Jaarverslag. Suggnomè vzw - Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling

2010

Suggnomè vzw - Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling

Jaarverslag

Leuven Kortrijk

Oudenaarde

Brugge

Dendermonde

Gent

Brussel

Veurne

Mechelen

Ieper

Antwerpen

Hasselt

Tongeren Turnhout

Met dank aan de FOD Justitie, het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en Hefboom cvba.

1

2

INHOUD

Ten geleide .............................................................................................................................................................. 7 DEEL 1: Focus op de interne organisatie ............................................................................................................... 13 Beleidsplan 2011 ............................................................................................................................................... 14 Algemene vergadering - Raad van bestuur - Inhoudelijk beleidsoverleg - Regioteams .................................... 15 Terugkomdagen ................................................................................................................................................ 16 Denkdagen ........................................................................................................................................................ 17 Interne werkgroepen ........................................................................................................................................ 18 Werkgroep registratie ................................................................................................................................... 18 Werkgroep sensibilisatie ............................................................................................................................... 18 Werkgroep FSU ............................................................................................................................................. 18 Deontologische commissie en werkgroep deontologie ................................................................................ 19 DEEL 2: Bovenlokaal overleg in 2010 .................................................................................................................... 21 Het project Herstelfonds ................................................................................................................................... 21 (Her)opstart project Herstelfonds in zeven gevangenissen in 2009 ............................................................. 21 Verdere implementatie project Herstelfonds - Eerste stappen in concrete praktijkontwikkeling in 2010 .. 22 Centrale aansturing en ondersteuning door de centrale stuurgroep ........................................................... 23 Van concepten en enthousiasme naar concrete dossiers: de aanvragen en het Comité ............................. 24 Enkele afsluitende reflecties bij de ontwikkelingen ...................................................................................... 24 Overleg Bemiddelen in Assisen ......................................................................................................................... 25 Externe werkgroep Bemiddeling fase strafuitvoering gesubsidieerd door Vlaamse Gemeenschap ................ 25 DEEL 3: Forum ....................................................................................................................................................... 27 Inleiding ............................................................................................................................................................. 27 Erkenning als socioculturele beweging ............................................................................................................. 27 Werkgroepen .................................................................................................................................................... 28 Werkgroep communicatie: nieuwsbrief en trefdag ...................................................................................... 28 Werkgroep vorming ...................................................................................................................................... 30 Werkgroep internationale uitwisseling ......................................................................................................... 32 Toneel................................................................................................................................................................ 38 Hoe en waarom ............................................................................................................................................. 38

3

De zoektocht naar extra middelen ................................................................................................................ 39 Van de mens niets dan slechts? .................................................................................................................... 41 Pers.................................................................................................................................................................... 42 DEEL 4: Onderzoek en innovatie ........................................................................................................................... 45 Herstelbemiddeling en vrijwilligerswerking ...................................................................................................... 45 Workshops ‘Herstelgericht welzijnswerk’ in samenwerking met Steunpunt Algemeen Welzijnswerk en de H.U.B. ................................................................................................................................................................ 45 'Victim-offender mediation and victim's restoration: a victimological study in the context of restorative justice' ............................................................................................................................................................... 46 De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief. De rechtsbeleving van rechtzoekenden voor de rechtbank .................................................................................................................. 47 Rapport onderzoeksvragen ............................................................................................................................... 47 DEEL 5: Bemiddelingsactiviteiten in Vlaanderen in 2010 ...................................................................................... 49 Bemiddelingsdienst Gent .................................................................................................................................. 49 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 49 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 52 Conclusies en aspiraties voor 2011 ............................................................................................................... 55 Bemiddelingsdiensten Ieper, Veurne & Kortrijk ............................................................................................... 57 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 57 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 63 Conclusie ....................................................................................................................................................... 65 Bemiddelingsdienst Turnhout ........................................................................................................................... 67 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 67 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 70 Perspectieven ................................................................................................................................................ 73 Bemiddelingsdienst Brussel .............................................................................................................................. 75 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 75 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 76 Een getuigenis van magistrate Isabelle Croene ............................................................................................ 78 Conclusie ....................................................................................................................................................... 78 Bemiddelingsdienst Antwerpen ........................................................................................................................ 79 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 79

4

De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 83 En we gaan door… ......................................................................................................................................... 86 Bemiddelingsdienst Oudenaarde ...................................................................................................................... 88 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 88 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 91 Bemiddelingsdienst Limburg ............................................................................................................................. 94 Wachtlijst Tongeren ...................................................................................................................................... 94 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 94 Bemiddelingsdienst Mechelen .......................................................................................................................... 97 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 97 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 101 Bemiddelingsdienst Dendermonde ................................................................................................................. 104 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 104 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 107 Bemiddelingsdienst Leuven ............................................................................................................................ 109 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 109 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 111 Getuigenis van een bemiddeling in een levensdelict .................................................................................. 113 Bemiddelingsdienst Brugge ............................................................................................................................. 118 Structurele activiteiten en verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 118 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 120 Conclusie ..................................................................................................................................................... 122 De bemiddelingsactiviteiten in Vlaanderen: samengevat ............................................................................... 123 De aanvragen tot bemiddeling .................................................................................................................... 123 Bemiddelingsdossiers .................................................................................................................................. 123 Resultaat van de bemiddeling .................................................................................................................... 123 DEEL 6: Bijlagen ................................................................................................................................................... 125 Cijfers arrondissementele bemiddelingsdiensten ........................................................................................... 125 Tabellen INSTROOM dossiers periode 01/01/10 - 31/12/10 ...................................................................... 125 Tabellen UITSTROOM dossiers periode 01/01/10 - 31/12/10 .................................................................... 130 Beleidslijnen Suggnomè Denkdagen Mei 2010 ............................................................................................... 136

5

Thema 1 - Criteria ........................................................................................................................................ 136 Thema 2 - Criteria toets gerechtelijke instanties ........................................................................................ 143 Thema 3 - Terugkoppeling gerechtelijke instanties .................................................................................... 149 Thema 4 - Overeenkomsten ........................................................................................................................ 151 Thema 5 - Informeren van de advocaat ...................................................................................................... 154 Bijlagen ........................................................................................................................................................ 155 Rapport: Inventarisatie van onderzoeksvragen slachtoffer-dader bemiddeling ............................................ 163 Hoofdstuk 1 – Overzicht onderzoeksvragen gesteld vanuit de bemiddelingspraktijk ................................ 166 Hoofdstuk 2 – Onderzoeksvragen gesteld vanuit organisatieperspectief .................................................. 174 Hoofdstuk 3 – Overzicht onderzoeksvragen die voortvloeien uit de forumfunctie .................................... 176 Hoofdstuk 4 – Overzicht bijkomende onderzoeksvragen die geformuleerd werden vanuit de arrondissementele stuurgroepen ............................................................................................................... 178 Het Herstelfonds – Speech van Hans Claus bij de receptie ter gelegenheid van de opstart van het project Herstelfonds in de gevangenis van Oudenaarde ............................................................................................ 180 Lijst leden stuurgroepen ................................................................................................................................. 182

6

TEN GELEIDE

Voor u ligt, een paar maanden later dan gewoonlijk, het werkingsverslag 2010 van onze vereniging. Soms stellen we ons de vraag of de jaarlijkse investering in dergelijke uitgebreide verslaggeving nog wel meerwaarde heeft. Wanneer we ons er dan aanzetten ervaren we het telkens weer als een moment van reflectie, terugblikken op wat is geweest, wat goed loopt, wat minder goed loopt en vinden we hierin ook inspiratie voor de toekomst. De doelstellingen zoals ze destijds bij de opstart van de organisatie werden uitgetekend zijn bij deze reflectie richtinggevend. Deze doelstellingen situeren zich op verschillende domeinen: consolidatie en verdieping van de bemiddelingspraktijk, studie en innovatie m.b.t. de bemiddelingspraktijk maar ook m.b.t. andere methoden van herstel en probleemoplossing, het creëren van een maatschappelijk draagvlak voor een herstelgerichte benadering van criminaliteit en tenslotte beleidsbeïnvloedende initiatieven nemen en ondersteunen. Eind 2009 werden deze doelstellingen door de Algemene Vergadering opnieuw bekrachtigd. Bovendien werd het belang beklemtoond van de samenhang tussen deze doelstellingen. Het streven naar een meer op herstel gericht strafrechtelijk beleid veronderstelt immers een geïntegreerde ontwikkeling van activiteiten op de diverse terreinen. Het beleidsplan 2008-2011 gaf invulling aan deze geïntegreerde aanpak. De beleidsuitdagingen voor die periode betroffen zowel de bemiddelingspraktijk als het verbreden van het maatschappelijk draagvlak voor een herstelrechtelijke benadering van misdrijven en partijen hierbij betrokken en tenslotte beleidsstimulerend en beïnvloedend initiatief. De prioriteit tijdens de voorbije periode lag echter bij het uittekenen van een financieel beleid en van een aan de huidige context aangepast organisatie- en personeelsbeleid. Er werd een nieuwe organisatiestructuur uitgetekend en geïmplementeerd. Momenteel loopt een evaluatieproces waarbij alle medewerkers bevraagd werden op hoe zij het functioneren van de verschillende geledingen ook in hun onderlinge verhouding appreciëren. Op basis van deze evaluatie zullen desgevallend bijsturingen worden doorgevoerd. Verder werd tijdens de voorbije periode geïnvesteerd in ‘het uitwerken en implementeren van beleid, structuren en procedures ter ondersteuning van de lokale en bovenlokale verankering van de bemiddelingspraktijk’. Met het oog op de verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 werd ook in 2010 actief deelgenomen aan de vergaderingen van de lokale arrondissementele stuurgroepen. Bovendien werd in samenspraak met betrokken bemiddelaars gezocht naar mogelijkheden om het inhoudelijk debat op niveau van de stuurgroepen te stimuleren en te voeden. Het uitblijven van een bovenlokale tegenhanger die als aanspreekpunt voor de arrondissementele stuurgroepen zou fungeren en in deze een adviserende opdracht zou opnemen m.b.t. allerlei vragen en knelpunten die zich in het kader van de lokale implementatie van de wet aandienen, heeft voor gevolg dat het structureel gesprek op dit lokale niveau eerder aarzelend op gang komt en een afwachtende houding wordt aangenomen. Dit heeft tot gevolg dat er twijfels rijzen, ook bij de bemiddelaars, m.b.t. de zinvolheid van dit overleg. Fundamenteel stelt zich de vraag of de stuurgroep vooral moet gezien worden als een instrument in functie van dan wel als de explicitering van een concept. Het debat hierover dient in de komende periode gevoerd. In functie van de verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 werd op de denkdagen met de medewerkers in mei 2010, de toetsing gemaakt van enkele bepalingen in de wet aan de gangbare praktijk in de arrondissementen en aan de bepalingen opgenomen in de deontologische code. Dit resulteerde in enkele bijgestuurde beleidsrichtlijnen die mede ter bespreking werden voorgelegd op de arrondissementele stuurgroepvergaderingen. Een belangrijke wijziging betreft één van de criteria die in het verleden richtinggevend waren om vanuit de bemiddelingsdienst al dan niet een aanbod te doen van bemiddeling meer bepaald het criterium ‘dat een dossier aanleiding dient te geven tot dagvaarding vanwege het parket’.

7

Het niet langer aanhouden van dit criterium betekent dat in principe ingegaan wordt op elke vraag die zich aandient in elke fase van de strafrechtsgang (vanaf het ogenblik dat een dossier een notitienummer heeft bij het parket) tot en met de fase van de strafuitvoering. In de feiten betekent dit dat bemiddeling wordt aangeboden ongeacht het gevolg dat door de vervolgende instanties wordt gegeven aan het gerechtelijk dossier, waarbij het niet is uitgesloten dat het resultaat van de bemiddeling medebepalend wordt voor de beslissing in deze. In zoverre de principes van vrijwilligheid en vertrouwelijkheid zoals bepaald in de wet van 22 juni 2005 in deze worden gerespecteerd stelt zich hier geen probleem. Het risico op instrumenteel gebruik van de bemiddeling en minstens de perceptie bij de slachtoffers dat men instrumenteel wordt ingeschakeld in een ‘maatregel’ t.a.v. de dader is echter reëel. De arrondissementele stuurgroepen kunnen in deze een belangrijke rol spelen in die zin dat zij mee waken over de implementatie van de bemiddelingspraktijk conform de wettelijke bepalingen. Het niet langer aanhouden van het criterium ‘dat een dossier aanleiding dient te geven tot dagvaarding’ noodzaakt tevens tot een uitklaring van de verhouding tussen de bemiddeling in het kader van de wet van 22 juni 2005 en de bemiddeling in strafzaken. Eind 2010 werden op niveau van het parket-generaal de besprekingen in dit verband, na enkele maanden stilte, opnieuw aangevat, wat resulteerde in een concreet voorstel dat ook ter discussie wordt voorgelegd aan de bemiddelingsdiensten in de loop van 2011. Meer hierover wellicht in volgend werkingsverslag. Ter voorbereiding van de denkdagen werd ook de deontologische code voor de bemiddelaars, destijds uitgewerkt in samenspraak tussen de bemiddeling minderjarigen en de bemiddeling meerderjarigen, getoetst aan de wettelijke bepalingen. De werkgroep deontologie werkt momenteel aan een actualisering. De code blijft immers richtinggevend voor de bemiddelingspraktijk tot zolang een initiatief vanwege de overheid uitblijft. De werkzaamheden van de Centrale werkgroep informatieplicht, die op initiatief van toenmalig minister van Justitie L. Onkelinx in 2007 werd geïnstalleerd, kende ook in 2010 geen vervolg. Wij betreuren dit en hebben dit ook meerdere keren gesignaleerd. Zoals in voorgaande werkingsverslagen meegegeven werd in het kader van deze werkzaamheden met het oog op de verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 de installatie voorgesteld van een ‘Centrale commissie’ met een adviserende en ondersteunende opdracht t.a.v. het beleid en t.a.v. de praktijk. Wij blijven voorstander van de installatie van dergelijke commissie vanuit de overtuiging dat de wet van 22 juni 2005 volkomen dode letter dreigt te blijven als het aanbod aan de rechtzoekenden niet het voorwerp uitmaakt van een permanent gecoördineerd en geïntegreerd beleid. Op lokaal niveau staat het concept van de arrondissementele stuurgroep hiervoor garant , zij het, zoals in voorgaande reeds aangegeven, dat her en der nog wel wat werk ligt met het oog op het optimaliseren van dit overleg. Afstand doen van dit streven naar een geïntegreerd beleid waarin verschillende betrokkenen actief participeren en bereid zijn zich, met respect voor ieders autonomie en finaliteit, tot elkaar te verhouden, riskeert de bemiddelingspraktijk te herleiden tot een randverschijnsel dat zich vertaalt in het jaarlijks afhandelen van zoveel dossiers en ver af komt te staan van zijn oorspronkelijke missie: het streven naar een meer op herstelgerichte communicatieve en participatieve strafrechtelijke benadering van criminaliteit. Ook de installatie van de deontologische commissie zoals bij wet voorzien laat vijf jaar na de inwerkingtreding van de wet nog altijd op zich wachten. Ondertussen kunnen wij blijven rekenen op het vrijwillig engagement van de leden van de ‘informele’ deontologische commissie die op initiatief van Suggnomè en de bemiddeling minderjarigen reeds in 2003 werd geïnstalleerd. Evenmin werd tot op heden uitvoering gegeven aan de implementatie van enkele initiatieven zoals de brede informatie t.a.v. de burger via de ruime verspreiding van folders en affiches. Een ontwerp van folder uitgewerkt in het kader van deze Centrale werkgroep vindt blijkbaar niet de weg naar de drukkerij. Hoopvol is wel dat op initiatief van het parket-generaal de besprekingen in verband met de in de Wet voorziene informatieopdracht vanwege de gerechtelijke instanties opnieuw werden opgestart en ook de bemiddelingsdiensten hierin in de loop van 2011 worden gehoord. We hopen jullie hierover meer te kunnen vertellen in het volgend werkingsverslag.

8

Ook het overleg op niveau van het Parket-generaal van Antwerpen m.b.t. het bemiddelen in Assisenzaken kende de voorbije periode een vervolg en zal mogelijk resulteren in een afsprakenkader dat in een eerste experimentele fase zou worden geïmplementeerd in het ressort Antwerpen/Limburg en daarna, na eventuele bijsturing, kan worden uitgebreid naar alle andere ressorten. Het stimuleren van overleg tussen de federale overheden en de gemeenschappen blijft voor de organisatie een belangrijke uitdaging. De werkzaamheden in het kader van de Centrale stuurgroep m.b.t. de werking en verdere implementatie van het Herstelfonds was ook de voorbije periode een belangrijke motor voor overleg tussen gemeenschappen en FOD Justitie. Ook wij hebben hier onze bijdrage geleverd. Verder hopen wij dat de besprekingen tussen de Vlaamse gemeenschap en de FOD justitie inzake een uitklaring van de bevoegdheden en verantwoordelijkheden m.b.t. het aanbod van bemiddeling, besprekingen die net voor de federale verkiezingen in juni 2010 werden opgestart maar sedertdien omwille van de politieke situatie stil liggen, alsnog terug zullen worden opgestart bij het aantreden van de nieuwe regering. De opdrachten met het oog op het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor een herstelgerichte benadering van criminaliteit dreigden zoals in het jaarverslag 2009 te lezen stond, te worden gehypothekeerd door de beperktheid van middelen die de organisatie hiertoe kan voorzien. Dit zette ons ertoe aan om de mogelijkheden te onderzoeken ons in te schrijven in andere, meer op deze opdracht van toepassing zijnde regelgevingen. In april 2010 werd bij de administratie cultuur een dossier ingediend met het oog op de subsidiëring als sociaal-culturele beweging. Een honorering van onze aanvraag zou ons de mogelijkheid geven onze forumopdracht verder uit te bouwen en in het bijzonder acties te ondernemen gericht naar het brede publiek. Uiteindelijk kregen wij in juni 2010 bericht dat ons dossier negatief zou worden geadviseerd. Wij deden nog een poging om het advies in een positieve richting te doen keren via het indienen van een verhaalschrift en gebruik makend van de mogelijkheid dit mondeling toe te lichten, maar de uiteindelijke beslissing bleef negatief. De ontgoocheling was groot maar dit weerhield ons niet om ons verder te engageren op dit domein. Dank zij de financiële steun van de Vlaamse gemeenschap werd verder gewerkt aan de voorbereiding van een ‘artistiek’ toneel. We beoogden hiermee om wat zich bij en tussen slachtoffer en dader afspeelt n.a.v. een misdrijf en hoe een samenleving hier mee omgaat en kan mee omgaan, op een toegankelijke manier in woord en beeld te brengen voor een breed publiek. Ondertussen ging ‘Van de mens niets dan slecht?’ begin 2011 in première en kreeg het overwegend een zeer positieve beoordeling zij het dat we nu reeds moeten vaststellen dat het niet zo vanzelfsprekend blijkt de toneelvoorstelling te laten inschrijven in het reguliere programma van de culturele centra wat toch de aanvankelijke bedoeling was. Verder werd de Nieuwsbrief gecontinueerd en werd op 19 november 2010 een eerste Trefdag georganiseerd. Na evaluatie van de vroegere driemaandelijkse ‘Samenspraak’ werd geopteerd voor de organisatie van één Trefdag per jaar waarop bemiddelaars, samenwerkingspartners en andere geïnteresseerden worden uitgenodigd om rond verschillende thema’s van gedachten te wisselen. De evaluatie van deze eerste Trefdag geeft reden genoeg om dit initiatief mits enige bijsturing ook in 2011 te continueren. Inzake het stimuleren van de wetenschappelijke betrokkenheid op de verdere praktijk- en beleidsontwikkelingen werd het voorbije jaar een inventaris afgewerkt van allerlei thema’s die verdere verdieping vragen desgevallend via onderzoek. Hiertoe werden naast de bemiddelaars ook de stuurgroepen bevraagd. Dit rapport werd ter informatie doorgestuurd naar de verschillende wetenschappelijke instellingen in de hoop dat dit inhoudelijk mede richtinggevend zal zijn voor de onderzoeksopdrachten in het kader van stages en doctoraten. Met het oog op onderzoek maar ook in functie van een transparante verantwoording van de praktijk t.a.v. de betrokken partners en overheden werd bij aanvang van het werkingsjaar 2010 de registratie verfijnd. Bovendien is een jaarlijkse interne evaluatie van de cijfergegevens mee richting gevend voor de planning van de verdere werkzaamheden op niveau van de arrondissementele praktijk. Ook deze werkzaamheden kenmerken zich, zoals uit de bijdragen van de arrondissementele diensten mag blijken, door een brede

9

oriëntatie waarbij het individueel werken met partijen gekoppeld wordt aan beleidsbeïnvloedende, sensibiliserende en vormende initiatieven. Een belangrijke bekommernis blijft het realiseren van een rechtsgelijke toegang tot het aanbod van bemiddeling. Het (voorlopig) uitblijven van bovenlokale concrete richtlijnen inzake de ‘informatieplicht’ vanwege de gerechtelijke instanties, heeft voor gevolg dat men arrondissementeel afhankelijk is van de wil van personen om in deze al dan niet een rol op te nemen en leidt, zoals in voorgaande werkingsverslagen reeds beschreven, ook tot grote arrondissementele verschillen in dit verband. Toch merken we een evolutie. Het systeem van ‘lineair informeren’ via brief vanwege het parket, zoals in het arrondissement Tongeren werd uitgewerkt, krijgt geleidelijk aan navolging in verschillende andere arrondissementen en zal mogelijk ook inspirerend zijn voor de richtlijnen die momenteel worden uitgetekend op niveau van het parket-generaal. We willen hier opmerken dat de arrondissementele verschillen inzake het ‘informeren’ van burgers zich net zo goed situeren op het vlak van de samenwerking met de verschillende betrokken parajustitiële actoren. Voor sommige van deze actoren is het informeren van hun cliënten m.b.t. het aanbod van bemiddeling een standaardgegeven terwijl dit bij anderen afhankelijk wordt gesteld van een ‘opportuniteitsoverweging’ van de hulpverlener/dienstverlener. Al te vaak wordt de vraag van bemiddelaars om partijen, slachtoffers en daders, te informeren over het aanbod van bemiddeling door betrokken instanties gereduceerd tot een vraag om ‘dossiers’. Het is de bemiddelaars echter te doen om het realiseren van een bij wet voorzien recht van partijen betrokken bij een strafrechtelijke procedure om toegang te krijgen tot het aanbod van bemiddeling en dit kan enkel wanneer partijen zijn geïnformeerd. Het is dan aan partijen de keuze om al dan niet gebruik te maken van deze mogelijkheid.

Tot slot Bij de voorstelling van het beleidsplan 2008-2011 werd de bezorgdheid geuit dat de prioritaire focus op de interne organisatie mogelijk een hypotheek zou leggen op de brede structurele oriëntatie van de werking zoals ze bij aanvang werd geconcipieerd. Terugblikkend op de voorbije periode kunnen we stellen dat we erin geslaagd zijn deze oriëntatie verder vorm te geven in onze activiteiten en dit zowel bovenlokaal als op niveau van de arrondissementele bemiddelingspraktijk. Niettemin blijkt eveneens dat een hernieuwde aandacht voor het expliciteren v an onze conceptuele uitgangspunten en de waarden die hieraan ten grondslag liggen noodzakelijk is. In het beleidsplan voor de komende periode wordt dit dan ook de rode draad doorheen de activiteiten op de verschillende domeinen. Het debat over de ‘zinvolheid’ van de stuurgroepwerking, over ‘wat is een kwaliteitsvolle bemiddelingspraktijk ’ kan immers geen abstractie maken van de missie die men voor ogen heeft met het realiseren van die bemiddelingspraktijk. Tegelijkertijd dienen we echter blijvend aandacht te besteden aan de zorg voor onze medewerkers die dagdagelijks de motor van de bemiddelingspraktijk draaiende dienen te houden. Via het aanbod van intervisie, supervisie, terugkomdagen, denkdagen, vorming, deontologische commissie, functioneringsgesprekken en een aanspreekbaarheid voor de problemen waarmee de bemiddelaars in hun dagdagelijkse praktijk worden geconfronteerd, probeert de organisatie aan deze noodzakelijke zorg tegemoet te komen. Tot op heden blijven onze medewerkers getuigen van een bijzonder engagement. We mogen echter niet in de valkuil stappen dit als vanzelfsprekend te gaan zien. De caseload van onze medewerkers is niet min en veronderstelt een deskundigheid op verschillende terreinen. Bovendien heeft elke actie een mogelijke toename van deze caseload voor gevolg met de vraag hoe lang we dit nog kunnen houden met de personeelsequipe die sedert 2007 niet meer werd uitgebreid. De vraag naar het bepalen van prioriteiten wordt dwingender maar is juist omwille van de conceptuele oriëntatie van onze werking niet altijd even gemakkelijk te beantwoorden. Een woord van oprechte dank aan alle medewerkers is hier dan ook op zijn plaats.

10

Ook de leden van de raad van bestuur wens ik hier te bedanken. Hun opdracht is er doorheen de voorbije jaren met het groter worden van de organisatie niet eenvoudiger op geworden. Ook op dit niveau wordt men geconfronteerd met de spanning tussen enerzijds de zorg voor de medewerkers en in functie daarvan het bepalen van prioriteiten en anderzijds de brede missie van de organisatie. Tenslotte wil ik ook de leden van de algemene vergadering en de deelnemers aan werkgroepen en stuurgroepen uitdrukkelijk danken voor hun blijvende constructieve betrokkenheid. En dan…op het ogenblik van het schrijven van deze regels heeft An Marchal de organisatie verlaten. ‘Het is mijn eigen en persoonlijke keuze om een professionele ‘rustpauze’ in te lassen. Even meer tijd voor mezelf en voor mijn gezin. En tijd om ook zelf weer wat bij te studeren. Ik zie het dus als een sabbatical, en hoop nadien opnieuw aan de slag te kunnen.’ aldus An. Ik kan niet anders dan mijn respect uitspreken voor deze beslissing zij het dat ik An ontzettend zal missen. Zij was voor mij een bijzonder waardevolle collega, ‘mijn maatje’ met wie ik bijzonder goed kon samenwerken. ‘Het gaat je goed An en ik hoop dat we elkaar blijven ontmoeten’.

Marianne Regelbrugge 30 juni 2011

11

12

DEEL 1: FOCUS OP DE INTERNE ORGANISATIE

In voorgaande werkingsverslagen stonden we uitgebreid stil bij de resultaten van het beleidsplanningsproces en bij de stand van zaken van het reorganisatieproces. Beide processen werden eind 2007 opgestart om tegemoet te komen aan een aantal knelpunten in het toenmalig functioneren van de organisatie. We brengen de doelen die we hierbij vooropstelden nog even in herinnering: een verduidelijking van de beslissingsstructuren, de actieve ondersteuning van de medewerkers in hun arrondissementele opdracht, het verbreden van het intern draagvlak voor de verschillende opdrachten op arrondissementeel, regio- en organisatieniveau en tenslotte het verzekeren van de betrokkenheid van alle medewerkers op het geheel van de organisatie. Een en ander resulteerde in een beleidsplan voor de periode 2008-2011 en verder in de installatie van 3 regioteams, het Inhoudelijk beleidsoverleg (IBO) en in het bepalen van de verhoudingen inzake bevoegdheden en verantwoordelijkheden tussen de verschillende geledingen binnen de organisatie. Alle medewerkers werden eind 2010 via een uitgebreide vragenlijst bevraagd op hoe zij het functioneren van de verschillende geledingen binnen de organisatie ook in hun onderlinge verhouding appreciëren. Momenteel worden de resultaten van de evaluatie van de reorganisatie verwerkt. De uitdaging waar we voor stonden en staan is het evenwicht te bewaken tussen enerzijds het in praktijk brengen van belangrijke waarden zoals communicatie, participatie, verantwoordelijkheid en gelijkwaardigheid enerzijds en anderzijds de noodzakelijke besluitvaardigheid. Het doorschieten in de ene of andere richting kan een hypotheek leggen op het ene of het andere. ‘Te veel democratitis’ zoals soms wordt gesteld kan de besluitvaardigheid bemoeilijken. Anderzijds dient gewaakt dat medewerkers betrokken blijven op het beleid van de organisatie en in het bijzonder op het inhoudelijk intern en extern beleid. Een door de medewerkers gedragen beleid verbindt en versterkt de organisatie in het realiseren van haar doelstellingen en erkent de medewerkers in hun recht van spreken vanuit de functie die zij dagdagelijks binnen de organisatie vervullen. In dit verband dient nog wel wat weg afgelegd en zijn de meningen ook niet altijd eensluidend. Voor sommigen kan er gerust meer beslissingsbevoegdheid eenzijdig bij het IBO en of de coördinator/staf gelegd worden. Anderen worden graag betrokken op verschillende beleidsaspecten en wensen hierin actief gehoord te worden. Verder beoogden we met de reorganisatie duidelijkheid te creëren m.b.t. de beslissingsbevoegdheid van de verschillende geledingen binnen de organisatie en de wijze waarop zij zich in deze onderling verhouden. Een vraag die in dit verband ook aan de orde is, is een verduidelijking van het mandaat van de medewerkers naargelang de verschillende rollen die zij vanuit hun functie opnemen: bemiddelaar op een arrondissementele dienst, deelnemer aan werkgroepen, collega binnen de regio, stafmedewerker op het secretariaat, deelnemer aan het IBO… . Op basis van de evaluatie zullen mogelijk bijsturingen worden doorgevoerd. Hierover meer in volgend werkingsverslag. De werkzaamheden met het oog op het uittekenen van de beleidsuitdagingen voor de periode 2011-2015 werden in het najaar 2010 gestart en dit vertrekkend van een evaluatie van de voorbije beleidsperiode. We starten dit deel met een toelichting bij de stand van zaken in dit verband. Vervolgens gaan we beknopt in op de werkzaamheden op niveau van de Algemene vergadering, Raad van bestuur, Ibo en regioteams. We blikken terug op de terugkomdagen en denkdagen en vervolgens op de werkzaamheden van de interne werkgroepen en de deontologische commissie.

13

BELEIDSPLAN 2011

Het Suggnomè Beleidsplan 2008-2011 loopt april 2011 ten einde. Het doel van dit plan lag er vooral in om verduidelijking te brengen over de wijze waarop en de structuren waarbinnen beslissingen genomen worden. Dit was nodig gezien de organisatie de afgelopen jaren is gegroeid tot een organisatie met een 30-tal werknemers verspreid over 14 gerechtelijke arrondissementen. Het Beleidsplan 2008 -20 11 is dan ook tot stand gekomen in een periode van reorganisatie, waardoor het inhoudelijk ook sterk in die zin is gekleurd. De beleidsuitdagingen geformuleerd in het Beleidsplan 2008-2011 waren de volgende: Suggnomè Forum voor herstelrecht en bemiddeling zal tegen het einde van de beleidsperiode: inspanningen leveren om een financieel gezonde organisatie te zijn; een aan de huidige context aangepast organisatie- en personeelsbeleid uitgetekend en geïmplementeerd hebben; beleid, structuren en procedures uitwerken en implementeren ter ondersteuning van de lokale en bovenlokale verankering van de bemiddelingspraktijk; haar aanbod breder bekend maken en bijdragen tot een groter draagvlak voor een meer herstelgerichte benadering van criminaliteit; Concepten, methoden en procedures ontwikkelen en implementeren met betrekking tot een kwaliteitsvolle slachtoffer-daderbemiddeling en andere herstelrechtelijke initiatieven. Globaal evalueren we de uitvoering van het beleidsplan als positief. Enkele punten uit de evaluatie samengevat: er werden inspanningen geleverd om tot meer financieel evenwicht te komen. Medewerkers hebben bespaard op hun uitgaven, nieuwe inkomsten werden gezocht. Het bewegingsdossier werd dan wel niet goedgekeurd, wel verwierven we bijkomende middelen via andere kanalen zoals Sociale Maribel, vormingsfondsen …. De rekeningen zoals gepresenteerd op de Algemene Vergadering van april 2011 oogden dan ook een stuk beter dan de afgelopen jaren het geval was. er werd geïnvesteerd in organisatie- en personeelsbeleid. Een nieuwe organisatiestructuur werd geïmplementeerd, en maakt zoals reeds vermeld, momenteel voorwerp uit van evaluatie in functie van bijsturing en verfijning. Resultaten werden ook gehaald op vlak van zorgbeleid, vormingsbeleid, … Aandachtspunt blijft dat een groot deel van verantwoordelijkheid op niveau van personeel en financieel beleid geconcentreerd ligt in handen van één persoon, de coördinator. Daarnaast kan op termijn de interne communicatie nog beter. Op vlak van bekendmaking en maatschappelijk draagvlak boekten we resultaten door zowel lokaal als centraal meermaals met mooie artikels in de pers te komen. Er was de viering ter gelegenheid van ‘Tien jaar Suggnomè’, de eerste Trefdag in Brussel, een nieuwe website, de opstart van een Toneelproject waarrond de komende periode nog enkele activiteiten worden gepland. Op vlak van lokaal en centraal beleid maakten we een eerder luwe periode mee. Gesprekken met overheden werden aangegaan, maar het politieke klimaat was dusdanig dat niet veel initiatieven op bovenlokaal niveau tot concrete resultaten leidden. Zo bijvoorbeeld is er nog steeds geen deontologische commissie, en vielen de opgestarte gesprekken tussen Justitie en Vlaamse Gemeenschap in verband met mogelijke positionering van de bemiddeling vrij snel stil. Lichtpunt is wel dat besprekingen in verband met de informatieopdracht van de gerechtelijke actoren lopende zijn en dat de praktijk hierin wordt beluisterd. De arrondissementele stuurgroepen blijven een groot aandachtspunt – zowel op het niveau van visie (wat willen we bereiken met de stuurgroep en waarom?) als op het concrete niveau (onder welke vorm). In verband met de ontwikkeling van concepten, methodieken en procedures m.b.t. een kwaliteitsvolle slachtoffer-daderbemiddeling, werden op verschillende niveaus en onder diverse vormen inspanningen geleverd, maar nog onvoldoende is uitgeklaard wat een ‘kwaliteitsvolle bemiddeling’ inhoudt. Met het oog op het uittekenen van een nieuw beleidsplan werd in het najaar 2010 een nieuw beleidsplanningsteam samengesteld, voorgezeten door een stafmedewerker die in haar opdracht wordt

14

ondersteund door een bemiddelaar, met daarnaast de coördinator evenals drie bemiddelaars (die instaan voor de verbinding met de regio’s). Omdat we de afgelopen jaren al enkele relevante beleidsoefeningen hebben gemaakt, moesten we deze keer niet helemaal vanaf nul beginnen. In het kader van het Beleidsplan Beweging dat in 2009-2010 werd geschreven verzamelden we veel materiaal en herschreven we onze missietekst. Ook de grote lijnen in lange termijn denken zoals geformuleerd door de Algemene Vergadering in 2009 en nadien bekrachtigd door de Raad van Bestuur zijn richtinggevend. We zullen de komende beleidsperiode dus verder werken op de reeds ingeslagen weg, weze het dat bepaalde zwaartepunten zullen verschuiven. Daar waar we de afgelopen jaren veel hebben geïnvesteerd in organisatieontwikkeling en personeelsbeleid zou stilaan weer meer ruimte moeten ontstaan voor consolidatie en verdieping van de bemiddelingspraktijk (in brede zin) en beleidsbeïnvloedend werk, twee domeinen die toch prioriteit genieten. Belangrijk gegeven hierbij is dat we blijvend zorgen voor voldoende punten van verbinding en verbondenheid tussen alle medewerkers. Het beleidsplanningsteam heeft intussen al een hele weg afgelegd. Relevante gegevens werden samengevat en geanalyseerd, proeve van beleidsuitdagingen en doelstellingen werden geformuleerd en liggen momenteel voor ter verfijning, bespreking en bekrachtiging door de verschillende geledingen van de organisatie. We streven ernaar dit plan rond te hebben tegen de zomer van 2011, opdat deze kan besproken en goedgekeurd worden door de leden van de Algemene Vergadering in het najaar. Wordt dus vervolgd.

ALGEMENE VERGADERING - RAAD VAN BESTUUR - INHOUDELIJK BELEIDSOVERLEG REGIOTEAMS

De algemene vergadering kwam statutair bijeen op 25 maart 2010. We mochten een nieuw lid verwelkomen met name Bart Sanders, directeur van BAAB (Bureau alternatieve afhandelingen Brugge). Zijn kandidatuur als lid van de raad van bestuur werd eveneens aanvaard. Belangrijk agendapunt op deze vergadering was de goedkeuring van het beleidsplan dat in het kader van onze aanvraag tot subsidiëring als sociaal-culturele beweging werd uitgewerkt. De algemene vergadering drukte haar waardering uit voor het inhoudelijke werk dat werd geleverd. Zoals in voorgaande reeds meegegeven werd deze aanvraag echter niet gehonoreerd door de bevoegde minister. De raad van bestuur kwam in 2010 zeven keer bijeen. Daar waar de focus van de raad van bestuur bij de opstart van de organisatie vooral inhoudelijk was dient de laatste jaren heel wat aandacht besteed aan het beheer van de organisatie op verschillende vlakken: financiën, personeel, organisatie. Bovendien werden de bestuursleden regelmatig geconfronteerd met de vraag van de medewerkers hen te ondersteunen in het bepalen van inhoudelijke prioriteiten. Geen gemakkelijke vraag gegeven het feit dat enerzijds de brede oriëntatie van de werking ook op niveau van de raad van bestuur dient bewaakt en anderzijds de zorg voor de medewerkers en in dit verband het opvolgen van de caseload een belangrijke bekommernis is. Het inhoudelijk beleidsoverleg kwam in 2010 acht keer samen. Zoals in voorgaande jaarverslagen reeds werd beschreven maakt het IBO de verbinding tussen de verschillend geledingen binnen de organisatie en volgt de opdrachten inzake uitvoering van het inhoudelijk intern en extern beleid op. Binnen de contouren uitgetekend in het beleidsplan kan het IBO beslissingen in dit verband nemen. De beslissingen worden, in voorkomend geval mede aangestuurd vanuit de dynamiek van de regio's, genomen in consensus. Lukt dit niet dan is de coördinator diegene die, desgevallend na overleg met de RVB de knopen moet doorhakken. Inzake financieel-, organisatie- en personeelsbeleid heeft het inhoudelijk beleidsoverleg een adviserende bevoegdheid. Beslissingen in dit verband worden genomen door de coördinator in voorkomend geval in samenspraak met RVB. Individuele personeelszaken zijn geen voorwerp van bespreking op dit overleg. Het IBO is aanspreekbaar op vragen vanuit de regionale teams die opvolging vragen op centraal niveau en neemt in deze initiatief. Bovendien worden met het oog op de besluitvorming de medewerkers m.b.t. bepaalde thema’s actief bevraagd en dit via de regioteams.

