2012
Suggnomè vzw – Forum voor herstelrecht en bemiddeling M. Theresiastraat 114 3000 LEUVEN
Tel: 016 I 22 63 88 Fax: 016 I 22 74 82 Email:
[email protected] Website: www.suggnome.be
Suggnomè vzw - Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling
Jaarverslag
Leuven Kortrijk
Oudenaarde
Brugge
Dendermonde
Gent
Brussel
Veurne
Mechelen
Ieper
Antwerpen
Hasselt
Tongeren Turnhout
Met dank aan de FOD Justitie, het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, OEVER (samenwerkingsverband van religieuze congregaties in Vlaanderen) en Hefboom cvba.
2
3
INHOUD
Ten geleide .............................................................................................................................................................. 7 DEEL 1: Bemiddelingsactiviteiten in Vlaanderen in 2012 ........................................................................................ 9 Bemiddelingsdienst Antwerpen .......................................................................................................................... 9 Inleiding ........................................................................................................................................................... 9 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 10 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 16 Conclusie en Toekomstperspectief ............................................................................................................... 22 Bemiddelingsdiensten Brugge........................................................................................................................... 22 Inleiding ......................................................................................................................................................... 22 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 23 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 25 Conclusie ....................................................................................................................................................... 28 Bemiddelingsdienst Brussel .............................................................................................................................. 28 Inleiding ......................................................................................................................................................... 28 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 28 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 29 Een getuigenis van magistrate Kristel Bruyninckx......................................................................................... 30 Een ‘kijk vooruit’ van kersvers voorzitter Dr. An Raes .................................................................................. 32 Bemiddelingsdienst Dendermonde ................................................................................................................... 33 Inleiding ......................................................................................................................................................... 33 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 33 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 35 Conclusie ....................................................................................................................................................... 38 Bemiddelingsdienst Gent .................................................................................................................................. 38 Inleiding ......................................................................................................................................................... 38 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 39 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 46 Conclusies en aspiraties voor 2013 ............................................................................................................... 51
4
Bemiddelingsdienst Ieper - Veurne - Kortrijk .................................................................................................... 52 Inleiding ......................................................................................................................................................... 52 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 53 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 54 Conclusies en uitdagingen voor 2013 ........................................................................................................... 56 Bemiddelingsdienst Limburg (Hasselt en Tongeren)......................................................................................... 56 Inleiding ......................................................................................................................................................... 56 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 57 Bemiddelingsdienst Leuven .............................................................................................................................. 71 Inleiding ......................................................................................................................................................... 71 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 72 Het herstelfonds............................................................................................................................................ 74 Uitbreiding Vrijwilligerswerking BAL naar herstelbemiddeling meerderjarigen ........................................... 75 Peace Makings Circles ................................................................................................................................... 79 Conclusie en perspectieven .......................................................................................................................... 80 Bemiddelingsdienst Mechelen .......................................................................................................................... 81 Inleiding ......................................................................................................................................................... 81 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 83 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 87 Bemiddelingsdienst Mechelen 2008-2012 enkele vaststellingen en motivering .......................................... 90 Bemiddelingsdienst Oudenaarde ...................................................................................................................... 94 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005. ....................................... 94 Concrete werking – de cijfers in beeld .......................................................................................................... 98 Bemiddelingsdienst Turnhout ......................................................................................................................... 102 Inleiding ....................................................................................................................................................... 102 Sensibilisering.............................................................................................................................................. 103 Gerechtelijke dossiers ................................................................................................................................. 104 Stuurgroep .................................................................................................................................................. 105 Herstelgerichte detentie & Herstelfonds .................................................................................................... 106 Perspectieven .............................................................................................................................................. 107
5
De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 108 De bemiddelingsactiviteiten in Vlaanderen: samengevat ............................................................................... 113 De aanvragen tot bemiddeling .................................................................................................................... 113 Bemiddelingsdossiers .................................................................................................................................. 113 Resultaat van de bemiddeling .................................................................................................................... 113 DEEL 2: Cijfers 2012 arrondissementele bemiddelingsdiensten ......................................................................... 115 Tabellen INSTROOM dossiers periode 01/01/12 - 31/12/12 .......................................................................... 115 Tabellen UITSTROOM dossiers periode 01/01/12 - 31/12/12 ........................................................................ 125 DEEL 3: Bijlagen ................................................................................................................................................... 131 Lijst leden stuurgroepen ................................................................................................................................. 131
6
TEN GELEIDE
Wij zijn verheugd u alweer een goed gevuld jaarverslag te kunnen over maken. Onze bemiddelaars hebben niet stil gezeten. 3133 aanmeldingen bij de 14 bemiddelingsdiensten, 2065 aanvragen, 1233 bemiddelingsdossiers. Het blijft echter hard én volhardend werken om betrokkenen bij een misdrijf over het aanbod van slachtoffer-dader bemiddeling geïnformeerd te krijgen. Op dit vlak zijn we nog steeds erg afhankelijk van andere actoren. Ondanks jarenlange praktijkervaring blijven bemiddelaars aanzienlijk veel tijd investeren in sensibilisering van hun lokale partners. In sommige arrondissementen nog steeds met minder zichtbaar resultaat, in andere arrondissementen werpen deze inspanningen dan toch hun vruchten af. We vernemen dat steeds meer parketten geïnteresseerd kijken naar andere, goed lopende systemen inzake lineaire informatie met betrekking tot het aanbod van bemiddeling. Daarnaast stemmen sommige nieuwe beleidsontwikkelingen ons hoopvol. Op niveau van het Parket-Generaal zou de laatste hand worden gelegd aan een omzendbrief die de informatie-opdracht voor parketten omschrijft. Het blijkt een werk van lange adem, maar we hopen hiervan resultaat te zien verder op in 2013. Daarnaast verwijzen een aantal richtlijnen naar meer en betere informatieverlening ten aanzien van slachtoffers. Denken we bijvoorbeeld aan de omzendbrief 16/2012. Zo zullen meer en meer slachtoffers ook informatie over de mogelijkheid van bemiddeling ontvangen. Binnen de organisatie gingen we het afgelopen jaar rond een aantal inhoudelijke thema’s aan de slag. Zo bogen we ons tijdens de denkdagen van mei 2012 over ‘Wat is kwaliteit binnen bemiddeling en binnen Suggnomè?’. We benoemden onze visie, dachten na over aanwezige formele en procesmatige structuren, over randvoorwaarden en verbetertrajecten. Eveneens concentreerden we ons tijdens de denkdagen op het thema van de arrondissementele stuurgroepen. De achterliggende visie werd bekrachtigd, het is duidelijk dat Suggnomè het structurele bemiddelen tot een essentiële en noodzakelijke opdracht beschouwt. Daarnaast zetten we enkele nieuwe werkgroepen in de steigers die in 2013 verder werken. Het gaat om een werkgroep methodiekontwikkeling, een werkgroep communicatieve en participatieve justitie en een werkgroep Suggnomè-Médiante. Tevens worden we als organisatie hoe langer hoe meer uitgedaagd om ons uit te spreken en te verhouden ten aanzien van vragen tot communicatie in zogenaamde buitengerechtelijke dossiers, zoals ook de (verjaarde) dossiers van seksueel misbruik in de kerk. Dat er ook in deze dossiers behoefte is aan communicatie staat buiten kijf. Of Suggnomè deze dossiers (alleen) naar zich moet toe trekken is een ander paar mouwen. Het heeft binnenshuis alvast heel wat stof doen opwaaien! Onze organisatie keek ook over de grenzen van haar eigen werking heen. In 2012 werkten we onder meer mee aan twee onderzoeksprojecten, waarvan één handelt over de mogelijkheid van de inzet van vrijwilligers bij bemiddeling (H.U.B.) en een andere over Peace Making Circles (K.U.L. - European Forum for Restorative Justice). Hierover leest u in de arrondissementele verslagen ongetwijfeld meer. Een aantal bemiddelaars reisde ook af naar het buitenland. Zo nam een delegatie deel aan het congres van het European Forum for Restorative Justice in Helsinki met de titel “Connecting People. Victims, offenders and community in Restorative Justice”. Andere bemiddelaars volgden een meerdaagse training in de methodiek van Peace Making Circles in Boedapest. Allen kwamen ze geïnspireeerd en met frisse blik weer terug. Ook op vlak van sensibilisering en forumwerk blikken we terug op een vruchtbaar jaar. De Redactieraad bracht vier mooie Nieuwsbrieven uit en organiseerde een succesvolle Trefdag in november in Brussel. Dankzij de goede samenwerking met heel wat partners op het terrein konden onder het thema ‘Recente ontwikkelingen in Restorative Justice in België’ 19 workshops worden
7
gegeven. We telden 125 deelnemers. Eveneens werden in de loop van 2012 nog enkele toneelvoorstellingen van ‘Van de mens niets dan slechts?’ in verschillende steden op de agenda geplaatst, en dit met de steun van stuurgroepen, provincies, steden, culturele organisaties ... Om dit alles gedaan te krijgen, kan onze organisatie steunen op de inzet van vele lokale en bovenlokale partners, op een stevige eigen visie en beleid, op een gedegen organisatiestructuur, op loyale en trouwe medewerkers en op een gemotiveerd bestuur. Al bij al heeft dit ‘kader’ ons de afgelopen jaren heel wat houvast geboden, ook in soms woelige tijden. De huidige beleidsontwikkelingen, waarbij ook de slachtoffer-dader bemiddeling in het kader van de zesde staatshervorming wordt overgeheveld van het federale niveau naar de Vlaamse gemeenschap, roepen heel wat vragen en bezorgdheden op. Een beetje onrust steekt hier en daar de kop op. Hoe zal Suggnomè er binnen vijf jaar uit zien? Zal het bemiddelingsaanbod onafhankelijk gepositioneerd kunnen blijven? Zullen de bij wet geformuleerde werkingsbeginselen van neutraliteit, vrijwilligheid, vertrouwelijkheid blijven gegarandeerd? En onze goede samenwerking met Justitie? … We willen niet vooruit lopen op de zaken maar we gaan het debat hierover zeker aan, zowel intern als ten aanzien van het beleid en onze partners. We staan immers voor een grote uitdaging en voor een spannende tijd. De degelijke basis van waaruit we de organisatie en de praktijk de afgelopen jaren hebben uitgebouwd sterkt ons in ons verhaal. Wij nodigen u nu graag uit om verder in dit jaarverslag een blik te werpen op de arrondissementele werkingen. Elke bemiddelingsdienst heeft haar eigen jaarverslag geschreven, met telkens aandacht voor zowel structureel werk als voor de eigenlijke bemiddelingspraktijk. Tot slot presenteren we u de globale cijfers over alle arrondissementen heen.
Naast dit inhoudelijke jaarverslag met blik op de werking van de arrondissementele diensten maakten we ook dit jaar een krantje met een bredere terugblik op het voorbije jaar. Samenwerkingspartners komen aan het woord, slachtoffers en daders vertellen hun verhaal. Op onze website vind je een link naar dit krantje.
Veel leesplezier,
An Marchal
8
DEEL 1: BEMIDDELINGSACTIVITEITEN IN VLAANDEREN IN 2012
BEMIDDELINGSDIENST ANTWERPEN
INLEIDING
In 2012 werd de Antwerpse bemiddelingsdienst vooral gekenmerkt door stabiliteit en continuïteit. Er waren weinig veranderingen op vlak van personeel en cijfers. Je kunt het vergelijken met een treinstel dat doelbewust en gestaag verder bolt, aangedreven door drie volbloed bemiddelaars. We haalden geen topsnelheid, maar reden wel met een behoorlijke vaart, waarbij het proces en het tempo van de partijen zijn minstens zo belangrijk waren als het resultaat. Er was geen ‘overbevolking’ in onze trein; we kenden daarentegen een mooie doorstroming van aanvragen: we begrensden de kwantiteit uit zorg voor de kwaliteit. Af en toe namen we de tijd om halt te houden, uitstappen te maken naar het onbekende én het geheel vanuit een ander perspectief te bekijken. Dit blijft voor ons dé manier om kritisch te blijven kijken naar onze eigen werkwijze: namelijk door inhoudelijk vernieuwend te werken en over de grenzen te kijken! We namen het afgelopen jaar de ruimte om te experimenteren met andere methodieken zoals bijvoorbeeld de tandembemiddeling. We verleenden onze medewerking aan een ‘Common Learning’ onderzoek van Artesis Hogeschool naar de impact van de informatiebrief over bemiddeling bij de ontvangers. We zochten enthousiast naar medewerking en draagvlak in Antwerpen voor het onderzoek betreffende Peacemaking Circles (PMC). We overlegden met betrokkenen in en aan de rand van Justitie telkens met aan herstelrecht verwante thema’s op de agenda. We breidden het begeleidingsteam en de stuurgroep uit met nieuwe partners. We ondernamen inspirerende buitenlandse reizen naar Budapest voor een uitwisseling met de onderzoekers van Duitsland en Hongarije betreffende de PMC én naar Helsinki voor het 7° Internationale congres van het Europees Forum voor Herstelrecht. Het was een onvergetelijke ervaring om Nils Christie1 en Ezzat A. Fattah2 live te horen en te ervaren hoe gefundeerd en bevlogen deze personen, meer dan 80 jaar oud, spreken over hun visie op herstelrecht. Eén van de meest opvallende vaststellingen op dit congres was dat deze oudere generatie een veel radicaler standpunt innam terwijl de jongere generatie een meer gematigde visie vertolkte. De toneelvoorstelling “Van de mens niets dan slechts” werd gerealiseerd in een ruim samenwerkingsverband met het provinciebestuur Antwerpen en het Koninklijk Conservatorium van de Artesis Hogeschool. Een andere manier om de grenzen van ons werkterrein open te zetten, zat in de verkennende gesprekken met de Dienst Gerechtelijk Opgelegde Hulpverlening (GOH) van CAW Metropool, onze huisgenoten in de Alfred Coolsstraat. We startten een zoektocht naar mogelijke
1
Professor of Criminology, University of Oslo, bekend van het werk “Conflicts as property”, A court procedure that restores the participants' rights to their own conflicts is outlined. °1928 2 Professor Emeritus, Simon Fraser University, bekend als pionier van de victimologie, argues strongly for a new body of criminal law for the 21st century, reflecting the social realities of post-industrial society. ° 1929.
9
samenwerkingsvormen en welke meerwaarde dat zou kunnen opleveren voor ons bemiddelingsen structureel werk.
STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
CONTINUITEIT IN DOORSTROMING VAN DOSSIERS
In 2012 zetten we de werkwijze van 2011 verder. Dat betekent dat mensen er in het arrondissement Antwerpen op diverse manieren geïnformeerd werden over bemiddeling: door een brief van de Procureur des Konings, door een brief van de bemiddelingsdienst of in een gesprek met een hulpverlener of advocaat die onze werking kent en uitlegt. Hieronder beschrijven we de verschillende mogelijkheden: De Procureur des Konings stuurt systematisch een informatiebrief over de mogelijkheid van bemiddeling en met vermelding van onze contactgegevens aan de direct betrokkenen in gerechtelijke dossiers van:
slagen en verwondingen (code 43) zonder aangehoudenen en zodra beslist werd dat zij zullen gedagvaard worden.
diefstal met geweld (code 11) zonder aangehoudenen en zodra beslist werd dat zij zullen gedagvaard worden. verkeersongevallen met dodelijke afloop die gedagvaard worden. verkeersongevallen met gekwetsten waarin ook sprake is van vluchtmisdrijf en/of alcoholintoxicatie. Partijen die interesse hebben in of vragen over bemiddeling contacteren ons op basis van de contactgegevens die in de brief vermeld staan. Wij hebben inmiddels de administratieve omkadering en de permanente onthaalfunctie die hierbij horen op punt gesteld . Slachtoffers of daders kunnen zelf de procedure in gang zetten door de vraag te stellen aan de bemiddelingsdienst per telefoon, brief of mail. Wij gaan telkens na bij de bevoegde magistraat of een bemiddeling zou interfereren met het gerechtelijk of opsporingsonderzoek. Zo niet, sturen wij vanuit de bemiddelingsdienst een infobrief naar alle betrokken partijen. Organisaties die werken met slachtoffers en daders (Justitieel Welzijnswerk, Slachtofferhulp, de diensten voor geestelijke gezondheidszorg, de balie,...) informeren hun cliënten over bemiddeling en kunnen desgevallend de vraag van hun cliënten aan ons doorgeven (per telefoon/mail/fax). Vervolgens zetten wij de procedure in gang, dat wil zeggen dat wij bij de bevoegde magistraat informeren of een bemiddeling zou interfereren met het onderzoek. Zo niet, sturen wij vanuit de bemiddelingsdienst een infobrief naar alle betrokken partijen. De huidige werkwijze maakt dat we nauwer samenwerken met diverse medewerkers van de notitiediensten van het parket, waardoor we ons draagvlak bij justitie verbreden. De keerzijde van
10
de medaille is echter dat we hierdoor minder tijd overhouden voor de contacten met onderzoeksrechters met het oog op selectie van dossiers. Dit knelpunt signaleerden we vorig jaar ook al. Het blijft zoeken naar het juiste evenwicht tussen de tijd die we besteden aan het concrete bemiddelingswerk enerzijds én de tijd die we inzetten voor structureel werk met het oog op maximale informatie aan partijen.
THEATER “VAN DE MENS NIETS DAN SLECHTS?”: 14 MAART 2012, 230 BELANGSTELLENDEN
Deze realisatie werd mogelijk gemaakt door een samenwerkingsverband met het Koninklijk Conservatorium Antwerpen (Artesis Hogeschool) en het departement Welzijn van de Provincie Antwerpen. We konden rekenen op de bereidwillige inzet van Johan Dowit (Conservatorium) en Geertrui Provinciael, Karolien Boonen en Ann Beliën (afdeling geweld en slachtofferbeleid van de Provincie Antwerpen). Dit theaterstuk brengt het verhaal van twee mensen die, na een verkrachting verder moeten met hun leven en hiervoor communicatie met de ander nodig hebben. Ook hun omgeving speelt hierin een rol. De achterliggende boodschap is dat ‘praten werkt’ en ook ‘hard werken’ is. Dit toneel is geen pleidooi voor bemiddeling, het is geen kritiek op bemiddeling. Het is een beklijvend verhaal over bemiddeling, over het leven zoals het is wanneer je te maken krijgt met slachtoffers en daders. Het gaat niet over voor- of tegenstanders. Het dompelt je onder in de beleving van slachtoffer én dader, en zijdelings ook van de bemiddelaar. In die leefwereld voel je je niet altijd comfortabel, je komt kleine, donkere kanten van de ander tegen, en tegelijk ook die van jezelf. Want niets menselijks is ons vreemd, dat lijkt alleen maar zo, als je het ver van je bed houdt. De voorstelling werd gekoppeld aan het 10-jarig bestaan van de Bemiddelingsdienst in Antwerpen, Mechelen en Turnhout. Het was hartverwarmend om dat feest met zoveel belangstellenden te vieren. In totaal hebben ongeveer 230 personen de feestvoorstelling in Antwerpen bijgewoond. Tijdens de receptie en de nabespreking hebben we heel wat positieve reacties opgevangen. Enkele voorbeelden:
“zeer goed beklijvend toneel… “
“ik kreeg er kippenvel van…”
“indrukwekkend hoe zowel slachtoffer als dader met zoveel nuances en evoluties werden voorgesteld…”
“je wordt geconfronteerd met je eigen vooroordelen; doorheen het stuk veranderde mijn beeld en gevoel over de dader en over het slachtoffer regelmatig …”
belangstelling vanuit de magistratuur om het een plaats te geven in de 2-daagse basisopleiding van toekomstige magistraten.
De Artesis Hogeschool en vzw Suggnomè hadden naar aanleiding van het toneelstuk een overleg met de medewerkers van de afdeling Welzijn van de provincie Antwerpen om te verkennen mogelijkheden zijn met het materiaal dat dit toneelstuk oplevert. Er wordt gedacht aan de ontwikkeling van didactisch materiaal, bruikbaar in het middelbaar onderwijs, rond het thema conflicthantering.
11
Het toneelstuk heeft een vuurtje aangewakkerd en dat leeft duidelijk nog voort in diverse contacten die deze avond gelegd werden! Hier was het ons om te doen: maatschappelijk draagvlak creëren.
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK “PEACEMAKING CIRCLES”
Eén bemiddelaar volgde een specifieke training over deze methodiek in oktober 2011 en startte in 2012 ook effectief met “Peacemaking circles” als herstelgerichte werkwijze in onze dossiers. In een aantal dossiers stelden we actief dergelijke cirkels voor en in 3 dossiers hebben we effectief cirkelgesprekken gehouden. Een cirkelgesprek gaat ruimer dan alleen de traditionele partijen (slachtoffer, verdachte en hun context) en probeert ook actief burgers en vertegenwoordigers van justitie te betrekken bij het gesprek. Bij de 3 cirkelgesprekken die we organiseerden, waren burgers aanwezig. Naar aanleiding van dit onderzoek hadden we ook constructieve gesprekken met de Procureur des Konings en de Voorzitter van de rechtbank, die resulteerden in concrete afspraken over de participatie van justitiële actoren bij een cirkel. Het actief betrekken van burgers bij een herstelrechtelijk initiatief was nieuw voor ons en daardoor ook erg arbeidsintensief. We werden behalve met ethische en deontologische kwesties ook geconfronteerd met een aantal praktische en logistieke vraagstukken zoals: het vinden van bereidwillige burgers, het zoeken naar een voldoende grote locatie,… In 2013 zullen we de eindconclusies van dit Europees wetenschappelijk onderzoek kennen. Onze eerste kennismaking met zowel de achterliggende visie als de werkwijze evalueren wij als positief.
STUURGROEP ANTWERPEN
In 2012 is de stuurgroep drie maal samengekomen: 19 maart 2012 - 18 juni 2012 – 22 oktober 2012. We werken met een wisselende voorzitter ad interim en we deden een expliciet appèl op alle stuurgroepleden om mee agendapunten aan te brengen. Volgende thema’s kwamen aan bod: de organisatie van de toneelvoorstelling, opvolging onderzoek Peacemaking Circles, jaarverslag Suggnomè 2011, onderscheid tussen informatie en advies over bemiddeling, pilootproject CO3, bekendmaking bij het brede publiek via media (Libelle, radio 1, De Morgen, link op website stad Antwerpen), samenwerking met Stuurgroep Alternatieve Maatregelen, Doctoraat “De afbrokkeling van het publiekrechtelijk karakter van het strafprocesrecht” (Stephanie Verhelst -UA), aanpassingen en uitbreiding samenwerkingsprotocol, buitengerechtelijke vragen, projectmatig wetenschappelijk onderzoek betreffende “Common Learning”, toegepast op de sector van herstelbemiddeling. Hieronder lichten we twee thema’s nader toe om een beter idee te geven over de werking van de stuurgroep: -
Samenwerkingsakkoord: De bemiddelaar heeft met alle betrokkenen een overleg gehad met het oog op de noodzakelijke en gewenste aanpassingen van het protocol. Met de balie is het gesprek nog aan de gang. De discussie betreft wie de advocaat actief betrekt bij de bemiddeling op het moment van het aanbod: de partij zelf of de bemiddelaar. Over dit
12
thema was samenspraak en tegenspraak in de stuurgroep, alle organisaties hebben zich uitgesproken en argumenten aangehaald. De stuurgroep besloot per brief een onderhoud te vragen met de stafhouder met het oog op het vinden van een overeenstemming. Dit hoofdstuk wordt vervolgd in 2013. Het samenwerkingsakkoord is heel erg toegespitst op de praktijk van de slachtoffer – dader bemiddeling en de rol van de diverse partners hierin gebaseerd op de wet van 22 juni 2005. Het logische gevolg zal een aanpassing zijn van het basisprotocol, als basis voor onze stuurgroep die, veel breder dan bemiddeling, ambieert om gezamenlijk te streven naar een meer op participatie en herstel gericht strafrechtelijk beleid. -
Buitengerechtelijke vragen tot bemiddeling: De stuurgroep erkent dat er – voornamelijk in seksuele misdrijven - nood kan zijn aan herstelgerichte communicatie, zonder dat er de wens is om een klacht neer te leggen en de gerechtelijke procedure op te starten. Tot vandaag geeft Justitie noch Vlaamse Gemeenschap de bemiddelingsdienst mandaat om hierin te bemiddelen. Daarnaast is er ook een capaciteitsprobleem. De bemiddelingsdienst heeft meer dan de handen vol met de dossiers die vallen onder de toepassing van de wet. Daarnaast krijgen we toch heel wat vragen van mensen die buiten deze toepassing vallen. Er blijkt momenteel niet echt een maatschappelijke voorziening die dit soort vragen wel opneemt, want we krijgen deze mensen niet verwezen. Dit probleem illustreert duidelijk dat herstelgerichte communicatie verder reikt dan het domein van Justitie. Het gaat vaak ook over een welzijns- of gezondheidsprobleem en/of een communicatieprobleem. Er is nood aan een globale visie rond herstelgerichte communicatie, die verder rijkt dan alleen het justitieel kader, aldus de stuurgroep van Antwerpen. Om de noden en knelpunten in buitengerechtelijke vragen meer zichtbaar te maken, besloot de stuurgroep om als eerste stap een overzicht te maken van alle organisaties die met bemiddeling, herstel en/of communicatie voor slachtoffers en daders bezig zijn, zowel gerechtelijk als buitengerechtelijk. Hiervoor maken we een vragenlijst op aan de hand van een voorbeeld van een buitengerechtelijke vraag. Ons doel is om zo de grenzen in kaart te brengen waar organisaties op botsen, betreffende visie, deontologie, wetgeving, methodiek … wanneer zij met dit soort vragen geconfronteerd worden. Slachtofferhulp maakte al een inventaris rond de familiale bemiddeling en zal het voortouw nemen in dit structurele werk samen met de bemiddelaar. Dit werd opgestart in het najaar en zal vervolgd worden in 2013.
De agenda van de stuurgroep Antwerpen en de besluiten die genomen worden, illustreren dat de stuurgroep functioneert als een forum waarop de deelnemers spreken en aanspreekbaar zijn, op wat zij te zeggen en te doen hebben, ieder vanuit onderling verschillende posities. We stellen niet alleen problemen, knelpunten vast, er worden ook acties ondernomen om een stap verder te komen. En het is veel waard dat het niet meer alleen de bemiddelingsdienst is die hier een actieve rol opneemt! Ook het feit dat we voorlopig geen vaste voorzitter hebben, heeft als voordeel dat meerdere mensen tijdelijk dichter bij de organisatie van de stuurgroep betrokken worden. In 2013 zullen we blijven investeren om de dynamiek van de stuurgroep gericht te houden op herstelrecht in de brede zin van het woord. Dat doen we ondermeer door de agenda in samenspraak op te stellen met de deelnemende organisaties met als logisch gevolg dat de agenda breder gaat dan het reilen en zeilen van de bemiddelingsdienst. Wij hebben er alvast zin in om al onze daadkracht in te zetten met de humanisering van het strafrechtsysteem voor ogen.
13
PROJECTMATIG HOGESCHOOL
WETENSCHAPPELIJK
ONDERZOEK
IN
SAMENWERKING
MET
ARTESIS
In 2012 ontvingen we de vraag vanuit Artesis Hogeschool Antwerpen om met hen in zee te gaan in het kader van hun PWO (projectmatig wetenschappelijk onderzoek) omtrent “Common Learning”. Common Learning wordt gesitueerd binnen het praktijkgericht onderzoek en heeft als doel om in onderzoek nauw samen te werken met de praktijk. Het accent ligt op participatie, samenwerking en kennisuitwisseling tussen alle relevante actoren: onderzoekers, sociale werkers, cliënten, beleid en studenten. Common Learning daagt uit om expertise te delen, te sleutelen aan de synergie tussen opleiding en praktijk en blijvend van elkaar te leren. In overleg met de bemiddelingsdienst van Antwerpen werden de krijtlijnen van het onderzoek uitgetekend. In de loop van 2013-2014 zullen de onderzoekers een aantal diepte-interviews afnemen van slachtoffers en verdachten die een infobrief ontvingen van het parket of van de bemiddelingsdienst. Het gaat zowel om partijen die reageerden als om partijen die geen contact opnamen met onze dienst. De bevraging focust zich op de communicatie vanuit onze organisatie naar partijen toe. “Hoe komt de brief over?” “Begrijpen de mensen de info die erin staat?” “Maakt het een verschil welke instantie de brief verstuurt?” “Wat maakt dat mensen wel of niet reageren?” “Hoe hebben ze het eerste contact met onze dienst ervaren?” Etc. In het voorjaar 2013 wordt het onderzoeksplan verder uitgewerkt en in het najaar 2013 zullen de eerste interviews plaats vinden. Omwille van het Common Learning aspect kozen we er expliciet voor om op elke stuurgroep het PWO te agenderen. Op die manier ontstaat ook daar de kans tot wederzijdse beïnvloeding tussen de onderzoekers, de bemiddelingsdienst en de organisaties die in onze stuurgroep vertegenwoordigd zijn.
SENSIBILISERING
Omdat we het belangrijk vinden dat zoveel mogelijk mensen geïnformeerd worden over de mogelijkheid van bemiddeling, besteden we relatief veel tijd aan informatierondes voor professionele partners die in aanraking komen met daders en slachtoffers. Sommige partners komen elk jaar terug, zoals de parketmagistraten en de balie, andere met een bepaalde regelmaat, zoals vrijwilligers die werken voor burenbemiddeling of voor Slachtofferhulp. Nieuw in de groep die permanent in onze planning zitten zijn de master studenten rechten aan de Universiteit Antwerpen en de studenten in het postgraduaat Forensische Psychodiagnostiek van Lessius Hogeschool. Wij nemen vaak zelf initiatief tot sensibilisering, maar organisaties kunnen ook de vraag aan ons voorleggen om bemiddeling en onze visie op herstelrecht te komen toelichten. In 2012 hebben we volgende doelgroepen een toelichting gegeven over bemiddeling en herstelrecht.
Voorzitter van de Rechtbank
14
Openbaar ministerie: 20 parketmagistraten, 5 verkeersmagistraten, Bureel A: 3 medewerkers parketsecretariaat
Balie: 23 advocaten
Universiteit Antwerpen: 60 master studenten rechten
Burenbemiddeling: 20 vrijwilligers
CO3 (ketenaanpak Intrafamiliaal Geweld): de betrokken medewerkers
Workshop HUB: bemiddelaars minderjarigen, PSD, Psychologen Forensische zorg Psychiatrie, Slachtofferhulp
Lessius Hogeschool: Les 3 en 4 van het lessenpakket voor Postgraduaat forensische psychodiagnostiek en counseling
Procureur des Konings - Dienst Samenleven Stad Antwerpen - burenbemiddeling
Artesis Hogeschool in het kader van hun engagement in het samenwerkingsprotocol
Vagga - forensische unit in het kader van hun engagement in het samenwerkingsprotocol
Hulp- en dienstverlening Gevangenis Antwerpen
Slachtoffer in beeld in de gevangenis in samenwerking met de Rode Antraciet
Gerechtelijk Opgelegde Hulpverlening – CAW Metropool
De vorming die we dit jaar aan de balie gaven, was voor ons absoluut een positieve ervaring. We organiseren deze vorming voor de vierde keer in samenwerking met onze collega’s Bemiddeling in Strafzaken en de HCA-diensten (herstelbemiddeling minderjarige daders). Ditmaal kozen we resoluut voor een interactieve aanpak om de betrokkenheid van de deelnemers te verhogen. We lieten hen – aan de hand van een casus – stilstaan bij hun visie op bemiddeling. We vroegen hen welke argumenten ze zouden aanhalen om hun cliënt (slachtoffer of verdachte) te motiveren of af te raden om aan een bemiddeling deel te nemen. Dat leidde tot een verrassende dynamiek en een boeiend gesprek tussen de advocaten onderling én met ons. Omwille van de interactieve werkwijze hielden we de groep bewust klein. Er namen 23 advocaten deel en we planden reeds een herhaling van deze vorming in het voorjaar 2013. Op de vraag van Lessius Hogeschool Antwerpen (ondertussen Thomas More Hogeschool) om voor het academiejaar 2011-2012 een lessenpakket uit te werken over bemiddeling, in het kader van hun postgraduaat forensische psychodiagnostiek en counseling, maakten we een lessenreeks van 12 uur met de focus op slachtoffer-dader bemiddeling. We vormden de studenten als verwijzer en als steunfiguur en gaven hen oefenmomenten als bemiddelaar. De feedback die we van de studenten en van de Hogeschool ontvingen was positief. Ook intern evalueerden we deze investering als de moeite waard en voor herhaling vatbaar. De contactpersoon van Thomas More zette alvast een nieuwe lessenreeks in academiejaar 2013-2014 in perspectief. Dit vormingspakket kan als inspiratie dienen voor contacten met andere Hogescholen. Het past perfect binnen onze sensibiliseringsopdracht en geeft ons de kans toekomstige en al actieve hulpverleners warm te maken om zelf een bemiddelende rol op te nemen in hun begeleidingen. Op die manier vergroten we het draagvlak voor herstelgerichte communicatie én spreken we hulpverleners aan op hun eigen kansen en capaciteiten om bemiddelend op te treden.
15
Ten slotte zijn er een paar publicaties en mededelingen in de media verschenen met medewerking van de bemiddelaars van Antwerpen: we vernoemen hierbij een artikel in Libelle, een artikel in De Morgen, dd. 19 oktober 2012 en een interview op Radio 1, dd. 25 november 2012.
DE CIJFERS IN BEELD
AANMELDINGEN EN AANVRAGEN
De cijfers die hieronder worden besproken betreffen de aanvragen en de bemiddelingsdossiers van het gerechtelijk arrondissement Antwerpen die werden opgenomen in 2012 (01/01/2012 – 31/12/2012).
AANMELDINGEN IN 2012 Sinds 2010 registreren we alle aanmeldingen die binnenkomen op de bemiddelingsdienst. Dit zijn alle vragen van daders en slachtoffers zelf, maar ook verwijzingen door andere diensten en informatiebrieven die door het parket verstuurd worden. In 2012 telden we 551 aangemelde gerechtelijke dossiers in Antwerpen (tabel 1). Dit zit in de lijn van vorig jaar (in 2011: 631) en heeft alles te maken met de uitwerking van het lineair aanbod op parketniveau in geweldsdelicten (codes 11 en 43) waardoor in veel meer gerechtelijke dossiers alle partijen geïnformeerd worden over bemiddeling. In totaal verstuurde het parket in 409 gerechtelijke dossiers informatiebrieven naar partijen (tabel 3). Dit houdt in dat 548 slachtoffers en 435 daders, dus in totaal 983 partijen, per brief geïnformeerd werden door het parket. Hiermee verdienen zij de gouden beker van beste justitiële verwijzer. De Antwerpse onderzoeksrechters meldden op eigen initiatief 19 gerechtelijke dossiers aan in 2012. Als we bij de infobrieven die vertrekken vanuit het parket het aantal partijen optellen dat door de bemiddelingsdienst werd geïnformeerd, nl. 221 slachtoffers en 121 daders, komen we in totaal op 1325 mensen die in het arrondissement Antwerpen in 2012 per brief werden geïnformeerd over de mogelijkheid van bemiddeling. De dossiers waarin de bemiddelingsdienst de brieven verstuurt met het bemiddelingsaanbod zijn dossiers waarin minstens één betrokken partij de vraag heeft gesteld om te bemiddelen. In dat geval toetsen wij bij de bevoegde magistraat of een aanbod van bemiddeling zou interfereren met het onderzoek. Zo niet, dan kunnen de brieven vertrekken. Wij zeggen een welgemeende dank u wel aan al onze parajustitiële verwijzers: Justitieel Welzijnswerk, Slachtofferhulp en –onthaal, justitieassistenten, de psychosociale dienst van de gevangenis, advocaten, bemiddelingsdiensten minderjarigen.
16
Parajustitiële verwijzers 4%
2% 2%
1%
4% 7%
Justitieel Welzijnswerk Advocaat
Justitieel Welzijnswerk spant weerom de kroon als actieve parajustitiële verwijzer met 66 aangemelde gerechtelijke dossiers (tabel 3). Zij mogen de wisselbeker van beste parajustitiële verwijzer houden.
Psychosociale dienst
7% 73%
Aanmelding door partijen
72%
28%
Dader Slachtoffer
Het valt ons op dat redelijk wat aanmeldingen van de partijen zelf komen, namelijk 25, waarvan 18 slachtoffers en 7 daders. Wat de slachtoffers betreft, werden wellicht velen onder hen geïnformeerd door Slachtofferhulp of Slachtofferonthaal. Enkele slachtoffers vonden de weg naar ons via het attest van klachtneerlegging. Wat de daders betreft, veronderstellen we ook dat ze veelal via hulpverleners naar ons werden toegeleid. Af en toe horen we dat medegedetineerden die zelf bemiddelden hen de weg naar de bemiddelingsdienst wijzen.
AANVRAGEN IN 2012 In het jaar 2012 tellen we op de bemiddelingsdienst te Antwerpen in totaal 238 aanvragen (tabel 1), dat zijn de gerechtelijke dossiers waarin de bemiddelaar contact heeft gehad met minstens één partij. Dit is bijna evenveel als vorig jaar (270 aanvragen in 2011). 204 aanvragen (86%) werden opgenomen (tabel 1). In 2012 kregen we ongeveer evenveel aanvragen in de fase van het gerechtelijk onderzoek als in de fase van het opsporingsonderzoek (tabel 1). Als we kijken naar de gegevens van de gevangenissen (tabel 19) zien we dezelfde tendens als de vorige jaren. Uit het arresthuis van Antwerpen komen de meeste aanvragen, namelijk 119 aanvragen in 2012. In concreto gaat het om 127 daders. Deze aanvragen hebben geleid tot 50 effectieve bemiddelingsdossiers. De trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk Antwerpen blijven in hun onthaalgesprek met nieuwkomers bemiddeling systematisch ter sprake brengen, mét resultaat.
17
RESPONS OP HET BEMIDDELINGSAANBOD IN DE OPGENOMEN AANVRAGEN
respons op het aanbod 300 200 100 0
aanmeldingen respons
401 personen namen contact op met de bemiddelingsdienst (tabel 5), veelal telefonisch, maar ook per mail of met het antwoordformulier en soms meteen met een bezoekje aan ons kantoor. Bijna al deze mensen zijn ook geïnteresseerd, d.w.z. dat ze uitleg vragen over bemiddeling, nl. 399 personen.
Als we inzoomen per delictgroep dan zien we als respons: Eigendomsdelicten: 52% respons Persoonsdelicten: 44% respons Zedendelicten: 100% respons Verkeersdelicten: 65% respons (in dodelijke verkeersongevallen 100%)
BEMIDDELINGSDOSSIERS
In samenspraak met de subsidiërende overheid is Suggnomè tot de volgende definitie van een bemiddelingsdossier gekomen: “Wanneer in eenzelfde gerechtelijk dossier 1 slachtoffer en 1 dader aan de bemiddelingsdienst aangeven dat ze geïnteresseerd zijn in het bemiddelingsaanbod, spreken we van een bemiddelingsdossier.” Dit betekent dat de bemiddelaar minstens twee interventies heeft gedaan, één voor het slachtoffer en één voor de dader. Dit wil nog niet zeggen dat de partijen ook effectief een bemiddeling zullen aangaan. In 2012 hebben de bemiddelaars gewerkt in 165 nieuw opgestarte bemiddelingsdossiers (tabel 1) naast de 64 bemiddelingsdossiers die werden overgedragen van 2011 (en de jaren ervoor) wat ons brengt op een feitelijke caseload van 229 dossiers. Van de 165 opgestarte dossiers op basis van interesse van twee partijen, leidden 95 dossiers tot een effectieve bemiddeling (tabel 1). Dus in 70 dossiers kregen beide partijen een toelichting over het aanbod en besloten ze om niet effectief te starten met een bemiddeling. De uitval in deze fase was nooit zo hoog.
18
Redenen die daders en slachtoffers aangeven:
Reden uitval Geen schade Onderlinge regeling bezig Wil na info over bemiddeling wachten Niet meer bereikbaar Geen verwachtingen
Slachtoffers
Persoonlijke redenen
Daders
Geen interesse meer Wil na info over bemiddeling niet bemiddelen 0
10
20
30
De voornaamste reden die partijen aangeven is dat ze na de uitleg over bemiddeling niet wensen te bemiddelen. Ze hebben tijdens een telefonisch of in een persoonlijk gesprek hun vragen kunnen stellen over wat bemiddeling kan betekenen en besluiten dat het niet de weg is die ze willen bewandelen. Ze kiezen er niet voor omdat ze er geen behoefte aan hebben of omdat ze er geen tijd en energie in willen investeren of omdat ze niet geloven dat het een oplossing kan bieden voor het conflict of omdat ze de klassieke gerechtelijke weg willen volgen, enz. Een aantal slachtoffers en daders heeft geen interesse meer in bemiddeling wanneer we hen opnieuw contacteren. Dat roept vragen op. Het betekent dat ze in een eerste contact te kennen gaven dat ze willen starten met een bemiddeling en dat ze in een volgend contact dat niet meer willen. Dat volgend contact kan weken of maanden later zijn, omdat er soms heel wat tijd overgaat vooraleer we weten dat de andere partij ook geïnteresseerd is in bemiddeling. Dat kan te maken hebben met het vinden van de juiste contactgegevens van de andere partij, maar even zeer met de tijd die een andere partij nodig kan hebben om uit te maken of die wel of niet wil bemiddelen. Maanden later kan de situatie van de aanvankelijk geïnteresseerde burger zodanig veranderd zijn, dat ook hun wens om te bemiddelen gewijzigd is.
EFFECTIEVE BEMIDDELINGSDOSSIERS OPGESTART IN 2012
In 2012 hebben de bemiddelaars gewerkt in 95 nieuw opgestarte effectieve bemiddelingsdossiers (tabel 10). Als we kijken naar de aard van de feiten in deze nieuwe effectieve bemiddelingsdossiers zien we de volgende verdeling: persoonsdelicten: 41 nieuwe effectieve bemiddelingen eigendomsdelicten: 28 nieuwe effectieve bemiddelingen verkeersdelicten: 18 nieuwe effectieve bemiddelingen zedendelicten: 8 nieuwe effectieve bemiddelingen
19
zeden 8% verkeer 19%
Aard delict persoon 43%
eigendom 30%
In effectieve bemiddeling en opgestart in 2012
Wat betreft de relatie tussen partijen valt ons op dat in de nieuwe effectieve bemiddelingsdossiers de partijen mekaar 7% meestal niet kennen. We bemiddelden in 36% 54 dossiers waarin de partijen onbekenden waren voor mekaar, in 34 dossiers waarin 57% de partijen mekaar kenden en in 7 dossiers waarin de bemiddelaar de onderlinge relatie tussen dader en slachtoffer niet kent. bekenden onbekenden relatie niet gekend In de cijfers van Suggnomè over heel Vlaanderen ligt die verdeling anders (tabel 9). In de nieuw opgestarte bemiddelingsdossiers werd er meer bemiddeld tussen bekenden (540 dossiers) dan tussen onbekenden (495 dossiers).
Relatie tussen partijen
EFFECTIEVE BEMIDDELINGSDOSSIERS AFGESLOTEN IN 2012
In 2012 hebben we 208 bemiddelingsdossiers afgesloten waarvan in 123 (59%) effectief bemiddeld werd (tabel 13).
slachtoffer-dader ontmoetingen eigendom 3 12
3
persoon 15
zeden verkeer
In 33 afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers (27%) werd minstens één gezamenlijk gesprek georganiseerd (tabel 16). We zijn tevreden dat deze trend zich ondertussen al enkele jaren heeft geïnstalleerd. De meerderheid van de partijen blijft kiezen voor een indirecte bemiddeling: 90 dossiers (73 %) hebben we afgesloten na pendelcommunicatie. Als we kijken naar het soort dossiers waarin ontmoetingen plaats vonden, zien we volgend beeld:
20
In totaal hebben we 38 slachtoffer-dader ontmoetingen begeleid in 2012 (tabel 16). Dat betekent dat meerdere partijen beslissen om elkaar meer dan één keer te ontmoeten. De manier waarop we in 2012 ontmoetingen vorm gaven, week soms af van onze ‘klassieke’ werking. Zo deden we twee tandembemiddelingen. Het concept van de tandembemiddeling komt uit Oostenrijk en verloopt volgens een vast scenario, begeleid door twee bemiddelaars. De bemiddelaars ontvangen beide partijen tegelijk op kantoor en hebben vervolgens ieder een individueel gesprek met één van de partijen. Daarna komen ze samen in dezelfde ruimte en vertellen de bemiddelaars aan mekaar het verhaal van de partijen terwijl de partijen in stilte toekijken. Nadat elke bemiddelaar het verhaal checkt bij de partij die hij niet individueel zag, krijgen de partijen de ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. De bemiddelaars positioneren zich op dezelfde manier als tijdens andere ontmoetingen. Er komt alleen een extra interventiemogelijkheid bij, nl. dat zij het gesprek tussen de partijen even kunnen stilzetten terwijl de bemiddelaars, in aanwezigheid van de partijen, met elkaar overleggen wat zij opmerken in de communicatie. Het is een heel nieuwe ervaring voor ons als bemiddelaars en we hebben beslist om deze manier van werken nog verder te verkennen in 2013. De twee dossiers die we op die manier behandelden verliepen immers positief en we leren er allicht zaken uit die we nadien kunnen implementeren in ons regulier werk. Daarnaast organiseerden we ook drie keer een ‘peacemaking circle’. Vernieuwend hierbij is dat we een ruimere context van zowel dader als slachtoffer bij het gesprek proberen te betrekken, maar ook de bredere samenleving. Burgers die niet rechtstreeks getroffen zijn door de feiten kunnen betrokken worden. Methodisch verloopt zo’n cirkel gesprek volgens een vooraf bepaald scenario (in 4 fasen) en wordt er gesproken aan de hand van een ‘talking piece’ die in de cirkel doorgegeven wordt. Enkel de persoon die dit voorwerp heeft, kan spreken. Andere deelnemers worden zo verplicht om te luisteren, wat een andere dynamiek in het gesprek brengt. In 2012 bemiddelden we effectief met 8 minderjarige slachtoffers. Dit cijfer ligt geheel in de lijn van de vorige jaren. Uiteraard volgden we in deze bemiddelingen de adviezen zoals opgetekend in het draaiboek ‘Bemiddelen met minderjarige slachtoffers’. Het tijdsverloop van de effectieve bemiddelingsprocessen afgesloten in 2012 (tabel 18) was gemiddeld 4 maanden. In 2012 werden 22 overeenkomsten (18%) opgemaakt (tabel 16), waarvan 18 in de fase vóór vonnis (10 opsporingsonderzoek en 8 gerechtelijk onderzoek) en 4 in de fase na vonnis. Dit cijfer blijkt doorheen de jaren redelijk constant, op de spectaculaire stijging van vorig jaar na. Als we kijken naar het soort dossiers waarin overeenkomsten werden gesloten, zien we: 8 overeenkomsten in eigendomsdelicten 13 overeenkomsten in persoonsdelicten 1 overeenkomst in zedendelicten geen overeenkomst in verkeersdelicten Vermits een overeenkomst geen vertrouwelijk document is en aan het gerechtelijk dossier wordt toegevoegd, is het van belang dat onze justitiële partners, bij wie de overeenkomst terecht komt, goed op de hoogte zijn van hun rol zoals voorzien in de wet. Wij denken ondermeer aan de balie, aan de correctionele rechters, aan de zittingsmagistraten van het parket, aan de
21
Strafuitvoeringsrechtbank. In 2012 organiseerden we een infomoment aan de balie en aan parketmagistraten. In 2013 mikken we op de zittende magistratuur. Eind december dragen we 32 nog lopende dossiers over naar 2013 (tabel 12). De overeenkomsten die in deze dossiers werden afgesloten en de ontmoetingen die hierin al plaatsvonden, zijn nog niet terug te vinden in de huidige tabellen. Deze cijfers zullen pas weergegeven worden in het jaarverslag van 2013, nl. wanneer deze dossiers helemaal zijn afgesloten.
