go-to-marketprocessen: hoe brengen ze hun producten het best naar de markt en hoe verdienen ze er geld aan? Sirris speelt op die evolutie in door samen met bedrijven stil te staan bij het engineeringluik en tegelijk te werken aan een optimale go-to-marketaanpak. 66

P66 > P69 ⊲ SOFTWARE ENGINEERING

talloze sectoren een

Om kmo’s te ondersteunen bij hun productontwikkeling, richtte Sirris de BERMUDAadviesdienst op. In vier jaar tijd, tussen 2010 en 2013, bracht BERMUDA de noden en uitdagingen van bedrijven op het gebied van software engineering in kaart, om hen vervolgens te begeleiden en te adviseren in de zoektocht naar passende oplossingen. De bedrijven uit de doelgroep waren onder meer actief in de machinebouw, lucht- en ruimtevaart, automobielsector en retail. Drie hoofdthema’s De technologische adviesdienst bood de bedrijven inzichten en advies in de drie grote technologische uitdagingen

van softwareproductontwikkeling: variabiliteit, flexibiliteit en risicomanagement. Samen vormen ze de zogeheten Bermudadriehoek voor softwareproductontwikkeling. “Met BERMUDA focusten we op de enorme variabiliteit of complexiteit die bij productontwikkeling komt kijken”, vertelt Nick Boucart. “Hoe ga je als ontwikkelaar om met complexe softwareproducten en met een al even complexe organisatie, die meerdere klanten tegelijk moet ondersteunen? We werkten ook aan de snelheid waarmee bedrijven moeten inspelen op nieuwe opportuniteiten. Tegelijk lieten we ze kennismaken met risicomanagementmethodes.”

Kennisoverdracht op maat Het project kon rekenen op grote belangstelling vanuit de doelgroep. In de vier projectjaren waren er ruim 700 bedrijfsbezoeken, en werden er een 1.000-tal adviezen verleend. De belangrijkste inzichten van de BERMUDA-adviesdienst zijn gebundeld in het boek “The Art of Software Innovation”. Sirris-experts waren in 2013 ook uitgenodigd om het project toe te lichten op Vlaamse kmo-events als de KMO Kennisbeurs en Earn Money with ICT. Er zijn persartikels en interviews over de BERMUDA-aanpak verschenen in onder meer DataNews en op Kanaal Z, en specifiek over software engineering & ICT waren er een zestigtal blogposts op de nieuwe Sirris-blog.

#project

ICT

/ ICT / software engineering / smart innovator

GIDS VOOR MOBIELE APPS, SENSOREN EN DATA-INNOVATIE Smart Innovator is een initiatief van Sirris, Agoria, DSP Valley en iMinds dat bedrijven wil helpen om ‘slimme producten’ te ontwikkelen. Het consortium brengt (toekomstige) ICTproductbouwers in contact met ‘smart technology’leveranciers en innovatieve technologie, zoals mobiele apps, sensoren en open data sources. Het Smart Innovator VISproject analyseert de

opportuniteiten voor ‘smart’ ICT-producten, om daar bruikbare inzichten uit af te leiden voor de huidige en toekomstige Vlaamse ICTsector. Smart Innovator hielp zo al tal van softwarebedrijven vooruit, waaronder ontwikkelaars en aanbieders van webservices, mobiele apps, ‘embedded’ applicaties en b2b-softwaretoepassingen. Individuele aanpak Smart Innovator staat voor een unieke en doordachte

LAAT SMART INNOVATOR JE B2B-ACTIVITEITEN INSPIREREN aanpak, die bedrijven helpt in te schatten wat de opportuniteiten zijn van ICT-technologie om slimme producten te maken. Om snel in te spelen op nieuwe klantenbehoeften, een plan van aanpak op te stellen en dat vervolgens te realiseren, werden vier strategieën ontwikkeld, die intussen op verschillende bedrijfscases werden toegepast. Ze werden gepubliceerd in het boek ‘Software Innovation’.

Tijdens een interactieve workshop op 23 mei 2013 bracht Smart Innovator expertise en een professioneel netwerk samen om b2b-bedrijven te laten kennismaken met een slimme mix van sensoren, mobiele toepassingen en datamanipulatie. Via demonstraties werd duidelijk hoe hedendaagse technologieën en benaderingen, zoals het lean start-upmodel, de waardeketen kunnen vervolledigen. Een combinatie van inspiratie en effectieve hands-on informatie van de Smart Innovator-experts zorgde ervoor dat de deelnemers naar huis gingen met een helder idee van mogelijke opportuniteiten voor hun producten, op maat van hun noden.

67

#project / ICT / software engineering / katalict

TRANSFORMATIE VAN EN DOOR SOFTWAREPRODUCTBOUWERS Hoe een softwareplatform aanbieden als een webservice of app? Hoe overstappen naar een cloud-, SaaS- of appdienstenaanbod? Hoe op software inzetten als primaire groeidriver? En: hoe waarde creëren door innovatief software te integreren in een product? Met die vragen triggerden Sirris en Agoria softwareproductbouwers om naar de KATALICT-kick-off te komen, begin oktober 2013.

68

Volbloed softwareondernemers deden op de kick-off In het Brusselse Diamantgebouw hun visie uit de doeken over de uitdagingen en transformaties in de ICT-sector. Tijdens een brainstormsessie met andere ontwikkelaars konden de deelnemers mee de noden en hete hangijzers bepalen. Met die input ging KATALICT aan de slag, om uiteindelijk softwarebouwers te coachen in software-innovatie, engineering en groei.

ICT

#project

Growth Hacking Belgium, een succesverhaal

/ ICT / software engineering / growth hacking belgium

GROWTH HACKING BELGIUM, BOOST VOOR SOFTWARE- EN WEBSERVICEBEDRIJVEN Growth hacking is een techniek die software- en webservicebedrijven gebruiken om zonder (al te veel) budget een buzz te creëren rond hun diensten. Met slimme technologische en virale ingrepen – hacks – laten growth hackers hun zichtbaarheid of gebruikersbasis exponentieel toenemen. In ons land leerden al honderden startups het concept kennen via Growth Hacking Belgium, een community die in september 2013 is opgezet door Sirrisadviseur Omar Mohout.