15

Het inhoudelijk beleidsoverleg is samengesteld uit: stafmedewerkers, afgevaardigden uit de regio’s, administratieve krachten en coördinator. Het IBO is dus vooral een beleidsorgaan. Thema’s die ter bespreking worden geagendeerd op het IBO dienen zodoende het perspectief van een beleidsbeslissing te impliceren. In dit verband stelt zich een probleem met de invulling van de agenda van de vergadering tot nu. Nogal wat tijd gaat naar overdracht van ‘informatie’ met de vraag of dit niet via andere kanalen dient te gebeuren. Dit zou ruimte creëren om thema’s voldoende uit te diepen en tot een weloverwogen beslissing te komen, die dan ook als zodanig kan worden toegelicht en verantwoord op de regioteams. Zoals in voorgaande reeds aangehaald stelt zich tevens een probleem m.b.t. het afgrenzen van welke thema’s al dan niet dienen bevraagd bij alle medewerkers. Medewerkers dienen vanzelfsprekend bevraagd m.b.t. beleidsbeslissingen die raken aan de inhoudelijke contouren van hun functie. Bovendien dienen zij bevraagd m.b.t. bepaalde beleidsbeslissingen die raken aan hun statuut van werknemer van deze organisatie (beleid in zake welzijn, veiligheid, zorg, vorming). De drie regioteams kwamen in 2010 ongeveer zeswekelijks een dag in vergadering bijeen. Binnen elk regioteam werd een verantwoordelijke aangeduid met het oog op het opstellen en verspreiden van de agenda van de bijeenkomsten en het voorzitten van de vergadering. Verder werd binnen elk team een afgevaardigde in het IBO aangesteld en wordt ook voor elke werkgroep (intern en extern) een afgevaardigde aangesteld. Van elke bijeenkomst wordt een verslag gemaakt. De regioteams zijn geen doel op zich maar creëren mee de voorwaarden opdat de individuele medewerkers zich ondersteund zouden weten in het realiseren van de opdracht. De regioteams verbreden het draagvlak voor de verantwoordelijkheden van de individuele medewerkers, en verbreden vanuit hun actieve betrokkenheid op de werkzaamheden van het IBO tegelijk ook het draagvlak voor het organisatiebeleid. De teams positioneren zich zodoende op het scharnier tussen de arrondissementele diensten en het IBO. T.a.v. de arrondissementele diensten heeft het regioteam een adviserende bevoegdheid en dit zowel m.b.t. het individueel dossierwerk als het structureel werk. Men kan in deze spreken van niet-vrijblijvende adviezen in die zin dat de bemiddelaar uiteindelijk op basis van het advies autonoom kan beslissen of hij dit advies al dan niet volgt met dien verstande dat hij verantwoordt waarom advies desgevallend niet werd gevolgd. Het regioteam heeft in deze ook een belangrijke functie inzake het mee bewaken van de beleidslijnen van de organisatie (missie, deontologie, beleidsplan). T.a.v. het IBO hebben de regioteams eveneens een adviserende bevoegdheid m.b.t. de thema’s die door het IBO ter consultatie aan de regio’s worden voorgelegd maar ook m.b.t. de beleidsthema’s die vanuit de regio’s worden geagendeerd op de vergadering van het IBO (beleidsstimulerend). Ook de werking van de regioteams maakt mee voorwerp uit van de evaluatie zij het dat her en der de regioteam zelf reeds initiatief hebben genomen om hun werking te optimaliseren na toetsing aan de vooropgestelde doelen.

TERUGKOMDAGEN

In 2010 organiseerden we twee terugkomdagen in Brussel voor al onze medewerkers. Met de terugkomdagen beogen we enerzijds vorming, informatie-uitwisseling en beleids(voorbereidend) werk en anderzijds dialoog tussen de verschillende bemiddelingsdiensten uit de drie Regio’s met het oog op praktijk- en visieotwikkeling. De terugkomdagen vonden plaats op 11 maart en op 14 oktober. Inhoudelijke thema’s waren: toets onderzoeksresultaten scriptie-onderzoek Marianne Lochs aan de praktijk. Het onderzoek had betrekking op de impact van herstelbemiddeling op de strafrechtelijke afdoening, en meer concreet

16

onderzocht Marianne de gevolgen van een bemiddelingsovereenkomst op het strafrechtelijk 1 vervolgtraject in België’ (zie ook vorig jaarverslag, p.49). bespreking beleidsplan Beweging. denkoefening met betrekking tot de mogelijke/ideale inbedding en positionering van Suggnomè. Deze oefening kaderde binnen – op dat moment- opgestart overleg tussen Vlaamse Gemeenschap en FOD Justitie met het oog op het afsluiten van een raamakkoord waarin respectieve bevoegdheden en verantwoordelijkheden onder meer m.b.t. de slachtoffer-daderbemiddeling zouden worden uitgetekend. discussie over enkele visie-elementen in verband met het project Herstelfonds. bespreking en goedkeuring Nota Vormingsbeleid Suggnomè. vorming onder leiding van Kim Alliet en Min Berghmans (OSBJ) over een aantal juridische aspecten bij het bemiddelen wanneer minderjarigen als slachtoffer zijn betrokken (decreet rechtspositie, beroepsgeheim, vertrouwenspersoon, …).

DENKDAGEN

De ‘traditionele’ denkdagen, waaraan in principe alle medewerkers deelnemen, gingen door op 20 en 21 mei in het Sporta-centrum te Westerlo. We kozen er dit jaar voor om onze concrete bemiddelingspraktijk te toetsen aan het wettelijk kader en de (voorlopig informele) deontologische code. Leidraad waren uiteraard ook onze visie en werkingsprincipes. We focusten hierbij op de samenwerking met en de terugkoppeling ten aanzien van de gerechtelijke instanties. Met deze oefening wilden we op organisatieniveau tot concrete beleidslijnen komen, die richtinggevend zijn voor het dagelijkse functioneren van de bemiddelaar. In kleine groepen werd de praktijk getoetst en besproken, en trachtte men een gezamenlijk en gemotiveerd standpunt te formuleren rond volgende thema’s: de criteria (direct belang, kader van de gerechtelijke procedure onder voorbehoud van art. 216ter, minimale bekentenis, identificeerbaar slachtoffer, relatieve criteria); toets gerechtelijke instanties (toets, naam aanvrager, dossierinzage, contactverbod); terugkoppeling naar gerechtelijke instanties; de bemiddelingsovereenkomst; het informeren van advocaten. Deze oefening stelde ons in de gelegenheid om de verschillende praktijken kritisch onder de loep te nemen en om onze visie te expliciteren. Dit leverde boeiend gespreksmateriaal op. In bijlage vindt u het resultaat in de vorm van beleidslijnen terug. Zij geven het organisatie-standpunt weer met betrekking tot aangehaalde thema’s. Bedoeling is om deze lokaal te bespreken en in praktijk te brengen. In een volgende fase zullen de bestaande draaiboeken op basis van dit kader worden geactualiseerd, en eventueel bijgestuurd. Naast deze interne beleidsoefening nodigden we ook een externe gast uit. De heer Freddy Mols, advocaat en lid van de arrondissementele stuurgroep Turnhout, verzorgde een juridische vorming met betrekking tot de redactie van een bemiddelingsovereenkomst. Na al dit inhoudelijk werk werden we getrakteerd op een groepsspel, en gingen vier groepen met elkaar in competitie: al lopend, klimmend, kruipend, knopend, puzzelend, zwetend …. Ontspannen en voldaan vertrokken we weer huiswaarts.

1

Scriptie Marianne Lochs, De impact van herstelbemiddeling op de strafrechtelijke afdoening. Een onderzoek naar de gevolgen van een herstelbemiddelingsovereenkomst op het strafrechtelijk vervolgtraject in België, Leiden, 2009 (te raadplegen in Suggnomè documentatiecentrum).

17

INTERNE WERKGROEPEN

WERKGROEP REGISTRATIE Deze werkgroep bestaat uit de coördinator, een stafmedewerker en een aantal bemiddelaars. Zij buigen zich op regelmatige basis over de vragen en bedenkingen van bemiddelaars en externen mbt de uitbouw en het onderhouden van een efficiënt, gebruiksvriendelijk en omvattend registratiesysteem. Op die manier proberen zij een systeem op poten te zetten dat op vrij eenvoudige wijze een antwoord kan bieden op vragen van de overheid, de bemiddelaars, en externen mbt de bemiddelingscijfers. In 2010 kwam deze werkgroep een 5-tal keer samen. Er werd dieper ingegaan op de registratie van infobrieven en de impact hiervan op de geregistreerde cijfers, en op allerhande vragen vanuit de verschillende bemiddelingsdiensten aangaande de cijfers en registratie. Ook werden nieuwe variabelen met elkaar verbonden om zo makkelijker verschillende tabellen uit het systeem te trekken. En werd ook een nieuwe overzichtstabel ontwikkeld met het oog op de rapportage aan de overheid.

WERKGROEP SENSIBILISATIE Vanuit de praktijk ervaren we dat burgers, hulpverleners, doorverwijzers, alsook magistraten vaak onvoldoende op de hoogte zijn van de werking en de principes van slachtoffer-daderbemiddeling. Nu Suggnomè de experimentele fase is ontgroeid, is de nood groot aan enerzijds uniform vormings- en informatiemateriaal, en anderzijds aan bijkomende sensibiliseringscampagnes. Met het oog hierop werd een werkgroep sensibilisatie in het leven geroepen. Hieraan participeren Suggnomè-bemiddelaars en een stafmedewerker. Deze werkgroep vergaderde in 2010 6 keer. De werkgroep hield zich onder andere bezig met het herschrijven van de tekst voor de algemene informatiefolder en werd voorbereidend werk geleverd voor het hertekenen van de huisstijl van de organisatie. Dit resulteerde onder andere in een nieuw logo met bijgaande baseline, die u op de cover van dit jaarverslag kan terugvinden. Meer info omtrent het hertekenen van de huisstijl zal u ongetwijfeld in ons volgende jaarverslag kunnen lezen. Daarnaast werd ook nagedacht over de noodzaak van een communicatieplan. Er werd een inventaris gemaakt van verschillende sensibiliseringsmethodieken en er werd ondersteuning geboden bij de uitwerking van het toneelstuk ‘Van de mens niets dan slechts?’, dat door Suggnomè ontwikkeld werd met het oog op een bredere bekendmaking van de idee van herstelrecht en bemiddeling en waarover u verderop in dit jaarverslag meer kan lezen.

WERKGROEP FSU

De 14 bemiddelingsdiensten hebben zich dusdanig georganiseerd dat deze vragen opgenomen kunnen worden, en hebben in die zin ook lokale samenwerkingsafspraken gemaakt. De mate waarin het

18

bemiddelingsaanbod actief binnen gevangenissen of Justitiehuizen (daderbegeleidingen) wordt bekend gemaakt, verschilt naargelang arrondissementele context en lokaal beleid. In 2010 registreerden we 206 aanvragen in de fase van de strafuitvoering (ongeveer 15% van het totaal aantal aanvragen) en 164 effectieve bemiddelingsdossiers (ongeveer 16% van het totaal). Algemeen verloopt de samenwerking met de actoren Vlaamse gemeenschap op het terrein goed. Niettemin blijft een steeds wederkerende vaststelling dat

-

DEONTOLOGISCHE COMMISSIE EN WERKGROEP DEONTOLOGIE Gegeven het nog steeds uitblijven van de installatie van de deontologische commissie bemiddeling zoals voorzien in de wet van 22 juni 2005 en betreffend Koninklijke besluit dd. 26 januari 2006, continueerde de ‘informele’ deontologische adviescommissie ook in 2010 haar werkzaamheden. We namen in 2010 afscheid van Stijn Caes als lid van de deontologische commissie. Stijn trad immers toe tot de Raad van Bestuur van Suggnomè. We willen Stijn hier zeker bedanken voor zijn jarenlange inzet in de commissie en wensen hem veel succes in zijn nieuwe engagement. Het secretariaat van de commissie wordt waargenomen door een stafmedewerker van Suggnomè (Pieter Verbeeck). Commissieleden waren het afgelopen jaar: Stefaan Viaene (Samenlevingsopbouw), Mia Claes (ex-bemiddelaar minderjarigen, familiaal bemiddelaar en docent sociaal hogeschool Heverlee en de interactie-academie), Kris Stas (steunpunt algemeen welzijnswerk), Katrien Herbots (KULeuven). Bemiddelaars ‘meerderjarigen’ en ‘minderjarigen’ kunnen bij de commissie terecht voor advies m.b.t. allerlei deontologische aspecten die zich stellen in concrete dossiers. De commissie kwam afgelopen jaar vijf keer samen en baseert zich in haar advies, op de bepalingen in de deontologische code die door een werkgroep, samengesteld uit vertegenwoordigers van de bemiddelaars minderjarigen en de bemiddelaars meerderjarigen, werd opgemaakt. In 2010 kwam de werkgroep deontologie op vraag van de commissie opnieuw samen met het oog op het herschrijven en updaten van de deontologische code. Op verschillende fronten werd informatie ingewonnen, de commissieleden en de verschillende bemiddelaarsgroepen werden bevraagd. Op basis daarvan werden alle artikels systematisch onder de loupe genomen en werden hiaten opgevuld. De werkzaamheden van deze werkgroep verlopen zeer grondig waardoor ook in 2011 nog verder gewerkt zal worden aan de nieuwe code.

19

20

DEEL 2: BOVENLOKAAL OVERLEG IN 2010

Zoals in voorgaande reeds meegegeven kenden de werkzaamheden van de Centrale werkgroep informatieplicht, in 2007 geïnstalleerd op initiatief van toenmalig minister van Justitie L. Onkelinx, in 2010 geen vervolg. Het coördinatieteam van het Expertisenetwerk Bemiddeling in strafzaken kwam eind 2010 wel in vergadering bijeen ter voorbereiding van een ontwerp van omzendbrief inzake de informatieplicht vanwege de gerechtelijke instanties zoals bepaald in de wet van 22 juni 2005. In dit kader wordt ook de verhouding tussen de bemiddeling ressorterend onder de wet van 22 juni 2005 enerzijds en de bemiddeling in strafzaken anderzijds verder uitgeklaard. De bemiddelingsdiensten werden bij deze eerste besprekingen niet betrokken maar worden in 2011 wel gehoord. Meer hierover in volgend werkingsverslag. De werkzaamheden in het kader van het Herstelfonds werden in 2010 gecontinueerd. In wat volgt brengen we u uitgebreid verslag. Verder lichten we beknopt de stand van zaken toe m.b.t. het overleg Bemiddelen in Assisen alsook m.b.t. de werkzaamheden van de Externe werkgroep Bemiddeling fase strafuitvoering.

HET PROJECT HERSTELFONDS

(HER)OPSTART PROJECT HERSTELFONDS IN ZEVEN GEVANGENISSEN IN 2009 In vorig jaarverslag beschreven we het parcours dat op bovenlokaal niveau werd afgelegd in de zoektocht naar partners en beleidsondersteuning voor het project Herstelfonds. Principiële interesse en bereidwilligheid tot medewerking werden gevonden bij de FOD Justitie, de Minister van Welzijn en de Vlaamse provincies. In samenwerking met het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, en met de nodige inspiratie vanuit de U.Gent, werd het Herstelfonds conceptueel verder uitgetekend en kwamen we tot concrete afspraken in verband met opdrachten en verantwoordelijkheden ten aanzien van alle bij dit project betrokken actoren. Een belangrijke horde werd genomen in het voorjaar 2009 toen de Minister van Welzijn en de députés van de provincies hun akkoord tot medewerking verleenden conform de lijnen zoals uitgetekend in de Conceptnota inzake de structurele verankering en geleidelijke uitbreiding van het Herstelfonds. Ook de minister van Justitie onderschreef de nota, waardoor het project Herstelfonds een gezamenlijk gedragen initiatief werd. Het Herstelfonds in zijn vernieuwde vorm zou in een eerste fase geïmplementeerd worden in zeven gevangenissen (Leuven-Hulp, Hoogstraten, Merksplas, Hasselt, Mechelen, Oudenaarde, Ruiselede), maar in het perspectief van veralgemening op termijn naar alle Vlaamse gevangenissen. In het najaar 2009 vormde zich rond elke gevangenis een lokale werkgroep, bestaande uit de actoren die een concrete rol opnemen in het project, zoals de gevangenisdirectie, de beleidsmedewerker, een trajectbegeleider, een PSD medewerker, een bemiddelaar, een medewerker Provincie. Zij zetten de eerste lijnen uit om tot concrete werkafspraken te komen opdat het concept binnen de lokale context kon worden geïmplementeerd. Een centrale stuurgroep, onder voorzitterschap van de Vlaamse gemeenschap, en met zowel beleidsvertegenwoordigers als leden van de lokale werkgroepen neemt een ondersteunende en evaluerende rol op. Al bij al werd 2009 een jaar van opstart waarbij nog een aantal hindernissen moesten worden genomen.

21

VERDERE IMPLEMENTATIE PROJECT HERSTELFONDS - EERSTE STAPPEN IN CONCRETE PRAKTIJKONTWIKKELING IN 2010 In 2010 werd in de verschillende lokale werkgroepen hard gewerkt. Zo werden draaiboeken uitgeschreven, kwam men tot concrete werkafspraken, werden folders en affiches gedrukt en verdeeld en organiseerde men infosessies. Ook leverde men inspanningen om een netwerk van tewerkstellende partners te vormen rondom de gevangenis. Enkele gevangenissen maakten van de (nieuwe) start zelfs gebruik om er een feestelijk informatief en sensibiliserend moment rond te organiseren, waarbij ook externe partners werden uitgenodigd (zie in bijlage: speech van Hans Claus, directeur PI Oudenaarde, juni 2010). Bemoedigend is zeker de principiële betrokkenheid van de partners in deze lokale werkgroepen, in het bijzonder ook van de provincies, al blijken deze werkgroepen in de praktijk toch kwetsbaar en soms in dynamiek afhankelijk van bepaalde personen (als trekkersfiguren). In bijna elke lokale werking werden ook contacten met justitiehuizen verkend. De justitiehuizen (en in sommige arrondissementen zijn dat gemeentelijke dispatchers) nemen een coördinerende rol op in het zoeken naar werkplaatsen binnen justitiële context, bijvoorbeeld in het kader van de werkstraffen. Hoewel de finaliteit en het kader danig verschillen, blijken lokale partners wel samen in dezelfde pool van mogelijk tewerkstellende organisaties te vissen. Goede afspraken in dit verband dringen zich dus op. Om een en ander te stroomlijnen bij de opstart en ook ervaringen tussen de bemiddelaars betrokken bij een Herstelfonds te delen, organiseerden we binnen Suggnomè twee werkvergaderingen. Tevens belegden we een gezamenlijk overleg tussen bemiddelaars en Comité om elkaars werking beter te leren kennen en op elkaar af te stemmen. Dit leek bijzonder zinvol en is voor herhaling vatbaar. Tot slot vond op een Suggnomè terugkomdag een inhoudelijke discussie plaats tussen alle bemiddelaars in verband met het concept Herstelfonds. Duidelijk werd dat de standpunten over het huidige concept nogal uiteen lopen, en er nood is aan meer explicitering op dit vlak. Tegelijk valt op hoe weinig aanvragen tot een goed einde volbracht worden. Ik geef hier kort enkele vaststellingen en discussiethema’s weer die verdere uitklaring behoeven. Lange procedure met veel mogelijke hindernissen o Er is reeds een lange weg afgelegd vooraleer een aanvraag het Comité bereikt: infosessies in de gevangenissen, verkennende gesprekken met gedetineerde, aanvraag-toets bij slachtoffer, …. Er gebeurt met andere woorden veel onzichtbaar werk. o Vanaf de eerste interesse tot de uiteindelijke uitvoering van het werk zijn er veel momenten van mogelijke uitval: bv. slachtoffer ondersteunt de aanvraag niet, er wordt geen uitgangsvergunning aangevraagd, er wordt geen uitgangsvergunning toegekend, gedetineerde wordt getransfereerd, gedetineerde komt vroeger dan voorzien vrij, Comité beslist negatief, gedetineerde begaat een onregelmatigheid waardoor werk niet volledig kan worden uitgevoerd, …. o Bijgevolg is de tijdspanne tussen eerste interesse en uitvoering van werk vaak groot en leidt slechts een klein percentage van de potentiële dossiers tot daadwerkelijk uitgevoerd werk. Visie getoetst aan praktijk en omgekeerd o Vrijwilligerswerk in de samenleving: in de gevangenissen met langgestraften is er slechts een kleine pool die voldoet aan de tijdsvoorwaarden voor uitgangsvergunningen. Bijgevolg stelt zich in deze gevangenissen de vraag of ook –zelfs structureel – werk met maatschappelijke relevantie intra muros kan worden gezocht. o Verankering Herstelfonds in het kader van bemiddeling: wanneer binnen een lopende bemiddeling een aanknopingspunt terug te vinden is voor Herstelfonds, is dit mooi. Maar andersom, wanneer het aanbod Herstelfonds de eerste stap is ten aanzien van het slachtoffer, kunnen bemiddelaars op voorhand niet inschatten of het slachtoffer ook werkelijk wil bemiddelen (als ‘voorwaarde’ tot Herstelfonds). In sommige dossiers vormt het aanbod Herstelfonds inderdaad ingang tot communicatie (‘het eerste woord’), maar in andere dossiers kan dit problematisch zijn. o Tijdstip aanvraag Herstelfonds: in principe zou gedetineerde op elk moment binnen zijn detentietraject een aanvraag kunnen doen, maar met oog op uitgangsvergunningen moet hij aan bepaalde tijdsvoorwaarden voldoen, waardoor er zekere tijdsdruk ontstaat, en soms ook perceptie van opportunisme (Herstelfonds louter en alleen in functie van SURB dossier).

22

o

o

o

o

Grote zorg nodig ten aanzien van slachtofferkant: erg zorgzaam dient omgegaan met de slachtofferkant in dit verhaal, opdat geen valse verwachtingen worden gecreëerd. Daarnaast dient verder onderzocht op welke wijze ook slachtoffers beter toegang tot het project zouden kunnen krijgen, en meer algemeen op welke wijze het maatschappelijk draagvlak rondom dit project kan verbreed worden. Insolvabiliteit van de gedetineerde: uitganspunt is dat alle gedetineerden geacht worden onvermogend te zijn, tenzij er duidelijke tegenindicaties zijn. Bemiddelaar is geen financieel ‘controleur’. Beslissingsbeleid Comité - gunstkarakter: indien een aanvraag door beide partijen wordt gedragen, heeft het comité dan nog recht om te weigeren, bijvoorbeeld wanneer klemtoon op schadevergoeding ligt? Kan de symboliek van het ‘herstellend’ gebaar ook niet te vinden zijn in het feit dat vrijwilligerswerk in de samenleving wordt uitgevoerd? Dient de aanvraag een ‘aanvraag’ of een door partijen ondertekende ‘overeenkomst’ te zijn? Het project Herstelfonds kadert binnen een algemene inkomstenproblematiek in de gevangenissen. Moeten we/initiatiefnemers dit thema niet actiever op de agenda van de beleidsmakers plaatsen?

CENTRALE AANSTURING EN ONDERSTEUNING DOOR DE CENTRALE STUURGROEP De centrale stuurgroep, voorgezeten door de Vlaamse gemeenschap, met vertegenwoordigers vanuit het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, U.Gent, FOD Justitie, Vlaamse provincies, Suggnomè én vertegenwoordigers van de lokale werkgroepen stelt zich tot doel de implementatie van het project te ondersteunen en te evalueren, ook in functie van beleidsadvisering. De stuurgroep kwam in 2010 drie keer samen. Net als in 2009, stelde de FOD Justitie Directoraat Generaal EPI, een bedrag van 35.000 euro ter beschikking om het Herstelfonds te spijzen. Hierbij formuleert ze de uitdrukkelijke verwachting dat (op termijn) naar een structurele cofinanciering moet worden gezocht. Met financiële steun vanuit de Vlaamse Gemeenschap, Dienst Welzijn en de Provincies West-Vlaanderen en Limburg werd sensibiliseringsmateriaal in de vorm van folders en affiches ontwikkeld en verspreid. Verder werd op niveau van de centrale stuurgroep onder meer gewerkt rond volgende thema’s: uitklaring van het begrip ‘organisaties met humanitair doel’: een klein werkgroepje kwam twee keer samen om zich hierover te buigen, ideeën werden verzameld maar dit leidde nog niet tot een concreet eindresultaat; verkenning van mogelijke co-financiers: mogelijke co-financiers werden in kaart gebracht, maar men besliste om nog niet effectief op zoek te gaan naar bijkomende financiële middelen, aangezien de praktijk nog onvoldoende groot is, en men het debat over lange termijn positionering van het project voorafgaandelijk wil voeren (bv. zien we een rol weggelegd voor het provinciaal niveau?;. de relatie Herstelfonds – Fonds voor Slachtoffers van opzettelijke geweldmisdrijven werd verkend; een verkennend gesprek werd aangegaan met FOD Justitie, Directoraat-Generaal Justitiehuizen, onder meer over de verhouding werkplaatsen in kader van werkstraffen en in kader van Herstelfonds; discussie over de perceptie dat de Dienst Detentiebeheer (DDB) strenger is in het toekennen van Uitgangsvergunningen dan vorige jaren. De FOD Justitie verduidelijkte dat het beslissingsbeleid van de DDB niet anders is in dossiers Herstelfonds dan in andere dossiers. Dezelfde elementen dienen gecontroleerd en afgewogen te worden. De dossiers worden dus geval per geval bestudeerd en beslist. Het gaat geenszins om een bepaald (strenger) ‘beleid’. Op zich ontspon zich rond dit thema een boeiende discussie, bijvoorbeeld over het gegeven of met betrekking tot het verlenen van een uitgangsvergunning in het kader van het Herstelfonds, precies omwille van haar ‘herstelgerichtheid- slachtoffer betrokkenheid’, een ander beleid wenselijk of mogelijk zou zijn; er werd gezocht naar een meer uniforme registratiewijze, vooral in functie van evaluatie en rapportage;

23

het contract met de tewerk stellende organisatie werd aangepast, met enkele nieuwe bepalingen in verband met verzekeringen. De stuurgroep plant in het najaar van 2011 voor het eerst een denk(halve)dag. Bedoeling is om aan de hand van bepaalde thema’s vanuit de verschillende praktijken bepaalde visie-elementen in debat te brengen, in perspectief van toets en verfijning van de bestaande conceptnota.

VAN CONCEPTEN EN ENTHOUSIASME NAAR CONCRETE DOSSIERS: DE AANVRAGEN EN HET COMITÉ Het Comité Herstelfonds, het orgaan dat zich buigt over de concrete aanvragen, bevindt zich in de schoot van Suggnomè, die ook de administratie en het financieel beheer ervan opneemt. De leden van het Comité zijn vrijwilligers en vergaderen maandelijks. Op termijn zou een decentralisatie mogelijk kunnen zijn. In het werkingsjaar 2010 boog het Comité zich over 29 aanvragen. Het merendeel hiervan kwam uit De Kempen (11 Hoogstraten, 5 Merksplas), terwijl 5 aanvragen afkomstig waren vanuit Hasselt, 2 uit Oudenaarde, 4 uit Ruiselede, en 2 uit Leuven. Van deze 29 aanvragen keurde het Comité er 26 goed, en dit voor een totaal bedrag van 27.155 euro. Niet alle dossiers worden tot een vruchtbaar einde doorlopen. Voor zover we er op datum van april 2011 zicht op hadden, was vrijwilligerswerk in 6 dossiers volledig en in 3 dossiers gedeeltelijk uitgevoerd. Redenen waarom voortijdig vrijwilligerswerk wordt stop gezet zijn: wegens onregelmatigheid gedetineerde en wegens vervroegde vrijlating. Voor 7 dossiers zijn procedures hangende (uitgangsvergunning wordt aangevraagd/werk wordt gezocht). In de andere goedgekeurde dossiers werd het proces stopgezet, omwille van transfer (2), weigering aanvraag uitgangsvergunning door PSD (4), weigering uitgangsvergunning door Dienst Detentiebeheer (3), vervroegde invrijheidsstelling (1). Dat het het voorbije jaar niet stormliep wat betreft het aantal aanvragen is duidelijk. 2010 was nog steeds opstartjaar, waarbij in enkele gevangenissen bewust gekozen werd om eerst instrumenten te ontwikkelen alvorens actief te informeren en sensibiliseren. Daarnaast is het Herstelfondsproject, zoals hierboven aangehaald, een hoogdrempelig gegeven, met vele mogelijkheden van ‘uitval’. Opvallend is het onevenwicht in aanvragen vanuit de verschillende gevangenissen. Hoewel hiervoor wellicht lokale verschillen spelen, verdient dit toch verdere opvolging en aandacht …

ENKELE AFSLUITENDE REFLECTIES BIJ DE ONTWIKKELINGEN Het project Herstelfonds kreeg in 2009 nieuwe wind in de zeilen ingeblazen, in 2010 werden de nodige procedures en structuren opgezet. Zoals we van een implementatieperiode kunnen verwachten, rezen er (soms praktische) problemen, en werd naar oplossingen gezocht. Niettemin kunnen we er niet buiten dat, ondanks intense inspanningen van velen, we weinig volledig doorlopen dossiers zien. Het Herstelfonds toont zich als een uiterst fragiel iets, dat wel eens voor de nodige frustratie en onrust zorgt. Toch mogen we ons niet blindstaren op deze cijfers. Minstens even belangrijk zijn de bruggen die op het terrein worden geslagen tussen de verschillende actoren rond dit project en de betrokkenheid van ‘nieuwe’ partners zoals de provincies. Het project kansen geven, betekent een blijvend engagement van velen, ook na de opstartfase. Hier dient mijn inziens de centrale stuurgroep een meer actieve en ondersteunende rol op te nemen, desgevallend dient zij iemand vrij te stellen met het oog op coördinatie van het geheel. Opdat we niet zouden vervallen in pure feitelijkheid, is het daarnaast ook belangrijk blijvend te investeren in visieontwikkeling zodat doelstellingen en visie door elke partner gedragen zijn én vooral, blijven. Besluitend willen we eenieder, die zich van ver of dichtbij inzet voor het project Herstelfonds, bedanken!

24

OVERLEG BEMIDDELEN IN ASSISEN

-

EXTERNE WERKGROEP BEMIDDELING FASE STRAFUITVOERING GESUBSIDIEERD DOOR VLAAMSE GEMEENSCHAP

Dienst Conceptuele Aansturing en Beleidsondersteuning; -

-

25

26

DEEL 3: FORUM

INLEIDING

Sinds de wet van 2005 kan onze organisatie zich beroepen op een wettelijke basis en een subsidiëringkader om haar bemiddelingsopdracht waar te maken. Vaststelling is echter dat de organisatie zich veel meer tot doel stelt dan het aanbieden van bemiddeling. Zo beogen we ook het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor een herstelrechtelijke benadering van criminaliteit. Onder de vlag van ons ‘Forum’ ontwikkelden we in het verleden een aantal (soms structurele) activiteiten gericht op uitwisseling tussen professionals, internationale uitwisseling, samenwerking met universiteiten. Deze ambities zetten onze werking op sommige momenten danig onder druk, gezien wij voor dit soort van opdrachten geen afzonderlijke toelage ontvangen. Sensibiliserende, vormende en informatieve activiteiten dienen geïntegreerd te worden binnen de reguliere werking van de bemiddelingsdiensten. In die zin nemen alle medewerkers hier een stukje op, zowel de bemiddelaars als de medewerkers van het secretariaat. We proberen onze pijlen ook meer en meer te richten op initiatieven ten aanzien van maatschappelijke voorzieningen en de brede samenleving in het algemeen, opdat ons bemiddelingsaanbod beter bekend zou geraken enerzijds én om bij te dragen tot een kritisch maatschappelijk debat aangaande het omgaan met criminaliteit anderzijds.

ERKENNING ALS SOCIOCULTURELE BEWEGING

Zoals u in vorig jaarverslag kon lezen, werkten we einde 2009 – begin 2010 aan de opmaak van een dossier tot subsidiëring als socioculturele beweging. We meenden als organisatie te voldoen aan de voorwaarden van het decreet betreffende het sociaal cultureel volwassenenwerk (4 april 2003) dat voorziet in de mogelijkheid tot subsidiëring van bewegingen. ‘Een beweging is een werkvorm binnen het sociaal cultureel volwassenenwerk, die maatschappelijke verandering beoogt. Bewegingen hebben een landelijk (Vlaams) karakter en zijn gespecialiseerd in een thema of een cluster van nauw verwante thema’s. Ze organiseert activiteiten op het vlak van sensibilisatie, educatie en sociale actie, juist met het oog op maatschappelijke verandering en richt zich daarbij op het ruime publiek. Een beweging heeft een educatieve en maatschappelijke activeringsfunctie en hanteert een sociaal culturele methodiek.’ Een erkenning als socioculturele beweging zou de organisatie voor een periode van vijf jaar middelen kunnen opleveren in de verdere uitbouw van een maatschappelijk draagvlak voor een meer op herstel gerichte omgang met criminaliteit. We beoogden doelstellingen en acties op het vlak van informatie en documentatie, communicatie en draagvlak, educatie en maatschappelijke actie. In het kader van dit dossier schreven we ook een beleidsplan. Het Beleidsplan Beweging werd door de Algemene Vergadering van maart 2010 goedgekeurd, en uiteindelijk werd het hele subsidie-aanvraagdossier bij de administratie cultuur binnengebracht op 31 maart 2010. Vol spanning wachtten we het antwoord af. Op 30 juni viel het verdict. De adviescommissie kende het dossier een negatief advies toe (voorontwerp van beslissing). Als belangrijkste inhoudelijke punten van motivering stelde men dat Suggnomè een relevante werking heeft waarmee ingespeeld wordt op een maatschappelijke nood, maar dat de organisatie onvoldoende werking kan aantonen op het vlak van sensibilisatie, maatschappelijke actie en educatie. Men erkent de maatschappelijke relevantie van het thema wel, maar vindt dat het eerder thuishoort bij de beleidsdomeinen van justitie en welzijn. Verder geeft men aan dat de organisatie goed scoort op de educatieve functie en de dienstverlening, maar te zwak op de activeringsfunctie.

27

In augustus besloten we om verhaal aan te tekenen tegen het voorontwerp van advies, gezien we ons graag wilden verdedigen tegen de boven aangehaalde elementen en ook een aantal volgens ons onterechte punten wilden rechtzetten. Zo grepen we de kans om ons in september voor de commissie mondeling te gaan verdedigen. Helaas bracht ook deze inspanning geen soelaas. Naar ons aanvoelen stelde deze beroepsprocedure niet veel voor, immers binnen de ‘afgemeten’ tien minuten was er nauwelijks ruimte tot woord en wederwoord. Op 5 november werd dan ook het negatieve advies van de administratie bekrachtigd in een negatieve beslissing van de Minister van Cultuur. We kunnen gerust zeggen dat we erg teleurgesteld waren, te meer omdat we met overtuiging hard hebben gewerkt aan dit dossier, en we nog steeds van mening zijn dat er een enorm werkterrein braak ligt met het oog op het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor een andersoortige benadering van conflicten en criminaliteit. Daarbij betreuren we dat het beleidsdomein van cultuur dit thema niet wil oppikken en doorschuift naar welzijn en justitie, daar waar de essentie van het herstelrechtelijk werken volledig aansluit bij de waarden en doelstellingen van het sociaal cultureel volwassenenwerk. Moeten we besluiten dat het sociaal cultureel volwassenenwerk voor zichzelf geen rol ziet weggelegd m.b.t. het toch relevant bevonden thema van hoe omgaan met criminaliteit? Het klimaat van besparingen en de budgettair moeilijke situatie waarin onze overheden verkeren zal mogelijk toch ook hebben meegespeeld … Zo vingen we op dat van de 19 nieuwe aanvragen die werden ingediend, slechts drie organisaties een positief advies kregen (in totaal zouden 5 nieuwe bewegingen positief antwoord hebben gekregen).

WERKGROEPEN

WERKGROEP COMMUNICATIE: NIEUWSBRIEF EN TREFDAG De Nieuwsbrief en de trefdag worden voorbereid door een werkgroep die wordt voorgezeten door een stafmedewerker van Suggnomè, en verder bestaat uit een aantal bemiddelaars en medewerkers van verschillende Vlaamse universiteiten. Ook wordt ten gepaste tijde beroep gedaan op andere medewerkers uit het welzijnswerk en justitie. Door uiteenlopende omstandigheden (wegvallen van werkgroepleden, onduidelijkheid over engagementen, uitgestelde vergaderingen, te weinig trekkende krachten….)

28

was het afgelopen jaar een moeilijk jaar voor de werkgroep communicatie. De werkgroep kwam in 2010 dan ook slechts 3 keer bijeen. Dit zorgde ervoor dat er voor het eerst slechts 2 nieuwsbrieven verschenen dit jaar. In mei verscheen een nieuwsbrief met als thema ‘taal en bemiddeling’, in oktober verscheen nog een nieuwsbrief rond het thema ‘de grens tussen Herstelbemiddeling en familiale bemiddeling’. Het was de bedoeling om nog een soort verslagboek/nieuwsbrief te maken, waarin een verslag werd gemaakt van de trefdag en de discussies die daar plaatsvonden, maar uiteindelijk werd beslist om dit deel te voegen bij de eerste publicatie van 2011. (Deze nieuwsbrieven vindt u terug op de website van Suggnomè.) In 2010 organiseerden we ook voor het eerst een trefdag, een jaarlijkse ontmoetingsdag (trefdag, studiedag ....) voor de brede sector, waarbij onder de vorm van workshops de in de Nieuwsbrief behandelde thema's werden besproken. Dus ook met externe gasten en sprekers. Op deze wijze hoopten we één keer per jaar het brede werkveld op informele wijze samen te brengen en het inhoudelijk debat te stimuleren. En het moet gezegd, deze eerste editie was ondanks enkele kinderziektes een succes! We bereikten een 120-tal personen vanuit verschillende achtergronden en het werd een boeiende dag, met veel uitwisseling, discussie en kennisoverdracht. Het programma van de trefdag zag er alsvolgt uit: In de voormiddag hadden wij drie plenaire bijdragen van sprekers die elk op hun terrein heel wat expertise hebben. We begonnen met advocaat en bekend strafpleiter Paul Quirynen, die vanuit zijn positie als advocaat, maar ook als lid van onze samenleving, stilstond bij het huidig functioneren van het justitie-apparaat. Wat is nog belangrijk en hoe zou het anders kunnen? Daarna gaf Barbara Gayse, attaché bij de federale bemiddelingscommissie, ons een beeld van de ontwikkelingen binnen de sector van familiale bemiddeling. (Hoe is het ontstaan, wat zijn de sterktes, maar ook de zwaktes van deze vorm van bemiddeling. Wat was de invloed van de verwettelijking van de familiale bemiddeling? Allemaal vragen die vaak parallel lopen aan vragen uit andere bemiddelingssectoren..) Tot slot maakte Karel Verleije, parketcriminoloog Jeugd en Gezin bij het parket van Antwerpen, een gelijkaardige denkoefening voor de sector van herstelbemiddeling minderjarigen. Nadien kon vanuit de zaal in debat gegaan worden met de verschillende sprekers.