CONCLUSIE EN TOEKOMSTPERSPECTIEF
De stabiliteit op onze dienst op vlak van personeelsbezetting en doorstroming van dossiers gaf ons ruimte voor nieuwe dingen. Terwijl we in de media vaak de klok van repressie en veiligheid horen, ervaren wij bij veel partners in en rond Justitie in ons arrondissement draagvlak én interesse om te werken op basis van de principes van het Herstelrecht. Dit alles gaf ons ruimte om nieuwe methodieken te verkennen, goesting om internationaal uit te wisselen, energie om erop uit te trekken en onze boodschap te verkondigen, moed om actiever via de media te communiceren. We leven met de hoop op dit elan verder te kunnen drijven in 2013.
BEMIDDELINGSDIENSTEN BRUGGE
INLEIDING
We betreuren het afscheid te moeten nemen van mevrouw Fien Maddens, onze verbindingsmagistraat sedert november 2009. We danken mevr. Maddens voor haar engagement en wensen haar veel succes in de nieuwe uitdagingen die zich aandienen. We verwelkomen dhr. Lode Vandaele, onze nieuwe verbindingsmagistraat sedert september 2012. We zijn ervan overtuigd dat hij met evenveel enthousiasme binnen het Brugse parket de kar van de slachtoffer-daderbemiddeling zal trekken.
22
STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
DE STUURGROEP
In 2012 was er slechts één bijeenkomst van de stuurgroep. Een tweede voorziene stuurgroep werd omwille van te veel verontschuldigingen geannuleerd. In de stuurgroep werd toelichting gegeven bij het actieonderzoek rond de Peacemaking Circles in herstelrechtelijke context, door collega bemiddelaar Davy Dhondt, tijdelijk ook wetenschappelijk medewerker aan de KUL. Daarnaast werden de jaarcijfers voor bemiddeling minderjarigen en meerderjarigen belicht en werd stilgestaan bij de impressies naar aanleiding van de voorstelling van het toneelstuk “Van de mens niets dan slechts”.
SAMENWERKING MET DE PARTNERS
De samenwerking met parket en rechtbank verloopt nog steeds uitstekend. Bij de medewerkers van de notitiedienst en de dienst dagvaardingen kunnen we altijd terecht in onze zoektocht naar (een titularis van) een dossier, of slachtoffergegevens, of voor de verzending van de brieven. Ook parketmagistraten en onderzoeksrechters zijn zeer aanspreekbaar. En toch staat en valt het doorverwijssysteem met de zichtbaarheid en interventie van de bemiddelaar. De grootste instroom bij dossiers vóór vonnis zijn de gerechtelijke onderzoeken. Van bij de aanvang van de Brugse bemiddelingspraktijk (1999) werd hier sterk op ingezet en het systeem van bevraging van de onderzoeksrechters werpt zijn vruchten af en levert vaak dossiers met een hoog bemiddelingspotentieel. De instroom op parketniveau in het streven naar een lineair aanbod is er in 2012 op achteruit gegaan. Wellicht hebben we zelf te weinig aandacht besteed aan de sensibilisering van de nieuwe magistraten? Of was er in 2011 te weinig zichtbaar resultaat, omwille van het feit dat er vaak weinig matching van partijen was om bemiddeling mogelijk te maken, waardoor magistraten steeds minder een opportuniteitsoverweging maakten? Voor 2013 ligt op dit terrein alvast een actiepunt. Het politieparket informeert ons (via een automatische link aan de info naar SOP) over alle dodelijke verkeersongevallen, waarna we een “aanbod bemiddeling bij dodelijke verkeersongevallen” kunnen richten naar de betrokkenen. Met de gevangenissen werd op structureel vlak vooral verder gewerkt rond het herstelfonds. In de gevangenis van Ruiselede “draait” het herstelfonds. In de gevangenis van Brugge (PCB) werd een werkgroep geïnstalleerd om het herstelfonds te implementeren. De opstart van de werkgroep is zeer vlot verlopen. Er was een gemeenschappelijk draagvlak en Suggnomè hoefde geen trekkersrol op te nemen. Vrij snel werd een consensus bereikt over de manier waarop het project herstelfonds concreet vorm kan krijgen, en elke partner zijn rol kan spelen.
23
Nieuw en bijzonder is dat de Provincie West-Vlaanderen zich heeft geëngageerd als beheerder van het fonds, voor aanvragen vanuit de drie West-Vlaamse gevangenissen. Het comité H, naar analogie van het Comité Herstelfonds binnen vzw Suggnomè en het Comité V (Vereffeningsfonds voor minderjarigen), werd samengesteld uit vertegenwoordigers van de provincie, FOD Justitie, Vlaamse Gemeenschap, CAW, vzw Suggnomè en HCA-diensten. Er werd een draaiboek en werkingsreglement opgesteld. Op 3 december 2012 werden de eerste twee aanvragen goedgekeurd. Het principe van de solidariteit werd losgelaten, dit in tegenstelling tot het comité herstelfonds in de schoot van Suggnomè. Gedetineerden kunnen bij het comité H een aanvraag doen voor de helft van het schadebedrag, met een maximum tegemoetkoming van 1466 euro, ongeacht of ze al dan niet solidair veroordeeld werden. Wij blijven ook streven naar het creëren van gelegenheden om daders in de gevangenis te kunnen informeren over slachtoffer-daderbemiddeling en bij uitbreiding ook over de mogelijkheden van het herstelfonds. In het PLC kunnen we dit doen telkens een nieuwe groep het B-leave-project start. In het PCB lukt het nog altijd niet om ingepland te geraken in de vormingsmomenten. Toch hopen we dit te kunnen doen binnen afzienbare tijd, op het ogenblik dat het project herstelfonds echt uit de startblokken gaat. Voor het bereiken van slachtoffers zijn we afhankelijk van hulpverleners, derden en de media. Het verheugt ons vast te stellen er steeds meer aanvragen van slachtoffers komen. De vermelding als bemiddelingsdienst in het attest klachtneerlegging zorgt mogelijks ook voor meer toeleiding. We vallen in herhaling wanneer we stellen dat de advocatuur een moeilijke groep blijft om te sensibiliseren voor slachtoffer-daderbemiddeling. Na overleg met de stafhouder en het secretariaat van de balie engageerde de balie zich voor een ruime bekendmaking van ons aanbod via mailing naar alle advocaten. Verwijzingen vanwege advocaten blijven vrijwel nihil. Voor 2013 hebben we ons voorgenomen meer zichtbaar te zijn ten opzichte van de samenwerkingspartners: op de rechtbank en het parket, ten aanzien van het justitiehuis en het welzijnswerk,….
SENSIBILISERING VAN DERDEN
In het voorbije jaar werd - met de hulp en financiële steun van Provincie West-Vlaanderen – veel tijd besteed aan de organisatie van het toneelstuk “Van de mens niets dan slechts”, georganiseerd in cc De Leest in Izegem op 20 maart 2012. Een 110-tal geïnteresseerden uit het ruime werkveld van welzijn en justitie woonden de voorstelling bij. De organisatie van deze voorstelling heeft veel tijd en inzet gevraagd, die spijtig genoeg niet in verhouding staat tot de “baten”. Toeschouwers kregen wel voeling met de betekenis van een misdrijf als verkrachting voor de dader en voor het slachtoffer, maar de meerwaarde van de bemiddeling kwam er niet zo duidelijk uit. In 2012 werd opnieuw meegewerkt aan de vorming “De plaats van het slachtoffer in het strafrechtelijk bestel” georganiseerd door het Instituut voor gerechtelijke opleiding.
24
DE CIJFERS IN BEELD
DE AANVRAGEN TOT BEMIDDELING
In 2012 werden 108 dossiers aangemeld. In vergelijking met het jaar voordien is dit een daling van 24 %. Eén van de redenen voor deze achteruitgang ligt in een tijdelijke afwezigheid van één van de bemiddelaars, waardoor er minder aandacht kon worden besteed aan de toeleiding van de dossiers. De grootste instroom komt via de onderzoeksrechters (30), gevolgd door de trajectbegeleiders (21). Er waren 9 aanmeldingen vanuit het parket in het kader van het lineair aanbod, en 7 aanmeldingen via de bemiddelaars minderjarigen naar aanleiding van een gemengd dossier. Aanmeldingen vanuit de slachtofferzijde gaan er merkelijk op vooruit: 8 rechtstreekse aanvragen van slachtoffers, 7 via de slachtofferhulpverlening, en 1 van de slachtofferzijde (familie,…) . Daarnaast kwamen er aanmeldingen vanwege de advocaat (2), de dader (4) of zijn entourage (1), justitieassistenten (3), Médiante (1), de politie (2), het politieparket (5), en de psd (7). De aanmeldingen in gerechtelijke onderzoeken komen nog steeds tot stand via een regelmatige bevraging van de onderzoeksrechters. Op parketniveau betreft dit enkele spontane aanmeldingen en daarnaast een aantal gemengde dossiers die ons door het Bureau Alternatieve Afhandeling Brugge gesignaleerd werden omwille van de betrokkenheid van meerderjarige daders. Als we deze instroom vergelijken met andere arrondissementen kunnen we stellen dat op parketniveau een aanzienlijk potentieel onbenut blijft. De aanmeldingen vanuit het politieparket betreffen de dodelijke verkeersongevallen die in aanmerking zouden kunnen komen voor bemiddeling, waarover we automatisch geïnformeerd worden via een koppeling aan het verwijssysteem naar SOP. Het hoge aantal aanmeldingen vanwege de daderhulpverleners is in grote mate te verklaren door de mogelijkheid in de gevangenissen van Ruiselede en recent ook Brugge om een beroep te doen op het herstelfonds. In 18% van de aangemelde dossiers reageert geen enkele partij op de aanbodsbrief voor bemiddeling die vanuit het parket (in de opsporingsonderzoeken en de gerechtelijke onderzoeken) of vanuit onze dienst (in de dossiers dodelijke verkeersongevallen of de dossiers in de fase van de strafuitvoering) verstuurd wordt. Waar er wel een reactie komt van minstens één partij, spreken we van een aanvraag. In 2012 noteerden we in 89 dossiers een vraag naar bemiddeling. In vergelijking met 2011 is dit een afname van 15%. 70 aanvragen werden effectief opgenomen: 22 aanvragen in het kader van een opsporingsonderzoek, 20 aanvragen in een gerechtelijk onderzoek en 28 aanvragen in de fase van de strafuitvoering. 19 aanvragen werden niet opgenomen om uiteenlopende redenen (interferentie met het onderzoek, nog in overweging, andere partij niet bereikbaar, zitting te kortbij, of buitenstrafrechtelijke aanvraag).
25
BEMIDDELINGSDOSSIERS
110 slachtoffers en 75 daders werden in 2012 geïnformeerd over bemiddeling. Ten opzichte van 2010 en 2011 is dit een significante achteruitgang. 63% van de slachtoffers reageerde op het aanbod, maar slechts 53% had ook effectief interesse in een bemiddeling. Aan daderzijde is de respons veel hoger (81%) en bijna iedereen die reageert is ook effectief geïnteresseerd in bemiddeling. Op een potentieel van 115 slachtoffer-daderrelaties in de 70 opgenomen dossiers, tellen we 57 bemiddelingsdossiers met een reactie vanwege de dader én het slachtoffer. Bij eigendomsdelicten is er een hoge respons op de aanbodsbrief. In vrijwel elk aangemeld dossier is er minstens een reactie van één partij. In 70% der gevallen resulteerde dit in een effectieve bemiddeling. Zowel in persoonsdelicten als bij zedenzaken noteren we rond de 36% effectieve bemiddelingen in verhouding tot de potentiële bemiddelingsdossiers. Bij dodelijke verkeersongevallen ligt de verhouding rond de 25%. 13 bemiddelingsdossiers werden niet opgestart omdat er geen interesse meer was, of geen schade, of omdat er geen verwachtingen meer waren, of omdat er een onderlinge regeling bezig was. Zeven partijen gaven aan uiteindelijk toch (nog) niet te willen bemiddelen. In 4 bemiddelingsdossiers waarin zowel dader als slachtoffer aanvankelijk interesse hadden in de bemiddeling, werd er uiteindelijk toch niet effectief bemiddeld omdat er geen schade was, of om persoonlijke redenen. In 53 bemiddelingsdossiers werd effectief bemiddeld met informatie-uitwisseling tussen beide partijen. In 2011 noteerden we 61 effectieve bemiddelingen. Verhoudingsgewijs t.o.v. het potentiële aantal bemiddelingsdossiers scoren we in 2012 echter beter dan in 2011, namelijk 46% tegenover 31%. 25 dossiers handelen over eigendomsdelicten: diefstal met geweld (6), diefstal d.m.v. braak (3), gewone diefstal (3), huisdiefstal (3), misbruik van vertrouwen (2), beschadigingen (5), brandstichting (1), opzettelijke brandstichting bij nacht (2). 20 dossiers hebben betrekking op persoonsdelicten: opzettelijke slagen en verwondingen (9), poging doodslag (1), doodslag (4), moord (1), onopzettelijke slagen en verwondingen (1), bedreigingen (1), afpersing met behulp van bedreigingen (1), schuldig verzuim (1), opzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg (1.) Er werd bemiddeld in 6 zedenzaken: verkrachting minderjarige (2), aanranding eerbaarheid minderjarige (1), aanranding eerbaarheid (1), verkrachting (2). Er waren ook twee bemiddelingen in dossiers dodelijke verkeersongevallen. Een blijvende vaststelling is dat de helft van de effectieve bemiddelingen gebeurt tussen partijen die geen onbekenden zijn voor elkaar, en die er m.a.w. alles mee te winnen hebben een herstel van de “relatie” als buur, familielid, kennis, vriend,…. te bewerkstelligen.
26
AFGESLOTEN DOSSIERS
In 2012 werden 58 dossiers afgerond. Daarvan werden er 3 opgestart in 2010, 20 in 2011 en 29 in 2012. 6 dossiers werden, niettegenstaande interesse in de bemiddeling vanwege de twee partijen, uiteindelijk toch niet opgestart (geen interesse meer, of geen verwachtingen, of onderlinge regeling bezig, of uiteindelijk toch niet willen bemiddelen, of hiermee willen wachten). Daarnaast werden 52 effectieve bemiddelingsdossiers afgesloten. In 37 dossiers verliep de bemiddeling op indirecte wijze, met informatieoverdracht via de bemiddelaar. In 15 bemiddelingsdossiers was er een dader-slachtofferontmoeting (in totaal 19 gesprekken). Deze face-to-face gesprekken vonden plaats in dossiers diefstal met geweld (2), diefstal met braak (1), gewone diefstal (1) moord (2), opzettelijke slagen en verwondingen (2), onopzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg (1), aanranding eerbaarheid (1), aanranding eerbaarheid minderjarige (4) en niet-naleven bezoekrecht (1),
RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING
71% van de opgestarte bemiddelingen werden volledig afgerond. Het is niet altijd gemakkelijk partijen te overtuigen om iets op papier te zetten met het oog op het informeren van de gerechtelijke instanties over het resultaat van de bemiddeling. Vooral de slachtofferzijde is hierin nogal aarzelend, soms omdat men er het nut niet van inziet, of omdat de eventuele schaderegeling of antwoorden van de dader volstaan, of soms ook omdat men uitdrukkelijk niet wenst dat de dader er zijn voordeel uit put. In sommige gevallen (belagingsdossiers, dossiers IFG) gaat ook de bemiddelaar op de rem staan. Toch werd in 13 bemiddelingsdossiers (1 op 3) de bemiddeling afgerond met een schriftelijke overeenkomst. Overeenkomsten werden opgemaakt in dossiers beschadigingen (2), opzettelijke slagen en verwondingen (4), belaging (1), aanranding eerbaarheid (1), verkrachting minderjarige (2), aanranding eerbaarheid minderjarige (1), verkrachting (1), bedreigingen (1). Inhoudelijk kwamen volgende elementen aan bod: spijtbetuigingen (9) en excuses (9), aanvaarden van verontschuldigingen (3), informatie-uitwisseling (3), elkaar met rust laten (2), een uitspraak over de strafrechtelijke afhandeling (6), partijen zetten elk hun standpunt op papier (6), een bezorgdheid naar elkaars toekomst (1). Op financieel vlak waren er regelingen rond de materiële (4) en de morele schade (2). In 2 bemiddelingsdossiers was er een volledige regeling en betaling en in 2 dossiers een afbetalingsregeling. In 3 overeenkomsten werd afstand gedaan van een schade-eis en in één overeenkomst een afstand van een burgerlijke partijstelling. 15 bemiddelingsdossiers werden vroegtijdig afgebroken: 8 keer haakte het slachtoffer af, 2 maal haakten zowel slachtoffer als dader af. 5 bemiddelingsdossiers werden om andere redenen afgebroken. Wij sluiten 2012 af met 24 lopende bemiddelingsdossiers.
27
CONCLUSIE
Ten opzichte van 2010 en meer nog t.o.v. 2011 stellen we een achteruitgang vast in het aantal aangemelde dossiers, en bijgevolg ook in het aantal aanvragen. Deze achteruitgang situeert zich vooral in de dossiers vóór vonnis. In 2013 zullen we maximaal inzetten op het zichtbaar maken van de bemiddelingsdienst bij alle samenwerkingspartners. Wij blijven hopen op een “systeem” in verwijzingen, zodat we minder afhankelijk zijn van onze eigen actie of goodwill van verwijzers. Anderzijds willen we toch ook opmerken dat we daarom niet minder hard gewerkt hebben. De cijfergegevens geven geen uitdrukking aan de tijd die we spenderen aan de fase voorafgaand aan de bemiddeling: dossierinzage, administratie, contacten met één partij,… Ze zijn ook een onderbelichting van de weg die mét en tussen partijen werd afgelegd in de richting van verzoening/herstel. Waar we vorig jaar meenden vast te stellen dat de slachtofferzijde vooral afhaakt, is deze tendens nu niet zo uitgesproken aanwezig. Als we positief denken is dit misschien een hoopvol signaal dat er zich in de maatschappij opnieuw een kentering aandient.
BEMIDDELINGSDIENST BRUSSEL
INLEIDING
Graag gebruiken we de inleiding om professor Sonja Snacken van de VUB, de voorzitter van de stuurgroep van Brussel, te bedanken. Zij geeft na bijna 8 jaar voorzitterschap de fakkel over aan Dr. An Raes, Hoofd van de Dienst Integrale Werking & Ketenbeheer van de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid.
STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
Het afgelopen jaar kenmerkt zich voornamelijk door de verbetering en verdieping van de samenwerking met de verschillende Brusselse partners. Deze samenwerking heeft in de eerste plaats als doel om het aantal doorverwijzingen van dossiers te verhogen. Daarnaast wensen we steeds hun actieve betrokkenheid op de bemiddelingspraktijk te verhogen. Begin 2012 wordt de Bemiddelingsdienst Brussel namelijk geconfronteerd met een significante daling van het aantal doorverwijzingen waardoor het revitaliseren van deze verbindingen zich aandiende als dé uitdaging van 2012.
28
De sterke terugval van doorverwijzingen vanuit Parket in 2011 en begin 2012 leidt in maart, in samenspraak met de verbindingsmagistraat Kristel Bruyninckx en de werk-/stuurgroep, tot nieuwe acties gericht op het verhogen van het aantal doorverwijzingen. Door middel van allerhande initiatieven engageren verscheidene magistraten zich om op een actieve wijze dossiers te selecteren voor het aanbod van bemiddeling. De Bemiddelingsdienst engageert zich op zijn beurt om de betrokken partijen in deze gerechtelijke dossiers aan te schrijven. Ook met het politieparket in Halle en Vilvoorde worden nieuwe afspraken gemaakt die de samenwerking dienen te optimaliseren. Deze wijzigende doorverwijzings-politiek vanuit het Parket gaat ook gepaard met het intensifiëren van de samenwerking met de dader- en slachtofferhulpverlening en de bemiddelingsdienst Mediante. Daarenboven worden er ook specifiek ten aanzien van de gevangenissen Vorst, Sint-Gillis en Berkendaal nieuwe stappen gezet om gedetineerden te informeren. Ook ten aanzien van het Justitiehuis Brussel hebben we nieuwe stappen gezet om de samenwerking en vooral wederzijdse doorverwijzing nog verder uit te werken. Als gevolg van deze aanmeldingen en de veranderende doorverwijzings-politiek bij deze partners kent de bemiddelingsdienst Brussel in de tweede helft van 2012 een sterke stijging van het aantal effectieve bemiddelingsdossiers. Deze stijging is zelfs in die mate dat de aanwezige bemiddelingscapaciteit in Brussel overschreden wordt en dat collega-bemiddelaars van de gerechtelijke arrondissementen van Dendermonde en Oudenaarde ondersteuning bieden.
DE CIJFERS IN BEELD
Sinds de opstart van de Bemiddelingsdienst Brussel in november 2005 tot op heden, kunnen we verschillende tendensen detecteren in de wijzen waarop vragen naar bemiddeling hun weg vinden naar de bemiddelingsdienst. Echter doorheen de afgelopen jaren heeft de samenwerking met het Parket en zijn doorverwijzingen steeds een significant effect gehad op de werkzaamheden van de Bemiddelingsdienst Brussel. In de periode van 2006 tot en met 2009 kwamen de doorverwijzingen haast uitsluitend vanuit het parket waarbij de bemiddelaars maandelijks de aanmeldingen gingen ophalen bij de individuele parketmagistraten. Vanaf 2010 zien we een sterke stijging van het aantal aanmeldingen vanuit het parket en evolueert de samenwerking naar een meer lineair aanbod in plaats van een selectie om opportuniteitsreden. Hierdoor gaat het niet alleen meer om de specifiek geselecteerde ‘goei dossiers’ voor bemiddeling maar wordt op een meer algemene wijze een eigen informatiebrief vanuit het parket aan de betrokken daders en slachtoffers verstuurd. Waar er een significante stijging van het aantal aanmeldingen vanaf 2010 detecteerbaar zijn, gaat dit niet gepaard met een stijging van effectieve bemiddelingsdossiers, m.a.w. meer partijen worden geïnformeerd maar in verhouding reageren er minder partijen op de parketbrief. De verantwoordelijkheid om dader en slachtoffer te informeren kwam ook meer en meer bij deze doorverwijzende instantie te liggen. Wanneer deze doorverwijzende instantie geen informatiebrieven verstuurd, heeft dit onmiddellijk een sterk effect op onze werkzaamheden. En zo gebeurde ook begin 2012, waarbij het parket bijna geen partijen meer aanschrijf met hun informatiebrief, wat op zijn beurt geleid heeft tot nieuwe structurele acties naar deze belangrijke (doorverwijzings-)partner.
29
De nieuwe initiatieven op structureel niveau en gericht op de verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 vertalen zich sterk naar de cijfers van 2012. Waar we in 2011 geconfronteerd werden met een lichte daling van het aantal aanmeldingen van 132 (komende van 147 in 2010), kent 2012 een stijging naar 191 doorverwijzingen. Het Parket wordt opnieuw de grootste doorverwijzer met 123, op grote afstand gevolgd door de hulpverlening aan daders met 17 doorverwijzingen. Deze laatste zijn voornamelijk het gevolg van de constructieve samenwerking met Iter, centrum voor hulpverlening aan seksueel delinquenten. Dit aantal doorverwijzingen is vergelijkbaar met de 15 van 2011. De andere doorverwijzingskanalen zoals Mediante, slachtofferhulp, Justitiehuis, etc. blijven beperkt. Ook het aantal slachtoffers (4) en daders (3) die zich aanmelden bij de Bemiddelingsdienst blijft zeer beperkt. In 148 dossiers van de 191 aanmeldingen neemt ook minstens één van de partijen contact op met de Bemiddelingsdienst. Overheen 2012 heeft de Bemiddelingsdienst dan ook 278 slachtoffers geïnformeerd, evenals 176 daders. In 2012 heeft deze grote stijging van het aantal aanmeldingen en contactname van één van de partijen ook geleid tot een sterke stijging van het aantal potentiële en effectieve bemiddelingsdossiers. In 2010 en 2011 zijn er respectievelijk 190 en 161 potentiële bemiddelingsdossiers terug te vinden in het aantal bemiddelingsaanvragen. De stijging van het aantal doorverwijzingen in 2012 heeft ook een vergelijkbare stijging naar het aantal potentiële bemiddelingsdossiers tot gevolg, met name 331. Waar we in 2011 een aantal van 78 effectieve bemiddelingsdossiers realiseerden, stellen we nu opnieuw een vergelijkbare stijging vast naar 137 bemiddelingsdossiers waarbij er informatie wordt uitgewisseld tussen beide partijen. Deze 137 effectieve bemiddelingsdossiers staan in verhouding met de nadrukkelijke doorverwijzingen vanuit het parket waardoor deze effectieve bemiddelingsprocessen zich voornamelijk bevinden in de fase voor vonnis. Daarenboven heeft de sterke doorverwijzingspolitiek van bepaalde parketmagistraten ook zijn effect op de aard van de feiten waarin de bemiddelaars werkzaam zijn. Zo bestaat de helft van de effectieve bemiddelingen (63) uit zedendossiers wat sterk in contrast staat met de andere bemiddelingsdiensten in Vlaanderen die slechts 13 of minder zedendossiers hebben. Ook de nauwe samenwerking met de therapeuten voor seksueel delinquenten van Iter, verantwoordelijk voor 17 aanmeldingen in 2012, speelt hierin een belangrijke rol. In tegenstelling tot sommige andere gerechtelijke arrondissementen zijn we minder werkzaam in dossiers van levens- en verkeersdelicten. Het indirect bemiddelen tussen partijen met de bemiddelaar als boodschapper blijft ook in 2012 het meest gangbare. We zien ook verhoudingsgewijs een stijging van het aantal gezamenlijke gesprekken van naar 33 in 2012. Een vergelijkbare evolutie doet zich voor naar het aantal overeenkomsten (23) die werden afgesloten tussen dader en slachtoffer.
EEN GETUIGENIS VAN MAGISTRATE KRISTEL BRUYNINCKX
Toen ik eind 2011 de functie van verbindingsmagistraat ‘Herstelbemiddeling’ opnam, werd ik al meteen geconfronteerd met een enorme uitdaging. Het aantal doorverwijzingen vanuit het parket naar de bemiddelingsdienst kende een historisch dieptepunt, zodat er heel wat werk aan de winkel was.
30
In een eerste fase werd er geprobeerd om herstelbemiddeling opnieuw onder de aandacht van de magistraten te brengen door hen tijdens zonevergaderingen in te lichten over het nut en de meerwaarde van deze procedure. Ook werden ze gewezen op hun verantwoordelijkheid om de partijen hierover afdoende te informeren. Omdat deze informatiecampagne niet het verhoopte resultaat had, werd er, in samenspraak met de bemiddelaars, voor een nieuwe aanpak gekozen. Vanaf april 2012 wordt er op systematische, maandelijkse wijze een afspraak gemaakt met een deel van de parketmagistraten die zich expliciet willen engageren voor de heropstart van herstelbemiddeling. In deze kabinetten worden er dossiers geselecteerd door de magistraat, mogelijks in samenspraak met de bemiddelaar, en verstuurt de bemiddelaar op zijn beurt een informatiebrief naar de partijen. Deze werkwijze had onmiddellijk een gunstig effect op het aantal dossiers die aangemeld werden door het parket. Ook de reacties van de betrokken partijen op deze informatiebrief bleven niet uit en het aantal aanvragen voor bemiddeling steeg drastisch. Gepaard met dit stijgend aantal aangemelde dossiers en de reacties van de betrokken partijen, steeg ook het aantal effectieve bemiddelingsprocessen op gelijkaardige wijze. Dit wijst op het enorme potentieel voor bemiddeling in de dossiers die zich bevinden op de kabinetten van de parketmagistraten. Dankzij het niet-aflatende enthousiasme, de werkijver en de bereidheid van het Brusselse Suggnomè-team kon het parket opnieuw gemobiliseerd worden als belangrijkste partner van doorverwijzingen voor de Bemiddelingsdienst. Hierdoor is het gerechtelijk arrondissement Brussel (Nederlandstalig) voor het jaar 2012 zelfs uitgegroeid tot het arrondissement met de meeste effectieve bemiddelingsprocessen tussen daders en slachtoffers in Vlaanderen. Het succes van deze werkwijze neemt niet weg dat er hierbij ook kritische kanttekeningen gemaakt moeten worden. Eerst en vooral is deze werkwijze bijzonder arbeidsintensief voor de Brusselse bemiddelaars. Daarnaast gaat deze werkwijze voorbij aan de bedoeling van de wet, die uitdrukkelijk de verantwoordelijkheid om de partijen te informeren bij het parket zelf legt. Tenslotte blijft dit project enkel beperkt tot de kabinetten van bepaalde magistraten wat het ‘selectief’ informeren van betrokken partijen tot gevolg heeft eerder dan een meer lineaire wijze ten aanzien van elkeen betrokken in een Brusselse gerechtelijke procedure. Kortom, een heleboel dossiers en partijen vallen nog steeds uit de boot. Vandaar dat er in 2013 werk gemaakt zal worden van een meer structurele doorverwijzingspolitiek vanuit het parket, in overeenstemming met de informatieverplichting op grond van de wet van 22 juni 2005. De eerste verkennende gesprekken om het systeem van een ‘lineair aanbod’ van herstelbemiddeling te implementeren werden reeds gevoerd en zullen hopelijk in de loop van dit jaar vaste vorm krijgen. Daarin ligt dan ook de nieuwe uitdaging voor de samenwerking tussen de bemiddelingsdienst en het parket Brussel.
31
EEN ‘KIJK VOORUIT’ VAN KERSVERS VOORZITTER DR. AN RAES
Als nieuwe voorzitter, die werkzaam is binnen de Dienst voor het Strafrechtelijk beleid van de FOD Justitie, wens ik in mijn blik vooruit te reflecteren bij enkele justitiële beleidsmatige initiatieven die ongetwijfeld een invloed zullen uitoefenen op de bemiddelingspraktijk zowel in gans België als specifiek te Brussel. Het is een open deur intrappen, maar het blijkt ook uit de cijfers, dat het informeren van burgers over bemiddeling en het samenwerken van de partners in het werkveld belangrijke randvoorwaarden zijn om bemiddeling mogelijk te maken. Het informeren van burgers vanuit justitie gebeurde tot nu toe niet systematisch. Ten aanzien van slachtoffers staat evenwel een verandering op til. Op 1 januari 2013 treedt de herziene versie van 20 december 2012 van de Omzendbrief nr. COL 5/2009 van het College van Procureurs-generaal bij de hoven van beroep in werking. De wetgever heeft namelijk door de wet van 30 november 2011 de procedure uit artikel 5bis van de Voorafgaande Titel van het Wetboek van Strafvordering m.b.t. de verklaring van de benadeelde persoon gevoelig gewijzigd. In de omzendbrieven zijn nu drie attesten van klachtneerlegging voorzien die onder meer de mogelijkheid moeten vermelden dat het slachtoffer een beroep kan doen op bemiddeling in alle stadia van de rechtspleging. Tevens dienen ook de identificatiegegevens van de bemiddelingsdienst te worden vermeld. Daarnaast dient de politieambtenaar op het moment van de overhandiging van het attest van klachtneerlegging het slachtoffer eveneens een exemplaar te bezorgen van de brochure “U bent slachtoffer” van de FOD Justitie over de rechten van slachtoffers van misdrijven, en desgevallend een specifieke brochure voor bepaalde feiten of in overeenstemming met lokale bijzonderheden. De brochure van de FOD Justitie licht de bemiddeling verder toe. Wat betreft de samenwerking van de bemiddelingsdienst met de partners zullen ongetwijfeld twee hervormingen van belang zijn. Ten eerste zal de overheveling van het Justitiehuis naar de Vlaamse Gemeenschap ongetwijfeld een invloed hebben op de samenwerking met de dienst slachtofferonthaal, maar zou dit ook een invloed kunnen hebben op de strafbemiddeling van artikel 216ter van het Wetboek van Strafvordering. Ten tweede zal de splitsing van het gerechtelijk arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde een nieuw samenwerkingsverband impliceren met het nieuw opgerichte parket. Daarnaast stelt zich de vraag welke de impact zal zijn van de meer algemene hervorming van het gerechtelijk landschap op de bemiddelingsdiensten. Te Brussel kan de hervorming een opportuniteit zijn om de informatieplicht en doorverwijzing vanuit het parket verder uit te bouwen. Zedenzaken blijken nu goed vertegenwoordigd te zijn, wat op zich positief is als goede praktijk. Deze dossiers worden immers soms als delicaat gezien voor een bemiddeling omwille van de machtspositie van de dader. Niettemin zouden ook andere dossiers van feiten tegen personen en eigendommen en verkeersfeiten nog meer kansen moeten krijgen om naar een bemiddeling te worden geleid. Evengoed, en misschien nog meer, is het van belang dat de bemiddelingsdienst de samenwerking met de andere justitiële en niet justitiële partners structureel verder uitbouwt. De in 2012 verder uitgediepte samenwerking en de door alle partners geleverde inspanningen
32
hebben duidelijk hun vruchten afgeworpen om terug meer slachtoffers en daders met elkaar in een communicatief en participatief bemiddelingsproces te laten treden.
BEMIDDELINGSDIENST DENDERMONDE
INLEIDING
Dendermonde gaat gestaag verder op hetzelfde elan … Dossiers worden door allerlei partners doorverwezen naar de bemiddelingsdienst, informatiebrieven worden verstuurd, telefoons worden opgenomen, gesprekken worden gevoerd, maar … dit heeft in 2012 tot minder effectieve bemiddelingen geleid dan vorige jaren. U vindt hierover meer informatie in het deel rond de cijfers. De samenwerking met onze partners verliep in 2012 echter even vlot als andere jaren. Zelfs het Parket van de Procureur des Konings is nu een vaste samenwerkingspartner te noemen. Voor 2013 willen we de nieuw gemaakte samenwerkingsafspraken van 2012 proberen uit te breiden maar vooral trachten te verankeren in de werking van de bemiddelingsdienst.
STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
PARKETMAGISTRATEN
Eindelijk mogen we u de langverwachte boodschap verkondigen dat we met het Parket van de Procureur des Konings te Dendermonde een structurele samenwerking hebben kunnen uitbouwen. Sinds september 2012 wordt door de administratie aan elk dossier met kwalificatie 11 (diefstal), 37 (zedenfeiten) en 43 (opzettelijke slagen en verwondingen) een selectieformulier bevestigd met de vraag of dit dossier in aanmerking komt. Indien de titularismagistraat JA aanduidt vertrekken er vanuit het parket informatiebrieven naar alle betrokkenen. Ook de bemiddelingsdienst krijgt hiervan kopie. Op vier maanden tijd leverde dit reeds 49 dossiers op. Een stijging lijkt voor 2013 dus te verwachten … De dossierselectie vanuit de sectie verkeer blijft goed verlopen. Maandelijks gaan de bemiddelaars langs bij het politieparket om de dossiers verkeersongevallen met dodelijke afloop en/of zwaar gekwetsten te selecteren. In 2012 werden er 138 dossiers ingelezen, waarvan er 80 werden opgenomen (en dus aan de criteria voldeden). Dit betreft 58% van de dossiers. Dit blijft stabiel want in 2011 ging het om 60% van de dossiers. Ook de redenen voor het niet-opnemen van de dossiers
33
blijven dezelfde als in 2011: 32 dossiers waar slechts één partij betrokken was in het ongeval, 10 dossiers met zeer lichte verwondingen, 14 dossiers met minimum één buitenlandse betrokkene, 1 dossier waar alle betrokkenen waren overleden en 1 dossier waarin een vermoedelijke veroorzaker ontkent.
ONDERZOEKSRECHTERS
De samenwerkingsafspraak eind 2009 gemaakt met de Voorzitter van de Rechtbank en de onderzoeksrechters, waarbij de bemiddelaars na elke dienstweek bij de onderzoeksrechter langsgaan, bleef ook in 2012 gehandhaafd.
FORENSISCH WELZIJNSWERK
Ook binnen de forensische unit van het CAW Dendermonde blijven de bemiddelaars actief. Door regelmatige deelname aan de forensische unit, door artikels te schrijven voor de forensische nieuwsbrief, door informatieavonden over bemiddeling te geven aan de vrijwilligers, … In 2012 werd daarnaast ook gestart met een denktank/werkgroep rond naastbestaanden van gedetineerden. Deze werkgroep zit nog in een verkennende fase en wil in eerste instantie nagaan of er bij familie en vrienden van gedetineerden nood is aan extra informatie rond de forensische diensten en/of nood aan een praatgroep met lotgenoten. Twee bevragingsrondes in de gevangenis van Dendermonde lijken uit te wijzen dat er op beide vlakken een nood is. In een eerste fase zal er binnen de dienst Justitieel Welzijnswerk gekeken worden hoe men als dienst tegemoet kan komen aan de nood aan meer informatie. In een volgende fase kan er binnen de forensische unit verder werk gemaakt worden van de eventuele opstart van een praatgroep nabestaanden van gedetineerden.
GEVANGENIS
De samenwerking met de gevangenis Dendermonde blijft vlot verlopen. Het gezamenlijk organiseren van het toneelstuk ‘Van de mens niets dan slechts?’ is ook daar een mooi voorbeeld van. Graag willen wij u meedelen dat we vanuit de werkgroep herstel in blijde verwachting zijn van het Herstelfonds. Het Herstelfonds geeft gedetineerden de mogelijkheid om vrijwilligerswerk te verrichten waarbij ‘het loon’ dat men verdient, gebruikt wordt om de burgerlijke partij te vergoeden. In een aantal Vlaamse gevangenissen is het Herstelfonds reeds enkele jaren actief. Vanuit de werkgroep herstel binnen de gevangenis Dendermonde zouden we in 2013 willen starten met de voorbereidingen om het Herstelfonds ook in de gevangenis van Dendermonde geïmplementeerd te krijgen.
34
Voor 2013 ligt ook de opstart van de nieuwe gevangenis te Melsele in het vooruitzicht … een mooie uitdaging om ons als bemiddelingsdienst te organiseren op 300 tot 350 extra gedetineerden! Wordt vast en zeker vervolgd …
POLITIE
Het aantal doorverwijzingen vanuit politie is dit jaar wat gedaald. U vindt hier in het stuk over de cijfers meer over. Maar één van de geplande acties voor 2013 is alvast het inschakelen van de stagiaire voor het opnieuw bevragen van de verschillende politiezones naar hun samenwerking met de bemiddelingsdienst.
RUIMERE BEKENDMAKING VAN HET BEMIDDELINGSIDEE …
De belangrijkste actie in het ruimer bekendmaken van het bemiddelingsidee in 2012 was uiteraard het organiseren van het theaterstuk ‘Van de mens niets dan slechts?’. En zoals in het jaarverslag van 2011 gehoopt, kunnen we spreken van een zeer succesvolle voorstelling. Met 270 aanwezigen kan je niet anders dan stellen ‘mission accomplished’! Bovendien verschenen er artikels over het theaterstuk en de bemiddelingsdienst in Het Laatste Nieuws, de Gazet van Antwerpen, Vrouw en Wereld, Stadsmagazine Dendermonde, huiskrant cc Belgica en mochten we langskomen in de studio van de regionale TV Oost. Het bracht een hele hoop extra werk met zich mee maar achteraf bekeken was het de investering meer dan waard. Bedankt aan de gevangenis voor de gezamenlijke organisatie. Bedankt ook aan alle partners om deze voorstelling mee te ondersteunen en aan de Stad Dendermonde voor de financiële ondersteuning. Een tweede belangrijke actie in 2012 was het meedenken over en het ons kenbaar maken in de hele problematiek van ‘seksueel misbruik binnen de kerk’. Rond dit thema is er in 2012 heel wat te doen geweest. Maar uiteindelijk heeft ‘de Kerk’ met zijn opvangpunten en arbitragecommissie, een antwoord geformuleerd op de vraag naar emotionele en financiële tegemoetkoming naar de slachtoffers. We zijn actief bezig geweest om ook de bemiddelingsidee en de bemiddelingsdiensten hierin een plaats te doen krijgen. In 2012 mochten we ook een voorstelling geven aan een deelwerking van de psychiatrie Sint-Lucia. Dit naar aanleiding van een concrete vraag van één van hun patiënten. Hopelijk opent dit de deur naar voorstellingen binnen andere teams van de psychiatrie. Vooral hun forensische afdeling zou een interessante samenwerkingspartner kunnen zijn …
DE CIJFERS IN BEELD
In 2012 kwamen er 255 aanmeldingen toe op de bemiddelingsdienst (zie tabel 1). Een aanmelding is zowel een vraag van bijvoorbeeld een dader die de bemiddelingsdienst contacteert, als
35
informatiebrieven die spontaan door het politieparket worden verstuurd. 255 aanmeldingen resulteren in 210 aanvragen. Een aanmelding wordt een aanvraag op het moment dat 1 van de betrokken partijen contact heeft met de bemiddelingsdienst. De vraag van de dader die de bemiddelingsdienst contacteert zal dus dadelijk een aanvraag worden. De dossiers waarin informatiebrieven door het parket of onderzoeksrechter worden verstuurd, zullen pas als aanvraag geregistreerd worden wanneer 1 van de betrokkenen ook daadwerkelijk de bemiddelingsdienst contacteert. 255 aanmeldingen en 210 aanvragen wil dus zeggen dat er in 45 dossiers niemand van de betrokkenen de bemiddelingsdienst contacteerde. In 82% van de dossiers contacteerde minstens 1 slachtoffer of 1 dader de bemiddelingsdienst. Dit is een lichte daling vergeleken met 2011 (86%). In de jaarverslagen van 2010 en 2011 werd reeds vermeld dat hier een daling te verwachten was. Voor 2010 maakten de doorverwijzingen vanuit hulpverlening de hoofdmoot van de doorverwijzingen uit. Bij deze doorverwijzingen is een aanmelding reeds van bij de start een aanvraag aangezien er altijd al minstens 1 partij (de aanvrager) interesse heeft in bemiddeling. Sinds half 2010 zijn ook politieparket en onderzoeksrechters constante doorverwijzers geworden. Hier wordt de informatie over bemiddeling aan betrokkenen bezorgd zonder dat er één partij naar vraagt. Hier blijft het dus afwachten of één van de betrokkenen zal reageren (en of de aanmelding een aanvraag wordt). Deze verschuiving in de aard van de aanmeldingen heeft dus een effect op de cijfers: het aantal aanmeldingen stijgt ( 111 in 2010, 211 in 2011, 255 in 2012) maar de verhouding tussen het aantal aanmeldingen en het aantal aanvragen daalt ( 94% in 2010, 86% in 2011, 82% in 2012). Zowel slachtoffer- als daderhulpverlening blijven hun cliënten goed informeren en doorverwijzen naar de bemiddelingsdienst (zie tabel 3). In 2012 zijn zowel de slachtoffers en daders die zelf de dienst contacteren (vaak na informatie vanuit hulpverlening) en de doorverwijzingen vanuit de hulpverleners goed voor 30% van de aanmeldingen (29% in 2011). Het betreft 46 doorverwijzingen vanuit daderkant en 30 doorverwijzingen vanuit slachtofferkant. De meest opvallende stijging in het aantal aanmeldingen kan je in 2012 vinden bij het Parket. Op vier maanden tijd werden er 49 dossiers doorverwezen. Dit komt uiteraard door het nieuwe selectiesysteem dat hierboven reeds werd beschreven en werd ingevoerd vanaf september 2012. We hopen dat dit cijfer de komende jaren blijft stijgen. Verder zien we een stabilisering in het aantal aanmeldingen vanuit politieparket (89 in 2011 en 86 in 2012) en in het aantal aanmeldingen vanuit de onderzoeksrechters (35 in 2011 en 32 in 2012). In 2012 zien een terugval van de doorverwijzingen vanuit politie (14 in 2011 en 6 in 2012). Het effect van de sensibiliseringsronde rond het Informatiepunt Forensisch Welzijnswerk waar de bemiddelingsdienst aan meewerkte in 2011, is waarschijnlijk uitgewerkt. Dit pleit er misschien voor om elk jaar opnieuw een sensibiliseringsronde te doen bij alle politiekorpsen van het arrondissement. Dit is echter qua tijdsinvestering praktisch niet haalbaar. We zullen zien wat 2013 brengt. Mogelijks dienen er hier andere acties ondernomen te worden. Want zowel de bemiddelaars als de vertegenwoordigers vanuit politie die deelnemen aan de stuurgroep, zijn er van overtuigd dat er bij politie een groot potentieel aan niet-geïnformeerde slachtoffers en daders ligt. Wat betreft het aantal doorverwijzingen vanuit het Justitiehuis lagen begin 2012 de verwachtingen hoog. Nieuwe contacten en een nieuwe voorstelling van de bemiddelingsdienst aan de justitie assistenten brachten ons de hoop op een stijgend aantal doorverwijzingen vanuit het Justitiehuis. Deze kunnen we echter niet terug vinden in de cijfers voor 2012. Vanuit de Dendermondse balie is er nog steeds geen enkele doorverwijzing gekomen richting bemiddelingsdienst.