“De meeste starters in de software- en webservicesector kampen tijdens de groeifase met problemen”, legt hij uit. “Sommige bedrijven willen te vroeg groeien, andere wachten te lang, tot ze het perfecte product hebben. Daardoor ontbreekt het hen aan budget bij de echte lancering. In beide gevallen valt daar met de juiste strategie iets aan te doen.” Starters begeleiden in go-to-market en groei Omar Mohout maakt technologiebedrijven bij Sirris wegwijs in belangrijke opstartfases en specifiek ook in het go-to-marketproces. Om jonge softwarebouwers en aanbieders van webservices

een publiek te helpen vinden voor hun product, lanceerde Sirris de Growth Hacking Belgium Meetup-groep. De eerste meeting vond plaats in september 2013, amper een maand nadat de trend voor het eerst in de VS was opgedoken. In zes maanden tijd groeide de Belgische community uit tot de grootste ‘Tech Meetup’ in ons land en een van de grootste Growth Hackinggroepen wereldwijd. Veel vraag naar De vraag naar growth hacking-technieken, -kennis en -ervaringen is groot. Sinds de kick-off in september 2013 werd zo al in Brussel, Leuven, Hasselt, Kortrijk, Antwerpen

en Gent een gratis growth hacking-bijeenkomst opgezet. De deelnemers kunnen er netwerken met zowel ‘growth rookies’ als ervaren growth hackers. Bedoeling is zo veel mogelijk mensen de kans te geven om met de techniek aan de slag te gaan.

Op nog geen jaar tijd telt de Growth Hacking Belgium Meetup-groep al bijna 1.000 leden, waarmee ze tot de grootste ter wereld behoort, na San Francisco, Parijs en Kopenhagen. In België is het met grote voorsprong de grootste ‘Tech Meetup’. Omar Mohouts presentatie over growth hacking is wereldwijd viraal gegaan en haalde in 2013 27.128 views, wat ze tot een van de meest bekeken SlideShare-presentaties van het jaar maakte. Het YouTube-filmpje over de 1ste Meetup in Brussel, in november 2013, haalde al meer dan 7.700 views. Omars blog over growth hacking op Bloovi.be haalde vlotjes de top 5 van meest gelezen artikels in Vlaanderen, met ondertussen bijna 10.000 lezers. 69

#project

Gegevens online, ‘in de cloud’ bewaren, heeft talloze voordelen voor bedrijven: alle

/ ICT / cloud computing & saas / nebucom

data zijn binnen bereik, ze hoeven niet meer te investeook updates behoren tot het verleden. Voor ontwikkelaars van softwaretoepassingen is de situatie anders. Terwijl zij vroeger enkel software bouwden en verkochten, moeten ze hun software ‘as a Service’ leveren. Klanten willen overal en altijd op een veilige manier toegang tot hun data. Dat alles maakt dat softwarebouwers vandaag niet alleen hun technologie in vraag moeten stellen, maar hun volledige businessmodel. Dankzij een jarenlange ervaring en nauwe samenwerking met internationale partners, helpt Sirris zowel bestaande bedrijven als start-ups bij het maken van deze transitie naar de cloud. 70

P70 > P73 ⊲ CLOUD COMPUTING & SAAS

ren in back-ups en servers, en

BEDRIJVEN HELPEN BIJ HUN OVERSTAP NAAR SAAS Software as a Service (SaaS) heeft een grote impact op de manier waarop softwarebedrijven hun producten en services naar de markt brengen. In ons land maken meer en meer softwarebouwers de overstap naar een SaaSaanbod. Om die bedrijven een duwtje in de rug te geven, bundelden Sirris, Agoria, iMinds en LSEC in 2013 hun ervaring en knowhow binnen het nieuwe Nebucom-project.

Kennis- en innovatieplatform Het project wil SaaS-providers in de b2b-sector een platform bieden dat hen toegang geeft tot knowhow, infrastructuur en technologie. Zo wil Nebucom bedrijven helpen om schaalbare SaaS-applicaties te ontwikkelen, die meer gebruikers en hogere datavolumes opleveren. Nebucom wil enerzijds ‘klassieke’ softwarebouwers helpen te evolueren naar SaaS-oplossingen en daarnaast ook SaaStechnologiebedrijven nieuwe manieren leren kennen om aansluiting te vinden bij SaaSproviders. Het project streeft daarbij naar innovaties in

nieuwe SaaS-specifieke software engineering-praktijken, zoals DevOps, data-driven product management, SaaSbusinessmodellen en technologische oplossingen. Eerste acties In de opstartfase werden concrete plannen gesmeed voor een reeks workshops, bootcamps en infosessies die bedrijven inzicht moeten bieden in de uitdagingen en oplossingen in cloudcomputing en SaaS. De ontbijtsessies over Infrastructure as a Service smaakten alvast naar meer!

#event

ICT

/ ICT / cloud computing & saas / opensaas

SAAS OPENT DEUREN Een succesvolle SaaSaanbieder zijn, vereist een verregaande knowhow, niet alleen technisch, maar ook in het netwerken en opzetten van aangepaste businessmodellen. Slechts weinig bedrijven kunnen het zich veroorloven de nodige technologie en expertise zelf op te bouwen. Om mee te kunnen met de grote ondernemingen die zwaar inzetten op SaaS, dringen zich partnerships op.

Daarom bracht Sirris in het IWT-project ‘OpenSaaS’ vijf Vlaamse bedrijven met groeiambities in SaaS samen: BinteQ, Lancer Hosting, Materialise, Smart Sunday en The TalentBox. Deze partners krijgen dankzij het door Sirris opgerichte researchproject de steun om hun ambities waar te maken en samen kennis op te bouwen. De bevindingen vinden via het Nebucomproject hun weg naar andere Belgische softwarespelers.

GOING SAAS FOR SOFTWARE COMPANIES: OPPORTUNITY OR THREAT Tijdens het “Going SaaS”-event op 25 april 2013 werden de voornaamste uitdagingen belicht waarmee softwarebedrijven te maken krijgen bij de overgang naar een Software as a Service-aanbod. De dertig deelnemers kregen een goed zicht op de verschillende uitdagingen en opportuniteiten voor hun businessmodel, organisatie en technologie. Partners van het OpenSaaS-project stelden aansluitend ook hun bedrijfscase voor.