29

In de namiddag stond een meer praktijk georiënteerd deel op het programma. Er kon gekozen worden uit vier verschillende workshops. In de eerste workshop ging Monique Van Eycken, zelf familiaal bemiddelaar, en sterk betrokken bij de ontwikkelingen in deze sector (bv. als docent KUL, voorzitter bemiddelingsvzw) in op de vraag waarom en hoe je kinderen kan (en misschien zelfs soms moet) betrekken bij een bemiddeling. In de tweede workshop stond Pieter Verbeeck stil bij het belang van een maatschappelijk draagvlak voor bemiddeling en hoe je hiervan werk kan maken. In deze workshop werd vertrokken vanuit de resultaten van een onderzoek dat vorig jaar werd uitgevoerd bij het Europees Forum voor Restorative Justice. In een derde workshop poneerde Lieve Bradt, assistent in de Vakgroep Sociale Agogiek aan de universiteit Gent, de vraag wat verschillende bemiddelingspraktijken met elkaar verbindt: gaat het vooral over de methode of speelt het aspect ‘herstel’ hier ook een rol in? Zij liet zich hierbij inspireren door resultaten vanuit haar doctoraal proefschrift. Tot slot focuste Mia Claes, in een lang verleden bemiddelaar in strafrecht en nu docent aan de hogeschool Heverlee en Interaktie academie, vanuit systeemtheoretisch perspectief op de vraagstelling: Kan je ook werken met de context rond slachtoffer en dader binnen een bemiddeling? Hoe kan je die bredere context betrekken? Is dit steeds opportuun? Hoe ga je om met weerstanden op dit vlak? De uitgewerkte verslagen van deze trefdag kan u terugvinden in het verslagboek dat opgenomen werd in de eerste nieuwsbrief van 2011, en raadpleegbaar is op de website van Suggnome. (www.suggnome.be)

WERKGROEP VORMING De werkgroep Vorming, met vertegenwoordigers van de drie bemiddelingsprojecten in strafrechtelijke context HB+, HB- en BIS (bemiddelaars, trainers en ondersteunende diensten), tracht een vormingsaanbod uit te werken ‘op maat van de bemiddelaar’. De werkgroep is ervan overtuigd dat bepaalde thema’s sectoroverstijgend kunnen worden georganiseerd, weliswaar met respect voor ieders eigenheid en visie. Daarbij willen we mekaar kunnen blijven bevragen op visie en praktijkontwikkeling.

30

Deze werkgroep kwam afgelopen jaar 8 keer samen. Naast het uitwerken van een jaarplanning, besteedde de werkgroep in 2010 bijzonder veel aandacht aan het schrijven van een gezamenlijke visietekst, van waaruit de verschillende bemiddelingssectoren er voor kiezen om samen vorming voor en door bemiddelaars aan te bieden. Waar dit in het verleden een werkgroep was die vooral vanuit de geledingen van Suggnomè aangestuurd werd, wordt dit nu een veel gedragener geheel. Het zal ook niet langer optreden onder de naam ‘werkgroep vorming’ (wat vooral de suggnomè stempel droeg), maar onder de naam BemiddeLINK. Een frisse start. Hieronder kan je de visietekst van BemiddeLINK lezen: Volgende modules werden georganiseerd: Franse terminologie (in samenwerking met de college bemiddelaars van Médiante asbl) Een 3-daagse vorming rond allochtone culturen: Migratie en interculturele mechanismen bij bemiddelen met allochtone daders en slachtoffers. Visie en methodiek (gegeven door Ann Huybrechts – OTA) Procedures strafrecht en jeugdrecht (gegeven door Geert Decock, advocaat, docent, auteur en exbemiddelaar minderjarigen) 3-tal methodiektrainingen / rollenspelen rond verschillende thema’s: oa weerstand, .. Vorming rond psychopathologie (gegeven door psychiater Lieve Dams) VISIETEKST BEMIDDELINK VISIE, MISSIE EN DOELSTELLING Bemiddelink is een sectoroverstijgend, transparant en vraag gestuurd samenwerkingsverband voor en door bemiddelaars dat fungeert als aanspreekpunt, denktank en organisator van praktijkgerichte vorming voor drie wettelijk erkende bemiddelingssectoren (bemiddelaars in delictsituaties). Vanuit een grote betrokkenheid op en een nauwe verwevenheid met de bemiddelingspraktijk in delictsituaties, streeft Bemiddelink naar meer éénvormigheid inzake de methodiek van bemiddelen tussen de drie bemiddelingssectoren. Specifiek wil Bemiddelink bijdragen tot het verbeteren, verfijnen en uitbreiden van kennis, vaardigheden en attitudes inzake de bemiddelingsmethodiek. De inhoud van de vorming situeert zich steeds binnen de driehoek dader – slachtoffer – samenleving, met de deontologische code van de herstelbemiddelaar, het wettelijk kader (wet van 22 juni 2005 tot invoering van bepalingen inzake de bemiddeling en de wetten van 15 mei en 23 juni 2006 tot wijziging van de wetgeving betreffende de jeugdbescherming) en het herstelrechtelijk gedachtegoed als achtergrond. Elke vorming die georganiseerd wordt dient inhoudelijk relevant te zijn voor minstens twee van de drie bemiddelingssectoren. Alle kosten van de vorming worden verrekend per deelnemer. Hierbij wordt het principe “winst noch verlies” gehanteerd. Ons doelpubliek zijn bemiddelaars in delictsituaties, werkzaam binnen de Vlaamse en Brusselse bemiddelingsdiensten of Justitiehuizen. TAKEN VAN DE WERKGROEP 1.

2.

Fungeren als aanspreekpunt inzake praktijkgerichte vorming Op basis van vormingsbehoeften, vormingsvereisten en het vormingsbeleid binnen de drie bemiddelingssectoren, kan de werkgroep aangesproken worden om rond een bepaald thema praktijkgerichte vorming en introductiemodules te organiseren. Op de bijeenkomst van de werkgroep wordt de concrete vraag besproken. Het antwoord wordt teruggekoppeld naar de vraagsteller. Bij een positief antwoord, wordt overgegaan tot de organisatie van de vorming. Fungeren als denktank inzake praktijkgerichte vorming De werkgroep kan vanuit een gezamenlijke reflectie zelf beslissen rond bepaalde thema’s praktijkgerichte vorming te organiseren.

31

3.

Het organiseren van praktijkgerichte vorming Praktijkgerichte vorming houdt in dat de praktijk ‘letterlijk’ binnen gebracht wordt tijdens de vorming. Er wordt zowel beroep gedaan op de deskundigheid van de ‘gever’ als op de deskundigheid van de deelnemers (de ‘leerders’).

Verwacht wordt dat de deelnemers tijdens de vorming actief omgaan met wat hen wordt geboden en hun eigen werkervaring inbrengen. De werkgroep kan ook aangesproken worden voor de organisatie van introductiemodules. METHODIEK Actieve betrokkenheid van de deelnemers Gezien de vorming steeds georganiseerd wordt vanuit concrete vormingsbehoeften uit de drie bemiddelingssectoren, verwachten we dat de deelnemers hun eigen ervaring, vragen, bedenkingen binnenbrengen tijdens de vorming. Participatie Een actieve betrokken houding houdt ook in dat de deelnemers effectief participeren aan de vorming. Participeren betekent meedoen, meewerken, meedenken en mee beslissen. De Leercirkel van Kolb De leercirkel van Kolb onderscheidt vier fasen in het leerproces die elkaar opvolgen en zich herhalen. Om het leerproces te stimuleren en/of te optimaliseren is het vertrekpunt steeds ‘de leerder’ zelf. Wanneer de ‘leerder’ iets meemaakt (ervaring), is het belangrijk deze ervaring waar te nemen en te overdenken (reflectie en observatie). Volgende stap is dit denken te veralgemenen om zo tot begripsvorming te komen (vorming van abstracties en begrippen). Als men de nieuwe begripsvorming ook effectief gebruikt (testen van concepten in een nieuwe situatie), doet men terug nieuwe ervaringen op en kan de leercirkel opnieuw starten. Afhankelijk van de aard van de vorming, zal op een andere plaats in de leercirkel vertrokken worden. Binnen elke activiteit van Bemiddelink krijgt de vormer het mandaat van de leerder als procesbegeleider. Van hiërarchie is geen sprake. Activerende werkvormen Wij streven steeds naar activerende werkvormen. Dit zijn werkvormen waarbij: leerders leren door te doen en/of leerders de kans krijgen om te reflecteren over hun handelingen en vaardigheden; leerders gevraagd worden hun eigen realiteit of praktijk in te brengen en zelf op zoek te gaan naar toepassingsmogelijkheden in hun eigen context; leerders de kans krijgen hun eigen leerproces ter hand te nemen en te plannen, eigen leerdoelen te formuleren, uit te voeren en te evalueren.

WERKGROEP INTERNATIONALE UITWISSELING De werkgroep, bestaande uit partners van de verschillende sectoren, kwam opnieuw niet in vergadering bijeen het afgelopen jaar. We kunnen eigenlijk ondertussen wel zeggen dat deze werkgroep niet meer bestaat. Dit neemt niet weg dat Suggnomè zich nog regelmatig op het internationale forum beweegt. Zo wordt om de twee jaar deelgenomen aan de conferentie van het Europees Forum, neemt een bemiddelaar deel aan de Summer school, is Suggnomè regelmatig betrokken in internationale onderzoeken en ontvangen we eveneens op regelmatige basis buitenlandse gasten. Daarnaast ging de bemiddelingsdienst van Leuven in 2010 samen met enkele leden van de stuurgroep op ‘buitenlandse’ studiereis naar ’s Hertogenbosch en kwamen er in contact met verschillende diensten die rond slachtoffers, daders en herstel werken.

32

Hieronder leest u als voorbeeld van de internationale activiteiten een verslag van één van onze bemiddelaars over haar ervaringen tijdens de Europese conferentie te Bilbao. Op deze conferentie presenteerden drie Suggnomè-ers overigens elk een gesmaakte workshop. Eentje handelde over bemiddelen bij zeer ernstige misdrijven, eentje over taal en bemiddeling en eentje over de stuurgroepwerking, waarvoor een dvd werd gemaakt met bijdragen van een aantal stuurgroepleden van de Leuvense stuurgroep ‘bemiddeling en herstelrecht’. Conferentie Europees Forum voor Restorative Justice – Bilbao juni 2010 Alice Delvigne laat u op haar geheel eigen wijze meeproeven van wat ze zoal opmerkte en opstak tijdens de conferentie. Een verslag Ik was in Bilbao. Voor een congres van het Europees Forum voor Restorative Justice. En ik heb het er goed gehad. Ik neem u graag mee voor enkele blaadjes lectuur over onze belevenissen aldaar. Dag 1 - Arrival Ik herinner me nog de twijfel bij het inschrijven voor het congres. Vier dagen Spanje, de twee kleine ‘kinders’ voor het eerst achterlaten voor zo lang, al het praktisch geregel, de voorbereiding voor een workshop, en dan nog in het Engels, al het gedoe, is dat het wel waard? De twijfel duurde niet lang: Spanje, eind juni, een interessant congres en bovendien eens weg van thuis en genieten op terrasjes, ach ja, waarom niet, sterker nog, tuurlijk moest ik dat doen! Naast het congres ook gewoon genieten van een reisje naar de zon, en eindelijk nog eens weg zonder ‘kinders’: gaan, Alice, gaan! Ironie, oh ironie! Want wat bleek… we stapten van het vliegtuig… en de regen viel er met bakken uit de lucht. Regen, regen, regen, en bovendien nog eens ijskoud ook. Een pak kouder dan in België, eind juni in Spanje. Daar stond ik dan met mijn rokjes en zonder regenjas of warme trui. De Belgische delegatie van bemiddelaars meerder- en minderjarigen maakten gelukkig de muffe busrit naar het hotel zeer draaglijk, de sfeer zat goed en wij hadden er goesting in! Wij Belgen, wij zijn wel wat gewoon qua weersomstandigheden, we laten ons niet zomaar doen (maar oh, alsjeblieft, laat het toch keren en liefst zo snel mogelijk!!).

33

Na het inchecken in een zeer ok hotel, trotseerden we de regen en gingen enkelen van ons naar het Guggenheim museum. (anderen bleven ginder, wereldbekervoetbal kijken, Spanje tegen… een ander, weet ik veel, wie blijft er nu in godsnaam naar voetbal kijken wanneer hij in het buitenland zit?!) (sorry jongens, elk zijn ding en voetbal is duidelijk niet het mijne). Kletsnat toegekomen (letterlijk na twee minuten wandelen was er al geen centimeter van ons nog droog, het was echt alsof iemand water met een emmer in ons gezicht smeet), maar lekker droog binnen, genoten we van dit wereldbefaamd museum. Nu is hedendaagse kunst mijn ding niet (mijn schoonbroer, een berucht hedendaags kunstenaar, vermoordt me weer met zijn blik als hij dit zou lezen maar soit, ik probeer en blijf proberen maar totnogtoe is het niet gelukt…), toch heb ik echt oprecht genoten van het museum. En niet alleen door haar chauffage. Wel, en zelfs vooral, door het gebouw op zich. Een architecturaal staaltje kunst, verdwalen en kijken waard, wat mij betreft zelfs meer dan de collectie die er zich in bevindt, sowieso een aanrader voor wie in de buurt is.

Na het opdrogen, sprongen we alweer de regen in, deze keer op zoek naar de speelgoedwinkel alwaar collega’s congresgenoten eerder die dag paraplu’s hadden gevonden. En daar liepen we dan richting hotel: een kikker, een lieveheersbeestje, twee felgroene bolletjesparaplus en een gele verkeerslichtponcho. De souvenirs voor de kinderen waren al gevonden. We voegden ons bij de voetbalfanaten, die ondertussen ook uitgebreid hadden geluncht in een superrestaurant, veel lekker eten en drinken voor weinig geld. Het verschil tussen middag- en avondkok bleek echter gigantisch, lang geleden dat ik nog zo slecht gegeten had, bah! Maar de sfeer zat goed. Toen we terugkeerden naar het hotel wierpen we nog een blik naar de rivier, waar het water steeds hoger stond en de stroming steeds harder. De man achter de balie verduidelijkte wat er aan de hand was, overstromingen in de streek en bang afwachten of de rivier vannacht uit haar oevers zou treden. Lap, wie weet gaat het congres gewoon niet door omdat het congresgebouw onbereikbaar is! Dag 2 – eerste congresdag De angst bleek ongegrond, want de ochtend erna was het… droog! Nog geen zon, maar de wolken waren wit. Na een lekker ontbijt, repten we ons richting congresgebouw, alwaar we de introductie van de minister van Justitie in het Spaans konden volgen. Waarbij ik plots besefte… dat ik mijn memorystick met de powerpointpresentatie voor mijn workshop in het hotel vergeten was!! Aargh, nog een klein uur te gaan, en ik moest mijn lokaal nog zoeken en alles kopiëren, kieken dat ik ben!

34

Gelukkig had ik een redder in nood aan mijn zij, collega Els repte zich naar het hotel en bracht me mooi op tijd al mijn materiaal. Bij deze, Els, nogmaals dank. De introductie van Howard Zehr over de geschiedenis van Restorative justice is door de stress van het moment even aan mij voorbijgegaan, maar ik maak dat zeker goed door later een workshop van hem bij te wonen en grondiger te beschrijven. De workshop die ik gaf werd voorafgegaan door Schotten die het hadden over preventie van geweld in scholen, en door Serviërs die anti-discriminatie-technieken toelichtten. Mijn eigen workshop behandelde de stelling dat slachtoffer-dader bemiddeling niet enkel voor de hoger opgeleide, verbaal sterke en intelligente middenklasser is. Ook verbaal of mentaal zwakkeren kunnen deelnemen aan een bemiddeling, als je in je achterhoofd houdt dat bemiddeling niet enkel het cliché is van twee partijen die samen rond de tafel zitten, alles uitpraten en hun emoties uiten, om dan tot vergeving te komen. Neen, bemiddeling kan ook iets anders zijn. Indirecte bemiddeling, minder met de focus op het verbaal uiten van emoties, maar eenvoudigweg de taal en symboliek van de partijen zelf gebruiken, op die manier is het mogelijk om met iedereen te bemiddelen. Tijdsgebrek maakte dat mijn verschillende discussiepunten niet uitgebreid bediscussieerd konden worden, maar enkele items kwamen wel aan bod. Een opmerkelijk thema, dat blijkbaar in de wereld van restorative justice leeft, zo zal later dat congres blijken, is dat er verschillende vormen van restorative justice zijn, en dat het belangrijk is te kijken in welke situatie welke vorm het meest geschikt is. Een stelling die ik alleen maar kan beamen, met enkele buitenlandse collega’s naast mij. Een stelling die ik ook hanteerde destijds in Manchester, waar ik nogal gruwelde van de arrogantie van sommigen die het licht hadden gezien en beter dan een ander wisten wat het beste was. Een arrogantie die ik later dit congres ook zou merken in een workshop over ‘circles’, maar daarover zo dadelijk meer. Het deed in elk geval deugd te horen dat ook anderen meenden dat we breder moeten kijken dan het cliché beeld van bemiddeling of cirkels, en dat we moeten kijken wat voor wie het meest geschikt is. Een ander opmerkelijk iets was het enthousiasme voor de casus die ik aanhaalde. Het ging over zedenfeiten, een meisje dat misbruikt was door haar vader. Voor ons bijna dagelijkse kost, in elk geval geen uitzonderlijke bemiddeling. In die zin vreesde ik, dat ik inhoudelijk niet zo veel bij te dragen had, gewoon een beetje uitweiden over een casus en er een stelling opplakken. Maar wat een onderschatting van onszelf was dat! Het publiek was zeer geboeid door de verhalen van onze praktijk. De vragen die gesteld werden konden vlotjes beantwoord worden dankzij de praktijkervaring die ik inmiddels heb opgedaan de laatste jaren, en daarbij besefte ik plots meer dan ooit dat wij verdorie met Suggnomè een hele weg hebben afgelegd en dat wij er mogen zijn! We staan wel degelijk ergens, door onze praktijk, door de samenwerking met justitie en welzijn, door onze wet, door de vele dossiers waar we in gewerkt hebben en door de verscheidenheid aan dossiers waarin we gezwoegd hebben. Daar waar ik in de dagelijkse praktijk vaak vloek hoe marginaal en weinig omvangrijk we zijn, moest ik ginder op dat congres plots toegeven dat het niet niets is wat we al bereikt hebben! Tuurlijk, meer doorverwijzingen zouden welkom zijn, en een echte inburgering in het systeem hebben we nog niet, maar we mogen onszelf echt niet onderschatten! Het zijn geen ‘prutsdossiers’ waarin we werken, en we betekenen wel degelijk iets voor de mensen en voor een andere manier van rechtsgang. Na die eerste workshops volgde een eerste pauze. Alwaar al netwerkend alweer bleek hoezeer Suggnomè en haar praktijk geapprecieerd werden, wat uiteraard deugd deed om te horen. De valkuil van het cynisme in ons eigen land, en van de nadruk op het feit dat we maar een marginaal fenomeen zijn en in sommige arrondissementen weinig doorverwijzingen krijgen, kreeg hier een boost in de richting van oprechte erkenning en appreciatie. En ja, dat mag ook wel eens! Een volgende workshop ging over culturele aspecten binnen restorative justice. Ik dacht spontaan aan bemiddeling met allochtonen en de boeiende vorming die ik er ooit over gehad had. En inderdaad, het ging die richting uit. De Noorse onderzoekster gaf een aantal voorbeelden van andere culturen en hun andere kijk op bemiddeling. De Russen die een strafnotie hebben in bemiddeling en een oplossing verwachten van de bemiddelaar, de Aziaten die veel schaamte voelen bij conflict en niet geneigd zijn er met vreemden over te spreken, de Arabieren die neigen te ontkennen, de Somaliërs die bemiddeling gewoon zijn, … Allemaal voorbeelden, misschien zelfs wat stereotiep, maar vooral om ons

35

erop te wijzen dat schuld, justitie, schaamte en bemiddeling sociale constructen zijn met verschillende betekenissen. En daar moeten we ons bewust van zijn. Het gaat bovendien niet alleen daarover, maar ook over de taalbarrières, de verschillende communicatiestijlen, het emotioneel begrijpen, … De bemiddelaar moet zich van al die zaken bewust zijn. De vraag die zich dan stelt is of het aan hem is om die verschillen te benoemen, of dat de partijen zelf moeten bepalen of die verschillen een issue zijn of niet. En de kritische vraag uit het publiek wil ik u toch ook niet onthouden: het bewust zijn van verschillen is inderdaad belangrijk, maar bestaat zo niet het gevaar dat je net die verschillen bestendigt? Een tweede workshop met dit thema ging over ‘Iran and the West’. Een mooie, bombastische powerpoint presentatie en een goed babbelende Amerikaanse heeft de oefening gemaakt wat het zou opleveren indien politici uit Iran en de VS hun conflict zouden trachten op te lossen a.d.h.v. restorative justice circles. Wat zou het geven als ze samen zouden zitten en praten, met een neutrale persoon ertussen, vertrekkend vanuit een basisvertrouwen enzovoort. Boeiende oefening, maar behoorlijk naïef in mijn – bescheiden- ogen… Er ging toen even een discussie op over het verschil tussen ‘gewone bemiddeling’ zoals wij dat kennen en toepassen en de cirkels zoals zij dat toepassen. Enige arrogantie was hier te bespeuren, in de zin van ‘probeer het, je zal het wel merken dat het beter is’, zonder grondig een idee te hebben wat wij doen in welk soort dossiers… Soit, het zij zo, vanuit een goede motivatie en overtuigd van het licht dat ze gezien hebben, lijken sommigen gewoon enthousiast en willen ze het woord verspreiden, maar daarbij moet inderdaad opgepast worden dat men voldoende blijft kijken in eigen boezem én dat eerst grondig geluisterd moet worden naar wat een ander doet, alvorens te besluiten dat het eigene beter is. (En uiteraard, dat geldt ook voor ons). In de netwerkpauze die daarop volgde, werden mijn collega en ik daarover aangesproken door een interessante Brit. De man die ook in mijn workshop aan bod kwam. Hij wees er nog eens op hoe belangrijk het is te kijken naar welk model in welke omstandigheid het beste is. We kwamen lachend tot de conclusie dat al het huggen en knuffelen ‘not very British’ is en ook voor de nuchtere Belgen net iets te ver gaat. En boeiend genoeg was ook dat het thema van de volgende plenaire sessie. Blijkbaar leeft het inderdaad in het wereldje van restorative justice: welk model is het beste, wat werkt bij wie het beste, wat zijn de verschillen en wat de gelijkenissen, wat zijn de voor- en wat de nadelen, … Boeiend, zolang het met open geest wordt bekeken en niet als concurrentiestrijd. Wat gelukkig ook de stelling van de spreker was. Tot daar het congres voor de eerste dag. Boeiend maar vermoeiend. Van gezellig tussendoor terrasjes doen en op ’t gemak relaxen, was geen sprake, het was verdorie hard werken! Maar het werken mocht uiteraard beloond worden, deze keer door een gezellige – en droge- wandeling naar het oude stadscentrum en door lekker eten en drinken. Tapas, veel, gevarieerd en lekker, in goed gezelschap van een bende enthousiaste Belgen, lekkere wijn, Spanje in juni, de sfeer zat goed en we voelden ons goed. We maakten het uiteraard niet àl te laat, verantwoordelijk als we zijn, want de dag erna stond nog een congresdag op het programma.

Dag 3 – tweede congresdag De eerste plenaire sessie was een rollenspel over partnergeweld. Op zich een mooie manier om een methodiek aan te tonen. Het opmerkelijke hier was dat men systematisch met twee bemiddelaars werkt en dat men in een gezamenlijk gesprek eerst de bemiddelaars aan elkaar hoort vertellen wat de cliënten in een gesprek apart tegen hen hebben verteld. Zo hoort niet alleen de andere partij die versie, maar hoort de cliënt zichzelf ook. Dan wordt door de bemiddelaars gevraagd of het klopt wat ze net zeiden. En dan pas is het de beurt aan de partijen zelf om met elkaar te praten. Interessant, misschien wel eens de moeite om uit te proberen. Hoewel het natuurlijk helemaal anders is als onze methodiek van –na een grondige voorbereiding- loslaten, achteroverzitten en de partijen laten praten.

36

De eerste workshop die ik volgde, was er een van de wereldbefaamde Howard Zehr. Dé man, de auteur van changing lenses, een van de boegbeelden van het hele restorative justice verhaal. Zijn workshop ging over slachtoffers en over de valkuil van slachtoffers te gaan gebruiken voor de rehabilitatie of het straffen van daders. Hij waarschuwt voor dit mogelijk misbruik en benadrukt de aandacht die slachtoffers verdienen. Hij had het over slachtofferschap en wat rechtvaardigheid voor een slachtoffer betekent. Hij gooide ook enkele vragen in de groep, die dan in kleine groepjes bediscussieerd kunnen worden, en die op zich de moeite zijn om eens bij stil te staan: willen wij slachtoffers helpen of willen we eerder via hen de dader of het systeem helpen? Komen de noden van slachtoffers voldoende aan bod in ons aanbod? Krijgen slachtoffers de informatie en de middelen om hun eigen noden te bepalen en hun eigen keuze te helpen maken? Vele vragen, vele zaken te bespreken, boeiende kerel die Howard Zehr en zeker de moeite om nog van te lezen.

Na de lunch volgde ik nog een workshop over partnergeweld in Finland, waar de vrouwenbewegingen blijkbaar fel gekant zijn tegen bemiddeling bij zulke feiten, wegens machtsmisbruik ed. Nadien volgde ook een tevredenheidonderzoek bij bemiddeling in sepotdossiers bij minderjarigen in Kroatië. Voor de laatste plenaire sessie van de dag werd de eerste ‘restorative justice award’ van het Forum uitgereikt. De gelukkige was Ivo Aersten, alom en terecht geprezen om zijn prestaties, gedrevenheid, werkijver en persoon, en gelauwerd voor zijn bijdrage tot de ontwikkeling van restorative justice in Europa. Dan volgde de laatste plenaire sessie, waar verschillende prominenten vanuit de juridische wereld vanuit hun kijk hun zeg over restorative justice konden doen. Ook Rob Periëns, the crazy judge from Belgium - zoals de man zichzelf relativeerde - kon er zijn ding kwijt en had het over hoe het basisprincipe van legaliteit zelf het idee van restorative justice vervat. De vermoeidheid bij ons begon toe te slaan. Wat niet zozeer iets zegt over de inhoud van de sessies natuurlijk, wel over ons en onze dag. De Russen waar ik oorspronkelijk naartoe wilde gaan, liet ik aan me voorbijgaan en we trokken richting hotel. Het vat was af en diende gevuld te worden. Wat achteraf de verkeerde beslissing bleek te zijn, want blijkbaar kon geen enkele workshop de hilariteit van deze laatste evenaren. De Russen met hun nieuw model, de tolk, de powerpoint presentatie waarvoor de

37

pc absoluut moest werken en die dan amper drie woorden bevatte, en zeker ook de fotograaf die het uitgebreide publiek (drie collega’s van de minderjarigen) langs alle kanten bestookten met cameraflitsen… Hilariteit alom blijkbaar, in elk geval een goed verhaal voor achteraf op café. De Belgische delegatie splitste zich inmiddels. Een deel ging mee naar het Conference diner, een ander deel ging richting centrum. Na het eten trok een deel richting bed en een ander deel richting feest na het diner. En man, was dat de moeite! Ik bespaar u de details, laat die maar behouden voor de insiders, maar laat mij u toch meegeven hoezeer het mij opvalt dat die bende restoratievelingen een ras apart zijn! Het was me al opgevallen binnen Suggnomè en bij de collega’s van de minderjarigen op bemiddelaarsweekends. Maar nu blijkt het dus een internationaal fenomeen te zijn. Gedreven, gemotiveerde mensen, zeer ernstig en secuur bezig met hun job, hun job als een belangrijk deel van hun leven en zelfs hun persoon ziend, en dan… als er gefeest kan worden… dan ontploft de bom! Dan is het dansen van de eerste tot de laatste song, onnozel doen tot in het debiele en ontlading tot in Tokio. Tot en met de surrealistische taferelen van met Spiderman op de foto staan. Het is nogal een bende, die restoratievelingen, niet te beschrijven. Dag 4 – derde congresdag en vertrek Dit feestje had echter tot gevolg dat ik de laatste ochtendsessies van het congres heb moeten missen, en dat wij rechtstreeks naar het vliegveld vertrokken. Maar ik ben er zeker van dat u de powerpoint presentaties van het hele congres uitgebreid kan nalezen op de website. Verontschuldigt u mij dus aub het gebrek aan verslaggeving van deze ochtend. Tot daar mijn verslag van deze vier dagen. Laat mij vooral de boodschap meegeven dat we zulke internationale uitwisselingen moeten blijven koesteren. Voor de inhoud, voor het verrijkende van het leren van anderen. Maar zeker ook om er zelf iets te gaan zeggen, want we hebben iets te zeggen! En we mogen daar fier op zijn ook. En natuurlijk moeten we zulke momenten ook koesteren om af en toe eens te verdrinken in die bende restoratievelingen, een must voor ieder in de sector. Ze zijn allen even gek als wij. Alice Delvigne - bemiddelaar arrondissement Oudenaarde - vzw Suggnomè.

TONEEL

HOE EN WAAROM We startten ondertussen alweer meer dan 2 jaar geleden met de idee om een actie op het touw te zetten om het maatschappelijk draagvlak voor herstelrecht en bemiddeling te vergroten. Het doel was om onze boodschap eens op een andere manier te verpakken en te proberen ook een ander publiek te bereiken dan datgene waar we dagdagelijks mee in aanraking komen… Er werd beslist om een artistieke theatervoorstelling te maken rond het thema van herstel en bemiddeling…. Via via ging de bal aan het rollen en kwamen we in contact met een theaterregisseur en scenarist. Na veel brainstorm-, uitwissel-, en infomomenten… na veel vallen en opstaan… en na veel inbreng vanuit de bemiddelaars; maar vooral na een lange zoektocht naar middelen werden subsidies gevonden bij de Vlaamse Gemeenschap, die ons een productiebudget van 17750 euro ter beschikking stelde. Vanaf er zekerheid was rond de middelen ging de regisseur aan het schrijven, werden acteurs geëngageerd en werd een heel team gevormd van mensen die van kortbij of verder af betrokken werden op de voorstelling. Het begin van een lang oefenproces, waarbij onze bemiddelaars mee ingeschakeld werden om de inhoud te bewaken en de acteurs en de regisseur zo goed mogelijk mee te nemen in het verhaal van slachtoffers, daders en bemiddeling.

38

Cc de borre (Bierbeek) werd bereid gevonden om als culturele partner mee in zee te gaan, L&S agency werd ons boekingskantoor om het stuk mee aan de man te brengen. Helaas kwamen vanuit die kant (L&S) tot op heden niete erg veel initiatieven. En zo zullen we begin februari 2011 in première gaan met het toneelstuk “Van de mens niets dan slechts?” Er worden een aantal voorstellingen voorzien in de periode februari – maart met het oog op het bereiken van programmatoren van culturele centra, zodat zij ons stuk zouden kunnen boeken voor de speelperiodes oktober-november 2011 en februari-maart 2012. Daarnaast werd er verder op zoek gegaan naar extra middelen om het stuk (en vooral het verhaal erachter) ook bij andere doelgroepen verkocht te krijgen. Er werd een tijdelijk extra medewerker (Katrien Goossens) aangetrokken die mee instond voor de zoektocht naar middelen, speelmomenten, partners en de praktische organisatie van de opvoeringen.

DE ZOEKTOCHT NAAR EXTRA MIDDELEN Zo werd er (oa naast dossiers bij koning Boudewijnstichting, cerafoundation, …) een aanvraag ingediend bij het participatiedecreet (zie bijlage voor het dossier), met het oog op het spelen van het stuk in de Vlaamse gevangenissen (voor gedetineerden en personeel), via de beleidsmedewerkers van de gevangenissen maakten we dit al bekend en er was op dat moment al heel wat interesse. Er werd ook een dossier ingediend bij de provincie Vlaams-Brabant (onderwijs) met het oog op het uitwerken van een lessenpakket zodat het stuk ook als schoolvoorstelling voor de derde graad van het middelbaar onderwijs kan gespeeld worden. Voor het uitwerken van het lessenpakket namen we contact met CIS te Leuven. Zij zijn (indien we de middelen vinden bereid om dit mee uit te werken, te produceren en in hun standaardaanbod op te nemen. ) Daarnaast diende Suggnomè een projectaanvraag in bij Oever die werd goedgekeurd. Dit geeft ons enige budgettaire ruimte om initiatieven die genomen worden om toneelvoorstelling naar bepaalde arrondissementen te halen mee financieel te ondersteunen. Ook werd bij aanbod podium een erkenning aangevraagd als ‘nieuw talent’. Vlaamse overheid en wil cultuurspreiding bevorderen via een selectiebank gezelschappen en artiesten. Erkende organisatoren kunnen een aanvraag tussenkomst bij het boeken van een programma uit het aanbod van Podium. tussen een derde en de helft van de uitkoopsom.

Podium is een initiatief van de van programma’s van diverse indienen voor een financiële Deze tegemoetkoming varieert

Wat meer uitleg over aanbod podium: Naast het stimuleren van organisatoren geeft podium ook (nieuwe) gezelschappen en artiesten een duwtje in de rug. ORGANISATOREN Ben je een programmator bij een door ons agentschap erkende organisatie en heb je een hart voor ons aanbod Podium? Dan verleent de Vlaamse overheid je financiële steun wanneer je een programma uit het aanbod Podium boekt. Nieuwe gezelschappen verwennen we met extra financiële steun, maar er is ook een aanbod Podium met meer ervaren gezelschappen. Rusthuizen, psychatrische instellingen en penitentaire instellingen kunnen terecht in het aanbod Bijzondere Doelgroepen (BiDo). Waarmee moet je rekening houden? Je kan enkel tussenkomst krijgen voor een voorstelling uit onze selectiebank. Het volledige aanbod vind je op de website. Je maakt je keuze uit het aanbod, je contacteert het gezelschap en je legt je voorstelling vast in een contract. Je dient je subsidieaanvraag in via de website

39

twee maanden voor de voorstelling plaatsvindt. Wij bevestigen de subsidie. Na de voorstelling betaal je aan het gezelschap de overeengekomen uitkoopsom. Aan ons bezorg je binnen de maand na de voorstelling publicatiebewijzen, verslag en betaalbewijs. Na controle van de bewijsstukken betalen wij de subsidie. Opgelet: hou er rekening mee dat je enkel in aanmerking komt voor subsidie als de voorstelling een activiteit op zich is en dus geen onderdeel van een andere activiteit, je korting verleent aan - 26 en 55+ toeschouwers en je de medewerking van de Vlaamse Overheid op alle publicaties plaatst. Welke subsidies zijn er? Je kan een financiële tussenkomst krijgen in de uitkoopsom. Het aantal voorstellingen waarvoor je een subsidie kan aanvragen, hangt af van welke soort voorstelling je boekt. Ook het maximum bedrag dat je kan ontvangen, hangt hiervan af. PODIUM Aantal: één aanvraag per jaar voor elke erkende organisator. Tussenkomst: één derde van de uitkoopsom, max. 600 euro. NIEUW TALENT (hierin zijn wij erkend) Aantal: onbeperkt aantal aanvragen voor elke erkende organisator. Tussenkomst: de helft van de uitkoopsom, max. 750 euro. BIJZONDERE DOELGROEPEN Aantal: twee aanvragen per jaar voor elke erkende organisator. Tussenkomst: de helft van de uitkoopsom, max. 200 euro. Meer informatie vind je terug in de Regelgeving. Welke organisatoren kunnen een tegemoetkoming krijgen? voor een voorstelling uit het aanbod Podium en Bijzondere Doelgroepen: o o o o o o o o o o

o o o

sociaal-culturele, culturele, jeugdwerk- en sportverenigingen gemeenschapscentra instellingen uit de bijzondere jeugdzorg rustoorden voor bejaarden en rust- en verzorgingstehuizen dienstencentra, serviceflats en wooncomplexen met dienstverlening instellingen voor personen met een handicap instellingen voor personen uit de geestelijke gezondheidszorg gevangenissen asielcentra vakantie- en recreatiecentra onder de door de Vlaamse Regering te bepalen voorwaarden. (alleen de door de Vlaamse Gemeenschap erkende vakantie- en recreatiecentra voor zieken en herstellenden). organisaties voor thuiszorg organisaties die werken met mensen met een laag inkomen of waar armen het woord nemen bibliotheken

voor een voorstelling uit het aanbod Nieuw Talent: Alle organisatoren hierboven vermeld aangevuld met cultuurcentra en kunstencentra die door de Vlaamse overheid gesubsidieerd worden. -> We werden na grondige evaluatie hierin erkend. Dit maakt de verkoopsvoorwaarden erg aantrekkelijk (helft van de uitkoopsom kan hierdoor gerecupereerd worden door de organisator).

40

Juryrapport: Jong theatergezelschap dat een beklijvende voorstelling brengt rond de thematiek van schuld, verwerking, dader, straf en slachtoffer. De voorstelling is ook zeer geschikt voor de laatste graad van het middelbaar onderwijs. Het gezelschap voldoet aan alle voorwaarden om opgenomen te worden in Nieuw Talent.

VAN DE MENS NIETS DAN SLECHTS? ‘Van de mens niets dan slechts?’ is een theatervoorstelling rond het thema slachtoffer- en daderbemiddeling. Centraal staat de driehoek dader-slachtoffer-maatschappij. De voorstelling brengt het verhaal van twee mensen die na een verkrachting toch verder moeten met hun leven en hiervoor de ander nodig hebben. Maar het gaat ook over communiceren en de achterliggende boodschap dat ‘praten werkt’. Ook al wordt dit soms als onmogelijk gepercipieerd. Het theaterstuk focust op het proces dat dader en slachtoffer doormaken na een misdrijf- een verkrachting- en de manier waarop ze tijdens dat proces bemiddelen. Tijdens de bemiddeling gaan slachtoffer en dader met hulp van een neutrale persoon een gesprek aan over de feiten, de betekenis én de gevolgen van een misdrijf. Het slachtoffer vraagt zich misschien af waarom dit hem of haar is overkomen. Wie is de dader? Waarom ik? Heeft de dader spijt? Kan het nog eens gebeuren? De dader worstelt met de vraag hoe dit alles is kunnen gebeuren. Kan hij/zij nog iets goedmaken voor het slachtoffer? Hoe reageert zijn/ haar familie? Wat zal er verder gebeuren? Om de toeschouwers zo nauw mogelijk te betrekken bij het spel en de ontstane emoties, wordt in kleine theaterzalen maar ook op locatie gespeeld (telkens voor een beperkt publiek), met als doel sommige doelgroepen beter en directer te bereiken (gevangenissen, scholen, hulpverleners, daders, slachtoffers…) wat de mogelijkheid tot dialoog en interactie met de toeschouwers vergroot. We willen het project een ruime bekendheid geven en bijgevolg zetten we drie pistes uit : 1.

We spelen het theaterstuk in culturele centra;

2.