36
Van het aantal aanvragen (210) werden er 163 opgenomen (zie tabel 2). Dit wil echter zeggen dat er 47 aanvragen niet konden worden opgenomen en dit om volgende redenen: in 19 aanvragen haakt de aanvrager (slachtoffer of dader) af; in 13 aanvragen betrof het geen vraag voor bemiddeling; 6 aanvragen werden geweigerd door de onderzoeksrechter omwille van interferentie met het onderzoek; 3 aanvragen werden geweigerd door de parketmagistraat; 3 aanvragen bleken ‘geen misdrijf’ of ‘zonder verdachte’ te zijn; buitengerechtelijke vragen; bij 1 aanvraag bleek de dader minderjarig; bij 1 aanvraag blijkt de aanvrager geen betrokkene te zijn; 1 aanvraag waar het slachtoffer in Marokko woont. In al deze aanvragen werd er vanuit de bemiddelingsdienst gezocht naar een degelijke doorverwijzing van betrokkenen naar andere, bestaande diensten binnen ons arrondissement. Vanuit de bemiddelingsdienst Dendermonde willen we blijven streven naar een stijging in het aantal betrokkenen bij een misdrijf, dat geïnformeerd wordt over de mogelijkheid tot bemiddeling. We blijven dan ook de goede richting uitgaan ( zie tabel 5). In 2012 hebben 265 slachtoffers (285 in 2011) en 202 daders (180 in 2011) informatie ontvangen over de mogelijkheid tot bemiddeling. 59% van deze slachtoffers en 71% van deze daders reageerden op de informatiebrief en namen ook daadwerkelijk contact op met de bemiddelingsdienst. Deze percentages geven een lichte daling aan in vergelijking met 2011 (61% slachtoffers en 77% daders). Ongeveer 2/3 van de geïnformeerde betrokkenen contacteert dus de bemiddelingsdienst. Zoals reeds eerder vermeld in vorige jaarverslagen resulteren deze eerder hoge ‘reactie percentages’ niet altijd in een opgestarte bemiddeling. Heel vaak hebben we te maken met het ‘niet matchen’ van reacties. In het ene dossier reageert de dader wel en het slachtoffer niet, in het andere dossier reageert het slachtoffer wel maar de dader niet. Dat verklaart voor een groot deel de uitval in de verhouding tussen het aantal potentiële bemiddelingsdossiers (330) en het aantal effectieve bemiddelingsdossiers (76) (zie tabel 10). Slechts in 23% van de dossiers hebben we zowel aan daderkant als aan slachtofferkant een reactie en kan de bemiddeling effectief worden opgestart. Dit is opnieuw een daling in verhouding tot vorige jaren ( 40% in 2010, 30% in 2011). Dendermonde zakt onder het Vlaamse gemiddelde van 28% en dat terwijl wij voor 2010 steeds ruim boven het gemiddelde uitstaken. De eerder beschreven verschuivingen in de aard van de aanmeldingen (meer vanuit Parket, onderzoeksrechter en minder vanuit betrokkenen zelf of hun hulpverlener) kan de verschuiving van het percentage in Dendermonde voor een deel verklaren. Maar toch kunnen wij ons als bemiddelaars niet van de indruk ontdoen dat steeds minder slachtoffers en daders in een bemiddeling stappen. Op verschillende overlegmomenten is dit thema in de loop van 2012 aangekaart. Uiteraard kon niemand een pasklaar antwoord formuleren op deze vaststelling. We zullen deze evolutie in 2013 met argusogen blijven volgen en hopelijk is het een tijdelijk verschijnsel. Wat betreft de aard van de feiten (zie tabel 10) in de bemiddelingsdossiers in 2012, zien we dezelfde constante als vorige jaren. Enkel de stijging in de zedenzaken en de familiezaken vallen op. Vorig jaar hadden we opvallend weinig zedendossiers en dat heeft zich dit jaar een beetje recht getrokken. Daarnaast hebben in 2012 ook een aantal dossiers ‘niet betalen onderhoudsgeld’ en ‘niet naleven bezoekrecht’ onze dienst bereikt. Naast de verkeersdossiers is er vooral bemiddeld in vermogensdelicten en persoonsdelicten. In het jaarverslag van 2010 gaven we aan dat het aantal gezamenlijke gesprekken en overeenkomsten een aandachtspunt dient te blijven. In Dendermonde lag dit cijfer in 2010, met 8 gezamenlijke gesprekken en 4 schriftelijke overeenkomsten, eerder laag. In 2011 mochten we een duidelijke stijging optekenen met 18 gezamenlijke gesprekken en 26 schriftelijke overeenkomsten. Voor 2012 blijft het aantal gezamenlijk gesprekken met 18 op hetzelfde niveau, maar zakt het aantal schriftelijke overeenkomsten weer tot 3. Daarnaast hebben wij echter ook de ervaring dat er een
37
hoop bemiddelingsdossiers volledig doorlopen zijn op een constructieve, positieve manier maar waar betrokkenen niets op papier wensen te zetten. Het is jammer dat we deze cijfers niet uit de tabellen kunnen halen. Toch willen we blijven streven naar een stijging in het aantal gezamenlijke gesprekken en overeenkomsten. Er zijn trouwens wel meer zaken die uit de cijfers niet af te leiden zijn. Bijvoorbeeld hoe wij als bemiddelaars vaak op zoek gaan naar ‘tussenwegen’ tussen de indirecte en directe bemiddeling. Zo is er de methodiek van de video-opname. In een concreet dossier van een gewapende overval wou het slachtoffer het gezicht en de uitdrukkingen van de dader kunnen zien. Zij wenste echter niet dat de dader haar eigen emoties zou kunnen zien, ze wou zich niet opnieuw kwetsbaar opstellen. Na heel wat zoeken, afwegen en bespreken met slachtoffer en dader zelf, heeft de bemiddelaar een video opname gemaakt van de dader op het moment dat hij antwoord gaf op de vragen van het slachtoffer. Deze video opname werd dan later onder begeleiding van de bemiddelaar aan het slachtoffer getoond. Er zijn dus zeker nog wegen te bewandelen naast de indirecte en directe bemiddeling.
CONCLUSIE
Zoals u kan lezen liggen er voor 2013 een aantal grote uitdagingen klaar voor de bemiddelingsdienst Dendermonde. Maar in het kader van de Staatshervorming waarbij ook vzw Suggnomè overgeheveld wordt van het Federale niveau (Justitie) naar het niveau van de Vlaamse Gemeenschap (Welzijn), liggen er voor onze hele organisatie grote uitdagingen in het vooruitzicht. In Dendermonde blijven we ondertussen naarstig aan het werk. Continueren wat bestaat en verder uitdiepen waar het kan. Gelukkig kunnen we blijven rekenen op onze trouwe partners binnen het arrondissement. Bedankt collega’s!
BEMIDDELINGSDIENST GENT
INLEIDING
In het decembernummer van de Suggnomè-Nieuwsbrief schrijft Leo Van Garsse (Sociale agogiek, UGent en voormalig implementator herstelbemiddeling) : “Het tijdsklimaat is vandaag voor bemiddeling en herstelrecht niet gunstiger of ongunstiger dan gisteren. Het is vooral anders en moet als zodanig worden ‘gelezen’. ( n° 3/12, pag. 9). Het is een quote die we zeker in gedachten willen houden, als we ons weer eens verliezen in verklaringen voor ogenschijnlijke stagnatie in ons werk.
38
Onze wereld verging niettemin Maya-kalendergewijs wel een beetje toen onze collega’s van Médiante zo ongelukkig in het nieuws kwamen nav een mediagevoelig dossier. Een cliënt sprak me erop aan en bemoedigde dat niet de bemiddelaars, maar wel de journalistiek in de fout was gegaan. Negatieve aandacht is beter dan geen aandacht. Bovendien hoeven we tegenwoordig slechts naar de démarche Martin/Lejeune te verwijzen om uit leggen wat wij, bemiddelaars, eigenlijk doen. “Elk nadeel heb zijn voordeel” (dixit Johan Cruyff, voetbal’filosoof’). Toch niet het einde van de wereld dus. Daarom presenteren we u zonder verwijl een overzicht van de voornaamste activiteiten en resultaten van de inspanningen van 2012 en bekijken we waarrond we in 2013 de krachten willen bundelen. Onze dank gaat uit naar elke dienst en ieder die zich betrokken voelt op onze dienstverlening voor opnieuw een jaar van medewerking en steun. Het herstelrecht kan slechts effect ressorteren wanneer justitiële en para-justitiële diensten in verwevenheid zich scharen achter het ideeëngoed. Om het met de woorden van een voormalig medewerker van Walt Disney (Lee Cockerell) te zeggen : “It’s not the magic that makes it work, its the way we work that makes it magic”. Dank ook aan Lien Declercq die op voortreffelijke wijze bemiddelaar Lien Soetewey verving tijdens haar zwangerschapsverlof. Dank ook voor zoveel inspirerende en bemoedigende oneliners…
STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
De stuurgroep kwam in 2012 slechts twee keer samen in een vrij diverse samenstelling. 15 geëngageerde mensen bijeen krijgen op een voor ieder geschikt tijdstip is niet evident. De stuurgroep onderschrijft niettemin het lokaal actieplan van de Bemiddelingsdienst Gent 2012 waarbij het aantal samenkomsten op 4 à 5 wordt ingeschat. We trachten in de toekomst deze regelmaat te hernemen in functie van de continuïteit van het herstelgericht beleid en de nieuwe ontwikkelingen. Hierna volgt een overzicht van de thematieken die op de stuurgroep werden geagendeerd, mede op basis van het lokaal actieplan voor 2012:
AANDACHT VOOR METHODISCHE AANPAK
De diverse gevallen van seksueel misbruik binnen de kerk waarover melding werd gemaakt in direct gevolg van enkele opmerkelijke zaken die via de media bekend raakten, deden de organisatie beraden over de tussenkomst van onze diensten in situaties waarbij de feiten reeds verjaard zijn. Een nota ter verduidelijking van de criteria waaraan vragen tot slachtoffer-daderbemiddeling dienen te beantwoorden, werd opgesteld. Deze nota gold ook
39
als basis voor een overleg binnen het eigen arrondissement met procureur Ann Lukowiak, die de materie van de ‘pastorale dossiers’ onder haar bevoegdheid heeft. Op 23 januari 2012 kwamen de bemiddelaars samen met procureurs Ann Lukowiak en Herlinde Vansteenkiste en justitieassistente Martine Van Den Bossche (Slachtofferonthaal) omtrent het maken van afspraken betreffende het doorverwijzen en opvolgen van ‘pastorale dossiers’. Er werden 3 afspraken gemaakt: Wanneer het parket naar de betrokkenen van een pastoraal dossier een eerste brief verstuurd met het aanbod van herstelbemiddeling, zullen de justitieassistenten van Slachtoffer Onthaal telefonisch contact opnemen met de slachtoffers. Bij dit contact wordt aangekondigd dat zij een brief met het bemiddelingsaanbod zullen ontvangen en wordt deze brief al kort geïntroduceerd/toegelicht. Wanneer de bemiddelingsdienst een bemiddeling opstart binnen een pastoraal dossier wordt dit gemeld aan de betrokken Procureur des Konings. Met opstart van een dossier wordt een effectieve communicatie uitwisseling bedoeld tussen partijen. Ook bij het afronden van een pastoraal dossier houdt de bemiddelingsdienst de betrokken Procureur des Konings op de hoogte. In de loop van 2012 werd slechts één dossier naar de dienst doorverwezen. Het dient opgemerkt dat de feiten van seksueel misbruik die zich in dat verband aandienen, niet alleen te situeren zijn binnen een zgn. pastorale context.
Op de stuurgroepvergadering van 1 oktober werd de nieuwe deontologische code voor de slachtoffer-dader bemiddelaars voorgesteld. Een bemiddelaar kan er niet zomaar op los bemiddelen. Er zijn de wettelijke begrenzingen en de methodologische richtlijnen. De ruggengraat van het bemiddelingswerk is echter de deontologische code. De laatste versie van de code, opgemaakt samen met de bemiddelingsdiensten voor minderjarigen op initiatief van Suggnomè, dateerde alweer van 2005. Een actualisering van de code van 2005 drong zich op. De code staat niet op zich maar dient samen te worden gelezen met de wet (strafrecht, jeugdrecht), de beleidslijnen en de visie van de diensten. De code is bestemd voor de bemiddelaars en hergo-moderatoren. Ze is niet geschreven voor alle andere medewerkers (staf of administratie). Dit betekent echter niet dat deze laatsten geen deontologie dienen te hanteren. Er werd een nieuwe opdeling gegeven aan de code in 13 hoofdstukken met titels en subtitels. Dat maakt het opzoeken in de code iets makkelijker. Er werd een extra bijlagetekst opgesteld rond de thematieken vertrouwelijkheid, beroepsgeheim en privacy. Zo wordt in de code o.m. beschreven welke stappen de bemiddelaar dient te ondernemen wanneer hij vaststelt dat de integriteit van zijn cliënten of derden in het gedrang komt. Dit blijft echter geen eenvoudige materie. In de tekst werden ook een aantal nieuwe items opgenomen. Het gaat hier o.m. over de omgang met derden die geen rechtstreeks belang hebben bij een bemiddelingsproces (observatoren die in functie van een opleiding een bemiddeling willen volgen en vragen vanuit de pers.)
40
De code is voor de bemiddelaars geen keurslijf, maar een uitnodiging tot persoonlijke reflectie en dialoog ter bevordering van de groei en ontwikkeling van de bemiddelaar, het team en de organisatie. Diverse andere actoren binnen de stuurgroep bevestigen het belang van een goede deontologische code.
AANBEVELINGEN M.B.T. DOSSIERSELECTIE
In afwachting van eventuele richtlijnen vanuit het parket–generaal omtrent het informeren van partijen betrokken in een gerechtelijk dossier over bemiddeling, werd in dit arrondissement afgesproken om verder het selectiesysteem te hanteren waarbij maandelijks een halve dag dossiers die te dagen liggen, in te lezen op de selectiecriteria en deze voor te leggen aan de verbindingsmagistraat. Op die manier worden er gemiddeld per maand een 6 à 7 dossiers geselecteerd waarin vanuit het parket een aanbod van bemiddeling vertrekt. Alhoewel dit systeem vrij arbeidsintensief is en slechts in beperkte mate effectieve bemiddelingsprocessen oplevert, vinden we het toch van belang om hier verder in te investeren. Uiteindelijk worden meer burgers op de hoogte gesteld over de mogelijkheid van slachtoffer-dader bemiddeling, zelfs al doet men er misschien in de casus waarbij ze betrokken zijn niet onmiddellijk een beroep op. Een kopie van de aanbodsbrief steekt ook in het strafdossier. Ook in dit gegeven schuilt enig sensibiliserend effect naar de strafrechters die uiteindelijk dit dossier afhandelen. De rechters kunnen in deze fase het aanbod van bemiddeling hernemen wanneer zij dit opportuun vinden. Op de vergadering van oktober kan worden meegedeeld dat de Gentse dienst voor deze taak nu de ondersteuning krijgt van een administratief medewerker, mevrouw Sylvie Schepens. Zij werd per 1 augustus aangeworven om voor 60% de bemiddelingsdiensten van Gent en Oudenaarde administratief te ondersteunen. In concreto neemt zij voor Gent de pre-bemiddeling op in de parketdossiers via het genoemde selectiesysteem. Dat houdt in dat zij het dossier beheert tot dat een effectieve bemiddeling, m.a.w. een communicatie uitwisseling van start kan gaan in een dossier. Mevrouw Schepens kreeg hiertoe een korte opleiding en wordt hierbij ook gecoacht door de bemiddelaars.
AANBEVELINGEN M.B.T. AANPAK KNELPUNTEN
De Bemiddelingsdienst Gent kreeg in 2012 10 aanmeldingen van zogenaamde buitengerechtelijke dossiers. Het betreft hier vragen naar communicatie tussen partijen waarbij er geen gerechtelijk kader is en dus niet vallen binnen de Wet van 22 juni 2005 waarvoor Suggnomè erkend en werkzaam is. De Gentse dienst volgt wat dit betreft de richtlijnen van de organisatie en gaat in de mate van het mogelijke op zoek naar andere kanalen via dewelke de aanvrager kan verder geholpen worden. Om een vlotte en correcte samenwerking te garanderen omtrent het doorverwijzen en al dan niet opnemen van buitengerechtelijke dossiers, wordt een overleg gepland tussen de bemiddelingsdienst en het CAW. Dit overleg zal plaatsvinden zodra de reorganisatie binnen
41
de lokale CAW’s afgerond is, zodat duidelijk wordt op welk team de uitwisseling best kan gebeuren.
Net zoals in 2011 stelt de stuurgroep vast dat de bemiddelingsdienst geregeld aanmeldingen krijgt uit diverse hoeken, maar dat er in verhouding veel minder bemiddelingen tussen partijen worden opgestart. Het inlezen van dossiers brengt veel aanvragen mee, maar resulteert in weinig effectieve bemiddelingen. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn o.m. de vele lopende conflicten, personen met stoornissen en aanvragen van cliënten die reeds in een ander arrondissement een aanvraag hadden gedaan (‘shoppers’). Suggnomè heeft hier een beleid rond : een aanvraag van eenzelfde cliënt wordt opgenomen wanneer er een verandering in de situatie is (bv. een andere fase; bekentenis na eerst ontkennen…), dit tenzij de andere partij uitdrukkelijk te kennen gaf niets meer van de andere partij te willen horen. Is een bijkomende mogelijke verklaring dat binnen het arrondissement Gent veel doorverwijzingen naar de dienst Bemiddeling in Strafzaken gebeuren, waardoor minder dossiers bij de bemiddelingsdienst terecht komen? Mevr. Herlinde Vansteenkiste deelt mee dat de algemene cijfergegevens vrijgegeven door Bemiddeling In Strafzaken, weinig verschillen van arrondissement tot arrondissement. Binnen de Gentse werking wordt vanuit het parket inderdaad veel naar BIS doorverwezen, waardoor heel wat ontkennende daders op het niveau van zitting verschijnen en dus niet voldoen aan de criteria van slachtofferdader bemiddeling.
Op vraag van de stuurgroep werden ook de cijfergegevens m.b.t. aanmeldingen en aanvragen van de andere arrondissementen ter hand genomen. Hoe presteert de Gentse bemiddelingsdienst cijfermatig in vergelijking met de andere diensten? De dienst situeert zich over het algemeen beneden de tweede helft van de (14) bemiddelingsdiensten. Er zijn uiteraard verschillen in de doorverwijssystemen. In een aantal arrondissementen werd op het parket een automatisch lineair aanbod ingevoerd in dossiers met zekere kwalificaties (slagen en verwondingen en diefstallen). Dat brengt uiteraard ook heel wat administratief werk mee voor de parketdiensten. Een aantal bemiddelingsdiensten hebben anderzijds ook samenwerkingsafspraken met onderzoeksrechters omtrent dossiers in gerechtelijk onderzoek. In Gent is er enkel passieve medewerking vanuit de onderzoeksrechters. Er zijn uiteraard ook verschillen in bemiddelingsstijl bij de bemiddelaars zelf. Een aantal diensten werken meer aanklampend en gaan partijen ook telefonisch benaderen om hen te motiveren deel te nemen aan een bemiddeling. De bemiddelaars van Gent besteden veel aandacht aan en investeren veel tijd in de pre bemiddeling. De dienst heeft in verhouding minder verwijzingen vanuit het parket. Elke andere aanvraag wordt door de bemiddelaars verkend bij de aanvrager. De werking van de dienst wordt toegelicht, de vraag wordt beluisterd, de nodige informatie wordt verstrekt. Uiteraard is op dat moment nog niet duidelijk of in het betreffende dossier ooit een effectieve bemiddeling kan worden opgestart. We proberen echter van bij het eerste contact al herstelgericht te werken ic een dader te ondersteunen bij het opnemen van verantwoordelijkheid t.a.v. zijn slachtoffer, het slachtoffer te ondersteunen in zijn zoektocht naar erkenning van de dader en van de samenleving, en beide partijen te waarderen voor hun inzet het conflict te willen bespreekbaar maken tussen hen en via communicatie samen te willen zoeken naar een gedragen ‘oplossing’.
42
We zijn er als bemiddelaars van overtuigd dat deze aanpak bijdraagt tot een andere perceptie van justitie en mee een klimaat schept van een meer humane benadering van criminaliteit.
AANDACHT VOOR VERBREDING VAN HET WERKTERREIN EN ANDERE HERSTELGERICHTE ACTIVITEITEN
In navolging van het gastoptreden in 2011 van onderzoeker Davy Dhondt omtrent het actieonderzoek dat peacemaking circles (PMC) wil implementeren in ons land, werd ook in 2012 aandacht besteed aan de evolutie binnen dit onderzoek. PMC vormt een bemiddelingsmethodiek binnen het herstelrecht. Er wordt getracht om slachtoffer, dader én gemeenschap te betrekken bij een conflict én bij de oplossing ervan. Dit wordt aan de hand van een (of meerdere) cirkelgesprek(ken) in praktijk gebracht. Aan de cirkelgesprekken nemen slachtoffer, dader, andere betrokkenen, vrijwilligers, … en een (of meerdere) bemiddelaar(s) deel. De nieuwe methodiek boeit ons omdat deze misschien de toegankelijkheid tot een participatieve en communicatieve justitie kan verruimen/ meer laagdrempelig kan maken. Door het betrekken van niet alleen de rechtstreeks betrokken partijen en hun omgeving, maar ook vertegenwoordigers uit de ruimere samenleving lijkt de methodiek ook geschikt voor dossiers in langdurige conflicten of waarin de gerechtelijke instanties weinig adequaat kunnen optreden (bv. buurtconflicten). PMC kan tegemoet komen aan een nood aan omgeving en meer sociale controle (opdat de afspraken worden nageleefd), wat nu bij slachtoffer-dader bemiddeling minder vanzelfsprekend is. Op de stuurgroep van 3 mei krijgen we verslag van de interviews die gebeurden met bemiddelaars, procureurs, advocaten, rechters en medewerkers van slachtofferhulp en daderhulp : de voordelen en kritische bedenkingen. Het concept wordt gelanceerd een PMCcomité op te richten, een panel dat dossiers selecteert en mee voorbereidt, zodat de bemiddelaar dat niet alleen hoeft te doen. Ondertussen vinden in de drie arrondissementen waar een bemiddelaar de PMC-opleiding volgde, enkele PMC plaats of althans worden elementen van de methodiek toegepast. Zo kan eind december bemiddelaar Lien Soetewey deelnemen aan een cirkelgesprek in een dossier van de dienst van Oudenaarde en zo kennis maken met de toepassing in de praktijk.
In 2011 stelden we ons luidop de vraag of ook in de gevangenis van Gent het project herstelfonds zijn intrede zou kunnen doen. Het herstelfonds is een gezamenlijk project van het Ministerie van Justitie, Welzijn, de provincies en Suggnomè. Vanuit beleidsniveau heeft men de intentie om via de beleidsmedewerkers en attachés toch meer aan te sturen op initiatief/engagement, ook m.b.t. de opstart in gevangenissen waar nog geen herstelfonds is. Op 25 september vond een overleg plaats met mevrouw Machteld Boudin, attaché managementondersteuning gevangenis Gent en de heer Koen Polfliet, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap. Op deze bijeenkomst werd een eerste brainstorm gehouden omtrent de mogelijkheden en knelpunten bij een opstart van het herstelfonds in Gent. Vanuit het oogpunt van een rechtsgelijk aanbod naar slachtoffers en daders enerzijds en
43
anderzijds de frustratie dat gedetineerden bij transfer naar Gent hun vrijwilligerswerk voor het herstelfonds op dat moment zondermeer beëindigd zien, is er voldoende motivatie om verdere stappen tot verkenning te zetten. Op 4 februari 2013 zal op uitnodiging van de gevangenis een informatievergadering worden gehouden voor alle diensten die bij dit project kunnen worden betrokken.(Ic naast de bemiddelaars, de gevangenisdirectie en beleidsmedewerker Vl. Gem, ook PSD, JWW, Justitiehuis, provincie Oost-Vlaanderen, PAS,…) We kunnen hiervoor een beroep doen op de collega’s van Oudenaarde waar het herstelfonds recent werd opgestart. In Oudenaarde sluit de lokale werkgroep herstelfonds aan bij de stuurgroep. Mogelijk zal bij de opstart van een lokale werkgroep in Gent bij aanvang toch vaker bijeen dienen te worden gekomen. Niets belet dat er nadien aansluiting komt bij de stuurgroep. Intussen kreeg de bemiddelingsdienst een doorverwijzing van collega-bemiddelaar Filip Van Gorp (bemiddelingsdienst Turnhout). Het gaat om een man afkomstig van en verblijvend binnen arrondissement Gent, momenteel onder de ET en met werkstraf. De man had eerder tijdens zijn verblijf in de gevangenis van Hoogstraten een aanvraag bij het herstelfonds gedaan en deze werd toen toegezegd door het comité herstelfonds. De vraag werd gesteld, met ondersteuning van zijn justitie-assistente ET, of hij ook binnen dit arrondissement voor het herstelfonds kan werken (niettegenstaande dit enkel voor gedetineerden ingevoerd werd). De vraag werd voorgelegd aan het Comité Herstelfonds en dit werd uitzonderlijk en ten experimentele titel toegestaan. De man krijgt toestemming om na het voltooien van zijn werkstraf verder te werken voor het herstelfonds. Deze casus bood voor de bemiddelaars alvast mogelijkheden om contacten te leggen met de verantwoordelijken voor verschillende werkplaatsen, en dat in het licht van een eventuele toekomstige opstart van het herstelfonds binnen het arrondissement Gent.
Op de stuurgroep van oktober werd collega Meggy Stassyns van HCA-Oost-Vlaanderen uitgenodigd. Meggy nam deel aan de 2-jaarlijkse Conferentie van het Europees Forum Restorative Justice in Helsinki (14-16.06.2012). De conferentie had als titel ‘Connecting People’ en betrof een heel intense uitwisseling tussen verschillende Europese en niet-Europese bemiddelingslanden omtrent hun ervaringen aangaande uiteenlopende thema’s : herstelbemiddeling bij misdaden tegen de mensheid en terrorisme, familiale bemiddeling, bemiddeling bij intrafamiliaal/ partnergeweld, de positie van slachtoffer in herstelrecht en ervaringen van slachtoffers in dader-slachtoffer bemiddeling , herstelbemiddeling in scholen en bij jonge daders, de invloed van herstelbemiddeling op recidivisme, burenbemiddeling… Meggy deelt enkele algemene indrukken : o
o
De maatschappij lijkt terug vrij repressief. Subsidies rond herstelrecht worden teruggeschroefd. Er is weer een grote vraag naar bestraffing en dat terwijl de gevangenissen overvol zitten en de ineffectiviteit van straffen duidelijk werd bewezen. Hier en daar evolueert men naar de invoering van meer ‘betekenisvolle straffen’ of therapeutic justice. Het herstelrecht moet blijvend gepromoot worden, want het geeft de dader de kans om uitleg te geven waarom hij bepaalde daden heeft gepleegd. Maar vaak
44
o
o o
wordt herstelbemiddeling als te ‘soft’ aanzien naar de dader toe of zelfs te dadergericht. Slachtoffers begrijpen vaak niet wat herstelbemiddeling kan inhouden of denken dat dit verplicht is. Ze zijn vaak ook teleurgesteld dat bemiddeling geen impact heeft op het verdere verloop van de strafrechtelijke procedure. Het slachtoffer heeft ook individuele aanpak nodig. Het herstelrecht dient nog in heel wat Europese landen geïntroduceerd en geïmplementeerd te worden.
In de bespreking die hierop volgt bevestigt mevrouw Kathleen Vancauteren, juriste slachtofferhulp, dat bemiddeling een zeer positief effect kan hebben op slachtoffers. Dat betekent daarom niet dat slachtoffers die niet hebben bemiddeld, niet in staat zouden zijn om het gebeuren te verwerken of een plaats te geven.
(SUGGESTIES VOOR) NIEUWE SENSIBILISERING
Dit jaar werden zoals voorzien in het lokaal actieplan 2012 niet onmiddellijk nieuwe terreinen voor sensibilisering verkend. Eerder werd het contact met enkele vaste samenwerkingspartners hernieuwd. Zo vond bijvoorbeeld een aangenaam uitwisselingscontact plaats met de collega’s van de dienst Bemiddeling in Strafzaken op 18 juni. Dit contact zal nu ook bestendigd worden met een wisselende afvaardiging vanuit BIS op het begeleidingsteam.
Opnieuw werd geïnformeerd naar de mogelijkheid om vorming te geven bij de OostVlaamse politieschool en enige ingang te vinden bij de opleiding van advocaten-stagiairs. Dit bleef echter zonder concreet resultaat. De dienst stelt nu zijn hoop dat op bovenlokaal niveau hier stappen rond worden gezet of dat vanop dat niveau misschien suggesties worden aangebracht.
2012 was wel het jaar waarin de toneelvoorstelling “Van de mens niets dan slechts” bij het ruimere publiek werd gebracht. Deze voorstelling werd gemaakt op vraag van de organisatie. Ze handelde over een bemiddeling in een verkrachtingszaak. De bemiddelingsdienst Gent engageerde zich om binnen de regiosamenwerking de voorstelling in Izegem te ondersteunen. Ook de collega’s van Oudenaarde werden mee ondersteund bij de voorstelling in hun arrondissement. De stuurgroepleden vonden het jammer dat de toneelvoorstelling niet in Gent zelf werd georganiseerd. De bedoeling was om minstens een voorstelling per provincie te laten plaatsvinden. In Oost-Vlaanderen was dat Oudenaarde en Dendermonde. Financieel was het organiseren van een voorstelling niet zo evident. Oudenaarde kon via haar stuurgroepvoorzitter genieten van de ondersteuning van de Provincie Oost-Vlaanderen (Izegem genoot de steun van de provincie West-Vlaanderen). Ook via de bemiddelingsdienst minderjarigen en het Vereffeningsfonds bleek het niet mogelijk om te ondersteunen. Naar verluidt was er ook via derden contact met de Gentse schepen van onderwijs (aanbod toneel in onderwijscircuit), echter zonder gevolg. Het toneelstuk werd wel op video opgenomen. Misschien dat op deze manier nog een vervolg aan de voorstelling kan worden gegeven worden.
45
DE CIJFERS IN BEELD
AANMELDINGEN EN AANVRAGEN IN 2012
Elke dossiergerelateerde vraag die toekomt op de bemiddelingsdienst is een aanmelding. De dossiers waarin partijen door het parket zijn geïnformeerd, worden ook bij onze aanmeldingen gerekend. Mogelijks worden deze aanmeldingen een aanvraag, t.t.z. wanneer één van de partijen in een strafrechtelijk dossier contact neemt met de bemiddelingsdienst en dit met een vraag tot bemiddeling. De bemiddelingsdienst Gent kreeg 153 aanmeldingen in de loop van 2012. Dit is een lichte daling t.o.v. vorig jaar (160), maar is nog steeds veel meer dan de jaren vóór 2011. Het aantal aanvragen is dan weer gestegen tegenover 2011. In 126 gerechtelijke dossiers hebben we contact gehad met minstens één van de partijen of met de verwijzer met de vraag naar verdere actie van de bemiddelingsdienst, ten opzichte van 110 aanvragen in 2011. Meer dan 80 % van de aanmeldingen werd een aanvraag (vorig jaar was dat 70%). Dat er opnieuw veel aanmeldingen zijn, heeft te maken met het verder zetten van de selectie van te dagen dossiers bij het parket. Alhoewel we de selectiemomenten hebben beperkt tot een halve dag per maand, blijkt het aantal parketdossiers dat op deze manier aangemeld wordt nog het grootste deel van de aanmeldingen uit te maken. In 2012 zijn er op tien momenten 219 dossiers ingelezen. Daarvan zijn op basis van de criteria ‘bekennende dader’ en ‘gekend slachtoffer’ 65 dossiers geselecteerd, dat is een gemiddelde van 6 à 7 dossiers per maand. 189 partijen in deze dossiers werden door het parket aangeschreven en kregen ook nog een herinneringsbrief van de bemiddelingsdienst. Naast de parketdossiers die we zelf gaan selecteren, is er nog steeds de mogelijkheid van het parket om zelf het initiatief te nemen om in dossiers infobrieven te sturen wanneer men dat opportuun vindt. Dit kan dan zelfs veel vroeger in het onderzoek gebeuren en dus sneller volgend op de feiten dan op het moment dat men al beslist heeft tot dagvaarden. Vermoedelijk kan de magistraat die met het dossier belast is ook al een goede inschatting maken van de meerwaarde van communicatie in bepaalde dossiers. Helaas moeten we vaststellen dat er slechts één keer van de mogelijkheid van zelf verwijzen gebruik werd gemaakt in 2012. Het parket blijkt – voornamelijk dus door het selectiesysteem – de belangrijkste aanmelder (43%). De overige aanmeldingen (57%) komen zoals steeds vanuit veel verschillende verwijzers. De daderhulpverleners hebben vaker in vergelijking met vorig jaar verwezen naar de bemiddelingsdienst (10 t.o.v. 4 vorig jaar). Onder de daderhulpverleners verstaan we voornamelijk de trajectbegeleiders Justitieel Welzijnswerk werkzaam in de gevangenis van Gent, maar ook bijvoorbeeld PSD, de aalmoezeniers van de gevangenis of therapeuten. We denken dat dit cijfer hoger zou moeten zijn, gezien de vele aanvragen vanuit de gevangenis dit jaar. Daders vanuit de gevangenis die rechtstreeks contact leggen met de bemiddelingsdienst zijn meestal verwezen door een daderhulpverlener en worden aangespoord om hun motivatie om te bemiddelen in een brief naar onze dienst neer te schrijven. We weten echter niet altijd wie hen naar ons heeft verwezen. We kunnen in ieder geval concluderen dat we goed gekend zijn in de gevangenis en dat de toeleiding
46
naar Suggnomè vlot verloopt. Er zijn 25 daders (van binnen en buiten de gevangenis) die zich rechtstreeks hebben aangemeld. 8 slachtofferhulpverleners hebben cliënten naar ons doorverwezen dit jaar. Slachtofferhulpverleners kunnen mensen van de dienst Slachtofferhulp van CAW zijn, maar ook bijvoorbeeld therapeuten of de dienst Slachtofferonthaal bij het parket. 7 slachtoffers hebben zelf rechtstreeks contact gezocht en in 3 gevallen gebeurde dat door de context van een slachtoffer (familie, partner, …). Dit jaar was er een opmerkelijke daling van het aantal verwijzingen op zittingsniveau. 4 in 2012 t.o.v. 10 in 2011. Mogelijk valt dit te verklaren door dat de rechters vaak infobrieven van het parket terugvinden in de gerechtelijke dossiers en ervan uitgaan dat er niet opnieuw een bemiddelingsvoorstel dient gedaan te worden op het moment van de zitting, aangezien partijen reeds geïnformeerd zijn. Er was ook een daling van het aantal advocaten dat op onze dienst beroep deed (2 i.p.v. 11 vorig jaar). Een relatief nieuwe verwijzer is de dienst burenbemiddeling van de Stad Gent. Wanneer de burenbemiddelaars een aanvraag verkennen en te horen krijgen dat er een PV is opgesteld, valt het niet meer onder hun buitengerechtelijke werking en kennen zij de weg naar onze bemiddelingsdienst. Dit was 4 keer het geval in 2012. Verder heeft de politie 3 keer beroep gedaan op onze dienst. We hebben in 5 zogenaamde gemengde dossiers een aanmelding gekregen van onze collega’s herstelbemiddeling van de HCA dienst (gemengd dossier = met meerder- en minderjarige daders). Eén keer werd een aanmelding gedaan door een justitieassistent. In vergelijking met verschillende andere arrondissementen hebben wij nog geen rechtstreeks overleg met de onderzoeksrechters en hebben we tot op heden ook nog geen aanmeldingen vanuit het politieparket gehad. Indien er een aanvraag komt van partijen zelf of van derden kunnen we uiteraard steeds rekenen op de medewerking van deze gerechtelijke instanties om te kunnen werken in dossiers in de fase van het gerechtelijk onderzoek, en in ernstige verkeersongevallen op niveau van het politieparket. Alhoewel we in arrondissement Gent een stap hebben gezet naar het arbeidsauditoriaat, hebben we ook nog geen aanvragen tot bemiddeling in ernstige arbeidsongevallen gekregen. 71% van de aanvragen werd opgenomen (t.o.v. 82% van vorig jaar). Dat zijn aanvragen in 90 strafrechtelijke dossiers, wat exact hetzelfde aantal is als vorig jaar. Bij de aanvragen die ‘niet’ werden opgenomen, zitten nog steeds meerdere potentiële bemiddelingsdossiers: de aanvrager neemt zijn aanvraag nog in beraad, de aanvraag interfereert op dit moment nog met het onderzoek, de adresgegevens van de andere partij zijn nog niet gekend, … Dikwijls werd in deze aanvragen al heel wat werk verricht: één of meerdere verkennende gesprekken met één van de partijen, contacten met de verwijzer, met de advocaat, informatie opzoeken, … We vinden een goed onthaal belangrijk Het is onze taak mensen goed te informeren over bemiddeling en indien slachtofferdaderbemiddeling niet het antwoord is, dienen we hen zo goed mogelijk te verwijzen. In onze contacten met één van de partijen maken we de verbinding naar de andere partij en naar justitie, zelfs als er nooit een bemiddeling van komt. Omdat we zoveel aandacht geven aan het zogenaamde ‘pré-bemiddelingswerk’, hebben wij relatief veel cliëntwerk, ook al resulteert dat niet altijd in een groot aantal effectieve bemiddelingsdossiers (zie verder).
47
De meeste opgenomen aanvragen bevinden zich net zoals vorig jaar in de fase van het opsporingsonderzoek (57 dossiers van de 90 opgenomen aanvragen ofwel 63%. Deze cijfers zijn identiek voor 2012 als voor 2011). Dit is niet vreemd aangezien het parket onze grootste aanmelder is omwille van het selectiesysteem. 4% van de aanvragen gebeurt op zittingsniveau. Dit is een grote daling tegenover vorig jaar. Een duidelijke stijging dit jaar zien we in de dossiers op niveau van de strafuitvoering: 26% t.o.v. 17% vorig jaar. Dit heeft ongetwijfeld te maken met de vele aanmeldingen uit de gevangenis. Volgende cijfers blijven gelijk met deze van vorig jaar: Eén zaak die behandeld werd door het Hof van Beroep werd naar bemiddeling verwezen. Slechts 4 aanvragen in de fase van het gerechtelijk onderzoek werden opgenomen. Dit laatste blijft een spijtige zaak aangezien we toch mogen verwachten dat in veel meer dossiers die zich in de fase van het gerechtelijk onderzoek bevinden er ook een duidelijke nood is aan herstelbemiddeling. Dit blijkt zeker uit de ervaring van de bemiddelaars. Behalve dat we nog geen rechtstreekse samenwerking met de onderzoeksrechters hebben, kunnen we niet meteen een verklaring vinden voor het lage cijfer van aanvragen in deze fase. Misschien de schroom van verwijzers om bij recente zware misdrijven een beroep te doen op bemiddeling?
GEÏNFORMEERDE SLACHTOFFERS EN DADERS EN REACTIES VAN DE PARTIJEN
In de opgenomen aanvragen zijn er 159 slachtoffers en 110 daders (t.o.v. 174 slachtoffers en 115 daders in 2011). Ongeveer de helft van de geïnformeerde slachtoffers neemt contact op met de bemiddelingsdienst. 44% gaat uiteindelijk in op het bemiddelingsaanbod, wat vergelijkbaar is met vorig jaar. 74% van de daders reageert op het aanbod en 72% is verder geïnteresseerd. Dit ligt in de lijn van de percentages van vorig jaar. 74 slachtoffers hebben een aanbodsbrief vanuit de bemiddelingsdienst gekregen, waarbij 47% geïnteresseerd blijkt om een bemiddeling op te starten. Dit percentage ligt veel hoger dan dat van vorig jaar (30%). Toen maakte het niet veel of dat de eerste informatie over bemiddeling eerst van de bemiddelingsdienst kwam of vanuit het parket. Dit jaar blijkbaar wel. Het percentage geïnteresseerde slachtoffers dat initieel geïnformeerd is door het parket blijkt een stuk lager te liggen dan het percentage slachtoffers dat interesse heeft na eerst door de bemiddelingsdienst te zijn gecontacteerd, namelijk 34% (vergelijkbaar met vorig jaar). We vermoeden dat dit te maken heeft met de aard van de dossiers, wat we nader zouden kunnen onderzoeken, maar vooral met het tijdstip waarop slachtoffers de informatie krijgen. Op het moment dat een dossier gedagvaard wordt, is er al heel wat tijd verstreken en staan mensen vrij dicht bij een zittingsdatum waardoor het conflict toch weer een andere betekenis krijgt en de behoeftes anders liggen dan wanneer men op een ander tijdstip geïnformeerd wordt over bemiddeling. Vorig jaar konden we nog stellen dat er meer daders waren die reageerden op de infobrief vanuit het parket dan op het aanbod vanuit de bemiddelingsdienst, maar voor dit jaar geldt het omgekeerde: 70% van de 34 door de bemiddelingsdienst geïnformeerde daders wensten gebruik te maken van het
48
aanbod (vorig jaar was dit slechts 50%) ten opzichte van 65% van de 55 daders die een brief kregen van het parket (vergelijkbaar met vorig jaar). Daarnaast zijn er ook nog andere kanalen waar partijen hun informatie over bemiddeling krijgen: rechters in eerste aanleg, advocaten, slachtofferhulp, slachtofferonthaal, daderhulp, burenbemiddelaar, aalmoezenier van de gevangenis, justitiehuis, PSD, … Er zijn ook verschillende infomomenten in de gevangenis. Vorig jaar werden er twee infoavonden voor gedetineerden georganiseerd. Na zo een infosessie krijgen de deelnemers de mogelijkheid een bemiddeling aan te vragen, waarna de bemiddelaars in de daaropvolgende week een persoonlijk verkennend gesprek aanbieden. Tijdens zo een gesprek bespreken we de verwachtingen en de vragen die er zijn na de uitleg over bemiddeling en als de persoon in kwestie zijn aanvraag wil verder zetten, verzamelen we de gegevens die we nodig hebben voor onze verdere procedure.
BEMIDDELINGSDOSSIERS
In de aanvragen die onze dienst in 2012 heeft opgenomen zijn er 177 potentiële bemiddelingsrelaties tussen daders en slachtoffers, wat een daling is in vergelijking met het potentieel van vorig jaar (206). Het gaat nochtans over hetzelfde aantal strafdossiers als vorig jaar, wat betekent dat het aantal partijen per strafdossier dit jaar lager ligt dan vorig jaar. Net zoals vorig jaar werd 30% van de potentiële bemiddelingen een bemiddelingsdossier (waarbij slachtoffer en dader hun interesse in bemiddeling hebben kenbaar gemaakt). In 19% van het potentieel werd uiteindelijk effectief bemiddeld, dus vond er communicatie plaats tussen slachtoffer en dader. Dit is een daling t.o.v. vorig jaar, toen was de uitval lager (in 25% van het potentieel wordt uiteindelijk effectief bemiddeld in 2011). In absolute aantallen zien we dan dat er in 53 dossiers contacten zijn geweest met slachtoffer en dader en er effectief in 36 dossiers uitgewisseld werd tussen partijen. In 2011 waren dat nog 61 bemiddelingsdossiers en 51 effectieve bemiddelingen. We worden dus geconfronteerd met een gevoelige daling van het aantal bemiddelingen. Opnieuw moeten we vaststellen dat de uitval van potentiële dossiers naar effectieve bemiddelingen groot is. We hebben hier weinig tastbare verklaringen voor. We zien wel dat het geen uniek gegeven is voor ons arrondissement. Het blijft belangrijk om zoveel mogelijk mensen te informeren, en ons streefdoel blijft om dat in alle fasen van de strafrechtsketen te blijven doen, en liefst op verschillende momenten en door verschillende personen. Mensen die op dit moment misschien niet de behoefte hebben om te bemiddelen hebben dat misschien wel op een ander moment, of weten de informatie misschien door te spelen naar anderen die wel graag de bemiddelingsdienst hadden gekend. De daling in de cijfers in het algemeen is ook moeilijk te verklaren en is wellicht veroorzaakt door een samenloop van factoren. Heeft de personeelssituatie er iets mee te maken (vervanging van een van de vaste bemiddelaars, die met bevallingsrust ging, wat de personeelsbezetting enkele maanden met 20% deed afnemen)? Andere mogelijke factoren: het maatschappelijke klimaat waar er misschien wat minder aandacht is voor bemiddeling, veel verwijzingen in dossiers waar het erg moeilijk is om een constructieve communicatie op gang te brengen (jarenlange burenruzies; één van de partijen heeft een ernstige persoonlijkheidsstoornis; zeer complexe situaties; ...), weinig verwijzingen op maat - in dossiers waar er echt behoefte is aan communicatie, tijdstip van de aanvraag, ... . Dit zijn allemaal slechts hypotheses die we moeilijk kunnen hardmaken.
