Jaarverslag TIE-Netherlands

2

0 1 1 Jaarverslag TIE-Netherlands

jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging

jaarverslag

productiemapping overheid jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid sa-

2011

menwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid jaarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid aarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid

aarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit

vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren solidariteit vakbeweging productiemapping overheid aarverslag vakbonden internationaal activisme onafhankelijkheid democratisch werknemers diversiteit vakbondsrechten werkgevers multinationale ondernemeningen TIE-model gender organisatiestructuren social media vrouwen werkplek kracht collectieve actie visie NGO’s trainingen empowerment kaderleden besluitvorming werkvloer ondersteunen leiders arbeidsomstandigheden netwerken veiligheid samenwerking gelijkwaardigheid kennisuitwisseling jongeren

Inhoudsopgave

Inleiding pag 1

1

Over TIE-Netherlands pag 2

- TIE-Netherlands’ model van vakbondsopbouw - pag 2 - Gender & vakbondsopbouw pag 3

2

Activiteiten

Garnalenpelsters in actie - pag 4

pag 4

- Uitgelicht:

Gender op de Vakbondsagenda in Belarus - pag 6

- De activiteiten van 2011 op een rij - pag 10

De Brazilianen niet als concurrenten maar als collega’s zien - pag 8

3

Interne Organisatie

pag 20

- Medewerkers & bestuur - Financieel Jaarverslag

1

Inleiding Het jaar 2011 was het derde jaar dat in het teken stond van de wereldwijde economische en financiële crisis. Om te zorgen dat werknemers niet de grote verliezers van de crisis worden is de opbouw en versterking van een onafhankelijke en democratische vakbeweging van groot belang. TIENetherlands heeft zich ook in 2011 weer hard hiervoor ingezet. Die inzet is niet voor niks geweest. Dankzij onze projecten hebben werknemers in verschillende landen kennis en instrumenten in handen gekregen om zich beter te organiseren, waardoor zij hun positie ten aanzien van de werkgever hebben kunnen te versterken. Ook is er weer veel samengewerkt: TIE-Netherlands heeft samen met partners in het wereldwijde netwerk werknemers en vakbondsactivisten uit verschillende landen bij elkaar gebracht. Hiermee werken we niet alleen aan wederzijdse versterking maar stimuleren we ook internationale solidariteit. En dat is hard nodig in tijden van crisis. Toch worden wereldwijd nog steeds vakbondsrechten geschonden of hebben werknemers niet de mogelijkheid om zich aan te sluiten bij een daadwerkelijk democratische vakbond. De macht van multinationale ondernemingen en grote bedrijven groeit en de positie van veel werknemers, in Nederland en daarbuiten, is kwetsbaar. De activiteiten van TIE-Netherlands zijn daarom nog steeds van groot belang. Centraal in de werkwijze van TIE-Netherlands staat het ‘TIE-model’ voor vakbondsopbouw en het werk met kaderleden. Ook in 2011 hebben kaderleden van FNV Bondgenoten weer een belangrijke rol gespeeld in veel van de projecten. Daarnaast heeft TIE-Netherlands zich in 2011 sterk geprofileerd op het thema gender en het verbeteren van de positie van vrouwen zowel op de werkvloer als binnen de vakbond. Hoewel gender ook in de voorgaande jaren al een steeds grotere rol ging spelen in veel projecten van TIE, is in 2011 duidelijker gedefinieerd hoe gender vanuit het perspectief van het TIE-model voor democratische vakbondsopbouw wordt ingezet. In dit verslag wordt dat toegelicht. Dit is het dertiende jaarverslag van TIE-Netherlands sinds haar oprichting op 17 december 1998. In deze uitgave treft u een verslag aan van de activiteiten en projecten van TIE-Netherlands met, net als in het jaarverslag van 2010, speciale aandacht voor enkele projecten. Dit jaar zijn dat vooral projecten die te maken hebben met gender en diversiteit. Daarnaast presenteren wij een overzicht van alle in 2011 uitgevoerde projecten. Ook gaat dit jaarverslag in op de organisatiedoelstelling, de werkwijze en de organisatiestructuur van TIE-Netherlands. Tot slot lichten we de interne organisatie toe.

Namens alle stafmedewerkers en het bestuur, TIE-Netherlands

1. Over TIE-Netherlands

2

TIE-Netherlands’ model van vakbondsopbouw TIE-Netherlands zet zich in voor de opbouw en versterking van een onafhankelijke en democratische vakbeweging. Zij werkt samen met onafhankelijke centra die zich toeleggen op scholing, ondersteuning en advies voor vakbondsactivisten. Samen met deze partners en met democratische vakbonden en werknemersorganisaties voert TIE-Netherlands in verschillende landen en regio’s projecten uit. TIE-Netherlands heeft een eigen visie op vakbondsopbouw en hoe wij daar aan bij kunnen en willen dragen. Centraal hierbij staat de opvatting dat de kracht van een democratische vakbeweging vooral geworteld is in een sterke basisorganisatie op het niveau van de werkvloer. Alleen een vakbeweging die in staat en gemotiveerd is om werknemers op de werkplek te organiseren en te mobiliseren en die ook daadwerkelijk opkomt voor de belangen van arbeiders, kan maatschappelijke ongelijkheid aanpakken. In veel landen bestaat er echter een discrepantie tussen de agendapunten en belangen die worden onderhandeld door vakbondsvertegenwoordigers, werkgeversorganisaties en overheidsfunctionarissen aan de ene kant en de praktische behoeften van de werknemers op het niveau van de werkvloer aan de andere kant. Veel vakbonden profileren zich meer als een ‘service provider’ dan dat zij zich richten op organisatie ‘van onderop’. Hierdoor kan op lange termijn de kracht en legitimiteit van vakbonden in het geding komen. Vanuit haar visie op een democratische vakbeweging wil TIE bijdragen aan het ondersteunen en stimuleren van vakbondsopbouw van ‘onderop’, waarbij werknemers macht opbouwen op de werkvloer (iets wat we bij TIE shop-floor power noemen). Vanuit deze benadering verleent TIE-Netherlands scholing en praktische ondersteuning aan werknemers op de werkvloer, zodat zij gezamenlijk kennis en inzicht ontwikkelen over hun bedrijf, met als doel de opbouw van een sterke werknemersorganisatie die in staat is veranderingen te bewerkstelligen en eisen te realiseren die de positie van werknemers verbeteren.

Schematisch ziet dit ‘TIE model’ er als volgt uit: Individuele Empowerment Organiseren op de werkvloer Collectieve actie op basis niveau Onderhandelen en actie op bedrijfsniveau Onderhandelingen op sector/regionaal niveau Democratische vakbonden actief in tripartite overleg

TIE richt zich vooral op ondersteuning van werknemers in de eerste fasen in dit model. We definiëren onze rol hierbij vooral als ‘facilitator’: door middel van trainingen bieden we kaderleden instrumenten aan om hun kennis te collectiviseren en te gebruiken om hun positie op de werkvloer te vergroten, we stimuleren kaderleden om actief deel te nemen in de trainingen en ook speelt TIE een intermediaire rol bij het zoeken naar mensen die deze trainingen verzorgen en ervaringen uitwisselen vanuit hun eigen ervaring op de werkplek (dus TIE spreekt niet namens anderen). Uit de praktijk blijkt dat dit model van vakbondsopbouw geen lineair proces is waarvan je automatisch van de ene in de andere fase terecht komt. Veel hangt af van de politieke context en andere externe factoren. Echter scholing en ondersteuning volgens dit TIE-model, toegepast in onze internationale projecten, heeft geleid tot een sterkere positie van werknemers in verschillende landen en tot democratische vakbondsopbouw van onderop. De landelijke vakbonden komen hierdoor ook beter in contact met de realiteit van hun leden en hun democratisch gehalte neemt toe. Als gevolg hiervan zijn zij beter in staat om de behoeften van de werknemers te vertegenwoordigen en hebben ze een meer legitieme en effectieve rol in nationale sociale dialoog.