Na een uiteenzetting over datadriven productmanagement door Peter Symons (Symons Management Services, Massive Media) gaf Toon Vanagt (Virtualization.com) zijn visie op een geslaagde businessmodeltransitie. Kris Buytaert (Inuits) kwam als een van de voortrekkers van de DevOps-beweging voorstellen wat DevOps precies inhoudt, hoe het problemen oplost en welke rol cloud, SaaS en OpenSource daarbij spelen. Materialise, Lancer Hosting en The Talentbox kwamen hun businesscase toelichten.

71

#event / ICT / cloud computing & saas / infrastructure as a service

STARTATHLON VOOR VLOTTE GO-TO-MARKET VAN SAAS

INFRASTRUCTURE AS A SERVICE “Focus on your business, leave your IT infrastructure to the Cloud”: onder dat motto trapten Sirris en Agoria in oktober 2013 een reeks ontbijtsessies af rond Infrastructure as a Service (IaaS). Verschillende grote internationale spelers kwamen daarvoor naar Brussel om hun aanpak en aanbod voor te stellen. De sessies maakten deel uit van het Nebucom-project. Tijdens de workshops kwamen in totaal een 35-tal deelnemers uit de softwaresector en e-business luisteren naar hoe wereldspelers als Amazon, Rackspace, IBM en CSC uitdagingen in hun 72

infrastructuurmanagement aanpakken, zoals het beheersen van schaalbaarheid, beschikbaarheid, betrouwbaarheid, beveiliging en recovery. Ze konden er hun (technische) vragen direct stellen aan de internationale IaaS-providers. Diensten vergelijken Verschillende diensten en kostenmodellen zijn voor de gebruiker soms moeilijk te begrijpen en te evalueren. Talloze vragen rijzen daarbij rond beschikbaarheid, levensduur van data, confidentialiteit en veiligheid. De workshopreeks was voor bedrijven een ideale gelegenheid om de diensten van de belangrijkste

internationale IaaS-aanbieders te vergelijken en af te wegen welk aanbod hen het beste ligt. Tot slot konden de deelnemers ook onafhankelijke experts als Toon Vanagt (data. be), Daniel Bartz (ComodIT & Guardis), Nick Boucart (Sirris) en Bart Meert (Agoria) hun concrete vragen voorleggen.

In 2013 organiseerde Sirris met succes de tweede en derde editie van de Startathlon go-to-market academy, in samenwerking met ervaren SaaS-ondernemers zoals Omar Mohout (Alex & Gross, WON), Thomas Cleenewerck (Yesplan, OrderFlow) en Toon Vanagt (Casius, data.be) als mentor. Door het enorme softwareaanbod moeten developers anders gaan denken. Er zijn heel veel bedrijven met goede ideeën, waarvan een groot deel al in SaaS. Dikwijls schuilt de uitdaging dan ook niet in

hoe producten te bouwen, maar wel in hoe een softwareproduct in de markt te zetten en hoe eraan te verdienen. En, niet onbelangrijk: hoe een plotse groei beheersbaar te houden. Tijdens de tweewekelijkse Startathlon-sessies kwamen in totaal een twintigtal deelnemers inzichten opdoen in productmanagement en marktontwikkeling. Customer developmenten lean start-upstrategieën werden er praktisch toegepast op hun specifieke businesscases. ProSoccerData was daar één van.

#case

ICT

/ ICT / cloud computing & saas / prosoccerdata

PROSOCCERDATA SCOORT MET SAAS Met een online communicatie- en managementplatform vereenvoudigt ProSoccerData o.a. de administratie, het informatiebeheer en de scouting van professionele voetbalorganisaties. Voor amateurclubs die ook structuur wensen te brengen in hun databeheer maar over minder middelen beschikken, onderzocht het bedrijf onder begeleiding van Sirris de haalbaarheid van een ‘lightversie’ van het softwareplatform.

Tussen oktober 2013 en januari 2014 nam ProSoccerData daarvoor deel aan een Startathlon-traject van Sirris. Peter Verhasselt (accountmanager Sirris Brussel) legt uit: “Het Startathlon-concept biedt een unieke combinatie van presentaties door ervaringsdeskundigen, die in opeenvolgende sessies verschillende topics komen toelichten, en gerichte training, waarbij in groep wordt nagedacht over verschillende cases.”

ICT-productbouwers doen er inzichten op in producten marktontwikkeling. Zo werd ook de lancering van ProSoccerData’s light SaaSproduct bekeken in het licht van de customer developmenten lean start-upmethodologie. Succesvolle uitrol

beperktere en stabiele versie voor kleinere clubs. In 2014 kon ProSoccerData zo een samenwerkingscontract afsluiten met de Belgische voetbalbond en zijn SaaS-product uitrollen naar meerdere clubs uit provinciale en lagere nationale afdelingen.

Interactie met de andere deelnemers, feedback door de experts en begeleiding tussendoor, zette ProSoccerData op het juiste spoor om zijn complexe servicemodel voor professionele clubs als Anderlecht te vertalen in een

73

#project / ICT / data innovation

Steeds meer innovaties die gebruikmaken van software of sensoren zijn gebaseerd op het efficiënt exploiteren van grote hoeveelheden data. Onze ICT-experts reiken bedrijven informatie en opleidingen aan, en bieden hen individuele begeleiding om data optimaal te gebruiken en te valoriseren. We laten hen de mogelijkheden aftoetsen om te innoveren via ICT en helpen hen (big) data-technologie concreet in te zetten. 74

P74 > P75 ⊲ DATA INNOVATION

SAMENWERKEN ROND DATA-INNOVATIE Voor innovatiegedreven bedrijven vormt data steeds vaker de basis om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen of bestaande oplossingen te verbeteren. Data-innovatie vereist, naast de ontwikkeling van een strategische visie, ook heel wat praktische kennis. Omdat elk bedrijf wel met eigen datavragen speelt, bestaan er weinig tot geen pasklare oplossingen.

Sirris zet daarom zijn ervaring in om bedrijven te begeleiden bij het hele traject: van de analyse van concrete uitdagingen tot het uitwerken van een “proof of concept” van een maatoplossing. Een belangrijk onderdeel daarbij is bedrijven in contact brengen met de juiste partners in binnen- en buitenland.