49
CO-BEMIDDELINGEN
De bemiddelaars van Gent verleenden hun medewerking aan dossierwerk in andere arrondissementen. Zo waren we co-bemiddelaars in één dossier in Brussel, twee dossiers in Turnhout, één dossier in Leuven en twee dossiers in Oudenaarde.
PROFIEL VAN DE PARTIJEN IN DE BEMIDDELINGSDOSSIERS
49 slachtoffers en 45 daders hadden interesse in het bemiddelingsaanbod. 32 slachtoffers zijn het gesprek aangegaan met hun dader(s). 29 daders zijn een communicatieproces gestart met hun slachtoffer(s). Iets meer mannelijke dan vrouwelijke slachtoffers participeren aan een bemiddeling. Langs daderkant waren het overwegend mannen die bemiddelen. In de leeftijdscategorie 18-24 jaar zijn slachtoffers meest geïnteresseerd in bemiddeling in vergelijking met andere leeftijdscategorieën. Voor daders is dat de leeftijdscategorie 30-39 jaar. Traditioneel bemiddelen we vaker tussen mensen die elkaar op een of andere manier kennen dan met onbekenden.
AARD VAN DE FEITEN
De verdeling qua aard van de feiten is als volgt:
Eigendom: 60 aanvragen – 11 effectieve bemiddelingsdossiers (daling t.o.v. 2011)
Persoon: 91 aanvragen – 16 effectieve bemiddelingsdossiers (daling)
Zeden: 17 aanvragen – 3 effectieve bemiddelingsdossiers (daling)
Verkeer: 9 aanvragen – 4 effectieve bemiddelingsdossiers (stijging t.o.v. 2011)
In vergelijking met 2011 zijn de verhoudingen van deze cijfers qua soort delicten vergelijkbaar in 2012.
50
INDIRECTE EN DIRECTE BEMIDDELING
8 dossiers die in 2011 en 24 die in 2012 werden geopend, werden afgesloten in 2012. In deze afgesloten dossiers is er vooral op een indirecte manier bemiddeld. Slechts in 3 dossiers vond er een gezamenlijk gesprek plaats. Zowel in absolute aantallen als procentueel is dit een significante daling van het aantal ontmoetingen.
BEMIDDELINGSOVEREENKOMSTEN
In 9 dossiers werd een overeenkomst afgesloten waarbij partijen iets konden terug koppelen naar de gerechtelijke instanties. Dit is een daling ten opzichte van vorig jaar, maar omdat het aantal afgesloten bemiddelingsdossiers ook is gedaald, is er merkwaardig genoeg procentueel wel een stijging in het aantal bereikte overeenkomsten (28% in 2012 – 23% in 2011).
CONCLUSIES EN ASPIRATIES VOOR 2013
De Bemiddelingsdienst Gent blijft stoten op ‘ontoereikende’ cijfers : voldoende aanmeldingen en aanvragen, echter met te weinig matchen, dus een matig aantal bemiddelingsdossiers en effectieve communicatie uitwisselingen. We willen dit probleem enerzijds aanpakken. Zo voorziet de organisatie in een nieuwe werkgroep rond bemiddelingsmethodieken. Deze werkgroep zal onze boodschap tegen het licht houden van de zgn. 5 B’s : begrijpbaar, bereikbaar, beschikbaar, bruikbaar en betaalbaar. Dat zal allicht resulteren in een aantal methodische ingrepen. De slachtoffer-dader methodiek kan herdacht, verfijnd, aangepast. Andere methodieken binnen het herstelrecht zoals PMC kunnen mogelijk nieuwe stimulansen brengen. Nieuwe methodieken kunnen mogelijk meer succesvol worden toegepast in bepaalde types dossiers. De bemiddelaars van Gent nemen zich voor om zich hierrond te gaan vormen. We kijken ook uit naar de suggesties die vanuit deze nieuwe werkgroep zullen voortvloeien. Anderzijds willen we geen afbreuk doen op de zaken die wel realiseren en onze kwaliteitsvolle benadering van de bemiddelingsaanvragen. We vinden het noodzakelijk ook te investeren in de fase van de pre-bemiddeling. Ook in deze fase leggen we met ons optreden, conform onze werkingsprincipes, een basis voor een andere perceptie van justitie, en ruimer ook voor een meer communicatieve en participatieve justitie. Het ontbreken van matchen voor een effectieve communicatie uitwisseling in concrete dossiers mag ons niet ontmoedigen om verder te gaan met deze werkwijze. 150 slachtoffers en daders op een totaal van 269 geïnformeerde mensen wenst uiteindelijk wel van het bemiddelingsaanbod gebruik te maken. Deze mensen betrokken in een gerechtelijk dossier staan m.a.w. open voor communicatie en zien dus een meerwaarde in dit aanbod.
51
De ondersteuning vanwege de administratieve kracht bij de selectie van dossiers op parketniveau en vooral ook wat betreft telefoonpermanentie, biedt ons meer ruimte om verder kwaliteitsvol om te gaan met onze kerntaken : bemiddelen, sensibiliseren, vormen, samenwerken en dat steeds met de nodige dosis vernieuwing.
De stuurgroep vergaderde twee keer in 2012 met als inhoud van de vergaderingen een toetsing van het lokale actieplan 2012. In de mate van het mogelijke willen de bemiddelaars in 2013 het aantal vergaderingen opnieuw ‘normaliseren’ naar 4 à 5, o.m. in het licht van de eventuele opstart van het herstelfonds (zie verder). Tegelijk wordt vanuit Suggnomè een oefening voorzien naar het belang van structureel bemiddelen/stuurgroepen.
Een aantal geplande acties in 2012 – zoals onze poging om vorming te kunnen geven bij de Oost-Vlaamse politieschool of bij advocaten-stagiairs - blijven zonder resultaat. Dit onderlijnt enerzijds het belang van een zekere back-up vanuit de lokale stuurgroep. Anderzijds nopen zekere acties ons tot een gezamenlijke en weloverwogen aanpak over de arrondissementsgrenzen heen, regionaal dan wel bovenlokaal.
De overheveling van Suggnomè naar de Vlaamse Gemeenschappen ligt in het vooruitzicht. Het is op dit moment weinig duidelijk of, en zo ja welke veranderingen dit voor de lokale eventueel meebrengt. Het zou echter verkeerd zijn om plannen in afwachting hiervan ‘on hold’ te zetten. De Bemiddelingsdienst van Gent wil proberen het project Herstelfonds te implementeren in de Gentse gevangenis. Bewust van de knelpunten, o.m. rond de uitvoering ervan, die ons gesignaleerd worden vanuit andere diensten waar het herstelfonds actief is, geloven we niettemin in de meerwaarde ervan voor de gedetineerden om in de fase van detentie concreet herstelgericht te gaan werken en op die wijze enige erkenning te bieden naar het slachtoffer. Bovendien zien we de introductie van het herstelfonds als opportuniteit om binnen dit arrondissement opnieuw rond een herstelgericht initiatief de samenwerking met verschillende actoren te intensifiëren en zo een herstelgericht beleid te versterken. Op 4 februari wordt een informatievergadering voorzien waarbij het project aan elke potentiële actor wordt voorgesteld. Bedoeling is dat zij nadien in overleg gaan met hun achterban rond het mogelijk engagement die zij daarbij willen opnemen.
BEMIDDELINGSDIENST IEPER - VEURNE - KORTRIJK
INLEIDING
Gedurende het jaar 2012 zagen we enkele opmerkelijke nieuwigheden binnen de werking van onze ‘eenheidsdienst’, zo was er onder meer de aanstelling van een nieuwe verbindingsmagistraat voor het Parket Kortrijk en kwam er in Veurne een nieuwe Procureur des Konings. Daarnaast kwam een nieuw personeelslid ons vervoegen ter vervanging van Michael Gevaert die besloot om terug te gaan studeren. Lien De Clercq zit sedert september op zijn stoel.
52
STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
Naast enkele opvallende punten die hieronder per arrondissement becommentarieerd worden, waren er in 2012 ook enkele gelijkaardige patronen zichtbaar als vorig werkjaar. Zo blijven we zeer weinig dossiers ontvangen op niveau onderzoeksgerecht, en dit over de 3 arrondissementen heen. De toegang tot de onderzoeksrechters verloopt nog niet zo soepel als het contact met het Parketniveau. We hebben nog steeds geen duidelijkheid wat hieraan ten grondslag ligt, noch hebben we reeds een adequaat antwoord gevonden om dit fenomeen te counteren. De Parketten van Ieper en Kortrijk steken er met kop en schouders bovenuit wat het aantal doorverwijzingen betreft. Zowel diensten aan slachtofferzijde als daderhulp blijven zeer terughoudend inzake aanmeldingen. Ook de balie en de justitiehuizen zijn op dat vlak nauwelijks actief. Toch toont dit beeld geen uitschieters als we onze dienst vergelijken met de andere in het Vlaamse land.
Parket Ieper bleef dit jaar net zoals in 2011 zeer actief doorverwijzen. Jammer genoeg blijft dezelfde tendens zichtbaar als tijdens het vorige werkjaar, namelijk een grote uitval in de aanmeldingen, wat maakt dat er slechts een gering aantal effectieve bemiddelingen doorgingen. We kunnen hier ook opmerken dat het Parket zich beperkt tot een aantal kwalificaties. Zo krijgen we geen aanmeldingen vanuit dit Parket in dossiers dodelijke verkeersongevallen, noch in zedenzaken. Nochtans vermoeden wij dat er op dat terrein nog potentieel zit.
Op het Parket Veurne heerste er qua doorverwijzingen naar bemiddeling als het ware een impasse doorheen het afgelopen jaar. Een structureel tekort aan magistraten, een wissel van de figuur van de Procureur des Konings en ziekteperiodes op het Parketniveau spelen hier mogelijk een manifeste rol. Vanuit de bemiddelingsdienst ondernamen we toch enkele pogingen om de trein weer op gang te trekken. Zoals reeds vorig jaar vermeld toonde het systeem van het gebruik maken van een stempel op de kaft zich als niet goed werkbaar. Daarom deden we voorstellen om andere manieren ingang te laten vinden, zoals een automatisch zoeksysteem via informaticaweg waarbij dossiers die aan de vereiste criteria beantwoorden zonder veel extra inspanning van het administratieve personeel toch kunnen geselecteerd worden. We pleiten voor een werkbare stroomlijning in manier van afhandelen, zowel op niveau van de diverse parketten als binnen onze eigen werking. We hopen dat al die inspanningen in de loop van 2013 zullen resulteren in een vernieuwd elan.
In het Parket van Kortrijk mochten we in maart een nieuwe verbindingsmagistraat verwelkomen. De Heer Wouter Terrijn werd gevraagd om de heer Philip Bauduin te vervangen. Deze laatste vertrok op buitenlandse missie. Toch willen we niet nalaten om hem te bedanken voor de jarenlange inzet als contactpersoon voor onze bemiddelingsdienst. Naar aanleiding van die wissel stelden we in een persoonlijk onderhoud op het Parket ook het automatisch zoeksysteem voor. Dit laatste heeft zich reeds in Antwerpen als zeer gebruiksvriendelijk getoond. Dhr. Terrijn contacteerde dienaangaande
53
de informaticaverantwoordelijke die ervoor zorgde dat het nieuwe systeem al spoedig zijn intrede deed op het Parket te Kortrijk. Dit resulteerde in een spectaculaire stijging van het aantal aanmeldingen (zie ook in de bespreking van de cijfertabellen). Momenteel wordt er nog steeds in een beperkt aantal kwalificaties doorverwezen, waarvan het aantal dossiers niet naleven bezoekrecht ongeveer een vierde uitmaakt. Door al die veranderingen kreeg de stuurgroepwerking een nieuwe dynamiek. Naast de reguliere werking vond er in het voorjaar van 2012 een opvoering van het toneel ‘Van de mens niets dan slechts?’ plaats in de zaal De Leest te Izegem. De talrijke opkomst van onze samenwerkingspartners betekende voor ons een hart onder de riem om gestaag verder aan de weg te bouwen. De aanwezigen konden voorafgaand genieten van een broodjesmaaltijd met soep en bij de nabespreking werd hen nog een glaasje aangeboden. Onze deelname aan diverse overlegmomenten met al onze samenwerkingspartners bleef lopen zoals voorheen. Ook intern blijven de medewerkers zich engageren in allerhande werkgroepen.
DE CIJFERS IN BEELD
Eerst een algemene vaststelling: het aantal effectieve bemiddelingen staat schijnbaar in schril contrast tot het aantal aanmeldingen. De ervaring leert ons echter dat er ook zonder zichtbaar resultaat in die eindcijfers soms sprake is van één of andere vorm van HERSTEL voor een betrokken partij in een aanmeldingsdossier. Zich gehoord voelen, de nodige informatie krijgen over een afhandeling, zijn verhaal kunnen doen en nadien pas beslissen om al of niet in een bemiddelingstraject te stappen betekent vaak heel wat. Dit ‘pre’ werk is onvoldoende zichtbaar op diverse vlakken. Vaak steken we veel tijd en energie in het zoeken of een aanvraag wel voor onze dienst is of waar we mensen kunnen naar verwijzen wanneer we een zaak niet zelf kunnen of mogen opnemen. M.b.t. onze manier van registreren werd er een principiële beslissing genomen dat we niet aan arbeidsregistratie doen, wel aan outputregistratie. Registreren of er wel of niet verkennende gesprekken hebben plaats gevonden, zou een alternatieve keuze kunnen zijn, zelfs in die gevallen waarin je nog helemaal niet weet of de andere kant wel of niet zal reageren. Bij een afgeronde bemiddeling zonder schriftelijke terugkoppeling naar het Parket kunnen verschillende redenen hieraan ten grondslag liggen, zoals bv. dat een precair evenwicht kan verstoord worden door iets samen op papier te zetten. Voor het arrondissement Ieper mochten we in 2012 in totaal 270 aanmeldingen ontvangen. Dit is in absolute cijfers een verhoging met 59 dossiers in vergelijking met het vorige werkjaar. We konden hiervan 182 dossiers opnemen, waarvan er 181 in opsporingsonderzoek zaten en 1 zich situeerde op niveau strafuitvoering. Wat er hierbij opvalt is dat er geen enkel dossier komt vanuit het onderzoeksgerecht. 199 slachtoffers kregen op één of andere manier informatie omtrent bemiddeling, idem voor 193 verdachten en 1 dader. Er waren 99 slachtoffers met interesse in ons aanbod en 110 verdachten/dader. Van de 205 potentiële bemiddelingsdossiers werden er slechts 28 effectief. Dit
54
betekent dus nog een daling in vergelijking met vorig jaar. Zonder ons te willen verschuilen achter een steeds strenger maatschappelijk klimaat, mogen we toch vermelden dat diezelfde tendens zich manifest overal vertoont in het Vlaamse bemiddelingsveld. Een werkgroep methodiekontwikkeling zal zich in de loop van 2013 hierover buigen, in de hoop om via een andere aanpak misschien een meer passend antwoord te kunnen vinden op allerhande maatschappelijke tendensen. Een andere mogelijke verklaring voor de grote uitval schuilt hierin dat we nogal wat dossiers krijgen inzake belaging/stalking en burenruzies die reeds jarenlang aan de gang zijn. In deze beide soort zaken is het vaak erg moeizaam om tot een geslaagde bemiddeling te komen, juist door het eigene van die problematische situaties. Om dit alles te bespreken hebben we in 2012 een overleg gehad met de vrederechters en met de wijkagenten Mogelijk resulteert dit op termijn in een beter resultaat, wanneer een doorverwijzing in een vroeger stadium kan gebeuren, zodat het niet tot een escalatie en een onwerkbare/onbemiddelbare situatie komt.
Veurne heeft qua bemiddeling deze keer slechts 6 dossiers in aanmelding, waar slechts 2 effectieve bemiddelingen uit voortkwamen. Zoals hierboven reeds vermeld hopen we dat de toekomst met een nieuwe manier van werken resulteert in een ander en beter cijferbeeld voor 2013.
Zoals reeds aangekondigd mogen we voor Kortrijk spreken van een spectaculaire stijging wat het aantal aangemelde dossiers betreft. Daar waar we in 2011 nog spraken van 119 aanmeldingen zijn er voor 2012 in het totaal 390 dossiers op onze dienst toegekomen. Dit is dus meer dan verdrievoudigd! En dan te bedenken dat de verwijzing beperkt bleef tot slechts een deel van de kwalificaties die in aanmerking komen voor bemiddeling. Zo is er nog geen lineaire verwijzing van ‘zeden’ dossiers. Ook niveau onderzoeksgerecht is nog braakliggend-terrein. Ook in verkeersdossiers is er een verandering zichtbaar: afgelopen jaar konden we in 9 verkeersdossiers optreden.
Die 390 aanmeldingen leverden ons 253 aanvragen op waarvan we er 243 konden opnemen, met 63 effectieve bemiddelingsdossiers uit een potentieel van 288 als eindresultaat op de teller. Dit is een percentage van 22%. In vergelijking met vorig jaar is er een absolute stijging van effectieve dossiers van 16 naar 63, wat dus een verhoging betekent van vier keer meer dossiers dan het vorige werkjaar. 276 slachtoffers kregen informatie over bemiddeling en 251 verdachten. Net zoals vorig jaar waren er ook nu weer geen dossiers op niveau rechtbank van eerste aanleg, noch vanuit het Hof van Beroep. Ook fase strafuitvoering blijft voor onze regio zeer minimaal. Het feit dat de gevangenis Ieper voornamelijk een arresthuis is, is hier niet vreemd aan.
55
CONCLUSIES EN UITDAGINGEN VOOR 2013
We zijn tevreden dat onze inspanningen van de voorbije jaren de moeite hebben geloond met een geautomatiseerde lineaire doorverwijzing vanuit het Parket te Kortrijk en een erg actief en gericht doorverwijsbeleid vanwege de verbindingsmagistraat te Ieper tot gevolg. De inzet op een systematische verwijzing in verkeersdossiers is zeker de moeite waard om verder aandacht aan te besteden. De grote uitval noopt ons tot het zoeken naar een nieuwe aanpak, in overleg met onze collega’s en onze samenwerkingspartners. Daar waar we in vorig jaarverslag melding maakten van een evaluatie van de stuurgroepwerking die er zat aan te komen, dienen we te stipuleren dat er eerst binnen de schoot van Suggnomè hierover verder beraden wordt vooraleer overal in het Vlaamse land systematisch een bevraging en evaluatie door te voeren. Welke uitdagingen wachten er ons verder nog in de loop van 2013:
Een kwalitatieve en kwantitatieve evaluatie van de dossiers ‘niet naleven bezoekrecht’ die vanuit Parket Kortrijk ‘toestromen’ (bijna 1 op 4 van alle aanmeldingen). Een artikeltje en vermelding van onze contactgegevens in de stadsinfokrant van Kortrijk. Een nieuwe gezamenlijke stuurgroep voor de samenwerkingspartners van onze 3 arrondissementen samen, met een aantal lezingen gevolgd door een paneldebat. Infosessies aan politie en Balie van Kortrijk en aan de politierechters van Ieper. Zoeken naar een nieuwe en vooral werkbare praktijk binnen arrondissement Veurne.
BEMIDDELINGSDIENST LIMBURG (HASSELT EN TONGEREN)
INLEIDING
In tegenstelling tot andere jaren willen we dit jaar ook de cijfers van de afgelopen vijf jaar in kaart brengen. De reden hiervoor is tweeërlei. Enerzijds geven jaarcijfers maar een momentopname weer, en krijgen cijfers meer waarde als er een vergelijking mogelijk is met voorbije jaren. Anderzijds zijn we zelf ook op zoek naar mogelijke redenen voor de opmerkelijke daling van het aantal effectieve dossiers in 2012. We zien niet meteen een daling in de instroom van dossiers en willen daarom verder op zoek gaan naar mogelijke verklaringen. Een cijferoverzicht voor de voorbije vijf jaren kan in dit opzicht misschien verhelderend zijn.
56
DE CIJFERS IN BEELD
AANMELDINGEN
De cijfers over de aanmeldingen kunnen we moeilijk vergelijken omdat het huidige registratiesysteem voor aanmeldingen sinds 2010 veranderde. Voor Tongeren werden in 2012 190 dossiers aangemeld, in 2011 166 en in 2010 167. In vergelijking met andere Vlaamse arrondissementen zoals o.a. Antwerpen ligt de verhouding aanmeldingen/aanvragen in Tongeren veel hoger, omdat het systeem van lineair informeren vanuit het Parket in Tongeren doelgerichter gebeurt. Er wordt slechts geïnformeerd in strafbundels met bekende slachtoffers en bekennende verdachten, drugsdelicten, milieudelicten en andere “slachtofferloze” feiten worden uitgefilterd.
AANVRAGEN
In Tongeren zien we over de vijf jaren wel een lichte daling met echter een gelijk cijfer in 2008 en 2012 , namelijk 134. Er is een schommeling van maximaal 10 % vast te stellen in de tussenjaren. In Hasselt zien we ten opzichte van 2008 ook daling van 43 naar 31 aanvragen. 2009 kende een verklaarbaar hoger cijfer omdat er in dat jaar op succesvolle wijze werd samengewerkt met de drie onderzoeksrechters. Doordat het parket te Hasselt deze praktijk problematiseerde werd deze werkwijze vanaf 2010 stopgezet.
OPGENOMEN AANVRAGEN
Ook dit cijfer is voor Tongeren gelijk in 2008 en 2012, namelijk 129 met een maximum verschil van 5% verschil over de vijf jaren. We kunnen dus stellen dat dit stabiel is gebleven. Voor Hasselt lag de verhouding tussen aanvragen en opgenomen aanvragen zeer hoog, met name omwille van het feit dat de meeste aanvragen van Hasselt kwamen vanwege één partij, in de meeste gevallen vanuit daderzijde. Het aantal strafbundels dat door het parket te Tongeren werd doorverwezen veranderde wel doorheen de jaren. 205 in 2008 was het hoogste met 116 in 2010 als laagste aantal. In 2012 werd er in 131 strafbundels geïnformeerd. Opvallend hierbij op te merken is dat het jaar 2010 met de minste verwijzing van strafbundels het hoogste cijfer kende van effectieve bemiddelingen namelijk 145 en hoogste cijfer potentiële bemiddelingen namelijk 309.
57
POTENTIËLE DOSSIERS
Het aantal potentiële dossiers is wel opvallend gedaald doorheen de vijf jaren. 2010 kende het hoogste aantal met 309 en dit is 59% meer dan in 2012 met 204 potentiële bemiddelingen. In vergelijking met het vorige jaar 2011 is dit ook 23% minder van 264 naar 204. In Hasselt was er ten opzichte 2008 een sterke daling te merken op vlak van potentiële dossiers. De potentiële dossiers daalden , met uitzondering van 2009 – elk jaar met maar liefst twintig dossiers (van 105 in 2008 naar 42 in 2012).
EFFECTIEVE BEMIDDELINGEN
We kennen in Tongeren in 2012 het laagste cijfer van 98 effectieve bemiddelingen. Het hoogste cijfer kende we in 2010 met 145 effectieve bemiddelingen. Dit was het jaar waarin we werkten met wachtlijsten. Ten opzichte van 2010 is dit nu 33% minder effectieve bemiddelingen. Toch is de verhouding tussen potentiële dossiers en effectieve dossiers het hoogste in 2012 met 48%, weliswaar met minimale verschillen in de succesjaren 2009 en 2010 nl 1%. Opvallend is hier dat Tongeren, in deze verhouding, doorheen de jaren in Vlaanderen het hoogste percentage blijft optekenen. De cijfers van aanmelding naar effectief dossier kunnen we enkel voor de drie laatste jaren vergelijken en daar zien we een daling van 87% in 2010 naar 62.5%in 2011 en ‘slechts’ 51.5% in 2012. De cijfers in de verhouding tussen aanmelding en aanvraag zijn dan niet zo groot van 76% in 2010 naar 71% in 2011 en 70% in 2012. In Hasselt zijn over de laatste vijf jaar de effectieve bemiddelingen gedaald met meer dan 40% (van 30 naar 18). Met een hoger cijfer van 58 effectieve bemiddelingen in 2009. De daling van de effectieve bemiddelingen is echter pas in 2011 en 2012 zienderogen gedaald. Dit heeft voornamelijk ook te maken met de stopzetting van elke samenwerking met het Parket te Hasselt. In de verhouding effectieven/aanvragen zijn er voor Hasselt schommelingen geweest in de afgelopen vijf jaar. In 2012 lag deze verhouding op 58%, hetgeen nog beduidend hoger ligt dan het gemiddelde in Vlaanderen (47%). De verhouding effectieven/potentiële steeg doorheen de jaren in Hasselt, en kwam in 2012 zelfs uit op 43%, hetgeen beduidend hoger is dan het Vlaamse gemiddelde van 28%. Uit de relatief hogere verhoudingen tussen effectieven/aanvragen en effectieven/potentiële dossiers voor Limburg ten opzichte van Vlaanderen zouden we toch iets kunnen afleiden over de manier van opname van aanvragen. Blijkbaar verschilt het aanbod, de methode of werkwijze in Limburg hierin.
2008 2009 2010 2011 Aanvragen 133 122 127 118 Opgenomen 129 118 126 112 Potentieel 298 280 309 264 Effectief 121 133 145 104 Afgesloten 111 135 156 131 Effectief/aanvraag 91% 109% 114% 88% Effectief/potentieel 40% 47% 47% 40% Tabel 1: overzicht in- en uitstroom Tongeren
2012 134 129 204 98 109 73% 48%
58
Aanvragen
298
Opgenomen
Potentieel
Effectief
Afgesloten
309 280
264 204
133129
121111
2008
122118
133135
2009
127126
145154 118112
2010
131 104
134129 98 109
2011
2012
Figuur 1: overzicht in- en uitstroom Tongeren
2008
2009
2010
2011
Aanvragen 43 93 30 34 Opgenomen 42 93 28 34 Potentieel 105 291 80 61 Effectief 30 58 28 20 Afgesloten 27 49 46 21 Effectief/aanvraag 70% 62% 93% 59% Effectief/potentieel 29% 20% 35% 33% Tabel 2: overzicht in- en uitstroom Hasselt
2012 31 30 42 18 29 58% 43%
59
Aanvragen
Opgenomen
Potentieel
Effectief
Afgesloten
291
105
43 42
93 93
80 58
49
30 27
30 28
2008
2009
46 28
2010
61 34 34
20 21
31 30
2011
42 18
29
2012
Figuur 2: overzicht in- en uitstroom Hasselt
INTERESSE VAN PARTIJEN
INTERESSE VAN SLACHTOFFERS De afgelopen jaren lag de responsgraad van slachtoffers steeds rond de 60 % en kende ze in 2012 zelfs een lichte stijging naar 64%. Er is wel een opmerkelijke daling vast te stellen in het absolute cijfer van de aangeschreven slachtoffers: van 224 in 2008 en hoogste cijfer 227 in 2010 en 2011 naar 190 aangeschreven slachtoffers in 2012. Dit is een daling van 15% Er worden dus minder slachtoffers aangeschreven maar het percentage dat interesse heeft stijgt licht. Voor Hasselt was de responsgraad doorheen de jaren zeer laag maar constant rond de 35%. Slechts in 2012 is de responsgraad echter meer gestegen en dichterbij gekomen in de buurt van de responsgraad voor slachtoffers in Tongeren. Een mogelijke verklaring hierin zou de methode of werkwijze van de bemiddelaar kunnen zijn in zijn eerste contactname met cliënten, in dit geval met slachtoffers.
TONGEREN SLO Geïnformeerd SLO Interesse SLO Responsgraad HASSELT SLO Geïnformeerd SLO Interesse
2008
2009
2010
2011
2012
224 139 62%
220 133 60%
227 138 61%
227 136 60%
190 121 64%
75 27
209 70
61 21
63 23
43 24
60
SLO Responsgraad
36% 34% 34% 36% Tabel 3: overzicht reacties slachtoffers
Slo geinformeerd 224
Slo interesse 227
220
57%
Slo responsgraad 227 190
139
138
133
62
2008
136
61
60
2009
121
64
60
2010
2011
2012
Figuur 3: deelname slachtoffers in Tongeren Slo geïnformeerd
Slo interesse
Slo responsgraad
209
75
70 27
2008
36
34
2009
63
61 21
2010
34
23
2011
36
56
43 24
2012
Figuur 4: deelname slachtoffers in Hasselt
61
In vergelijking met andere gerechtelijke arrondissementen in Vlaanderen blijft de 63% voor Tongeren het hoogste cijfer voor de slachtofferrespons. Dit is niet gewijzigd doorheen de jaren. Opvallend is ook dat Hasselt als tweede hoogste scoort met 57%. De responsgraad voor Limburg ligt dus een stuk hoger dan het Vlaamse gemiddelde dat in 2012 op 51% stond.
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Oudenaarde
Tongeren
Veurne
Totaal
110
278 265
159
42
199
276
226 302
240
190 284
4
299 1
206
58
149 149
70
24
99
136
120 165
101
121 138
3
49 %
53 %
54 %
44 %
57 %
50 %
49 %
53 %
42 %
64 %
75 %
153 9 51 %
55 %
Turnhout
Brussel
416
56 %
Mechelen
Brugge
Dendermonde
Antwerpen SLO Geïnformeer d SLO Interesse SLO Responsgraa d
49 %
Tabel 4: overzicht interesse slachtoffers in Vlaanderen voor 2012
INTERESSE VAN DADERS Er werden door de vijf jaren heen niet opvallend minder aantal daders aangeschreven. Er is in 2012 een stijging van 5% in vergelijking met 2008 en een daling van 6% in vergelijking met 2011. In de interesse die daders tonen kent 2012 het tweede hoogste percentage met 77% waar 2011 met 83% het hoogste scoorde en 2008 met 72% het laagste. Voor Hasselt zien we een hoge responsgraad tijdens de laatste drie jaren . Dit heeft te maken met het feit dat bijna alle aanvragen komen vanuit de gedetineerden in de fase van de strafuitvoering.
TONGEREN Da geïnformeerd Da interesse Da responsgraad HASSELT Da geïnformeerd Da interesse Da responsgraad
2008
2009
2010
2011
2012
175 126 72%
155 113 73%
175 130 74%
133 111 83%
152 117 77%
64 144 33 37 36 53 30 35 56% 37% 91% 95% Tabel 5: overzicht reacties daders Limburg
32 31 97%
62
Da geïnformeerd 175
Da interesse
Da responsgraad
175 155
152 133
130
126 113
2009
83
74
73
72
2008
117
111
2010
77
2011
2012
Figuur 5: overzicht deelname daders Tongeren Da geïnformeerd
Da interesse
Da responsgraad
144
64
56
53 37
36
2008
97
95
91
2009
33 30
2010
37 35
2011
32 31
2012
Figuur 6: overzicht deelname daders Hasselt In Vlaanderen scoort Hasselt met 97% responsgraad bij daders het hoogste. Tongeren zit met de 77% ook een stuk boven de gemiddelde responsgraad van Vlaanderen, die op 69% stond in 2012. Naar respons van partijen toe – zowel voor slachtoffers als voor daders – liggen de cijfers in Limburg dus hoog in verhouding tot de Vlaamse cijfers.
63
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
Totaal
Mechelen
Leuven
Kortrijk
Ieper
Hasselt
Gent
75
Dendermonde
27 7 19 3 70 %
Brussel
DA Responsgraad
Brugge
DA Interesse
Antwerpen DA Geïnformeerd
17 20 11 31 19 25 17 21 14 6 2 0 4 1 7 9 0 59 12 14 80 30 11 13 12 15 89 8 2 0 3 7 3 79 73 70 72 97 57 53 72 70 64 % % % % % % % % % % Tabel 6: overzicht interesse daders Vlaanderen voor 2012
15 2 11 7 77 %
19 0 15 0 79 %
2
21 96 15 12 69 %
1 50 %
AARD VAN DE FEITEN
Met betrekking tot de aard van de feiten zien we sterke schommelingen doorheen de jaren. Het is gevaarlijk om hieruit conclusies te trekken over welke feiten het meest ‘succes’ zouden hebben bij bemiddeling.
Totaal Eigendom Persoon Zeden DVKO
E/P E E/P E E/P E E/P E E/P E
2008 2009 2010 2011 71% 47% 47% 39% 212 133 145 104 38% 39% 44% 32% 61 46 68 36 36% 52% 44% 26% 38 54 44 15 68% 49% 36% 40% 17 22 8 24 100% 73% 75% 88% 5 11 25 29 Tabel 7: aard van de feiten Tongeren
2012 48% 98 60% 55 34% 24 38% 8 52% 11
Totaal 50% 692 42% 266 38% 175 46% 79 78% 81
64
Eigendom
Persoon
Zeden
DVKO 266
175
61 38 17 2008
44 22
5
79 81
68
46 54 11
8
2009
25
2010
36
55 15 24
29
24
2011
8 11
2012
Totaal
Figuur 7: overzicht van de aard van de feiten voor Tongeren
Totaal Eigendom Persoon Zeden DVKO
2008 2009 2010 2011 29% 20% 35% 33% 30 58 28 20 19% 26% 30% 42% 5 46 6 8 39% 10% 3% 19% 19 9 1 6 4% 14% 50% 60% 1 3 2 6 83% 0% 100% 0% 5 0 19 0 Tabel 8: aard van de feiten Hasselt
E/P E E/P E E/P E E/P E E/P E
Totaal
Eigendom
Persoon
Zeden
2012 43% 18 43% 6 33% 7 60% 3 100% 2
Totaal 32% 154 32% 71 31% 42 38% 15 57% 26
DVKO 154
71
58 46 30
19 5
42 28
15
2008
93 0 2009
612 2010
19 20
866 0 2011
18
6732 2012
26 15 Totaal
Figuur 8 : overzicht van de aard van de feiten in Hasselt
65
AFGESLOTEN BEMIDDELINGEN
OVEREENKOMSTEN Bij het afsluiten van bemiddelingen met overeenkomsten zien we schommelingen doorheen de jaren. Het varieert tussen de 18 % in 2011 en 46 % in 2008. Over de vijf jaar heen werden er in totaal 199 overeenkomsten afgesloten en dit op een totaal van 639 bemiddelingen, dit is 31%. In Hasselt liggen deze cijfers opnieuw een beduidend niveau lager. Met uitzondering van 2008 – waar toen in 30% van de bemiddelingen een overeenkomst bereikt werd tussen partijen, bleef de verhouding voor de daaropvolgende 4 jaar redelijk constant tussen 14% en 18%. Dit is hoe dan ook een heel stuk lager dan in Tongeren.
RECHTSTREEKSE BEMIDDELINGEN Met betrekking tot het aantal gezamenlijke gesprekken schommelt dit rond de 20% van de afgesloten bemiddelingen. In totaal over vijf jaar werden er 144 ontmoetingen georganiseerd. Dit is 22.5% van het totaal aantal afgesloten bemiddelingen (639). In Hasselt ligt het gemiddelde over de 5 jaar op 14%, hetgeen opnieuw 8% lager is dan in Tongeren.
Tongeren Afgesloten Ontmoetingen % Overeenkomsten % Hasselt Afgesloten Ontmoetingen % Overeenkomsten %
2008
2009
2010
2011
2012
Totaal
111 20 18% 51 46%
135 37 27% 47 35%
154 34 22% 46 30%
131 34 26% 24 18%
108 19 18% 31 29%
639 144 22% 199 31%
27 7 26% 8 30%
49 46 21 6 7 3 12% 15% 14% 9 7 3 18% 15% 14% Tabel 9: uitstroom Limburg
29 1 3% 4 14%
172 24 14% 31 18%
66
Afgesloten
Ontmoetingen
Overeenkomsten 639
154
135
111 20
51
2008
37 47 2009
131 34 46
2010
199 144
108 34 24
2011
19 31 2012
Totaal
Figuur 9: uitstroom Tongeren Afgesloten
Ontmoetingen
Overeenkomsten 172
49
46
27 7 8 2008
6 9 2009
29
21 7 7 2010
3 3 2011
24
31
1 4 2012
Totaal
Figuur 10: uitstroom Hasselt
Als we de uitstroom in Vlaanderen bekijken voor 2012 merken we dat Tongeren voor het aantal rechtstreekse bemiddelingen dicht bij het Vlaamse gemiddelde van 19% ligt, en dat Hasselt helemaal onderaan staat met zijn 3%. Op vlak van bemiddelingsovereenkomsten ligt Tongeren met 29% dan weer een stuk hoger dan het Vlaamse gemiddelde van 21%.
67
Brugge
Brussel
Dendermo nde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaard e
Tongeren
Turnhout
Veurne
Totaal
Ontmoetingen % Overeenkomst en %
Antwerpen
Afgesloten
20 8 33 16 22
58
12 9 33 26 23
12 3 18 15 3
50
29
43
63
14 1 23 16 39
13 6 24 18 42
11 6 24 21 33
10 9 19 18 32
14 8 28 19 41
2
135 5 256 19
15 26 13
3 6 9
1 3 4
11 26 11
24 38 12
11 22 18 2 18 14 26 19 28 31 28 29 Tabel 10: overzicht afgesloten dossiers in Vlaanderen voor 2012
Afgesloten
Ontmoetingen
28
-
284 21
Overeenkomsten
208
129
141 123
116
58 33 22
1513
43 29
18 3
109
63
50 33 23
148
136
39
14
1111
24 12
39 23
42 24
33 24
32 19
41 28 200
Figuur 11: overzicht afgesloten dossiers Vlaanderen voor 2012
68
REFLECTIES OVER MOGELIJKE TENDENSEN
TONGEREN
Het aantal aanvragen het hoogst in 2012 Het aantal effectieve bemiddelingen het laagst in 2012 Het hoogst aantal aanvragen met het minst aantal potentiële bemiddelingen voor 2012 In Tongeren merken we dat er meer 1/1 verhoudingen zijn in de bemiddelingsdossiers tussen slachtoffers en daders, en dit wil zeggen dat het aantal potentiële bemiddelingen een stuk lager liggen. Minder potentiële bemiddelingen leiden automatisch tot minder effectieve bemiddelingen. Dit zien we in het succesjaar 2010 met 145 effectieve op 309 potentiële bemiddelingen. Ook met betrekking tot het aantal afgesloten bemiddelingen was 2010 het succesjaar met 154. In 2012 daalde dit cijfer naar 108 of een mindering van 30%. Met de andere jaren is het contrast niet zo hoog maar toch ook 18% minder afgesloten dossiers dan in 2011, 20% in 2009 en 3% minder dan in 2008.
HASSELT Sinds de gedwongen stopzetting van de samenwerking met de onderzoeksgerechten te Hasselt en de definitieve stopzetting van het toepassen van de Wet op Bemiddeling door het Parket te Hasselt is de werking in Hasselt tot quasi onbestaand herleid. Gezien de ontwikkelingen in het arrondissement Hasselt in 2009 zijn de cijfers van de afgelopen 3 jaar tot een historisch dieptepunt gezakt. Desalniettemin kunnen er voor de afgelopen 3 jaren toch een aantal voorzichtige tendensen geschetst worden die soms analoog zijn aan de werking in Tongeren. Zo zien we dat de potentiële bemiddelingsdossiers ook gedaald zijn verhoudingsgewijze in de afgelopen 3 jaar. De verhouding opgenomen dossiers ligt logischerwijze zeer hoog in Hasselt gezien de meeste aanvragen zich situeren op het niveau van de fase strafuitvoering, waarbij daders de aanvraag tot bemiddeling stellen. Hierbij zitten we meteen ook al op een teer punt in de werking van de bemiddelingsdienst. Gezien onze visie rond onpartijdigheid en rechtsgelijk aanbod, dreigt het gevaar dat de werking in Hasselt zich verhoudingsgewijze meer gaat investeren in het “daderpubliek”.
ALGEMEEN De vraag die we ons eerder al stelden was of het maatschappelijk klimaat en draagvlak voor bemiddeling een verandering kent doorheen de jaren? Een enquêteonderzoek dat de Bemiddelingsdienst Limburg deed bij een 300-tal burgers suggereerde inderdaad dat heel wat burgers weinig bekend zijn met de praktijk van slachtoffer-daderbemiddeling, en dat ze vanuit hun onbekendheid ook vaak heel terughoudend staan tegenover deze vorm van conflictoplossing3. 3
Voor de resultaten van het onderzoek verwijzen wij naar: GERRITS, T. (2013) Een tip van de sluier: een onderzoek naar het draagvlak van slachtoffer-daderbemiddeling in de samenleving, Hasselt: XIOS Hogeschool, onuitgegeven eindwerk voor het behalen van het Bachelor Diploma Maatschappelijk Werk.
69
De cijfers van de afgelopen 5 jaar geven echter aan dat er weinig schommelingen zijn bij het reageren van daders en slachtoffers op de informatie over bemiddeling. Er reageren zelfs meer slachtoffers en daders met interesse in bemiddeling in 2012 in vergelijking met 2010. Is het dan zo simpel om te stellen dat er niet de juiste match is tussen het juiste slachtoffer en de juiste dader in het dossier? Is dit dan puur toeval? We stellen vast dat we doorheen de jaren evenveel personen betrokken bij een delict informeren over bemiddeling. Moeten we ons dan vragen stellen bij onze manier van informeren en welke informatie we mensen geven?
Hoe dan ook , minder mensen ervaren de methodiek van bemiddeling. De vraag die we ons dan stellen is; hebben mensen geen interesse in ons aanbod, brengen we de boodschap verkeerd of brengen we niet (meer) het juiste verhaal. In Tongeren hebben we jaren geleden (bij intrede van de wet in 2006) geïnvesteerd om te voorzien in een lineair aanbod vanuit het parket. We hebben ons voorgehouden dat het belangrijk is om zoveel mogelijk rechtzoekenden te informeren. De toestroom van dossiers vanuit het parket doorheen de jaren blijft stabiel (zelfs licht stijgend). Dat zeggen we jaar na jaar en kunnen we nu, in 2012, ook weer bevestigen. Deze doorverwijzer blijft zijn werk doen! Het aantal effectieve bemiddelingsdossiers daalt en het is ons niet vreemd om ons daar vragen bij te stellen. Automatisch komen we bij de bedenkingen of we ons aanbod dan wel goed formuleren en goed kaderen binnen de mogelijkheden van conflicthantering. Niet als alternatief maar als aanvulling, weliswaar met zijn beperkingen omwille van de methodiek en met zijn sterkte omwille van de intermenselijke relaties. Maken we wel voldoende duidelijk dat bemiddeling bij misdrijven niet geheel los staat van de strafrechtsbedeling. Is het de crisis die mensen doet kiezen voor het retributieve en punitieve model ? Of is het de media die hier een centrale rol in speelt? Elk reactiemodel heeft zijn beperkingen maar ook zijn meerwaarde. Krijgen we dit voldoende vertaald ? Hoe vertalen we dat we complementair werken aan het klassieke strafrecht en dat men via bemiddeling een stem kan hebben in het justitieel afhandelen van zijn zaak. Het is waarschijnlijk de kunst om bemiddeling toch met iets positiefs te associëren ondanks de negatieve gevoelens die voortvloeien uit het conflict. We houden ons voor, we zijn goed bezig want we informeren lineair en het is belangrijk dat we de mensen de keuze laten. We hoeven niet iedereen te overtuigen en hebben respect voor de andere mening. Intussen zijn we benieuwd naar de argumenten, redenen, drijfveren, overwegingen die mensen nemen om al dan niet in gaan op het aanbod van bemiddeling. Ook hier suggereert het bovengenoemd enquêteonderzoek dat heel wat burgers uit onwetendheid de veilige optie verkiezen, en bijgevolg maar beter niet reageren op een informatiebrief. Bovendien leeft bij heel wat burgers ook het beeld dat slachtoffer-daderbemiddeling er vooral is voor de daders, en kunnen zij zich niet meteen voorstellen welke “voordelen” een bemiddeling kan opleveren voor een slachtoffer4. Misschien moeten we onze boodschap aanpassen, onze methodiek, ons aanbod. Mogelijks hebben mensen een ander verhaal nodig, moeten we onze doelstellingen herpositioneren en ons anders verhouden tegenover het strafrecht. Het kan ons ver leiden, afleiden maar de moeite om over na te denken. Het is bijvoorbeeld ook een interessante denkoefening die Tom Daems onlangs suggereerde op de vraag of burger wel wakker ligt van bemiddeling. “Ik denk dat je de vraag ook kan omkeren,”
4
Zie opnieuw: GERRITS, T. (2013), o.c.