3 Gender en vakbondsopbouw De laatste jaren heeft TIE zich steeds sterker geprofileerd op het thema gender en het verbeteren van de positie van vrouwen, zowel op de werkvloer als binnen de vakbond. Vanuit het perspectief van het TIE-model voor democratische vakbondsopbouw hebben we daarbij specifiek ingezet op de thema’s genoemd in de kaders hiernaast. In de beschrijvingen van projecten in het volgende hoofdstuk wordt duidelijk wat het belang is van het ‘TIE-model’ en de ‘genderbenadering’ bij het bouwen aan een democratische en krachtige internationale vakbeweging.

Het ondersteunen van de organisatie van vrouwen op de werkplek: TIE fase 1 & 2 Het aantal vrouwen wat zich organiseert binnen vakbonden is de laatste jaren steeds groter geworden en is nu bijna gelijk aan mannen als men de statistieken op mondiaal niveau bekijkt. Maar dat zijn algemene cijfers, en de zelforganisatie van vrouwen verschilt nog erg per sector en land. TIE heeft zich de laatste jaren bijvoorbeeld ingezet voor zelforganisatie van vrouwen in vrijhandelszones in verschillende delen van de wereld. In deze vrijhandelszones is soms meer dan 80% van de werknemers vrouw, maar de organisatiegraad ligt erg laag.

Vrouwelijk leiderschap: Tie fase 2 & 3 Daar waar vrouwen wel binnen vakbonden zijn georganiseerd worden ze vaak uitgesloten van machtsposities in besluitvormings-structuren met als consequentie dat vrouwenissues vaak niet prominent op de agenda’s van vakbonden terecht komen. TIE heeft zich middels verschillende projecten gericht op het opleiden van vrouwelijke leiders binnen vakbonden, zodat zij macht en invloed binnen de vakbond kunnen verwerven.

Veranderingen in normen over mannelijk en vrouwelijkheid TIE fase 3 & 4 De TIE gender projecten gaan niet alleen over de participatie van vrouwen en het verbeteren van hun machtspositie, maar ook over een verandering in normen over mannelijkheid en vrouwelijkheid binnen de vakbond.

Binnen de meeste vakbonden heerst vaak een sterke masculiene normativiteit, wat betekent dat bepaalde als ‘vrouwelijk’ gedefinieerde agendapunten worden gemarginaliseerd. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het thema veiligheid en gezondheid op de werkvloer. Sommige vakbonden zijn niet geneigd punten over veiligheid en gezondheid hoog op de agenda te zetten omdat deze als ‘vrouwenthema’s’ worden gezien (‘een echte man maakt zich niet druk om een ongelukje’). Binnen de verschillende gender projecten vraagt TIE juist aandacht voor deze thema’s en steunt ze de inspanningen van vakbondsleden om deze op de vakbondsagenda te krijgen.

4

Uitgelicht

2. Activiteiten Waarom een ‘genderbenadering’ van belang is bij de opbouw van democratisch internationale vakbeweging en hoe dit in een project wordt meegenomen maakt het project over Garnalenpelsters in Marokko duidelijk. Het is een project dat zich richt op het ondersteunen van basisorganisatie binnen vrijhandelszones, met een sterke nadruk op gender. Ook is er een verbinding tot stand gekomen tussen Marokkaanse pelsters en Nederlandse kaderleden in de visindustrie, zodat zij elkaar kunnen ondersteunen, waardoor het een typisch TIE project is.

Garnalenpelsters in actie In Marokko zijn de vrijhandelszones groeiende, vooral in kustgebieden die makkelijk bereikbaar zijn vanuit de Europese Unie (Tanger, Casablanca, Larache, Tetouan). De regering van Marokko wil meer buitenlandse investeringen aantrekken en is vrijhandelsakkoorden aangegaan met de Europese Unie (het Euro - Mediterraans vrijhandelsakkoord) en met de Verenigde Staten. De arbeiders in deze zones zijn nauwelijks georganiseerd. De formele Marokkaanse vakbonden zijn meestal gekoppeld aan politieke partijen en houden zich nauwelijks tot niet bezig met het organiseren van werknemers. Meestal worden werknemersvertegenwoordigingen in deze vakbonden aangesteld op voordracht van de werkgever. De Marokkaanse regering probeert intussen een zo gunstig mogelijk klimaat te creëren voor buitenlandse bedrijven en dat betekent dat controle op arbeidsomstandigheden in de vrijhandelszones miniem is of zelfs ontbreekt. In de vrijhandelzones bevinden zich Nederlandse garnalenpelbedrijven. Hoewel deze bedrijven in de Marokkaanse volksmond bekend staan als ‘slechte bedrijven’, zijn de feitelijke arbeidsomstandigheden er zowel in Marokko als in Nederland nauwelijks bekend. Toen op 1 juli 1990 het thuis pellen van garnalen in Nederland verboden werd, zijn Heiploeg uit Zoutkamp en Klaas Puul uit Volendam begonnen met pellerijen in Marokko: Heiploeg in Tetouan onder de naam TK Fish, waar nu 2000 pelsters werken, en Klaas Puul onder eigen naam in Tanger waar 2500 pelsters werken. Tot voor kort maakte Heiploeg gebruik van Marokkaanse bedrijven: Detroit Seafood, Maroc Seafood en Fish & Company, van de familie Elmenissie. Deze twee Nederlandse bedrijven bepalen de garnalenmarkt in Nederland en voor een groot gedeelte in Europa. Sinds een aantal jaren zijn er nog een paar Nederlandse bedrijven bijgekomen die ook gebruik ma-

ken van de pellerijen van de familie Elmenissie: Roem van Yrseke en Holland Shellfish. Op dit moment werken er circa 8000 vrouwen in het noorden van Marokko voor deze Nederlandse of door Nederlandse bedrijven gecontracteerde garnalenpellerijen.

Voor het eerst vrijuit praten In 2008 kwamen medewerksters van TIE-Netherlands en van twee lokale NGO’s in Tanger in contact met enkele garnalenpelsters. Hieruit volgde een eerste bijeenkomst in een wijkcentrum in Tanger waar veel van de pelsters wonen. Voor het eerst was er iemand die serieus naar hen luisterde en hadden ze het gevoel dat ze vrijuit konden praten over de slechte situatie op hun werk. Over het ontbreken van vaste contracten of van werken zonder contracten, over de slechte of onvolledige uitbetaling, het ontbreken van loonstrookjes, waardoor ze niets konden controleren. Ze werken onder buitengewoon ongezonde arbeidsomstandigheden en in het geval van overwerk wordt hun vervoer niet geregeld. In geval van ziekte zijn ze vaak niet verzekerd, omdat de werkgever hun premies voor het sociaal zekerheidsstelsel niet afdraagt en ze dus geen recht hebben op bijvoorbeeld een ziektewetuitkering. Het zijn de meest arme en kwetsbare vrouwen die werken in deze bedrijven. Zij hebben weinig of geen opleiding en zijn niet gewend om hun mening te uiten of beslissingen te nemen. Daarnaast zijn de meesten analfabeet die hun contract niet kunnen lezen. Na de eerste gesprekken werd gezamenlijk besloten om een scholingsprogramma te ontwikkelen ter ondersteuning van de garnalenpelsters. Dat loopt nu al een paar jaar. Hierin is gewerkt aan versterking van basisvaardigheden en zelfbewustzijn. Dertig garnalenpelsters hebben actief deelgenomen aan deze scholingen en steeds meer vrouwen uit hun bedrijven

5

uitgenodigd om dat ook te doen. In 2009 is een documentaire gemaakt over de arbeidsomstandigheden en de woon- en leefsituatie van de Marokkaanse garnalenpelsters. Mede door de documentaire en het scholingsprogramma realiseerden de vrouwen zich dat collectieve organisatie binnen hun bedrijven noodzakelijk is om tot betere arbeidsvoorwaarden en –omstandigheden te komen. Ook werd voor hen duidelijk dat de mannelijke collega’s, met name uit de logistiek, hierbij betrokken moesten worden.