Elena Tsiporkova (research coordinator data innovation Sirris): “Vaak zijn data-innovatieprojecten te complex voor individuele bedrijven om alleen uit te voeren. Een interessante optie kan dan zijn om via Sirris in een nationaal of internationaal samenwerkingsverband te stappen. Zo halen bedrijven ontbrekende of complementaire kennis in huis om hun eigen innovatieproces te versnellen en kunnen ze in bepaalde gevallen zelfs op externe financiering rekenen.” Het door Sirris opgerichte ASTUTE-project is daar een mooi voorbeeld van.

ICT

ASTUTE ontwikkelde een ‘emergency dispatching’-toepassing die data verzamelt om de kennis over omgevingsfactoren bij hulpverleners in actie te verhogen, waardoor ze betere beslissingen nemen. In een demonstratieproject bij softwareontwikkelaar Luciad werd zo de situatie aangepakt voor brandweermannen bij een fabrieksbrand. Dankzij het systeem krijgen brandweercommandanten informatie te zien over het brandende gebouw, alle aanwezige installaties en eventuele gevaarlijke producten. Door sensoren op het lichaam van de brandweerlui in actie krijgen ze vanop afstand meteen ook een goed beeld van de precieze locatie van brandweermannen in het gebouw, hun zuurstofniveau, hartslag enzovoort. Door samenvoeging van al die databronnen én toepassing van de speciaal ontwikkelde redeneeralgoritmen, krijgt de brandweercommandant een accuraat en continu geactualiseerd beeld van de situatie. Daarbij krijgt hij ook suggesties voor acties. Via een tablet-pc kan de commandant al die gegevens aflezen en instructies doorseinen naar interfaces op de arm van de uitgezonden hulpverleners. Eén van de opmerkelijke innovaties bestaat erin dat de user-interface zich aanpast aan de fysieke toestand van de gebruikers. Op basis van fysieke parameters kan het systeem afleiden wanneer een hulpverlener stress ondervindt. Op dat moment krijgt hij enkel de meest essentiële informatie om zijn taak uit te voeren.

#project

EMERGENCY DISPATCHING

/ ICT / data innovation / astute

ASTUTE, VAN DATAFLOW NAAR DE JUISTE BESLISSINGEN Nieuwe technologieën worden complexer en genereren alsmaar meer data. Het intussen afgelopen Europese onderzoeksproject ASTUTE onderzocht hoe proactieve systemen betere ondersteuning bieden in data-intensieve omgevingen. ASTUTE (Engels voor ‘scherpzinnig’) liep van maart 2011 t.e.m. maart 2014, als onderdeel van het Artemis-programma. Het project focuste op de ontwikkeling van geavanceerde, proactieve mens-machine-interfaces en redeneeralgoritmen. Die moeten machineoperatoren, bestuurders, dispatchers en andere werknemers in dataintensieve omgevingen beter helpen omgaan met complexe

en gigantische hoeveelheden aan informatie. Link met de industrie De door ASTUTE ontwikkelde benadering werd afgetoetst met eindgebruikers via verschillende demonstratietoepassingen. In alle onderzochte domeinen – productie, crisismanagement, luchtvaart- en auto-industrie – is ASTUTE erin geslaagd een betere en proactieve ondersteuning aan te bieden voor de uitvoering van complexe en tijdskritische taken. Dit gebeurde onder meer door rekening te houden met de context en de toestand van de gebruiker.

Toepassingen Het ultieme doel van ASTUTE was een platform te creëren om intelligente, ‘embedded’ toepassingen te bouwen die de wensen van gebruikers opvangen en daarop gepast reageren. Voor de luchtvaart werd zo al een ‘intelligente cockpit’ ontwikkeld die piloten via een interface helpt te anticiperen op situaties. In de automobielindustrie werd gewerkt aan een ingebouwd ‘infotainmentsysteem’, dat informatie over het gebruik van de auto ophaalt (bv. benzineconsumptie) en combineert met andere informatie (bv. het weer, benzinestations), en die op het juiste moment op de juiste manier aan de bestuurder toont. 75


ICT

SUSTAINABILITY Investeren in duurzaamheid is niet louter een kost. Duurzame innovatie leidt tot nieuwe opportuniteiten, nieuwe markten en nieuwe diensten. Sirris biedt bedrijven hierbij ondersteuning, met zowel strategisch als technologisch advies, van idee tot uitvoering.

SUSTAINABILITY

MATERIALS

MECHATRONICS

#case / sustainability / duurzame materialen / verimpex

Innoveren in materiaalgebruik kan zowel meer duurzaamheid als extra winst opleveren. Daarom kiezen steeds meer bedrijven voor ecodesign, nieuwe duurzame materialen, recyclage en ondersteunende duurzame businessmodellen.

P77 > P80 ⊲ DUURZAME MATERIALEN

MATERIALENSCAN BRENGT DUIDELIJKHEID VOOR VERIMPEX Grondstoffen worden schaarser en duurder. Er duurzaam mee omspringen is dus een must. Dat heeft ook Verimpex begrepen. De producent van inkommatten liet in 2013 door Sirris een materialenscan uitvoeren. Die bevestigde dat optimaal materiaalgebruik van grondstoffen de juiste keuze is. OVAM en het Agentschap Ondernemen ontwikkelden in 2013 samen een materialenscan, met de bedoeling bedrijven een beter zicht te geven op hun materialenverbruik en de bijhorende kosten. Via simulaties door een geselecteerde adviseur krijgen zij tips om hun milieu-impact en productiekosten te beperken. Brugs

mattenproducent Verimpex koos daarbij voor Sirris, na een eerder gezamenlijk innovatieproject in 2011. Lieven D’Hont (Verimpex nv): “De materialenscan die wij hebben laten uitvoeren door Sirris bevestigde dat onze focus op het optimaal materiaalgebruik de juiste is.” Verimpex produceert zijn matten uit afgedankte banden van vliegtuigwielen. “Om meer nuttig product uit de banden te halen, de waarde van die materialenstroom te leren kennen en de meerwaarde eruit te halen, moeten we investeren in aangepaste processen. Dat gaan we verder onderzoeken, mogelijks

via een technologieverkenning binnen de kmo-portefeuille.” Kosten kritisch bekijken “Een bijkomend inzicht waren de hoge indirecte kosten gelinkt aan materiaalprocessing en –opslag, intern transport en afvalverwerking. Door die kosten kritisch te bekijken en aan te pakken, kunnen we meteen op de bottom-line ingrijpen”, besluit Lieven D’Hont.