We bieden het theaterstuk aan in gevangenissen voor gedetineerden;

3.

We bieden het theaterstuk aan in scholen, voor leerlingen van de derde graad secundair onderwijs, gekoppeld aan een interactief infopakket.

De theatervoorstelling ‘van de mens niets dan slechts?’ is een intieme en beklemmende voorstelling. Ze vertelt over een dader en een slachtoffer die ongewild op elkaar aangewezen zijn. Het is geen verhaal over vergeving – verre van. Het gaat om macht, om angst, om zeggenschap, om lef. Het publiek zit er bovenop. Het ruikt, hoort, voelt en bemiddelt.

41

Over de voorstelling: Als ge gilt, dan wurg ik u, zei hij. Hij wrong de pols van m’n linkerhand om, duwde me tegen de vloer. Ik moest zelf mijn broek losmaken. Ik? Een verkrachter? Helemaal niet. Ik snap niet waarom die trut dat zegt.

Je hebt niet veel nodig om alles te verliezen. Een jonge vrouw, Catherine, wordt verkracht in haar appartement. Ze krabbelt recht en dient klacht in. De dader wordt gearresteerd. En dan? Zij wil haar leven terug, hij wil het zijne weer in handen nemen. Iets wat alleen kan als ze elkaar terug opzoeken. Deze voorstelling kwam er op initiatief van Suggnomè vzw, forum voor herstelrecht en bemiddeling. Tijdens een bemiddeling gaan slachtoffer en dader met hulp van een neutrale persoon een gesprek aan over de feiten, de betekenis én de gevolgen van een misdrijf. Het slachtoffer vraagt zich misschien af waarom dit hem of haar is overkomen. Wie is de dader? Waarom ik? Heeft de dader spijt? Kan het nog eens gebeuren? De dader worstelt met de vraag hoe dit alles is kunnen gebeuren. Kan hij/zij nog iets goedmaken voor het slachtoffer? Hoe reageert zijn/ haar familie? Wat zal er verder gebeuren? Acteurs en regisseur hadden in aanloop van deze productie gesprekken met alle betrokken partijen. Daders, slachtoffers, bemiddelaars. Tekst en regie: Stefan Boonen – Spel: Martje Ceulemans & Yves Willems – Muziek: Sam Janssens – Coaching: Daan Cupers – Techniek: Wim Dolfijn. Stefan Boonen is auteur en theatermaker. Hij publiceerde zowel boeken voor kinderen als voor jongeren. Zijn werk werd bekroond en is vaak vertaald. Als auteur en/of regisseur werkte hij mee aan verschillende theatervoorstellingen. Yves Willems rondt dit jaar de opleiding dramadocent/ regisseur af aan de Toneelacademie in Maastricht. Als acteur werkte hij mee aan verschillende producties. Ook Martje Ceulemans beëindigt dit jaar de opleiding in Maastricht. Ze speelde op jonge leeftijd al in de speelfilm de Bal. Momenteel doet ze vaak dub-werk en is ze aan de slag als theaterdocente bij Artforum. Sam Janssens is een muzikaal multitalent. Hij is groepslid bij Iza, maakt eigen songs onder de naam Nagelbijter en toert met theaterproducties als Demarrage d’Amour of Expeditie Swingmachien door Vlaanderen. De voorstelling kwam er met steun van De Vlaamse gemeenschap en cc de borre (Bierbeek) In ons volgend jaarverslag zal u meer kunnen lezen over voorstellingen die in 2011 plaatsvonden en de impact hiervan op het maatschappelijk debat.

PERS

Ook in 2010 probeerden we onze organisatie en het gedachtegoed van het herstelrecht in de pers breder bekend te maken. Zo werkten we onder andere mee aan een artikel in het tijdschrift Libelle, waar naar aanleiding van het verschijnen van het boek van Sabine Cocquyt ‘Mij overkomt het niet’, omtrent veroorzakers van een verkeersongeval, een duiding werd gegeven omtrent bemiddelen bij verkeersongevallen. Daarnaast kregen we in diezelfde periode en omtrent dezelfde thematiek ook aandacht van de nationale radio en tv (radio 1, het VRT-journaal, Koppen, telefacts, het vtm nieuws, …). Daarnaast verscheen in Het Belang van

42

Limburg een artikel onder de titel ‘Tongerse herstelbemiddeling is wereldtop’, met onder andere een getuigenis van een ‘veroorzaker’ van een dodelijk verkeersongeval. En op de regionale telvisiezender Tv Oost werd een bijdrage gemaakt over de opstart van het herstelfonds te Oudenaarde. Al de artikels kan u nalezen op onze website, onder het kopje ‘documentatie’.

43

44

DEEL 4: ONDERZOEK EN INNOVATIE

HERSTELBEMIDDELING EN VRIJWILLIGERSWERKING

Hieronder kan u een korte schets lezen van een onderzoek dat in de loop van 2010 werd opgestart aan de HUBrussel (in samenwerking met KUL, Bemiddelingdienst Leuven en Suggnomè) door Erik Claes en Emilie Vandaele. 1.

SITUERING:

Dit onderzoeksvoorstel beoogt kennis te ontwikkelen ter ondersteuning van vrijwilligerswerking in de context van dader-slachtoffer bemiddeling (herstelbemiddeling). Het sluit aan bij een nood in de bemiddelingspraktijk. Dit voorstel sluit ook aan bij de ambities en noden uit de opleiding sociaal werk. Deze laatste wenst kennis omtrent vrijwilligerswerking te valoriseren in de context van herstelbemiddeling. De opleiding wenst tevens haar nijpend kennistekort aangaande een brede herstelrechtelijke visie aan te vullen. Dit is echt noodzakelijk gelet op de toenemende impact van genoemde visie op het brede praktijkveld van het maatschappelijk werk.

2.

PROBLEEMSTELLING:

Voorliggend voorstel vertrekt van drie knelpunten die de uitbouw van vrijwilligerswerking in de context van herstelbemiddeling zullen bemoeilijken. a.) onduidelijkheid en onzekerheid omtrent de mogelijkheden en grenzen van vrijwilligerswerking in de context van herstelbemiddeling; b.) spanningen tussen een herstelrechtelijke visie op vrijwilligerswerking en de eisen van een efficiënt en kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod; c.) spanningen tussen een burgerschapsvisie achter vrijwilligerswerking en de onvermijdelijke instrumentalisering van vrijwilligerswerking.

3.

Voorliggend onderzoeksvoorstel beoogt innoverende kennis te ontwikkelen die een adequaat antwoord biedt op de vernoemde knelpunten (ALGEMENE DOELSTELLING). Deze kennis zal zich ontwikkelen in de richting van twee ‘tools’ die de uitbouw van vrijwilligerwerking in de context van herstelbemiddeling kunnen ondersteunen (SPECIFIEKE DOELSTELLING). DOELSTELLINGEN EN OUTPUT:

1. Conceptuele ‘tool’: de uitwerking van een conceptueel instrumentarium dat een herstelgerichte aanpak in het verlengde plaatst van participatief burgerschap, dat toelaat de mogelijkheden en grenzen van vrijwilligerswerking in dader-slachtoffer bemiddeling af te lijnen en dat voldoende rekenschap geeft van de noden van efficiënt en kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod. Deze tool zal praktisch bruikbaar zijn als basis voor het ontwerpen/verfijnen van visieteksten rond vrijwilligerswerking en herstelbemiddeling. 2. Praktische ‘tool’. De uitwerking van een draaiboek vrijwilligerswerking in de context van herstelbemiddeling. Dit draaiboek (met profielen, recrutering, opleiding, coaching, methodieken) vloeit voort uit de conceptuele tool. In ons volgend jaarverslag zal u meer kunnen lezen over de verdere vorderingen aangaande dit onderzoek en de speciefieke stappen die Suggnomè hierin nam.

WORKSHOPS ‘HERSTELGERICHT WELZIJNSWERK’ IN SAMENWERKING MET STEUNPUNT ALGEMEEN WELZIJNSWERK EN DE H.U.B.

We werkten het afgelopen jaar actief mee aan een vormingsproject op initiatief van de H.U.B. rond het thema ‘herstelgericht werken binnen het forensisch welzijnswerk’. Enerzijds leefde binnen het welzijnswerk de vraag

45

om debat aan te gaan in functie van verdieping en verfijning van hun visietekst (in wording) ‘Herstelgericht forensisch welzijnswerk: uitgangspunten en praktijktoepassingen’. Anderzijds was en is er binnen de sector vraag naar vorming en training van methodieken die herstelgericht werken binnen de forensische sector zouden bevorderen. Vooraleer daadwerkelijk van start te gaan met de programmatie vonden een tweetal werkmomenten plaats waarin we samen met onder meer ook medewerkers van de strafuitvoeringsrechtbanken reflecteerden over de verhouding herstelrecht - herstelgericht welzijnswerk strafrecht. In het academiejaar 2010-2011 organiseerde de HUB vier workshops, gericht op hulpverleners uit het forensisch werkveld, bemiddelaars en studenten. 25 november 2011: ‘Herstelgericht welzijnswerk en herstelrecht’: een reflectie vanuit Suggnomè en de strafuitvoeringsrechtbank Antwerpen met betrekking tot de visietekst ‘Herstelgericht forensisch welzijnswerk: uitgangspunten en praktijktoepassingen’, , aangevuld met casusbesprekingen. 1 februari 2011: ‘Herstelgericht werken tijdens detentie rond de afhandeling van de burgerlijke partij in detentiecontext’: een debat ingeleid door CAW De Kempen, CAW De Poort, met vertegenwoordigers vanuit de psychosociale dienst in gevangenis Brugge, directielid gevangenis Hasselt, strafuitvoeringsrechtbank Brussel en Vrije Universiteit Brussel. 7 april 2011: ‘De plaats van de daderdimensie in het werken met slachtoffers’: opleiding gedurende hele dag, begeleid door hulpverleners en een bemiddelaar uit Antwerpen. 28 april 2011: ‘De plaats van de slachtofferdimensie in het werken met daders’: opleiding gedurende hele dag, begeleid door hulpverleners en een bemiddelaar uit Antwerpen .

'VICTIM-OFFENDER MEDIATION AND VICTIM'S RESTORATION: A VICTIMOLOGICAL STUDY IN THE CONTEXT OF RESTORATIVE JUSTICE'

Eén van de onderwerpen waarop onderzoek naar herstelrecht een antwoord heeft proberen te formuleren is of herstelrecht de schade veroorzaakt door het misdrijf effectief ook herstelt. Totnogtoe lijkt het antwoord “ja”, maar het is genoegzaam bekend dat de literatuur onvoldoende ontwikkeld is om echt te weten wat er gebeurt bij het slachtoffer tijdens dat proces. 2

Het doel van dit onderzoek is om inzicht te verwerven in dat proces en de impact van de participatie in de dader-slachtofferbemiddeling voor slachtoffers van gewelddadige misdrijven. Door middel van een psychosociaal kader en, in het bijzonder, een ecologische benadering, poogt de studie te weten te komen in welke 3 mate en hoe de ervaring van bemiddeling de elementen behorende tot herstel beïnvloedt. Hiertoe wordt het onderzoek zowel kwalitatief als kwantitatief uitgevoerd, door gebruik te maken van een semi-experimentele methode. Concreet houdt dit een pre- en post-evaluatie in van de bemiddeling met een niet-willekeurig staal waarbij slachtoffers die akkoord gaan met de bemiddeling vergeleken zullen worden met degenen die dit niet wensen. Uiteindelijk poogt de studie een samenvattend model te ontwikkelen, waarmee de rol beschreven en begrepen kan worden die de deelname van het slachtoffer in bemiddeling speelt in zijn of haar herstel in een psychosociale context. Ook in 2010 werkten onze bemiddelaars actief mee aan dit onderzoek. Graag informeren we u in één van onze volgende jaarverslagen over de resultatien van dit onderzoek. 2

Daniela Bolívar Fernández - Leuvens Instituut voor Criminologie - Faculteit Rechtsgeleerdheid K.U.Leuven Hooverplein 10, room 03.80 - 3000 Leuven - T:32/016325540 2 Suggnomè levert een bijdrage aan dit onderzoek door partijen die geïnformeerd worden over de mogelijkheden van bemiddeling (zowel diegene die interesse hebben in bemiddeling als zij die geen interesse hebben in bemiddeling) te bevragen of ze wensen mee te werken aan dit onderzoek. Met hun toestemming worden de gegevens van deze partijen dan doorgespeeld aan de onderzoeker, die hen dan contacteert.

46

DE STRAFTOEMETING EN HET RECHTSPREKEN VANUIT HERSTELRECHTELIJK PERSPECTIEF. DE RECHTSBELEVING VAN RECHTZOEKENDEN VOOR DE RECHTBANK

4

Sinds het najaar van 2008 werkt Suggnomè mee aan het doctoraatsproject van Vicky De Mesmaecker getiteld “De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief. De rechtsbeleving van rechtzoekenden voor de rechtbank”. Het project vertrekt vanuit de vaststelling dat verschillende theoretische perspectieven bestaan over de elementen die in rekening worden gebracht door rechtzoekenden wanneer zij de rechtvaardigheid van hun ervaring met justitie beoordelen. Het project tracht in de eerste plaats te achterhalen welke van deze elementen een rol spelen in de fase van straftoemeting en na vonnis (voorbeelden zijn het ondervinden van respect, de voordeligheid van het vonnis, de neutraliteit van de autoriteiten). Het project zoemt ook specifiek in op het belang van de mate waarin de rechtzoekende wordt betrokken bij de strafprocedure (participatie en communicatie). In het kader van die tweede vraag, spreekt de onderzoeker met slachtoffers en verdachten die interesse uitdrukten in herstelbemiddeling. De bemiddelaars van vier Vlaamse arrondissementen, met name Brussel, Leuven, Mechelen en Turnhout, staan de onderzoeker bij in haar zoektocht naar geschikte respondenten. Zij voeren een eerste selectie door, polsen naar bereidwilligheid om deel te nemen aan het onderzoek, en geven contactgegevens van geïnteresseerde respondenten door aan de onderzoeker. Ook in 2010 liep dit project door.

RAPPORT ONDERZOEKSVRAGEN

In 2010 finaliseerde Suggnomè (in smenwerking met Erik Claes) het rapport onderzoeksvragen bemiddeling en herstelrecht. Het rapport beoogt zicht te krijgen op een waaier van onderzoeksthema’s en vragen die binnen de organisatie leven. Het rapport wil tevens een beleidsinstrument zijn die de organisatie ondersteunt in het uitstippelen van een onderzoeksagenda en het stellen van beleidsprioriteiten. In het verleden is Suggnomè reeds verschillende malen aangesproken om ondersteuning te leveren aan onderzoek uitgaande van universiteiten en hogescholen (gaande van projectwerk, seminariepapers, licentiaatsverhandelingen tot doctoraal onderzoek). Suggnomè is ook actief partner (geweest) in (afgesloten en) lopende onderzoeksprojecten. In de toekomst wenst Suggnomè vzw op een meer actieve en doelbewuste, coherente wijze een onderzoeksbeleid voeren dat in het verlengde ligt van haar actuele kennisnoden. In bijlage bij dit jaarverlsag kan u het rapport nalezen.

4

Vicky De Mesmaecker - Leuvens Instituut voor Criminologie - Faculteit Rechtsgeleerdheid K.U.Leuven Herbert Hooverplein 10 - bus 3418, Lokaal 03.80 - 3000 Leuven - T:32/016325114

47

48

DEEL 5: BEMIDDELINGSACTIVITEITEN IN VLAANDEREN IN 2010

BEMIDDELINGSDIENST GENT

Inleiding “Naar aanleiding van een zitting voor de politierechtbank over een dodelijk verkeersongeval was in Het Nieuwsblad van 18 januari jl. te lezen : ‘De moeder van het slachtoffer richtte zich tot de dader : “Hoe kon je zo laf zijn? Spijt komt altijd te laat”,… “Nadien leken de ouders opgelucht. ‘Het voelt goed dat ik de dader iets kon zeggen, want de woede en de haat waren naar boven gekomen.’”… Deze woorden getuigen van het belang voor partijen om zich te kunnen uitdrukken tav de andere betrokkene in het dossier. Deze slachtoffers krijgen hun kind niet meer terug. Hun leed is onherstelbaar. Maar ze kregen de ruimte om in interactie te gaan met de dader, de man met hun leed te confronteren en hem op zijn 5 verantwoordelijkheid te wijzen.” De bemiddelingsdiensten staan er mee voor in dat deze communicatiemogelijkheid op een georganiseerde en veilige wijze aan mensen wordt geboden. Aanvankelijk werd er in dit arrondissement slechts schoorvoetend gebruik van gemaakt door slachtoffers, daders of verwijzers. Het bleef en blijft ook moeilijk om de betekenis en de meerwaarde van een bemiddelingsaanbod zomaar gepresenteerd te krijgen. Bemiddeling is een procesgericht gegeven. Werken in de richting van pacificatie en herstel laat zich niet noodzakelijk vertalen in klare bemiddelingsovereenkomsten. Het belang van het hele gebeuren en de tevredenheid over het bemiddelingsverloop wordt telkens weer individueel ingekleurd. Toch is het verhogen van de zichtbaarheid van het bemiddelingswerk een permanente bezorgdheid. In de verslaggeving voor de stuurgroep, maar ook in dit jaarverslag, proberen we een meer duidelijk beeld te schetsen van een bemiddelingsverloop. Dit moet ertoe bijdragen dat onze verwijzers aan slachtoffer- en daderzijde hun cliënteel voldoende kunnen informeren over de mogelijkheden die onze dienstverlening biedt. We beseffen dat we daarmee onze pijlen enkel richten naar de eigen sector en aanverwante diensten. De burger voor wie het hele justitiële gebeuren eerder veraf staat, maar die toch zijn mening klaar heeft bij alles wat hij leest en hoort over justitiële aangelegenheden, blijft nog teveel verstoken van deze andere kijk op de aanpak van de criminaliteit. Suggnomè heeft zich tot doel gesteld het maatschappelijk draagvlak voor bemiddeling te verbreden. De bemiddelingsdienst van Gent denkt mee na hoe zij hier invulling kan aan geven. Dit jaarverslag wil alvast bijdragen om de bestaande samenwerkingsverbanden binnen de justitiële sector aan te trekken. Het vormt ook de gelegenheid om iedereen uit stuurgroep, begeleidingsteam en andere overlegorganen in dit arrondissement, maar ook alle Suggnomè-collega’s oprecht te bedanken voor alle steun en inzet in 2010. In het bijzonder oprechte dank aan voorzitter rechter Alain Bloch, die begin 2011 zijn overstap maakt naar het Hof van Cassatie en de stuurgroep dus verlaat. Veel dank ook aan Mr. An Debecker die tijdens het verblijf van dhr. Bloch in Kosovo, het stuurgroep-voorzitterschap waarnam.

STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

Op de eerste stuurgroepbijeenkomst van 2010 werd het actieplan 2010 aan de stuurgroep voorgesteld met de bedoeling accenten te leggen of te wijzen op eventuele leemtes in de programmatie. Op de bijeenkomst van 5

Passage uit “Herstelbemiddeling : een maatschappelijk gedragen aanbod bij strafrechtelijke conflicten”, tekst geschreven voor het tijdschrift “Strop en toga”, maart 2011- D. Bataillie en L. Soetewey

49

december werd reeds kort stilgestaan bij de actiepunten die werden gerealiseerd en de mate waarin de vooropgestelde doelstellingen werden bereikt.

AANBEVELINGEN MBT DOSSIERSSELECTIE DOSSIERS INZAKE (DODELIJKE) VERKEERSONGEVALLEN In overleg met procureur Guido Beke van het politieparket en Slachtofferonthaal werd een draaiboek uitgewerkt. Bij elke sensibilisering of voorstelling van de herstelbemiddelingsdienst wordt expliciet vermeld dat ook wordt gewerkt in ernstige verkeersdossiers.

AANPASSING VAN HET SELECTIESYSTEEM OP HET PARKET Gezien het bestaande (stempel)systeem nauwelijks verwijzingen oplevert, werd bekeken of de bemiddelaars een meer actieve inbreng konden doen. Er werd afgesproken dat de bemiddelaars elke maand de dossiers op de dienst dagvaardingen (algemene sectie en sectie jeugd- en gezin) gaan inlezen op de criteria voor bemiddeling. Dossiers die in aanmerking komen, worden voorgelegd aan de verbindingsmagistraat. Er wordt daarbij ook opgemerkt dat ook in andere dossiers (bv. milieu en stedebouw) waar er burgerlijke partijen zijn, een bemiddelingsaanbod relevant kan zijn. Het systeem zal na zes maanden worden geëvalueerd.

HERNEMEN VROEGERE PROCEDURE DOSSIERTOEVOER OP ZITTINGSNIVEAU Bij de cijferbespreking in juni blijkt dat de klassieke procedure op zittingsniveau al een tijdje niet meer wordt gevolgd door de rechters. De rechters doen het aanbod en verstrekken de flyer (maw louter informatieve tussenkomst cfr. de wet), maar gaan de zitting niet meer expliciet omwille van de bemiddeling uitstellen, noch wordt er gecheckt bij de partijen of de bemiddeling kan worden opgestart (maw geen engagement meer op de zitting). Voorheen namen de bemiddelaars stelselmatig zelf contact op met de partijen die een aanbod van bemiddeling op een zitting kregen. De kans dat dan een bemiddeling werd opgestart, was toch wel hoger. Dhr. Bloch besluit zijn collega-rechters een brief te sturen met de vraag om het vroegere systeem opnieuw in te voeren.

AANBEVELINGEN MBT AANPAK KNELPUNTEN BEMIDDELING IN DOSSIERS DIE VERJAARD ZIJN Dossiers die verjaard zijn vallen buiten de wettelijke opdracht van de bemiddelingsdienst. De stuurgroep is van mening dat de dienst de grenzen van het systeem dient te erkennen. Er werd bekeken waar deze vragen wel kunnen opgenomen worden. CAW Visserij stelt voor deze vragen te verwijzen naar CAW Onthaal. Op het onthaal zal er verdere vraagverheldering worden gedaan en zal men kijken waar deze persoon met zijn of haar vraag terecht kan (binnen of buiten CAW). Bemiddeling behoort tot het aanbod van het Welzijns- en RelatieTeam (WRT) en is dus mogelijk binnen het CAW. Vanuit het Onthaal kan naar WRT worden doorverwezen, als dit de vraag is van de cliënt.

DE PLAATS VAN DE OVEREENKOMST IN HET VONNIS De stuurgroep wordt geïnformeerd over de onderzoeksresultaten van criminologe Marianne Lochs over de impact van een herstelbemiddelingsovereenkomst op het strafrechtelijk vervolgtraject (Universiteit Leiden, december 2009). De resultaten wekken niet echt verbazing op bij de stuurgroepleden. “Het zijn harde tijden voor een herstelgerichte justitie. Er wordt aangedrongen op een lik op stuk-beleid, dwz waar kort op de bal dient opgetreden. Ook de publieke opinie staat weinig open voor herstelgerichte initiatieven. De pers richt zijn

50

aandacht veeleer op het vervolgingsbeleid, straftoemeting en strafuitvoering.” Voorzitter rechter Bloch stelt wel dat als er een overeenkomst is, dat zijn weerslag zal hebben in het vonnis en in de strafmaat. Dit kan alles betreffen wat de wet toelaat i.c. opschorting, verzachtende omstandigheden,… Bepalingen uit de overeenkomst kunnen eventueel ook van invloed zijn op de voorwaarden die worden opgelegd. Of, de overeenkomst kan ook helemaal niet van invloed zijn.

DE ZICHTBAARHEID VAN DE BEMIDDELINGSPRAKTIJK Op de stuurgroep werd reeds vaker ingegaan op het feit dat weinig bemiddelingsprocessen resulteren in een schriftelijke terugkoppeling. Er werd gezocht naar andere manieren om de partners de meerwaarde van bemiddeling te laten zien. In concreto werd een voorbeeldcasus (intrafamiliaal geweld) gebracht adhv een contactenblad en alle andere documenten die in een bemiddelingsdossier zijn terug te vinden.

RAPPORT ONDERZOEKSBEHOEFTEN SUGGNOMÈ ERIK CLAES De stuurgroep spreekt zich uit over de inhoudelijke thema’s waar onderzoek dient naar te gebeuren. De voorkeur gaat naar een effectenonderzoek. Daarnaast lijkt een bevraging waarom men al of niet ingaat op bemiddeling nuttig.

METHODISCHE AANPASSINGEN NAV DE NIEUWE BELEIDSLIJNEN VAN SUGGNOMÈ Op de stuurgroep van oktober worden de nieuwe beleidslijnen van Suggnomè voorgesteld. Hierbij wordt o.m. uitdrukkelijk gesteld dat de bemiddelingsdienst werkt binnen het wettelijk kader. Er kan dus ook in sepotdossiers worden bemiddeld. De verbindingsmagistraat zal expliciet deze mogelijkheid aankaarten met het team Gezin rond dossiers intrafamiliaal geweld. Er wordt ook afgesproken dat de partijen over de sepot worden geïnformeerd door de parketdiensten in de dossiers waar ook een bemiddelingsaanbod gebeurt. Tot nog toe werd in Gent steeds de naam (en zelfs de verwijzer) van de aanvrager opgenomen in de toetsingsbrief naar de verbindingsmagistraat. De verbindingsmagistraat gaat akkoord dat de naam van de aanvrager niet wordt vermeld wanneer de bemiddelingsdienst over voldoende andere gegevens beschikt. Indien een weigering komt, kan dit een aanleiding vormen om met de magistraat hierover in gesprek te gaan. De wijzen van terugkoppeling worden in Gent gevolgd. Op zittingsniveau kan een tussenverslag worden geschreven dat echter louter de procedurele stand van zaken in de bemiddeling betreft (geen inhoudelijk verslag). Wat betreft de overeenkomsten, kan ook niets onwettigs worden opgenomen. Zodra een ontwerpovereenkomst wordt opgemaakt, vindt de stuurgroep het sowieso aangewezen de advocaat hiervan te verwittigen.

INZAGE IN DOSSIERS Wat betreft het inzagerecht, stelt rechter Bloch dat Suggnomè haar wettelijke basis hiervoor vindt in de wet van 22 juni 2005 (art. 553 §3 Sv). Indien de procureur des Konings inzage weigert, terwijl de onderzoeksrechter wel akkoord gaat met de opstart van een bemiddeling, dan kan de bemiddelaar zich wenden tot het parketgeneraal (PG) voor dossierinzage. De onderzoeksrechter kan wel aangeven dat er geen bezwaar is tot bemiddeling en kan zelf de nodige informatie verstrekken gezien hij verantwoordelijk is voor zijn onderzoek. De onderzoeksrechter kan echter geen dossierinzage geven. Dat behoort tot de bevoegdheid van de PG, die hoeder is van het geheim van het gerechtelijk onderzoek. M.a.w. de bemiddelaar zou inzagerecht kunnen krijgen gelet op zijn wettelijke opdracht, tenzij de titularis bezwaar heeft.

AANDACHT VOOR VERBREDING VAN HET WERKTERREIN EN ANDERE HERSTELGERICHTE ACTIVITEITEN EINDRAPPORT PROJECT CAW VISSERIJ EN CAW ARTEVELDE ‘HERSTEL IN DETENTIE : HET KIND CENTRAAL’

51

De stuurgroep wordt geïnformeerd over de verhoogde samenwerking tussen beide CAW’s met het oog op een meer gestructureerde en gecoördineerde aanpak van de probleemsituaties (ic kinderen wiens ouder in de gevangenis verblijft omwille van (poging tot) partnerdoding).

PROJECT BURENBEMIDDELING STAD GENT De stuurgroep wordt geïnformeerd over de stand van zaken mbt het project van de Dienst Lokale Preventie en Veiligheid van de Stad Gent ism de preventiecel van de politie. De stuurgroep heeft haar concrete medewerking verleend aan de uitbouw van de burenbemiddeling via een afvaardiging in de Stuurgroep van dit project.

STAND VAN ZAKEN IVM HET HERSTELFONDS Op deze stuurgroep van 18 juni werd mevrouw Annemie Gaethofs, bemiddelaar in Brugge, uitgenodigd om een toelichting te brengen rond de implementatie van het herstelfonds in de PI van Ruiselede. Vraag stelt zich of en wanneer dit project ook in de gevangenis van Gent een plaats kan/zal krijgen.

NIEUWE SENSIBILISERING SENSIBILISERING PSD Binnen de stuurgroep wordt aangebracht dat de opdracht van de psycho-sociale dienst binnen de gevangenis werd verfijnd. Dit vormt een aanleiding om een nieuw uitwisselingsmoment te voorzien tussen beide diensten.

SENSIBILISERING RECHTERS Op suggestie dhr. Bloch op de stuurgroep van 13 oktober wordt een nieuwe informatiesessie voorzien voor de rechters. De voordracht werd gegeven met behulp van het cijfermateriaal van de afgelopen drie jaren.

DE CIJFERS IN BEELD

AANMELDINGEN EN AANVRAGEN IN 2010 Dit jaar maken we voor het eerst een onderscheid tussen aanmeldingen en aanvragen. Een aanmelding is elke dossiergerelateerde vraag die we op onze dienst ontvangen die al dan niet verder onderzocht wordt. Een aanvraag is een vraag waarbij we contact hebben met één partij of een verwijzer met een vraag naar bemiddeling waarbij we verdere stappen dienen te ondernemen. Niet elke aanmelding leidt tot een aanvraag. De bemiddelingsdienst Gent kreeg 87 aanmeldingen in 2010. Bijna 80% van de aanmeldingen (69) werden aanvragen, wat dus betekent dat we effectief contact met een partij of een verwijzer met een vraag naar bemiddeling. Het aantal aanvragen is gestegen in vergelijking met 2009 (69/45). Er was geen opvallend kalme periode zoals dat vorig jaar wel het geval was. Omdat de dienst sinds eind 2009 uitgebreid is, kunnen we meer aanvragen aan en hebben we de krachten dan ook gebundeld om de dossiertoevoer te doen stijgen. Uitbreiding van de werkkracht heeft ook als het ware een ‘aanzuigend’ effect. De stijging van de aanvragen heeft ondermeer te maken met de nieuwe afspraken die we hebben gemaakt met

52

het parket inzake het selecteren van dossiers. Ook hebben we de eerste vruchten mogen plukken van het werken op het terrein van verkeersdossiers zonder verzwarende omstandigheden. Opvallend is dat in vele gevallen partijen zelf contact met ons opnemen. Langs daderkant zouden we dat verwachten, aangezien we een deel van hen rechtstreeks bereiken via infosessies in de gevangenis. Maar ook slachtoffers weten de weg naar de bemiddelingsdienst te vinden. 68% van de aanvragen werd opgenomen. Dat zijn aanvragen in 47 strafrechtelijke dossiers. De dossiers die niet werden opgenomen vielen buiten het gerechtelijke kader (2); konden niet worden opgestart omwille van een bezwaar van het parket (3); voldeden niet aan het criterium “bekennende dader” (2); bleven onbeslist omdat het aanbod in overweging werd genomen (3) en in 12 aanvragen waren er diverse redenen, bv. een aanvrager haakt af voor dat het aanbod aan de andere partij kon gebeuren, de partij bleek niet meer bereikbaar, etc. Na één of meerdere verkennende gesprekken bleek dat deze aanvragen niet verder konden worden opgenomen. De meeste aanvragen bevinden zich in de fase van het opsporingsonderzoek (22) en niet in de fase van de strafuitvoering zoals vorig jaar. We kregen 26 aanmeldingen van het parket: de parketmagistraten kunnen zelf beslissen om een informatiebrief te laten vertrekken naar partijen. Dit gebeurde in 10 gerechtelijke dossiers. Daarnaast ging het nieuwe selectiesysteem op het parket in voege in september, wat voor 2010 resulteerde in het informeren van partijen in 16 dossiers. In het merendeel van de door het parket aangemelde dossiers hadden we met minstens één partij contact had: 85% van de aanmeldingen door het parket werden aanvragen. Het aantal aanvragen in de fase van de strafuitvoering is gedaald in vergelijking met 2009 (7/14). Op zittingsniveau kregen we 6 aanvragen, wat iets minder is dan vorig jaar (8). Ook de aanvragen in de fase van het gerechtelijk onderzoek zijn licht gedaald (9/11). Op niveau van het Hof van Beroep waren er vorig jaar geen aanvragen. Dit jaar waren dat er 3. Zoals gezegd heeft de stijging in de aanvragen op parketniveau te maken met de nieuwe afspraken die werden gemaakt met het parket. Omdat we weten dat aanvragen vaker van dader- dan van slachtofferkant komen, zal een daling van aanvragen in de fase van de strafuitvoering en gerechtelijke onderzoeken verklaard kunnen worden doordat we minder aanvragen van daders in de gevangenis hebben gekregen. Dit, ondanks onze blijvende zichtbaarheid daar (infosessies aan gedetineerden, slachtoffer in beeld, trajectbegeleiders, PSD, …).

GEÏNFORMEERDE SLACHTOFFERS EN DADERS EN REACTIES VAN DE PARTIJEN Hieronder hebben we het over het aantal geïnformeerde partijen in de opgenomen aanvragen. 107 slachtoffers en 61 daders werden geïnformeerd over slachtoffer-daderbemiddeling. 67% van de geïnformeerde slachtoffers nam contact op met de bemiddelingsdienst en 56% gaat uiteindelijk in op het aanbod (in 2009 was dat 46%). Bij de daders liggen deze percentages veel hoger: 85% nam contact en 81% bleek verder geïnteresseerd te zijn om te bemiddelen (in 2009 was dat 90%). De aanvragen komen zoals andere jaren meer van daders dan van slachtoffers, wat het verschil in interesse kan verklaren aangezien iemand die bemiddeling aanvraagt sowieso interesse heeft in het aanbod. Meer dan de helft van de slachtoffers werd over het bemiddelingsaanbod geïnformeerd door de bemiddelingsdienst zelf (59). 63% reageerde op dit aanbod en 53% bleek verder geïnteresseerd te zijn in bemiddeling. Er werden relatief minder daders dan slachtoffers door de bemiddelingsdienst geïnformeerd (18). Van de daders is echter ruim 4/5 geïnteresseerd in het bemiddelingsaanbod. Ook hier zien we een stijging van het informeren van partijen door het parket. Van de 25 slachtoffers die door het parket werden geïnformeerd was 44% geïnteresseerd om een bemiddeling op te starten. Van de 18 daders

53

die een brief kregen van het parket had 67% verdere interesse in het aanbod. Verder werden slachtoffers geïnformeerd door hun advocaat (6), door de rechter (6), door slachtofferhulp (2), door slachtofferonthaal (1) en door andere (8; ondermeer Vereniging voor Ouders van Verongelukte Kinderen, herstelbemiddeling minderjarigen, dienst slachtofferbejeging politie). Naast parket en bemiddelingsdienst waren informatiebronnen voor daders: hun advocaat (4), de rechter (8), hun trajectbegeleider (3), de justitieassistent (1), de politie (1), PSD (1), slachtofferhulp (1), slachtofferonthaal (1) en andere (5, ondermeer Commissie ter Bescherming van de Maatschappij, Médiante, Slachtoffer in Beeld). Een aantal partijen namen contact op met de bemiddelingsdienst om duidelijk te maken dat ze niet wensten in te gaan op het aanbod. We reden hiervoor is ons dikwijls onbekend. Soms laten mensen per e-mail of via een derde weten dat ze niet geïnteresseerd zijn of kunnen ze de reden niet verwoorden. Anderen hebben weinig verwachtingen naar de bemiddeling, ze zien er het nut niet van in, anticiperen op de negatieve reactie van de andere partij, hebben geen schade, …

BEMIDDELINGSDOSSIERS In de aanvragen die onze dienst in 2010 behandelde, is er sprake van 139 relaties tussen slachtoffer en dader en dus evenveel potentiële bemiddelingen. In 45% van deze potentiële bemiddelingsdossiers zijn beide partijen geïnteresseerd in bemiddeling (63 bemiddelingsdossiers) en 39% resulteren in effectieve bemiddelingen (54 effectieve bemiddelingsdossiers). De redenen waarom er in 9 bemiddelingsdossiers niet effectief bemiddeld werd, zijn langs slachtofferzijde omdat er na overweging of na een verkennend gesprek toch beslist werd niet verder in te gaan op het aanbod, of om persoonlijke redenen. Langs daderkant was de enige reden dat de daders niet meer bereikbaar waren. We zien dat vooral aanmeldingen op zittingsniveau leiden tot effectieve bemiddelingen. Misschien dat partijen het aanbod van een rechter initieel als verplicht ervaren – wat uiteraard niet strookt met de opzet van bemiddeling en wat de bemiddelaar dan wel rechtzet in de gesprekken – de partijen nemen hier wel het woord en maken met een grotere intensiteit gebruik van de communicatieve ruimte die hen wordt geboden.

AARD VAN DE FEITEN Wat betreft de aard van de feiten werd voornamelijk bemiddeld in eigendomsdelicten (39%) en in persoonsdelicten (38%). Een minderheid van de bemiddelingen gebeurde dit jaar in zedenzaken (4%). Er is een stijging in het aantal verkeersdossiers (20% van de effectieve bemiddelingen). Er zijn 11 bemiddelingen doorlopen in deze materie, doch het gaat hierbij slechts om 3 gerechtelijke dossiers op niveau van het politieparket. Er werd bemiddeld in twee zaken van verkeersongevallen met dodelijke afloop en in 1 zaak met een zwaargekwetste persoon ten gevolge van een verkeersongeval. In deze drie zaken waren er meerdere betrokkenen of werd er naast de directe betrokkenen ook bemiddeld met de direct belanghebbende context. Wat ook opvalt is dat 85% van de potentiële bemiddelingen bij verkeersdossiers ook effectieve bemiddelingen werden; een percentage dat veel hoger is dan bij de andere soort feiten (rond de 30%). Dit is mogelijks een indicatie voor de grote behoefte aan communicatie die we vermoeden in dit soort dossiers.

INDIRECTE EN DIRECTE BEMIDDELING Zoals vorige jaren werd er ook in 2010 voornamelijk op indirecte wijze met elkaar bemiddeld. In 11 van de 60 effectieve bemiddelingsdossiers, die in 2010 werden afgesloten, vond een gezamenlijk gesprek plaats (18%). Dit is een stijging ten opzichte van vorig jaar (7). In één dossier zijn er twee ontmoetingen georganiseerd. Er waren relatief weinig ontmoetingsmomenten, maar de gezamenlijke gesprekken gebeurden tegelijk met

54

meerdere betrokkenen in een dossier.