Van garnalenvisser tot supermarkt TIE-Netherlands had inmiddels contact opgenomen met kaderleden van Heiploeg uit Zoutkamp en in mei 2011 vond een eerste uitwisseling plaats tussen Nederlandse en Marokkaanse collega’s. De garnalenpelsters hadden een presentatie gemaakt over hun situatie met daarin het eisenpakket van gewenste verbeteringen. De Nederlandse kaderleden lieten zien hoe ze vijftien jaar geleden tot een vakbondsorganisatie in hun bedrijf waren gekomen. De sector is in Nederland nauwelijks georganiseerd en Heiploeg is het enige vis/garnalen

bedrijf waar vakbondsvertegenwoordigers zitting hebben in de OR. De garnalenpelsters en de werknemers uit de logistiek wilden vooral weten hoe het hen was gelukt om een vakbondsorganisatie op te bouwen in hun bedrijf. De uitwisseling met Nederlandse kaderleden gaf de garnalenpelsters en hun collega’s uit de logistiek - het laatste zetje om in actie te komen en een vakbondsgroep op te richten. In november 2011 begon men met de inschrijving van de vakbond en er is een bestuur gekozen. Even dreigden de mannelijke werknemers de vakbondsorganisatie over te nemen, maar dit leidde tot verzet van de garnalenpelsters. Zij waren het die jaren aan deze organisatie hadden gewerkt en wensten niet meer opzij gezet te worden. Uiteindelijk bestaat het bestuur nu uit tien personen waarvan zes vrouwen en vier mannen. Daarnaast is er een begin gemaakt met een duurzame samenwerking tussen de Nederlandse Marokkaanse collega’s. In december 2011vond de tweede uitwisseling plaats met als thema het in kaart brengen van de Nederlandse en Marokkaanse (eigen) bedrijven en de keten “van garnalenvisser tot supermarkt”.

Vrijhandelszones

6 Belarus

Het project ‘Garnalenpelsters’ raakt naast gender aan een tweede hoofdlijn in het werk van TIE-Netherlands: vrijhandelszones. In de afgelopen decennia is een steeds groter deel de industriële productie van het westen naar de ontwikkelingslanden verplaatst. Zowel de grotere multinationale ondernemingen als kleinere producenten zoeken naar de regio’s waar werk gedaan kan worden tegen de laagste productiekosten met de laagste lonen. Arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden zijn vaak uitermate slecht. Binnen een aantal industriële sectoren, zoals de textielindustrie, de vis- en schaaldierverwerkende industrie en het assemblagewerk in de elektronica- en auto-onderdelen industrie, wordt het overgrote deel van het werk gedaan door vrouwen en jongeren.

Het TIE project : Versterking van de onafhankelijke vakbeweging in Belarus (Wit Rusland) heeft sinds enkele jaren een component ingebouwd waarin vrouwelijk leiderschap centraal staat. Het gaat in dit project om het versterken van vrouwelijk leiderschap binnen een onafhankelijke democratische vakbond BKDP, maar het thema zorgt desondanks voor interne discussie en zelfs verdeeldheid. Onderstaand stuk geeft de situatie weer van het Vrouwennetwerk van de BKDP, dat ondanks interne weerstand al weer vijf jaar bestaat.

TIE-Netherlands ondersteunt samen met partnerorganisaties de werknemers die in deze vrijhandelszones werken en vaak niet of moeizaam georganiseerd zijn. Door de ondersteuning van TIE worden werknemers zich bewust van hun situatie en worden ze getrained in methodes om zich te organiseren en samen betere omstandigheden af te dwingen. TIE richt zich op werknemers in vrijhandelszones in combinatie met het thema gender in Marokko, Guatemala, Honduras, Mexico, Indonesië, Maleisie, en Sri Lanka

TIE-Netherlands ondersteunt dit netwerk door middel van seminars waarin met de vrouwen wordt gewerkt aan bewustwording, voorlichting over hun rechten, nuttige vaardigheden en het nemen van strategische keuzes, om zo de positie van vrouwen binnen de BKDP te versterken.

Uitgelicht

Gender op de Vakbondsagenda in Belarus Vrouwen spelen van oudsher een belangrijke rol in de BKDP, de enige democratische vakbond van Wit-Rusland. Hun activiteiten speelden zich aanvankelijk vooral af op lokaal niveau en bestonden uit het bezoeken en ondersteunen van zieke collega’s, het organiseren van sociale activiteiten voor de vakbondsleden zoals met Kerstmis en andere nuttige ‘community activiteiten’. Er was een algemeen verbreide waardering voor hen en één van de effecten van hun werkzaamheden was een gestage aanwas van leden. Bij traditionele vakbondsactiviteiten als zodanig waren zij echter niet betrokken en hun invloed op vakbondsthema’s was uitermate gering.

7

In 2006 vond een eerste uitwisseling plaats tussen de BKDP, FNV Bondgenoten en TIE-Netherlands, waarin ook vrouwen participeerden. Een gevolg hiervan was dat de vrouwen zich begonnen te realiseren dat zij sommige thema’s belangrijker vonden dan hun mannelijke vakbondscollega’s en dat deze nooit hoog op de prioriteitenlijst zouden komen als zij zelf niet actiever zouden deelnemen in de bestaande vakbondsstructuur.

Dankzij volharding vijfjarig bestaan In november 2006 werd het vrouwennetwerk van de BKDP opgericht. Het doel van dit netwerk is om genderthema’s op de vakbondsagenda te zetten. Ook wilden de vrouwen dat er rekening met hun mening gehouden werd en ze wilden meer invloed hebben op beslissingen binnen de vakbond. Zij vroegen FNV Bondgenoten en TIE-Netherlands om hen daarbij te ondersteunen. Het ging hier vooral om het verkrijgen van kennis over gender issues en het ontwikkelen van vaardigheden in presenteren, leiden van discussies, conflicthantering, onderhandelen en meer van dergelijke (vakbonds-) vaardigheden. In samenwerking met FNV Bondgenoten en TIE-Netherlands is gewerkt aan een scholingsprogramma gericht op vertegenwoordigers uit de verschillende regio’s die betrokken zijn bij lokale seminars en de versterking van het vrouwennetwerk in de regio’s. Met name op regionaal niveau ondervond het vrouwennetwerk veel weerstand bij mannelijke collega’s. Men zag het nut niet van een apart vrouwennetwerk en werkte de bijwoning van trainingen zelfs tegen. Maar de vrouwen waren buitengewoon gemotiveerd en hielden vol. Het resultaat is dat afgelopen jaar in oktober het vijfjarige bestaan van het vrouwennetwerk gevierd is. Ter gelegenheid daarvan is een verslag van de eerste woelige jaren gepubliceerd. Er is veel bereikt wat betreft het actief betrekken van vrouwen bij vakbondswerk: Het netwerk is uitgebreid en wordt vol gesteund door het bestuur van de BKDP. Niettemin zijn er nog maar weinig vrouwen in de structuur en besturen van de vakbond, zowel landelijk als lo-

kaal. Genderthema’s worden nog niet vol ondersteund of zelfs niet onderkend. Het blijven veelal vrouwenaangelegenheden in plaats van thema’s die relevant zijn voor alle werknemers.