SUSTAINABILITY THEMA’S

77>80 DUURZAME MATERIALEN 81>85 ENERGIE

#project / sustainability / duurzame materialen / cycled

SAMEN DE MILIEU-IMPACT VOOR LED-VERLICHTING VERLAGEN Sirris neemt deel aan het Europese project cycLED, dat onderzoekt hoe de materiaalstromen voor alle levensfasen van ledproducten te verbeteren. Bedoeling is de Europese ledmarkt los te koppelen van de uitputting van de klassieke hulpbronnen en de bestaande ledtechnologie te optimaliseren.

Thomas Vandenhaute: “We gaan na hoe zo efficiënt mogelijk om te springen met de hulpbronnen, waaronder waardevolle metalen als goud of zilver en zeldzame aardmetalen. Daarnaast ontwikkelen we tools en methodes om het volledige recyclagepotentieel uit te putten en de productiviteit van ledproducten te verhogen.” Onderzoeksthema’s “CycLED focust onder meer op zeldzame kernmetalen in ledproductie, en hoe die nog meer te recycleren. Daarnaast

78

onderzoeken we de betrouwbaarheid en levenscyclus van ledproducten. We zoeken naar manieren om materiaalverlies bij de productie, het gebruik en de recyclage te beperken en werken aan oplossingen voor eco-innovatie.” Belang van businessmodellen Daarvoor zijn ook niet-technologische ingrepen noodzakelijk, zo geeft Thomas aan. “Het totale materiaalverbruik heeft immers ook te maken ons consumptiepatroon. Sirris onderzoekt daarom in dit

project duurzame strategieën en businessmodellen die productontwerp en vermarkting samenbrengen, om zo tot een doorbraak te komen op het gebied van eco-innovatie.” De bedrijven ETAP (B), Braun (DE), Riva (DE) en Ona (ES) werken binnen dit project momenteel elk aan een innovatief verlichtingsproduct. De demonstratoren zijn volop in ontwikkeling.

cyc

#project

sustainability

/ sustainability / duurzame materialen / openraam

EEN VENSTER OP INNOVATIEVE MATERIAALTECHNOLOGIE Het intussen afgelopen project Openraam begeleidde in totaal een honderdtal bedrijven via screenings en implementatietrajecten naar een duurzamere productie. Het Openraam-project (voluit ‘Open raam op innovatieve materiaaltechnologie voor een duurzaam Vlaams productielandschap’) liep van december 2008 t.e.m. september 2013. Het was een samenwerking tussen Sirris, KU LeuvenMRC (Material Research Center), VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) en Universiteit AntwerpenIMDO (Instituut voor Milieu en Duurzame Ontwikkeling).

“Met Openraam hebben we concrete oplossings- en verbeterpistes geformuleerd voor bedrijven, waarbij we hen de weg wezen naar de meest geschikte kennispartner of subsidiemogelijkheden om nieuwe praktijken daadwerkelijk door te voeren. De blijvende resultaten zijn het Openraam-boek en de website die bedrijven blijven inspireren om duurzaam met materialen om te gaan”, zegt Thomas Vandenhaute.

DE OPENRAAM-ERFENIS: HET BOEK ‘INNOVEREN MET MATERIALEN’ In het boek ‘Innoveren met materialen’ werden alle vanuit Openraam opgebouwde kennis en ervaringen gebundeld. Vlaams minister-president Kris Peeters: “De Vlaamse regering is zich scherp bewust van het strategische belang van materialen voor Vlaanderen. Dit boek geeft zowel kleine als grote productiebedrijven inspiratie om duurzame materiaalinnovatie in de praktijk te brengen.” Chris Jacobson, wetenschappelijk medewerker ARGUS: “Het eerste handboek over duurzaam materialenbeheer gericht op bedrijven is er! Bovendien een boek waar iedere groene ondernemer onmiddellijk tips & tricks in vindt om zijn duurzame plannen waar te maken. Het geheel is een bijzonder relevant en bruikbaar handboek, waarmee iedere ondernemer die het iet of wat meent met duurzaam ondernemen aan de slag kan. Een aanrader!”

79

#case

#case

/ sustainability / duurzame materialen / oneaccess

/ sustainability / duurzame materialen / albatros

MATERIAAL MET EEN LAGERE KOST EN ECO-IMPACT VOOR ONEACCESS

FREESVLOKKEN HERBRUIKEN?

OneAccess is producent van modems en routers, voornamelijk voor telecomoperatoren. Het bedrijf wilde het materiaal voor de kunststofbehuizing van zijn producten vervangen door een materiaal met een lagere kost en eco-impact. Een korte analyse op basis van eco-impacttools als Ecolizer en Ecoinvent en een dieper inzicht in de afdankingsfase van het product, maakten duidelijk dat de beoogde materiaalsubstitutie een verwaarloosbare eco-impact had en bovendien geen significante kostenbesparing opleverde. Door verdere

80

analyse van de kansen en risico’s werd een prioriteitenlijst gedefinieerd. OneAccess is van plan de schadelijke brandvertragers te elimineren uit al zijn kunststofonderdelen (voornamelijk behuizingen) en het aandeel staal in de nieuwe productontwerpen te verminderen. De resultaten bestaan in een lagere productkost en, bij afdanking, een efficiëntere recyclage van het elektronica-afval. (Bron: Openraam)

Albatros is een kleine onderneming die op maat gemaakte hulpmiddelen (orthesen) en zitmeubelen voor de zorgsector ontwerpt, fabriceert en verkoopt. Tim Tonnet (engineering): “Door een betere kennis van de verwerking van de verschillende pur-afvalstromen en hun potentiële hergebruik, hebben we nieuwe inzichten verworven. Zo hebben we een ruwe frees

ontwikkeld die grotere spanen maakt. 85% van ons afval bestaat nu uit deeltjes die groter zijn dan 6 mm, wat ze commercieel interessant maakt. Een andere mogelijkheid die we gaan bekijken, is om de iets grotere freesvlokken intern te hergebruiken, als vulling voor kussens of andere toepassingen. Daardoor zal minder materiaal moeten worden aangekocht.”