70
stelde hij. “Kunnen we de vraag creëren om het aanbod van bemiddeling te verruimen? De vraag kan ook gecreëerd worden.”5 Anderzijds is angstig reageren op de dalende cijfers ook niet altijd een wijze beslissing. Het is en blijft van belang – zo stelt Daems - om het onderscheid te maken tussen vraag en aanbod. Het is niet omdat de vraag er niet onmiddellijk is, dat je slecht bezig bent. We leven in een tijd waarin we almaar meer moeten consumeren. Als het niet rendeert, raken we direct in paniek.6 De conclusie blijft wel dat het enorm belangrijk zal zijn in de komende jaren om zoveel mogelijk rechtzoekenden te informeren over het bestaan van de mogelijkheid tot bemiddeling. En misschien kan dit aanbod verruimd worden, of meer vraag-gestuurd worden. Het is in dit verband dan ook bijzonder te betreuren dat de reeds lang aangekondigde omzendbrief van het College van Procureurs Generaal rond de operationalisering van de informatieverplichting zo lang op zich laat wachten. Het enquêteonderzoek wijst er toch op dat een heel groot deel van de burgers het principe van de informatieplicht ondersteunt7.
BEMIDDELINGSDIENST LEUVEN
INLEIDING
2012 was een intens jaar voor herstelbemiddeling meerderjarigen Leuven dat voorbij is gevlogen. In onze bijdrage van het jaarverslag 2012 vind u onze cijfers en reflecties hieromtrent. U zal lezen dat het even spannend was omtrent onze doorverwijzingen vanuit het parket Leuven. Dit jaar is het Herstelfonds onder de vorm van een aantal testcases van start gegaan in de gevangenis van Leuven Centraal. We stellen van in het begin reeds vast dat dit de nodige hindernissen met zich mee brengt. Tevens zijn we, in samenspraak met herstelbemiddeling minderjarigen Leuven, gestart met het project van de vrijwilliger bemiddelaar binnen HB+. U leest over de opstart van dit project en vindt bijgevolg de eerste getuigenissen van twee vrijwilligers. Tot slot hebben we in 2012 meegewerkt aan een experiment rond ‘peacemaking circles’. Ook hiervan krijgt u een impressie. Veel leesplezier!
5
SEGERS, A. (2012) Interview met Tom Daems, Suggnomè Nieuwsbrief, December 2012, p. 20 SEGERS, A. (2012), o.c. p. 24. 7 GERRITS, T. (2013), o.c. 6
71
DE CIJFERS IN BEELD
Vooraf In de eerste helft van 2012 stelden we vast dat het niet goed zat met het aantal aanmeldingen afkomstig van het parket. We hebben dit geproblematiseerd en actief besproken met onze verbindingsmagistraat en de Procureur des Konings. Redenen van deze terugval hadden te maken met een verminderde alertheid van de parketmagistraten t.a.v. bemiddeling maar tevens ook met een onderbezetting van de administratieve diensten. Als “tijdelijke” ondersteuning hebben we ons geëngageerd om gedurende de tweede helft van 2012 mee te helpen met de selectie. Concreet kwam dit erop neer dat we de correctioneel gedagvaarde dossiers doornamen. In de weerhouden bundels maakten wij de informatiebrief over bemiddeling op, de magistraat in kwestie ondertekende, de bevoegde administratieve cellen verstuurden deze brieven. De bedoeling hiervan was de toevoer van doorverwijzing op parketniveau terug aan te zwengelen. 8 55 van de 133 parketdossiers waarin brieven werden verstuurd, werden door ons op die manier geselecteerd. Dit is zo’n 41% van de parketdossiers.
AANVRAGEN TOT BEMIDDELING
In 2012 werden er bij de bemiddelingsdienst Leuven in totaal 246 zaken aangemeld. Deze dossiers noemen we aanmeldingen. Een aantal van deze vragen blijven zuiver informatief en leiden niet tot effectieve bemiddelingen. In die zin is de uitval te verklaren waarom de 246 aanmeldingen resulteerden in 146 aanvragen waarvan minstens één partij contact opnam met onze dienst. Uiteindelijk hebben we 136 dossiers actief opgenomen
DOORVERWIJZERS BINNEN DE AANMELDINGEN
We merken dit jaar meer variatie in wie een zaak bij ons aanmeldde. Zo zien we dat 27 daders zelf contact opnamen met de dienst in vergelijking met 19 vorig jaar. We hebben dubbel zoveel dossiers doorgekregen van onze collega’s minderjarigen nl. 10 in vergelijking met 5 vorig jaar. De onderzoeksrechters hebben we meer kunnen aanspreken. In 28 gerechtelijke onderzoeken werden brieven gestuurd in vergelijking met 9 vorig jaar. Daderhulpverleners namen 16 keer contact op met ons (10 keer in 2011) Zoals hierboven reeds aangehaald leidt niet elk aangebracht dossier tot een effectieve bemiddeling. Niettemin hebben die doorverwijzers (bv. een advocaat, een justitieassistent,…) wel hun aandeel in de totale doorverwijzing.
8
We zetten deze samenwerking verder tot eind maart 2013 met oog op nieuwe samenwerkingsafspraken.
72
POTENTIEEL VERSUS EFFECTIEF
In ons voorbije werkingsjaar bereikten we 226 slachtoffers en 177 daders. We zien dat dit toevallig min of meer gelijk is aan het aantal mensen we vorig jaar bereikt hebben. Potentieel had dit tot 285 bemiddelingsdossiers kunnen leiden. In werkelijkheid leidde dit tot 107 effectieve bemiddelingsdossiers of 38%. Vergelijken we 2012 op Vlaams niveau (alle Vlaamse bemiddelingsdiensten) daar zien we dat er potentieel 3414 bemiddelingsprocessen waren die tot 963 effectieve geleid hebben of 28% . INTERESSE SLACHTOFFERS EN DADERS
Hoewel we reeds vijf jaar op rij meer slachtoffers dan daders bereiken met ons aanbod, stellen we elk jaar vast dat daders meer interesse tonen in bemiddeling. In de loop van de laatste 5 jaren is er wel een stijgende beweging in het percentage van slachtoffers die interesse hebben. Zou het kunnen dat onze nieuwe brief, sinds 2011 in voege, als meer “uitnodigend” overkomt op de slachtoffers? Of is het draagvlak ondertussen al iets groter geworden de laatste jaren zodat mensen vlotter contact opnemen?
OPGENOMEN DOSSIERS VERSUS FASE VAN DE STRAFRECHTSPLEGING
Onze actieve selectie van parketdossiers heeft gerendeerd. We stellen vast dat zelfs in iets meer parketdossiers -in vergelijking met vorig jaar- betrokken partijen geïnformeerd werden over bemiddeling. We zien dat reeds vijf jaar op rij de parketdossiers de grootste groep vormen waarin we werken. Dit pleit alvast om onze samenwerking verder te consolideren en om in 2013 goede afspraken te maken wanneer we de zelfselectie afbouwen! Het aantal gerechtelijke onderzoeken blijft stagneren. We gaan nochtans maandelijks langs bij de onderzoeksrechters. We ervaren alleszins voldoende openheid voor doorverwijzing van hun kant. We vermoeden dat er nog meer potentieel is in Leuven Hulp. De dossiers die we doorkregen waren voornamelijk vragen na vonnis en dus niet tijdens de gerechtelijke procedure. Hoewel Leuven Hulp in de eerste plaats een arresthuis is, zijn er weinig tot geen gedetineerden die voor vonnis hebben bemiddeld. De samenwerking met de nieuwe Vlaamse beleidsmedewerker stond in 2012 nog op een laag pitje. Dat is een aandachtspunt voor ons volgend werkingsjaar. Het totale aantal BSU-dossiers is iets gedaald. Kijken we naar de samenwerking met onze Leuvense gevangenissen dan zien we het volgende: uit Leuven centraal kwamen 25 aanvragen en dit leidde tot 22 effectieve bemiddelingsdossiers. Uit Leuven Hulp kwamen 18 aanvragen en dit leidde tot 10 effectieve bemiddelingsdossiers. Zoals hierboven gezegd waren dit vooral dossiers na vonnis.
73
BEMIDDELINGSDOSSIERS
In 59 (55%) van de 107 bemiddelingsdossiers weten we met zekerheid dat de betrokkenen elkaar op de een of andere manier kenden, hetzij als familie, als kennissen, als buren… Van de 94 slachtoffers die effectief bemiddeld hebben waren er 43 mannen, 47 vrouwen en 4 rechtspersonen. Van de 74 daders die effectief bemiddeld hebben waren er 67 mannen en 7 vrouwen. Wat de aard van de feiten betreft in de bemiddelingsdossiers, zien we voor Leuven dat deze 54% persoonsdelicten omvatten, 28% eigendomsdelicten, 12% zedendossiers en 6% verkeersdossiers. Opvallend minder gewone diefstal in vergelijking met vorig jaar (toen 22 nu 5) Grote uitschieters blijven zoals de voorbijgaande jaren de opzettelijke slagen en verwondingen 18% en moord/doodslag 17%. Op het einde van 2012 waren nog 40 bemiddelingsdossiers lopende.
RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING – UITSTROOM 2012
In 2012 werden 141 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan er 127 ook effectief opgestart waren. Er waren 104 indirecte bemiddelingsdossiers en 23 directe bemiddelingsdossiers met daarin minstens één gezamenlijk gesprek. Dit waren in 15 opsporingsonderzoeken, één gerechtelijk onderzoek en 7 dossiers strafuitvoering. We merken een redelijke daling in onze directe bemiddelingen. In 39 van de 127 afgesloten bemiddelingsdossiers kwamen partijen tot een overeenkomst. Op Vlaams niveau werden 1355 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan ook 1067 effectief opgestart waren. Hiervan waren er 811 indirecte dossiers en 256 directe dossiers met minstens één gezamenlijk gesprek. Deze laatste vonden plaats in 183 opsporingsonderzoeken, 38 gerechtelijke onderzoeken en 35 dossiers strafuitvoering. In 284 van de 1067 afgesloten bemiddelingsdossiers werd een overeenkomst bereikt.
HET HERSTELFONDS
Anno 2012 hebben we verschillende stappen gezet om het herstelfonds ook in Leuven Centraal op te starten. Na een aantal voorbereidende vergaderingen werd op 17 september het licht op groen gezet. Al snel werden we met een aantal hindernissen geconfronteerd. In eerste instantie verblijven in de Centrale Gevangenis van Leuven grotendeels langgestraften. Gedurende het hele verloop van hun detentie kunnen zij een aanvraag indienen bij het herstelfonds. De kans is dan ook reëel dat gedetineerden die nog niet in aanmerking komen voor uitgangspermissies (om naar buiten te gaan),
74
een aanvraag doen voor het herstelfonds. Waarom zou men trouwens een aantal jaren moeten wachten om aan herstel te doen. Dat is niet logisch. Maar als men het herstelfonds ook wil aanbieden aan gedetineerden die nog niet naar buiten mogen, zal er dus ook gezocht moeten worden naar celwerk. Uit de ervaringen in andere gevangenissen blijkt dat het vinden van celwerk geen evidentie is en veel inspanningen vraagt. Momenteel is er niemand die zich hier volledig op kan toeleggen. Om die reden werd met alle betrokken partners afgesproken om eerst een pool samen te stellen van organisaties die in het kader van het herstelfonds celwerk kunnen aanleveren. De zoektocht naar celwerk leverde tot op heden nog niet veel op. Naast deze praktische knelpunten is er ook een meer inhoudelijk aspect waarbij we ons vragen stellen. Zoals reeds hoger aangehaald zijn de mensen in Leuven Centraal vaak veroordeeld voor ernstige feiten, zoals bijvoorbeeld levensdelicten. Slachtoffers zijn dan ook altijd emotioneel betrokken. De procedure die in het kader van het herstelfonds uitgewerkt is, voorziet inspraak van zowel het slachtoffer als de dader. Hierbij is het perfect mogelijk dat dader en slachtoffer tot een akkoord komen over de uitvoering van vrijwilligerswerk in het kader van het herstelfonds en dat dit in een latere fase misloopt: de aanvraag kan niet goedgekeurd worden door het Comité dat de aanvragen behandelt, de gedetineerde kan geen werk vinden of het loopt mis tijdens het vrijwilligerswerk. Dit kan voor het slachtoffer emotioneel een zware klap zijn. En dat willen we absoluut vermijden. Een tweede aspect in de procedure dat tot moeilijkheden kan leiden bij gedetineerden die wel in aanmerking komen om buiten te gaan werken, is het moment dat de uitgangen dienen aangevraagd te worden voor het herstelfonds. Deze aanvragen worden behandeld door de dienst detentiebeheer (DDB) van Justitie. Hierbij is het zo dat de aanvragen heel concreet dienen te zijn waardoor er al afspraken met de vrijwilligersorganisatie rond het vrijwilligerswerk gemaakt zijn. Een negatieve beslissing van de DDB maakt dat er dan reeds veel werk voor niets gedaan is, maar brengt ook frustraties mee voor de organisatie die nu geen beroep kan doen op die vrijwilliger. Toch zijn we met enkele testcases gestart. Wie niet waagt, niet wint. Maar van de eerste drie aanvragen werd er één niet goedgekeurd. Wat betreft de twee goedgekeurde aanvragen, kreeg één gedetineerde die zelf vrijwilligerswerk had gevonden geen uitgangsvergunning. Enkel de derde is nu terwijl u dit leest, aan het werk bij diezelfde organisatie. Conclusie: geen happy story en dat roept vooral veel vragen op. Tot en met het in vraag stellen van het herstelfonds.
UITBREIDING VRIJWILLIGERSWERKING MEERDERJARIGEN
BAL
NAAR
HERSTELBEMIDDELING
Geïnspireerd door de denkdagen, was BAL op zoek naar een gemeenschappelijk ‘iets’ voor de drie BAL-projecten. Op die manier wilden we terug wat meer onderlinge betrokken- en verbondenheid creëren want de laatste jaren waren de projecten eerder uit elkaar gegroeid. Het concept van de eenheidsdienst was verder weg dan ooit. Toen de HUB (Hoge School Universiteit Brussel) dan ook bij ons kwam aankloppen om mee te werken aan een onderzoeksexperiment rond het werken met vrijwilligers, zijn we mee op de kar gesprongen.
75
Zowel buitenlandse contacten met Minnesota en Noorwegen (waar men voornamelijk met vrijwilligers werkt) als het vrijwilligersproject van onze collega’s herstelbemiddeling minderjarigen had ons al meermaals getriggerd. Moesten wij ook niet aan de slag met vrijwilligers? BAL droomde meteen van een ééngemaakte vrijwilligerswerking waarin vrijwilligers zowel in dossiers van herstelbemiddeling minderjarigen, herstelbemiddeling meerderjarigen als politiële schadebemiddeling werkzaam zijn. De Raad van Beheer van Suggnomè zette het licht op groen om met ondersteuning van de HUB een beperkt experiment op te starten binnen BAL in samenwerking met de vrijwilligerswerking van herstelbemiddeling minderjarigen en dit voor de duur van één jaar. Suggnomè wil vooral nagaan welk de mogelijkheden en de grenzen zijn van een vrijwilligerswerking binnen onze bemiddelingsdiensten. Vervolgens werd er eind juni 2012 een stuurgroep opgericht die het project structureel en onderzoeksmatig zou opvolgen en ondersteunen. In deze stuurgroep zaten naast de onderzoeker van de HUB, bemiddelaars van BAL (HB minderjarigen en meerderjarigen), een bemiddelaar van Suggnomè van een andere arrondissement en een vrijwilliger van herstelbemiddeling minderjarigen van BAL. Er werd door de stuurgroep gekozen om zeer breed te gaan. Men wilde de mogelijkheid van het werken met vrijwilligers bewijzen, niet alleen in gemengde dossiers of bij geseponeerde feiten, maar ook in gedagvaarde dossiers en zelfs dossiers nà vonnis. Ernstige misdrijven kwamen dus ook in aanmerking. Eigenlijk wilde men nagaan of er een punt is waarop men stelt dat er een professionele deskundigheid nodig is en zo ja, waar dat punt dan ligt. Verder wilde men vooral onderzoeken wat de randvoorwaarden zijn (op gebied van te verwerven deskundigheid, werving, selectie, opleiding, coaching, balans investering-output) opdat vrijwilligers op een kwaliteitsvolle wijze kunnen worden ingeschakeld in herstelbemiddeling meerderjarigen. In eerste instantie werd er gekozen om te starten met de reeds actieve vrijwilligers van herstelbemiddeling minderjarigen. Maar daarnaast wilde de stuurgroep ook een ‘nieuwe’ vrijwilliger opleiden via het stagemodel om alzo ook deze mogelijkheid te verkennen. Immers niet elke bemiddelingsdienst van Suggnomè kan terugvallen op een ploeg vrijwilligers in huis. In het najaar gingen we dan concreet van start. Carolien werd de nieuwe vrijwilliger, die met een blanco blad maar wel met haar eigen professionele ervaring als familiale bemiddelaar, bij ons aan de slag kon. Verder in dit jaarverslag leest u over haar eerste ervaringen. Vervolgens werd op één van de terugkomavonden voor de vrijwilligers in het najaar vorming gegeven over herstelbemiddeling meerderjarigen. Naast een korte toelichting bij het juridisch kader werd er vooral stil gestaan bij de gelijkenissen en de verschillen van de twee projecten. Diezelfde avond bleek al dat aardig wat vrijwilligers zeer enthousiast waren wat betreft het opnemen van dossier van herstelbemiddeling meerderjarigen. Indien men een aantal dossiers kon mee volgen, wilde men zich best aan een dossier meerderjarigen wagen. En zo gingen we ook dan van start. Philip, een vrijwilliger die ook deelneemt aan de stuurgroep kon al meteen mee op pad en ook over zijn ervaringen leest u verder nog. En hoe het afloopt, leest u in ons volgend jaarverslag, maar dit willen we alvast kwijt. Er is veel enthousiasme bij de vrijwilligers, het brengt meteen nieuwe zuurstof binnen, maar tegelijkertijd botsen we ook al op de eerste drempels en moeilijkheden. Het vraagt immers heel wat investering
76
van de professionele bemiddelaars: selectie, vorming, coaching, overleg en als die maar met twee man en een paardenkop zijn... is dit zeker niet evident. En dan hebben we het nog niet over de praktische organisatie, het moeilijk afstemmen van de agenda’s en het langzame verloop vooraleer iemand voldoende dossiers kan mee volgen. De werkdruk ligt nu al zo hoog, kunnen we dit er dan nog wel bijnemen? Moeten we dan eigenlijk wel in zo’n project investeren? Volgens mijn persoonlijke mening zeker wel. Het brengt immers niet alleen een nieuwe dynamiek binnen, maar ook nieuwsgierigheid en enthousiasme. Het geeft nieuwe perspectieven. Het doet ons terug met onze collega’s van BAL aan tafel zitten. Het is volgens mij net dat wat een dienst die zich de laatste jaren, vanuit een werkdruk en draaglast, op zijn eigen heeft terug geplooid, nodig heeft om weer energie en beweging te krijgen, want zoals het spreekwoord het zegt: stilstaan is achteruitgaan.
GETUIGENISSEN VAN TWEE VRIJWILLIGERS
GETUIGENIS 1 Hallo, mijn naam is Carolien. Mij is gevraagd een klein stukje te schrijven over mijn ervaringen als vrijwilliger bij Suggnomè. Na een concreet en leuk gesprek met Kristel komen we overeen dat ik ga starten in november 2012 met de Herstelbemiddeling. We spreken af dat ik mee ga lopen met de eerste zaak die zich aandient. Maar eerst mag ik mee naar de gevangenis in Leuven, er is een theaterstuk betreffende bemiddeling. Mijn eerste kennismaking met Leuven Centraal en enkele collega’s. Ik loop mee met Bram, het gaat soepel en vlot. Bram is bevlogen en heeft een goede portie humor. Daar ben ik blij om, ik hou zelf ook van een geintje. Bram neemt me overal mee naar toe, hij laat mij zelf komen met vragen en vindt niks gek. Ik ga mee naar een voorlichting voor aankomende rechters, 2 verschillende gevangenissen, en ik zie hem op het kantoor. Daarnaast word ik gelijk uitgenodigd voor een 2 daagse cursus in Wijgmaal samen met andere bemiddelaars uit het hele land. Inhoudelijk is het nieuw voor mij. Ik ben van origine scheidingsbemiddelaar. Dit is toch andere koek. Vooral de juridische/justitiële kant van het werk is nieuw. Er komen zware zaken ter sprake. Heftige feiten waarbij bemiddeling steeds wordt aangevraagd door de daders. Er volgen gesprekken met de daders. De ene dader is de ander niet, de een is rustig en kalm, de ander emotioneel. Het maakt veel indruk op me. Tot nu toe hebben we nog geen dossier gesloten, alles loopt nu. Ik ben zo blij met deze kans! Wat een leuke mensen ontmoet ik. Wat een interessante zaken komen voorbij. Ik kan en mag alles. Ze staan open voor feedback en luisteren naar wat ik te zeggen heb. Ik ben zeer content, hoop op meer! Het is boeiend, leerzaam en prikkelend. Ik mag vragen wat ik wil, zeggen wat ik denk en luisteren. Ik voel nog enige waakzaamheid bij mezelf.
77
Tot nu toe heb ik het reuze naar mijn zin. Ik voel mij als vrijwilliger erg serieus genomen, vind dat er veel wordt geïnvesteerd in mensen. Bijzonder om mee te maken. Ik deel mijn eigen tijd in en als iets niet kan is dit geen probleem. Ik kijk uit naar een afloop van een dossier, goed of niet. Ik heb een nieuw doel; een onwijs goede bemiddelaar worden. Kristel, Bram en Petra, Alvast bedankt voor het vertrouwen. Carolien
GETUIGENIS 2 In de herfst van 2012 werd een stuurgroep opgericht om te onderzoeken of ook in de herstelbemiddeling met meerderjarigen samen gewerkt kan worden met vrijwilligers. Ik bemiddel momenteel twee jaar als vrijwilliger bij de minderjarigen en wou heel graag proeven van deze kans. Ik heb deze laatste maanden van 2012, in het kielzog van Kristel, geassisteerd in twee dossiers: een moordzaak verschillende jaren na vonnis en een verkeersongeluk met dodelijk slachtoffer. Ik had dus de kans om onmiddellijk kennis te kunnen maken met de zogenaamd “zwaardere dossiers”. In beide gevallen was er bij de twee partijen bereidheid om samen rond tafel te gaan zitten. Er was duidelijk schuldbesef bij de veroorzakers en ze waren allebei sterk bereid om de nabestaanden tegemoet te komen in hun zoeken naar de “waarom en hoe vragen”. Ik zag hen worstelen met hun gevoel van schuld en waarom dit heeft kunnen gebeuren. Nabestaanden van slachtoffers zaten met heel wat vragen en kwaadheid. Het was boeiend om te zien hoe zo’n gesprek zijn eigen weg gaat en er niet zo veel moet gestuurd worden door de bemiddelaar. In de voorbereidende ontmoetingen worden wederzijdse verlangens en mogelijkheden afgetoetst en wordt de inhoud van het gesprek grotendeels uitgetekend. Tijdens het gesprek leidt de bemiddelaar het gesprek in en stelt het kader en de afspraken voor waarbinnen het gesprek kan plaats vinden, af en toe wordt er begrensd of bijgestuurd. Slachtoffers konden hun wantrouwen, hun kwaadheid, hun ongeloof verwoorden. De dader kon incasseren, zijn spijt tot uitdrukking brengen maar tegelijk ook een grens aangeven tot waar hij wenste mee te gaan op vragen van de slachtoffers. Iets wat me ook bijblijft is dat slachtoffers in de bemiddeling het recht krijgen van de bemiddelaar om op een soms ongenuanceerde/onredelijke manier hun kwaadheid te mogen beleven en daar vorm aan te geven. Dit wordt ook met de dader voorbereid zodat ook hij kan anticiperen op wat er komen gaat. In het geval van het auto-ongeluk zag ik bejaarde ouders die hun derde zoon verliezen in een auto ongeluk. Je ziet verlies dat groter is dan mensen kunnen dragen. Op zo’n momenten is herstel of poging tot herstel wel heel veraf. Zij wilden ook geen gemeenschappelijk gesprek. De partner en kinderen van het slachtoffer wilden dit wel. Je kan als bemiddelaar enkel aanwezig zijn en het verhaal aanhoren en hier en daar wat juridisch advies geven. Je ziet heel veel onmacht waar je zelf ook weinig mee aankan. Dit gesprek is nog een hele tijd in mijn kleren blijven hangen. Als bemiddelaar voelt het goed om in zulke gesprekken met zijn tweeën te zijn zodat je achteraf die onmacht ook kan delen terwijl je ook wel weet dat de betrokkenen hiermee de rest van hun dagen verder moeten.
78
Het was voor mij ook de eerste keer dat ik in een gevangenis kwam. Deze ervaring liet toch wel een sterke indruk na. Op één of andere onbewuste manier maakte ik van gevangen toch een ander soort mensen dan de doorsnee mens. In je omgeving kom je ook nooit in contact met mensen die zware misdaden gepleegd hebben en dan neemt de fantasie en vooroordeel het over. Je komt in dat oude zwaar beveiligde gebouw waar het warm is en naar bleekwater ruikt. En dan zit je in een klein kamertje samen met die man die iemand vermoord heeft en valt het op dat hij in wezen niet zo anders is. Op het moment dat je contact maakt met deze man, wordt hij terug mens en zie je hoe hij worstelt om in het reine te komen met hetgeen hij gedaan heeft. De gedachte blijft hangen of het zo een goed idee is om mensen die een misdaad gepleegd hebben helemaal te bannen uit onze samenleving. Ik ervoer deze bemiddeling ook als het bouwen van bruggetjes tussen samenleving en gevangenis, een plek waar deze schokkende feiten benoemd en besproken kunnen worden, waar vraagtekens bestaansrecht krijgen, wonden getoond en gezien kunnen worden … Het feit dat ik tweemaal kon assisteren aan een gemeenschappelijk gesprek was voor mij heel leerrijk en er doken ook verschillen op met het bemiddelen met de minderjarigen waar het vooral pendelen is tussen beide partijen. De vraag bleef ook hangen of een bemiddelaar niet meer mag aansturen naar een gemeenschappelijk gesprek. Vanuit mijn beperkte ervaring was ik als bemiddelaar bij jongeren meer op een pedagogische, preventieve manier betrokken in het bemiddelingsgesprek. Bij volwassenen bij ernstige delicten lag meer het verwerkingsproces aan de basis van vraag naar bemiddeling. Voor mij was het proeven van bemiddeling met meerderjarigen heel boeiend en zinvol en ik mag hopen dat Suggnomè ook in de toekomst kiest om met vrijwillige bemiddelaars, als vertegenwoordigers van de samenleving waarbinnen het delict plaats vindt, aan de slag te gaan. Philippe
PEACE MAKINGS CIRCLES
Waar heeft het Peacemakings Circle –experiment ons doorheen 2012 gebracht9? Het PMC-verhaal is ons op een zeer inspirerende wijze aangebracht door de twee Canadese native broers Phil en Harold Gatensby gedurende een vierdaagse vorming eind 2011. Vanuit Suggnomè zijn we sinds begin 2012 aan de slag gegaan om deze cirkelgesprekken trachten te vertalen en toe te passen in onze slachtoffer-dader bemiddelingsdossiers. In het werken met slachtoffers en daders stellen we vast dat het niet evident is om de actoren justitie en samenleving te betrekken in de cirkelgesprekken wat juist wel het opzet van het experiment is. Dit is een gedeelde ervaring met andere collega-bemiddelaars van Suggnomè die ook mee werken aan dit experiment. Van dit PMC-experiment komt er in 2013 een wetenschappelijke evaluatie door het LINC van de KUL waar Suggnomè aan mee werkt.
9
Europees onderzoek m.b.t. de mogelijkheid tot implementatie van peacemaking circles in een Europese context; dit onderzoekt-experiment loopt van 1 november 2011 tot 31 augustus 2013 in België, Duitsland en Hongarije.
79
De gebroeders Phil en Harold hebben ons meegegeven dat aan de slag gaan met de waarden en methodiek van de PMC kan en mag beginnen daar waar deelnemers er voor open staan. In 2012 ben ik met de PMC-methodiek aan de slag ben gegaan in verschillende teamsettings. Bijvoorbeeld: in twee teams van 37 gerechtelijke politie-inspecteurs en procureurs des Konings, in een team van trajectbegeleiders van een CAW en in de raad van beheer van een vzw. Telkens werd de PMC methodiek als verdiepend en verbindend ervaren. Wat is er dan zo verdiepend en verbindend aan? Mijn inzien ligt dit aan manier waarop het gesprek in een groep wordt vertraagd en gefaseerd. Er wordt in deze cirkelgesprekken gewerkt met een spreekstok (of talking piece). Deze spreekstok geeft de deelnemer, die de spreekstok in handen heeft, de mogelijkheid en de ruimte om te spreken en de rest van de deelnemers worden gevraagd om enkel te luisteren. Niet alleen de deelnemers maar tevens de moderator/bemiddelaar dient te luisteren en los te laten. De spreekstok gaat de hele cirkel rond en belandt pas op het einde terug in de handen van de moderator. Iedereen heeft de zekerheid dat hij zal kunnen spreken, maar wordt tevens gevraagd om zijn beurt af te wachten. Dit vertraagt het communicatietempo van de groep. Er is geen dynamiek van elkaar onderbreken en discussiëren. Deelnemers krijgen en nemen de tijd om te reflecteren alvorens te spreken. Dit gebeuren wordt in een groep als verdiepend en verbindend ervaren. Er wordt tevens met fasen gewerkt waarbij er in de eerste fase tijd wordt genomen om te wennen aan de manier van werken met een spreekstok en het trage tempo. Pas in een latere fase wordt er dan een conflictthema aangebracht en besproken. In deze latere fasen kan de spreekstok door de moderator opzij worden gelegd om zodoende een meer interactieve discussie te laten plaatsvinden. Wanneer men echter niet echt meer luistert naar elkaar, kan de moderator terug de spreekstok gebruiken. De ervaringen doorheen 2012 hebben alvast de rugzak van menige bemiddelaar aangevuld met een talking piece en betekent een nieuwe, nog zoekende manier om met groepen te gaan werken.
CONCLUSIE EN PERSPECTIEVEN
Reeds vele jaren kent herstelbemiddeling meerderjarigen in Leuven vanuit het parket een constante doorverwijzing aan dossiers. Dit jaar is hier een breuk in gekomen met als gevolg een sterke daling van de doorverwijzingen. We zijn samen met de verbindingsmagistraat op zoek gegaan naar de oorzaken hiervan. Een acute administratieve onderzetting en een verminderde alertheid van de magistraten ten aanzien van bemiddeling liggen aan de basis van deze daling. Zoals u gelezen hebt in het cijfergedeelte zijn we in de bres gesprongen door zelf tijdelijk de dagvaardingsdossiers te gaan selecteren en hierin de brieven op te stellen voor de magistraten. Dit is echter een tijdelijke oplossing die tegen eind maart 2013 zal geëvalueerd worden. Samen met de verbindingsmagistraat dienen we actief te zoeken naar manieren om de verantwoordelijkheid van het doorverwijzen terug in handen te leggen van het parket en zijn magistraten. Vervolgens stellen we in onze cijfers vast dat er weinig doorverwijzingen komen vanuit de gevangenis Leuven Hulp. Hier zullen we, in samenspraak met de Vlaamse beleidsmedewerker, nagaan of we de
80
binnenkomende gedetineerden niet actiever kunnen informeren over ons aanbod. Zo denken we er bijvoorbeeld aan, naar analogie met de bemiddelingspraktijk in Brussel, om alle nieuwkomers in de gevangenis van Leuven Hulp aan te schrijven met een informatiebrief omtrent bemiddeling. Dit idee zal ondermeer verkend worden in 2013. De opstart van het herstelfonds in de gevangenis van Leuven Centraal blijft voor de nodige uitdagingen zorgen. Er zijn, zoals u hebt kunnen lezen, momenteel dan ook nog enkele testcases lopende. Deze ervaringen leveren de nodige informatie met betrekking tot de acute knelpunten. Deze knelpunten worden overgemaakt aan de centrale stuurgroep die zich hierover buigt. Een werk van iets langere adem. Tot slot zijn we na een lange voorbereiding en in nauwe samenwerking met de bemiddeling minderjarigen van BAL eind 2012 met trots gestart met onze eerste vrijwilligers die in de dossiers van Suggnomè voor vonnis aan de slag gaan. Dit is voor ons een experiment dat zuurstof en energie geeft. Het conflict teruggeven aan dader, slachtoffer en de samenleving krijgt op deze manier weerom een nieuwe en hoopvolle betekenis.
BEMIDDELINGSDIENST MECHELEN
INLEIDING
Wanneer wij terugblikken op 2012 dan kunnen wij niet om het thema “kwaliteit versus kwantiteit” heen. Op vlak van kwantiteit streven wij er elk jaar naar steeds meer daders en slachtoffers te informeren over bemiddeling. Wij hopen telkens opnieuw dat onze boodschap en werkwijze zoveel mogelijk partijen aanspreken. Jaar na jaar mikken wij op zoveel mogelijk bemiddelingen in diverse soorten strafdossiers. Wij blijven daarbij steeds zoeken naar verbetering van ons aanbod en van de werkwijze van onze dienst. Zo hechten wij bijvoorbeeld veel belang aan een goed telefonisch onthaal. Wij willen dat partijen, die nieuwsgierig zijn naar slachtoffer-daderbemiddeling, er ook werkelijk ‘goesting’ in krijgen. In het Suggnomè-jaarverslagkrantje van 2012 vindt u hierover het artikel ‘Onthaal op de bemiddelingsdiensten Antwerpen-Mechelen: geen saaie job’ van onze administratieve medewerker, Sandra Tshiebe. Zo gingen wij vorig jaar ook actief aan de slag in strafdossiers waarin geen enkele partij reageerde op de parketbrief. In de periode januari-april 2012 stuurden wij stelselmatig herinneringsbrieven in deze dossiers. Even verder in deze tekst, leest u meer over de resultaten en de conclusie van dit projectje. Naast het werk binnen de bemiddelingsdienst Mechelen, leverden wij eveneens een bijdrage aan de verdere uitbouw van kwaliteit binnen heel Suggnomè. Meer concreet maakten wij in 2012 actief
81
deel uit van de werkgroep BemiddeLINK, die vorming biedt aan bemiddelaars in delictsituaties. Wij werkten ook mee aan het organiseren van de Suggnomè-denkdagen en een terugkomdag rond ‘Kwaliteit’. Dé basis voor een kwalitatieve dienst, is een goed draaiend team! In het Mechelse team kwam er vorig jaar een hele verandering met het vertrek van Tina Jammaers. 10 jaar geleden zette zij slachtoffer-daderbemiddeling op de kaart in Mechelen. Wij willen Tina bedanken voor de weg die zij er met het herstelgedachtegoed aflegde. Door haar aanpak heeft zij het vertrouwen van partners gewonnen. Dit is een goede basis waarop nieuwe ideeën verder kunnen ontwikkelen. En, wie weet, kan Tina ons vanuit haar huidige functie aan de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen nog wel verder helpen… Wij hebben alvast een medestander aan de bron van vorming en opleiding van toekomstige sociale werkers gewonnen! In september 2012 kwam Tina’s plaats vrij. En, algauw was er opvolging. Na 4 jaar ervaring opgedaan te hebben in Brussel en Dendermonde kwam Hilde De Voghel in dienst. Op dit moment is Mechelen dus in handen van Hilde²! Eind 2012 ziet de bezetting er als volgt uit: Hilde De Voghel (80%), Hilde Deboeck (80%) en Ingrid Marit (10% aanvullend op haar werk in de bemiddelingsdienst Antwerpen) zijn de bemiddelaars. Sandra Tshiebe, administratief medewerker, werkte een deel van het jaar 50% en een deel 70%. Ook al waren er personeelswijzigingen, met de kwantiteit gaat het goed in Mechelen! De cijfers zien er goed uit. Met momenten was het zo druk dat wij een wachtlijst moesten aanleggen. Met de hulp van de Antwerpse collega’s en met de komst van Hilde De Voghel is deze lijst gelukkig snel weggewerkt. En, maar goed ook. Want ‘wachten’ komt slachtoffer-daderbemiddeling vóór vonnis niet ten goede. Je voelt dat, wanneer partijen te lang moeten wachten voor een opstart, de dynamiek wegebt, de zitting te dichtbij komt … en ze afhaken. Op structureel vlak was het iets rustiger in Mechelen. Meermaals werd gepland overleg afgelast wegens teveel werk en omwille van andere prioriteiten. Bovendien is Mechelen niet zo’n groot arrondissement, waardoor vaak dezelfde mensen in verschillende vergaderingen samen zitten. Wij kunnen niet anders…. Terugblikken levert nieuwe ideeën en plannen voor 2013! Opnieuw zullen wij onze samenwerkingspartners aanspreken op ‘meer verwijzen!’ zodat nog meer burgers slachtoffer-daderbemiddeling kunnen ontdekken. Het Parket willen wij blijven vragen naar dossiers die uit gerechtelijk onderzoek komen. Cirkelgesprekken en tandembemiddelingen zullen nieuwe zuurstof leveren aan onze manier van werken. Zo hopen wij communicatieve- en participatieve justitie verder vorm te geven in concrete praktijken. De samenwerking met onze huisgenoten, de collega’s van de bemiddelingsdienst Antwerpen en de collega’s Gerechtelijk Opgelegde Hulpverlening zal hierbij een steun zijn. Ook op structureel vlak staat Mechelen voor een aantal uitdagingen. De overheveling naar de Vlaamse Gemeenschap maakt dat we dat misschien een beetje met een ‘andere bril’ zullen bekijken. We ZIEN wel! Over wat was en over dat wat ons in 2013 zal drijven, leest u hierna meer. Reacties altijd welkom!
82
STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005
STUURGROEP: WERK AAN DE WINKEL IN 2013
De Mechelse stuurgroep komt sinds 2011 niet meer samen. De werking miste dynamiek en viel stil. Na overleg met verschillende stuurgroepleden, kozen wij ervoor om apart contact te houden met elk van onze samenwerkingspartners. In 2013 wil de bemiddelingsdienst Mechelen hier iets mee doen. Wij willen actief en doelbewust mee beleid blijven voeren op ons terrein. Alleen is de vraag: hoe doe je dat best? Hoe kan je vanuit slachtoffer-daderbemiddeling Mechelen, met 1,7 VTE deze rol efficiënt en effectief opnemen? Onze doelstellingen liggen op verschillende niveaus: 1. Minimaal willen wij onze partners ontmoeten en willen wij op de hoogte blijven van diverse ontwikkelingen op het vlak van communicatieve- en participatieve Justitie in Mechelen. Maar, wij willen ook weet hebben van de initiatieven die de Provincie Antwerpen en de Stad Mechelen op dit terrein nemen. Individuele contacten en deelname aan diverse, door hen opgerichte, werkgroepen kunnen een bron van informatie zijn. 2. Anderzijds willen wij nog steeds onze visie op ‘hoe best omgaan met afwijkend gedrag’ en ‘her-stel’ uitdragen. Ook dat kan in diverse overlegorganen met elk hun eigen agenda zoals bv. ‘snelle reactie op mogelijk geweld binnen het gezin’ of bv. ‘herstelgericht werken binnen de gevangenis’. Alleen is echt overkoepelend beleid voeren vanuit versnipperd overleg geen eenvoudige opdracht. Een stuurgroep, waarbij de verschillende partners samen beleidsgericht nadenken over ‘hoe anders omgaan met criminaliteit in ons arrondissement?’, biedt andere mogelijkheden. Maar op welke manier, op welk moment kan zo’n samenkomst ook voor partners interessant zijn? Wij moeten nadenken over de formule, verkennen wie mee wil nadenken. ‘Waar naartoe met slachtoffer-daderbemiddeling onder de vleugels van Vlaamse Gemeenschap’ lijkt ons in ieder geval al een boeiend thema voor 2013. 3. Krachten bundelen tot gezamenlijke actie op het terrein van Welzijn en Justitie biedt kansen om concreet dingen te veranderen. Ook daar kunnen wij onze schouders mee onder zetten. Het is duidelijk: wij zullen moeten kiezen en afgrenzen. Overleg rond de stuurgroepen binnen Suggnomè vzw zal onze keuze in 2013 mee sterken.
WERKGROEP INTRA FAMILIAAL GEWELD: KORTE KETENAANPAK
De bemiddelingsdienst Mechelen was in 2012 actief betrokken bij de voorbereidingen van het Korte Ketenproject in Mechelen. De Korte Keten wil snel en accuraat inspelen op gezinssituaties waarbij kinderen slachtoffer zijn/dreigen te worden van geweld. Verschillende diensten, zoals
83
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, Politie, Parket,…, zitten hiervoor op regelmatige basis met elkaar aan tafel. Vanuit de zijlijn blijven wij ook in 2013 betrokken. Zo kunnen wij dossiers, waarbij kinderen getuige of slachtoffer zijn geweest van IFG, op een rondetafel brengen. Andersom kan de rondetafel slachtoffer-daderbemiddeling aanbieden. Op structureel vlak blijven wij deel uitmaken van de stuurgroep die bv. de reeds samen gekomen ‘proefrondetafels’ zal opvolgen.
WELZIJNSTEAM SLACHTOFFERBELEID MECHELEN
Het Welzijnsteam is in 2012 niet zo vaak samen gekomen. Thema’s waren opnieuw: de Seksuele Agressie Set, Waardig Afscheid Nemen, Intra Familiaal Geweld, Korte Ketenaanpak en Verkeerszaken. Deze vergadering bereidt tevens de Arrondissementele Raad Slachtofferbejegening Mechelen (ARSOM) voor. Dit overleg is, ondanks de interessante partners (parket, politie, ziekenhuizen, slachtofferhulp etc.) aan herbronning toe. Vanuit dit overleg kwam opnieuw de vraag om in 2013 ‘Parket in Beweging’ mee op te nemen. Heel wat medewerkers van de verschillende diensten van het gerechtshof Mechelen zullen op deze manier kennis maken met slachtoffer-daderbemiddeling.
WERGROEP VERKEER MECHELEN
Op initiatief van Slachtofferhulp Mechelen werd in 2011 een tijdelijke werkgroep ‘Verkeer’ opgericht. In de loop van 2011 stelden de verschillende diensten, die in het arrondissement Mechelen met verkeersbetrokkenen werken, zich aan elkaar voor. In 2012 ging dit overleg twee maal door. Dit jaar stond er telkens een gastspreker op de agenda. In een eerste bijeenkomst maakten wij kennis met de huidige ontwikkelingen binnen Rondpunt vzw, die wil bijdragen tot een goede opvang van iedereen die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken is bij een verkeersongeval. In een tweede bijeenkomst was er een intercultureel medewerker uit het Diversiteits- en integratiecentrum te gast. Dit is een afdeling van Prisma vzw, het expertise- en ondersteuningscentrum inzake etnische-culturele diversiteit in de provincie Antwerpen. Interessant was zijn info over rouw, waardig afscheid nemen en de manier waarop informatie over hulp- en dienstverlening zich verspreidt binnen allochtone gemeenschappen.
WERKGROEP HERSTELGERICHTE DETENTIE GEVANGENIS MECHELEN
De werkgroep Herstelgerichte Detentie is in 2012 slechts twee maal doorgegaan. Thema was hoofdzakelijk ‘het Herstelfonds’. Wij maakten de evaluatie van één dossier dat in Mechelen werd uitgevoerd. In de bespreking blijkt dat er niet zoveel gedetineerden de vraag stelden. Ook in de toekomst zal het fonds weinig aanvragen krijgen vanuit Mechelen. Dit heeft te maken met de gevangenispopulatie én
84
met de doelgroep van het Herstelfonds. Het fonds is voor veroordeelden bedoeld, terwijl net deze groep in geringe mate in Mechelen verblijft. Toch willen wij elke veroordeelde de kans bieden van het fonds gebruik te maken. Daartoe moeten alle medewerkers het bestaan van het fonds én de procedure goed kennen. Personeelswissel maakt dat niet alle nieuwe medewerkers goed op de hoogte zijn van de afspraken. Dit zorgde voor onderlinge wrevel. Ook de werkwijze van de Dienst Detentiebeheer zorgde ervoor dat de procedure moeizaam verliep. Dit punt werd aangekaart op de centrale stuurgroep die het Herstelfonds aanstuurt. Tijdens de laatste bijeenkomst maakten wij nieuwe afspraken voor 2013. Zo brengen wij de trajectbegeleiders van justitieel welzijnswerk en het PSD-team nog eens samen rond slachtofferdaderbemiddeling. Het doel van dit overleg is om kennis te maken met nieuwe medewerkers en om afspraken (ook rond het Herstelfonds) te hernieuwen. Hopelijk levert deze uitwisseling nieuwe ideeën voor ‘Her-stel’ binnen de Mechelse gevangenis.
SAMENWERKING MET DE BEMIDDELAARS MINDERJARIGEN IN MECHELEN
Structureel ontmoeten de bemiddelingsdiensten minder- en meerderjarigen én de BIS-bemiddelaars elkaar drie keer per jaar in het B²AMoverleg. Twee maal staan er beleids- en organisatiethema’s op de agenda. In 2012 hadden wij bv. een uitwisseling met de GAS-ambtenaren, de verantwoordelijke van het NERO-project van de Stad Mechelen (voor minderjarigen) en met de Gas-bemiddelaar. Vanaf 2013 zal deze laatste ook deelnemen aan het structurele B²AMoverleg. Eenmaal per jaar ontmoeten de bemiddelaars elkaar in een intervisie. Vanuit deze intervisie maakten wij in 2012 nieuwe afspraken rond de samenwerking in dossiers, waarin zowel minderjarige als meerderjarige daders zijn betrokken. Ervaring leert ons immers dat in deze dossiers de bemiddelingsdienst minderjarigen vaak sneller betrokken is dan onze dienst. Met het oog op een slachtoffervriendelijk bemiddelingsaanbod streven wij ernaar om dit aanbod vanuit beide diensten goed op elkaar af te stemmen. Zo vermijden wij dat een slachtoffer vanuit twee diensten een infobrief krijgt op totaal verschillende momenten. We maakten eveneens goede afspraken over wie de bemiddeling opneemt. Stroomdiagrammen helpen ons om te weten welke stappen dienen gezet te worden. De basis voor deze samenwerking is het systematisch contacteren van de andere dienst vanaf het moment dat we weten dat er een meer- of minderjarige betrokken is.