Seksuele intimidatie Een sprekend voorbeeld vond plaats tijdens de training in december 2011, waar zeventien vrouwen van het netwerk, waaronder alle leiders, aanwezig waren. Het doel was om gender issues te onderscheiden in vakbondswerk en argumenten voor hun vakbondsbestaansrecht te ontwikkelen zodat ze opgenomen zouden worden in de onderhandelingen. Voor de training werden twee brede onderwerpen uitgekozen: gezondheid en veiligheid en verlof. Onderdelen zouden in groepjes voorbereid en naar elkaar toe beargumenteerd worden. Tot onze verbazing werd het onderwerp (seksuele) intimidatie niet uitgekozen, terwijl dit toch vaak boven aan de lijst staat bij gender issues. Toen we ernaar vroegen, was het antwoord dat dit niet speelt in Wit-Rusland, vooral niet in werksituaties. Terwijl wij ons daar over verbaasden, spraken de vrouwen zich zelf steeds meer tegen; intussen praatte en discussieerde iedereen over het onderwerpen, lachend of kwaad, met overtuiging of denigrerend. Kortom iedereen had een mening, een gevoel, en wilde dit uiten. Toen de groep met hun gedrag geconfronteerd werd, werd duidelijk dat seksuele intimidatie wel degelijk een issue was, maar dat de belangrijkste problemen in de privé sfeer lagen en men had het idee dat de vakbond daar toch geen rol in kon spelen. Met de vrouwen is afgesproken dat er een vervolgtraining zal plaatsvinden over (seksuele) intimidatie op het werk en vooral over de mogelijke rol van de vakbond hierin. En dat is heel wat. Alleen al om het onderwerp bespreekbaar te maken, is het nodig dat het op de agenda staat. ’s Avonds is dezelfde discussie gevoerd met het bestuur van de BKDP. Het resultaat is dat dit onderwerp op de vakbondsagenda kwam.

Er moet binnen de vakbonden meer discussie komen en druk uitgeoefend worden op het gebied van gender. Er is een sterke behoefte bij de vrouwen om zich verder te scholen op thema’s als vrouwelijk leiderschap, het krijgen van specifieke gender issues op de vakbondsagenda en het omgaan met toegenomen weerstand bij de mannelijke collega’s. Dat er weerstand is, moge duidelijk zijn; tweemaal is de bestaansnoodzaak van het vrouwennetwerk in ons bijzijn ter discussie gesteld. Dat alleen al legitimeert het bestaan ervan.

Samenwerking Internationaal

TIE-Netherlands heeft door actieve deelname in deze en eerdere projecten een uitgebreide praktische ervaring opgebouwd in het werken met ‘gender’. Dit geldt ook voor enkele van onze partnerorganisaties. Om die waardevolle ervaringen om te zetten in duurzame kennisopbouw heeft TIE-NL in 2011 deelgenomen aan een programma van kennisuitwisseling tussen partners in het internationale netwerk. In dit zogenaamde leertraject werkt TIE-NL samen met partners die allen werkzaam zijn in vrijhandelszones ter ondersteuning van de vrouwelijke werknemers.

Kaderleden

Samen met de partners onderzoekt TIE-NL de verschillende definities omtrent gender, macht,

8

vrouwenrechten en hun relatie met arbeid die ten grondslag liggen aan de werkwijze van de organisaties. Dankzij dit actieonderzoek kunnen we van elkaar leren en activiteiten aanpassen aan nieuwe ideeën over gender. Het programma besteedde in 2011 op die manier ook aandacht aan de verhouding tussen TIE-NL en haar partners. TIE-Netherlands streeft hierbij naar een gelijkwaardige samenwerking tussen partnerorganisaties waarbij wederzijdse versterking voorop staat. Immers, niet alleen op het niveau van kaderleden of vakbonden, maar ook op het niveau van ondersteunende organisaties zoals TIE-Netherlands zien wij het als noodzakelijk om toe te werken naar een praktische vorm van internationale solidariteit, op basis van gelijkwaardigheid.

Tot slot staat het werk met kaderleden, zowel in Nederland als daarbuiten, centraal in vrijwel alle projecten van TIE-Netherlands. Omdat kaderleden de mensen zijn met de meeste praktische kennis van hun werk en hun vakbond, en omdat peer-to-peer uitwisselingen inspireren en effectief blijken te zijn. Vooral als het gaat om werknemers van multinationale ondernemingen, zijn uitwisselingen tussen kaderleden buitengewoon nuttig: samen met werknemers uit andere landen weet je veel meer over het bedrijf en op basis hiervan kun je samen strategieën bepalen. Het project Cacao laat goed zien hoe dit werkt en waarom dit zo belangrijk is.

De Brazilianen niet als concurrenten maar als collega’s zien Cacao is wereldhandel en Nederland speelt een sleutelrol binnen de cacaosector wereldwijd. De cacaoverwerkende bedrijven van Dutch Cocoa Ecom, Cargill en ADM in Nederland behoren tot de modernste ter wereld en Amsterdam is de grootste cacaohaven van Europa. Drie bedrijven met een vestiging in Nederland hebben ook fabrieken in Brazilië, namelijk Cargill, Dutch Cocoa en ADM.

9

Ze zijn bang voor de multinationals, en houden vast aan hun geheimhoudingsplicht. Later konden we ook lol hebben met elkaar. Pas in 2010 zagen we echt resultaat van het jarenlange contact.” Voor Bart en Bas is het samenwerken op gelijke voet van groot belang: “De multinationals zouden het liefst zien dat we elkaar als concurrenten zouden zien. Maar wij zien de Brazilianen als collega’s. en dat komt ook in het project terug: zowel wij als zij moeten er iets aan hebben.”

De kaderleden Bas Witte en Bart Bruijn zijn al sinds 2008 betrokken bij het cacao project. Door informatie en ervaringen uit te wisselen met Braziliaanse kaderleden uit de cacaosector hopen zij samen de multinationals waarvoor zij werken het hoofd te kunnen bieden. Om nog sterker te staan denken zij aan uitbreiding richting Ghana en België. Toen de kaderleden in 2008 voor het eerste meegingen naar Brazilië was alles nieuw voor ze. Ze hadden in Nederland een cursus in ‘productiemapping’ gekregen, een methode waarmee ze vervolgens het productieproces op hun bedrijf in kaart brachten. De resultaten zouden ze uitwisselen met Braziliaanse kaderleden die in dezelfde bedrijven werken. Bas: “Dat was heel moeilijk en spannend. Je moet het leren, om discussies te voeren en dingen te vertellen, en daar moet een lijn in zitten.” “Maar de mapping was ons bindmiddel,”zegt Bart. “Ondanks de taal kan je daardoor toch met elkaar praten, je kent het bedrijf waar ze het over hebben en weet over welke processen het gaat.” Zo konden beide groepen elkaar nuttige ervaringen vertellen en spookverhalen van bazen uit de wereld helpen. Bas: “De Brazilianen hadden gehoord dat er in Nederland veel minder mensen werken op een zelfde plek dan in Brazilië. Wij konden ze vertellen dat dat niet door harder werk maar door automatisering kwam. Dat zagen zij als een bedreiging, het zou banen kosten. Wij vertelden ze onze ervaringen hiermee in de jaren ’80 en ‘90.”

Multinationals checken Ondertussen zijn de Nederlanders vorig jaar voor de tweede keer naar Brazilië gegaan, en in 2009 kwamen vijf Brazilianen naar Nederland. Goed voor het opbouwen van contact, want dat heeft tijd nodig. Bas: “Het is belangrijk om elkaar te leren kennen en te vertrouwen. In de eerste instantie is iedereen wantrouwig.

Samen optrekken tegen de strategieën van de multinationals. Dat is volgens de kaderleden het belang van het project. Bart: “Nu kunnen we de multinationals in de gaten houden. Ze manipuleren de werknemers door verhalen over bedrijven in andere landen te vertellen. Dankzij onze internationale contacten kunnen we ze controleren: klopt het wat ze zeggen? We weten nu wat er gebeurt en welke plannen daadwerkelijk realistisch zijn.” De mapping draagt ook bij aan de versterking van de eigen vakbond. Toen de Brazilianen van hun baas hoorden hoeveel er geproduceerd moest worden, konden ze met behulp van de productiecijfers uit hun mapping aangeven dat dit niet realistisch was. ” Door de uitwisseling hebben de kaderleden bovendien meer inzicht in de hele productieketen. Wij zien nu waar de cacao vandaan komt, en zij zien waar het naar toe gaat. Heel interessant!”