BEMIDDELINGSOVEREENKOMSTEN Er werden 10 overeenkomsten afgesloten. Dit is in 17% van de bemiddelingen, wat een daling is in vergelijking met 2009 (toen werden 18 overeenkomsten afgesloten). Redenen voor het niet opmaken van een bemiddelingsovereenkomst zijn onder andere: omdat de zitting te kortbij is en de bemiddeling nog niet afgerond; omdat één van de partijen niets op papier wil zetten of de bemiddeling wil stoppen; omdat partijen niet tot een vergelijk kunnen komen en het conflict kan aangewakkerd worden door de standpunten op papier te zetten; omdat ze de inhoud van de bemiddeling vertrouwelijk willen houden, … Meestal wordt een bemiddeling afgerond maar wensen partijen niets mee te delen aan de rechtbank. Opvallend is dat vooral op zittingsniveau beide partijen afhaken om nog verder te bemiddelen. Het is logisch dat er dan ook geen bemiddelingsovereenkomst wordt afgesloten, hoewel het belang of het nut van een overeenkomst in die fase nog het duidelijkst op de voorgrond treedt. Een reden voor de keuze dat men niet verder wil bemiddelen op zittingsniveau heeft wellicht te maken met de grotere polarisering van partijen dan in andere fasen van de rechtspleging.

CONCLUSIES EN ASPIRATIES VOOR 2011

Het schrijven van een lokaal actieplan helpt ons de leemtes in onze werking scherp te stellen. Het plan wijst ons de actieterreinen aan waar de bemiddelingsdienst moet investeren. Achteraf biedt het ons de mogelijkheid om de initiatieven die het afgelopen jaar werden genomen op hun effectiviteit en efficiëntie te beoordelen. Hebben we dit jaar ons beoogde doel bereikt? En welke doelstellingen hebben we volgend jaar voor ogen? In september 2010 werd een nieuw selectiesysteem ingevoerd op het niveau van het parket. Opzet is dit systeem te evalueren : in hoeverre wordt er gereageerd op de verstuurde informatiebrieven vanuit het parket en in hoeveel gevallen leidt dit tot effectieve bemiddelingen, al dan niet met een schriftelijk resultaat? De cijfers van 2010 duiden op een verminderde toevoer aan dossiers in de fase van de strafuitvoering. De stuurgroep is van mening dat het herstelfonds, in functie van een rechtsgelijk aanbod, in alle gevangenissen dient te worden ingevoerd. We wachten met grote belangstelling de evaluatie binnen de centrale stuurgroep herstelfonds rond de mogelijke uitbreiding af. De mogelijkheid een beroep te doen op het herstelfonds kan opnieuw tot een grotere aanvoer van dossiers in de fase van de strafuitvoering leiden. Op basis van de cijfers blijft het voornaamste pijnpunt het opmaken van een bemiddelingsovereenkomst. Niettegenstaande we initiatieven nemen om op andere wijzen meer zichtbaar te zijn, zien we het belang in van een schriftelijke terugkoppeling naar de gerechtelijke instanties. Uiteindelijk vormt dit een belangrijk instrument in het kader van ons streven naar een meer communicatieve en participatieve justitie. We zijn er ons van bewust dat we de mogelijkheden van bemiddeling binnen zekere problematieken nog niet of onvoldoende gekend zijn. Er kan nog heel wat worden ingezet op sensibilisering in het kader van bijvoorbeeld de verkeersdossiers. Een onderzoek naar wie onze partners kunnen zijn in deze materie en hoe we complementair kunnen werken, heeft ondermeer als opzet de thematiek van de verkeersdossiers meer op de bemiddelingskaart te zetten. Daarnaast erkent de dienst ook de nood aan communicatie tussen partijen betrokken in andere types ongevallen, ic de arbeidsongevallen. Ook

55

op dit terrein, is het aangewezen om in overleg te gaan met de bevoegde actoren (arbeidsauditoraat). Gentse regio een aanzet zijn om breder te gaan werken. De mogelijkheden worden verkend. De stuurgroep blijft haar rol behouden om de bemiddelingsdienst bij te staan bij de uitvoering van haar lokaal beleidsplan. In 2011 dient dit te gebeuren onder een nieuw voorzitterschap. Op de eerste stuurgroep van 2011 zal dan ook een nieuwe voorzitter worden aangeduid.

56

BEMIDDELINGSDIENSTEN IEPER, VEURNE & KORTRIJK

Inleiding Het jaar 2010 was een bijzonder en woelig jaar voor de bemiddelingsdiensten in de arrondissementen Ieper, Kortrijk en Veurne. Ik spreek hier uitdrukkelijk van bemiddelingsdiensten, want begin 2010 was er nog een onderscheid te merken tussen de bemiddelingsdienst voor het arrondissement Kortrijk en de bemiddelingsdienst voor de arrondissementen Ieper en Veurne. Dit onderscheid was al niet volledig rigide meer. Al sinds 2008 waren deze twee diensten samen gehuisvest bij het CAW Midden-West-Vlaanderen in Izegem en sindsdien waren er al initiatieven genomen naar een meer intense samenwerking, over de verschillende arrondissementsgrenzen heen. Zo volgden de bemiddelaars elkaars stuurgroepen mee op, was er tijd voor intervisie in dossiers en werd er soms gezamenlijk aan sensibiliseringsmomenten gedaan; bv. de infosessies in de gevangenis van Ieper of de infomomenten aan een aantal politiezones uit de drie arrondissementen. Toch was er nog een opsplitsing tussen de twee bemiddelingsdiensten, vooral in het opnemen van het dossierwerk. Ook hier was echter de doelstelling om deze opsplitsing op termijn weg te werken; dit was ook één van de onderdelen van de jaarplanning: “nagaan wat de mogelijkheden waren om tot een eenheidsdienst te komen”. Door omstandigheden is dit alles in een stroomversnelling gekomen: de bemiddelaar van het arrondissement Kortrijk is voor langere tijd uitgevallen, waarbij de keuze werd gemaakt dat – in eerste instantie het dossierwerk, in tweede instantie ook een aantal structurele zaken – de activiteiten van deze dienst werden overgenomen door de bemiddelingsdienst van Ieper & Veurne. Na de terugkeer van de bemiddelaar voor het arrondissement Kortrijk (begin 2011), werd beslist om niet terug te keren naar de opsplitsing, maar om alle bemiddelaars blijvend in te zetten voor de drie arrondissementen samen. Daarnaast was 2010 ook een jaar van uitbreiding. Begin 2010 werd er een halftijdse bemiddelaarsfunctie toegevoegd aan de bemiddelingsdienst Ieper en Veurne, die eind 2010 werd uitgebreid naar een voltijdse functie voor de arrondissementen Ieper, Kortrijk en Veurne. Deze nieuwe functie werd van januari tot eind december ingevuld door Ann-sofie Michem, die Suggnomè nu heeft verlaten en momenteel werkt in het CAW De Papaver (arrondissementen Ieper & Veurne). Langs deze weg willen we haar nogmaals bedanken voor de inzet en enthousiasme die ze als bemiddelaar en collega steeds toonde. Bij deze verwelkomen we ook Michaël Gevaert, die Ann-Sofie Michem zal vervangen. De uitbreiding situeerde zich ook elders: in het arrondissement Kortrijk wordt sinds september 2010 een heel nieuwe categorie van dossiers, nl. strafrechtelijke feiten met kwalificatie “niet-naleven bezoekrecht”, doorgestuurd. Daarover leest u verder in dit verslag meer. Dit gezegd zijnde, zal ik in hetgeen volgt de activiteiten van de bemiddelingsdienst Ieper, Kortrijk en Veurne bespreken. Waar dit van toepassing is, zal ik – gezien dit jaarverslag ook dient om een beeld te scheppen van de werkzaamheden aan de verschillende arrondissementele partners – een opdeling maken tussen de drie verschillende arrondissementen.

STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

Een belangrijke taak van de bemiddelingsdienst is het in de praktijk brengen van de wet van 22 juni 2005. Naast het zuivere bemiddelingswerk behelst dit ook de bemiddeling en de mogelijkheden ervan te duiden bij de verschillende arrondissementele samenwerkingspartners.

57

In 2010 startte een nieuwe bemiddelaar voor de arrondissementen Ieper & Veurne. Dit was een uitgelezen kans om de meeste samenwerkingspartners nog eens opnieuw te bereiken. Tijdens een voorstellingsronde van de nieuwe bemiddelaar werd er langsgegaan bij o.a. de justitiehuizen, het parket, onderzoeksrechters, enz. Er werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om de bemiddeling nog eens toe te lichten (soms kort, soms iets uitgebreider), het selectiesysteem op het niveau van het parket te bespreken en andere samenwerkingsafspraken nog eens te overlopen. Gedurende het jaar zijn er ook vele informele contacten met samenwerkingspartners, die ook vaak sensibiliserend werken. In dit deel willen we echter focussen op een aantal structurele overlegmomenten of speciaal georganiseerde infosessies.

ORGANISATIE VAN DE STUURGROEP In de arrondissementen Ieper en Veurne werd de stuurgroep telkens in aansluiting met het 6 samenwerkingsverband van DIVAM georganiseerd. Deze stuurgroep ging in elk arrondissement 3 keer door. In het arrondissement Kortrijk werd er ook drie keer een stuurgroep georganiseerd; dit gebeurde niet in aansluiting op het samenwerkingsverband van Cohesie, maar deze waren wel telkens aanwezig en het 7 agendapunt “mededelingen vanuit het CJGB ” was een vast item van de stuurgroep. Op elk van deze stuurgroepen waren er een aantal vaste agendapunten; specifiek omtrent de terugkoppeling van de werkzaamheden van de bemiddelingsdienst (een weergave van het kwantitatieve en kwalitatieve werk dat de bemiddelingsdienst in de afgelopen periode had gedaan) en mededelingen vanuit Suggnomè vzw (bv. omtrent de personeelsituatie, overkoepelende sensibiliseringsprojecten zoals de toneelvoorstelling “Van de mens niets dan slechts”, terugkoppeling vanuit nationale werkgroepen omtrent bemiddeling, enz.). Daarnaast werden ook een aantal inhoudelijke thema’s uitgebreider besproken. Een beknopt overzicht:

STUURGROEP ARRONDISSEMENT IEPER In Ieper werd onder meer de inventarisatie van onderzoeksvragen (uitgevoerd door Erik Claes), waarin de stuurgroepen ook een stem kregen, besproken. De nieuwe beleidslijnen van Suggnomè werden aan de stuurgroep voorgesteld; net als het draaiboek dat Suggnomè vzw had uitgewerkt omtrent “bemiddeling met kinderen”. Tot slot werd op één bijeenkomst ook een discussie gevoerd waar slachtoffers van seksueel misbruik binnen de kerk, die in contact wilden komen met hun dader, terecht konden.

STUURGROEP ARRONDISSEMENT KORTRIJK Ook in het arrondissement Kortrijk werd de invantarisatie van onderzoeksvragen aan de stuurgroep voorgelegd en de nieuwe beleidslijnen voorgesteld. Daarnaast werd ook overlopen welk aanbod er bestaat qua hulp- en dienstverlening voor betrokkenen van verkeersongevallen. Het Herstelfonds en de concrete praktijk in de gevangenis van Ruiselede werd aangeraakt. Tot slot werd het thema “ouderschapsbemiddeling” – hierover kan u verder meer lezen – uitgebreid besproken.

STUURGROEP ARRONDISSEMENT VEURNE De besproken thema’s op de stuurgroep van Veurne leunden heel dicht aan bij deze van de stuurgroep van Ieper. Ook hier werd immers stilgestaan bij de inventarisatie van onderzoeksvragen door Erik Claes, het draaiboek kinderen en de beleidslijnen van Suggnomè vzw. 6

Dienst Ieper & Veurne voor Alternatieve Maatregelen (waaronder herstelbemiddeling voor minderjarige daders). Centrum Jongeren- en Gezinsbegeleiding; waaronder de dienst Cohesie valt, die o.a. herstelbemiddeling voor minderjarige daders aanbiedt. 7

58

Een bijkomend thema was de bespreking van de rol van de advocaat in de bemiddeling. Naast de afzonderlijke stuurgroepen werd er in 2010 voor het eerst een gezamenlijke stuurgroep georganiseerd voor de drie arrondissementen samen. Deze stuurgroep ging door op 9 december 2010. Als locatie hadden we gekozen voor het stadhuis van Ieper. Op deze stuurgroep werden naast de vaste stuurgroepleden ook (een deel van) hun achterban uitgenodigd en een aantal andere samenwerkingspartners (bv. leden van het forensisch team, begeleidingsteam). Op de agenda stonden twee inhoudelijke thema’s: Katrien Lauwaert (voorzitter van de Raad van Bestuur van Suggnomè en professor aan de universiteit van Luik) stelde de resultaten voor van verschillende onderzoeken, waarin o.a. werd nagegaan in hoeverre de bemiddelingsovereenkomst zijn weerslag vindt in het latere vonnis van de rechtbank. Davy Dhondt (bemiddelaar Ieper-Kortrijk-Veurne) stelde een evaluatieonderzoek voor van enkele herstelrechtelijke praktijken in Groot-Brittannië.

DEELNAME AAN OVERLEGSTRUCTUREN Vanuit de bemiddelingsdienst werd er ook deelngenomen aan een aantal overlegstructuren, zowel binnen Suggnomè (de werkgroepen; die weliswaar niet altijd rechtstreeks gericht zijn op het sensibiliseren van partners, maar wel steeds dienen als ondersteuning voor het concrete bemiddelingswerk) als met externe partners.

INTERNE OVERLEGSTRUCTUREN o

Regioteam West. Een overlegorgaan tussen de bemiddelingsdiensten Brugge, Gent, Ieper, Kortrijk en Veurne. Dit overleg dient zowel ter ondersteuning in de concrete dossiers (intervisie) als ter ondersteuning in het structurele werk.

o

Terugkom- en denkdagen Suggnomè vzw – Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling. Een ontmoetingsmoment tussen alle werknemers van Suggnomè en een plaats voor inhoudelijke discussie.

De interne werkgroepen van Suggnomè vzw bestaan meestal uit één bemiddelaar per regio en een stafmedewerker. Vanuit de bemiddelingsdiensten Ieper-Veurne & Kortrijk werd er ook deelgenomen aan een aantal interne werkgroepen, als vertegenwoordiging voor de regio West: o

Werkgroep sensibilisatie. Deze werkgroep tracht materiaal te voorzien om de bemiddeling bekender te maken bij het ruimere publiek. Eén van de werkpunten in 2010 was o.a. de voorbereidingen van de toneelvoorstelling “Van de mens niets dan slechts” mee op te volgen, de verdere uitwerking van de website van Suggnomè, enz. U vindt hierover meer uitleg elders in het jaarverslag.

o

Werkgroep registratie. Deze werkgroep ontfermt zich over de wijze van registratie van de aanvragen en bemiddelingsdossiers. Belangrijke thema’s dit jaar waren o.a. het mogelijk maken van een vergelijking tussen de arrondissementen betreffende het aantal doorverwijzingen (aangezien er in de praktijk op verschillende manieren dossiers worden doorverwezen naar de bemiddelingsdienst – soms via informatiebrieven, soms via aanbodsbrieven, soms op een nog andere manier – was dit geen evidentie) en een aantal aanpassingen om de privacy van cliënten (m.b.t. de gegevens die geregistreerd worden) beter te garanderen.

59

o

Beleidsplanningsteam. Suggnomè vzw wil voor de periode 2011-2014 een nieuw beleidsplan uitschrijven, waarin de belangrijkste prioriteiten en uitdagingen voor de organisatie in de komende 3 jaar zijn opgenomen. Ook hier is vanuit elke regio één bemiddelaar bij betrokken, vanuit de bemiddelingsdienst Ieper-Kortrijk-Veurne is er één bemiddelaar ook bij betrokken als verslaggever/procesbegeleider. Het beleidsplanningsteam had één bijeenkomst in 2010; de overige bijeenkomsten waren gepland in de periode januari-maart 2011.

o

Werkgroep FSU. De werkgroep FSU (fase strafuitvoering) bestaat uit 2 geledingen: enerzijds een interne bijeenkomst met vertegenwoordiging van elke regio van Suggnomè en 1 staflid. Anderzijds een overleg met externe partners (medewerkers vanuit F.O.D. Justitie, Vlaamse Gemeenschap, Steunpunt, universiteiten,…) Bedoeling is vanuit de praktijk knelpunten inzake bemiddeling in dossiers fase strafuitvoering te bespreken en om betere samenwerkingsafspraken uit te stippelen naar de toekomst toe. In de loop van 2010 werd binnen de interne werkgroep het draaiboek voor bemiddelingen in de fase van de strafuitvoering bijgewerkt tot een praktisch gericht en zeer bruikbaar werkinstrument. Het overleg met de externe partners is een eerder inhoudelijk overleg. De agenda wordt vooral nog door Suggnomè bepaald maar even goed zouden ook de andere partners thema’s kunnen aanbrengen. Gedurende het werkjaar 2010 heeft de bemiddelaar van arro Kortrijk niet meer geparticipeerd aan deze bijeenkomsten omwille van langdurig ziekteverlof.

o

Werkgroep denkdagen. De denkdagen van Suggnomè werden voorbereid door een groep bemiddelaars, o.a. één van de bemiddelaars van de arrondissementen Ieper, Kortrijk en Veurne.

EXTERNE OVERLEGSTRUCTUREN o

Samenwerkingsverband DIVAM. Het samenwerkingsverband is een overlegstructuur waarbij DIVAM haar verschillende werkvormen kan toelichten en structurele problemen kan voorleggen aan de verschillende partners. Deze overlegstructuur is vergelijkbaar met de stuurgroepen georganiseerd door Suggnomè vzw en werden in 2010 voor zowel het arrondissement Ieper als Veurne steeds in aansluiting met de stuurgroep georganiseerd. Het samenwerkingsverband is in 2010 drie keer georganiseerd per arrondissement.

o

Welzijnsteams (georganiseerd per arrondissement). Een zeswekelijks overlegmoment tussen alle arrondissementele partners, die in aanraking komen met slachtoffers van misdrijven. De deelnemers zijn o.a. politie (dienst slachtofferbejegening), slachtofferonthaal parket, slachtofferhulp, enz.

o

Begeleidingsteam Ieper en Veurne.

60

Het begeleidingsteam, georganiseerd door de bemiddelingsdienst, kreeg in de arrondissementen Ieper & Veurne een nieuw kleedje. Er werd één begeleidingsteam georganiseerd voor beide arrondissementen samen, er werden meer partners uitgenodigd, de frequentie werd vastgelegd op 2 keer per jaar en de inhoud was niet meer loutere intervisie, maar wel casusbespreking rond één bepaald thema. In 2010, waar het nieuwe begeleidingsteam eenmaal werd georganiseerd, was dit thema “bemiddeling bij burenruzies”. o

Begeleidingsteam Kortrijk. Het begeleidingsteam in Kortrijk is eenmaal doorgegaan in 2010. Deelnemers waren o.a. Cohesie (dienst van o.a. bemiddelaars minderjarigen), coördinator justitiehuis en justitieassistenten “Bemiddeling in strafzaken, slachtofferhulp, enz.

o

Forensisch team CAW De Papaver. Het forensische team brengt ongeveer zeswekelijks een aantal partners uit het welzijnsveld samen voor de arrondissementen Ieper en Veurne. Dit team wordt georganiseerd door het CAW De Papaver.

o

Forensisch team CAW De Stimulans. In de loop van 2010 heeft de bemiddelaar van arrondissement Kortrijk geen enkele keer deelgenomen aan het forensisch team van CAW Stimulans. Tijdens de eerste helft van het jaar werden er hoofdzakelijk agendapunten behandeld die te maken hadden met de interne werking van de organisatie CAW, waardoor deelname van een externe op dat ogenblik niet opportuun was. Tijdens de tweede jaarhelft was de bemiddelaar afwezig omwille van langdurige ziekte.

OVERLEGMOMENTEN & INFOSESSIES ARRONDISSEMENT IEPER o

Gevangenis Ieper In 2010 werden er 3 infosessies voor gedetineerden gepland, twee ervan zijn ook effectief doorgegaan (één werd afgelast wegens een te laag inschrijvingsaantal).

o

Beleidsmedewerker gevangenis Ieper. In 2010 is er een nieuwe beleidsmedewerker gestart in de gevangenis van Ieper. Op een eerste overlegmoment is er o.a. aandacht geweest voor de evaluatie van de infosessies voor gedetineerden.

o

Organisatieondersteuner gevangenis Ieper. In navolging van het overleg met de beleidsmedewerker in de gevangenis van Ieper is er nog een overleg doorgegaan met de organisatieondersteuner, om de voorgestelde afspraken verder te concretiseren.

o

Bezoekvrijwilligers Justitieel Welzijnswerk.

61

Aan de bezoekvrijwilligers (vrijwilligers die gedetineerden, die geen bezoek krijgen van familie of vrienden, af en toe gaan bezoeken) werd de werking van de bemiddelingsdienst voorgesteld. o

DIVAM. Aan DIVAM werd een voorstelling gegeven omtrent het draaiboek “bemiddelen met kinderen”.

ARRONDISSEMENT KORTRIJK o

Overleg verbindingsmagistraat. Gezien het zeer beperkte aantal doorverwijzingen door het parket in het arrondissement Kortrijk in de eerste helft van 2010, werd een overleg aangevraagd met de verbindingsmagistraat om dit te problematiseren. Het voorstel werd uitgewerkt dat de bemiddelaars tijdelijk de dossiers zouden kunnen inlezen om deze voor te kunnen leggen aan de magistraat en zo meer zicht te krijgen op de motivatie waarom er geen bemiddeling in werd aangeboden. Dit voorstel werd echter niet weerhouden op de korpsvergadering van het parket. Er zou wel gezocht worden binnen het parket naar een manier om meer dossiers naar herstelbemiddeling te oriënteren. De concrete uitwerking hiervan verwachten we in 2011.

o

Project ouderschapsbemiddeling. Vanuit het Justitiehuis Kortrijk kwam de vraag of Suggnomè vzw de dossiers met als kwalificatie “niet naleven bezoekrecht” kon opnemen. In deze dossiers gaf het parket immers standaard per brief uitleg over de mogelijkheid tot ouderschapsbemiddeling aan de betrokken partijen; met als contactadres voor meer informatie hieromtrent het Justitiehuis van Kortrijk. Het Justitiehuis kon deze coördinerende taak echter niet meer op zich nemen. Na overleg met het Justitiehuis en later het Justitiehuis en het parket van Kortrijk, werd beslist dat Suggnomè vzw deze dossiers kon kaderen in de wet van 22 juni 2005 en alle aanvragen hieromtrent dus kon opnemen. Er zou vanuit het parket geen sprake meer zijn van informatie omtrent “ouderschapsbemiddeling”, maar wel van informatie omtrent “de mogelijkheid tot bemiddeling” – net als in andere dossiers waarin de informatie over slachtofferdaderbemiddeling werd gegeven. Suggnomè vzw van haar kant zou deze bemiddelingen ook opnemen, net als elke andere doorverwijzing van het parket, weliswaar met in het achterhoofd houdende dat – indien de vragen van partijen te specifiek gericht waren op de bezoekregeling – er een doorverwijzing kon gebeuren naar een familiaal bemiddelaar. Deze praktijk zal in de toekomst worden opgevolgd en geëvalueerd door de stuurgroep van Kortrijk.

ARRONDISSEMENT VEURNE o

Balie Veurne De balie van Veurne reageerde op het aanbod vanuit de bemiddelingsdienst om een infosessie te verzorgen voor haar leden omtrent bemiddeling. Eind december werd er een infoavond georganiseerd, waarin de bemiddelingsdienst informatie gaf over slachtofferdaderbemiddeling en een justitieassistente over “bemiddeling in strafzaken”. Het verschil tussen beide praktijken werd op deze wijze hopelijk duidelijk gemaakt aan de aanwezige advocaten.

62

o

Politie. Op initiatief van de dienst interne zorg van de politiezone Spoorkin, heeft de bemiddelingsdienst haar werking voorgesteld op een overlegmoment voor de medewerkers verantwoordelijk voor de interne zorg van de verschillende politiezones over heel WestVlaanderen. De reden hiervoor was o.a. de vaststelling dat politieagenten zelf ook een beroep konden doen op bemiddeling (als zij slachtoffer werden van feiten, bv. weerspannigheid); maar vaak dit aanbod nog niet voldoende kenden.

DE CIJFERS IN BEELD

De wijze waarop dossiers bij de bemiddelingsdienst terecht komen, is nog steeds divers en heeft op de dossiers “niet naleven bezoekrecht” in het arrondissement Kortrijk na, geen grote verandering gekend sinds 2009.

ARRONDISSEMENT IEPER 8

In het arrondissement Ieper waren er in 2010 36 aanmeldingen . De grootste aanmelder was het parket (27 aanmeldingen of 75% van de aanmeldingen). Van de 36 aanmeldingen werden er 31 ook een aanvraag, waarvan 27 aanvragen ook effectief werden opgenomen door de bemiddelingsdienst. Er werden dus vier aanvragen niet opgenomen, met als reden: eenmaal kon de andere partij niet bereikt worden (geen adresgegevens die konden worden teruggevonden); eenmaal trok het slachtoffer de vraag tot bemiddeling terug in voordat het aanbod kon worden overgemaakt aan de andere partij en tweemaal ging het om een buitenstrafrechtelijke aanvraag. We merken op het niveau van de aanmeldingen/aanvragen al direct een grote daling t.o.v. 2009, waar er nog sprake was van 47 aanvragen, waarvan er 44 werden opgenomen. Het soort dossiers (inzake kwalificatie feiten) dat werd doorverwezen, was vrij divers en situeerde zich vooral in de sfeer van eigendomsdelicten en persoonsdelicten; met een uitschieter bij de kwalificatie “opzettelijke slagen en verwondingen”. Er kwamen ook een beperkt aantal aanmeldingen in zedenfeiten en verkeersongevallen. Deze diversiteit in feiten is echter niet terug te vinden in de fase van het gerechtelijk dossier: alle opgenomen aanvragen situeren zich in de fase van het opsporingsonderzoek. Het is heel opvallend dat er geen enkele aanvraag op de bemiddelingsdienst toekwam die zich situeerde in gerechtelijk onderzoek of in de fase van de strafuitvoering. Voor dit laatste is er misschien wel een verklaring: in de gevangenis van Ieper zitten er vooral verdachten in voorhechtenis en weinig veroordeelden. Mogelijks hebben gedetineerden, die veroordeeld werden voor de rechtbank van Ieper maar gedetineerd zijn in een gevangenis buiten het arrondissement Ieper, wel vragen gesteld naar bemiddeling, maar zijn deze onder een ander arrondissement geregistreerd. In de opgenomen aanvragen werden er 51 slachtoffers en 32 daders geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling. Hiervan namen er resp. 35 (ca. 70%) en 21 (ca. 66%) contact op met de bemiddelingsdienst. Uiteindelijk waren er 28 slachtoffers (ca. 55%) en 15 daders (ca. 46%) geïnteresseerd in het aanbod van bemiddeling.

8

Over het verschil tussen aanmeldingen en aanvragen kan u ongetwijfeld elders in het jaarverslag meer lezen. Toch nog eens beknopt herhalen: aanmeldingen zijn alles dat binnenkomt op de bemiddelingsdienst betreffende een vraag voor of informatie over bemiddeling aan partijen. Aanvragen zijn die aanmeldingen waarin ook één van de betrokken partijen die wenst te bemiddelen, zelf of via derden, contact heeft opgenomen met de bemiddelingsdienst. Opgenomen aanvragen zijn die aanvragen die voldoen aan de criteria (de wettelijke criteria als de bijkomende criteria opgelegd door Suggnomè vzw) voor slachtoffer-daderbemiddeling.

63

Als we dit vergelijken met de gemiddelden voor heel Vlaanderen, merken we voor het arrondissement Ieper dat er iets meer slachtoffers (55% t.o.v. 47% gemiddeld), en veel minder daders (46% t.o.v. 72% gemiddeld) geïnteresseerd waren in het aanbod dan verwacht. In de opgenomen aanvragen waren er 68 relaties tussen dader en slachtoffer; m.a.w. 68 potentiële bemiddelingsdossiers. In 17 (25%) ervan was er ook een match (interesse van zowel dader als slachtoffer); in 14 (ca. 20%) werd er ook effectief informatie uitgewisseld. Dit is beduidend minder dan het gemiddelde voor heel Vlaanderen in 2010, nl. ca. 31%. In 2010 werden er 19 bemiddelingsdossiers afgesloten. Opvallend is dat er in geen enkel van deze bemiddelingsdossiers een gezamenlijk gesprek heeft plaatsgevonden (een enkele keer werd er wel naar toe gewerkt, maar haakte één van beide partijen toch af). Dit is dus zeker een aandachtspunt voor 2011. Anderzijds stellen we ook vast dat in 9 afgesloten bemiddelingsdossiers een bemiddelingsovereenkomst werd bereikt. Dit is in ca. 50% van de afgesloten dossiers, wat beduidend hoger is dan het Vlaamse gemiddelde (nl. ca 23%).

ARRONDISSEMENT KORTRIJK In het arrondissement Kortrijk ontving de bemiddelingsdienst 55 aanmeldingen (52% is afkomstig van het parket, dat de grootste aanmelder is), waarvan er 33 een aanvraag werden. Dit is een groot verschil, maar valt wel te verklaren. Een groot deel van de aanmeldingen gebeurde immers in dossiers met kwalificatie “niet naleven bezoekrecht” (zie verder), waar in deze dossiers – voor 2010 alleszins – weinig reactie kwam. Dit heeft zijn weerslag gehad in het totaal aantal aanmeldingen en aanvragen. Slechts 23 van deze 33 aanvragen werden ook effectief opgenomen. De 10 aanvragen die niet werden opgenomen waren voornamelijk aanvragen die interfereerden met het onderzoek. Zeker op het gebied van de opgenomen aanvragen is er een duidelijke daling merkbaar t.o.v. 2009; toen waren er nog 35 opgenomen aanvragen. Als we kijken naar de kwalificatie van de feiten op het niveau van de aanmelding (zover we die kenden), merken we een duidelijk overwicht van de kwalificatie “niet naleven bezoekrecht”: 21 (van de 55 aanmeldingen in het totaal; of 38%) ging over dit soort feiten. Al deze dossiers kwamen er trouwens na aanmelding van het parket, wat betekent dat 75% van de aangemelde dossiers door het parket gaat over zaken van “niet naleving bezoekrecht”. Slechts 8 dossiers werden door het parket aangemeld m.b.t. andere feiten. De tweede grootste categorie van feiten naast “niet naleven bezoekrecht” is diefstal met geweld (6 aanmeldingen, ofwel 11%). Voor het overige waren de aanmeldingen verspreid over allerhande feiten, zowel persoons- als eigendomsdelicten, zedenfeiten en verkeersdossiers. Het strafrechtelijk niveau van de opgenomen aanvraag is vooral het opsporingsonderzoek (17 van de 23, of 74%). Er waren ook 2 opgenomen aanvragen in gerechtelijk onderzoek en 4 in de fase van de strafuitvoering. In de opgenomen aanvragen werden er 31 slachtoffers en 25 daders geïnformeerd over bemiddeling. Hiervan reageerden er resp. 21 en 19 en hadden er resp. 16 (ca. 51%) en 17 (ca. 68%) interesse in het aanbod. Dit is consistent met de gemiddelden voor heel Vlaanderen. Dit alles betekent dat er in de opgenomen aanvragen 33 potentiële bemiddelingsdossiers zijn, waarvan 14 een bemiddelingsdossier werden. In 10 ervan (ca. 30%) werd er ook effectief informatie uitgewisseld. Procentueel gezien valt dit opnieuw volledig binnen de verwachtingen. In 2010 werden er in het arrondissement Kortrijk 18 bemiddelingsdossiers afgesloten. In geen enkel ervan gebeurde er een terugkoppeling d.m.v. een schriftelijke bemiddelingsovereenkomst, wat toch opvallend is. In 4 van de 18 dossiers was er dan weer wel minstens één gezamenlijk gesprek geweest.

64

ARRONDISSEMENT VEURNE In Veurne gebeurden er in 2010 47 aanmeldingen voor slachtoffer-daderbemiddeling. Van de 47 aanmeldingen werden er 33 een aanvraag en 27 een opgenomen aanvraag. In vergelijking met 2009 is dit een lichte stijging (van het aantal opgenomen aanvragen; inzake aanmeldingen/aanvragen kunnen we eerder spreken van een grote stijging, maar de vergelijking is hier minder gemakkelijk te maken, wegens het invoeren van de registratie van aanmeldingen in 2010). De reden voor de stijging kunnen we vooral terugvinden in het feit dat er met de uitbreiding voor de arrondissementen Ieper & Veurne, zeker in het begin van 2010, meer tijd was om de dossier in te lezen op het parket zelf. Het selectiesysteem blijft dus heel sterk afhankelijk van de mogelijke tijdsinvestering vanuit de bemiddelingsdienst;wat vooral een zwakte van het selectiesysteem is. 60% van de aanmeldingen gebeurt door het parket (m.a.w. na selectie van de gedagvaarde dossiers door de bemiddelaars en toetsing bij de parkettitularis), 23% door de onderzoeksrechter (weliswaar na overleg met de bemiddelaar). Als we dit naast het niveau van de opgenomen aanvragen leggen, merken we dat deze verhoudingen echter verschoven zijn: 85% is op het niveau van het opsporingsonderzoek, 11% op het niveau van het gerechtelijk onderzoek. Hieruit kunnen we besluiten dat er op dossiers, waar de informatie over bemiddeling gegeven wordt na selectie bij de onderzoeksrechter, er vrij weinig reactie komt van partijen. Als we kijken naar het soort feiten in de aanmeldingen (zover we die kennen), zijn er geen echte uitschieters. De kwalificatie “opzettelijke slagen en verwondingen” komt het meest voor (10 van de 47). De rest is verdeeld over persoons- en eigendomsdelicten, zedenfeiten en verkeersongevallen. In de opgenomen aanvragen werden er 54 slachtoffers en 32 daders geïnformeerd over bemiddeling. Daarvan reageerden er respectievelijk 28 (ca. 52%) en 19 (ca. 57%), waarvan er ook resp. 22 (ca. 40%) en 16 (50%) interesse hadden. Zowel voor daders als voor slachtoffers ligt dit lager dan het Vlaamse gemiddelde. Een mogelijke verklaring hiervoor ligt misschien in het tijdstip van het aanbod, zeker op het niveau van het opsporingsonderzoek. De selectie gebeurt immers enkel op het moment dat de strafrechtelijke dossiers reeds ter dagvaarding liggen, wat betekent dat slachtoffers en daders de informatie omtrent bemiddeling vaak pas ontvangen op het moment dat ze ook een datum van zitting te horen krijgen (die vaak redelijk kortbij ligt). Mogelijks verkiezen veel daders en slachtoffers dan ook om de zitting af te wachten en geen beroep te doen op bemiddeling. De opgenomen aanvragen tellen 66 potentiële bemiddelingsdossiers. Hiervan werden er 16 (ca. 24%) ook een bemiddelingsdossiers en in 10 (ca. 15%) werd er ook effectief informatie tussen partijen overgebracht.Dit is opnieuw lager dan het Vlaamse gemiddelde en uiteraard een gevolg van de lagere reactie en interessegraad bij slachtoffers en daders (zie hoger). In 2010 werden er voor het arrondissement Veurne 16 bemiddelingsdossiers afgesloten. Opmerkelijk is dat er in deze dossiers geen gezamenlijke gesprekken plaatsvonden. Er werden wel 6 (ca. 37%) bemiddelingsdossiers afgesloten met een bemiddelingsovereenkomst, wat dan weer hoger is dan het Vlaamse gemiddelde.

CONCLUSIE

Als we 2010 puur cijfermatig bekijken, kunnen we niet anders dan vaststellen dat 2010 een minder jaar was: zowel de opgenomen aanvragen als de bemiddelingsdossiers zijn voor de arrondissementen Ieper, Kortrijk en Veurne gedaald t.o.v. 2009. Er zijn weliswaar op cijfermatig vlak ook een aantal lichtpuntjes, bv. een procentueel hoog aantal overeenkomsten in afgesloten bemiddelingsdossiers voor de arrondissementen Ieper en Veurne. Slachtoffer-daderbemiddeling is gelukkig meer dan een puur cijfermatige of kwantitatieve benadering van dossiers. Het gaat ook over het gesprek aangaan met mensen, luisteren naar hun verhaal, hun angsten en

65

verwachtingen. In veel situaties gebeurde dit ook in de aanvragen die nooit leiden tot een bemiddeling, omdat de andere partij ervoor koos om niet in te gaan op het aanbod, of omdat hun vraag niet kon worden opgenomen door onze dienst. In die situaties werd er gezocht met partijen waar ze wel terecht konden met hun vragen, informatie gegeven en indien nodig de doorverwijzing naar de hulpverlening gemaakt; of soms was het luisteren en het tijd maken voor hen al voldoende. Dit is niet af te leiden uit te cijfers, terwijl het evident lijkt dat dit ook een belangrijke taak is van de bemiddelingsdienst. Een voorbeeld om dit te illustreren: De bemiddelingsdienst heeft in 2010 een coachende rol opgenomen in een vraag naar communicatie tussen verschillende nabestaanden van een zelfdoding. Er waren verschillende voorbereidende gesprekken met de politieagente die de ondersteuning van deze communicatie op zich nam, evenals werden een aantal gesprekken meegevolgd ter ondersteuning van de agente. Dat dit voor de betrokken nabestaanden een meerwaarde kan bieden, lijkt vanzelfsprekend. In de cijfers is dit terug te vinden als één buitenstrafrechtelijke aanvraag. Ook op structureel gebied is de bemiddelingsdienst actief geweest: het begeleidinsteam in Ieper en Veurne heeft een nieuwe vorm gekregen, de infosessies in de gevangenis worden voortaan anders georganiseerd, er is voor het eerst een stuurgroep georganiseerd voor verschillende arrondissementen samen, enz. Het structurele werk zal altijd een belangrijk takenpakket van de bemiddelingsdienst blijven. Tot slot keren we toch nog even terug op de cijfers. Uiteindelijk is het cijfermateriaal, of dit nu slechts een beperkte weergave geeft van de werkzaamheden van de bemiddelingsdienst of niet, de basis waarop we worden gesubsidieerd. In dat opzicht hopen we dat 2010 een overgangsjaar was. Een jaar van een niet geheel geslaagde continuering van 2009, maar met nieuwe perspectieven voor 2011. En die perspectieven zijn er wel degelijk: er is een nieuwe verbindingsmagistraat aangesteld in het arrondissement Ieper en er zal op een andere, meer lineaire manier worden geselecteerd (wat begin 2011 alleszins al heeft geleid tot een zeer grote stijging in het aantal aanmeldingen); de dossiers “niet naleven bezoekrecht” zullen ook in 2011 (nu vanaf het begin van het jaar) in het arrondissement Kortrijk worden doorverwezen naar de bemiddelingsdienst én in andere dossiers zal er ook eerder in het verloop van het onderzoek de overweging worden gemaakt om deze door te verwijzen naar bemiddeling. En niet onbelangrijk: de bemiddelingsdienst kan hier in 2011 als een eenheidsdienst voor de arrondissementen Ieper, Kortrijk en Veurne volop mee aan de slag gaan.