#project

sustainability

/ sustainability / energie / klimaatkamer

KLIMAATKAMER IN ANTWERPEN DRAAIT OP VOLLE TOEREN

Het Offshore Wind Lab (OWI-Lab) stelt polyvalente meetsystemen en dataverwerkingstechnieken ter beschikking voor metingen en/ of monitoring van windturbines en hun funderingen op zee. Ook stelt het de grootste klimaatkamer van Europa ter beschikking om onderdelen van windturbines in extreme omstandigheden te testen.

P81 > P85 ⊲ ENERGIE

Infrastructure Application

Het Offshore Wind Infrastructure Application Lab (kortweg OWI-Lab) in de haven van Antwerpen is de laatste van zeven vestigingen in het Sirris-netwerk. Sinds kort werden er de eerste temperatuurtesten uitgevoerd op een nieuwe generatie transformatoren voor grote offshore windturbines. Gehele transformatorsystemen werden al in de klimaatkamer naar realiteit opgesteld en getest, om na te gaan of die bij extreem koude temperaturen nog altijd optimaal en zonder problemen blijven werken. “Zowel op land (onshore) als op zee (offshore) staan

windturbines bloot aan extreme weersomstandigheden”, aldus Pieter Jan Jordaens van het OWI-Lab. “Dankzij testen in onze grote klimaatkamer op extreme temperaturen van -60 tot +60°C, soms gecombineerd met luchtvochtigheidstests, kunnen producenten van windturbineonderdelen de robuustheid en betrouwbaarheid van hun producten controleren in de condities die zich effectief voordoen in de windmolenparken wereldwijd.” Ondertussen zijn al meer dan dertig verschillende bedrijven en kennisinstellingen betrokken bij het initiatief, en bereikt het Lab een groot deel van de

windenergiewaardeketen in Vlaanderen. Daarin zijn meer dan 150 bedrijven actief. Ambitieuze plannen Welke plannen het OWI-Lab nog koestert? “Momenteel hebben de state-of-the-art offshore windturbines een vermogen van 8 MW, maar we zijn nu al klaar voor de toekomstige generatie windturbines uit de klasse 10-12 MW met onze proefbank en klimaatkamer. Op jaarbasis willen we in het OWI-Lab 30 à 40 testcampagnes uitvoeren. Die kunnen naargelang de grootte van de turbinecomponenten één dag tot enkele weken duren”, zegt Pieter Jan Jordaens.

81

#case / sustainability / energie / tests

EERSTE TESTS VOOR WINDTURBINE-ONDERDELEN In maart 2013 werden in de OWI-Lab Klimaatkamer de eerste klimaattesten uitgevoerd op een nieuwe generatie transformatoren voor onder meer CG Power Systems Belgium en ZF Wind Power.

82

“Met de klimaatkamertesten willen we de betrouwbaarheid van onze componenten garanderen”, zegt Dr. Jan Declercq, CTO van CG Power Systems Belgium. “Onze klanten eisen dat de transformatoren ook in extreme omstandigheden optimaal blijven werken. In dit geval moesten we testen bij -30°C, en een koude opstart van de transformator tot vol vermogen in korte tijd simuleren.” De eisen moeten wel hoog liggen, want offshore windturbines zijn niet makkelijk te onderhouden. Dat geldt ook voor onshore windturbines die geïnstalleerd zijn op afgelegen plaatsen, zoals in berggebieden.

ZF Wind Power ZF Wind Power is net als CG Power Systems Belgium een onderdelenproducent en toeleverancier aan grote windturbinebouwers. ZF ontwikkelt en produceert multimegawatt tandwielkasten. Ook die onderdelen moeten, net als transformatoren, op extreme temperaturen tot wel -40°C worden getest. Om dergelijke roterende machines te testen, heeft OWI-Lab in samenwerking met ZF Wind Power een unieke mobiele testbank ontworpen die toelaat om tandwielkasten te testen op koudeopstartfenomenen.

sustainability materials

TESTKAMER OOK BESCHIKBAAR VOOR ANDERE INDUSTRIETAKKEN De klimatologische testkamer van het OWI-Lab in de Haven van Antwerpen is ontworpen om de betrouwbaarheid van grote en zware windturbineonderdelen te testen. Maar de open testen monitoringinstallaties van het OWI-Lab bewijzen ook hun nut voor fabrikanten van zwaar materieel in andere sectoren zoals de bouwen constructiesector, de scheepsvaart, machinebouw, automobielsector en elektrotechniek. Uitzonderlijke tests De klimaatkamer die het OWILab beschikbaar stelt, is dankzij haar grote afmetingen ideaal geschikt om grote stukken te testen, in het bijzonder

bouwwerktuigen. De ruimte is 593 m³ groot en kan tuigen onderbrengen van 10,6 m lang op 7 m breed en 8 m hoog. De testruimte in Antwerpen kan meer dan 300 ton aan en heeft een extreem temperatuurbereik, van -60 tot +60°C, om zowel arctische omstandigheden als woestijncondities te simuleren. Het OWI-Lab voerde in de hoogtechnologische testkamer zo al voor Caterpillar klimaattesten uit van a tot z, met testvoorbereiding, uitvoering en rapportering.

83

#case / sustainability / energie / sky man

SKY MAN INTERNATIONAL TEST TAKELSYSTEMEN VOOR ONDERHOUD TURBINES Om de betrouwbaarheid van zijn materialen en systemen voor windturbines bij extreme klimaatomstandigheden te verhogen en hoge (onderhouds)kosten te vermijden, liet Sky Man International professionele tests uitvoeren in de Klimaatkamer van het OWI-Lab.

“Meer en meer turbines bevinden zich op plaatsen waar een zeer koud klimaat heerst, wat risico’s met zich meebrengt voor de werking van de systemen en het onderhoud. De takelsystemen van Sky Man International zijn daar geen uitzondering op”, legt Sirris-expert Nikolaas Van Riet uit. “Bovendien moet het bedrijf net als andere turbinebouwers internationale richtlijnen volgen in het productdesign.” Sky Mans takelsystemen worden ingezet voor onderhoud, inspecties en herstellingen in windturbines. Om de performantie bij extreme temperaturen te testen, bouwde het

84

OWI-Lab in zijn Klimaatkamer een speciale testopstelling voor de takels. “Zo konden we het mechanisme grondig testen, monitoren en valideren in het gewenste temperatuurgebied”, vertelt Nikolaas. “Sommige zaken kan een Vlaamse kmo technisch niet verwezenlijken zonder hulp van buitenaf”, vat CEO Kris Govaerts samen. “Door op zeer korte termijn testen mogelijk te maken in hun state-of-theart klimaatkamer verlaagde de drempel naar verbetering drastisch.”