Solidariteit Wat de meeste indruk achterliet was de solidariteit en saamhorigheid in Brazilië. Zo werkt het bondsgebouwtje in Brazilië als een sociale ontmoetingsplek, waar iedereen elkaar kent en samen voetbal kijkt. “Maar je ziet het ook terug in het ontwikkelen van een sector CAO, waarin ze veel verder zijn dan wij. Pas als alle bedrijven akkoord gaan wordt de CAO afgesloten. Ook als er acties zijn blijven alle werknemers, of ze nou net de nachtdienst uitkomen of de dagploeg ingaan, ze blijven!” Bart voegt toe: “en in Nederland moeten we blij zijn als er 30 man naar een ledenvergadering komt.”

Dat solidariteitsverhaal gebruiken Bart en Bas om in Nederland het belang van internationaal vakbondswerk aan te geven. Want het betrekken van meer kaderleden is niet altijd makkelijk. “Dan zeggen we: ‘In Brazilië hebben ze 7% loonsverhoging gekregen, maar dat kan je vergeten als niemand op komt dagen!” Hun ervaringen met de Brazilianen delen Bart en Bas op hun bedrijf, in de sectorraad, en in de nieuwsblaadjes van het bedrijf. Toch doen collega’s maar moeizaam mee. “Het kost veel tijd,” geeft Bas toe, “en helaas zijn veel mensen meer met hun eigen situatie bezig.” Bas en Bart zijn druk bezig met het enthousiasmeren van nieuwe mensen die in dit project willen meedraaien. Daarbij proberen ze vooral mondige en wat jongere werknemers te betrekken.

In april staat het volgende seminar in Brazilië gepland. Bart en Bas zullen daar bij zijn, en het liefst breiden ze het project nog verder uit, in de eerste instantie naar Ghana en naar België. Ghana is een grote producent van cacaobonen en veel van dezelfde multinationals zijn ook daar actief. In België zit Barry Callebout, die ook in Brazilië is gevestigd.

“

Door deze twee landen te betrek-

ken verzamelen we nog meer informa-

tie. Op de lange termijn komt misschien ook Ivoorkust er nog wel bij. We kunnen

”

dan een soort wereld OR oprichten!

Alle projecten van 2011 op een rij

10

Op naar een wereld OR

Onderstaande lijst geeft een overzicht van alle projecten van TIE-Netherlands in 2011. De projecten waren zoals altijd gericht op ondersteuning van vakbondsactivisten en versterking van hun organisatie, met actieve deelname van kaderleden.

De laatste jaren geeft TIE-NL daarbij vooral aandacht aan twee methodes van vakbondsopbouw:

organising & productiemapping.

Er zijn succesvolle ervaringen met de methodes opgedaan en die ervaringen probeert TIE nu zoveel mogelijk te verspreiden. In 2011 voegde zich hierbij een aantal projecten met thema’s die recentelijk meer in de aandacht van TIE-Netherlands zijn komen te staan, zoals vrijhandelszones en gender. Ook ging er in 2011 een jongerenproject van start, omdat jongeren, evenals vrouwen, nog steeds behoren tot de groepen die overal minder goed vertegenwoordigd worden dan ‘oudere’ mannen.

De projecten in 2011 hebben op deze manier bijgedragen aan: ....de ondersteuning en versterking van een onafhankelijke en democratische vakbeweging wereldwijd, ook in uiterst moeizame situaties en met een stem voor alle (minderheids) groepen op de werkvloer.

Project 1

11 Naam

Garnalenpelsters in Marokko

Financiering

PSO; FNV-BG industrie

Looptijd

PSO: 1 december 2010 – 30 juni 2012

FNV Bondgenoten

1 september 2011 - 3 juni 2012

Nummer donor

PSO: P2010.0116

FNV Bondgenoten

NL005181

Land

Marokko, Nederland

Partner

Atawassoul

Sector

Garnalenverwerking; industrie

Thema’s

Zelforganisatie vrouwen in garnalensector; decent work; vakbondsrechten

Betrokkenheid kaderleden

Kadergroep Heiploeg Zoutkamp

Vakbondsversterking in NL

Netwerkopbouw binnen sector en versterking vakbondsorganisatie in visverwerkende sector

Projectbeschrijving In de vrijhandelszones in de regio rond Tanger (Marokko) werken Marokkaanse pelsters in Nederlandse bedrijven onder zeer slechte arbeids- en leefomstandigheden. Sinds 2008 ondersteunt TIE-NL deze groep werkneemsters samen met de lokale organisatie Atawassoul met scholing in organisatieopbouw.

In 2011 lag de nadruk op de opbouw van zelforganisatie van de vrouwen in de garnalensector en de koppeling met Nederlandse kaderleden uit de visverwerkende industrie. Mede door het scholingsprogramma zijn de garnalenpelsters zich in de afgelopen jaren bewust geworden van de noodzaak van het opbouwen van een democratische en onafhankelijke vakbondsorganisatie op de werkplek. Ze zijn contact gaan zoeken met collega’s uit andere bedrijven om ideeën voor mogelijke acties uit te wisselen. Nadat werkneemsters een eisenpakket formuleerden raakten de kaderleden van Heiploeg in Nederland bij het project betrokken en in 2011 bezochten zij voor het Marokko. De ervaringen van de Nederlandse kaderleden gaven de Marokkaanse werkneemsters een sterke impuls om zich te organiseren op vakbondsniveau. Besloten is om een gezamenlijk programma te ontwikkelen waarbij de Nederlandse kaderleden een belangrijke rol gaan spelen in kennisoverdracht op het gebied van organisatie, onderhandelen en veiligheid en gezondheid op de werkplek.

Project 2



Een belangrijk resultaat van dit project is dat eind 2011 de werknemers van de verschillende bedrijven in Marokko en het bedrijf in Nederland samen de hele keten van de garnalenvisser tot de gepelde garnalen in de supermarkt in beeld hebben gebracht. Naam

Uitwisseling tussen Nederlands, Ghanese en Braziliaanse kaderleden uit de cacaoverwerkende industrie

Financiering

PSO; FNV BG industrie

Looptijd

PSO: 1 december 2010 - 30 juni 2012

FNV Bondgenoten

1 september 2011 - 3 juni 2012

Nummer donor

PSO: P2010.0116 FNV Bondgenoten: NL005201

Land

Brazilië; Ghana, Nederland

12 Partner

Sindicacau, ICU, FAWU

Sector

Cacaoverwerking; industrie

Thema’s

Vakbondsopbouw op de werkplek

Betrokkenheid kaderleden

kadergroepen ADM-Cocoa; Cargill; Dutch Cocoa

Vakbondsversterking in NL

Activeren kadergroepen cacaoverwerkende industrie.

Projectbeschrijving In 2011 werd het lopende cacaoproject voortgezet en uitgebreid. In voorgaande jaren was dankzij een aantal uitwisselingen een samenwerking opgezet tussen Braziliaanse en Nederlandse vakbondskaderleden uit de cacaosector, werkzaam bij de multinationals Cargill, ADM Cocoa, Dutch Cocoa, Delfi en Callebaut. Samen kunnen zij, door middel van het gebruik van de methode van productiemapping en uitwisseling van ervaringen en informatie, gezamenlijk effectieve vakbondsstrategieën formuleren, hun vakbonden versterken en internationale solidariteit opbouwen. In 2011 brachten kaderleden in navolging hiervan twee maal een nieuwsbrief uit die voor de Brazilianen is vertaald en in Nederland verspreid is op de bedrijven. Ook kwam een nauwere samenwerking tot stand met het project Duurzaam Cacao van FNV Bondgenoten; zo steunen de Nederlandse kaderleden actief de campagne tegen kinderarbeid in de cacaoketen. Tenslotte besloten de kaderleden in 2011 hun samenwerking uit te breiden naar Ghana, ook een belangrijke speler in de wereldhandel in cacao.