PROJECTJE HERINNERINGSBRIEVEN
SITUERING Bij het overzicht van onze cijfers van 2011 van het arrondissement Mechelen, stelden wij vast dat er vanuit het Parket heel wat infobrieven, met het aanbod van slachtoffer-dader bemiddeling, worden verstuurd naar vele burgers betrokken bij een misdrijf. Tegelijk viel op dat er toch heel wat mensen niet reageren op deze infobrief. Wij stelden ons de vraag of het systematisch versturen van een herinneringsbrief, waarin wij de partijen nog eens extra uitnodigen tot bemiddeling, meer respons zou opleveren. Vandaar ons initiatief om in alle dossiers waarin geen enkele partij reageerde, een herinneringsbrief te sturen. Deze brief herhaalt de info over bemiddeling, bevat diverse mogelijkheden om ons te
85
contacteren en verwijst naar de website. In deze brief vragen wij om binnen de 20 dagen na ons schrijven te reageren. Zo niet, sluiten wij het dossier af.
PROJECTGEGEVENS Van januari tot eind april 2012 schreven wij in 46 strafdossiers waarin geen enkele partij reageerde op de parketbrief, herinneringsbrieven naar alle betrokken partijen. Reacties? In 23 dossiers reageerde ook na deze herinneringsbrief geen enkele partij. Het betrof : 8 verkeersdossiers, 11 dossiers opzettelijke slagen en verwondingen, 3 dossiers winkeldiefstal, 1 dossier aanranding der eerbaarheid. In 23 andere strafdossiers kwam er toch nog een reactie. In 17 dossiers reageerde nog 1 partij: In 7 dossiers reageerden de slachtoffers en in 10 dossiers de daders. In 6 dossiers reageerden beide/alle partijen. Opstart van bemiddeling? Van de 6 dossiers waarin slachtoffer en dader toch nog reageerden op de herinneringsbrief: Is er 1 dossier waarin het slachtoffer van partnergeweld laat weten geen interesse te hebben. Is er 1 verkeersdossier waarin slachtoffer en veroorzaker laten weten geen interesse te hebben. Is er 1 verkeersdossier waarin beide partijen aanvankelijk aangaven interesse te hebben, maar bij opstart bleek dat beide partijen niet echt vragen naar elkaar hadden. 3 dossiers zijn uiteindelijk opgenomen en lopende bemiddelingen: o 1 dossier verbaal geweld in het gezin o 2 dossiers slagen en verwondingen Vaststellingen van onze onthaal- en administratieve medewerker: De meeste mensen die terugbellen na een tweede brief, waren de eerste vergeten. In het slechtste geval hebben ze geen eerste brief van het Parket gekregen. De deadline in de herinneringsbrief geeft hen de indruk dat het echt belangrijk is om te reageren. Het verhoogt echter niet automatisch hun interesse om te bemiddelen. Meestal zijn de reacties dan vooral passief (‘Als de andere wil praten, ben ik ook bereid. Anders hoeft het niet…’). De herinneringsbrief versturen, betekent extra administratief werk. Als het echt iets opbrengt of mensen wakker kan schudden voor bemiddeling, dan loont dat wel de moeite. Op voorhand selecteren in welke dossiers een herinneringsbrief echt nut heeft, is moeilijk. Soms reageren partijen in dossiers waarvan je het niet had verwacht . Conclusie: De meer-inspanning levert niet direct meer geïnteresseerde partijen op. Voortaan sturen wij geen herinneringsbrieven meer in strafdossiers waarin geen enkele partij reageerde na de infobrief van het Parket.
86
DE CIJFERS IN BEELD
Het mag gezegd! Mechelen heeft in het afgelopen jaar ‘goed geboerd’! Bij deze willen wij graag een pluim op de hoed van het Parket Mechelen steken. De verschillende substituten legden opnieuw veel dossiers klaar voor slachtoffer-daderbemiddeling! Speciale dank aan mevrouw De Vriendt, onze verbindingsmagistraat. Zij maakte er dit jaar werk van om de dossiers die uit gerechtelijk onderzoek komen, voor te leggen aan de bemiddelingsdienst. Na jaren hiervoor te hebben geijverd, konden wij in de tweede helft van 2012 in -een weliswaar nog beperkt aantal vandeze dossiers infobrieven verzenden. In 2013 willen wij graag op dit spoor verder.
INFORMEREN OVER BEMIDDELING EN AANVRAGEN
807 burgers, betrokken in 326 strafdossiers, werden geïnformeerd over slachtofferdaderbemiddeling. Het ging om 458 slachtoffers en 349 daders. Wanneer we bekijken wie de partijen informeert over slachtoffer-daderbemiddeling, zien we dat het Parket in 304 strafdossiers de bron van informatie is. In 203 van deze strafdossiers vertrok de infobrief vanuit de notitiedienst ‘Gemeen Recht’ en in 101 dossiers vanuit de notitiedienst ‘Verkeer’. 22 van deze 304 parketdossiers hadden een bijzonder statuut: 12 strafdossiers werden ‘zonder gevolg’ gekwalificeerd. 9 dossiers kwamen van het verkeersparket. De 3 andere dossiers betroffen feiten van ‘opzettelijke slagen en verwondingen’, ‘zedenfeiten’ en ‘beschadigingen’. De redenen voor deze beslissing waren divers: onvoldoende bewijs (7), geen prioriteit (2), wanverhouding tussen vervolging en gebeurde feiten (1), geen misdrijf (1) en overlijden van de veroorzaker van een ongeval (1). Het Parket verwijst deze dossiers omdat zij een bemiddeling toch wel opportuun acht. Het gaat vaak om dossiers waarbij de partijen in elkaars buurt wonen en/of dossiers waarin ook menselijk leed is aangetroffen. VASTSTELLING: er komen zo goed als geen reacties op deze infobrieven! Er waren 2 dossiers ‘terug voor te leggen aan substituut’. De substituut bekijkt dan binnen een termijn van 3-6 maanden of de partijen vanuit de bemiddeling tot een voorstel komen. VASTSTELLING: één van deze dossiers leidde tot een ontmoeting tussen de partijen en tot een overeenkomst. 2 dossiers, ‘verval van strafvordering mits betalen van een geldboete’ en ‘minnelijke schikking’, leverden geen bemiddeling op. Tot slot waren er 6 ‘mislukte BIS’ dossiers. Het ging voornamelijk om IFG-dossiers. Hoewel er wel een zeldzame reactie was in deze dossiers, leidden ze evenmin tot een bemiddeling. In 7 dossiers van de 304 werkten wij samen met bemiddelaars minderjarigen omdat er ook een minderjarige dader was betrokken. In 4 van deze dossiers nam de bemiddelingsdienst minderjarigen de volledige bemiddeling op. Onze tussenkomst bestond er enkel in de toets bij ons parket te maken en het aanbod aan de meerderjarige dader te doen. Eens deze interesse toonde, betrok de bemiddelaar minderjarigen deze in de reeds lopende bemiddeling. In 2 van deze dossiers maakte de bemiddelaar minderjarigen ook een overeenkomst (3 in totaal) over aan de notiedienst meerderjarigen. Deze dossiers zijn niet meegeteld in onze cijfers.
87
In de drie andere dossiers werd er overlegd en werden de taken verdeeld. Deze dossiers tellen dus wel mee in onze cijfers.
REACTIES VAN DADERS EN SLACHTOFFERS OP HET AANBOD VAN BEMIDDELING
Na het versturen van de informatiebrieven vanuit het Parket, wacht de bemiddelingsdienst op de respons van de aangeschreven slachtoffers en daders. In 204 strafdossiers (204/326=62.5%) nam minstens één betrokken partij contact met ons op. In deze 204 strafdossiers waren in totaal 521 burgers betrokken: 302 slachtoffers en 219 daders. Maar, niet al deze mensen reageren! Vanaf het moment dat 1 partij met ons contact opneemt, trachten wij actief alle andere partijen uit het strafdossier te betrekken. Wij sturen daartoe een herinneringsbrief of wij bellen partijen op om hen nog eens extra tot de bemiddeling uit te nodigen. Soms levert dit nog extra geïnteresseerden op. Maar ook heel wat mensen reageren evenmin op deze extra uitnodiging. In totaal reageerden er 326 personen: 169 slachtoffers, waarvan er 165 meer willen horen over bemiddeling (165/302= 54,6%) 157 daders, waarvan er 153 meer willen horen over bemiddeling (153/219= 69,8%) Van de oorspronkelijk 807 aangeschreven personen waren er dus uiteindelijk 318 personen geïnteresseerd in bemiddeling (=39,4%).
AANTAL BEMIDDELINGSDOSSIERS EN AARD VAN DE FEITEN
195 van de 204 strafdossiers konden wij opnemen (9 dossiers werden niet opgenomen wegens o.a. ’interferentie’ en ‘buitengerechtelijk’). In deze 195 strafdossiers bleken 326 partijen geïnteresseerd in bemiddeling. Dit leverde 119 bemiddelingsdossiers op. Dit wil zeggen: dader én slachtoffer uit hetzelfde strafdossier waren geïnteresseerd in een bemiddeling. Uiteindelijk zijn er 78 bemiddelingsdossiers van de 119 waarin slachtoffer en dader effectief boodschappen met elkaar uitwisselden. Wanneer we kijken naar de aard van de feiten in de aangemelde strafbundels en de delicten waarin wij effectief bemiddelden, stellen we het volgende vast: (voor de juiste interpretatie: binnen 1 strafbundel kunnen meerdere bemiddelingsdossiers lopen!)
Persoonsdelicten: o 124 aangemelde strafbundels persoonsdelicten leidden tot 40 bemiddelingen waarin slachtoffer en dader boodschappen uitwisselden. o Dossiers opzettelijke slagen en verwondingen leveren de meeste bemiddelingen op (25) Eigendomsdelicten:
88
o
99 aangemelde strafbundels eigendomsdelicten leidden tot 31 bemiddelingen waarin slachtoffer en dader boodschappen uitwisselden; o De meeste bemiddelingen deden zich voor bij vernieling (15) en gewone diefstal (6) Verkeerszaken: 101 aangemelde strafbundels verkeerszaken leidden tot 7 bemiddelingen waarin slachtoffer en dader boodschappen uitwisselden; Zedenfeiten: 6 aangemelde strafbundels zedenfeiten leverden geen bemiddelingsdossiers op .
UITSTROOM In 2012 werden in totaal 136 bemiddelingsdossiers afgesloten. Het ging om 32 dossiers opgestart in 2011 en 104 in 2012. Van deze 136 kwam er in 43 nooit een echte uitwisseling tussen de partijen. Dit is -in vergelijking met de andere arrondissementen- toch wel een hoog getal! Hier zien we naast de globaal voorkomende redenen (partijen niet meer bereikbaar, zitting te kort bij,…) twee bijzondere verklaringen: 1. De wachtlijst in de periode juni-juli-augustus; 2. In verkeersdossiers geven partijen (soms via hun verzekering) meermaals aan te willen bemiddelen als de andere daar behoefte aan heeft. Bij opstart van de bemiddeling blijkt dan soms dat er eigenlijk geen vragen leven. Deze dossiers registreren wij als ‘niet effectief’. Anderzijds toont het aan dat wij het echt wel menen met onze boodschap ‘ je kan op elk moment de bemiddeling stop zetten.’ Van de 136 bemiddelingsdossiers was er in 93 dossiers effectief een uitwisseling tussen de partijen.
BEMIDDELINGSPROCES VAN DE AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS
Van de 93 afgesloten bemiddelingsdossiers was er sprake van 69 indirecte bemiddelingen (69/93= 74%). Daarnaast waren er 24 directe bemiddelingen (=26%). Omdat partijen soms nood hebben aan meer dan 1 ontmoeting, hebben er in totaal 36 gezamenlijke gesprekken plaatsgevonden. Dat zijn er 15 meer ten opzichte van 2011. De gezamenlijke gesprekken deden zich voor: op niveau van het opsporingsonderzoek: 22 bemiddelingsdossiers met in totaal 36 ontmoetingen op niveau van het gerechtelijk onderzoek: 1 dossier met 1 ontmoeting fase strafuitvoering: 1 dossier met 1 ontmoeting.
WIJZE VAN AFSLUITEN EN VAN TERUGKOPPELING DOOR DE PARTIJEN
Van de 93 bemiddelingsdossiers werden er 42 met een overeenkomst afgesloten (42/93 =45% ). Het betreft 34 dossiers die werden afgesloten in de fase van het opsporingsonderzoek, 5 dossiers fase gerechtelijk onderzoek en 3 dossiers fase strafuitvoering.
89
Wanneer we bij de 42 overeenkomsten van 2012 nog de 3 overeenkomsten bijtellen die de bemiddelaars minderjarigen opstelden -in dossiers waarin ook een meerderjarige is betrokken- dan heeft het Parket in totaal 45 bemiddelingsovereenkomsten ontvangen. Wij sluiten het jaar af met nog 18 lopende bemiddelingsdossiers.
BEMIDDELINGSDIENST MECHELEN 2008-2012 ENKELE VASTSTELLINGEN EN MOTIVERING
VASTGESTELDE TENDENZEN
1. Er is een forse toename van het -door ons gekende- aantal strafdossiers (186 in 2008; 163 in 2009; 222 in 2010; 274 in 2011 naar 326 in 2012) waarin burgers geïnformeerd worden over slachtoffer-daderbemiddeling. Zo worden inderdaad geleidelijk aan meer burgers geïnformeerd: 540 in 2008, 493 in 2009, 667 in 2010, 710 in 2011 en 807 in 2012. 2. Vervolgens wachten wij op reacties van de aangeschreven partijen. Er zijn elk jaar opnieuw heel wat strafdossiers waarin geen enkele partij reageert op het aanbod van bemiddeling. Wij merken wel dat in de dossiers, waarin minstens één partij de aanvraag tot bemiddeling deed, een toenemend % van partijen reageert op basis van de info- of herinneringsbrief: 47% reageert in 2008, 39.5% in 2009, 59% in 2010 63,5% in 2011 en 62,5 % reageert in 2012. 3. De meeste burgers die reageren, willen wel iets meer over bemiddeling horen. Dat percentage volgt dezelfde positieve trend, zoals hierboven beschreven bij de reacties. Dit levert een mooi aantal’ potentiële bemiddelingsdossiers’ op. Jammer genoeg, hebben niet altijd slachtoffer en dader in het zelfde strafdossier interesse om te bemiddelen met de andere en lukt het ‘matchen’ van de partijen niet. In die dossiers start geen bemiddeling op. 4. Het valt op dat er doorheen de jaren geen echt opmerkelijke vooruitgang is vast te stellen in de bemiddelingsdossiers waarin partijen werkelijk boodschappen met elkaar uitwisselen. In relatie tot het aantal ‘potentiële’ bemiddelingsdossiers is er slechts een kleine stijging van 20% naar 23,5%. Uitval tussen het aantal slachtoffers en daders dat zou kunnen bemiddelen en het aantal slachtoffers en daders dat werkelijk boodschappen uitwisselt, doet zich vooral voor in dossiers verkeerszaken en dossiers van weerspannigheid burger/politie. In dossiers van weerspannigheid hadden wij al langer de ervaring dat agenten niet gemakkelijk ingaan op het aanbod van bemiddeling. Eind 2012 kwam er op dat vlak wel een ander signaal uit het Mechelse politiekorps. Een paar agenten gaven aan meer gebruik te willen maken van slachtoffer-daderbemiddeling omdat ze op die manier toch boodschappen kunnen doorgeven aan de daders. Zij geloven dat dat mogelijks meer effect kan hebben dan enkel een veroordeling voor het feit. In verkeersdossiers kwam er in 2012 opvallend weinig respons op het aanbod van bemiddeling. 93 dossiers ‘ongeval met gewonden’ leverden 7 bemiddelingen op. In 2011 stelden wij al vast dat in verkeersongevallen met gewonden, partijen er vaak voor kiezen om de verzekeringen het ongeval te laten afhandelen. Anderzijds houden veroorzakers en verkeersslachtoffers ook wel meer contact met elkaar na het ongeval. Bemiddeling wordt
90
niet als ‘nodig’ ervaren. Nieuw in 2012 was het feit dat er ook in een aantal (9) sepotdossiers een brief werd verstuurd met de info dat hun zaak niet vervolgd wordt, maar dat partijen wel een beroep kunnen doen op bemiddeling. Opmerkelijk was dat in deze dossiers geen enkele reactie binnen kwam. Ook in 3 dossiers ‘ongeval met dodelijke afloop’ (waaronder 1 sepot) ontvingen wij geen reacties. 5. Wat wel duidelijk waar te nemen valt, is de systematische toename van het aantal ontmoetingen én van het aantal overeenkomsten. Ook wanneer wij voor 2012 vergelijken met de andere arrondissementen, dan liggen de cijfers van Mechelen hier hoog (zie tabel 1 achteraan jaarverslag).
Aantal bemiddelingsdossiers met een ontmoeting tegenover afgesloten effectieve dossiers
totaal aantal ontmoetingen Aantal bemiddelingsdossiers met een overeenkomst tegenover afgesloten effectieve dossiers
2008
2009
2010
2011
2012
12/87
8/62
13/72
17/86
24/93
=
=
=
=
=
13,7% direct
13% direct
18 % direct
19,7% direct
25,8% direct
21
9
18
21
36
20/87= 23%
13/62= 21%
28/72= 39%
32/86= 37%
42/93= 45%
TOENAME VAN ONTMOETINGEN EN OVEREENKOMSTEN ALS GEVOLG VAN EEN ACTIEVE POLITIEK IN DE DRIEHOEK SLACHTOFFER-DADER-JUSTITIE?!
Wij beseffen dat het er allemaal een beetje van afhangt in welk soort dossiers je bemiddelt of partijen willen samen zitten en/of een overeenkomst willen maken. Ook wanneer in één dossier veel actoren betrokken zijn die allen een overeenkomst willen, gaan de cijfers omhoog. Maar, volgens ons is deze stijging in Mechelen niet alleen aan het toeval te wijten. Wij willen het Suggnomè-streven naar een meer communicatieve- en participatieve Justitie mee gestalte geven. Dit veronderstelt een actieve dialoog in de driehoek slachtoffer-dader-samenleving.
DE BASIS VAN DE DRIEHOEK: DE RECHTSTREEKSE DIALOOG TUSSEN DE PARTIJEN Natuurlijk is pendelcommunicatie waardevol! In ongeveer ¾ van onze dossiers gaan wij als ‘gobetween’ aan de slag. Op die manier gebeuren er, voor partijen, heel waardevolle dingen. Toch geloven wij steeds meer in de meerwaarde van een ontmoeting. Doorheen de jaren zijn wij partijen
91
actiever beginnen uitnodigen tot een gesprek met elkaar. En, wij merken dat zij, gesteund door ons vertrouwen, steeds vaker de stap willen zetten. Het is daarbij de tendens dat partijen in persoonsgebonden dossiers makkelijker kiezen voor ontmoetingen dan in de meer ‘zakelijke’ dossiers van eigendomsdelicten. Wij geloven dat de bemiddelaar een grote rol speelt in het feit dat partijen al dan niet voor een ontmoeting kiezen. Visie, zelfvertrouwen en methodiek gaan hier hand in hand. Zo ondervonden wij, het afgelopen jaar, dat een tandembemiddeling bijvoorbeeld uitnodigt tot sneller samen zitten. Cirkelgesprekken nodigen dan weer uit om meer deelnemers rond de tafel samen te brengen. Dit alles proeft naar meer. In 2013 zullen we hier verder mee aan de slag gaan!
VAN DE BASIS NAAR DE TOP VAN DE DRIEHOEK: DIALOOG TUSSEN DE PARTIJEN EN JUSTITIE Actieve communicatie tussen partijen is nog geen communicatieve- en participatieve Justitie! De dialoog met Justitie als vertegenwoordiger van de samenleving moet nog gevoerd worden. Partijen kunnen dit, al dan niet voorbereid door de bemiddeling, uiteraard zelf opnemen op de zitting. Binnen de bemiddeling is de overeenkomst hiertoe een belangrijk instrument. Het is aan de bemiddelaar om het instrument op het gepaste moment te activeren. De overeenkomst, een activeringsinstrument in de dialoog tussen de partijen: De overeenkomst nodigt de partijen uit na te denken over hetgeen ze concreet van elkaar verwachten. Zij denken na over wat ze zwart/wit (op papier dus) tegenover elkaar uitspreken. Ze concretiseren hun engagement tegenover elkaar. Dit is geen éénrichtingsverkeer van dader naar slachtoffer. Ook slachtoffers kunnen engagementen uitspreken. Een overeenkomst vergt een inspanning van de partijen. Zij leveren het nodige huiswerk. Zij gaan daarvoor ten rade bij advocaten, verzekeringen, medische specialisten,… . Zij moeten zoveel mogelijk objectieve gegevens aanreiken op een zo transparant mogelijke manier. In de bemiddeling spreken wij (direct of indirect) over de regeling. Dit vraagt moed van alle betrokkenen. Zij moeten afwegen ‘wat de regeling hen waard is’. Wat willen ze zeker bereiken? Hoeveel kunnen zij investeren? Kunnen zij toegeven? Of, kiezen zij toch voor een strijd elders? In de bemiddeling gaan we samen op zoek naar de voordelen die het voor beiden en elke partij apart kan opleveren. Voor beide partijen is er sowieso de kans om actief betrokken te zijn op de uitkomst van hun situatie. Bovendien bereiden zij zich zo voor op de zitting voor de rechtbank. Slachtoffers verkrijgen vaak een snelle schadevergoeding. Soms hoeven zij zich –wanneer zij daar voor kiezen- geen burgerlijke partij meer te stellen voor de rechtbank. Via hun standpunt in de overeenkomst kunnen zij hun stem laten horen. Door de overeenkomst weten daders duidelijker wat het slachtoffer verwacht. De (h)erkenning van een mogelijk persoonlijk probleem en een gedeeltelijke of volledige regeling van de schade stelt hen bovendien in een positief daglicht bij de beslissende instantie. Door de oplossing voor het probleem vorm te geven in één of andere behandeling, levert de overeenkomst de advocaten en de rechtbank mogelijks stof voor een probatieopschorting of –uitstel.
De overeenkomst een instrument tot transparante dialoog van de partijen met Justitie: Als je partijen de vraag stelt ‘wat willen jullie nu aan Justitie laten weten over de bemiddeling?’, zijn zij dikwijls verbaasd. Het dringt dan pas door dat wij het menen met ons principe van ‘vertrouwelijkheid’. Opvallend is dat er weinig daders en slachtoffers antwoorden dat Justitie ‘niets’ mag vernemen. Partijen vinden dat de rechtbank wel mag weten hoe zij, na vaak lange tijd na de feiten, erover denken en voelen. Zij vinden meestal dat Justitie mag weten dat zij de andere partij direct of indirect hebben gesproken. En, zeker wanneer er voorstellen zijn gedaan tot ‘oplossing’, vinden zij dat de rechtbank hiervan op de hoogte moet zijn.
92
In de bemiddeling zetten wij de partijen aan het denken over de formulering die ze uiteindelijk zwart/wit op papier willen zetten voor de gerechtelijke instanties. De overeenkomst biedt, wanneer ze met zorg én in communicatie met raadgevers is opgesteld, waarborgen aan beide partijen. Bovendien maakt ze het ‘vertrouwelijke’ –volgens buitenstaanders soms ‘geheimzinnige’- bemiddelingsproces én een deel van de inhoud transparant voor gerechtelijke beslissingsnemers.
EEN ACTIEVE DRIEHOEK VERGT EEN ACTIVERENDE BEMIDDELAAR Zoals eerder aangehaald, speelt de bemiddelaar een rol in het tot stand komen van ontmoetingen. Dat geldt ook voor het al dan niet tot stand komen van een overeenkomst. 1. Wij zien het als onze opdracht om de overeenkomst altijd actief aan te bieden aan partijen. Dat betekent: de overeenkomst van in het kennismakingsgesprek voorstellen in de driehoek daderslachtoffer-samenleving. Op het ogenblik dat partijen afspraken beginnen te maken, zullen wij een klaar beeld schetsen van de mogelijkheden, voordelen, engagementen en verplichtingen die een overeenkomst met zich meebrengt. Een goede uitleg maakt immers dat partijen overwogen kunnen kiezen voor of tegen een overeenkomst. 2. Wij zijn niet bang om in overeenkomsten verder te gaan dan enkel het standpunt van en excusesuitwisselingen tussen de partijen. In veel van onze dossiers kunnen wij tot concrete afspraken komen. Schaderegelingen, voorstellen tot gepaste hulp, in principe kan er veel worden afgesproken tussen de partijen. Dit vergt wel enige kennis van de bemiddelaar. Zonder specialist ter zake te zijn! Het veronderstelt bv. een minimaal zicht op de manier waarop verzekeringen, advocaten, rechtbanken,… omgaan met schaderegelingen. Begrippen als, ‘solidaire veroordeling’ en ‘tot slot van alle rekening’ bijvoorbeeld moeten, waar gepast, verduidelijkt worden aan de partijen. Het veronderstelt eveneens dat de bemiddelaar alle raadgevers actief betrekt en de verantwoordelijkheid voor de berekening van en beslissing over schadebedragen daar laat liggen. 3. De bemiddelaar zorgt voor het goede klimaat voor gesprek over soms confronterende en harde aspecten. Daarbij trachten we een goed evenwicht te bewaren tussen de relatie tussen de partijen (het opgebouwde vertrouwen, de betekenis die ze verlenen aan bedragen, het begrijpen van weerstanden, etc…) en de uitdaging om tot een akkoord te komen op basis van soms harde cijfers en droge tabellen. Het vraagt een flexibele inzet van de bemiddelaar. Het is een balanceren op de koord van ‘partijen zelf laten reflecteren, kiezen, strijden, schrijven, enz.’ en ‘kordaat het proces aansturen en bijschaven’. Daarbij houdt de bemiddelaar ook het moment van ‘zitting’ in het oog en drijft het tempo van de partijen -waar nodig- hiertoe op. De ‘bemiddelaar’ is hier soms ook ‘onderhandelaar’. 4. Het is onze opdracht om, op basis van de inbreng van de partijen, een transparant en verteerbaar document te maken. Wij lezen de overeenkomst vanuit een soort helikopterperspectief. Wij trachten in te schatten hoe bepaalde aspecten kunnen overkomen bij lezers/magistraten, die het bemiddelingsproces niet meemaakten. Wij confronteren partijen ook met de mogelijks andere logica die gehanteerd wordt in gerechtelijke context. Hiermee zetten wij partijen opnieuw aan het denken.
93
ONZE AMBITIES VOOR 2013
Het is wellicht duidelijk ondertussen. Wij willen op ditzelfde spoor verder in 2013! Wij zullen partijen opnieuw aanmoedigen elkaar te ontmoeten én wij hopen op weer heel wat overeenkomsten. Want, meer overeenkomsten betekent ook dat slachtoffer-daderbemiddeling meer zichtbaar wordt op het niveau van parketten en rechtbanken! Dat brengt ons bij onze bedenking: “Wij kunnen hier wel zo over denken. Maar, worden deze overeenkomsten wel opgemerkt? Worden zij gelezen door magistraten? Kunnen zij wat met de inhoud? Missen zij bepaalde info die in samenspraak met partijen nog kan bijgevoegd worden?” Stof genoeg dus voor gesprekken met de magistratuur in 2013!
BEMIDDELINGSDIENST OUDENAARDE
STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005.
TONEEL
We startten 2012 met onze toneelvoorstelling ‘Van de mens niets dan slechts’, vertoond in de strafinrichting te Oudenaarde. De voorstelling werd opengesteld voor het brede publiek en de stuurgroeppartners. Het werd een groot succes. Het was een intieme, beklemmende voorstelling. Ze vertelde over een dader en een slachtoffer die ongewild op elkaar zijn aangewezen. De uitkoopsom van de voorstelling bedroeg 1.200 euro en werd deels gedragen door subsidiering van de Vlaamse gemeenschap, aanbod Podium (600 Euro) en vzw Suggnomè (600 Euro). Kaarten voor de voorstelling werden verkocht aan 8 euro pp (7 euro pp voor -26j en +55j). De opbrengst, zijnde 750 euro, werd geschonken aan het steunfonds voor gedetineerden van de strafinrichting Oudenaarde. Hiervoor kregen we een dikke merci en zoiets doet deugd! Nu maar hopen dat de toeschouwer zich na de voorstelling iets concreet kan voorstellen bij het concept slachtoffer-dader bemiddeling. Zo is onze opdracht, het creëren van een breder draagvlak voor bemiddeling, dit jaar zeker geslaagd.
PEACEMAKING CIRKELS
Daarnaast werkten we in 2012 actief mee aan een Europees onderzoek, o.a. aangestuurd vanuit de KU Leuven, dat wou nagaan of het mogelijk was om “peacemaking cirkels” (PMC) te implementeren
94
in een Europese context. Het onderzoek ging in 2012 eveneens in twee andere Europese landen van start meer bepaald Duitsland en Hongarije en wordt aangestuurd door de universiteit van Tuebingen. Wat zijn “peacemaking circles”? PMC worden georganiseerd naar aanleiding van een misdrijf en trachten het misdrijf te bekijken vanuit een allesomvattende benadering. De idee is dat er slechts een goede oplossing kan komen als elk onderdeel van het conflict wordt bekeken. Vandaar dat niet enkel het slachtoffer en de dader betrokken worden in het cirkelgesprek maar ook anderen die geraakt zijn door het misdrijf bijvoorbeeld de onmiddellijke omgeving van beide partijen, vertegenwoordigers van de ruimere gemeenschap en de gerechtelijke actoren. De methodiek van “PMC” is een vorm van “community based justice” en sluit nauw aan bij de herstelrechtelijke visie op criminaliteit. De methodiek rond “PMC” is oorspronkelijk afkomstig uit Canada maar wordt intussen in heel wat contexten toegepast zoals bijvoorbeeld in dossiers met jonge delinquenten of in dossiers waarin meerdere partijen betrokken zijn. Het doel van een “PMC” is te komen tot een oplossing of een antwoord op het misdrijf dat meer gedragen wordt door de betrokken partijen én door de samenleving in zijn geheel. Hiermee wordt niet bedoeld dat “PMC” steeds tot een beter resultaat zouden leiden dan bemiddeling maar het uitgangspunt is wel anders. Elk van de partijen neemt immers bij een “PMC” niet enkel deel ter ondersteuning van dader en slachtoffer; maar ook om te duiden waar de eigen schade ligt en wat er mogelijk is om herstel te bewerkstellingen. Niet enkel het herstel voor en tussen betrokken is van belang maar ook het herstel ten aanzien van de gemeenschap. Dit alles verloopt volgens een afgesproken manier van communiceren. Zo nemen partijen vrijwillig deel aan het cirkelgesprek en zijn er per cirkel steeds twee bemiddelaars aanwezig. Daarnaast zijn er door de bemiddelaars voorafgaandelijke gesprekken of contacten gelegd met de verschillende partijen. Twee elementen staan centraal binnen de cirkel, namelijk het respectvol luisteren naar elkaar en het gebruiken van een “talking piece”. Het eerste element houdt in dat men gebruik maakt van een cirkelopstelling en het tweede betekent dat men gebruik maakt van een voorwerp dat het gesprek mee aanstuurt. Alleen wie de “talking piece” vast heeft, mag spreken, de andere deelnemers luisteren. Er worden 4 belangrijke fasen doorlopen: begroeting en inleiding, bouwen aan vertrouwen, behandeling van de kwestie en de opmaak van een actieplan. In het kader van het onderzoek werd afgesproken dat voor Vlaanderen enkel dossiers voor vonnis worden geselecteerd. Dossiers in het kader van probatie kunnen wel in aanmerking komen voor het onderzoek. De probatieassistent kan in voorkomend geval deelnemen aan de cirkel als vertegenwoordiger van de samenleving. Naar aard van de feiten toe werden geen afspraken gemaakt. In 2012 hebben de bemiddelaars van de bemiddelingsdienst Oudenaarde de methodiek van PMC reeds toegepast in twee strafdossiers. Meer bepaald in één dossier opzettelijke slagen en verwondingen waarbij ten gevolge van de slagen het slachtoffer in het ziekenhuis belandde. Een week later overleed het slachtoffer, er werd geen oorzakelijk verband vastgesteld tussen het overlijden en de feiten. Aangezien door de feiten twee volledige gezinssystemen geraakt waren, was het aangewezen om aan deze gezinnen twee cirkelgesprekken aan te bieden waarbij zowel de “community of care” als ook de “commutity of intrest” vertegenwoordigd waren. Met deze gemeenschap werd tijdens de gesprekken gekeken naar het gemeenschappelijk verleden, het heden en de toekomst, hoe nu verder met elkaar omgaan? Eén gesprek vond plaats voor de zitting van de raadskamer en één na de gerechtelijke afhandeling. Er werden een aantal afspraken op papier gezet en deze werden gevoegd aan het juridisch dossier.
95
Een tweede dossier betrof eveneens een dossier van opzettelijke slagen en verwondingen, intrafamiliaal geweld. Ten gevolge van de feiten zijn de partners gescheiden, zij hebben samen drie kinderen. Ook hier werd een cirkelgesprek aangeboden waarbij zowel de “community of care” alsook de “community of intrest” aanwezig waren. Thema’s die werden aangekaart tijdens dit cirkelgesprek zijn: het geweld dat heeft plaatsgevonden binnen het gezin en de vraag welke invloed dit (gezins)verleden heeft op het heden en de toekomst. Zo werden een aantal pistes verkend die meer duidelijkheid zouden moeten brengen naar de toekomst toe en bespraken zij de bezoekregeling die werd opgelegd door de kortgedingrechter te Oudenaarde en de haalbaarheid van deze verplichting voor de kinderen. Daarnaast werd de PMC methodiek toegepast in een verjaard strafdossier, het betrof feiten van seksueel misbruik door broer op zus veertig jaar geleden. Ook in dit dossier waren twee gezinssystemen geraakt in hun integriteit en bleek de methodiek van PMC zeer waardevol om een aantal essentiële zaken gezegd te krijgen rond het verleden, heden en de toekomst. In het najaar werd een overleg gepland met de procureur des Konings te Oudenaarde, de heer Geert Merchiers, door de heer Davy Dhondt (KUL) en de bemiddelaars. Bedoeling van dit overleg was te bekijken hoe een volgende stap kan gezet worden in het kader van het onderzoeksopzet, zo is het de bedoeling om ook de gerechtelijke actoren een plaats te geven in de cirkelgesprekken. Resultaat van dit overleg was dat de procureur te Oudenaarde de vraag ging voorleggen aan het Parket Generaal waar deze verder zal worden bekeken. Meer nieuws volgt in januari 2013. PMC was eveneens een terugkerend agendapunt tijdens de stuurgroepvergadering “Herstelrecht en Herstelbemiddeling”. Vanuit de stuurgroep te Oudenaarde werden een aantal bedenkingen geformuleerd rond het concept:
Wat met de vertrouwelijkheid van de bemiddeling, als je als parketmagistraat deelneemt aan de cirkel kan deze niet gegarandeerd worden, je kan niet doen alsof je iets niet gehoord hebt.
Het kan niet de bedoeling zijn om deze cirkelmethodiek te gebruiken als alternatief voor een zitting.
Ook binnen de cirkel is het nodig om veiligheid te creëren, dit is de sleutel tot succes.
Voorwaarden voor deelname aan een cirkel kunnen leeftijd, vaardigheden en de intellectuele capaciteiten van de deelnemers zijn. Deze dienen dan steeds te worden afgetoetst door de bemiddelaars.
Is deze methodiek niet enkel geschikt voor groepsculturen? Heeft deze manier van werken ook in onze samenleving kans op slagen?
Doel van een cirkel is dat er een herstelplan wordt afgesloten dat kan worden opgevolgd door dader, slachtoffer en gemeenschap.
Vanuit de politie worden een aantal mogelijkheden gezien om via deze methodiek voortdurende conflicten aan te pakken zoals geluidsoverlast in appartementsgebouwen, burenconflicten, …
Naar aard van het delict toe kan men stellen dat “PMC-circles” kunnen worden toegepast in alle soorten dossiers maar in dossiers intra- familiaal geweld lijkt het misschien extra aangewezen om met deze methodiek van start te gaan.
96
Al deze opmerkingen gaven stof tot nadenken en werden meegenomen in het onderzoek. Het eindverslag van het onderzoeksproject wordt verwacht in september 2013.
MEMORANDUM NAAR DE MINISTER VAN JUSTITIE
Verder werd op structureel vlak in 2012 door de stuurgroep te Oudenaarde een initiatief genomen naar de minister van justitie. De stuurgroepleden wensten het beleid warm te maken voor de herstelgedachte en een aantal knelpunten te signaleren die leven op het terrein, daartoe werd vanuit de stuurgroep een Memorandum gestuurd. Volgende knelpunten werden aangekaart:
Het aanbieden van de mogelijkheid tot herstelbemiddeling gebeurt thans nog te fragmentair en is in hoge mate afhankelijk van de bereidheid van de individuele magistraat, onderzoeksrechter of medewerker van andere diensten; rechtsgelijkheid is pas een feit als slachtoffers en daders op gelijke wijze geïnformeerd worden en toegang krijgen tot het aanbod van bemiddeling; de resultaten van de werkzaamheden van de ‘Centrale Werkgroep Informatieplicht’, die in 2007 op initiatief van toenmalig minister van justitie L. Onkelinx werd geïnstalleerd, zijn nog verre van geïmplementeerd.
Er is nog geen duidelijkheid rond de verhouding ‘bemiddeling in strafzaken’ en ‘herstelbemiddeling’; het uitklaren van die verhouding vormt momenteel voorwerp van bespreking op niveau van het expertisenetwerk ‘bemiddeling in strafzaken’ bij het College van Procureurs-generaal.
Gedetineerden maken in Oudenaarde dankbaar gebruik van het ‘project Herstelfonds’ (2010) maar ze moeten er noodgedwongen mee stoppen bij overplaatsing naar een andere gevangenis waar het project (nog) niet loopt; ook hier wordt dus het principe van rechtsgelijkheid niet gerealiseerd; de procedure is ook erg tijdrovend, wat voor de doelgroep contraproductief is.
De installatie van een deontologische commissie zoals voorzien in de wet van 22 juni 2005 wacht nog altijd op concrete uitvoering. Binnen de vzw Suggnomè is een interne deontologische commissie actief.
In het antwoord dat we vanuit het kabinet mochten ontvangen, werd gesteld dat men kennis had genomen van de verschillende knelpunten en aanbevelingen die in de brief werden beschreven en werd verwezen naar een overleg dat heeft plaatsgevonden op 5 juni 2012 op het Kabinet van de Minister in aanwezigheid van Suggnomè en Médiante alsook van het DG Justitiehuizen. Tijdens dit overleg zouden de aangebrachte knelpunten en aanbevelingen besproken zijn. Dit standpunt werd door mevrouw An Marchal, stafmedewerker van vzw Suggnomè gecorrigeerd tijdens de stuurgroepvergadering in de maand september. Zij stelde daar dat er inderdaad een overleg had plaatsgevonden op 5 juni 2012 waarop de coördinator van vzw Suggnomè aanwezig was, doch de agenda van dit overleg was onduidelijk en betrof niet het schrijven van de stuurgroep noch het Memorandum dat Suggnomè en Médiante samen uitschreven. De focus werd gelegd op de komende overheveling naar de Vlaamse Gemeenschap. Ondanks de inspanningen van onze stuurgroep leeft er dus nog steeds veel onduidelijkheid op het terrein.
97
HERSTELFONDS
Ook het Herstelfonds vormde een rode draad doorheen het voorbije werkjaar. Zo werden onder andere een aantal knelpunten tijdens de stuurgroepvergaderingen aangekaart bijvoorbeeld het probleem van de tewerkstelling. Zo stelde mevrouw Van Damme L., organisatieondersteuner JWW, in de zomer dat in de strafinrichting meerdere aanvragen voor het herstelfonds liepen waarvan sommige reeds geruime tijd goedgekeurd zijn door het Comité. Gezien het echter in Oudenaarde steeds over langgestraften gaat die nog niet in de voorwaarden zijn voor UV, diende er werk binnen de gevangenis te worden gehaald, hetgeen zeer moeilijk bleek te zijn en in de betreffende dossiers ondanks veel inspanningen niet lukte. Gevolg hiervan was een dreigend wegvallen van de motivatie bij zowel de betrokken gedetineerden als de slachtoffers. Daarnaast stelde mevrouw Van Damme dat de bovenlokale stuurgroep vasthield aan het standpunt dat de strafinrichting zelf niet in humanitair werk kon voorzien. Onder impuls van onze stuurgroep werd dit standpunt ondertussen gewijzigd, wat betekent dat ondertussen een aantal mannen hun herstelfonds werk op een goed manier hebben kunnen beëindigen. Ook werd het draaiboek Herstelfonds dat werd opgemaakt bij de start van het project door de stuurgroep herbekeken, dit in het licht van een evaluatie en bijsturing. Vaststelling bij de cijfers blijft dat het Herstelfonds niet het verhoopte succes heeft. Doch willen we niet in de valkuil van het resultaatsgericht denken stappen. Het bemiddelingsproces an sich, evenals het aanbod is een waardevolle herstelgerichte praktijk. Daarnaast vragen we ons af of er niet te veel randvoorwaarden dienen te worden vervuld en stellen we vast dat timing belangrijk is om de slaagkans van een dossier te verhogen. Niet te vroeg, zodat er reeds uitgangen mogelijk zijn, maar ook niet te laat. Want bij vrijlating kan de goedkeuring van het Comité geschrapt worden. Het werk binnen muren mag niet in concurrentie staan met het reguliere gevangeniswerk.
CONCRETE WERKING – DE CIJFERS IN BEELD
Net zoals in het jaarverslag van vorig jaar, lichten we kort even onze concrete werking toe. Wanneer een dader of slachtoffer, eventueel via zijn hulpverlener, advocaat, gevangenis, … bij de bemiddelingsdienst een aanvraag doet voor bemiddeling voor vonnis, toetst de bemiddelaar bij de gerechtelijke instanties of er al dan niet interferentie is met het lopende onderzoek. Als dit niet het geval is dan vertrekt er vanuit het parket een informatiebrief naar de andere partij en wacht men reactie af. Ook indien de gerechtelijke instanties zelf het opportuun achten dat partijen dienen geïnformeerd te worden, vertrekken de informatiebrieven vanuit het parket. De bemiddelingsdienst krijgt hiervan kopij en wacht twee weken op reactie. Indien niemand reageert, worden herinneringsbrieven gestuurd vanuit de bemiddelingsdienst met de vraag de dienst te contacteren. Indien een partij reageert, wordt een herinneringsbrief naar de andere partij gestuurd met de mededeling dat de ene partij interesse heeft. Na vonnis wordt geen toetsing meer gedaan bij de gerechtelijke instanties en vertrekt - na een eerste intakegesprek met de partij die de bemiddeling aanvraagt en indien de aanvraag voldoet aan de criteria voor de bemiddeling - vanuit de bemiddelingsdienst een brief naar de tegenpartijen.
98
Zowel voor als na vonnis beginnen we met individuele gesprekken. Eerst zien we dader en slachtoffer apart en polsen we naar hun verwachtingen, vragen en boodschappen. Deze worden dan overgebracht naar de andere kant. Zo’n pendelcommunicatie kan gerust enkele weken of maanden in beslag nemen. Vanaf het eerste gesprek wordt ook duidelijk gemaakt dat een rechtstreekse ontmoeting mogelijk is. Gaandeweg de bemiddeling wordt deze mogelijkheid herhaald. Ook de mogelijkheid van een overeenkomst, om te laten toevoegen aan het strafdossier, wordt meermaals vermeld. Daarbij wordt ook aangeraden zich te laten bijstaan door een advocaat. Uiteraard is het aan beide partijen zelf om te beslissen of zij samen rond de tafel wensen te zitten en of zij al dan niet een overeenkomst op papier wensen. In cijfers betekent dit het volgende:
AANVRAGEN / AANMELDINGEN
In 2012 zijn er 176 aanmeldingen geregistreerd10. Deze 176 aanmeldingen resulteerden in 130 aanvragen, waarvan er 124 opgenomen werden11. Het verschil tussen het aantal aanmeldingen (176) en aanvragen (130) ligt voornamelijk in die dossiers waar het parket wel een informatiebrief verstuurt (aanmelding) maar waar beide partijen niet reageren of geen interesse blijken te tonen (geen aanvraag). Los van deze cijfers, kunnen we dit jaar weer herhalen dat er heel wat werk vooraf gaat aan een eigenlijke bemiddeling. Eventuele intake gesprekken, toetsing bij de gerechtelijke instanties, administratie, doorverwijzers contacteren, … Gelukkig mogen we dit jaar vermelden dat onze dienst versterkt werd door een administratieve kracht (0,4 VTE) die elke voormiddag het telefonische onthaal doet.
AANTAL DOSSIERS WAARIN EFFECTIEF BEMIDDELD WERD
In ten minste 176 dossiers werden partijen geïnformeerd over het bestaan van bemiddeling. Dit informeren van partijen resulteerde in 124 opgenomen aanvragen12. Deze bevatten 271 potentiële bemiddelingsprocessen13. Dit resulteerde in 71 effectieve bemiddelingsprocessen, dus 71 relaties slachtoffer - dader waarin effectief bemiddeld werd.