66

BEMIDDELINGSDIENST TURNHOUT

Inleiding Ondanks het feit dat we in vorig jaar jaarverslag aankondigden in 2010 hopelijk meer tijd, aandacht en energie te kunnen spenderen aan het meer structurele en sensibiliserende werk van de bemiddelingsdienst, moeten we vaststellen dat we ook het voorbije jaar onze handen weer meer dan vol hadden met vooral het individuele dossierwerk. We klokten immers af met een bemiddelingsaanbod in 219 dossiers waarbij we 337 slachtoffers en 208 daders bereikten, wat uiteindelijk resulteerde in 113 effectieve bemiddelingsdossiers. Voorlopig kunnen deze cijfers hier volstaan, een meer gedetailleerde analyse en bespreking van de kwantitatieve resultaten volgen verder in dit stuk. Vooral de instroom van potentiële bemiddelingsdossiers blijft in Turnhout nog steeds gestaag groeien, en nu we einde 2010 een quasi-lineair bemiddelingsaanbod door het parket hebben gerealiseerd in alle voor de correctionele rechtbank te dagen dossiers die aan de selectiecriteria beantwoorden, mogen we verwachten dat deze tendens zich het komende jaar alleszins zal doorzetten. Een quasi-lineair aanbod in alle dagvaardenswaardige dossiers resulteert echter niet automatisch in meer effectieve bemiddelingsprocessen, en ondertussen is het genoegzaam bekend dat er ook in deze dossiers nogal wat uitval is, zodat het aantal volledig doorlopen bemiddelingsdossiers uiteindelijk heel wat lager is. Verder weten we ondertussen dat de graad van succes in bemiddelingstermen niet per se afgemeten kan worden aan het aantal bereikte overeenkomsten of gezamenlijke gesprekken… “het proces is zo mogelijk belangrijker dan het resultaat”… maar anderzijds blijft dit toch wel een belangrijke, en zeker niet te onderschatten indicatie van herstelrechtelijke effecten, waar we als organisatie o.i. niet licht aan voorbij kunnen gaan, en dat de komende periode voorwerp zou moeten uitmaken van verdere discussie, overleg en samenwerking met onze belangrijkste partners. In deze tekst willen we achtereenvolgens graag even stilstaan bij een aantal sensibiliseringsactiviteiten waar we aan deelnamen, bij de werking van de Stuurgroep in het arrondissement, bij het Herstelfonds, de cijfers uiteraard en bij de perspectieven in het nieuwe werkingsjaar.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

SENSIBILISERING Hoewel we het voorbije jaar onze vooropgestelde doelstelling van nòg meer sensibiliseren niet helemaal bereikten, hebben we toch op dit vlak niet helemaal stil gezeten, en ondernamen we toch een aantal activiteiten op dit vlak. In het voorjaar gaven we tijdens een overleg van de verschillende CLG’s in de Kempen meer tekst en uitleg over ‘Herstelrecht en bemiddeling’. Naar aanleiding van de bespreking van de Omzendbrief nr. COL 5/2009 van het College van Procureursgeneraal bij de hoven van beroep op de stuurgroepvergadering van 30 juni werd het voorstel geopperd om tijdens het overleg van de korpsoversten van de verschillende politiezones in het arrondissement, meer

67

informatie te geven over de in het nieuwe attest van klachtneerlegging opgenomen modaliteit van bemiddeling. Men zou immers mogen verwachten dat slachtoffers of gedupeerden van misdrijven hierover inlichtingen zouden vragen aan politieagenten die hen dergelijk attest overhandigen. Samen met dhr. Tom Goosen, directeur van het Justitiehuis Turnhout, stelden we tijdens dit overleg van 12 oktober ‘Bemiddeling’ voor aan de aanwezige korpsoversten, en hielden we ons beschikbaar om desgevallend ook aan de agenten van de verschillende politiekorpsen de bemiddelingsmodaliteit voor te stellen, maar op dit aanbod kwam geen reactie. Tijdens een overleg met de beleidsmedewerkers van de Vlaamse Gemeenschap die in het kader van het Strategisch Plan Hulp en Dienstverlening werkzaam zijn in de 4 gevangenissen van de Noorderkempen hadden we op 7 december de gelegenheid om ook met hen uitvoerig van gedachten te wisselen over ‘Bemiddeling en Herstelgerichte Detentie’. Aangezien er binnen het gevangeniswezen hiervoor sinds het verdwijnen van de herstelconsulenten minder animo is, en de Vlaamse Gemeenschap terzake aan een soort inhaalbeweging bezig is, is er hiervoor vanuit die hoek alleszins de laatste jaren wat meer belangstelling. Zo engageerden ze zich alleszins om vanaf 2011 bij wijze van beurtrol te participeren aan de arrondissementele stuurgroep ‘Herstelrecht en bemiddeling’. Telkens er in de 4 gevangenissen van het arrondissement door De Rode Antraciet een cursus ‘Slachtoffer In Beeld’ werd georganiseerd, participeerden we hier aan om ‘Slachtoffer – Dader Bemiddeling’ aan de cursisten voor te stellen. Sommige gedetineerden zaten toen al effectief in een bemiddelingsproces, voor anderen was dit dan weer inspirerend genoeg om zelf stappen richting slachtoffer te zetten. Verder namen we op 25 november deel aan een door de provincie, het CAW De Kempen en het Openbaar Ministerie georganiseerde actiemiddag in het kader van Intrafamiliaal Geweld. Het blijft onze overtuiging dat het in eerste instantie vooral onze klassieke samenwerkingspartners binnen Justitie en het Algemeen Welzijnswerk zijn die onze bevoorrechte partners blijven inzake doorverwijzing. Behoudens enkele uitzonderingen komen er vanwege de advocatuur nauwelijks of geen doorverwijzingen voor bemiddeling, en ook het structurele overleg met de balie krijgt in het arrondissement nauwelijks voet aan de grond. In het kader van de Forumopdracht van de organisatie laat het zich verantwoorden dat ook andere doelgroepen binnen de ruimere samenleving geïnformeerd worden over de mogelijkheid van (slachtofferdader) bemiddeling als mogelijk succesvolle vorm van conflictoplossing, maar op arrondissementeel vlak leidde dit ook vorig jaar niet tot een substantiële verhoging van het aantal doorverwijzingen.

STUURGROEP Het voorbije jaar kwam de Stuurgroep in het arrondissement Turnhout 4 keer bijeen, en traditiegetrouw werd een groot deel van de vergaderingen gewijd aan het bespreking van de activiteitenverslagen van de bemiddelaars. Cijfermatig zien we ieder jaar nog steeds een lichte stijging van het aantal dossiers dat de bemiddelingsdienst bereikt. Zoals bekend resulteert het grote aantal doorverwijzingen niet automatisch in een groot aantal opgestarte of effectieve bemiddelingsdossiers, maar dit betekent echter wel nogal wat administratief werk voor zowel de administratie van het parket en de bemiddelingsdienst. Tijdens de stuurgroepvergadering van 28 april kregen we van dhr. Wim Duerloo, medewerker van Justitieel Welzijnswerk Turnhout en projectverantwoordelijke, een verhelderende uiteenzetting over de complexe problematiek van de burgerlijke partij. In het kader van de door de Vlaamse Gemeenschap gesubsidieerde projecten inzake ‘Herstelgericht werken van het forensisch welzijnswerk’, werden de moeilijkheden in kaart gebracht, mede met het oog op het uitwerken van een sectorale visie over deze problematiek. Dit resulteerde o.a. in het uitwerken van een brochure, bestemd voor daders en slachtoffers om hiermee aan de slag te gaan. Ondertussen is er blijkbaar bij de verschillende CAW’s in Vlaanderen de nodige bereidheid om de huidige visie te onderschrijven en binnen de verschillende diensten te implementeren.

68

Omdat het ‘stempelsysteem’ zoals dit in het arrondissement de laatste jaren werd gebruikt door de parketmagistraten niet helemaal waterdicht bleek te zijn, en er nogal wat dossiers door de mazen van het net glipten, werd in de loop van 2010 besloten om ook effectief van start te gaan met het lineair informeren van alle verdachten en gedupeerden in alle te dagen dossiers die aan de selectiecriteria voldeden. In het najaar werd, vooral onder impuls van de voorzitter van de stuurgroep en onze verbindingsmagistraat, mevrouw Inge Claes, begonnen met het gefaseerd informeren van alle rechtzoekenden door het Parket. Partijen, betrokken bij een strafrechtelijke procedure, krijgen sindsdien een infobrief waarbij ze ingelicht worden over de mogelijkheid van bemiddeling, en waarbij wordt aangegeven dat een bemiddeling complementair en zinvol kan zijn bij de klassieke gerechtelijke procedure. Begin 2011 was het nieuwe systeem helemaal operationeel bij de 4 administratieve diensten van het parket die strafrechtelijke zaken behandelen. De bemiddelaars maakten van deze gelegenheid gebruik om ‘bemiddeling’ ook effectief voor te stellen aan de personeelsleden van de parketadministratie, en sindsdien gaan ze iedere dinsdagochtend langs de verschillende diensten om de dossiers te gaan inzien, en deze die beantwoorden aan de gekende criteria te weerhouden, waarna de betrokken partijen een infobrief krijgen van het parket met het voorstel om bij eventuele interesse, contact op te nemen met de bemiddelingsdienst.

HERSTELFONDS Ondanks het feit dat het Herstelfonds inmiddels dan toch al 10 jaar operationeel is in het PSC Hoogstraten, kunnen we niet anders dan vaststellen de praktijk niet meer hetzelfde succes kent als in de jaren 2002 – 2004, toen het Fonds eigenlijk slachtoffer werd van het eigen succes, en er geen aanvragen meer konden opgenomen bij gebrek aan voldoende financiële middelen. Ondanks het feit dat zowel de attaché-gevangenisdirecteur, verantwoordelijk voor ‘Herstel’, de beleidsmedewerker van de Vlaamse Gemeenschap en de trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk het project erg genegen zijn, en hier ook effectief een engagement in opnemen, resulteert dit vooralsnog niet in meer dossiers. Het feit dat de ‘Dienst Detentiebeheer’ mogelijk strikter is geworden in het toekennen van uitgangspermissies voor het uitvoeren van het vrijwilligerswerk buiten de gevangenis, zal hier wel niet helemaal vreemd aan zijn, maar o.i. is het thema ‘Herstel’ sinds het verdwijnen van de herstelconsulenten medio 2007 nu eenmaal minder prominent aanwezig in de Vlaamse gevangenissen. Bij uitbreiding worden er sindsdien ook minder initiatieven genomen en activiteiten georganiseerd in het kader van de herstelgerichte detentie. In het kader van de doorstart van het Herstelfonds in de gevangenis van Merksplas, werd tijdens overleg van de lokale werkgroep besloten dat ook het penitentiair personeel hierover ingelicht zou moeten worden zodat ook zij desgevallend vragen van gedetineerden in dit verband correct zouden kunnen beantwoorden. Er werd voorgesteld dat een bemiddelaar dit op zich zou nemen, en toelichting zou geven bij het Herstelfonds tijdens het maandelijks overleg van de Penitentiair Assistenten, en tijdens de maandelijkse vergaderingen van de kwartieroversten van de verschillende paviljoenen. In het najaar van 2010 gebeurde dit 4 keer. Op 19 november namen we deel in de gevangenis van Merksplas deel aan een in het kader van het Strategische Plan Hulp- en Dienstverlening aan gedetineerden door de beleidsmedewerker van de Vlaamse Gemeenschap georganiseerde beurs, waarop we het Herstelfonds en Bemiddeling konden voorstellen. In samenwerking met de directeur van het Justitiehuis Turnhout, de coördinator ‘Autonome Werkstraffen’, de attaché’s-gevangenisdirecteurs van het PSC Hoogstraten en de PI Merksplas, en de coördinator en trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk, organiseerden we in Hoogstraten op 2 december een feestelijke middag voor potentieel tewerkstellende organisaties.

69

Hiervoor werden een 130-tal organisaties aangeschreven, waarvan er een 20-tal lieten weten hier ook effectief bij aanwezig te zullen zijn, en enkele andere betoonden ook effectief interesse en wensten hierover wat meer informatie. Op 2 december hadden we echter af te rekenen met massaal veel sneeuwval in de Noorderkempen zodat de opkomst in extremis nogal mager was, maar desalniettemin was het geslaagde middag. Niet in het minst voor de nieuwe trajectbegeleiders en mensen van de psychosociale dienst van de betrokken gevangenissen die op een aangename manier kennis konden maken met het concept van het Herstelfonds.

DE CIJFERS IN BEELD

AANTAL AANMELDINGEN – AANVRAGEN – EFFECTIEVE BEMIDDELINGSDOSSIERS Om misverstanden te vermijden, misschien eerst nog een kort woordje uitleg betreffende de verschillende termen die hierboven worden gebruikt. Sinds vorig jaar wordt er een onderscheid gemaakt tussen aanmeldingen en aanvragen. De aanmeldingen zijn alle verwijzingen die bij ons toekomen en voor Turnhout waren er dat vorig jaar 219. Dit is een lichte stijging ten opzichte van het jaar 2009 toen we net de kaap van 200 niet konden ronden. Een aanmelding wordt een aanvraag wanneer één van de partijen expliciet aangeeft geïnteresseerd te zijn in de bemiddelingsprocedure wat maakt dat de bemiddelaar ook effectief stappen dient te zetten naar de andere partij, al was het maar door een herinneringsbrief te sturen. Bij een loutere aanmelding, waar partijen door het parket geïnformeerd worden en daarnaast geresponsabiliseerd worden om zelf contact op te nemen met de bemiddelingsdienst, bestaat de kans dat geen enkele partij interesse toont en dan wordt dit dossier afgesloten zonder enige tussenkomst van de bemiddelingsdienst en blijft dit een aanmelding. Een constante in de jaarverslagen van de voorbije jaren is onze verwijzing naar de goede samenwerking met het parket in Turnhout. Ook dit jaar zijn we verheugd dit hier opnieuw te kunnen neerschrijven en sinds oktober 2010 werd deze samenwerking nog versterkt. Ons streven naar een lineair aanbod van bemiddeling in het arrondissement Turnhout in alle gerechtelijke bundels die aan de voorwaarden voldoen (nl. dagvaardenswaardig, een identificeerbaar slachtoffer en een bekennende dader) werd gerealiseerd. De bemiddelaars gaan nu op een systematische manier de te dagen dossiers inkijken om na te gaan of deze aan de voorwaarden voldoen en dan wordt er vanuit het parket gelijktijdig een infobrief gestuurd naar dader en slachtoffer met meer uitleg over de bemiddelingsprocedure. De verantwoordelijkheid om hier al dan niet op in te gaan, wordt nu meer bij de partijen zelf gelegd (ze krijgen immers niet meer systematisch een brief vanuit de bemiddelingsdienst), maar voor ons is het belangrijk dat alle slachtoffers en daders de nodige informatie krijgen, waarna ze zelf een beslissing kunnen nemen. Van de 219 aanmeldingen werden er 141, ofwel 64 %, door het parket op de bemiddelingsdienst aangemeld. 52 verwijzingen, ofwel 24 %, kwamen bij ons terecht via de daderhulpverleners (JWT, PSD en Justitieassistenten), maar het leeuwendeel hiervan, nl. 58 % (30 van de 52), kwam tot bij ons via de trajectbegeleiders van JWT. De verwijzingen door daderhulpverleners gebeuren meestal in het kader van de strafuitvoering en veel minder voor vonnis. Dat is zeker een aandachtspunt voor het komende jaar aangezien de verwijzingen vanuit het justitiehuis, maar ook door de trajectbegeleiders, in het kader van een VOV fel zijn afgenomen en deze voor ons toch belangrijk zijn gezien de hoge respons van partijen in gerechtelijke onderzoeken (hierover volgt later meer). Naast de verwijzing via daderhulpverleners vonden ook 14 daders rechtstreeks de weg naar de bemiddelingsdienst vooral nadat zij hierover iets gelezen hadden tijdens hun gevangenisverblijf. Een andere constante van de voorbije jaren is de beperkte verwijzing vanuit slachtofferkant, nl. 6 op een totaal van 219. In 2011 zullen we dan ook opnieuw het gesprek aangaan met de slachtofferhulpverleners om na te

70

gaan hoe we slachtoffers het best kunnen aanspreken in de hoop ook hen beter te kunnen bereiken. Ook de brug slaan naar de advocatuur bleek in 2010 geen evidentie en ook daar is nog heel wat werk aan de winkel. 219 aanmeldingen werden uiteindelijk 163 aanvragen. 92 aanvragen, ofwel 56 %, kaderden in een opsporingsonderzoek, 26, ofwel 16 %, in een gerechtelijk onderzoek en 45, of 28 %, in het kader van de strafuitvoering. Een vergelijking maken met vorig jaar is moeilijk, gezien de huidige opdeling in aanmeldingen en aanvragen, maar we kunnen toch voorzichtig concluderen dat er een stijging is in het aantal opsporingsonderzoeken, een status-quo wat de fase strafuitvoering betreft, maar we merken wel een lichte daling in het aantal gerechtelijke onderzoeken. Het aandachtspunt voor 2011 is dan ook sowieso het gesprek aangaan met zowel de onderzoeksrechters, de justitieassistenten VOV en de trajectbegeleiders die werken met verdachten in voorlopige hechtenis. 163 aanvragen werden uiteindelijk 113 effectieve bemiddelingsdossiers. Hier geven beide partijen aan geïnteresseerd te zijn in de bemiddeling en werd de procedure ook effectief opgestart. 113 slachtoffer-dader interacties op een totaal van 219 aanmeldingen geven aan dat de uitval toch betrekkelijk groot is, maar ook deze cijfers bevestigen de evoluties over de voorgaande jaren.

REACTIES VAN SLACHTOFFERS IN DE AANVRAGEN OPGENOMEN IN DE PERIODE 01/01/2010 – 31/12/2010 In de 163 aanvragen werden in totaal 337 slachtoffers geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling in hun dossier. Van deze 337 reageerden 166 slachtoffers en 134, ofwel 40 %, gaven uiteindelijk aan geïnteresseerd te zijn in de bemiddelingsprocedure. Dit is een lichte daling ten aanzien van de voorbije jaren, aangezien in 2008 nog 44 % effectief inging op het aanbod en vorig jaar 46 %. Het is echter geen verontrustende daling en waarschijnlijk is deze 40 % een goed richtcijfer, ook voor de komende jaren. 248 van de 337 slachtoffers, ofwel 74%, werden vorig jaar geïnformeerd door het parket. Dat is een lichte daling ten aanzien van vorig jaar toen dit nog 78 % bedroeg. Het parket is echter geen exclusieve doorverwijzer in deze dossiers omdat hierin ook de aanvragen zijn opgenomen die aan daderkant werden gegenereerd, maar waarbij het parket wel het aanbod deed aan beide partijen. De daling op parketniveau kan deels verklaard worden door een lichte stijging bij slachtoffers die geïnformeerd werden door de bemiddelingsdienst, nl. 23 % dit jaar tegenover ongeveer 20 % in 2009. 7 van de 337 slachtoffers, ofwel 2 %, werden vorig jaar doorverwezen vanuit slachtofferhoek. Ten aanzien van het jaar 2009 is er dus een lichte stijging van het aantal doorverwijzingen door slachtofferhulpverleners, maar het blijft procentueel laag met slechts 2 % op het totaal van geïnformeerde slachtoffers. Als we de cijfers binnen deze tabel bekijken, zijn er geen spectaculaire verschuivingen te detecteren ten aanzien van de voorbije jaren, maar worden de resultaten eerder bevestigd.

REACTIES VAN DADERS IN DE AANVRAGEN OPGENOMEN IN DE PERIODE 01/01/2010 – 31/12/10 In 2010 werden 208 daders geïnformeerd in de opgenomen aanvragen en 155, ofwel bijna 75 %, gaven aan geïnteresseerd te zijn in een bemiddelingsprocedure. Dit is een lichte stijging ten aanzien van vorig jaar, maar de over de jaren heen kunnen we toch voorzichtig concluderen dat ongeveer 3/4 van de daders ingaat op een bemiddelingsaanbod, waarschijnlijk omdat hun belang om hieraan te participeren ook groter is dan bij slachtoffers, niet in het minst in het kader van de communicatie naar de gerechtelijke instanties toe. de

Van de 208 daders werden er 132 geïnformeerd door het parket en dat is ongeveer 63 % of ongeveer 2/3 van de geïnformeerde daders. Dat is een lichte daling ten aanzien van vorig jaar, maar deze is zeker te verwaarlozen en hier is geen specifieke verklaring voor. 55 van de 208 daders, ofwel 26 % werd doorverwezen

71

door daderhulpverleners. Zoals eerder reeds aangehaald wordt het leeuwendeel aangebracht door de trajectbegeleiders die vooral definitief veroordeelden of geïnterneerden begeleiden. Wel is er ook een duidelijke stijging te merken in het aantal geïnformeerde daders door de justitieassistenten. 13 dit jaar tegenover slechts 4 vorig jaar, ofwel een procentueel aandeel van 6 %. Wat ook reeds aan slachtofferkant duidelijk was, blijkt ook voor de daderkant te zijn, aangezien ook daders zelden geïnformeerd worden door hun advocaat om aan een bemiddelingsprocedure deel te nemen. Slechts drie daders in de opgenomen aanvragen werden door hun advocaat verwezen naar de bemiddelingsdienst. Uit de cijfers blijkt ook dat 3 daders werden geïnformeerd door slachtofferonthaal. Dit zijn de nabestaanden van de veroorzaker van een dodelijk verkeersongeval die via slachtofferonthaal op de bemiddelingsdienst zijn terecht gekomen. Net zoals bij de reacties aan slachtofferkant zijn ook bij de daders geen duidelijke accentverschillen met 2009. Wel is het zo dat, ondanks de lichte stijging van doorverwijzingen door het justitiehuis, de bemiddelaars zich in 2011 zullen focussen op een nog nauwere samenwerking met de justitieassistenten VOV en de trajectbegeleiders in het kader van de voorlopige hechtenis om partijen reeds vrij snel na de feiten een bemiddelingsaanbod te kunnen doen.

AARD VAN DE FEITEN IN DE BEMIDDELINGSDOSSIERS VAN DE AANVRAGEN VAN DE PERIODE 01/01/2010 – 31/12/2010 Uit deze tabel blijkt dat er 418 potentiële slachtofferdader relaties waren in de 163 aanvragen voor 2010. Dat is een lichte stijging tegenover 2009. Deze 418 potentiële relaties leidden uiteindelijk tot 127 bemiddelingsdossiers waar initieel beide partijen geïnteresseerd in de bemiddelingsprocedure, maar waarbij uiteindelijk in 14 slachtofferdader relaties toch geen bemiddeling werd opgestart na info verstrekt door de bemiddelaar. Dat wil zeggen dat er in 2010 113 effectieve bemiddelingsprocedures werden opgestart (27 % van het potentieel) en dit aantal is nagenoeg hetzelfde als in 2009 en 2008 toen er 112 effectieve bemiddelingen werden opgestart. In de effectieve bemiddelingsdossiers betrof het in 56 % eigendomsdelicten, 26 % persoonsgebonden delicten, 8 % zedenfeiten en 10 % verkeersdossiers. Alhoewel we de eigendomsdelicten wel wat moeten relativeren aangezien hierin ook de diefstallen met geweld zijn opgenomen en deze staan in 2010 voor een totaal van 25 % van het aantal effectieve bemiddelingen of 29 van de 113. De dalende trend van de voorbije jaren blijft zich doorzetten in het kader van opgestarte bemiddelingsprocedures inzake zedenfeiten. Vorig jaar bedroeg dit nog 11 %, terwijl we in 2010 geëvolueerd zijn naar nog slechts 8 %. Wel is er een serieuze stijging vast te stellen in de verkeersdossiers, zowel bij het potentiële aantal als de effectieve bemiddelingen.

AANTAL BEMIDDELINGSDOSSIERS, AFGESLOTEN IN DE PERIODE 01/01/2010 – 31/12/2010 In 2010 werden er 148 bemiddelingsdossiers afgesloten en dat is een lichte stijging ten aanzien van vorig jaar toen het er nog 139 waren. Conclusies kunnen we hier moeilijk aan vastkoppelen aangezien het niet om een significante stijging gaat. Van deze 148 afgesloten bemiddelingsdossiers werden er uiteindelijk 24 niet effectief opgestart wat wil zeggen dat één van de partijen, na de info verkregen te hebben van de bemiddelaar, er toch voor koos om niet op het aanbod in te gaan. In 124 bemiddelingsdossiers die werden afgesloten werd er effectief bemiddeld. Voor 100 dossiers op een indirecte manier en 24 via een gezamenlijk gesprek (ofwel een kleine 20 %). De verhouding directe – indirecte bemiddelingen blijft ook dit jaar gelijk aan de vorige jaren.

72

Wat toch wel fel opvalt, en dit jaar nog meer uitgesproken dan andere jaren, is dat de respons in de dossiers gerechtelijk onderzoek erg hoog ligt. Deze maken slechts 16 % uit van het aantal aanmeldingen, maar leiden wel tot 57 effectieve bemiddelingsprocessen op een totaal van 124. Dat is toch een dikke 45 % van het aantal effectieve bemiddelingsprocessen. Dit tegenover 37 bemiddelingsprocessen in het kader van een opsporingsonderzoek (of een kleine 30 %) en 30 bemiddelingsprocessen in de fase van de strafuitvoering (25 %). Van de 124 bemiddelingsprocessen die, al dan niet vroegtijdig, werden afgerond besloten partijen in 45 % van de dossiers iets terug te koppelen ten aanzien van de rechtbank, nl. in 57 dossiers op 124. De wens om te communiceren was het hoogst in de dossiers in het kader van een gerechtelijk onderzoek. Namelijk in 58 % (33 op 57) van de dossiers in het kader van een gerechtelijk onderzoek beslisten partijen om via een bemiddelingsovereenkomst hun bekommernissen en verwachtingen kenbaar te maken aan de rechtbank. Dit tegenover 38 % (14 op 37) in het kader van opsporingsonderzoek en het minst in het kader van de strafuitvoering, nl. 33 % (10 op 30). 58 % procent van de overeenkomsten werd opgemaakt in het kader van het gerechtelijk onderzoek, 25 % in het kader van het opsporingsonderzoek en 17 % in de fase van de strafuitvoering. Deze cijfers staven ons inziens de tendens die wij de laatste jaren reeds konden vaststellen, maar nooit zo uitgesproken in de cijfers naar voor kwam. Partijen hebben vooral nood aan communicatie in zware dossiers en dit vrij snel na de feiten en zij wensen het resultaat hiervan ook kenbaar te maken ten aanzien van de rechtbank om zo meer en meer te komen tot een participatieve en communicatieve justitie. Om hieraan in de toekomst nog beter tegemoet te kunnen komen, plannen we in 2011 nieuw overleg met zowel de onderzoeksrechters, het justitiehuis als de trajectbegeleiders om de dossiers in gerechtelijk onderzoek, die aan de voorwaarden voldoen, ook zo snel mogelijk en in het beste geval systematisch tot op onze dienst te krijgen.

PERSPECTIEVEN

We zijn er ons van bewust dat in de huidige omstandigheden volgehouden sensibilisering van onze vertrouwde (en mogelijk nieuwe) partners, noodzakelijk blijft om de bestaande bemiddelingspraktijk verder uit te bouwen en te consolideren. Om aan te tonen dat ‘Bemiddeling’ wel degelijk tegemoet kan komen aan de noden en behoeften en verwachtingen van justitiabelen, gevat in een strafrechtelijke context, moeten we m.a.w. initiatieven blijven nemen, ondanks het feit dat het soms kan leiden tot frustraties bij het uitblijven van gewenste resultaten. Anderzijds zijn we er ons van bewust dat dit wellicht een proces van lange adem is en niet-aflatende inspanningen op dit vlak. 2011 kondigde zich alleszins veelbelovend aan, niet in het minst omdat er eindelijk schot in de zaak lijkt te komen met de in de wet van 22 juni 2005 voorzien informatieplicht van Justitie, waarbij het College van procureurs-generaal alvast een ontwerp van omzendbrief terzake in de steigers heeft gezet, om de rechtzoekenden op veel ruimere schaal te informeren over de mogelijkheid van bemiddeling. Ook op arrondissementeel vlak zal dit repercussies hebben, en zal mogelijk de samenwerking met het Openbaar Ministerie wellicht tegen het licht van de nieuwe omzendbrief worden bekeken. In dit verband zullen we verder ook overleg hebben met de onderzoeksrechters omdat het onze indruk is dat vooral in dossiers in het kader van een gerechtelijk onderzoek ‘bemiddeling’ meer tegemoet komt aan de noden en behoeften van verdachten en slachtoffers. Aangezien er verder ook voor het Justitiehuis op het vlak van informatieverplichting een rol zal zijn weggelegd, zullen we in 2011 ook opnieuw het overleg aangaan met de verschillende diensten en de betrokken justitieassistenten.

73

Ondanks het feit dat we zeker niet mogen klagen over het reilen en zeilen van de bemiddelingsdienst en onze samenwerkingspartners in het arrondissement waarmee we goede relaties onderhouden, blijft het ‘timmeren aan de weg’ om de bemiddelingspraktijk verder uit te bouwen en zichtbaar te maken. Niet alleen voor de professionelen in het werkveld, maar vooral voor daders en slachtoffers die goed en correct moeten worden geïnformeerd over wat ‘bemiddeling’ nu eigenlijk is of zou kunnen zijn, en wat er in dit kader mogelijk is, waarna ze in alle vrijheid kunnen beslissen om al dan niet te participeren aan dit communicatieproces waar in alle vertrouwelijkheid kan gesproken worden over het misdrijf en de gevolgen daarvan. Voor ons zijn het uiteindelijk toch vooral de tot tevredenheid van partijen volledig doorlopen bemiddelingen en gezamenlijke gesprekken, waarbij ook nog ’s impliciet of expliciet de tussenkomst van de bemiddelaar wordt benoemd en gewaardeerd, die tot zoiets leiden als jobsatisfactie. Uitgerekend in deze dossiers wordt door alle betrokkenen, inclusief de bemiddelaar, heel goed aangevoeld dat bemiddeling effectief het verschil kan maken dat met andere strafrechtelijke of welzijnsgerichte interventies niet of slechts in veel mindere mate kan worden gerealiseerd, en dit blijft dan ook onze belangrijkste motivatie en drive om in het arrondissement verder te blijven werken en te blijven zoeken naar methoden en technieken om het herstelrechtelijke gedachtegoed te blijven promoten en verder ingang te doen vinden.

74

BEMIDDELINGSDIENST BRUSSEL

Inleiding Graag gebruiken we de inleiding om professor Sonja Snacken van de VUB, onze voorzitter van onze werkgroep/stuurgroep van Brussel, te bedanken. Zij heeft de voorbije jaren heel wat inspanningen en bijdragen geleverd aan en tijdens de bijeenkomsten van onze werkgroep. In september 2010 is zij voor één academisch jaar uitgenodigd en overgevlogen naar New York om aldaar haar bijdrage te leveren aan criminologisch onderzoek. Onze verbindingsmagistraat Isabelle Croene neemt momenteel haar voorzitterstaak over.

STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

In 2011 hebben we vooral verder gewerkt aan de verbetering en de verdieping van de samenwerking met de verschillende Brusselse partners. Met als doel voor ogen een stabielere doorverwijzing van dossiers, een actieve betrokkenheid op de bemiddelingspraktijk en de implementatie van de wet van 2005 en ieders rol hierin. Vorig jaar heeft de werkgroep van Brussel besloten om in 2010 te starten met een voorstellingsronde van de verschillende partners rond de tafel. Het was enerzijds de bedoeling dat elke partner zijn eigen praktijk voorstelde aan de werkgroep. Anderzijds stond deze partner stil bij de aandachtspunten in verband met de samenwerking tussen herstelbemiddeling en zijn organisatie. Op deze manier hebben in 2010 de advocatuur, het justitiehuis, het parket, slachtofferhulp en de psychosociale dienst zich voorgesteld en is de samenwerking met bemiddeling besproken. In 2011 zijn de Vrije Universiteit van Brussel (VUB), de Hogeschool van Brussel (HUB) en de onderzoeksrechter nog aan de beurt. Aangezien in Brussel de vzw Alba, de herstelbemiddelingsdienst voor minderjarigen, niet in de werkgroep zit, hebben we samen met Alba een structureel overleg georganiseerd. We komen op jaarbasis tweemaal bijeen rond bepaalde thema’s die op voorhand voorbereid zijn. Dit geeft ons tevens de mogelijkheid om de samenwerking in concrete bemiddelingsdossiers uit te diepen en om in structurele uitdagingen de krachten te bundelen. Zo staat er voor 2011 een gezamenlijke sensibiliseringsactie voor de 15 politiezones van de Brusselse rand Halle-Vilvoorde op de agenda. Dit jaar hebben we reeds de vertegenwoordigers van de politionele slachtofferbejegenaars van de 15 zones gesensibiliseerd. Wat betreft het parket van Brussel hebben we dit jaar, in samenwerking met onze verbindingsmagistraat Isabelle Croene, een aantal acties ondernomen. Zo hebben we samen met onze Franstalige collega’s van Médiante een voorstellingsronde gedaan bij alle magistraten van verschillende zones en secties, van het Brussels parket. Langs Nederlandstalige kant kunnen we stellen dat de magistraten ons goed kennen en enkele onder hen regelmatig doorverwijzen. Nu, dit is telkens onder de vorm van een opportunistische overweging van de titularismagistraat. We kunnen voor Brussel dus niet spreken over een lineair of systematisch informeren van slachtoffers en daders over het aanbod van herstelbemiddeling. In het najaar 2010 heeft onze verbindingsmagistraat dan ook een overleg gevraagd met de procureur die verantwoordelijk is voor de nieuwe parketstructuur in Brussel. Tijdens dit overleg, samen met Médiante, heeft het parket het concept voor een nieuw voorstel besproken. Hierbij zou het parket in een aantal kwalificaties, die gedagvaard worden, namelijk diefstallen met geweld en braak, opzettelijke slagen en verwondingen en alle dossiers met aangehoudenen, systematisch vanuit de administratie een parketbrief, met de informatie over herstelbemiddeling, versturen naar de slachtoffers en de daders. Dit voorstel dient in 2011 verder uitgewerkt en geconcretiseerd te worden.

75

Naar aanleiding van ons overleg, samen met Médiante, met de Brusselse onderzoekrechters in 2009, zijn we in 2010 een samenwerking gestart met één Nederlandstalige onderzoekrechter. Hierbij zijn we maandelijks met de onderzoekrechter in overleg gegaan, betreffende zijn hangende onderzoeken. Dit heeft geresulteerd in 21 dossiers die zijn doorverwezen. We zullen in 2011 deze werking evalueren en indien mogelijk uitbreiden. We hebben tevens in 2010 onze eerste samenwerking gehad met de Brusselse zedensectie. Een aantal dossiers, voornamelijk doorverwezen door slachtofferhulp, zijn opgenomen in samenspraak met de betrokken zedenmagistraten. We hebben nog verschillende inspanningen geleverd met betrekking tot onze samenwerking met de drie Brusselse gevangenissen. Onze stagiaire Stien Dewyspelaere, van de KUL/criminologie, heeft een werkje gemaakt waarin ze alle potentiële doorverwijzers, zowel binnen als buitendiensten (trajectbegeleiders, sociale diensten, psd, Iter, Vlaamse beleidsmedewerker, directie, …) heeft bevraagd. Hieruit is naar voren gekomen dat deze verschillende doorverwijzers onze dienst wel kennen, maar dat de context en de populatie van de Brusselse gevangenissen het niet gemakkelijk maken om gepast of optimaal door te verwijzen. Er is samen met Médiante een infosessie gegeven voor geïnteresseerde gedetineerden in de gevangenis van Sint-Gillis. Voor 2011 wordt er, na een overleg met de directie van de drie gevangenissen en de Vlaamse beleidsmedewerker, gepland om een aantal sensibiliserende acties te ondernemen naar de hulpverleners van de binnendiensten, de penitentiaire beambten en de gedetineerden van de drie gevangenissen. Tot slot is er ook een overleg met en een voorstelling voor de aalmoezeniers van de Brusselse gevangenissen en de morele consulenten voor de Vlaamse gevangenissen gepland.

DE CIJFERS IN BEELD

Sinds dit jaar wordt er in de cijfers een opsplitsing gemaakt in ‘aanmeldingen’, ‘aanvragen’ en ‘bemiddelingsdossiers’. Bij de ‘aanmeldingen’ gaat het om doorverwijzingen, waarbij er nog geen reactie is van het slachtoffer(s) of de dader(s). De ‘aanvragen’ zijn het aantal dossiers, waarbij één van beide partijen reageerde en bij een ‘bemiddelingsdossier’ reageerden beiden. Dit ‘bemiddelingsdossier’ wordt effectief als dader en slachtoffer willen bemiddelen. Aangezien er vorig jaar geen cijfers waren van de ‘aanmeldingen’, kunnen we hier geen vergelijkingen over maken. Wat betreft de ‘aanvragen’ zitten we in Brussel met een golfbeweging van 67 ‘aanvragen’ in 2007 naar 91 ‘aanvragen’ in 2008 en dan terug een daling naar 80 ‘aanvragen’ in 2009. Dit jaar 2010 steeg het aantal ‘aanvragen’ tot 89. Als we deze golfbeweging trachten te duiden, kunnen we enkel een reflectie maken over het potentieel aantal bemiddelingsdossiers bij de mogelijke doorverwijzers, namelijk over de ‘aanmeldingen’. Het Parket blijft de grootste doorverwijzer, maar is niet stabiel en zeker niet lineair. Van de 147 ‘aanmeldingen’ zijn er 83 van het Parket. Een belangrijke verklaring ligt in het gegeven dat de parketadministratie sinds midden 2008 niet meer verplicht is om een dossier terug aan de titularismagistraat voor te leggen, wanneer de stempel van herstelbemiddeling (ja of nee) niet is aangekruist. Sindsdien zien we ook dat de administratie zelf niet meer consequent de stempels op de dossiers zet. We zien momenteel dat de Onderzoeksrechters de tweede grootste doorverwijzers zijn, namelijk 21 ‘aanmeldingen’. Dit komt vooral doordat we bij één Onderzoeksrechter maandelijks dossiers gaan inlezen en uithalen. Dit wil tevens zeggen dat de parketdoorverwijzingen nog terug lopen. Momenteel is er een nieuw overleg gepland met het parket van Brussel om te kijken hoe we een lineair aanbod kunnen bewerkstellingen in een aantal tenlastelegging kwalificaties. De verbindingsmagistraat is hier een trekkende partij in.