Project 3



Na verkenning van de mogelijkheden bleken ook Ghanese kaderleden en bonden interesse te hebben. In 2012 wordt verder gewerkt aan het contact met Ghana. Naam

Scholingsproject voor landbouwvakbond FNSA-UMT 2011

Financiering

FNV BG-Agrarisch; PSO

Looptijd

PSO: 1 december 2010 - 30 juni 2012 FNV Bondgenoten: 1 mei 2011 - 31 januari 2012

Nummer donor

PSO: P2010.0116 FNV Bondgenoten: NL005161

Land

Marokko, Nederland

Partner

FNSA-UMT

Sector

Glastuinbouw

Thema’s

Zelforganisatie landarbeidsters; versterking positie vrouwen;

Betrokkenheid kaderleden

Sector glastuinbouw; Monsanto; Syngenta

Vakbondsversterking in NL

Vakbondsopbouw en zelforganisatie in glastuinbouwsector;

Projectbeschrijving Sinds de zomer van 2011 werkt Zahra Bakili als organiser voor de landarbeidersvakbond FNSA in Ait Melloul (voorstad van Agadir). Daar zijn de meeste verpakkingsbedrijven van landbouwproducten gevestigd. Zahra heeft in korte tijd verschillende bedrijven georganiseerd, zoals Nutribel, Azor.

Hoe Zahra dit heeft gedaan? “Ik doe dit samen met een kaderlid, Abdelkrim. In Azor werken 192 vrouwen, die groenten en fruit verpakken. Ik heb het meestal druk op mijn werk. Daarom praat ik veel met collega’s tijdens het werk, of als ik op het vakbondskantoor ben. De collega’s van Azor kom ik meestal tegen op straat of op de markt. Het bedrijf ligt vlak bij het mijne. Ik doe mijn vakbondswerk naast mijn werk. Als er weinig werk is doe ik meer vakbondswerk. Mijn kinderen zeggen vaak tegen mij dat ik moet oppassen voor mijn gezondheid en niet zo hard moet werken.”

13

Project 4

FNV Bondgenoten en TIE-Netherlands ondersteunen de FNSA met de organisatie van werknemers in de agrarische exportbedrijven rond Agadir. Daardoor heeft FNSA twee organisers kunnen aantrekken. Zij hebben ook een brommer gekregen om de bedrijven te kunnen bereiken en met de werknemers te overleggen. Kaderleden uit de Nederlandse glastuinbouw nemen actief deel aan het project en zien hoe hard hun Marokkaanse collega’s bezig zijn zich te organiseren. Dat stimuleert hen om ook in hun eigen collega’s te organiseren en om ook in Nederland een sterke vakbond op te bouwen.

Naam

Vakbondsopbouw in nationale en internationale bedrijven in Turkije

Financiering

FNV BG Metaal; PSO

Looptijd

PSO: 1 december 2010 - 30 juni 2012 FNV Bondgenoten: 1 mei 2011 - 30 april 2012, 1 januari 2012 - 30 april 2012

Nummer donor

PSO: P2010.0116 FNV Bondgenoten: NL005151/NL005152

Land

Turkije, Nederland

Partner

BMIS

Sector

Metaalindustrie

Thema’s

Organising; kaderopbouw;Veiligheid en Gezondheid

Betrokkenheid kaderleden

Metaal; netwerk Turkse vakbondsvrouwen

Vakbondsversterking in NL

Tata Steel; DAF; vrouwen Turkse achtergrond.

Projectbeschrijving Door de onderdrukkende Turkse vakbondswetgeving is het voor onafhankelijke vakbonden zoals de metaalbond BMIS uitermate moeilijk bedrijven te organiseren. Alle tijd, energie en geld ging tot voor kort op aan organising en het beschermen van vakbondsleden die vaak ontslagen werden. Training van kaderleden schoot er bij in.

Met ondersteuning van FNV-kaderleden uit de metaalsector en een groep Turks-Nederlandse FNV-leden is TIE-Netherlands een uitgebreid trainingstraject gestart met aandacht voor:

- organising en actiestrategieën

- productiemapping - vakbondsrechten - en de geschiedenis van de vakbond. Voor het eerst werden kaderleden van de Turkse metaalvakbonden getraind op het gebied van Veiligheid en Gezondheid. Naast het trainen van de vakbond heeft het project als doel om te onderzoeken hoe de metaalbond aantrekkelijker kan worden voor vrouwen. BMIS is een erg strijdbare organisatie, maar de taal van heroïek en slachtofferschap spreekt sommige groepen werknemers minder aan. Voor de trainingen zijn voornamelijk jongeren en vrouwen uitgenodigd. Door deze deelnemers een grote rol te geven tijdens de trainingen wordt hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen versterkt en worden de problemen van alle groepen werknemers bespreekbaar gemaakt. Hierdoor verandert de samenstelling en cultuur van de vakbond: zowel de jonge mannelijke als vrouwelijke kaderleden worden actiever en nemen meer verantwoordelijkheden op zich.

14

Een mooi resultaat is dat voor ondersteuning van de ontwikkeling van het vrouwenwerk, op verzoek van BMIS, eind 2011 extra geld vrijgemaakt is.

Project 5

De grote inspanningen van BMIS op het gebied organising werden ondersteund door een cursus organising met inbreng van een FNV-kaderlid en een FNV-organiser. Ook wordt een deel van de organisingkosten gefinancierd. In 2011 groeide het ledental van BMIS en ook het aantal georganiseerde bedrijven. En BMIS wist voor het eerst in haar geschiedenis een betere CAO af te sluiten dan de concurrerende “gele” metaalvakbond. Naam

Versterking Russische vakbond MPRA

Financiering

FNV BG-Metaal

Looptijd

1 september 2010 – 31 augustus 2011

Nummer donor

NL005141

Land

Rusland, Nederland

Partner

MPRA

Sector

Metaal; auto

Thema’s

Organising; kaderopbouw

Betrokkenheid kaderleden

Metaal; DAF

Vakbondsversterking in NL

Uitwisseling over belang van organising. DAF; Imalfa.

Projectbeschrijving Eind 2010 startte het project ‘Organising in Rusland’. Door jonge kaderleden van de Interregionale Vakbond van Werknemers in de Automobielindustrie (MPRA-ITUA) te trainen in de methode van Organising kon de vakbond haar aantal leden verhogen en zichzelf versterken. In 2011 coördineerde TIE-Netherlands de laatste twee trainingen door oud FNV-bestuurder Mieke Verhagen en zagen de Russische vakbondsleden de eerste grote veranderingen optreden.

De methode van organising gaat uit van een verandering in vakbondsmodel: van een model waarbij werknemers hun problemen bij een bestuurder neerleggen die deze vervolgens met de werkgever bespreekt, wordt gestreefd naar een actievere houding van vakbondsleden op de werkvloer. De Russische organisers volgden een totaal van drie internationale trainingen, maakten tussentijds huiswerkopdrachten en kregen nationale begeleiding. De verandering in werkwijze ging niet vanzelf: naast tegenwerking van het management of de bestaande kadergroep binnen bedrijven was het soms moeilijk voor ze om zich aan het stappenplan te houden en zich niet al het werk toe te eigenen zoals ze voorheen deden. Maar na enkele maanden werd het resultaat van de training zichtbaar: De organisers werken nu systematisch, praten met werknemers, ze besteden



taken uit aan informele leiders, werken in minder bedrijven en met nieuwe instrumenten, zoals de zogenaamde ‘workplace map’, waarmee een bedrijf in kaart wordt gebracht.