FABRIEK VAN DE TOEKOMST De innovatieve keuzes van Sky Man International bleven niet onopgemerkt. Vlaams minister-president Kris Peeters opende op 6 oktober 2013 de Open Bedrijvendag zelfs vanop een platform van elf meter hoogte bij het bedrijf. Hij omschreef er Sky Man als “het ideale voorbeeld van de transformatie naar een nieuwe industrie, die meer toekomstgericht gaat denken”. Sky Man is er als voormalig metaalconstructeur in geslaagd om met een gespecialiseerd nicheproduct – hangbruggen en onderhoudsplatformen – een wereldspeler te worden. Het bedrijf pakte op de Open Bedrijvendag dan ook terecht uit met de slogan ‘Welkom in de fabriek van de toekomst’.

#project

sustainability

/ sustainability / energie / wave impact

IMPACT VAN GOLVEN OP OFFSHORE WINDTURBINEFUNDERINGEN Sirris neemt deel aan WIFI JIP, een Europees project dat de impact nagaat van golven op offshore windturbinefunderingen. WIFI JIP loopt van december 2012 tot november 2015, en staat voor ‘Wave Impact on Fixed Turbines Joint Industry Project’. Het is een industrieel getrokken consortium met als partners – onder meer – Marin (coördinator), ECN, Siemens, Statoil en GL. Stefan Milis, coordinator sustainability Sirris: “Samen met de andere WIFI JIP-partners bouwen we kennis op rond de impact van golven op funderingen.

Dat doen we met simulaties via wiskundige modellen, met schaaltesten – experimentele metingen op schaalmodellen in een golfbad – zowel als met field tests. Daarbij rusten we een echte windturbine op zee uit met sensoren, om zo het werkelijke gedrag van de funderingen te bestuderen.” Tests in Belwind-windpark In november 2013 begon het OWI-Lab van Sirris zo met metingen op een Vestas V90windturbine in het windpark Belwind voor de Belgische kust. “Om het dynamische gedrag van funderingen in kaart te

brengen en de impact van aankomende golven te meten, hebben we de fundering – een monopile in dit geval – uitgerust met een golfradar en sensoren. We hadden het geluk in die periode enkele grote stormen te beleven. Die zijn ideaal voor spectaculaire metingen van grote golven. Een paar weken later kenden we de eerste resultaten.” Alle bevindingen worden binnen het WIFI JIP-consortium gedeeld.

85

86

JAARRAPPORT 2013 FEITEN & CIJFERS - STATUTAIR

87

inkomsten

FEITEN & CIJFERS #VERDELING INKOMSTEN (OPERATIONEEL RESULTAAT) Facturatie diensten

Projectsubsidies

27%

46%

inkomsten

#VERDELING KOSTEN (OPERATIONEEL RESULTAAT)

kosten

8%

19% kosten

23% euro 2013

% 2012

euro 2012

Lidgelden

19%

4.699.203,05

19%

4.693.960,49

Facturatie diensten

27%

6.674.388,77

31%

7.827.648,96

Projectsubsidies

46%

11.528.685,07

42%

10.586.912,21

8%

2.043.267,51

8%

1.806.497,49

% 2013

euro 2013

% 2012

euro 2012

59%

€ 14.296.265,60

56%

€ 13.731.392,37

Onderaannemingen

8%

€ 1.954.337,08

6%

€ 1.597.516,94

Bijdragen aan derden

2%

€ 605.939,31

2%

€ 583.723,04

23%

€ 5.558.792,16

29%

€ 7.032.662,90

8%

€ 1.946.057,36

7%

€ 1.683.366,13

100%

€ 24.361.391,51

100%

€ 24.628.661,38

Personeelskosten

Kosten Afschrijvingen

Totaal INKOMSTEN 88

8% Kosten

% 2013

Andere

Afschrijvingen

2%

Andere

59%

8%

Bijdragen aan derden Lidgelden

Personeelskosten

Onderaannemingen

100%

€ 24.945.544,40

100%

€ 24.915.019,15

Totaal KOST

#VERDELING SUBSIDIES

#INTERVENTIES BIJ BEDRIJVEN 2.745 interventies (advies, projecten, diensten)

SUBSIDIES IN INKOMSTEN PER OVERHEID

1.493 verschillende ondernemingen 1.402 betalende projecten en diensten (€ 7,8 miljoen)

n 2009 n 2010 n 2011 n 2012 n 2013

> 1.343 keer gratis advies

6.000

k€

5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

Brussel

Vlaanderen

Wallonië

Federaal

Europese Unie

In k EUR Subsidiebron / instantie / jaar

2009

2010

2011

2012

2013

924,23

949,06

756,80

782,25

684,31

5.309,18

6.375,12

6.013,27

5.143,32

6.434,85

Wallonië

4.161,75

4.047,42

3.874,76

2.794,14

2.874,55

Federaal

1.790,16

2.070,59

2.310,46

2.431,41

2.337,86

Europese Unie

645,69

1.418,82

841,07

1.380,04

1.195,31

12.831,01

14.861,00

13.796,37

12.531,15

13.526,89

Brussel Vlaanderen

89

STATUTAIR #LEDEN VAN DE ALGEMENE RAAD LEDEN AANGEWEZEN DOOR AGORIA VOORZITTER Dominique Neerinck Chief Technology Officer, Bekaert NV, Zwevegem VICE-VOORZITTER Paul Soete, Gedelegeerd bestuurder, Agoria, Brussel OVERIGE LEDEN Jean-Paul Appelman, Engine & Components Planning Manager, Caterpillar Belgium SA, Gosselies (Charleroi) Willy Boghe, Marketing Manager, Oerlikon Balzers Coating Benelux NV-SA, Sint-Truiden Yves Borlez, Electronical Manager, R-Tech SA, Liège Marnix Botte, Vice President Bell Labs Benelux, Alcatel-Lucent Bell NV, Antwerpen Patrick Candry, Director Technology and Innovation, Barco NV, Kortrijk