76

Momenteel kunnen we met zekerheid zeggen dat we een goede doorverwijzingpraktijk kennen met Slachtofferhulp Brussel. Zij sturen zware dossiers door en hebben de herstelgedachte geïntegreerd in hun slachtofferhulpverlening. De 6 ‘aanmeldingen’ die we vorig jaar kregen, werden allemaal opgestart. Zij gaan zelf op regelmatige basis het overleg aan met ons rond mogelijke concrete doorverwijzingen. Als we kijken naar de doorverwijzingen vanuit de drie Brusselse gevangenissen zien we ook een onstabiel verloop in de doorverwijzingen. We registreerden 10 ‘aanmeldingen’ voor de Psychosociale Diensten. Dit onstabiel verloop heeft te maken met een wisselend personeelsverloop. Blijkbaar is het doelpubliek en het potentieel voor bemiddeling in de Brusselse gevangenissen klein (veel drugsdossiers, buitenlanders en verplaatsingen naar andere gevangenissen, een moeilijke gevangeniscultuur en arbeids- en leefomstandigheden, ....). Een stagiaire heeft hieromtrent een werkje gemaakt met een bevraging van alle doorverwijzers vanuit de Brusselse gevangenissen. Hieruit blijkt tevens de discrepantie tussen het gegeven dat men naar aanleiding van onze sensibilisering ons aanbod kent, maar niet of weinig doorverwijst. Justitieel welzijnswerk Brussel of de trajectbegeleiders melden dezelfde problematieken in hun doorverwijzingen naar ons. Tevens verwijzen zijzelf echter niet frequent naar ons door. We kregen maar één ‘aanmelding’ van hen vorig jaar. Belangrijk is wel om te melden dat de 89 bemiddelingsaanvragen allemaal werden opgenomen. Hierin kunnen we 190 ‘slachtoffer-dader relaties’ terug vinden, waarvan er 74 effectieve bemiddelingsdossiers werden opgestart. Dit is zo’n 39%. Onze vaststelling is dat van de 158 slachtoffers die het bemiddelingsaanbod hebben gekregen er 101 slachtoffers hebben gereageerd (64%) en er 84 geïnteresseerd waren in het aanbod van bemiddeling (53%). In 2009 waren er 169 slachtoffers die het aanbod hebben gekregen, 93 die gereageerd hebben (55%) en 74 die geïnteresseerd waren (44%). Bijgevolg hebben we dit jaar meer reacties gekregen van slachtoffers op ons aanbod en was er eveneens meer interesse in het aanbod. In het algemeen zijn daders veel meer geneigd om in te gaan op het bemiddelingsaanbod. Deze tendens zet zich in 2010 verder, namelijk 74% hebben gereageerd en 68% had eveneens interesse in de bemiddeling. Betreffende de aard van de feiten zien we in 2010 een aantal feiten die prominenter aanwezig zijn, zoals diefstal met geweld, gewone diefstallen, diefstal door middel van braak, doodslag, opzettelijke slagen en verwondingen, weerspannigheid en verkeersongevallen met gewonden en dodelijke afloop. Enkele feiten zijn ten opzichte van andere arrondissementen hoger in aantal, waaronder moord, gijzeling, tijgerkidnapping en verkrachting. Wat betreft de cijfers van verkeer zien we een kleine terugval van de dossiers met zwaar gekwetsten en een kleine stijging in diegenen met dodelijke afloop. In 2009 waren er 12 effectieve bemiddelingsdossiers met zwaar gekwetsten en in 2010 waren dit er maar 4. Voor de verkeersongevallen met dodelijke afloop waren er 9 effectieve bemiddelingsdossiers in 2009 en 11 in 2010. Ook voor dit jaar is er een evaluatieoverleg gepland met de verschillende politieparketten van Brussel samen met onze Franstalige collega’s van Médiante om deze doorverwijzing verder te verfijnen. Het indirect bemiddelen tussen partijen met de bemiddelaar als boodschapper blijft ook in 2010 het meest gangbare. We zien een lichte daling van het aantal gezamenlijke gesprekken van 19 in 2009 naar 12 in 2010. Tot slot zien we voor 2010 een daling wat betreft het aantal overeenkomsten. In 2009 werden er in de 89 afgesloten bemiddelingsdossiers, 32 overeenkomsten opgemaakt. In 2010 werden er 75 bemiddelingsdossiers afgesloten en maar 10 overeenkomsten opgesteld (13%). In Brussel is het een typisch gegeven dat de dossiers pas lang na de feiten voor de rechtbank gedagvaard worden. Partijen willen dikwijls nog wel informatie

77

uitwisselen, maar een overeenkomst is dan niet gewenst. Anderzijds zijn de zware dossiers die we doorkrijgen van Slachtofferhulp dikwijls niet resultaatgericht.

EEN GETUIGENIS VAN MAGISTRATE ISABELLE CROENE

In mijn hoedanigheid van referentiemagistraat voor herstelbemiddeling op het parket van Brussel, heb ik de herstelbemiddelaars van Suggnomè beter leren kennen, met name Hilde De Voghel en Bram Van Droogenbroeck. Het gebrek aan wettelijke voorschriften in verband met de concrete uitvoeringsmodaliteiten van herstelbemiddeling binnen de parketten, maakte dat regelmatig overleg met de herstelbemiddelaars noodzakelijk was, en tot op heden nog altijd is. Enerzijds dienden we samen een werkwijze te vinden, typebrieven voor het voorstellen van herstelbemiddeling op te stellen en op het intranet te verspreiden, alsook de informatieplicht in de dagvaarding uit te werken. Anderzijds moesten we de collega-magistraten warm maken voor herstelbemiddeling. Het eerste hadden we in de hand, en is nu werkelijkheid. Het tweede lag minder voor de hand en is nog altijd niet gewonnen. Parketmagistraten zijn opgeleid in een puur strafrechtelijke logica en zijn niet vertrouwd met de logica van bemiddeling. Het beheersbare stramien van een strafproces versus de onvoorspelbaarheid van een bemiddeling. Samen met de herstelbemiddelaars hebben we tal van initiatieven genomen om de substituten van het parket Brussel te sensibiliseren voor herstelbemiddeling: middagvorming, e-mailberichten, voorstelling van herstelbemiddeling door de bemiddelaars in elke afdeling van het parket. De bedoeling is dat wanneer in een dossier een dader is die zijn betrokkenheid erkent bij de feiten, er een geïdentificeerd slachtoffer is, en dat de feiten voldoende ernstig zijn, dat de magistraat, behoudens tegenindicatie, systematisch overgaat tot een voorstel tot herstelbemiddeling aan de partijen. Dit is vandaag nog niet het geval. Ik zal mij dus blijven inzetten voor het promoten van herstelbemiddeling binnen het parket Brussel, en dit in samenspraak met Hilde De Voghel en Bram Van Droogenbroeck. De reden hiervoor is enerzijds dat het een wettelijke plicht is van de magistraat om herstelbemiddeling voor te stellen wanneer de voorwaarden hiervoor vervuld zijn, en anderzijds omdat ik meen dat herstelbemiddeling een reële meerwaarde is voor een strafproces waar er weinig of geen plaats is voor communicatie tussen de partijen.

CONCLUSIE

Herstelbemiddeling proberen te verankeren in het gerechtelijke arrondissement Brussel en Brussel zelf is en blijft een complex en veelzijdig, maar boeiend verhaal.

78

BEMIDDELINGSDIENST ANTWERPEN

Inleiding 2010 stond in het teken van de grote omwenteling in de samenwerking met de nieuwe procureur des Konings te Antwerpen, Mr. Dams. Hij heeft resoluut gekozen voor een nieuw en pro actief beleid inzake herstelbemiddeling. Dit resulteerde in de voorbereiding van een concreet plan voor een gefaseerde lineaire informatie aan burgers over de mogelijkheid van bemiddeling. Het spreekt voor zich dat dit een intensievere samenwerking tussen de bemiddelingsdienst en het parket betekent. De samenwerking die we doorheen de jaren hebben opgebouwd met de onderzoeksrechters en de parajustitiële partners willen we evenwel behouden. Dit betekent dat in de toekomst meer mensen geïnformeerd zullen worden over de mogelijkheid van bemiddeling en dus dat de bemiddelingsdienst waarschijnlijk meer vragen te verwerken krijgt. In 2010 was de personeelsbezetting op de Antwerpse bemiddelingsdienst nog steeds onderhevig aan veranderingen: Ingrid Marit vervangt achtereenvolgens Joke Declercq (dec 09 - april 10) en Hilde Vanlommel (febr – aug) tijdens hun zwangerschapsverlof. In oktober krijgt Joke de kans om dichter bij haar thuisbasis te gaan werken in Dendermonde. Dat betekent dat Ingrid Marit haar plaats kan innemen en dus mee vaste bemiddelaar wordt voor Antwerpen. Dit geeft volgend plaatje: Januari tot april: Nancy Van Eynde (65%) en Ingrid Marit, (70%) Mei tot augustus: Nancy (50%), Joke (50%) en Ingrid (70%) September tot oktober: Nancy (50%), Joke (50%) en Ingrid (70%), Hilde (50%) November tot december: Nancy (70%), Ingrid (70%), Hilde (50%) Het spreekt voor zich dat dit de nodige overdrachten en herverdeling van taken met zich meebracht om een zekere continuïteit te garanderen. We durven hopen dat 2011 rustiger is op dit vlak en dat we zonder wijzigingen kunnen verder werken met het team gevormd door Nancy, Hilde en Ingrid, zoals we het jaar 2010 hebben afgesloten. Ten slotte kregen we in de loop van 2010 de boodschap dat het pand waar de bemiddelingsdienst nu gehuisvest is, werd verkocht en dat onze dienst niet mee kan naar de nieuwe locatie van ZWP. De bemiddelingsdienst is dus op zoek naar een nieuwe locatie. In eerste instantie verkennen we de mogelijkheden om aan te sluiten bij andere diensten. Eind 2010 hebben we nog geen concreet perspectief…

STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

NIEUWE PROCUREUR DES KONINGS, EEN NIEUW BELEID! Informatie aan de burgers als doelstelling, conform art. 6 van de wet inzake bemiddeling In het vorige jaarverslag werd reeds aangekondigd dat we op zoek waren naar een meer rechtstreekse manier om burgers betrokken bij een strafrechtelijke procedure informatie over bemiddeling te kunnen geven en dit

79

zonder tussenkomst van bemiddelaars die handmatig alle gegevens noteren om vervolgens brieven met informatie over bemiddeling te kunnen versturen. Dit streven is gebaseerd op de vaststelling dat er een veel groter potentieel ligt aan bemiddelingsdossiers, dan wat de bemiddelaars met de huidige werkwijze kunnen selecteren (zie experiment 07-08). Bovendien vermeldt art. 6, §2 van de wet inzake bemiddeling “Het openbaar ministerie, de onderzoeksrechter, de onderzoeksgerechten en de rechter zien er op toe dat de personen betrokken in een gerechtelijke procedure worden geïnformeerd over de mogelijkheid een bemiddeling te vragen…” De aanstelling van de nieuwe procureur des Konings gaf ten slotte voldoende aanleiding om bovenstaande uitvoerig te bespreken met de vraag of hij nieuwe stappen wil zetten in de implementatie van de wet inzake bemiddeling. Op 13 januari 2010 vond een eerste overleg plaats met de procureur des Konings, Mr. Dams, de verbindingsmagistraat Mevr. Muylle, de directeur van het justitiehuis Mevr. Pasmans, de stafmedewerker van Suggnomè, Mevr. Marchal en de bemiddelaar N. Van Eynde. In dit overleg werd de deur opengezet voor een totaal nieuwe werkwijze vermits de procureur zich principieel bereid verklaart om op termijn te evolueren naar een lineair aanbod zoals de wet op de bemiddeling voorziet, weliswaar op gefaseerde wijze en geautomatiseerd waar mogelijk. En waar een wil is, is een weg.

DE EERSTE STAPPEN IN HET VERKEER… In een eerste fase werd met een delegatie van de stuurgroep in consensus gekozen om een lineair aanbod uit te werken in dodelijke verkeersongevallen en bepaalde welomlijnde verkeersongevallen met gekwetsten. De keuze voor deze doelgroep heeft te maken met meerdere factoren: -

het is een kwantitatief beperkt aantal dossiers (50 à 60 dodelijke VO/jaar); Het is een overzichtelijk pakket om in een eerste fase te ondervinden hoe de samenwerking loopt.

-

de hypothese dat de vraag naar bemiddeling in deze dossiers relatief vaak voorkomt op basis van de cijfers van de bemiddelingsdienst waaruit een grote respons blijkt op het aanbod.

-

een bewuste keuze om aan te sluiten bij het maatschappelijke draagvlak voor de problematiek van verkeersongevallen. Tijdens de voorstelling van het boek “Mij overkomt het niet, ontmoetingen met veroorzakers”, stellen de auteur, Sabine Cocquyt, en Astrid Rubbens van Rondpunt de bemiddeling als mogelijke en zinvolle vorm van communicatie voor. Gastspreker Frank Hutsebaut, de Bijzondere Commissaris van de Vlaamse Regering voor een betere opvang van verkeersslachtoffers, ijvert eveneens voor een grotere inzet van bemiddeling in verkeerszaken.

Een standaardbrief wordt in samenspraak met de bemiddelingsdienst opgesteld en vanuit parket naar alle betrokken partijen gestuurd in welbepaalde dossiers: 1.

dodelijke verkeersongevallen -

die gedagvaard worden,

-

die geseponeerd worden, indien er een vraag van één van de partijen is of wanneer de magistraat het opportuun acht

2.

alle verkeersongevallen met gekwetsten waarin ook sprake is van vluchtmisdrijf en/of alcoholintoxicatie

3.

verkeersongevallen met gekwetsten en de magistraat oordeelt dat info over bemiddeling opportuun is

Als één partij betrokken bij een ongeval reageert en interesse toont in bemiddeling, dan schrijft de bemiddelingsdienst een brief aan de andere betrokken partij met de mededeling dat één partij interesse heeft in bemiddeling en of ze alsnog wil reageren op het aanbod. Als de tweede partij daarop reageert met interesse

80

dan wordt de bemiddeling opgestart. Zo niet, dan wordt de eerste partij verwittigd dat geen bemiddeling kan opgestart worden en desgevallend verwezen naar andere diensten. Deze werkwijze is sinds de zomer 2010 operationeel en werd reeds geëvalueerd met de magistraten, bevoegd voor verkeerszaken. Dit leidde ondermeer tot de beslissing om de brief vroeger te sturen en niet te wachten tot duidelijk zou zijn dat er een dagvaarding komt. We hoorden immers meermaals partijen zeggen dat ons aanbod te laat kwam voor hen. Dat dit zo kan werken is op zich een mooie illustratie van het streven naar een participatieve en communicatieve justitie. Bij deze gelegenheid werd bemiddeling ook uitgebreid toegelicht aan de parketmagistraten bevoegd voor verkeerszaken, met name hoe dit een aanvulling kan zijn op de gerechtelijke procedure voor mensen die behoefte hebben aan communicatie met de andere betrokken partij. Onze eerste vaststellingen in deze concrete bemiddelingsdossiers, vindt u verder in het verhaal over de cijfers.

FASE 2 VAN LINEAIRE INFORMATIE VOOR 2011: VOORBEREIDING IS KLAAR. In 2011 wil de procureur des Konings de lineaire informatie uitbreiden naar partijen betrokken bij correctionele misdrijven. Deze kennisgeving zal, wederom om capaciteitsredenen bij Suggnomè en het parket Antwerpen, in een eerste instantie beperkt worden tot strafdossiers van slagen en verwondingen (code 43 met uitzondering van partnergeweld want die worden naar BIS verwezen) en diefstallen met geweld (code 11), en voor zo ver zij gevolg kregen in de vorm van een dagvaarding of een gerechtelijk onderzoek. In deze strafdossiers zal het parket alle daders en slachtoffers in kennis stellen van de mogelijkheid tot herstelbemiddeling. De kennisgeving zal in opsporingsonderzoeken gebeuren op het ogenblik dat de magistraat heeft beslist om in het dossier een dagvaarding uit te sturen. De kennisgeving zal in gerechtelijke onderzoeken gebeuren zodra de raadkamer heeft beslist de zaak naar de correctionele rechtbank te verwijzen. Er werd niet gekozen voor de datum van mededeling tot eindvordering, aangezien deze dossiers nog op een buitenvervolgingstelling of ontlasting van de onderzoeksrechter kunnen uitdraaien. Dhr. P. Verschueren, systeembeheerder op het parket, werkt de procedure op het vlak van informatica uit. Er wordt een modelbrief voorzien die qua vorm en inhoud analoog is met het bestaande model dat bij het politieparket wordt gebruikt. Daarin wordt herstelbemiddeling kort toegelicht en worden de contactgegevens van de vzw Suggnomè vermeld. De brief wordt afgesloten met een digitale handtekening van procureur des Konings Herman Dams. De computer zal automatisch de identiteiten van daders en slachtoffers invullen op deze modelbrief. De cijfers tonen aan dat met de voorgestelde methode jaarlijks in een 900-tal dossiers op geautomatiseerde wijze kennisgevingen zullen worden verstuurd. We zijn benieuwd hoe groot de respons van partijen op deze brieven zal zijn en wat het effect zal zijn op de effectieve caseload. Hoe dan ook zijn we voorbereid op meer telefoons van mensen die informatie vragen naar aanleiding van de brief die ze ontvingen. In december 2010 kregen een 20-tal parketmagistraten van Maarten Sobrie (verbindingsmagistraat) en de bemiddelaars een toelichting over herstelbemiddeling, de achterliggende ideologie en de concrete plannen voor 2011. Tevens werden wij persoonlijk voorgesteld aan de medewerkers van 3 burelen van het parketsecretariaat die wij als bemiddelaars regelmatig contacteren en die ook met de nieuwe werkwijze te maken zullen hebben. Het voorbereidende werk is gebeurd. Het verheugde ons dat dit gebeurde met veel zin voor een constructieve samenwerking bij de procureur des Konings en onze verbindingsmagistraat, Maarten Sobrie en de systeembeheerder Patrick Verscheuren. Voor de toepassing van deze nieuwe praktijk is het uitkijken naar 2011.

81

DE ST UURGROEP: TIJD VOOR BEZINNING?! In 2010 kwam de stuurgroep 3 keer samen. We zien zowel vernieuwing als stagnatie. De nieuwe leden zijn Annelies Van Hecke die de bemiddelingsdiensten voor de minderjarigen vertegenwoordigt en Catherine Vander Zande van de Artesis Hogeschool Antwerpen. We zijn verheugd met de belangstelling vanuit de onderwijsinstelling. De deelname vanuit de bemiddelingsdiensten voor minderjarigen geeft meer mogelijkheden om een goede verbinding te maken met de werking van hun diensten. Het kan een impuls zijn om de samenwerking verder uit te bouwen dan op dit moment het geval is, namelijk in individuele dossiers of bij het uitwerken van een gezamenlijke vorming voor de balie. De leden hebben interesse en bereidheid getoond om zowel het basisprotocol als het samenwerkingsprotocol aan te passen omwille van volgende redenen: -

De concrete samenwerking met het parket is fundamenteel veranderd.

-

De actuele samenwerking met Justitieel Welzijnswerk Antwerpen en Slachtofferhulp is breder dan het protocol voorziet.

-

Vanuit het centraal bestuur van Suggnomé komt de vraag of de tijd en de geest van de vergadering rijp en/of bereid is om de agenda van de stuurgroep te verbreden tot een meer op herstelgerichte strafrechtsbedeling in het arrondissement Antwerpen? Dit impliceert de bereidheid om de eigen praktijk te toetsen aan de herstelrechtelijke principes, wat breder is dan de focus op de ontwikkeling van de bemiddelingspraktijk. De stabiliteit en continuïteit in de medewerking van de betrokken organisaties bij de stuurgroep maakt dat dit proces een gunstig verloop kent en daardoor dus minder nood heeft aan een stuurgroep exclusief gewijd aan de opvolging van de bemiddelingspraktijk.

-

Vanuit de HUB (Hogeschool-Universiteit Brussel) loopt een verdiepingsprogramma rond Herstelgericht welzijnswerk in 4 workshops waarin men pleit voor een bredere invulling van herstelrechtelijke principes in het algemeen welzijnwerk.

-

Als voorzitter van de stuurgroep vroeg de directeur van het Justitiehuis de vergadering om stil te staan bij de meerwaarde van deze stuurgroep en om de mogelijkheden te verkennen om de principes van Restorative Justice ook te integreren in andere bestaande overlegfora.

Het samenwerkingsprotocol dat hoofdzakelijk geënt is op de bemiddelingspraktijk is al geactualiseerd door verschillende deelnemers. We hopen dit in 2011 te finaliseren. Het basisprotocol als uitgangspunt van de stuurgroep vraagt een meer fundamentele bezinning over de bestaansreden en de meerwaarde van de stuurgroep. Dat debat zal zeker gevoerd worden in 2011.

SENSIBILISERING, NOOIT KLAAR IN ONS ARRONDISSEMENT Het voorbije jaar hebben we in een samenwerkingsverband met de twee diensten herstelbemiddeling voor minderjarigen een toelichting over herstelbemiddeling gegeven aan de advocatuur. We bereikten 55 advocaten met informatie over het gemeenschappelijk theoretisch kader, en daarnaast heeft iedere organisatie op basis van een casus zijn werking concreet voorgesteld. Verder hebben we toelichtingen gegeven aan: -

de vrijwilligers van Slachtofferhulp (13 mensen)

-

een groepje gedetineerden die een cursus Slachtoffer In Beeld volgden.

-

de Penitentiair beambten van het centrumgedeelte van het arresthuis in Antwerpen

82

-

een 20-tal parketmagistraten en de medewerkers van 3 administratieve diensten van het parketsecretariaat.

-

60 studenten 3° jaar Maatschappelijk werk van de Karel de Grote Hogeschool

-

de beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis

-

2 nieuwe onderzoeksrechters

DE CIJFERS IN BEELD

INSTROOM VAN DOSSIERS 01/01/2010 – 31/12/2010 De cijfers die hieronder worden besproken betreffen de aanvragen en de bemiddelingsdossiers van het gerechtelijk arrondissement Antwerpen die werden opgenomen in de periode 01/01/2010 – 31/12/2010.

AANMELDINGEN Sinds januari 2010 registreren we alle aanmeldingen die binnenkomen op de bemiddelingsdienst. Dit zijn alle vragen van daders en slachtoffers zelf, maar ook verwijzingen door andere diensten en informatie- en aanbodsbrieven die door het parket verstuurd werden. In 2010 telden we 179 aanmeldingen in Antwerpen. Dit cijfer is te vergelijken met de 114 aanvragen van vorig jaar, omdat toen het onderscheid tussen aanmelding en aanvraag nog niet werd gemaakt. We zien dus een stijging van 65 aanmeldingen.

AANVRAGEN In het jaar 2010 tellen we op de bemiddelingsdienst te Antwerpen in totaal 144 aanvragen, dat zijn de dossiers waarin de bemiddelaar contact heeft gehad met één van de partijen. 131 aanvragen (91%) werden opgenomen, dat zijn er 35 meer dan in 2009. 76% van de opgenomen aanvragen situeren zich in de fase van het gerechtelijk onderzoek, 7% in de fase van de strafuitvoering en 16% in de fase van het opsporingsonderzoek. Dit laatste cijfer is in Antwerpen nooit eerder zo hoog geweest. Dat heeft veel te maken met de nieuwe wind die door het Antwerpse Justitiepaleis waait sinds de aanstelling van de nieuwe procureur des Konings. De eerste fase in de samenwerking met het parket in verkeerszaken verloopt positief, dus wij kijken zeer hoopvol uit naar de overeengekomen uitbreiding van het lineair aanbod op parketniveau in geweldsdelicten gepland voor begin 2011. Daarover meer in het jaarverslag van 2011. 13 aanvragen werden niet opgenomen (9%). Het betreft aanvragen die via slachtoffers en daders zelf of via parajustitiële actoren op de dienst terecht komen. Soms weet de bemiddelaar meteen al bij de aanvraag dat ze niet aan onze criteria voldoet en verwijst ze de partijen onmiddellijk door, bvb. naar relatiebemiddeling, hulpverlening, enz. Een ander deel van de niet opgenomen aanvragen doorstaat de toets bij de gerechtelijke instanties niet. Het valt ons op dat 7 van de 13 niet opgenomen aanvragen in 2010 van de slachtofferkant komen: in 4 aanvragen contacteerde het slachtoffer ons zelf, in 3 aanvragen kregen we de verwijzing via Slachtofferonthaal of Slachtofferhulp. De redenen waarom de aanvraag niet werd opgenomen zijn divers: -

2 x besluit de onderzoeksrechter dat de bemiddeling interfereert met het onderzoek,

-

1 x is het slachtoffer na de aanvraag niet meer bereikbaar,

83

-

1 x komt het slachtoffer terug op zijn keuze voor bemiddeling en beslist de zaak nog wat te laten rusten.

-

1 x wil het minderjarig slachtoffer wel bemiddelen, maar willen de ouders niet meteen mee, waardoor het slachtoffer in overleg met de therapeute beslist om de vraag op te schorten,

-

1 x beslist een slachtoffer van een burenruzie om eerst het resultaat van een pas opgestarte burenbemiddeling af te wachten,

-

1 x gaat het om een dossier waarin wel effectief bemiddeld werd, maar dat niet in de cijfers kan weergegeven worden omdat het buitenstrafrechtelijk is. Het slachtoffer wenste geen klacht in te dienen, maar had in het kader van haar verwerkingsproces toch een legitieme vraag naar contact met de dader.

Als we kijken naar de gegevens van de gevangenissen toornt het Arresthuis van Antwerpen er hoog bovenuit met de 66 aanvragen die we kregen in 2010. In concreto ging het om 74 daders. Dit hangt samen met een reorganisatie die bij Justitieel Welzijnswerk Antwerpen werd doorgevoerd: sinds april 2010 krijgen alle nieuwe voorlopig aangehoudenen een eerste onthaal gesprek met een medewerker van JWA waarbij systematisch een lijst wordt overlopen waarin herstelbemiddeling een vast onderdeel is. Zo worden meer gedetineerden kort na de feiten ingelicht over die mogelijkheid van bemiddeling. Een neveneffect hiervan is dat we vaker dan vroeger de reactie van de onderzoeksrechter krijgen dat het nog interfereert met het lopend onderzoek en of we na een maand nog eens terugkomen met onze vraag. Het vraagt dus meer opvolging vanwege de bemiddelaars.

RESPONS OP HET BEMIDDELINGSAANBOD In totaal ontvingen 264 slachtoffers en 158 daders een brief met het bemiddelingsaanbod van de bemiddelingsdienst Antwerpen. Dit geeft 339 potentiële slachtoffer-daderinteracties. Als we de reacties van daders en slachtoffers in de opgenomen aanvragen bekijken, stellen we vast dat er meer daders dan slachtoffers reageren, i.c. 74% tegenover 47%. Ten slotte zijn ook meer daders dan slachtoffers geïnteresseerd, i.c. 72% tegenover 43%, dat betekent dat zij de bemiddelingsdienst contacteren om meer uitleg te krijgen over bemiddeling. Dit ligt in de lijn van onze vaststellingen de voorbije jaren. We merken dat mensen die worden toegeleid door parajustitiële diensten, bijna allemaal ook werkelijk geïnteresseerd zijn in bemiddeling. Deze tendens zien we al enkele jaren. Het betekent dat zij hun mensen correct informeren en bevestigt ons vermoeden dat er een groeiend draagvlak bestaat voor bemiddeling bij onze partners in en rond justitie. We vinden het dan ook gepast om opnieuw een welverdiende pluim te geven aan al onze parajustitiële verwijzers: Justitieel Welzijnswerk, Slachtofferhulp en –onthaal, justitieassistenten, de Psychosociale Dienst van de gevangenis, advocaten, bemiddelingsdiensten minderjarigen en politie. Justitieel Welzijnswerk spant dit jaar de kroon als actieve verwijzer met 32 aanvragen! Zij verdienen dit jaar de gouden beker van beste verwijzer.

VERKEER Sinds juni 2010 ontvangen partijen betrokken bij een verkeersongeval (in bepaalde welomschreven kwalificaties) info over het bemiddelingsaanbod via een brief van het parket. 57% van de slachtoffers en 69% van de veroorzakers reageert hierop door contactname met de bemiddelingsdienst. Met name vanwege de slachtoffers geeft dit een opmerkelijk grotere respons dan op de brieven van de bemiddelingsdienst in andere misdrijven (44%). Het verschil in respons tussen veroorzakers van een verkeersongeval (69%) en een dader van een misdrijf (67%) is verwaarloosbaar. Verder stellen we vast dat in 41% van de potentiële relaties beide partijen interesse tonen zodat een bemiddeling effectief kan worden opgestart. Voor meer conclusies is het te vroeg gezien de beperkte aantallen en de korte periode dat we hierin actief zijn.

84

We zijn alert voor de vraag of onze methodiek zonder meer toepasbaar is voor partijen betrokken bij een verkeersongeval. We stellen immers vast dat er andere thema’s spelen dan bij correctionele misdrijven, of beter, dezelfde thema’s krijgen een andere lading. De schuldvraag komt bvb. evenzeer aan bod met het verschil dat opzet zo goed als altijd afwezig is. Sommige slachtoffers kunnen zich daardoor beter in de plaats stellen van de chauffeur als het gaat over de vraag of het ongeval had kunnen voorkomen worden. Dit is echter geen algemene regel. Als kwaadheid en verzet tegen de gevolgen van het ongeval erg aanwezig zijn, heeft het slachtoffer of de familie vaak toch een zondebok nodig en dan krijgt de chauffeur soms de volle lading, nog los van het feit of die daadwerkelijk in fout is gesteld. We spreken ook minder van dader dan wel van chauffeur. Sommige partijen geven zelf wel aan zich dader te voelen, andere dan weer niet en voelen zich ook slachtoffer van het gebeuren.

BEMIDDELINGSDOSSIERS In samenspraak met de subsidiërende overheid is Suggnomè tot de volgende definitie van een bemiddelingsdossier gekomen: “Wanneer in eenzelfde gerechtelijk dossier 1 slachtoffer en 1 dader aan de bemiddelingsdienst aangeven dat ze geïnteresseerd zijn in het bemiddelingsaanbod, spreken we van een bemiddelingsdossier.” Dit betekent nog niet dat ze ook effectief een bemiddeling opstarten, wel dat de bemiddelaar minstens twee interventies heeft gedaan, één voor het slachtoffer en één voor de dader. In 2010 hebben de bemiddelaars gewerkt in 99 nieuw opgestarte bemiddelingsdossiers naast de 42 bemiddelingsdossiers die werden overgedragen van 2009 (en de jaren ervoor) wat ons brengt op een feitelijke caseload van 141 dossiers. In deze 99 dossiers (29% van de potentiële dossiers) tonen beide partijen interesse in het bemiddelingsaanbod, wat blijkt uit het feit dat ze contact opnemen met de dienst. In 66 dossiers d.i. één op vijf van de potentiële dossiers, kiezen partijen om de stap te zetten naar een effectieve bemiddeling. Dit cijfer ligt in de lijn van dat van 2008 en 2007. Van de 99 opgestarte dossiers op basis van interesse van twee partijen, leidden 66 dossiers tot een effectieve bemiddeling (67%). Dus in 33 dossiers kregen beide partijen een toelichting over het aanbod en besloten ze om niet effectief te bemiddelen. Dit percentage (33%) ligt veel hoger dan vorig jaar, i.c. 19%. Enerzijds verheugt dit cijfer ons, omdat het betekent dat partijen zich vrij voelen om na uitleg over bemiddeling er toch niet op in te gaan. Anderzijds vragen we ons af wat de reden is van de plotse stijging. Een mogelijke hypothese is het feit dat we dit jaar zoveel verwijzingen kregen via Justitieel Welzijnswerk. Deze aanvragen komen vrijwel altijd bij ons binnen terwijl de verdachte in voorhechtenis is. Tegen de tijd dat wij een toets hebben gemaakt bij justitie en alle noodzakelijke dossiergegevens van hen hebben ontvangen, gebeurt het soms dat de verdachten al vrij zijn en we hen niet op hun opgegeven adres kunnen bereiken. In de cijfers stellen we echter vast dat de uitval vooral bij slachtoffers gebeurt: 25 slachtoffers tegenover 10 daders wensen na uitleg over bemiddeling niet effectief te starten. Ten slotte vertelt dit cijfer dat een bemiddelaar veel meer doet dan alleen ‘effectief bemiddelen’. In de fase voor de effectieve bemiddeling, ook wel pre - bemiddeling genoemd, investeert de bemiddelaar in gesprekken met mensen, contacteren van de andere partij, een luisterend oor bieden, desgevallend verwijzen naar andere diensten, ... Als we kijken naar de potentiële slachtoffer - dader relaties (tot = 339) zien we volgende verdeling volgens de aard van de feiten: -

eigendomsdelicten : 145 potentiële so-da relaties bemiddelingsdossiers

-

persoonsdelicten : 136 potentiële so-da relaties

-

verkeersdelicten : 34 potentiële so-da relaties

-

zedendelicten : 24 potentiële so-da relaties

85

Er is een verschil in respons van partijen op het bemiddelingsaanbod naargelang de aard van het misdrijf. In 2010 tonen partijen van zedendelicten verhoudingsgewijs minder interesse in het bemiddelingsaanbod (21%) dan betrokkenen bij eigendomsdelicten (26%) dan bij persoonsdelicten (31%) met als koploper de verkeerszaken waarbij we zien dat er in 41% van de potentiële dossiers interesse wordt getoond door beide partijen. Deze cijfers verschillen grondig met die van vorig jaar. We kunnen er dus geen lijn in trekken welk soort misdrijven tot meer respons bij partijen leidt. Vandaar een oproep aan onze verwijzers om zich niet te laten leiden door de aard van bepaalde feiten bij de afweging om bemiddeling al dan niet ter sprake te brengen. Of mensen baat hebben bij bemiddeling hangt blijkbaar niet samen met de aard of de ernst van de feiten. In 2010 waren er 23 minderjarige slachtoffers in de potentiële bemiddelingsdossiers. We bemiddelden effectief met 7 minderjarige slachtoffers. Dit cijfer is vrij hoog in vergelijking met de meeste andere arrondissementen. We konden dan ook dankbaar gebruik maken van het draaiboek bemiddelen met kinderen dat vorig jaar binnen Suggnomè werd uitgewerkt.

UITSTROOM VAN DOSSIERS 01/01/2010 – 31/12/2010 In 2010 hebben we 110 bemiddelingsdossiers afgesloten waarvan in 69 (63%) effectief bemiddeld werd. In 26% van de afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers werd minstens één gezamenlijk gesprek georganiseerd. Dit percentage ligt iets hoger dan in 2009 (24%) en beduidend hoger dan in 2008 (11%). We zijn tevreden dat deze trend zich ook in 2010 heeft doorgezet! In totaal hebben we 24 slachtoffer - dader ontmoetingen begeleid in 2010, dat betekent dat meerdere partijen beslissen om elkaar meer dan één keer te ontmoeten. Vooral in de fase van de strafuitvoering is dit het voorbije jaar het geval. De meerderheid van de partijen kiest voor een indirecte bemiddeling, dus 51 dossiers (74%) hebben we afgesloten na een indirecte bemiddeling. Het tijdsverloop van de effectieve bemiddelingsprocessen afgesloten in 2010, is beduidend korter dan de voorbije jaren. Vorig jaar klokten we af op een gemiddelde van 228 dagen tussen de datum waarop beide partijen interesse aangeven in bemiddeling en de datum waarop bemiddeling wordt afgesloten. In 2010 duurde een effectief bemiddelingsproces gemiddeld 139 dagen, ongeveer 4,5 maanden. In 2010 werden 13 overeenkomsten opgemaakt (19%), waarvan 11 in de fase vóór vonnis en 2 in de fase na vonnis. Dit cijfer volgt de trend van de voorbije jaren en is relatief laag in verhouding tot bepaalde andere arrondissementen. Een mogelijke verklaring ligt hierin dat we in relatief zware misdrijven bemiddelen en dat partijen daarin minder nood hebben om schriftelijk te communiceren met justitie. Eind december dragen we 44 nog lopende dossiers over naar 2011. De overeenkomsten die in deze dossiers werden afgesloten en de ontmoetingen die hierin al plaatsvonden, zijn nog niet terug te vinden in de huidige tabellen. Deze cijfers zullen pas weergegeven worden in het jaarverslag van 2011, nl. wanneer deze dossiers helemaal zijn afgesloten.

EN WE GAAN DOOR…

Eén van de prioritaire doelen uit de regioplanning 2010 was om een stijging te realiseren in het aantal aanmeldingen en bemiddelingen. Ook wilden we werk maken van een andere samenwerking met de

86

Impressies bij ons jaarverslag Wat achter de cijfers zit is het verhaal van mensen, waarin ze zélf terug het woord nemen, in gesprek gaan met elkaar, soms moeizaam en aftastend, vaak hopend op iets, op begin van herstel, van wat zo diep gekwetst heeft.. Wat achter de cijfers zit is het verhaal van slachtoffers, die zoeken naar waarom, waarom ik, en daarop antwoorden krijgen.

procureur des Konings op basis van de wet op de bemiddeling en de daarin geformuleerde opdracht inzake informatie over bemiddeling. We durven stellen dat we daarin geslaagd zijn. Behalve het feit dat meer mensen geïnformeerd werden over de mogelijkheid van bemiddeling, zijn we ook zover dat een actieve structurele samenwerking met het parket werd geïnstalleerd die in 2011 nog uitbreiding zal kennen. Een tweede doel was de implementatie van het bemiddelen met minderjarige slachtoffers. De cijfers tonen aan dat we ook daarin ons doel hebben bereikt. 2011 staat voor ons in het teken van een goede implementatie van de volgende fase van het lineair aanbod op parketniveau, een nieuwe locatie voor de bemiddelingsdienst Antwerpen en Mechelen, en ten slotte een mooie gelegenheid om stil te staan bij het 10-jarige bestaan van de bemiddelingsdienst Antwerpen.

Wat achter de cijfers zit is het verhaal van daders, het plotse besef te ver te zijn gegaan, de hoop een fractie te kunnen goedmaken. Wat achter de cijfers zit is het verhaal van de onderzoeksrechter en de parketmagistraat, die vaststelt en oordeelt en ook overweegt of bemiddeling misschien helpend zou kunnen zijn. Wat achter de cijfers zit is het verhaal van de hulpverlener, die mensen beluistert in hun verdriet, die op zoek gaat naar wat perspectief zou kunnen bieden, die bemiddeling toeleidt naar wie het nodig heeft. Wat achter de cijfers zit is het verhaal van de bemiddelaar, die draden terug vastknoopt, verbindingen herstelt, spreekruimte geeft dat benoemd wordt wat nodig is om verder te kunnen naar een volgend jaar! Ingrid Marit één jaar bemiddelaar in Antwerpen

87

BEMIDDELINGSDIENST OUDENAARDE

Inleiding De bemiddelingsdienst Oudenaarde werd in 2010 bestaft door twee personeelsleden en dit voor 1.5 full time equivalent. Mevrouw Alice Delvigne (50%) en mevrouw Evelyn Goeman (100%) zijn de vertrouwde bemiddelaars binnen het arrondissement. Verder bevindt de standplaats van de dienst zich nog steeds aan de Eedverbondkaai te Gent met dien verstande dat de dienst over antenneposten beschikt in het gerechtelijke arrondissement Oudenaarde en dit in Geraardsbergen, Ronse, Zottegem en Oudenaarde. Hiervoor onze oprechte dank aan de directies van CAW Zuid-Oost-Vlaanderen en het Justitiehuis te Oudenaarde. Uiteraard bieden wij zoals steeds aan onze partijen huisbezoeken aan! Dit betekent dat de bemiddelaars dikwijls heen en weer pendelen tussen Oudenaarde en Gent. De keuze om toch op deze manier verder te blijven werken is pragmatisch. Het blijft een meerwaarde om op de bemiddelingsdienst in Gent samen te kunnen werken met bemiddelaars uit verschillende gerechtelijke arrondissementen. Dit biedt zowel voordelen op het vlak van permanentie als naar praktische ondersteuning in dossiers toe. Denken we dan voornamelijk aan de praktische opvolging van de werking tijdens vakantieperiodes of ziekte van een bemiddelaar. Daarom ook een woord van dank aan onze Gentse collega’s die steeds bereid zijn om ons met woord en daad bij te staan.