10
Een aanmelding is elke vraag die op onze bemiddelingsdienst terecht komt. Dat kan gaan om een dader of slachtoffer die bellen, een hulpverlener die een cliënt doorverwijst, een parketbrief die verstuurd wordt in een gerechtelijk dossier, of een oneigenlijke aanvraag bestemd voor een andere dienst dan de onze. 11 Als opgenomen aanvraag wordt beschouwd, een strafdossier waarin minstens één van de partijen heeft laten blijken geïnteresseerd te zijn in de bemiddeling. Deze interesse kan blijken uit een persoonlijk gesprek maar kan evengoed blijken uit het ontvangen van een aanvraagformulier op de dienst. Aanvragen die niet opgenomen zijn, gaan doorgaans om oneigenlijke aanvragen of om dossiers waarbij niet aan de criteria is voldaan of bv. de stand van het onderzoek het aanbod van bemiddeling niet toelaat. 12 1 van beide partijen reageerde 13 1 dader – 1 slachtoffer relatie
99
Dit is een daling met vorig jaar, maar cijfers zijn wel te vergelijken met de cijfers van de jaren die 2011 vooraf gaan14. 2011 was echter een uitzonderlijk jaar doordat het parket te Oudenaarde, onze grootste doorverwijzer, weer voltallig was na onderbemanning. Zo kregen we plots meer doorverwijzingen omdat er een achterstand diende te worden weggewerkt. Daarnaast kenmerkte 2011 zich ook door een aantal dossiers met veel (meer dan 30) burgerlijke partijen. Een gegeven waar we in 2012 niet mee te maken kregen.
DOORVERWIJZERS
131 van de 176 dossiers werden aangemeld via het parket, dat is nog steeds ruim meer dan de helft. In verhouding met vorig jaar is dat procentueel zelfs een stijging. De andere doorverwijzers komen vooral van daderkant 15: 10 via JWW, 8 via PSD, 4 via justitieassistenten, 4 van daders zelf. Slechts 4 aanmeldingen komen via slachtoffers zelf en geen enkele via de slachtofferhulpverlener. Andere doorverwijzers zijn: 7 via de onderzoeksrechter, 1 via advocaat, 1 via Médiante, 1 via politie, 1 via SOP en 5 via het politieparket. Dit laatste cijfer ligt trouwens in werkelijkheid hoger. Er zijn in 2012, 13 doorverwijzingen via het politieparket gekomen, maar in onze registratie is het onderscheid ‘parket’ en ‘politieparket’ pas halverwege dit jaar ingevoerd, vandaar het vertekende beeld.
VOOR EN NA VONNIS / BUITENSTRAFRECHTELIJK
De verhouding dossiers voor en na vonnis is als volgt: van de 124 opgenomen aanvragen zijn dat er 96 in opsporingsonderzoek, 4 in gerechtelijk onderzoek en 24 in de fase van de strafuitvoering. Dit jaar is er -uitzonderlijk- ook bemiddeld in één buitengerechtelijk dossier. Het betrof een dossier van feiten die veertig jaar geleden in de familiale context waren gebeurd en waar nooit klacht voor is ingediend. Het resulteerde in een bemiddeling die bijna een jaar heeft geduurd, die ettelijke huisbezoeken inhield, twee gezamenlijke gesprekken en zelfs een cirkelgesprek met 11 partijen (familieleden). Dit is een zeer waardevolle bemiddeling geweest, en een behoorlijk grote investering die resulteerde in tevredenheid langs alle kanten. Maar het werpt wel vragen op natuurlijk, o.a. de vraag of door Suggnomè wel bemiddeld mag worden in een buitengerechtelijk dossier. En zo niet, door wie gebeurt het dan wel? Want de vraag naar dit soort bemiddelingen is er wel. Dit is een thema dat in 2013 op de agenda staat, zowel binnen Suggnomè zelf, als in het arrondissement (in het begeleidingsteam bemiddeling en op de stuurgroep), wordt dus vervolgd.
14
207 aanmeldingen en 103 effectieve bemiddelingsprocessen in 2011; 89 aanmeldingen en 73 effectieve bemiddelingsprocessen in 2010; 105 aanmeldingen en 67 effectieve bemiddelingsprocessen in 2009 15 26 van de 33 (79%) doorverwijzingen die niet via het parket of de onderzoeksrechter komen, komen rechtstreeks van de dader of zijn hulpverlener / justitieassistent.
100
AARD VAN DE FEITEN
Net als de vorige jaren zien we een goede variatie in het soort feiten waarin het aanbod van bemiddeling werd gedaan, net als de feiten waarin effectief werd bemiddeld. Het gaat voornamelijk om persoons- en eigendomsdelicten, en daarnaast om zedenfeiten en verkeersongevallen. Er werd niet in racismezaken bemiddeld, noch in familiezaken. Dit dienen we te nuanceren – één dossier opzettelijke slagen en verwondingen met daarnaast ook familiale context. Dit jaar valt vooral de stijging op van bemiddelingen in verkeersongevallen met dodelijke afloop. Zie infra.
AANTAL AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS IN 2012
De gemiddelde duur van een bemiddeling is 162 dagen16. Daarin zitten enkele verschillen in de fase van het dossier: 84 dagen bij opsporingsonderzoeken, 281 dagen bij gerechtelijke onderzoeken en 139 dagen in de fase van de strafuitvoering. Het gemiddeld aantal dagen tussen de feiten en de interesse in bemiddeling is 633 dagen. Dit getal is relatief, want van heel veel feiten weten we niet exact wanneer ze gepleegd zijn, en wordt sowieso als dag en maand 01/01 geregistreerd (het jaartal kunnen we wel afleiden uit het notitienummer). Maar het toont toch aan dat we gemiddeld ongeveer anderhalf jaar na de feiten starten met de bemiddeling. Er zijn verschillen qua fase: 479 dagen bij opsporingsonderzoeken, 286 dagen bij gerechtelijke onderzoeken, 1069 in de fase van de strafuitvoering. In 2012 zijn er 100 (100%) dossiers effectief opgestart en beëindigd. Dit leiden tot 24 (24%) gezamenlijke gesprekken en 49 (49%) overeenkomsten. Dat is een opmerkelijke stijging ten opzichte van vorig jaar17.
VERKEER
In 2012 is er een doorbraak gekomen in de verkeersdossiers. Daar waar in het verleden zelden tot nooit werd bemiddeld in verkeersongevallen met dodelijke afloop, is dat in 2012 wél gebeurd. De belangrijkste reden is het feit dat het parket, meer specifiek het politieparket, systematisch en vrij snel na de feiten het aanbod van bemiddeling doet in verkeersongevallen met dodelijke afloop. Partijen worden dus systematisch geïnformeerd in deze dossiers, iets waar wij ons ten zeerste over verheugen. In 2012 werd in 13 dossiers het aanbod van bemiddeling gedaan. In 7 dossiers (9 partijen) kwam reactie, 3 daarvan waren met interesse voor een bemiddeling. Het resulteerde uiteindelijk in 2 effectieve bemiddelingen. Dit lijkt misschien weinig. Maar we willen toch benadrukken dat ook in de 16
127 dagen in 2011, 106 dagen in 2010, 84 in 2009 14% gezamenlijke gesprekken en 38% overeenkomsten in 2011.
17
101
niet opgestarte dossiers waardevol werk wordt geleverd dus ook als er niet effectief wordt bemiddeld. Het feit dat mensen het aanbod krijgen, dat ze gehoord worden (soms met een huisbezoek), dat er tijd wordt gemaakt voor hen, dat ze een luisterend oor krijgen, en dat ze uiteindelijk zélf de keuze kunnen maken, al deze zaken maken dat het wel de moeite is om te blijven investeren in dit aanbod van bemiddeling bij dodelijke verkeersongevallen. Bovendien worden mensen op deze manier op de hoogte gebracht van het bestaan van onze dienst, en kan men er later alsnog beroep op doen als men dat wenst en wanneer men er klaar voor is. Wat we ook zien gebeuren in 2013. In die zin willen wij het parket dus zeker aanmoedigen dit beleid van informeren van partijen verder te zetten. Sterker nog, net door de reacties die we krijgen van mensen, denken we dat we ook waardevol werk zouden kunnen leveren in dossiers met zwaargewonden. Niet louter omdat we een luisterend oor bieden en een eerste (of tweede, derde, …) opvang kunnen doen, daar bestaan immers andere diensten voor. Maar we geloven er echt in dat mensen de keuze moeten hebben om in dialoog te gaan met de andere partij. En het hebben van deze keuze is op zich waardevol, merken we, zeker in deze zware dossiers. Het is niet omdat men er nog niet klaar voor is, dat men het niet apprecieert dat de mogelijkheid er is. Integendeel. En net daarom vinden we dat mensen blijvend geïnformeerd moeten worden. En we zijn het parket dankbaar dat, dat sinds 2012 mogelijk is. We doen daarbij nog een warme oproep naar de hulpverlening om dit ook in alles fases te blijven doen!
BEMIDDELINGSDIENST TURNHOUT
INLEIDING
2012 is in het arrondissement Turnhout op verschillende vlakken een ietwat ongemakkelijk jaar gebleken, of toch op z’n minst een onzeker jaar met twijfels en onduidelijkheid dat niet onmiddellijk voldeed aan de gestelde verwachtingen. Zo hadden we voor het eerst in 8 jaar een terugval wat het aantal aanmeldingen en opgenomen aanvragen betreft, waarbij er minder partijen werden geïnformeerd over de mogelijkheid van bemiddeling in hun dossier, en er bij gevolg ook substantieel minder potentiële bemiddelingsdossiers waren dan in 2011. Op zich was dit in eerste instantie niet meteen verontrustend, en bleek het niet te gaan om een lokaal fenomeen omdat dit zich eveneens voordeed in andere arrondissementen. Ook bij andere bemiddelingsdiensten kan men niet om deze vaststelling heen, en dit is wellicht iets dat op het niveau van de organisatie moet worden bekeken, geanalyseerd en mogelijk geremedieerd. Meer duiding bij de arrondissementele cijfers volgt verder in deze bijdrage.
102
Ongemakkelijk ook omdat andere verwachtingen eveneens niet werden ingevuld, en we merken dat er hier en daar een zekere stagnatie of terugval is opgetreden. Niet alleen wat het aantal doorverwijzingen en effectieve bemiddelingsdossiers betrof, maar ook omdat het thema ‘herstel’ bij verschillende partners niet meer zo hoog geagendeerd staat. Men is de herstelgedachte nog steeds genegen, de bemiddelingsdienst is een gekende en gewaardeerde figuur in het arrondissement die met een zekere sympathie wordt bekeken en met de nodige egards wordt behandeld, maar het verder ingang doen vinden van het herstelrechtelijke ideeëngoed blijkt almaar minder evident te zijn. Bovendien kunnen we ook niet anders dan vaststellen dat de rechtzoekende burger in deze onzekere tijden almaar minder geporteerd lijkt van bemiddeling als alternatieve vorm van conflictoplossing, en men minder geneigd lijkt zich hiervoor te engageren. Onduidelijkheid was er vorig jaar eveneens omwille van de wellicht in het kader van de steeds verdergaande communautarisering aangekondigde overheveling van de bemiddelingsdiensten van Justitie naar de Vlaamse Gemeenschap in termen van subsidiëring en positionering. Tot op vandaag is nog steeds niet helemaal duidelijk welke motieven hiertoe aan de basis lagen, waar de bemiddelingsdiensten uiteindelijk onderdak zullen krijgen, en of dit structurele of conceptuele consequenties zal hebben voor de bemiddelingspraktijk. Anderzijds dienen zich in het arrondissement nieuwe uitdagingen aan, en uitdagingen zijn opportuniteiten om het enigszins modieus te zeggen.
SENSIBILISERING
In de loop van het voorjaar werd op de werkgroep ‘Herstel’ van de PI Merksplas geopperd het theaterstuk ‘Van de mens niets dan slechts?’ te programmeren voor het intern en extern personeel van de gevangenis en de geïnteresseerde burgers van de gemeente. Na verder overleg werd besloten dit enigszins te verruimen en werd een gratis opvoering van het stuk voorgesteld aan het intern en extern personeel van de 4 gevangenissen van de Noorderkempen. Dit initiatief werd gekaderd binnen de herstelgerichte activiteiten naar de samenleving, en de medewerking hieraan werd onderschreven door de 4 lokale gevangenisdirecties, de beleidsmedewerkers van de Vlaamse Gemeenschap, Justitieel Welzijnswerk Turnhout en de plaatselijke bemiddelaars. Voor de praktische organisatie hiervan werd een ad hoc werkgroepje opgericht met vertegenwoordigers van de initiatiefnemers en uiteindelijk schreven zich hiervoor een 140-tal geïnteresseerden in. Op de avond van de voorstelling noteerden we een goeie honderd toeschouwers die met grote belangstelling het stuk volgden. Anders dan verwacht, en ondanks ruime bekendmaking via diverse kanalen, leidde dit niet tot een grote respons van geïnteresseerde burgers die slechts mondjesmaat aanwezig waren. Dit illustreerde eens te meer dat er bij het grote publiek alleszins hiervoor nauwelijks belangstelling was. Misschien is theater ook niet het meest geschikte medium om de burger met deze thematiek vertrouwd te maken. De reacties van de interne en externe medewerkers van de 4 gevangenissen waren daarentegen overwegend positief, en het belangrijkste was misschien wel dat vanuit het ad hoc werkgroepje de vraag kwam om in de nabije toekomst op arrondissementeel niveau op regelmatige basis verder van gedachten te wisselen over ‘herstelgerichte detentie’.
103
Daarnaast werd het stuk eveneens geprogrammeerd voor de gedetineerden van het PSC Hoogstraten op 13 oktober en deze van de PI Wortel op 9 november. Voor deze gelegenheden zegden we telkens onze medewerking toe voor een nabespreking met de gedetineerden. Over de voorstelling in het Penitentiair Schoolcentrum konden we het volgende noteren. “De gedetineerden van Hoogstraten waren misschien aanvankelijk wat onwennig toen de voorstelling begon, maar vrijwel meteen zaten ze ‘in’ het stuk, en uit de reacties tijdens en na de voorstelling, bleek overduidelijk dat ze helemaal mee waren. Dat bevestigde o.a. Yves Willems, de acteur die de rol van de dader vertolkte. Tijdens het eerste gedeelte leek het alsof de gedetineerden zich vooral met hem konden identificeren, maar in het tweede gedeelte kwam overduidelijk aan bod wat de gevolgen van de verkrachting waren geweest voor het slachtoffer, en toen was hij al veel minder sympathiek. Ook Martje Ceulemans, die in de huid kroop van het slachtoffer, was bijzonder gecharmeerd door de reacties van de gedetineerden. Stefan Boonen, de auteur en regisseur van het stuk die bij deze voorstelling aanwezig was, voelde dit eveneens zo aan. Hij was merkbaar tevreden over de impact van het stuk op dit specifieke doelpubliek waarvoor de voorstelling ook goeddeels was geschreven. Tijdens de geanimeerde nabespreking met 2 bemiddelaars van Suggnomè, werd er verder van gedachten gewisseld over de thematiek, het leven in de gevangenis, de werking van Justitie, slachtofferervaringen, et cetera. Sommige gedetineerden waren in hun oordeel niet mals voor seksueel delinquenten die in hun ogen niet zwaar genoeg kunnen worden gestraft. In Hoogstraten verblijven immers nogal wat plegers van zedendelicten, en die behoren duidelijk niet tot de populairste categorie van gedetineerden. Blijkbaar kost het de andere veroordeelden veel moeite om zich met hen te kunnen vereenzelvigen. Iemand gaf zelfs aan dat hij zich, bij wijze van spreken, had moeten inhouden om de acteur niet op zijn gezicht te slaan. Het was alleszins onze indruk dat de voorstelling de toeschouwers niet bepaald onberoerd had gelaten. Ze hadden kunnen lachen met eerder komische uitlatingen, maar finaal stelden ze zich vrijwel allemaal erg empathisch op t.o.v. het slachtoffer, terwijl de dader uiteindelijk niet op heel veel medeleven kon rekenen.”
GERECHTELIJKE DOSSIERS
Uit de jaarcijfers van 2010 bleek duidelijk dat slachtoffers en daders vooral nood hebben aan communicatie met elkaar bij vrij ernstige feiten en dit ook snel nadat de feiten hebben plaats gevonden. Om ervoor te zorgen dat we deze partijen zoveel en zo snel mogelijk systematisch kunnen bereiken, werd er vorig jaar rond de tafel gezeten met de justitieassistenten verantwoordelijk voor de opvolging van verdachten vrij onder voorwaarden, en met de onderzoeksrechters. Na overleg met de onderzoeksrechters en de verbindingsmagistraat werd er beslist dat de bemiddelaars systematisch de lijst van de raadkamer ter beschikking zouden krijgen opdat zij, op basis van de notitienummers, wekelijks bij de onderzoeksrechters de toets kunnen maken of bepaalde dossiers in aanmerking komen voor bemiddeling. Indien geen bezwaar kunnen de bemiddelaars deze dossiers gaan inkijken op de griffie van de raadkamer en als ze aan de voorwaarden voldoen (bekennende dader en gekend slachtoffer), wordt dezelfde weg bewandeld als
104
bij het lineair informeren op parketniveau. De bemiddelaars halen de identificatiegegevens van de partijen uit het dossier, maken vervolgens de toets bij de titularis op het parket en wanneer ook hier geen bezwaar is, worden er gelijktijdig aan slachtoffer en verdachte informatiebrieven verstuurd. Uit de cijfers is inmiddels gebleken dat de hypothese dat deze nieuwe samenwerking meer potentiële gerechtelijke bemiddelingsdossiers zou genereren, vorig jaar niet werd bevestigd en dat dit alleszins niet resulteerde in meer effectieve bemiddelingen. Op de laatste stuurgroepvergadering bleek verder dat deze werkwijze slechts een fractie van de potentiële bemiddelingsdossiers opleverde, en dat er nog veel andere gerechtelijke dossiers niet tot bij ons kwamen, o.a. deze van ‘klacht met burgerlijke partijstelling’. In samenwerking met de onderzoekrechters en de griffie werd daarom besloten om te bekijken hoe de instroom van deze dossiers geoptimaliseerd zou kunnen worden vanaf 2013. Per kabinet wordt er een register bijgehouden met een overzicht van alle dossiers per onderzoekrechter. Dit register zal om de 2 weken aan de bemiddelaars worden overgemaakt. Opnieuw zal er aan de hand van de notitienummers een preselectie worden gemaakt. Deze verfijning zal er voor zorgen dat de bemiddelaars een overzicht krijgen van alle dossiers op niveau van het gerechtelijk onderzoek en dat was niet zo met de ter beschikking stelling van de lijsten van de raadkamer. Op deze manier zullen ook de dossiers waarbij een verdachte onmiddellijk een VOV krijgt, en de klachten met burgerlijke partijstelling aan de bemiddelaars voor selectie worden voorgelegd.
STUURGROEP
De stuurgroep kwam vorig jaar 3 maal samen op 26 januari, 14 juni en 11 oktober. Gewoontegetrouw worden tijdens de eerste jaarlijkse stuurgroepvergadering de cijfers van het voorbije jaar besproken, en dit was ook in 2012 niet anders. Te vermelden valt verder dat collega Davy Dhondt ook in Turnhout een voorstelling kwam geven van het onder auspiciën van het European Forum for Restorative Justice genomen initiatief van Peacemaking Circles. In enkele Vlaamse arrondissementen hadden sommige bemiddelaars zich geëngageerd om de mogelijkheden van deze herstelrechtelijke benadering te verkennen. Over de resultaten hiervan leest u elders meer in dit jaarverslag. Een ander steeds weerkerend thema tijdens deze vergadering is de bespreking van de stand van zaken van bemiddeling in de fase van de strafuitvoering en de werking van het Herstelfonds. Het voorbije jaar werd het Herstelfonds geïmplementeerd in de gevangenis van Wortel. Hiertoe werd een lokale werkgroep opgericht waaraan de inmiddels bekende partners participeren. Een ander thema dat dit jaar ter sprake kwam is het bemiddelen in dossiers van dodelijke verkeersongevallen. In de loop van het voorbije jaar hadden we hierover verschillende keren overleg met de substituten en de administratie van het politieparket, en met de justitieassistenten Slachtofferonthaal. Bedoeling was om ook in deze dossiers te komen tot een quasi-lineair aanbod. Om de betrokken partijen, zowel de bestuurder / veroorzaker als de nabestaanden, reeds snel na het ongeval te informeren over de mogelijkheid van bemiddeling werd er afgesproken dat de parketmagistraten de bemiddelingsdienst op de hoogte zullen brengen wanneer er een dodelijk
105
ongeval heeft plaatsgevonden. Dit kan door de gegevens (notitienummer, plaats en datum van het ongeval, en de adresgegevens van veroorzaker en nabestaanden) over te maken aan de bemiddelingsdienst, maar eveneens door enkel het notitienummer over te maken en de bemiddelaars doen dan het noodzakelijke om de nodige gegevens uit het dossier te halen. Deze gegevens worden dan overgemaakt aan de administratie van het parket die de informatiebrieven opmaakt en verstuurt, naar analogie met deze in de opsporingsdossiers. De praktijk wijst uit dat het moeilijk is in te schatten wanneer het aanbod het best gebeurt. Vandaar dat we ervoor kiezen om partijen reeds vrij snel na het ongeval te informeren over het bestaan van de bemiddelingsprocedure, opdat ze voor zichzelf kunnen uitmaken er gebruik van te maken en dit in de fase die voor hen het meest comfortabel is. Deze werkwijze leverde niet onmiddellijk spectaculair veel doorverwijzingen op, bedoeling is deze samenwerking met het politieparket en de magistraten in de loop van 2013 nog verder te verfijnen.
HERSTELGERICHTE DETENTIE & HERSTELFONDS
Het quasi-geruisloos opheffen van de bij MO van oktober 2000 ingestelde functie van herstelconsulenten in alle Belgische gevangenissen in de zomer van 2008 werd toentertijd verantwoord door te stellen dat de herstelgedachte er voldoende structureel verankerd was. De nieuwe attachés managementondersteuning kregen een nieuwe functie, en sindsdien worden ze door de lokale gevangenisdirecties ingezet volgens de plaatselijke noodwendigheden. Gaandeweg is het thema ‘herstel’ in de gevangenissen echter naar de achtergrond verschoven en als er nog over ‘herstel’ wordt gesproken, heeft dit meestal te maken met het zelfherstel van de dader of zijn omgeving, en is het slachtofferperspectief grotendeels naar de achtergrond verdwenen. Na enkele jaren van proberen te voldoen aan de verplichting om in iedere gevangenis een minimum basispakket op het vlak van herstelgerichte detentie uit te werken, werd er de voorbije zomer door de Regionale Directie Noord dan toch initiatief genomen om deze opdracht opnieuw meer vorm en inhoud te geven. In het licht daarvan werden in de zomer in de 4 gevangenissen de werkgroepen ‘Herstel’ gereactiveerd / gereanimeerd, en werden nog snel enkele projectvoorstellen ingediend om de hiervoor voorziene budgetten te kunnen gebruiken. Vanuit onze ervaring en vanuit een herstelrechtelijke visie kunnen we ons echter vragen stellen bij deze invulling van ‘herstelgerichte detentie’, en o.i. is het onvoldoende om jaarlijkse enkele voorstellen in te dienen, die strikt genomen evengoed gekaderd kunnen worden in de reguliere reclassering of re-integratie. Om ter zake ook lokaal actief beleid te voeren dat meer recht doet aan de slachtofferdimensie is de verplichting om te voldoen aan het minimum basispakket ruim onvoldoende gebleken, en bestaat ‘herstelgerichte detentie’ dan wel op papier, maar blijft dit in de praktijk nagenoeg dode letter. We maken ons echter sterk dat we in de loop van 2013 actief bij kunnen dragen tot het opnieuw zuiver krijgen van het oorspronkelijke concept. Back to basics, met andere woorden… en misschien is de volgend jaar geplande overheveling van de bemiddelingsdiensten naar de Vlaamse Gemeenschap, dè gelegenheid om ter zake nieuwe initiatieven te nemen. In die zin kijken we hoopvol uit naar een hernieuwde samenwerking met onze klassieke samenwerkingspartners in de detentiecontext.
106
PERSPECTIEVEN
In 2012 werd er in het arrondissement een nieuwe Procureur benoemd, en gebeurde er op het parket een ingrijpende verandering in het personeelsbestand, waardoor mogelijk mee verklaard kan worden waarom er minder opsporingsdosssiers bij ons terecht kwamen. In afwachting van eenduidige richtlijnen vanuit het Parket-Generaal wat de in de wet van 22 juni 2005 voorziene informatieverplichting betreft, blijven we ook in Turnhout afhankelijk van de goede samenwerkingsafspraken in dit verband. We hopen in de loop van dit jaar kennis te kunnen maken met de nieuwe Procureur om onze werking nader toe te lichten en onze besognes kenbaar te kunnen maken. Omdat bemiddeling in dodelijke verkeersongevallen prioritair blijft, en het vooral de politie is die vaak als eerste contact heeft met de betrokkenen, hopen we in de loop van 2013 onze werking opnieuw te kunnen gaan voorstellen aan de diensten Slachtofferbejegening van de verschillende korpsen, teneinde betrokken partijen zo optimaal mogelijk te kunnen informeren. Hoewel we ter zake enige verbetering vaststellen, blijft onze werking bij de balie onderbelicht, en leven er in hoofde van de advocatuur nog steeds nogal wat misverstanden wat slachtoffer-dader bemiddeling betreft. N.a.v. de nieuwe Salduz wetgeving hopen we in 2013 ook op dit vlak nieuwe initiatieven te kunnen nemen. Omdat ook de Justitiehuizen in 2014 zullen worden overgeheveld naar de Vlaamse Gemeenschap, lijkt het ons aangewezen om ook op arrondissementeel vlak met deze bevoorrechte partner over één en ander in 2013 quasi-permanent van gedachten te blijven wisselen om zo mogelijk de krachten te bundelen en eventueel over sommige zaken gezamenlijke standpunten in te nemen. Hetzelfde geldt eveneens voor het Algemeen Welzijnswerk waarmee de banden opnieuw nauwer moeten worden aangehaald. Met hen willen we overleggen over hun nieuwe ‘onthaal’werking, over hoe ‘Slachtofferhulp’ hier in eerste instantie in geïntegreerd is, hoe mogelijke begeleidingen in dit verband worden opgenomen/doorverwezen et cetera, en om de bemiddelingspraktijk hier beter op af te kunnen stemmen. Ten slotte plannen we apart overleg met de dienst GOH (gerechtelijk opgelegde hulpverlening) om o.a. te bekijken hoe de verhouding met het Justitiehuis is, of de overheveling naar de Vlaamse Gemeenschap consequenties heeft op dit vlak, en wat de mogelijke repercussies hiervan zouden kunnen zijn voor de bemiddelingsdienst.
107
DE CIJFERS IN BEELD
AANTAL AANMELDINGEN - AANVRAGEN - EFFECTIEVE BEMIDDELINGSDOSSIERS
In 2012 werden er 241 dossiers aangemeld bij de bemiddelingsdienst en dit is een daling met ongeveer 25 % ten aanzien van 2011, waarmee we terug op het niveau zitten van 2010. De voorbije jaren konden we telkens melding maken van een gestage groei van het aantal aanmeldingen, maar dus niet voor 2012. Dat hoeft op zich niet te verbazen aangezien ook met een lineair informeren op een bepaald moment een plafond bereikt wordt. Wat ons toch wel wat bezorgd maakt, is dat we in 2012 niet te maken hebben met een stagnatie, maar met een daling van 25 % en een nog grotere daling bij de effectieve bemiddelingen, (zie verder) en dat is op zijn minst iets wat wij niet verwacht hadden, integendeel. Zelf dachten we begin 2012 dat we de lijn van de voorbije jaren konden doortrekken, zeker met de vernieuwde afspraken met de onderzoeksrechters, omdat we zo, vrij snel na de feiten en in relatief ‘zware’ dossiers, een aanbod van bemiddeling konden formuleren. Cijfers uit het verleden hadden immers aangetoond dat partijen juist in deze dossiers nood hadden aan bemiddeling. Deze verwachting werd echter niet ingelost. De aanmeldingen in de dossiers gerechtelijk onderzoek zijn lichtjes gestegen, maar hebben niet geleid tot de verhoopte stijging in het aantal effectieve bemiddelingen, gezamenlijke gesprekken en terugkoppeling ten aanzien van Justitie onder de vorm van bemiddelingsovereenkomsten. Als we eerlijk zijn, moeten we bekennen dat we dit een jaar geleden niet hadden zien aankomen… 2012 was voor het parket in Turnhout eveneens een jaar van verandering met het vertrek van een aantal parketmagistraten en de aanstelling van een nieuwe procureur. Samen met de verbindingsmagistrate wilden we nagaan of deze veranderingen misschien hebben geleid tot een daling van het aantal dagvaardingen. Als er sprake is van een serieuze daling bij de dagvaardingen dan is het logische gevolg dat ook het aantal aanmeldingen een terugval kennen. Uit de jaarcijfers van het parket blijkt dat er inderdaad een daling is van het aantal dagvaardingen (1379 in 2011 tegenover 1217 in 2012), maar de grootste daling doet zich voor bij de drugsdelicten (325 in 2011 tegenover 238 in 2012) en net in deze dossiers vindt er geen bemiddelingsaanbod plaats. De daling met 25% kan dus niet worden toegeschreven aan een daling van het aantal dagvaardingen of een andere dagvaardingspolitiek op parketniveau en voorlopig blijft het een beetje gissen welke dan wel de redenen zijn voor deze terugval. 241 aanmeldingen leidden tot 167 opgenomen aanvragen wat wil zeggen dat in deze 167 dossiers effectief stappen werden gezet door de bemiddelaars. De dalende trend voor de aanmeldingen zet zich op dezelfde manier door voor de aanvragen aangezien we ten opzichte van 2011 ongeveer 22 % minder aanvragen hadden. Bij de aanvragen merken we een lichte stijging van de dossiers in het kader van het gerechtelijk onderzoek, nl. 8%, maar voor het overige zet de daling zich door met 25% voor de dossiers in het kader van het opsporingsonderzoek en de fase van de strafuitvoering. Een duidelijke verklaring kunnen we hiervoor niet naar voor schuiven, maar hopelijk is dit slechts een tijdelijk fenomeen. 56% van de opgenomen aanvragen kaderden in het opsporingsonderzoek, 15 % in het gerechtelijk onderzoek en 29 % in het kader van de strafuitvoering. Deze cijfers zijn ongeveer vergelijkbaar met 2011. We zien een lichte stijging in 2012 wat de aanvragen in het kader van het gerechtelijk onderzoek betreft en een lichte daling van de cijfers in het kader van het opsporingsonderzoek. Met
108
de vernieuwde afspraken met de onderzoeksrechters heerste bij de neerslag van het vorige jaarverslag de verwachting dat we een serieuze stijging zouden krijgen van het aantal aanvragen en bijgevolg effectieve bemiddelingen en gezamenlijke gesprekken, maar dat is niet zo gebleken. Eind vorig jaar werd dit besproken op de stuurgroepvergadering en daar bleek dat zeker niet alle dossiers in de fase van het gerechtelijk onderzoek aan de bemiddelaars werden voorgelegd. Hierop werden nieuwe afspraken gemaakt met de onderzoeksrechters waardoor vanaf 2013 de registers per onderzoekskabinet (met een volledig overzicht van alle dossiers), aan de bemiddelaars zullen worden voorgelegd. Misschien dat wij op deze manier in 2013 meer effectieve bemiddelingen kunnen genereren, maar we gaan hier nu niet meer automatisch van uit. Het gros van de aanmeldingen komt nog steeds van het parket in Turnhout, nl. 63 % en 10% via de onderzoeksrechters. 19% van de aanmeldingen bereikten ons via de daderhulpverleners, en dit voornamelijk vanuit Justitieel Welzijnswerk. Vanuit de PSD waren er een beperkt aantal aanmeldingen en vanuit het Justitiehuis bereikte ons 1 aanmelding. Zoals eerder reeds aangegeven, heeft dit ons gestimuleerd om opnieuw het gesprek aan te gaan met het Justitiehuis. Hiermee hebben we onze drie voornaamste verwijzers vernoemd aangezien zij meer dan 90% van de verwijzingen voor hun rekening nemen. 7 daders en 2 slachtoffers vonden rechtstreeks hun weg naar de bemiddelingsdienst en voor het overige kennen we vooral dezelfde tendensen als in 2011. Vanuit slachtofferhoek blijven de verwijzingen eerder aan de lage kant (5) wat ons ertoe aanzet om ook in 2013 het overleg aan te gaan met de dienst Slachtofferhulp, opgegaan in de onthaalwerking van het CAW, en de diensten Slachtofferzorg van de verschillende politiezones. 167 aanvragen creëerden een potentieel van 320 bemiddelingsdossiers en dit is een daling van ongeveer 25%, vergelijkbaar dus met de daling in het aantal aanvragen. Dit leidde tot 103 effectieve bemiddelingen en dit is ongeveer 32% van de potentiële en dat is vergelijkbaar met de voorbije jaren. In het vorige jaarverslag maakten we de melding dat we met 142 effectieve bemiddelingen waarschijnlijk aan ons plafond zaten en dat een verdere stijging de 70-30 (effectief dossierwerksensibiliseringsopdrachten) verhouding serieus onder druk zou zetten. Deze vrees was dus in 2012 ongegrond aangezien het aantal effectieve bemiddelingen met 30% is gedaald, maar we hopen in 2013 opnieuw tegen ons plafond aan te zitten. Deze ‘relatieve rust’ maakt wel dat we extra tijd kunnen steken in onze sensibiliseringsopdracht wat hopelijk weer zal leiden tot extra aanmeldingen. We zullen u hierover in een volgend jaar verslag informeren.
REACTIES VAN SLACHTOFFERS IN DE AANVRAGEN OPGENOMEN IN DE PERIODE 01/01/2012 – 31/12/2012
In de 167 aanvragen werden uiteindelijk 284 slachtoffers geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling in hun dossier. De meeste slachtoffers (nl. 2/3de) werden geïnformeerd via de infobrief verstuurd vanuit het parket. De overige slachtoffers kregen een aanbodbrief vanuit de bemiddelingsdienst en dit voornamelijk in de fase van de strafuitvoering. Er werden minder slachtoffers geïnformeerd dan in 2011 wat natuurlijk logisch is gezien de daling van het aantal aanvragen. Ongeveer 50% van de slachtoffers gaf aan geïnteresseerd te zijn in de bemiddelingsprocedure en dat is een lichte stijging ten opzichte van 2011. Van de slachtoffers die geïnformeerd werden door het parket, dus in de fase voor vonnis, gaf ongeveer 54% aan geïnteresseerd te zijn, terwijl in de fase van de strafuitvoering dit percentage terugloopt naar 37%. Ook deze cijfers bevestigen de tendens van de afgelopen jaren.
109
REACTIES VAN DADERS IN DE AANVRAGEN OPGENOMEN IN DE PERIODE 01/01/2012 – 31/12/2012
Wat we eerder al aangaven voor de slachtoffers geldt uiteraard ook voor de daders. Omwille van de terugval in de aanvragen werden er uiteindelijk ook minder daders geïnformeerd over de bemiddelingsprocedure. In totaal werden 190 daders/verdachten geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling en 150 of bijna 80% van hen gaf aan geïnteresseerd te zijn. Dit percentage komt ongeveer overeen met dat van 2011 en ligt beduidend hoger dan aan slachtofferkant waarmee nogmaals bevestigd wordt dat het daderbelang wellicht hoger is dan het slachtofferbelang, wat niet hoeft te verbazen. In de fase van de strafuitvoering is de respons aan daderkant 100% en dat valt heel logisch te verklaren omdat alle aanvragen in de fase van de strafuitvoering vertrekken vanuit het initiatief van de dader en dit meestal na doorverwijzing via de trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk en af en toe via de PSD. In de fase voor vonnis, waar slachtoffer en verdachten gelijktijdig worden geïnformeerd over de mogelijkheid van bemiddeling geven 70% van de verdachten aan geïnteresseerd te zijn in het aanbod. Het percentage slachtoffers en daders dat geïnteresseerd is in bemiddeling ligt een stuk dichterbij mekaar voor vonnis (54% - 70%) dan in de fase van de strafuitvoering (37% - 100%), maar ook dit is een bevestiging van de cijfers van de voorbije jaren waarbij het belang van partijen om op de bemiddeling in te gaan groter is voor vonnis dan tijdens de strafuitvoering. We hebben alleszins onze vermoedens en veronderstellingen wat hiervoor de redenen zouden kunnen zijn, maar het zou ons zeker en vast een stap vooruit helpen moest dit in de komende jaren ook wetenschappelijk onderzocht worden.
AARD VAN DE FEITEN IN DE BEMIDDELINGSDOSSIERS VAN DE AANVRAGEN VAN DE PERIODE 01/01/2012 – 31/12/2012
In 2012 waren er 320 potentiële bemiddelingsdossiers die uiteindelijk tot 103 effectieve bemiddelingen hebben geleid. In 2011 waren dit er nog ruim 400. Binnen deze potentiële bemiddelingsdossiers is 53% eigendom gerelateerd, 33% zijn persoonsdelicten, 11% zedendelicten en slechts 3% zijn verkeersdelicten. Als we kijken naar de cijfers binnen de effectieve bemiddelingen, dan zijn hier wel verschuivingen merkbaar, maar het resultaat is zeker en vast niet spectaculair of buiten proportie te noemen. Waar de eigendomsdelicten iets meer dan de helft uitmaken van de potentiële bemiddelingsdossiers, is dit nog 43% bij de effectieve bemiddelingen. De persoonsgebonden delicten maken een omgekeerde beweging aangezien zij op 33% afklokken bij de potentiële bemiddelingen, maar waarbij we een stijging krijgen naar 41% persoonsgebonden delicten wat de effectieve bemiddelingen betreft. We kunnen hier voorzichtig uit concluderen dat partijen vooral baat hebben bij bemiddeling wanneer ze in hun persoonlijke integriteit geschonden zijn. Er zijn geen noemenswaardige verschillen op te tekenen wat de zedendossiers en verkeersdelicten betreft. Zowel binnen de potentiële als binnen de effectieve bemiddelingsdossiers halen ze een zelfde aandeel, nl. 11% voor de zedendossiers en een 4% voor de verkeersdossiers. Als we kijken naar de effectieve bemiddelingen dan zijn deze cijfers nagenoeg dezelfde als in 2011. In het vorige jaarverslag gaven we aan voor 2012 een stijging te verwachten in het kader van de dossiers dodelijke verkeersongevallen omwille van geplande afspraken met het politieparket. Dit overleg heeft ook
110
plaatsgevonden in februari van vorig jaar en hierover werden concrete afspraken gemaakt. Helaas hebben deze niet geleid tot de verwachten toestroom, aangezien de dossiers toch niet tot bij ons geraakten. Dit is in oktober op de stuurgroepvergadering geëvalueerd en aan de afspraken werden concrete acties verbonden zodat wij over onze verwachting, met een jaar uitstel, in 2014 hopen te rapporteren.
AANTAL BEMIDDELINGSDOSSIERS, AFGESLOTEN IN DE PERIODE 01/01/2012 – 31/12/2012
In 2012 werden er 148 dossiers afgesloten waarbij er in 131 effectief werd bemiddeld tussen slachtoffer en dader. In 17 dossiers gaven slachtoffer en dader bij aanvang wel aan geïnteresseerd te zijn in de bemiddelingsprocedure, maar gingen ze er, na het horen van de uitleg over bemiddeling, toch niet op in. 17 dossiers waarin er uiteindelijk toch geen effectieve bemiddeling plaatsvond, dat is iets meer dan het jaar voordien (10), maar zeker en vast niet significant om hieraan conclusies te moeten/kunnen verbinden. Het aantal afgesloten dossiers ligt in de lijn van de voorbije jaren wat maakt dat we een vrij constante caseload te verwerken hebben gekregen. In 131 dossiers vond er effectief een uitwisseling van informatie plaats tussen slachtoffer en dader en bij 103 van de 131 verliep deze communicatie op een indirecte manier en trad de bemiddelaar op als boodschapper. In 21% van onze dossiers (28) verliep de communicatie rechtstreeks en besloten partijen om samen rond de tafel te gaan zitten en dat is toch wel een serieuze stijging ten aanzien van vorig jaar toen slechts 12% op een rechtstreekse manier de communicatie met elkaar aanging. In de aanpak van de bemiddelaars is vooralsnog niets veranderd. In elke bemiddeling wordt deze mogelijkheid aangekaart en worden de mogelijke voordelen besproken, maar we zullen partijen nooit pushen om samen rond de tafel te gaan zitten. De gezamenlijke gesprekken vonden vooral plaats in de fase van het opsporingsonderzoek (65%). De overige werden gelijkmatig verdeeld tussen de fase van het gerechtelijk onderzoek (17%) en de fase van de strafuitvoering (18%). De verwachting (specifiek voor de fase van het gerechtelijk onderzoek) waar we in de jaarverslagen van 2010 en 2011 gewag van maakten, blijkt niet te zijn vervuld. Er is wel een lichte stijging van het aantal dossiers gerechtelijk onderzoek waarin partijen werden geïnformeerd, maar dit heeft niet geleid tot significant meer effectieve bemiddelingen en ook niet tot meer gezamenlijke gesprekken of overeenkomsten. In het verleden deden de cijfers dit wel vermoeden, maar toen kwam de vraag steeds van daderkant (voorlopige hechtenis of VOV) en misschien werden slachtoffers dan toch meer getriggerd om aan de bemiddeling deel te nemen. Zelf zijn we ervan overtuigd dat we moeten blijven inzetten om zoveel mogelijk partijen te informeren in de ‘zwaardere’ dossiers en dit vrij snel na de feiten. Het is om die redenen dat de afspraken met de onderzoeksrechters werden verfijnd en hopelijk werpt dit in 2013 ook zijn vruchten af. In de 131 afgesloten dossiers waarin er effectief bemiddeld werd, beslisten de partijen in 41 dossiers iets terug te koppelen ten aanzien van de rechtbank en dat is ongeveer 31%. Dit cijfer is vergelijkbaar met vorig jaar toen dit nog 33% betrof, maar beduidend lager dan in 2010 toen nog 45% aangaf het belangrijk te vinden om de rechtbank op de hoogte te brengen van de onderlinge communicatie in de hoop dat dit ook in rekening zou gebracht worden. Als bemiddelaars blijven we partijen wijzen op deze mogelijkheid, maar opnieuw zonder hen te pushen, want dit zou natuurlijk indruisen tegen de vrijwilligheid die we hoog in het vaandel dragen. Gezien de beperktere caseload dient 2013 zich aan als een jaar waar we opnieuw de nodige tijd kunnen uittrekken voor het sensibiliseringswerk en hopelijk werpt dit ook zijn vruchten af, samen
111
met een breder informeren van de burger, en kunnen we de neerwaartse spiraal van het aantal effectieve bemiddelingen ombuigen, en hierover in 2014 rapporteren.
112
DE BEMIDDELINGSACTIVITEITEN IN VLAANDEREN: SAMENGEVAT
DE AANVRAGEN TOT BEMIDDELING
In 2012 ontvingen onze diensten 2065 aanvragen tot slachtoffer-daderbemiddeling. 1882 van de aanvragen werden ook effectief opgenomen. Het grootste deel, 1395, van deze aanvragen betrof aanvragen op het niveau van het opsporingsonderzoek. In totaal werden vorig jaar 5187 mensen via verschillende wegen geïnformeerd over de mogelijkheden van slachtoffer-daderbemiddeling. Het gaat hier om 2991 slachtoffers en 2196 verdachten en daders. 3051 van hen waren ook effectief geïnteresseerd en kregen na contact te hebben opgenomen met een bemiddelaar de nodige informatie en uitleg over het bemiddelingsaanbod.
BEMIDDELINGSDOSSIERS
De 1882 opgenomen aanvragen resulteerden in 3414 potentiële bemiddelingsdossiers (aantal slachtoffer-dader relaties). In 1233 ‘relaties’ resulteerde dit ook in een bemiddelingsdossier, waarbij beide partijen interesse betoonden in het bemiddelingsaanbod en contact hadden met een bemiddelaar. In 963 bemiddelingsdossiers was er ook effectief sprake van informatie-uitwisseling tussen de betrokken partijen, hetzij direct, hetzij indirect via de bemiddelaar. In het overgrote deel van de 1233 bemiddelingsdossiers waren de betrokkenen onbekenden voor elkaar (nl. in 424 dossiers, dit is 34% van het totaal). In 22% van de bemiddelingsdossiers was er sprake van enige familiale band tussen de betrokkenen. De 1233 bemiddelingsdossiers omvatten in hoofdzaak eigendoms- (391) en persoonsdelicten (473). Grote uitschieters blijven de diefstallen en opzettelijke slagen en verwondingen dossiers, maar afgelopen jaar werd toch ook veel bemiddeld in verkeers-, moord- en verkrachtingsdossiers. Op het einde van 2012 waren nog 326 bemiddelingsdossiers lopende.
RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING
In 2012 werden 1355 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan er 1067 ook effectief opgestart waren. Van deze 1067 dossiers werden 670 bemiddelingen volledig doorlopen en afgerond. Dit resulteerde in 267 overeenkomsten (+ nog 17 overeenkomsten in dossiers die niet volledig werden doorlopen, maar waarin de partijen toch gezamenlijk besloten schriftelijk iets terug te koppelen t.a.v. de rechter). Dus 40% van de dossiers die volledig doorlopen worden, resulteren in een geschreven overeenkomst.