90

Thierry Castagne, Directeur-generaal, Agoria Wallonie, Brussel

Vincent Lekeux, Managing Director, Metakor NV, Heule (Kortrijk)

Georges Chauveheid, Directeur R&D, FN Herstal SA, Herstal

François Macq, Gedelegeerd bestuurder, Macq NV-SA, Brussel

Bill Collin, Voorzitter van de Raad van bestuur, Amos SA, Angleur (Liège) Jean-Louis Dam, General Manager, JTEKT Torsen Europe SA, StrepyBracquegnies (La Louvière) Floriane de Kerchove, Directeur, Agoria Brussel, Brussel Wilson De Pril, Directeur-generaal, Agoria Vlaanderen, Brussel Wim Godefroid, Plant Manager, Samsonite Europe NV, Oudenaarde Goedele Heylen, Manager Planning & Data, Niko NV, Sint-Niklaas Robert Hoekx, Operations Finance Director, NWL Belgium Services BVBA, Sint-Niklaas

Dominique Maes, Manager Technology, Michel Van de Wiele NV, Marke (Kortrijk) Diederik Naessens, Directeur Technologie, LVD Company NV, Gullegem (Wevelgem) Herman Van der Auweraer, Corporate Director RTD, LMS International NV, Heverlee (Leuven) An Van de Vel, Senior Manager External Research, Umicore Research, Brussel LID AANGEWEZEN DOOR VBO Paul Soete, Gedelegeerd bestuurder, Agoria, Brussel

LEDEN AANGEWEZEN DOOR DE WERKNEMERS-ORGANISATIES DOOR HET ALGEMEEN BELGISCH VAKVERBOND - ABVV Nico Cué, Secretaris-generaal “MWB-FGTB”, Beez (Namur) Marc Lenders, Politiek-Secretaris, ABVV-Metaal, Brussel

Hendrik Van Brussel, Professor aan de KU Leuven, Heverlee (Leuven) LEDEN AANGEWEZEN DOOR DE OVERHEID Tania De Roeck, Directeur Collectief Onderzoek & Kennisdiffusie, IWT, Brussel

DOOR HET ALGEMEEN CHRISTELIJK VAKVERBOND - ACV

Hugues Dumont, Adviseur-generaal, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Brussel

Marc De Wilde, Voorzitter, ACV-CSC Metea, Brussel

Eric Sleeckx, Wetenschappelijk Adviseur, IWT, Brussel

William Tailler, Studie- en vormingsdienst, SociaalEconomisch ACV-CSC Metea, Brussel

Pierre Villers, Inspecteur-generaal, Ministerie van het Waals Gewest, DGO 6, Jambes (Namen)

LEDEN GECOÖPTEERD DOOR DE INDUSTRIE Jean-Luc Bozet, Professor aan de Université de Liège, Luik Patrick De Baets, Professor aan de UG, Gent Roger Legras, Professor aan de Université Catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve

Katrien Mondt, Directeur-generaal, Innoviris, Brussel

#LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUUR

#LEDEN STRATEGISCH COMITÉ

VOORZITTER

OVERIGE LEDEN

Dominique Neerinck, Chief Technology Officer, Bekaert NV, Zwevegem

Marnix Botte, Vice President Bell Labs Benelux, Alcatel-Lucent Bell NV, Antwerpen

Marnix Botte, Vice President Bell Labs Benelux, Alcatel-Lucent Bell NV, Antwerpen

VICE-VOORZITTER Paul Soete, Gedelegeerd bestuurder, Agoria, Brussel

Patrick Candry, Director Technology and Innovation, Barco NV, Kortrijk Thierry Castagne, Directeur-generaal, Agoria Wallonie, Brussel Georges Chauveheid, Directeur R&D, FN Herstal SA, Herstal Floriane de Kerchove, Directeur, Agoria Brussel, Brussel Wilson De Pril, Directeur-generaal, Agoria Vlaanderen, Brussel Marc De Wilde, Voorzitter, ACV-CSC Metea, Brussel Hugues Dumont, Adviseur-generaal, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Brussel

Patrick Candry, Director Technology and Innovation, Barco NV, Kortrijk Thierry Castagne, Directeur-generaal, Agoria Wallonie, Brussel Georges Chauveheid, Directeur R&D, FN Herstal SA, Herstal Jean-Louis Dam, General Manager, JTEKT Torsen Europe SA, Strepy-Bracquegnies (La Louvière) Floriane de Kerchove, Directeur, Agoria Brussel, Brussel Wilson De Pril, Directeur-generaal, Agoria Vlaanderen, Brussel Marc De Wilde, Voorzitter, ACV-CSC Metea, Brussel Piet D’Haeyer, Managing Director, Pedeo NV, Oudenaarde Hugues Dumont, Adviseur-generaal, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Brussel

Wim Godefroid, Plant Manager, Samsonite Europe NV, Oudenaarde François Macq, Gedelegeerd bestuurder, Macq NV-SA, Brussel Katrien Mondt, Directeur-generaal, Innoviris, Brussel Dominique Neerinck, Chief Technology Officer, Bekaert NV, Zwevegem

#LEDEN VAN DE ALGEMENE DIRECTIE Umberto Baraldi, Directeur Wallonië Jeroen Deleu, Directeur Brussel Herman Derache, Directeur Vlaanderen Jos Pinte, Algemeen Directeur

Christian Pans, Gedelegeerd bestuurder, CE+T Technics SA, Angleur (Luik) Jos Pinte, General Manager, Agoria, Brussel Kristof Roelstraete, R&D Manager, Picanol NV, Ieper Eric Sleeckx, Wetenschappelijk Adviseur, IWT, Brussel Paul Soete, Gedelegeerd bestuurder, Agoria, Brussel Pierre Villers, Inspecteur-generaal, Ministerie van het Waals Gewest, DGO 6, Jambes (Namen)

91

Verantwoordelijke uitgever: Sirris, Marie-France Rousseau.

SIRRIS Diamant Building Boulevard A. Reyerslaan 80 B-1030 Brussel/Bruxelles www.sirris.be blog.sirris.be [email protected]

JAARVERSLAG Voorsprong uitbouwen via innovatie

Recommend Documents