Sommige deelnemers waren volgens trainster Mieke een natuurtalent, zij hadden vooral goede vaardigheden om met werknemers te communiceren. In verschillende bedrijven werden de vakbondsnetwerken versterkt of bouwde men nieuwe netwerken op. En tenslotte vond ook ledengroei plaats: de vakbond groeide van 2.300 naar 3400 leden! Met de nieuwe inkomsten én nieuwe vaardigheden heeft de MPRA een belangrijke steun in de rug gekregen om sterk en weerbaar te zijn in de moeizame Russische context.

Project 6

15 Naam

Versterking van de onafhankelijke vakbeweging in Belarus

Financiering

Matra; FNV-BG industrie

Looptijd

1 mei 2010 - 30 april 2012

Nummer donor

BY20513 / DZO 0111934

Land

Belarus

Partner

BKDP

Sector

Metaal; chemie; mijnbouw

Thema’s

Vakbondsrechten; organising; veiligheid en gezondheid; CAO-onderhandelen

Betrokkenheid kaderleden

DSM; Metaal; divers

Vakbondsversterking in NL

DSM; veiligheid en gezondheid

Projectbeschrijving Sinds 2005 werkt TIE-Netherlands samen met FNV Bondgenoten aan een project dat zich richt op het versterken van de onafhankelijke vakbeweging in Belarus (BKDP) met een nadruk op de positie van jongeren en vrouwen.

Door het faciliteren van seminars, trainingen en uitwisselingen voor haar leden, zijn deze leden beter in staat om de positie van de vakbond onder de moeizame omstandigheden van een dictatoriaal regime te versterken. Voor BKDP blijft in deze situatie buitenlandse steun en solidariteit van wezensbelang. Zo heeft steun vanuit FNV, ITUC en andere vakbonden in 2011 geleid tot een nieuwe veroordeling van het overheidsbeleid t.o.v. de vakbeweging in Belarus en tot aanscherping van de EU-sancties in februari 2012. Door een aantal uitwisselingen van jongeren van de BKDP met jongeren van FNV Bondgenoten hebben jongeren nieuwe ideeën gekregen over hoe hun jongerennetwerk te versterken.

Dankzij scholing van FNV-kaderleden van DSM op het vlak van Veiligheid en Gezondheid op de Werkplek hebben hun Belarussische collega’s een veiligheidsbeleid in hun bedrijven opgezet en zijn veiligheidscommissies opgericht die problemen collectief stellen.

16

Project 7

Tenslotte is een aantal trainingen in organising gegeven voor de metaalvakbond SPM waardoor SPM nieuwe bedrijfsorganisaties heeft kunnen opbouwen en meer leden heeft weten te winnen.

Naam

Capaciteitsopbouw en internationale solidariteit van jonge vakbondsleden

Financiering

PSO

Looptijd

1 december 2010 - 30 juni 2012

Nummer donor

P2010.0115

Land

Belarus; Chili; Nederland

Partner

BKDP; TIE-Chile, FNV Bondgenoten, vakbond supermarkten

Sector

Supermarkten; positie jongeren binnen vakbeweging

Thema’s

Vakbondsopbouw; productiemapping; organisatie van jongeren; gebruik sociale media

Betrokkenheid kaderleden

Lidl; supermarkten

Vakbondsversterking in NL

Vakbondsopbouw bij Lidl; rol van jongerenorganisatie

Projectbeschrijving Begin november organiseerde TIE-Nederland in samenwerking met FNV Bondgenoten een bezoek jonge Chileense vakbondsleden aan Nederland. Sandra Neida en Gonzalo Cornejo zijn in Chili actief als kaderleden in een supermarkt en distributiecentrum die sinds 2009 zijn overgenomen door de beruchte Amerikaanse multinational Wal-Mart. Ze vertelden in Nederland over het vakbondswerk in hun vestigingen en deelden hun vakbondservaringen met de kaderleden van de LIDL kadergroep van FNV Bondgenoten. Op een bijeenkomst op het hoofdkantoor van FNV Bondgenoten presenteerden beide groepen hun vakbonden, dagelijkse praktijk als kaderleden en wetgeving betreffende arbeidsrecht en vakbondsorganisatie. Wat op de Nederlandse kaderleden vooral indruk maakte was om te horen hoe de Chilenen ondanks de precaire wettelijke context toch belangrijke successen hadden behaald in het organiseren van hun supermarkten en distributiecentra.

Van Gonzalo leerden zij een belangrijke les: “Pas als je directe collega’s zien dat je je als kaderlid voor hen inzet, zal men de waarde van de vakbond inzien, zal de vakbond groeien en sterker staan in conflicten met de werkgever”. De presentatie van de nieuwe kaderfolder van LIDL baarde opzien onder de Chilenen als een methode om toe te passen is in Chili. Ook was er aandacht voor de ‘productiemapping methode’ die de Chilenen in staat stelt de streefnorm voor het versjouwen van producten aanzienlijk te verlagen. De Chileense kaderleden waren verbaasd over het zware sjouwwerk dat vrouwen in de LIDL supermarkt moeten verrichten.

17 Sandra: “In Chili weigeren wij vrouwen om dit werk te doen. Het is veel te zwaar. We hebben afgedwongen dat alleen mannen dit werk doen, en dan zit er ook nog een limiet aan het aantal kilo’s wat die per dag mogen dragen. Dat vrouwen hier dit zware werk moeten, terwijl mannen vooral in de administratie werken, is duidelijk discriminatie en bovendien erg schadelijk voor de gezondheid van de vrouwen.”

Project 8

Het was de start van een nuttige en informatieve uitwisseling voor beide partijen die in 2012 vervolgd wordt met een bezoek van de Nederlandse kaderleden aan Chili. Naam

Productiemapping in beroepsgoederenvervoer met ondersteuning van Brazilië

Financiering

E-motive / FNV Bondgenoten

Looptijd

1 mei 2011 - 30 april 2012

Nummer donor

E-Motive: A-01683-02-505845 (voorheen: LKO-505845-C0910008 – 2011) FNV Bondgenoten:

Land

Nederland, Brazilië

Partner

TIE-Brasil; CUT, FNV Bondgenoten

Sector

Beroepsgoederenvervoer

Thema’s

Productiemapping

Betrokkenheid kaderleden

Vakbondsversterking beroepsgoederenvervoer; productiemapping

Projectbeschrijving Na het succesvolle bezoek van Braziliaanse vakbondsactivisten van de CUT aan Nederlandse kaderleden in 2010, startte TIE-Netherlands in 2011 een vervolgproject.

In het najaar van 2011 reisde een select aantal Nederlandse kaderleden naar Brazilië voor een intensieve training over de methode productiemapping. De Nederlandse kaderleden zijn allen werkzaam in de transportsector en voor de reis maakten zij in twee korte trainingen kennis met het belang en de basisprincipes van de methode. In Brazilië leerden zij van ervaren vakbondsactivisten de belangrijkste problemen die ze op hun werk ondervinden te benoemen, de oorzaken hiervan te analyseren en een actieplan op te zetten om deze aan te pakken. Ook zagen en ervaarden zij het effect van productiemapping in fabrieken waar de werknemers macht hadden weten op te bouwen. Hierdoor konden zij vol overtuiging en met veel nieuwe kennis en vaardigheden over productiemapping terug keren naar Nederland.

18

Project 9

In 2012 gaan de kaderleden hun ervaringen uit Brazilië concreet toepassen in Nederland. Naam

Internationale Free Trade Zones Uitwisseling

Financiering

PSO

Looptijd

1 december 2010 - 30 juni 2012

Nummer donor

P2010.0116

Land

Marokko, Mexico, Sri Lanka, Indonesië, Maleisië, Guatemala, Honduras

Partner

Red Flag, Pesatuan Sahabat Wanita Selangor, RMS, Atawassoul

Sector

Vrijhandelszones

Thema’s

Versterking van vrouwelijk leiderschap op de werkvloer en binnen vakbonden.