113
397 bemiddelingsdossiers werden om verschillende redenen voortijdig gestopt, voornamelijk omdat één van de partijen of beiden afhaakten. Van de 1067 afgesloten effectief opgestarte bemiddelingsdossiers vond er in 256 dossiers minstens één face-to-face gesprek plaats.
114
DEEL 2: CIJFERS 2012 ARRONDISSEMENTELE BEMIDDELINGSDIENSTEN
TABELLEN INSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/12 - 31/12/12
Tabel 1: Overzicht
Antwerpen
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
Totaal
Aanmeldingen
551
108
191
255
153
30
270
390
246
326
176
190
241
6
3133
Aanvragen
238
89
148
210
126
30
183
253
146
204
130
134
169
5
2065
Opgenomen
204
70
148
163
90
29
182
243
136
195
124
129
167
2
1882
Opsporingsonderzoek
100
22
112
120
57
7
181
240
79
186
96
99
94
2
1395
Gerechtelijk onderzoek
98
20
12
31
4
1
-
1
17
2
4
20
25
-
235
Eerste aanleg
-
-
-
-
4
-
-
-
-
-
-
-
-
-
4
Hof van Beroep
-
-
-
-
1
2
-
-
1
-
-
-
-
-
4
Strafuitvoering - FOD
1
4
3
2
-
1
1
-
3
1
-
2
5
-
23
Strafuitvoering - VG
5
24
21
10
24
18
-
2
36
6
24
8
43
-
221
Totaal aantal geïnformeerde slachtoffers*
416
110
278
265
159
42
199
276
226
302
240
190
284
4
2991
Aantal slachtoffers die contact opnamen met de bemiddelingsdienst
208
70
159
155
80
27
115
180
141
169
146
134
159
3
1746
Aantal slachtoffers die interesse hadden in het bemiddelingsaanbod
206
58
149
149
70
24
99
136
120
165
101
121
138
3
1539
Totaal aantal geïnformeerde daders*
277
75
176
202
110
31
194
251
177
219
140
152
190
2
2196
Aantal daders die contact opnamen met de bemiddelingsdienst
193
61
140
144
82
30
130
163
139
157
98
121
152
2
1612
Aantal daders die interesse hadden in het bemiddelingsaanbod
193
59
128
142
80
30
110
133
127
153
89
117
150
1
1512
Potentiële bemiddelingsdossiers*
511
115
331
330
177
41
205
288
285
332
271
204
320
4
3414
Bemiddelingsdossiers (definitie Justitie, 2 partijen hebben interesse)
165
57
144
124
53
24
35
72
118
119
91
110
119
2
Effectieve bemiddelingsdossiers (infouitwisseling tussen partijen)
95
53
137
76
34
18
28
63
107
78
71
98
103
2
Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers
208
58
129
123
50
29
43
63
141
136
116
109
148
2
Face-to-face-bemiddeling (minstens 1 gezamenlijk gesprek)
33
15
33
18
3
1
11
24
23
24
24
19
28
-
115
1233 963
1355 256
Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst
22
13
23
3
9
4
11
12
39
42
33
32
41
-
Aantal bemiddelingsdossiers hangende op 31/12/2012
32
33
59
24
12
5
7
14
40
18
31
25
25
1
284
326
Tabel 2: Aantal aanvragen in de periode 01/01/12 - 31/12/12
Antwerpen
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
Totaal
Aanvragen
238
89
148
210
126
30
183
253
146
204
130
134
169
5
2065
Strafrechtelijk
234
87
148
210
116
30
183
250
145
203
128
133
169
5
2041
Opgenomen
204
70
148
163
90
29
182
243
136
195
124
129
167
2
1882
Opsporingsonderzoek
100
22
112
120
57
7
181
240
79
186
96
99
94
2
1395
Gerechtelijk onderzoek
98
20
12
31
4
1
-
1
17
2
4
20
25
-
235
Eerste aanleg
-
-
-
-
4
-
-
-
-
-
-
-
-
-
4
Hof van Beroep
-
-
-
-
1
2
-
-
1
-
-
-
-
-
4
Strafuitvoering - FOD
1
4
3
2
-
1
1
-
3
1
-
2
5
-
23
Strafuitvoering - VG
5
24
21
10
24
18
-
2
36
6
24
8
43
-
221
Niet opgenomen
30
17
-
47
26
1
1
7
9
8
4
4
2
3
159
Andere
13
11
-
38
13
1
-
4
6
7
4
2
2
1
102
Andere partij is niet bereikbaar
3
1
-
1
-
-
1
-
1
-
-
1
-
-
8
Nog in overweging
4
2
-
-
6
-
-
1
2
-
-
1
-
1
17
Interfereert met lopende onderzoek
9
2
-
8
2
-
-
-
-
1
-
-
-
1
23
Ontkennende dader
-
-
-
-
5
-
-
-
-
-
-
-
-
-
5
Zitting te kortbij
1
1
-
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
4
4
2
-
-
10
-
-
3
1
1
2
1
-
-
24
Buitenstrafrechtelijk
116
Tabel 3: Overzicht aanmelders voor de periode 01/01/2012 - 31/12/2012
Antwerpen
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
Totaal
551
108
191
255
153
30
270
390
246
326
176
190
241
6
3133
Advocaat
6
2
2
-
3
13
3
-
2
2
1
12
2
-
48
Attaché
-
-
3
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
4
bemiddelaar minderjarige
2
7
4
1
5
-
1
3
10
2
-
-
2
-
37
Dader
7
4
3
26
25
5
2
2
27
-
4
1
7
-
113
Daderhulpverlener
66
21
17
20
12
5
-
6
16
3
10
-
38
-
214
Daderzijde (familie, ...)
-
1
-
-
2
-
-
2
-
-
-
1
-
-
6
Justitieassistent
4
3
5
1
2
2
-
2
-
2
4
2
1
-
28
Médiante
-
1
11
3
2
-
1
2
2
2
1
-
-
-
25
NIET VAN TOEPASSING
2
-
-
-
4
-
-
1
-
1
-
-
-
-
8
Onderzoeksrechter
19
30
9
32
-
-
-
-
28
-
7
-
24
-
149
Parket
409
9
123
49
67
2
257
363
133
203
131
153
153
1
2053
Politie
-
2
1
6
3
-
-
-
1
-
1
1
-
-
15
Politieparket
7
5
4
86
-
-
-
-
9
101
5
13
-
-
230
Psd
6
7
-
1
1
1
-
1
2
6
8
6
6
1
46
Rechter
-
-
-
-
3
-
2
-
-
-
-
-
1
-
6
Slachtoffer
18
8
4
11
10
1
-
2
10
2
4
1
2
-
73
Slachtofferhulpverlener
4
7
5
19
10
1
4
5
3
2
-
-
5
4
69
Slachtofferzijde (familie, ...)
1
1
-
-
4
-
-
-
3
-
-
-
-
-
9
Aanmeldingen
117
Tabel 4: Reacties van slachtoffers en daders en de wijze waarop ze geïnformeerd werden (in de aanvragen opgenomen in de periode 01/01/12 - 31/12/12): op ORGANISATIENIVEAU
justitieassistent
parket
politie
politieparket
rechter
3
2
1681
12
164
4
16
12
511
3
2
1000
11
106
3
15
11
469
3
2
847
11
102
29
29
373
178
14
1372
5
26
25
288
177
14
924
25
25
274
176
14
843
11
1
-
11
59
11
3
-
6
58
124
5
40
9
3
85
5
40
3
82
5
40
TOTAAL
59
website
13
psd
folder
daderhulpverlener
985
slachtofferonthaal
bemiddelingsdienst
14
slachtofferhulp
andere
42
onderzoeksrechter
advocaat
Geïnformeerd door:
-
2991
1
-
1746
11
1
-
1539
12
-
4
2
2196
7
12
-
4
2
1612
7
12
-
4
2
1512
TOT Aantal slachtoffers
-
REA INT TOT
Aantal daders
REA INT
TOT: totaal aantal slachtoffers/daders binnen de opgenomen aanvragen REA: aantal slachtoffers/daders dat reageert n.a.v. de informatiebrief, een folder, aanbod van de rechter of andere INT: aantal slachtoffers/daders aan wie de bemiddelaar het aanbod kan toelichten/dat aan de rechter te kennen geeft dat zij de bemiddeling een kans willen geven
Tabel 5: Op arrondissementeel niveau
Totaal
Veurne
Turnhout
Tongeren
Oudenaarde
Mechelen
Leuven
Kortrijk
Ieper
Hasselt
Gent
Dendermonde
Brussel
Brugge
Antwerpen
Aantal slachtoffers Aantal daders
T O T
416
110
278
265
159
42
199
276
226
302
240
190
284
4
2991
R E A
208
70
159
155
80
27
115
180
141
169
146
134
159
3
1746
IN T
206
58
149
149
70
24
99
136
120
165
101
121
138
3
1539
T O T
277
75
176
202
110
31
194
251
177
219
140
152
190
2
2196
R E
193
61
140
144
82
30
130
163
139
157
98
121
152
2
1612
118
A
IN T
193
59
128
142
80
30
110
133
127
153
89
117
150
1
1512
Tabel 6: Reden opgegeven door slachtoffers/daders die reageren en niet wensen in te gaan op het aanbod (voor de aanvragen opgenomen in de periode 01/01/12 - 31/12/12) op ORGANISATIENIVEAU
andere
geen schade
geen verwachtingen
onderlinge regeling bezig
reden onbekend
partij vindt bemiddeling niet de oplossing
Totaal
REDENEN
44 79
16 -
36 3
25 3
33 9
53 6
207 100
Aantal slachtoffers Aantal daders
Tabel 7: Aantal, statuut en geslacht van de slachtoffers en daders (in de bemiddelingsdossiers in de periode 01/01/12 - 31/12/12) op ORGANISATIENIVEAU
Daders
Slachtoffers
Aantal X in de opgenomen aanvragen
2991 2196
Aantal X in de bemiddelingsdossiers
1103 878 Man
514
749
Vrouw
507
127
Rechtspersoon
82
2
860
687
Aantal X in de opgestarte bemiddelingsdossiers
119
Tabel 8: Leeftijd van de slachtoffers en daders (in de bemiddelingsdossiers in de periode 01/01/12 - 31/12/12) op ORGANISATIENIVEAU
Slachtoffers
Daders
<18
62
3
18-25
67
112
25-30
67
80
30-40
106
129
40-50
101
95
50-60
79
47
60-70
32
27
70-80
26
7
>=80
15
1
missing
548
377
TOTAAL
1103
878
Tabel 9: Aard van de relatie in de bemiddelingsdossiers (voor de aanvragen van de periode 01/01/12 - 31/12/12) op ORGANISATIENIVEAU
cliënt/hulpverlener
kennissen
Burger - politie
42 4
ex-werknemer
15
Collega’s
23
Broer/zus
46
kind/ouder
6
familie
niet gekend 18 5
andere
klant-uitbater 34
onbekenden
partner 40
werkgever/werknemer
ex-partner 96
vrienden
eigenaar-huurder 6
vaag/van ziens
buren 65
school-leerling
RELATIE Aantal bemiddeling sdossiers
13
72
47
11
14
16
14
81
25
120
Tabel 10: Aard van de feiten in de bemiddelingsdossiers voor de aanvragen van de periode 01/01/2012 - 31/12/2012
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
511
115
331
330
177
41
205
288
285
332
271
204
320
4
Totaal
Antwerpen Aantal relaties slachtoffer-dader in de opgenomen aanvragen (P) Aantal bemiddelingsdossiers (B) Aantal effectieve bemiddelingsdossiers (E) eigendom P
3414
165
57
144
124
53
24
35
72
118
119
91
110
119
2
1233
95
53
137
76
34
18
28
63
107
78
71
98
103
2
963
208
36
58
69
60
14
17
94
86
118
90
92
169
-
1111
55
27
31
13
16
8
1
18
33
47
34
57
51
-
391
28
25
31
6
11
6
1
16
30
31
28
55
44
-
312
240
55
118
61
91
21
158
117
153
148
139
70
107
-
1478
72
22
33
26
26
11
27
29
64
53
35
28
47
-
473
41
20
33
22
16
7
24
26
58
40
26
24
42
-
379
40
16
145
24
17
4
6
1
27
5
19
21
34
-
359
19
6
70
8
6
3
3
1
13
2
13
10
14
-
168
8
6
63
3
3
3
2
1
13
-
9
8
12
-
131
-
-
-
5
-
-
24
65
1
-
-
-
-
-
95
-
-
-
1
-
-
4
15
1
-
-
-
-
-
21
-
-
-
1
-
-
1
11
1
-
-
-
-
-
14
23
8
10
171
9
2
-
11
18
61
23
21
10
4
371
19
2
10
76
5
2
-
9
7
17
9
15
7
2
180
18 2 10 44 4 2 9 5 7 8 P = de potentiële bemiddelingsdossiers binnen de strafbundels B = de bemiddelingsdossiers (d.w.z. beide partijen hebben interesse in het aanbod) E = de effectieve bemiddelingsdossiers (d.w.z. de bemiddeling loopt tussen een slachtoffer en een dader)
11
5
2
127
B E persoon
P B E
zeden
P B E
familie
P B E
verkeer
P B E
Tabel 11 : Aard van de feiten in de bemiddelingsdossiers (voor de aanvragen van de periode 01/01/12 - 31/12/12)
Antwerpen
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
TOTAAL
204
70
148
163
90
29
182
243
136
195
124
129
167
2
1882
Aantal opgenomen aanvragen
121
Aantal So-Da relaties in de opgenomen aanvragen
511
115
331
330
177
41
205
288
285
332
271
204
320
4
165
57
144
124
53
24
35
72
118
119
91
110
119
2
95
53
137
76
34
18
28
63
107
78
71
98
103
2
Niet opgestarte bemiddelingsdossiers
70
4
7
48
19
6
7
9
11
41
20
12
16
0
gewone diefstal
4
4
7
-
4
-
-
1
5
9
7
16
9
-
vernieling
-
1
-
-
2
1
-
-
-
18
-
-
-
-
diefstal d.m.v. braak
13
4
5
7
4
3
1
4
11
3
12
7
11
-
Vernieling, beschadiging en brandstichting
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
2
5
-
-
misbruik van vertrouwen
1
2
4
-
-
-
-
2
-
-
-
-
7
-
diefstal met geweld
32
6
8
3
2
1
-
1
3
5
2
9
9
-
valsheid in geschrifte
-
-
-
-
-
-
-
1
-
3
-
4
-
-
beschadigingen
-
4
4
-
-
-
-
5
8
2
-
1
2
-
poging diefstal
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3
-
oplichting
1
-
1
-
1
2
-
-
-
-
3
1
2
-
brandstichting
-
1
-
-
2
-
-
-
2
-
4
1
1
-
opzettelijke brandstichting bij nacht
-
2
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
2
-
Zware diefstal
1
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
1
-
huisdiefstal
2
3
2
-
-
-
-
-
3
3
3
11
4
-
heling
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
woonstschennis
-
-
-
-
1
-
-
4
-
3
-
1
-
-
graffiti
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
1
-
-
1
-
2
-
1
-
-
-
-
-
-
58
10
16
10
14
3
14
21
21
34
17
14
24
-
1
-
-
-
1
-
-
3
-
6
3
-
1
-
1
1
2
3
-
4
-
-
17
2
5
1
7
-
3414
Aantal bemiddelingsdossiers
Aantal opgestarte (effectieve) bemiddelingsdossiers
eigendom
poging moord opzettelijke slagen & verwondingen Persoon
weerspannigheid moord roofmoord
1233
963 270
66 22 85 8 16 81 8 26 4 11 11 5 3 31 4 9 1 5 256 15 43 0
122
belaging 1
-
-
6
4
-
11
-
3
1
2
1
-
-
-
1
1
2
-
-
-
-
-
1
-
1
-
-
-
4
-
-
-
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
1
-
1
-
1
-
-
1
-
-
1
1
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
8
-
-
1
-
-
2
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
1
12
-
1
-
1
3
4
5
1
7
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
1
-
-
-
1
-
1
-
9
2
4
-
-
-
9
2
1
1
2
1
-
-
1
-
-
1
4
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
3
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
1
2
-
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
10
2
20
-
2
3
-
1
4
-
10
-
3
-
2
2
11
-
-
-
-
-
1
-
2
-
1
-
-
-
4
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Ontucht en seksuele uitbuiting
-
-
2
-
1
-
-
-
-
-
-
-
2
-
aanranding eerbaarheid minderjarige
6
1
26
8
3
-
2
-
5
-
-
4
7
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
2
-
-
-
1
6
-
-
-
-
-
2
2
-
4
-
-
1
-
1
-
-
-
1
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
4
15
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
1
-
1
-
3
1
-
-
-
-
1
-
2
-
-
-
-
9
-
-
-
-
-
2
-
-
-
-
onopzettelijke slagen & verwondingen doodslag opzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg schuldig verzuim afpersing met behulp van bedreiging bedreiging onopzettelijke doding wederzijdse slagen en verwondingen poging doodslag foltering ontvoering meerderjarigen lasterlijke aangifte
ontvoering minderjarigen incest verkrachting minderjarige verkrachting
exhibitionisme zeden
zedenschennis aanranding eerbaarheid poging verkrachting niet-naleven bezoekrecht familie
familieverlating verkeersagressie
verkeer
verkeersongeval met gewonden en
123
29 6 7 6 10 6 37 1 18 22 5 1 6
0 1 55 19 4
5
62 3 15 4 19 2 9 11
dronkenschap en/of vlucht verkeersongeval met gewonden
5
-
-
48
-
-
-
-
4
15
-
-
1
2
verkeersongeval met dodelijke afloop
13
2
9
19
2
1
-
9
3
-
8
15
4
-
75 85
33
59
24
12
5
7
14
40
18
31
25
25
Aantal bemiddelingsdo ssiers hangende op 31/12/12
32
Geopend in het jaar 2007
1
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
2
-
Geopend in het jaar 2008
-
-
12
-
-
-
-
2
2
2
-
-
-
-
Geopend in het jaar 2009
3
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
-
-
Geopend in het jaar 2010
6
3
3
-
-
-
-
-
1
-
3
1
-
1
Geopend in het jaar 2011
1
6
1
-
-
-
3
-
9
1
4
1
3
-
Geopend in het jaar 2012
21
24
43
24
11
5
4
12
27
15
24
23
20
-
Totaal
Veurne
Turnhout
Tongeren
Oudenaarde
Mechelen
Leuven
Kortrijk
Ieper
Hasselt
Gent
Dendermonde
Brussel
Brugge
Antwerpen
Tabel 12: Aantal bemiddelingsdossiers, nog hangende op 31/12/12
1 326
124
4
18
4
18
29
253
TABELLEN UITSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/12 - 31/12/12
Tabel 13 : Aantal bemiddelingsdossiers, afgesloten in de periode 01/01/12 - 31/12/12
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
208
58
129
123
50
29
43
63
141
136
116
109
148
2
Totaal
Antwerpen Aantal afgesloten bemiddelin gsdossiers Geopend in het jaar 2006 Geopend in het jaar 2009 Geopend in het jaar 2010 Geopend in het jaar 2011 Geopend in het jaar 2012 Waarvan: Aantal niet effectief opgestart Geopend in het jaar 2011 Geopend in het jaar 2012 Aantal afgesloten effectief opgestarte bemiddelin gsdossiers Opgestart in het jaar 2006 Opgestart in het jaar 2009 Opgestart in het jaar 2010
1355
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
5
3
1
-
-
-
-
1
-
-
-
-
4
-
57
22
26
23
8
10
12
2
50
32
49
22
45
-
144
33
101
100
42
19
31
60
91
104
67
87
99
2
85
6
7
50
18
7
7
8
14
43
16
10
17
-
1
2
14
358
980
288
15
2
-
3
-
1
-
-
3
3
1
1
3
-
70
4
7
47
18
6
7
8
11
40
15
9
14
-
123
52
122
73
32
22
36
55
127
93
100
99
131
2
32
256
1067
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
5
3
1
-
-
-
-
1
-
-
-
-
4
-
Opgestart in het jaar 2011
42
20
26
20
8
9
12
2
47
29
48
21
42
-
Opgestart in het jaar 2012
74
1
2
14
326
29
94
53
24
13
24
52
80
64
52
78
85
2 724
125
Tabel 14: Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers waarvan bemiddeling afgerond en wijze van terugkoppeling door de partijen in deze bemiddelingsdossiers, afgesloten in de periode 01/01/12 - 31/12/12 op ORGANISATIENIVEAU
NIVEAU
Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers
Waarvan: Bemiddeling afgerond Waarin:
Waarin:
Overeenkomst* :
Geen terugkoppeling:
Opsporingsonderzoek
695
420
175
245
Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg
173
103
45
58
2
1
1
0
Hof van Beroep
2
1
0
1
Strafuitvoering
195
145
46
99
TOTAAL
1067
670
267
403
* Naast de volledig doorlopen afgeronde dossiers werden ook nog 17 overeenkomsten afgesloten in dossiers die niet volledig werden doorlopen.
Tabel 15: Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers waarvan bemiddeling voortijdig gestopt en reden van stopzetten, in de bemiddelingsdossiers afgesloten in de periode 01/01/12 - 31/12/12 op ORGANISATIENIVEAU
Partijen willen na info over Hb wachten
Dader haakt af
Slachtoffer haakt af
Beiden haken af
Zitting te kortbij
Andere reden voor stopzetten
Afkeuring dossier herstelfonds
Deontologische redenen
Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers
Opsporingsonderzoek
695
275
4
99
67
28
20
52
-
5
Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg
173
70
1
27
31
3
1
7
-
-
2
1
-
-
1
-
-
-
-
-
Hof van Beroep
2
1
-
-
1
-
-
-
-
-
Strafuitvoering
195
50
1
11
11
3
-
9
15
-
TOTAAL
1067
397
6
137
111
34
21
68
15
5
NIVEAU
Waarvan: Bemiddeling voortijdig gestopt
126
Tabel 16: Afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers: indirect/direct in de periode 01/01/12 - 31/12/12
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
208
58
129
123
50
29
43
63
141
136
116
109
148
2
85
6
7
50
18
7
7
8
14
43
16
10
17
-
288
123
52
122
73
32
22
36
55
127
93
100
99
131
2
1067
90
37
89
55
29
21
25
31
104
69
76
80
103
2
811
55
12
56
40
14
7
24
30
66
57
34
54
61
2
512
28
12
12
12
-
4
-
-
8
6
26
15
12
-
135
-
-
-
-
2
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2
-
1
-
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
2
7
12
21
3
13
9
1
1
30
6
16
11
30
0
160
33
15
33
18
3
1
11
24
23
24
24
19
28
-
Totaal
Brugge
Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers Waarvan: Aantal indirecte bemiddelingsdossiers Opsporingsonderzoek
Antwerpen
Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers
1355
Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering Waarvan: Aantal directe bemiddelingsdossiers (minstens één gezamenlijk gesprek) Opsporingsonderzoek
256
21
7
25
16
2
1
11
23
15
22
6
16
18
-
183
10
3
4
2
-
-
-
-
1
1
9
3
5
-
38
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0
2
5
4
-
1
-
-
1
7
1
9
-
5
-
35
38
19
36
18
3
1
11
24
26
36
49
22
29
-
24
7
27
16
2
1
11
23
15
34
9
18
16
-
203
12
6
4
2
-
-
-
-
1
1
19
4
7
-
56
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
0
2
6
5
-
1
-
-
1
10
11
21
-
6
-
53
22
13
23
3
9
4
11
12
39
42
33
32
41
-
Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering Totaal aantal gezamenlijke gesprekken in de directe bemiddelingsdossiers Opsporingsonderzoek
312
Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering
Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst
284
127
Tabel 17: Inhoud van de overeenkomst in de effectieve bemiddelingsdossiers afgesloten in de periode 01/01/12 - 31/12/12 op ORGANISATIENIVEAU
Totaal
Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst Aantal keren dat een item in de overeenkomsten voorkomt:
284
moreel partijen zetten op papier dat ze niets wensen mee te delen
2
partijen zetten elk hun eigen standpunt op papier
50
excuses
69
spijtbetuigingen
59
uitwisseling van informatie
66
uitspraak over strafrechtelijke afhandeling
44
uitspraak over therapie/begeleiding volgen
26 -
uitspraak over bezoekregeling kinderen
financieel
elkaar met rust laten/vermijden
22
afspraak tot gezamenlijk gesprek
8
aanvaarden verontschuldigingen
33
bezorgdheid naar elkaars toekomst
21
discrete omgang met de feiten
1
waardering van de bemiddeling
18
symbolische afbetaling
8
herstel in natura
2
materiële schade
79
morele schade
24
volledige regeling en betaling
56
betaling voorschot
3
afbetalingsregeling
31
afstand schadeëis
18
afstand burgerlijke partijstelling
20
128
Tabel 18: Tijdsverloop van de effectieve bemiddelingsprocessen afgerond in de periode 01/01/12 - 31/12/12
Antwerpen
Brugge
Brussel
Dendermonde
Gent
Hasselt
Ieper
Kortrijk
Leuven
Mechelen
Oudenaarde
Tongeren
Turnhout
Veurne
Algemeen
Gemiddeld aantal dagen tussen datum waarop beide partijen interesse aangeven in bemiddeling en datum waarop bemiddeling wordt afgesloten Opsporingsonderzoek
127
129
142
64
68
111
130
99
86
106
84
62
78
166
99
120
114
184
145
64
224
153
79
88
93
77
57
76
-
96
128
137
134
61
69
73
119
105
86
116
87
65
80
166
100
107
140
146
64
-
231
-
-
81
160
281
84
73
-
143
156
117
102
-
-
-
-
-
119
183
314
71
107
-
188
94
152
160
64
-
231
-
-
76
103
256
86
55
-
126
-
-
-
-
93
-
-
-
-
-
-
-
-
-
93
-
-
-
-
62
-
-
-
-
-
-
-
-
-
62
-
-
-
-
124
-
-
-
-
-
-
-
-
-
124
-
250
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
125
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
152
250 162
128
123
178
79
106
320
170
130
139
180
206
-
125
205
53
120
87
214
43
-
-
164
219
225
172
142
-
166
130
170
83
160
143
78
106
320
133
74
83
191
225
-
149
123
141
132
67
99
101
129
107
109
112
162
81
113
166
115
Overeenkomst Geen terugkoppeling Gerechtelijk onderzoek Overeenkomst Geen terugkoppeling Eerste aanleg Overeenkomst Geen terugkoppeling Hof van Beroep Overeenkomst Geen terugkoppeling Strafuitvoering* Overeenkomst*
159
Geen terugkoppeling* Algemeen*
Tabel 19: info mbt gevangenissen Aanvragen
Daders
Eff. bemiddelingsdossiers
Eff. bemiddelingsdossiers met gezamenlijk gesprek
Herstelfonds
1
1
1
-
-
119
127
50
4
13
1
1
-
-
-
3
3
-
-
-
18
18
13
-
2
20
25
10
1
-
Andenne Antwerpen Bergen Berkendael Brugge Dendermonde
129
Gent 6
6
4
1
-
14
14
5
-
2
12
12
9
1
8
1
1
-
-
-
1
1
-
-
-
1
1
-
-
-
25
25
22
3
2
18
20
10
1
3
1
1
1
-
-
-
-
-
-
-
16
16
14
2
8
1
1
3
-
-
1
1
1
-
-
15
15
5
-
2
11
11
9
4
9
15
15
15
1
-
7
7
7
-
4
16
16
16
2
-
1
1
1
-
-
10
10
4
-
-
16
16
9
-
8
350
365
209
20
61
Hasselt Hoogstraten Ieper Ittre Lantin Leuven Centraal Leuven Hulp Marneffe Mechelen Merksplas Namen Nijvel Oudenaarde Ruiselede Sint-Gillis Tongeren Turnhout Verviers Vorst Wortel Totaal
130
DEEL 3: BIJLAGEN
LIJST LEDEN STUURGROEPEN
De voorzitters Dhr. B. Sanders, Bureau Alternatieve Afhandeling Brugge (Brugge) Mevr. S. Snacken, Vrije Universiteit Brussel (Brussel) Mevr. I. Croene, substituut Procureur des Konings (Brussel) Dhr. T. Van den Hende, substituut Procureur des Konings (Dendermonde) Mevr. A. De Becker, advocaat (Gent) Dhr. M. Dewulf, coördinator Justitiehuis Ieper en Veurne (Ieper en Veurne) Dhr. I. Aertsen, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven) Dhr. S. Van de Woestijne, provincie Oost Vlaanderen (Oudenaarde) Mevr. P. Broeckx, substituut procureur des Konings (Turnhout) Dhr. J. Debrabandere, coördinator Justitiehuis (Kortrijk) Dhr. P. De Brouwer, Nationale school voor officieren (Oudenaarde) Mevr. V. Pasmans, directeur Justitiehuis (Antwerpen) Mevr. M. Cuppens, bemiddelingsdienst Limburg (Tongeren) Dhr. K. Vanspauwen, bemiddelingsdienst Limburg (Hasselt)
Voor het parket De verbindingsmagistraten Mevr. V. Rogiest, substituut procureur des Konings (Antwerpen) Dhr. L. Vandaele, substituut procureur des Konings (Brugge) Dhr. T. Van den Hende, substituut procureur des Konings (Dendermonde)
131
Mevr. H. Vansteenkiste, eerste substituut procureur des Konings (Gent) Dhr. J. Sabbe, procureurs des Konings (Gent) Dhr. W. Terrijn, substituut procureur des Konings (Kortrijk) Mevr. M. Scevenels, eerste substituut procureur des Konings (Leuven); ev. vervanging Mevr. De Cat, substituut procureur des Konings (Leuven) Mevr. L. Devriendt, eerste substituut procureur des Konings (Mechelen) Dhr. G. Merchiers, procureur des Konings (Oudenaarde) Mvr. H. Van Driessche, substituut procureur des Konings (Oudenaarde) Mevr. C Buckens, substituut procureur des Konings (Tongeren) Mevr. P. Broeckx, substituut procureur des Konings (Turnhout) Mevr. L. Meheus, substituut procureur des Konings (Mechelen) Mevr. I. Croene, substituut procureur des Konings (Brussel) vanaf september 2011 vervangen door Mevr. K. Bruyninckx, substituut procureur des Konings (Brussel) Mevr. S. Herreman, procureur des Konings (Ieper) Dhr. T. Verbaeys, substituut procureur des Konings (Ieper) Mevr. S. Herreman, substituut procureur des Konings (Ieper) Mevr. K. Tassaert, substituut procureur des Konings (Ieper) Dhr. F. Jodts, procureur des Konings (Veurne)
Voor de Rechtbank van Eerste Aanleg Dhr. K. Thys, onderzoeksrechter (Antwerpen) Dhr. P. Gevaert, onderzoeksrechter (Brugge) Mevr. J. Van Ex, Rechtbank Eerste Aanleg, hogere beroepen in Politierechtbank en in zedenzaken (Brussel) Dhr. K. Vulsteke, onderzoeksrechter (Ieper) Geen vertegenwoordiging (Kortrijk) Dhr. Y. Vanmaele, onderzoeksrechter (Veurne) Dhr. B. Willocx, voorzitter R.E.A. (Mechelen)
132
Dhr. A. Van Mol, rechter R.E.A. (Gent) Mevr. K. Helsen, onderzoeksrechter (Turnhout) Dhr. A. Simons, voorzitter R.E.A. (Oudenaarde) Mevr. K. Wijnant, onderzoekrechter (Oudenaarde) Dhr. D. Jordens, onderzoeksrechter R.E.A. (Hasselt) Mevr. J. Van Ex, ondervoorzitter R.E.A. (Brussel) Mevr. M. Dams, rechter (Leuven)
Voor de Jeugdrechtbank Dhr. T. Verhoeven, jeugdcriminoloog (Brugge) Mevr. F. Raes, jeugdrechter (Leuven) Mevr. H. Depaepe, jeugdrechter (Leuven) Mevr. B. Van Bauwel, jeugdrechter (Mechelen) Mevr. L. Coninx, jeugdcriminoloog (Mechelen) Mevr. N. Caluwé, jeugdrechter (Mechelen)
Voor de balie Dhr. L. Augustyns, advocaat (Antwerpen) Mevr. C. D'Hooghe, advocate (Brugge) Mevr. A. De Becker, advocaat (Gent) Dhr. G. Decock, advocaat (Gent) Dhr. P. Dhaeninck, advocaat (Hasselt) Dhr J. Swennen, advocaat (Hasselt) Mevr. A. Meyfroot, advocaat (Kortrijk) Mevr. Pascale Lauwereys, advocaat (Leuven); ev. vervanging Mevr. V. Vanduffel, advocaat (Leuven) Dhr. J. Millen, advocaat (Tongeren)
133
Dhr. F. Mols, advocaat (Turnhout) Mevr. F. Gevaert, advocaat (Veurne) Mw. M. Collier, advocaat (Dendermonde) Mw. V. Van Hoey, advocaat (Oudenaarde) Dhr. L. Vanryckeghem, stafhouder (Ieper)
Voor het Justitiehuis Mevr.. V. Pasmans, directeur (Antwerpen) Dhr. T. Goosen, directeur (Turnhout) Mevr. A. Vandewalle, directeur (Brugge) Dhr. B. Pauwels, coördinator (Brugge) Mevr. V. Van Hal, directrice Nederlandstalig Justitiehuis Brussel (Brussel) Mevr. I. Naessens, directrice Justitiehuis (Dendermonde) Mevr. A. Boers, manager kernprocessen (Gent) Mevr. D. Plessers, coördinator AGM (Hasselt) Dhr. M. Dewulf, coördinator Justitiehuis (Veurne en Ieper) Dhr. J. Debrabandere, coördinator AGM (Kortrijk) Mevr. C. Dewulf, directrice Justitiehuis (Kortrijk) Mevr. M. Mertens, coördinator Alternatieve Gerechtelijke Maatregelen (Leuven) Mevr. E. Fieuws, directeur (Mechelen) Mevr. P. Van Audenhove, directeur (Oudenaarde) Mevr. G. Persoons, coördinator (Oudenaarde) Dhr. P. Verhaeghe, directeur (Tongeren) Mevr. K. Vermaelen, directeur Justitiehuis (Hasselt)
134
Voor de Dienst Bemiddeling in Strafzaken Mevr. B. Reyniers, en mevr E. Vanderzeypen, justitieassistenten (Mechelen) Mevr. V. Geerts, BIS (Turnhout) Mevr.Katleen Zeelmaeker, justitieassistente (Leuven)
Voor de Dienst Slachtofferonthaal bij het Parket Mevr. A. Vansteenkiste, justitieassistente (Brugge) Mevr. C. Naegels, justitieassistente (Mechelen) Mevr. C. Dedecker, justitieassistente (Kortrijk)
Voor de Sociale dienst bij de Jeugdrechtbank Dhr. F. Panesi, dienstdoend leidend consulent (Brugge) Mw. A. Cannaerts, sociale dienst Jeugdrechtbank (Mechelen)
Voor de Politie Mevr. L. Ceuleers, Federale Politie Antwerpen Mevr. S. Debruyne, Lokale Politie Antwerpen Dhr. T. Carly, Dienst Jeugd en Gezin, lokale politie (Brugge) Mevr. S. Ringoot, maatschappelijk assistent federale politie (Dendermonde) Dhr. M. Laforce, federale politie (Dendermonde) Mevr. De Mil, politie Aalst (Dendermonde) Mevr. L. De Clercq, politie Dendermonde (Dendermonde) Mevr. Huylebroeck en mevr. Dhondt, politie Sint-Niklaas (Dendermonde) Dhr. Koen Van De Kerkhof, commissaris lokale politie (Leuven) Dhr. K. Six, commissaris lokale politie (Oudenaarde) Dhr. Bruno De Wachter, afgevaardigde federale politie, gerechtelijke eenheid (Oudenaarde)
135
Mevr. C. Hemeryck politiezone Ieper (Ieper) Mevr. C. Thabert, politiezone Westkust (Veurne) Mevr. I. Muylaert, politiezone Polder (Veurne) Mevr. S. Verbeerst, politiezone Polder (Veurne) Mevr. Isabelle Degraever, politiezone Vlas (Kortrijk) Mevr. E. Vandendriessche, Dienst Maatschappelijke Zorg politie (Gent) Mevr. S. Vanvaerenbergh, wijkdienst politie (Gent) Mevr. S. Debruyn, afgevaardigde Lokale Politie (Antwerpen)
Voor het Algemeen Welzijnswerk Dhr. W. Wilboorts, trajectbegeleider, JWA, CAW Metropool (Antwerpen) Mevr. N. Buys, slachtofferhulp, CAW De Mare (Antwerpen) Mevr. S. Hannon, teamcoördinator Justitieel Welzijnswerk Trajectbegeleiding, C.A.W. Regio Brugge (Brugge) Mevr. A. Van Rechem, coördinator slachtofferhulp, C.A.W. Regio Brugge (Brugge) Mevr. L. Geeurickx, coördinator slachtofferhulp CAW regio Dendermonde (Dendermonde) Mevr. T. Voets, coördinator justitieel welzijnswerk CAW regio Dendermonde (Dendermonde) Mevr. M. Vandurme, daderbegeleiding, CAW Artevelde (Gent) Mevr. H. Arijs, CAW Artevelde (Gent) Mevr. K. Vancauteren, slachtofferhulp, CAW Visserij (Gent) Dhr. L. Dhaenekindt, coördinator forensische unit CAW Stimulans (Kortrijk) Mevr. K. Willems, assistent-directeur CAW (Leuven) Mevr. R. Dauwe, medewerker slachtofferhulp C.A.W. Kompas (Oudenaarde) Mevr. L. Van Damme, organisatieondersteuner C.A.W. Zuid- Oost- Vlaanderen (Oudenaarde) Mevr. E. Van De Velde, dispatscher werkstraffen C.A.W. Zuid- Oost- Vlaanderen (Oudenaarde) Dhr. K. Vanderhoydonck, clustercoördinator, justitieel welzijnswerk en slachtofferhulp, CAW Limburg (Hasselt en Tongeren)
136
Mevr. K. Smeets, coördinator AGM, justitieel welzijnswerk en slachtofferhulp, CAW Limburg (Hasselt en Tongeren) Dhr. W. Duerloo, coördinator AGM, teamverantwoordelijke gerechtelijk opgelegde hulpverlening C.A.W. De Kempen (Turnhout) Mevr. K. Feys, slachtofferhulp (Ieper) Mevr. P. Barbez, slachtofferhulp (Veurne) Dhr. M. Baele, directeur, C.A.W. Zuid-Oost-Vlaanderen Mw. L. Zeegers, C.A.W. Het Welzijnshuis (Mechelen) Dhr. A. Rogiers, C.A.W. Groot Eiland (Brussel) Mevr. K. Smeets, C.A.W. 't Verschil, Slachtoffer in Beeld (Hasselt)
Voor de gevangenis Mevr. T. Van Loock, attaché (Antwerpen) Mevr. B. Debels, attaché Penitentiair Complex Brugge (Brugge) Mevr. M. De Jong, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap in PCB (Brugge) Mevr. H. Suykens, directie gevangenis (Dendermonde) Mevr. M. Boudin, directie gevangenis (Gent) Mevr. C. Criel, directie gevangenis (Gent) Mevr. I. Ongenaert, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Ieper) Mevr. Vantomme Sofie – Directie gevangenis Ieper - Attaché managementondersteuning Mevr. S. Lismont, attaché Hulpgevangenis (Leuven) Mevr. I. Goderis, attaché Leuven Centraal (Leuven) Mevr. K. De Win, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap Leuven Centraal (Leuven) Mevr. Celine Claessens, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap Leuven Hulp (Leuven) Mevr. A. Van Eyken, attaché (Mechelen) Dhr. S. Vanisterbecq, PSD, strafinrichting Oudenaarde- (Oudenaarde) Dhr. H. Claus, directeur, strafinrichting Oudenaarde (Oudenaarde)
137
Mvr. K. Van de Vijver directeur, strafinrichting Oudenaarde (Oudenaarde) Dhr. L. Swaegers, attaché (Turnhout) Mevr. S. Vansteenkiste, directeur PSC Hoogstraten (Turnhout) Mevr. A. Gyssens, attaché (Merksplas) Mevr. R. Gysen, attaché gevangenis Hasselt (Hasselt) Mevr. V. De Mild, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Oudenaarde) Dhr. C. Vancoppenolle, psychosiale dienst gevangenis Vorst (Brussel) Mevr. A. Gittenaer, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Brussel) Mevr. K. Dewin, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap Leuven Centraal (Leuven) Mevr. M. Duytschaever, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap Hulpgevangenis (Leuven) Mevr. T. Vanhumbeeck, attaché PSD Gesloten Federaal Centrum Tongeren (Tongeren)
Voor de Universiteit Antwerpen Mevr. S. Verhelst, Faculteit Rechten (Antwerpen)
Voor de Universiteit Gent Mevr. L. Bradt, vakgroep Sociale Agogiek (Gent)
Voor de K.U.Leuven Dhr. I. Aertsen, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven); ev. vervanging Mevr. Inge Vanfraechem, medewerker Katholieke Universiteit Leuven (Leuven) Dhr. L. Walgrave, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven)
Voor de VUB Mevr. S. Snacken, Vrije Universiteit Brussel (Brussel) Mevr. C. Beyens, Vrije Universiteit Brusel (Brussel)
138
Voor de Artesis Hogeschool Antwerpen Mevr. C. Vander Zande, Departement Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en Sociaal Werk (Antwerpen)
Voor de Hogere Universiteit Brussel (HUB) Dhr. E. Claes, docent Hogeschool Brussel
Voor de vzw Suggnomè (werkgever slachtoffer-daderbemiddeling meerderjarigen – alle stuurgroepen) Mevr. M. Regelbrugge, coördinator herstelbemiddeling meerderjarigen Mevr. A. Marchal, stafmedewerker
Voor de werkgevers van de herstelbemiddelaars minderjarigen Mevr.A. Van Hecke, directeur HCA Elegast (Antwerpen) Dhr. B. Sanders, directeur Bureau Alternatieve Afhandeling Brugge (Brugge) Mevr. Gard Bemelmans, directeur Alba (Leuven); Mevr. I. Jaspers, coördinator BAAL (Hasselt en Tongeren) Mevr. L. Peeters, directeur algemene zaken Stad Leuven (Leuven) Dhr. L. Janssens, directeur vzw Jongenstehuis Ivo Cornelis (Mechelen)
Voor de bemiddelingsdiensten Mevr. N. Van Eynde, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen) Mevr. H. Vanlommel, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen) Mevr. I. Marit, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen) Mevr. A. Van Hecke, directeur HCA, Elegast - minderjarigen (Antwerpen) Mevr. H. Deboeck, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Mechelen) Mevr. R. Jacobs, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Brugge) Mevr. A. Gaethofs, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Brugge)
139
Mevr. S. Maelbrancke, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. A. Segers, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. D. Bouckaert, herstelbemiddelaar minderjarigen (BAAB) (Brugge) Mevr. H. De Voghel, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Brussel) Mevr. E. Goossens, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Dendermonde) Mevr. A. Moens, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Mevr. M. Stassyns, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Dhr. D. Dhondt, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Ieper, Veurne, Kortrijk) Dhr. L. Naert, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Ieper, Veurne, Kortrijk) Mevr. L. Dauw, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Ieper, Veurne, Kortrijk) Mevr. L. De Clercq, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Ieper, Veurne, Kortrijk) Mevr. B. Pouseele, coördinator HCA-dienst DIVAM (Ieper en Veurne) Mevr. S. Geerts, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. T. Jammaers, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Mechelen) Mevr. K. Verschooten, coördinator HCA-dienst BIC (Mechelen) Dhr. B. Van Droogenbroeck, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Leuven/Brussel) Mevr. P. Sampers, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Leuven) Mevr. K. Buntinx, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Leuven) Mevr. N. Van Paesschen, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. N. Devarrewaere, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. M. Beck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. D. Abicht, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. L. Eggen, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Mullens, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Nys, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. D. De Ryck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven)
140
Mevr. B. Van Dael, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. S. Vangrunderbeeck, politieel schadebemiddelaar (Leuven) Mevr. H. Van Osmael, G.A.S.-bemiddelaar (Leuven) Mevr. Myra Hoeven burenbemiddelaar (Leuven) Mevr. D. Bataillie, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Gent) Mevr. L. Soetewey, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Gent) Mevr. L. De Clercq, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (tot mei Gent) Mevr. E. Goeman, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) Mevr. A. Delvigne, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) Mevr. J. Declercq, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Dendermonde) Mevr. E. Van den Haezevelde, herstelbemiddelaar minderjarigen (Oudenaarde) Mevr. M. Cuppens, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Tongeren) Dhr. K. Vanspauwen, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Hasselt) Dhr. D. Roussard, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Tongeren/Hasselt) Mevr. G. Leynen, herstelbemiddelaar minderjarigen (Turnhout) Dhr. F. Van Gorp, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Turnhout) Dhr. D. Dufraing, slachtoffer-dader bemiddelaar meerderjarigen (Turnhout) Mevr. I. Jaspers, coördinator BAAL (Hasselt)
Diversen Mevr. N. Depreeuw, forensisch team CGG Vagga (Antwerpen) Dhr. S. Christiaensen, coördinator integraal veiligheidsplan (Mechelen) Dhr. W. van Herle, coördinator preventieteam (Mechelen) Mevr. I. Van Eetveld, regioverantwoordelijke provincie Antwerpen (Antwerpen) Mevr. I. Huyghe, GAS bemiddelaar (Dendermonde) Dhr. S. Van De Woestyne, directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking
141
Mevr. Chris Wouters, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap, PSC Hoogstraten Dhr. Steven Van Campfort, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap, PI Wortel Dhr. L. Termont, Provincie West-Vlaanderen, afd. Groeikansen (Brugge) Mevr. E. Cool, Provincie West-Vlaanderen, afd. Groeikansen (Brugge)
142