Vakbondsversterking in NL

Versterking positie vrouwen

Projectbeschrijving In de zogenaamde ‘vrijhandelszones’ in Marokko, Mexico, Sri Lanka, Indonesië, Maleisië, Guatemala en Honduras, is nauwelijks sprake van regulering en controle van de arbeidssituatie en initiatieven van werknemers om zich te organiseren worden dikwijls onderdrukt. Het overgrote deel van de werknemers in vrijhandelszones bestaat uit vrouwen en jongeren. De arbeidsters hebben te maken met veel multinationale bedrijven, zowel uit de VS, Europa of Aziatische landen, er komt veel (interne) migratie voor, en vakbonden zijn ondervertegenwoordigd of behartigen niet de belangen van vrouwen op de werkplek. Maar er zijn ook groepen aanwezig die ervaring hebben met organiseren in vrijhandelszones. Deze groepen, variërend van vakbonden tot NGO’s, kwamen in februari 2011 bijeen in een internationale uitwisseling in 2011 in Tanger Marokko. Vier dagen lang leerden de vrouwen van elkaar over hoe hun arbeidsomstandigheden zijn en tegen welke uitdagingen ze aanlopen. Ondanks dat de omstandigheden verschillend zijn in de landen wat betreft vakbonden en repressie konden de deelneemsters veel van elkaar leren.

Project 10

Dankzij dit project konden de vrouwelijke werknemers uit vrijhandelzones ervaringen met elkaar delen over succesvolle organisatievormen, hoe met tegenwerkingen om te gaan en hoe het in sommige landen gelukt is om zich te organiseren in democratische vakbonden waar vrouwen een gelijkwaardige positie bekleden. Ook is dankzij de internationale uitwisseling is een internationaal solidariteitsnetwerk opgericht van werkneemsters in vrijhandelszones. Naam

Thematic Learning Programme Gender

Financiering

PSO

Looptijd

18 augustus 2011 - 30 juni 2012

Nummer donor

TLP 07-04

Land

Marokko, Guatemala, Honduras, Mexico, Nederland

Partner

Atawassoul, RMS, Ceadel, CJM

Sector

Vrijhandelszones

Thema’s

Actieonderzoek naar gender equality.

19 Projectbeschrijving TIE-Netherlands heeft net als enkele van haar partnerorganisaties ervaring in het werken met het thema ‘gender’. In het Thematic Learning Programme Gender nemen vijf partnerorganisaties deel die alle werkzaam zijn in vrijhandelszones in Centraal Amerika en Marokko ter ondersteuning van het verbeteren van de arbeidsomstandigheden van de werkneemsters in deze bedrijven. Hoewel de context vergelijkbaar is, is de specifieke manier waarop de doelgroep door de partnerorganisaties ondersteund wordt verschillend. De keuzes die gemaakt worden hoe de vrouwen te ondersteunen hebben te maken met verschillende definities omtrent gender, macht, vrouwenrechten en hun relatie met arbeid en klassenstrijd in het algemeen.

Door middel van een actieonderzoek wordt in dit project expliciet gemaakt wat de onderliggende vooronderstellingen zijn wat betreft gender in de workshops over vrouwelijk leiderschap en welke invloed een ‘genderbenadering’ heeft op het stellen van eisen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden.

Project 11

Door dit actieonderzoek is TIE-Netherlands evenals haar partners in staat om activiteiten aan te passen ten gevolge van nieuwe ideeën over gender en vrouwelijk leiderschap.

Naam

Capaciteitsopbouw van werknemers, een integraal programma

Financiering

PSO

Looptijd

1 december 2010 - 30 juni 2012

Nummer donor

P2010.0116

Land

Zie hiervoor de verschillende projecten

Partner

Idem

Sector

Idem

Thema’s

Vervolg van het in 2009/2010 afgesloten Leer Werk Traject

Project 12

Hieronder vallen meerdere projecten die samen met (kaderleden van) FNV Bondgenoten worden uitgevoerd. De deelprojecten zijn o.a. 1, 2, 3, 4 en 9.

Naam

Monitoring report 2011 Belarus

Financiering

FNV Mondiaal

Looptijd

2011

Nummer donor

NL003041

Land

Belarus

Thema’s

Bijdrage aan het Monitoring Protocol van de activiteiten van FNV in de wereld. Deel: Belarus.

20

3. Interne organisatie TIE-Netherlands is opgericht in 1998 en begon als een stichting die, nauw gelieerd aan de vakbond FNV Bondgenoten, zich hard maakte voor een versterking van democratische vakbonden in Oost Europa en Latijns Amerika. Ondertussen heeft TIE-Netherlands zowel een inhoudelijke verdieping doorgemaakt waarbij de nadruk steeds meer is komen te liggen op democratisering (o.a. door het betrekken van vrouwen, jongeren en andere minderheidsgroepen bij de projecten) en een uitbreiding van de regio waar projecten plaatsvinden naar landen in Azië en Afrika. In 2011 is bovendien hard gewerkt aan een verdere professionalisering van de organisatie. Er is een jaarplan gemaakt waarin de plannen van de organisatie en de manier waarop we dit willen bereiken staat beschreven zodat we gezamenlijk onze aandacht bij de prioriteiten houden. Ons financiële systeem is verbeterd door duidelijker verantwoordelijkheden te leggen bij alle projectmedewerkers. Naast het algemene jaarplan werkten we in het bijzonder aan een communicatieplan en een subsidieplan en dit wierp meteen al zijn vruchten af. Nieuwe vormen van communicatie, via de sociale media, zijn steeds meer gebruikt om projecten onder de aandacht te brengen, waardoor TIE-Netherlands zich duidelijker op de kaart kan zetten in het veld van vakbonden, andere sociale bewegingen en NGO’s in binnen- en buitenland. Bovendien werden nieuwe subsidies toegekend zodat belangrijke projecten van TIE voortgezet zullen worden. Het netwerk van samenwerkingspartners in zowel Nederland als daarbuiten breidt zich uit en verdiept zich, onder andere door het leertraject waarin TIE-Netherlands deelnam. Samen met de partners zorgen we ervoor dat we steeds sterker komen te staan, zowel inhoudelijk als financieel, maar dat we dat we onze principes die bij de oprichting van TIE al voorop stonden, niet uit het oog verliezen! De medewerkers van TIE-Netherlands die hier in 2011 aan meewerkten zijn Hanka Heumakers (coördinator), Jan Cartier (projectmedewerker), Franny Parren (projectmedewerker tot half mei) en Anna Ensing (projectmedewerker vanaf mei).

Zoals altijd werkte TIE-NL in 2011 nauw samen met de Stichting Link. Omdat twee medewerkers gedurende een langere periode van het afgelopen jaar uitvielen, werd het team versterkt met twee tijdelijke medewerkers. We zijn vooral Ineke jansen, Marten van den Berge en Anne-Marie Zaat erkentelijk voor het werk dat ze voor TIE-Netherlands hebben verzet.

Het bestuur

bestond gedurende 2011 uit:

Hans van Heijningen (secretaris) vanaf 18 mei 2004 Lieuwe de Vries (penningmeester) vanaf 1 januari 1999 Bob van der Winden (algemeen bestuurslid) vanaf 17 april 2008

Financieel verslag De jaarrekening van 2011 was bij het ter perse gaan van dit jaarverslag nog niet gecontroleerd door de accountant en zal daarom gepubliceerd worden op: www.tie-netherlands.nl Belangstellenden kunnen een schriftelijk exemplaar opvragen bij: [email protected]

TIE-Netherlands is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam onder nummer 34108277.

TIE-Netherlands www.tie-netherlands.nl

Adres: Marius van Bouwdijk Bastiaansestraat 56 1054 SP Amsterdam Telefoonnr: 020 664 21 91 Fax: 020 673 01 79

Email: Website: Facebook: Unionbook: Twitter:

[email protected] http://www.tie-netherlands.nl/ Tie netherlands Tie netherlands TIENetherlands