STRUCTURELE ACTIVITE ITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

STUURGROEP TE OUDENAARDE DE SAMENSTELLING Een wijziging in samenstelling van de lokale stuurgroep herstelrecht en herstelbemiddeling laat zich noteren in 2010. Allereerst werd mevrouw Tilly Jacobs, coördinator slachtofferhulp, vervangen door mevrouw Liesbeth van Damme, organisatieondersteuner JWW. Mevrouw Van Damme vertegenwoordigt op de vergadering, net zoals haar voorgangster, de directie van het CAW Zuid-Oost-Vlaanderen. Daarnaast werden de stuurgroepleden geconfronteerd met het onmiddellijke ontslag van hun stuurgroepvoorzitter, de heer Piet De Brouwer. Deze zag zich genoodzaakt om zijn vrijwillig opgenomen engagement stop te zetten. Uiteraard willen wij de heer De Brouwer langs deze weg nogmaals bedanken voor zijn engagement als stuurgroepvoorzitter de voorbije twee jaar! Wij wensen hem dan ook veel succes met de verdere uitbouw van zijn carrière. Dit gegeven maakte uiteraard dat het voorzitterschap van de stuurgroep opnieuw diende te worden ingevuld. Spontaan werd tijdens de laatste samenkomst in december gepolst naar interesse bij de aanwezige leden voor de voorzittersfunctie. Menig stuurgroeplid stelde zich de vraag waarom de vzw Suggnomè het voorzitterschap van de stuurgroep herstelrecht en bemiddeling niet zelf invult? Een terechte vraag, die reeds op meerdere stuurgroepen werd gesteld maar waarbij het steeds de bewuste keuze is geweest van vzw Suggnomè om dit engagement niet op te nemen. Motivering voor deze keuze is dat één van de doelstellingen van de stuurgroep het verankeren van een brede herstelrechtelijke praktijk in het arrondissement is, naast ook het creëren van een breder maatschappelijk draagvlak voor het herstelrechtelijk gedachtegoed. Vanuit deze redenering is het moeilijk te verantwoorden dat de vzw Suggnomè het voorzitterschap zou claimen. Daarom wordt opnieuw de voorkeur gegeven aan een voorzitter die geen directe band heeft met vzw Suggnomè, maar die wel betrokken is bij het thema en actief is binnen het gerechtelijk arrondissement. Dit alles maakt dat de stuurgroep zich onafhankelijker kan positioneren ten aanzien van de vzw Suggnomè en de subsidiërende overheden. Ondertussen kunnen we melden dat één kandidaat- voorzitter

88

zich onder voorbehoud heeft aangemeld. Waarom onder voorbehoud? Het was de wens van de stuurgroepleden om ook de afwezige leden van de vergadering te horen over dit thema. Daarom wordt de definitieve beslissing rond het voorzitterschap pas genomen op de volgende vergadering. Deze ligt geagendeerd op maandag 28 maart 2011. Bovendien werd de vergadering in het najaar verruimd in haar samenstelling en haar thema’s, dit door de integratie van de werkgroep herstelfonds binnen de lokale stuurgroepwerking. Het laten samengaan van de twee stuurgroepen beoogt de creatie van een breder maatschappelijk draagvlak voor herstelrecht en bemiddeling. Als bijkomende motivering voor deze keuze dient vermeld te worden dat de thema’s nauw met elkaar verbonden zijn, en tenslotte is er de pragmatiek. Veel stuurgroepleden participeren immers aan beide vergaderingen. Als nieuw aangesloten laten de heer Steven Van De Woestyne (Provinciebestuur), mevrouw Greta Persoons (coördinator Justitiehuis Oudenaarde) en mevrouw Jolien Baekelandt (dispatcher werkstraffen CAW Zuid-Oost-Vlaanderen) zich noteren.

DE THEMA’S De stuurgroep kwam in 2010 vier maal samen. De focus van de vergadering lag zoals steeds op de bemiddelingspraktijk, waarbij de bemiddelaars systematisch een activiteitenverslag aan de vergadering presenteerden. Op twee van de vier vergaderingen werden eveneens bemiddelingsdossiers toegelicht. Thema’s die hierbij werden aangeraakt waren: bemiddelen in dossiers zedenfeiten, bemiddelen met minderjarigen en de bemiddelingsovereenkomst. Deze cases werden door de bemiddelaars voorgelegd met als doel knelpunten te detecteren om vervolgens vanuit de expertise van de verschillende leden rond de tafel naar oplossingen te zoeken. Als rode draad doorheen het werkjaar liep de opstart en verdere implementatie van het project herstelfonds Oudenaarde. Deze werking ging in juni 2010 feestelijk van start in de strafinrichting te Oudenaarde en kon rekenen op de nodige persbelangstelling. Zo bracht TV-Oost getuigenissen in beeld van gedetineerden en van de bemiddelaars. Voor een volledige uiteenzetting van de werking van het herstelfonds te Oudenaarde willen 9 wij verwijzen naar ons lokaal draaiboek . Summier samengevat biedt het project aan de insolvabele gedetineerde de mogelijkheid om de burgerlijke partij(en) deels af te betalen door het vrijwillig verrichten van een dienst aan de gemeenschap. Aan de hand van een aantal getuigenissen willen wij de focus richten op de kansen die het fonds biedt aan slachtoffers en daders. Deze getuigenissen werden weliswaar volledig anoniem gemaakt om de privacy van onze cliënten te beschermen en worden hier neergepend met instemming van de betrokkenen. Gedetineerde Wim liet volgende uitspraken noteren: “ Ik wil niet afhankelijk zijn van mijn ouders voor de afbetaling van mijn burgerlijke partijen, ik heb het geluk dat ik nog op hen kan terugvallen, ik wil hen hiermee niet extra belasten. Bovendien kwam ik tijdens de opgestarte herstelbemiddeling in 2008 met lege handen voor de nabestaanden van mijn slachtoffer te staan. Ik had wel de intentie om iets effectief te doen, het is echter gewoon bij woorden gebleven. Dit project geeft me de kans om toch iets betekenisvol voor de nabestaanden van mijn slachtoffer te doen. Werken voor het fonds zal zeker geen evidentie zijn. Want wat heb ik een werkgever te bieden? Waar ligt mijn ervaring? Het betekent een pak stress en onzekerheid? Eigenlijk moet het voor mij nog allemaal beginnen”. Uit Wim’s woorden blijkt duidelijk dat hij het belangrijk vond dat hij tijdens zijn detentie effectief iets kon doen voor de nabestaanden van zijn slachtoffer. Het mocht niet langer bij woorden blijven. Vrijwilligerswerk bood hem een concreet perspectief. Daarnaast bood de mogelijkheid tot vrijwilligerswerk hem ook de kans om terug een stukje te re-integreren in de samenleving en om een eerste werkervaring op te bouwen. Uiteraard is dit niet voor elke gedetineerde zo. Daarom wilden we naast het verhaal van Wim ook Luk in beeld brengen. Wat te denken van zijn verhaal? Luk werd acht maand na zijn vorige veroordeling terug opgepakt voor het plegen van nieuwe feiten. In deze bemiddeling was het Luk‘s slachtoffer, Pieter, die Luk in de richting van het project duwde. Pieter verwoordde het volgende in de bemiddeling:

9

Op eenvoudig verzoek te verkrijgen op de bemiddelingsdienst Oudenaarde - Eedverbondkaai 285 - 9000 Gent.

89

“ Wat bezielt zo een gast om opnieuw te beginnen? Tenslotte heeft hij toch vrouw en kind. Je zou zo denken dat hij na die eerste gevangenisstraf zijn lesje wel geleerd heeft. Bovendien biedt deze maatschappij toch heel wat kansen. Als je geen bestaansmiddelen hebt hoef je toch niet te gaan stelen, ook al heb je schulden. Je altijd aankloppen bij het OCMW...”. Toen Luk deze boodschap kreeg tijdens de bemiddeling bleef het lang stil. Een stilte die verbroken werd met de mededeling dat het misschien wel eens tijd werd om iets aan zijn schuldenberg te doen. En zo wordt ook onmiddellijk duidelijk dat ook vragen of boodschappen van een slachtoffer de motor kunnen zijn tot het indienen van een aanvraag bij het fonds. In ons vorig jaarverslag maakten wij gewag van het hoge en waardevolle potentieel dat het project herstelfonds in zich draagt, met als belangrijkste voorliggende vraag of wij het fonds willen zien evolueren naar een instrument van herstelgerichte detentie, dan wel als een instrument binnen de bemiddeling, waarbij de beschikbaarheid in functie dient komen te staan van de particulariteit van de individuele aanvragen. Mits enig voorbehoud kunnen wij vandaag stellen dat wij er in Oudenaarde voor kozen om de eerste weg in de slaan. Voorbeelden die dit illustreren zijn enerzijds het engagement van de lokale partners om vrijwilligerswerk binnen de muren mogelijk te maken. Zo werd het aantal gedetineerden dat in Oudenaarde een beroep kan doen op het project verruimd. Oudenaarde is immers een strafinrichting die voornamelijk plaats biedt aan langgestraften. Heel wat gedetineerden dreigden omwille van hun lang detentietraject voor het project uit de boot te vallen. Momenteel dient men niet meer in de voorwaarden te verkeren om een aanvraag te kunnen doen voor het fonds en kan een gedetineerde een aanvraag voor het fonds stellen in elke fase van zijn detentietraject. Uiteraard proberen wij zoveel mogelijk mensen in de buitenwereld aan de slag te krijgen. Maar zoals het spreekwoord zegt, bevestigt de uitzondering de regel. Anderzijds ziet de lokale stuurgroep het ook als haar taak om de verhouding herstelfonds en het schadefonds voor slachtoffers van opzettelijke gewelddaden uit te klaren. Hiertoe werden door leden van de lokale 10 werkgroep stappen gezet richting bovenlokale stuurgroep herstelfonds . Elk startend project kent zijn eerste groeipijnen, dit was voor het herstelfonds te Oudenaarde niet anders. Een aantal knelpunten werd aan de stuurgroep gesignaleerd: De transfers van gedetineerden tijdens de aanvraag. Sommige gedetineerden werden op transfer geplaatst en dit naar een gevangenis waar het project (nog) niet loopt. Naar rechtsgelijkheid toe laat zich dit moeilijk verantwoorden. Bovendien krijgen ook slachtoffers op deze manier terug een boodschap van slecht nieuws te horen. Men kan zich de vraag stellen of dit zich laat verantwoorden? De vele administratieve hindernissen die moeten genomen worden vanaf de aanvraag tot de effectieve start van de arbeid. Deze laten zich soms vertalen in een tijdsduur van meer dan 5 maanden. Zo werd in een dossier onmiddellijk na de veroordeling de aanvraag bij de bemiddelingsdienst ingediend (begin juni 2010). Toen uiteindelijk het dossier werd goedgekeurd en de zoektocht naar werk kon worden gestart werd de betrokkene in halve vrijheid geplaatst (begin november 2010). Hierdoor kon het vrijwilligerswerk niet worden opgestart. De verhouding herstelfonds en schadefonds voor slachtoffers van opzettelijke gewelddaden. In één dossier werd de aanvraag afgekeurd omdat de hoofdsom van de burgerlijke partij reeds uitbetaald was aan het minderjarige slachtoffer. Voor de wettelijke intresten op deze hoofdsom kan niet worden gewerkt. ….

10

Het Herstelfonds wordt ondersteund vanuit een centrale stuurgroep die bestaat uit vertegenwoordiging van de FOD Justitie, de Vlaamse Overheid, de Vlaamse provincies, de vzw Suggnomè en vertegenwoordigers van de lokale projecten.

90

DE CIJFERS IN BEELD

CONCRETE WERKING Net zoals in het jaarverslag van vorig jaar, lichten we kort even onze concrete werking toe. Wanneer een dader of slachtoffer, eventueel via zijn hulpverlener, advocaat, gevangenis, … bij de bemiddelingsdienst een aanvraag doet tot bemiddeling vóór vonnis, toetst de bemiddelaar bij de gerechtelijke instanties of er al dan niet interferentie is met het lopende onderzoek. Als dit niet het geval is, vertrekt er vanuit het parket een informatiebrief naar de andere partij . Ook indien de gerechtelijke instanties het zelf opportuun achten dat partijen geïnformeerd worden, vertrekt er een informatiebrief vanuit het parket. De bemiddelingsdienst krijgt hiervan kopij en wacht twee weken op reactie. Indien niemand reageert, worden vanuit de bemiddelingsdienst herinneringsbrieven gestuurd, met de vraag de dienst te contacteren. Indien een partij reageert, wordt een herinneringsbrief naar de andere partij gestuurd met de mededeling dat de andere partij interesse heeft. Na vonnis wordt geen toetsing meer gedaan bij de gerechtelijke instanties en vertrekt - na een eerste intakegesprek met de partij die de bemiddeling aanvraagt en indien de aanvraag voldoet aan de criteria voor de bemiddeling - vanuit de bemiddelingsdienst een brief naar de tegenpartijen. Zowel vóór als na vonnis beginnen we met individuele gesprekken. Eerst zien we dader en slachtoffer apart en polsen we naar hun verwachtingen, vragen en boodschappen. Deze worden dan overgebracht naar de andere kant. Zo’n pendelcommunicatie kan gerust enkele weken of maanden in beslag nemen. Vanaf het eerste gesprek wordt ook duidelijk gemaakt dat een rechtstreekse ontmoeting mogelijk is. In de loop van de bemiddeling wordt deze mogelijkheid herhaald. Ook de mogelijkheid om een overeenkomst te laten toevoegen aan het strafdossier, wordt meermaals vermeld. Daarbij wordt ook aangeraden zich te laten bijstaan door een advocaat. Uiteraard is het aan beide partijen zelf om te beslissen of zij samen rond de tafel wensen te zitten en of zij al dan niet een overeenkomst op papier wensen. Als de bemiddeling is afgesloten, krijgen wij hier geen terugkoppeling over van de gerechtelijke instanties. Om na te gaan of een bemiddelingsovereenkomst ook doorweegt op de gerechtelijke beslissing, hebben we dit jaar besloten een vonnissenonderzoek te doen, samen met andere arrondissementen en een onderzoekster van de 11 universiteit van Luik .

AANVRAGEN EN AANMELDINGEN 12

In 2010 zijn er 89 aanmeldingen geregistreerd . Deze 89 aanmeldingen resulteerden in 74 aanvragen, waarvan 13 er 68 werden opgenomen . Het verschil tussen het aantal aanmeldingen (89) en aanvragen (74) ligt voornamelijk in die dossiers waar het parket wel een informatiebrief verstuurt (aanmelding), maar waar beide partijen niet reageren of geen interesse blijken te tonen (geen aanvraag). Los van deze cijfers, kan hier wel al duidelijk uit blijken dat er heel wat werk voorafgaat aan een eigenlijke bemiddeling. Eventuele intake gesprekken, toetsing bij de gerechtelijke instanties, administratie, verwijzers contacteren, … Het grootste deel van de opgenomen dossiers betreft dossiers in het opsporingsonderzoek (48, versus 8 in gerechtelijk onderzoek en 11 in de fase van de strafuitvoering). 11

Zie verder Een aanmelding is elke vraag die op onze bemiddelingsdienst terechtkomt. Dat kan gaan om een dader of slachtoffer die bellen, een hulpverlener die een cliënt doorverwijst, een parketbrief die verstuurd wordt in een gerechtelijk dossier, of een oneigenlijke aanvraag bestemd voor een andere dienst dan de onze. 13 Als opgenomen aanvraag wordt beschouwd, een strafdossier waarin minstens één van de partijen heeft laten blijken geïnteresseerd te zijn in de bemiddeling. Deze interesse kan blijken uit een persoonlijk gesprek maar kan evengoed blijken uit het ontvangen van een aanvraagformulier op de dienst. Aanvragen die niet opgenomen zijn, gaan doorgaans om oneigenlijke aanvragen of om dossiers waarbij niet aan de criteria is voldaan of waarbij bv. de stand van het onderzoek het aanbod van bemiddeling niet toelaat. 12

91

AANTAL DOSSIERS WAARIN EFFECTIEF BEMIDDELD WERD In ten minste 89 dossiers werden partijen geïnformeerd over het bestaan van bemiddeling. Dit is een lichte daling in vergelijking met het vorige werkjaar (105). Een verklaring kan worden gezocht in het feit dat er op het parket een wissel van parketmagistraten is doorgevoerd. Dit maakt dat tijdens het afgelopen jaar op onregelmatige basis naar herstelbemiddeling werd doorverwezen. Sommige vacatures stonden immers een tijd vacant, waardoor een aantal kabinetten tijdelijk werd overgenomen door collega’s magistraten. Bemiddeling werd op dat moment minder prioritair en dit vertaalde zich zeer duidelijk in onze cijfers. Tot na de zomervakantie was onze caseload vrij beperkt. Vanaf september kregen we plots veel meer aanvragen vanuit gerechtelijke hoek en verdubbelden wij ons dossieraantal tot het huidige cijfer. Daarbij valt nogmaals op hoezeer we in onze toestroom van dossiers afhankelijk blijven van het parket, maar ook hoezeer zij systematisch dossiers blijven doorverwijzen en aldus meetrekken aan de kar van herstelrecht en bemiddeling in het gerechtelijke arrondissement. We kunnen alvast volgende vaststelling neerschrijven: van de 89 aanmeldingen, kwamen er 59 vanuit het parket, dat is ongeveer twee op drie. Een derde van de doorverwijzingen gebeurt dus via andere kanalen, voornamelijk daderkant (JWW en PSD). 14

Het informeren van partijen (89 dossiers) resulteerde in 68 opgenomen aanvragen . Deze bevatten 203 15 potentiële bemiddelingsprocessen die resulteerde in 73 effectieve bemiddelingsprocessen, met name 73 relaties dader – slachtoffer waarin effectief bemiddeld werd. Een haalbaar cijfer om met 1,5 FTE comfortabel en kwaliteitsvol te kunnen werken, maar niet binnen een tijdsspanne van drie maanden. Een in de tijd gelijkmatigere instroom van dossiers is hiertoe wel een voorwaarde.

AARD VAN DE FEITEN Een evenwichtige spreiding in delictkwalificatie kan worden vastgesteld, dit zowel binnen de aangemelde als binnen de opgestarte dossiers. Er werd gewerkt in persoonsdelicten (ook binnen de familiale sfeer), in eigendomsdelicten en in zedenfeiten. Er werd niet gewerkt in racismezaken, noch in verkeersdossiers. Voor deze verkeersdossiers is in 2010 wel extra veel inspanning geleverd. Zo kwam in vier dossiers de vraag voor een bemiddeling via externen tot onze dienst. Zoals dat in andere dossiers ook het geval is, hebben wij telkens de toetsing gedaan bij het politieparket, met de vraag of er bezwaren zijn tegen de opstart van een bemiddeling. We kregen telkens te horen dat we dienden te wachten tot het deskundigenverslag was afgerond vooraleer we konden starten. De praktijk wijst uit dat dit meer dan zes maanden op zich kan laten wachten. Ons inziens is dit een gemiste kans. We hebben getracht het gesprek aan te gaan met het politieparket om de werking van het correctioneel niveau verder te implementeren maar dat is voorlopig niet gelukt. Een werkingspunt voor 2011, want zolang partijen het gesprek willen blijven aangaan met de andere (of tegen-) partij, moeten wij proberen hier iets mee te doen. Voorlopig geven wij de verwijzers de boodschap dat zij hun cliënten erop moeten voorbereiden dat het een lange tijd kan duren vooraleer er communicatie tussen partijen kan worden opgestart. Dit is een situatie die wij betreuren en die wij met de partners op het veld verder zullen blijven problematiseren. Wij willen hierbij ook de vergelijking maken met andere gerechtelijke arrondissementen, waar bemiddeling in verkeersdossiers in een veel eerdere fase wel mogelijk blijkt. Volgens de Wet op de Bemiddeling hebben alle personen met een direct belang in het kader van een gerechtelijke procedure de mogelijkheid om beroep te doen op bemiddeling. Volgens ons interpretatie vormen verkeersdossiers hierop geen uitzondering.

AANTAL AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS IN 2009 De gemiddelde duur van een bemiddeling is 106 dagen (84 dagen vorig jaar). Dit gaat om dossiers na vonnis (die doorgaans wat langer duren) en dossiers vóór vonnis (waar vaak een tijdsdruk is omdat de zitting er aan komt). In de 55 afgesloten bemiddelingsdossiers werd slechts 5 maal direct bemiddeld (5 gezamenlijke gesprekken) en werden 22 overeenkomsten bereikt. Dit maakt een verhouding van één gezamenlijk gesprek op elf dossiers, 14 15

1 van beide partijen reageerde 1 dader – 1 slachtoffer relatie

92

16

wat een behoorlijk laag cijfer is in vergelijking met het Vlaamse gemiddelde . Een verklaring hiervoor vinden we niet in de cijfers terug. Is dit cijfer zo laag door de aard van de dossiers, of omdat de bemiddelaars er onvoldoende bij stilstaan? In het actieplan van 2011 is dit alvast een aandachtspunt, we maken er werk van om hier bewuster mee om te gaan. Anderzijds stellen we vast dat in bijna de helft van de dossiers een overeenkomst werd opgemaakt, wat dan weer een uitzonderlijk hoog cijfer is. Valt dit te verklaren door de aard van de dossiers of door de aard van de bemiddelaars? In elk geval is de bemiddelingsovereenkomst en daarmee ook de zichtbaarheid van de bemiddeling een hot item geweest het afgelopen jaar. Zo is er in verschillende arrondissementen door een medewerkster van de universiteit van Luik een vonnissenonderzoek gebeurd. Door praktische omstandigheden (lees: tijdgebrek), is in Oudenaarde het onderzoek niet door de medewerkster van de universiteit gebeurd maar wel door een bemiddelaar, mevrouw Alice Delvigne. Zij heeft alle vonnissen van de afgelopen drie jaar waarin eveneens een bemiddelingsovereenkomst werd opgemaakt ingelezen en heeft in die vonnissen gecheckt of de bemiddeling al dan niet vermeld werd. Bleek dat in 40% van die dossiers de bemiddeling vermeld werd, en dit telkens als één van de elementen ten gunste voor de dader (een gemiddelde dat ook in de andere arrondissementen werd teruggevonden). Dit onderzoekje en deze resultaten wekten onze nieuwsgierigheid en we besloten samen met de stuurgroep om de verschillende magistraten te bevragen over hun ervaring met de bemiddelingsovereenkomst. De resultaten van deze bevraging leest u in een volgend jaarverslag!

16

Ongeveer 1 op 5

93

BEMIDDELINGSDIENST LIMBURG

Inleiding We hebben 2009 met een negatieve noot afgesloten. Voor het tweede jaar op rij eindigde we met een wachtlijst. We voorspelden tegelijkertijd ook beterschap en personeelsuitbreiding. Half februari werd Dirk Roussard halftijds aangeworven. Het halftijds beloofde Sociale Maribel contract werd half april ingevuld door Nele Munters. Voor Limburg hebben we momenteel een personeelsbezetting van 3 FTE in 4 personen.

WACHTLIJST TONGEREN

De eerste opdracht was het probleem van de wachtlijst aanpakken. In september 2010 was de wachtlijst weggewerkt. Dit betekende geen ideale start voor de nieuwe bemiddelaars te meer omdat we meermaals concludeerden dat partijen op de wachtlijst niet meer wensten te bemiddelen omdat er geen behoefte meer was, of dat er reeds een andere oplossing gezocht werd. Gelukkig stelden we vast dat we vanaf het derde kwartaal van 2010 met het huidige personeelskader niet langer een wachtlijst moesten hanteren.

DE CIJFERS IN BEELD

AANMELDINGEN In 2010 werden voor Hasselt in niet minder dan 336 strafdossiers informatiebrieven verstuurd naar alle betrokken partijen in een onderzoeksdossier. De infobrieven werden door de raadkamer verstuurd op het moment van de regeling rechtspleging. Als betrokken partijen spreken we op dat moment dus enkel van de verdachten, en de slachtoffers die zich op dat moment al burgerlijke partij stelde. Het merendeel van de slachtoffers kregen in deze dossiers dus geen informatiebrief. Binnen de toepassing van de Wet van 2005 was het onderzoeksgerecht van Hasselt in 2010 dan ook de gerechtelijke instantie die burgers informeerde over de mogelijkheid van bemiddeling. Voor Tongeren werden in 167 strafdossiers aan betrokken partijen een informatiebrief gestuurd over de mogelijkheden van bemiddeling. In 149 van de 167 strafdossiers werd deze informatiebrief verstuurd door het parket te Tongeren. We concluderen voor Tongeren dan ook dat het parket van Tongeren onze partner is die in de meeste dossiers volgens de toepassing van de Wet van 2005 de partijen informeert over het bestaan van bemiddeling. Uit de 336 aanmeldingen in Hasselt vloeiden slechts 35 aanvragen voort. Dit wijst er op dat het systeem van informeren van burgers op het tijdstip van de regeling rechtspleging voor de raadkamer geheel niet de responsegraad oplevert zoals in systemen van informeren in andere arrondissementen zoals in Tongeren. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat partijen in deze fase van de procedure herstelbemiddeling (nog) niet als een optie beschouwen. Voor Tongeren werden 125/167 aanmeldingen aanvragen (74.8%). Dit wil zeggen dat minstens één van de betrokken partijen instemt met een bemiddeling. In 2009 waren het 123 aanvragen en in 2008 ook 125. De 125 aanvragen resulteerde in 138 effectieve bemiddelingsdossiers- relaties. In 2009 waren dit 133 dossiers en in 2008 120 effectieve bemiddelingen. We stellen de laatste jaren een vrij constante vast in het aantal dossiers in Tongeren, zowel in de aanvragen als bemiddelingdossiers. Na de implementatie van de wet van 20 juni 2005 in

94

2006 en de evaluatie in 2007 werd er vanuit het parket van Tongeren gekozen voor een lineair informeren met als doelstelling de rechtsgelijkheid verwezenlijken. De magistraten selecteren de dossiers volgens de criteria van bekennende dader en gekend slachtoffer en de bemiddelaar maakt de toetsing. Tot dusver hanteren we ook het criteria dagvaardingswaardig om niet in het vaarwater van de strafbemiddeling te komen. Dit geeft een constante verwijzing van 10 à 15 dossiers per maand zonder extreme schommelingen. 2010 afsluitend en met het zicht op 10 jaar herstelbemiddeling in Tongeren durven we stellen structureel goed ingebed te zijn in het gerechtelijk arrondissement. We slagen erin om tegemoet te komen aan art 2 van de wet van 22 juni 2005; “aan de personen die een direct belang hebben in het kader van een gerechtelijke procedure wordt de mogelijkheid geboden om beroep te doen om bemiddeling, overeenkomstig de desbetreffende wettelijke bepalingen. “

REACTIES In Hasselt werden er in totaal 62 slachtoffers geïnformeerd over bemiddeling. Dit cijfer houdt echter geen 17 rekening met de slachtoffers die geïnformeerd werden door de raadkamer . 17/62 slachtoffers toonden interesse (27%). Er werden in totaal 33 daders geïnformeerd over bemiddeling. Ook dit cijfer sluit de geïnformeerde verdachten op het niveau van de raadkamer uit. 30/33 daders toonden interesse in een bemiddeling (90%). Dit hoge cijfer is bijna vanzelfsprekend aangezien de meeste aanvragen voor bemiddeling uitgingen van het initiatief van daderzijde. In Tongeren werden er in totaal van de 167 aanmeldingen 225 slachtoffers aangeschreven met de info van bemiddeling. 136/225 toonden interesse (60.4%). In vergelijking met andere arrondissementen die er dezelfde werking op nahouden is dit een hoog reactiepercentage. Hier hebben we niet meteen een verklaring voor. Er werden in totaal 173 daders aangeschreven waarvan er 124 interesse toonden in een bemiddeling (73.4%).

AARD VAN DE FEITEN In Hasselt zijn 5/24 dossiers eigendomsdelicten (21%). In Tongeren zijn 63/138 eigendomsdelicten met vooral diefstallen, diefstallen met geweld en oplichting als kwalificatie (45.6%). In Hasselt was er slechts 1 persoonsgebonden delict. In Tongeren zijn 42/138 dossiers persoonsgebonden delicten met de opzettelijke slagen en verwondingen 25/42 als uitschieter (30.5%). In Hasselt waren er 2 zedendelicten. In Tongeren zijn 8/138 zedendelicten waarvan 6 aanranding van de eerbaarheid (5.7%). In Hasselt zijn het merendeel van de dossiers dodelijke verkeersongevallen (16/24, 66%). In Tongeren zijn 26/138 dossiers tenslotte verkeersdossiers met 19 als gevolg van een dodelijk verkeersongeval (18.2%). De verkeersdossiers nemen stilaan een belangrijkere groep in . Regelmatig vinden mensen zelf de weg naar onze dienst met een vraag om contact met de andere partijen in een dodelijk verkeersongeval. Dit kan mogelijks te maken met de media-aandacht die we in 2010 hebben gehad vanuit de lokale krant, het belang 18 van Limburg . In 2009 was er al een nauwe samenwerking opgestart met de dienst Slachtofferonthaal van het Justitiehuis in Tongeren. Deze samenwerking werd in 2010 verder uitgewerkt en de opdrachten werden beter op elkaar afgestemd. Zo werd er ondermeer intens samenwerkt in een omvangrijk verkeersdossier met meerdere partijen, waarbij gezamenlijke overlegmomenten georganiseerd werden met nabestaanden uit meerdere betrokken families. Deze positieve ervaring leidde tot het beter kennen van mekaars werk. Ongetwijfeld zal deze samenwerking in 2011 verder uitgediept en afgetoetst worden. In 2010 besliste het parket van Tongeren om ook de informatie over bemiddeling te verstrekken in dossiers van zwaar gekwetsten. Op het Parket van Hasselt is men bereid om mee te werken met herstelbemiddeling als er zich aanvragen van partijen aandienen op de bemiddelingsdienst. Het Parket zal hier echter niet het model van Tongeren volgen, waarin partijen automatisch worden geïnformeerd door het parket. 17 18

Om één of andere reden zijn deze partijen – die nochtans ingeput zijn – niet geregistreerd. G. Willekens, “Tongerse herstelbemiddeling is wereldtop,” Het Belang van Limburg, 21 mei 2010, p. 10.

95

AFGESLOTEN In Hasselt werden er in 2010 in totaal 45 bemiddelingsdossiers afgesloten. In Tongeren waren er dit 149. Hiervan werden er 33 overgedragen van 2009 naar 2010. In Hasselt vond in 7/45 dossiers een gezamenlijk gesprek plaats (15%). In Tongeren was dit in 33/149 van de gevallen (22.14 %). Hasselt sluit het jaar af met nog 6 hangende dossiers. Tongeren sluit het jaar af met nog 25 hangende bemiddelingsdossiers. Met betrekking tot de afgesloten overeenkomsten behalen we in Hasselt een cijfer van 7/45 (15%), in Tongeren een cijfer van 44 /149 (29.5%). Dit betekent dat 17% van alle overeenkomsten in Vlaanderen werden afgesloten in Tongeren. Dit is een behoorlijk resultaat.

GEVANGENIS De Gevangenis van Hasselt met een capaciteit voor 450 gedetineerden valt uiteraard binnen het werkingsgebied van de bemiddelingsdienst. Dankzij de geleverde inspanningen rond herstel vanwege de gevangenis en het justitieel welzijnswerk heeft dit in 2010 geleid tot 14 opgenomen aanvragen. Dit is in verhouding tot de totale gevangenispopulatie geen hoog cijfer, maar over de rest van Vlaanderen zijn er slechts 3 arrondissementen die meer aanvragen kenden in 2010 (Turnhout, Brugge, Leuven). Het museum in de oude gevangenis van Tongeren werd gesloten en de gevangenis werd omgebouwd tot een Gesloten Federaal Centrum. Dit opende november 2009. Voor 2010 resulteerde dit in 5 aanvragen op een gemiddelde gedetineerdenpopulatie van 15. Hier verblijven jongeren die tijdens hun minderjarigheid misdrijven hebben gepleegd en uit handen werden gegeven door de jeugdrechter. Ze wachten op een proces voor de correctionele rechtbank of voor het hof van Assisen of zijn reeds veroordeeld en zitten in de fase van de strafuitvoering.

96

BEMIDDELINGSDIENST MECHELEN

Inleiding 2010 was een vruchtbaar jaar! Tina Jammaers, één van de bemiddelaars en de administratieve medewerkster, Jessy Blommaert werden mama… 2/3 van de dienst was zo een half jaar elders actief. Dankzij de inzet van een tijdelijke bemiddelaar, Kim Alliet, en een tijdelijke adminstratieve medewerkster, Sandra Tshiebe werd de werking van de dienst verzekerd. Door het vertrek van Jessy in 2011 is Sandra nu halftijds vaste medewerkster voor de bemiddelingsdiensten Antwerpen en Mechelen. Dat 2010 ook een vruchtbaar werkjaar was, leest u in onderstaande tekst.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

STUURGROEPWERKING NIEUWE VOORZITTER Eerst en vooral mochten wij een nieuwe voorzitter welkom heten, nl. Stijn Coenen. Hij werd afgevaardigd door de Katholieke Hogeschool Mechelen. De school, die de grootste werkgever blijkt te zijn in het Mechelse, leidt meer dan 4000 studenten op tot professionele bachelors. De meeste lesgevers staan ook nog met één been in de praktijk. Het voorzitterschap van de stuurgroep is een zichtbaar engagement in de samenleving. Stijn is als pedagoog sinds 2004 “Verantwoordelijke Internationalisering”. Hierbij stuurt hij de groep studenten aan die betrokken zijn in een Erasmusproject en hij volgt diverse projecten op.

POLITIE ALS BETROKKEN PARTIJ IN EEN BEMIDDELING: SAMENWERKINGSAFSPRAKEN De bemiddelingsdiensten uit het arrondissement Mechelen hebben concrete afspraken gemaakt over de samenwerking met de Mechelse politiediensten indien een politieagent benadeelde partij zou zijn. Binnen de politie is er een peiler Geschillen, waaronder Rechtsbijstand valt. Deze dienst zal samen met de individuele agent bekijken of er schade (materiële/morele) is geleden, waarvan de kosten niet vergoed werden door de verzekering van het korps. Eveneens beslist de individuele agent of hij nog andere verwachtingen heeft in het kader van een bemiddeling. In de loop van 2011 zal er met de andere korpsen eveneens afspraken gemaakt worden.

DE ROL VAN DE ADVOCAAT IN DE BEMIDDELING Naar aanleiding van een vorming die plaats vond voor de advocatuur, werd op de stuurgroep teruggekoppeld dat binnen een bemiddeling, de advocaten hun rol eerder als één achter de schermen zagen. Indien er een voorstel van een overeenkomst met financiële regeling wordt gemaakt, wordt geadviseerd om dit eerst door de advocaat van de cliënt te laten nalezen.

97

Er wordt eveneens een artikel hierover gepubliceerd in het tijdschrift voor balie Mechelen begin 2011.

HERSTELFONDS GEVANGENIS MECHELEN In 2010 treedt de gevangenis van Mechelen toe tot het proefproject ‘Herstelfonds’. Geïnteresseerde gedetineerden kunnen –mits te voldoen aan een aantal voorwaarden- vrijwilligerswerk verrichten buiten de muren. In ruil hiervoor wordt geld uit het Herstelfonds ter beschikking gesteld waarmee het slachtoffer vergoed wordt. Het Herstelfonds doet dus denken aan het Vereffeningsfonds voor minderjarigen. De partners zijn: de trajectbegeleiders JWW, de PSD en directie van de gevangenis, de beleidsmedewerker van de Vlaamse Gemeenschap, de bemiddelingsdienst Mechelen Suggnomé, een medewerker van de provincie inzake Vereffeningsfonds minderjarigen en de coördinator justitiehuis Mechelen. In het voorjaar werkten wij samen een stappenplan uit dat het verloop omschrijft vanaf de aanvraag van een gedetineerde tot het moment dat het Fonds het geld uitbetaalt aan het slachtoffer. Eveneens werd een informatiemap uitgewerkt om aan mogelijke tewerkstellingsplaatsen te bezorgen.

‘DE IMPACT VAN HERSTELBEMIDDELING OP DE STRAFRECHTELIJKE AFDOENING. EEN ONDERZOEK NAAR DE GEVOLGEN VAN EEN HERSTELBEMIDDELINGSOVEREENKOMST OP HET STRAFRECHTELIJKE VERVOLGTRAJECT IN BELGIË’ Marianne Lochs – masterscriptie, universiteit leiden, 2009 Marianne Lochs heeft een eindwerk gemaakt rond de “bemiddelingsovereenkomst”. Dit onderzoek gebeurde in een aantal gerechtelijke arrondissementen in België, waaronder Mechelen. Wat gebeurt met de bemiddelingsovereenkomst? Wordt in het vonnis verwezen naar de overeenkomst (zoals in de wet op de bemiddeling wordt bepaald)? Heeft de overeenkomst invloed op de uitspraak? Naast het onderzoek van de vonnissen vonden er een aantal gesprekken plaats met rechters en parketmagistraten. Uit het onderzoek bleek dat de wet op de bemiddeling weinig gekend is bij magistraten. Over de bemiddelingsovereenkomst is weinig in het vonnis terug te vinden, ook in het Mechelse arrondissement zou dit nauwelijks vermeld worden. Opmerking: kenmerkend voor Mechelen is dat vonnissen summier zijn, er is weinig verantwoording in terug te vinden. Uit het onderzoek blijkt wel dat bemiddeling als waardevol wordt ingeschat door magistraten. Conclusie is dus dat de magistratuur de bemiddeling als zinvol ervaart, maar dat de bemiddelingsovereenkomst meer in het vonnis moet vermeld worden. De stuurgroep stelt daarom voor om een vergadering te organiseren met de zittende magistratuur, waarbij de bemiddelingswet nog eens kan toegelicht worden en concrete afspraken kunnen gemaakt worden voor het arrondissement Mechelen. Dit wordt verder opgevolgd in 2011.

OVERLEG PARKET MECHELEN Doel van dit overleg was de goed lopende samenwerking te accentueren en verder te verfijnen. Als ambitie voor 2010 hebben wij immers vooropgesteld dat er zoveel mogelijk mensen moeten geïnformeerd worden over het bestaan van bemiddeling. Het Parket Mechelen speelt hier een cruciale rol in.

98

Uitkomst van dit overleg was: 1) Breder informeren van slachtoffers en daders: o De afspraak dat de parketmagistraten nog systematischer JA zullen aanduiden op de stempel op de werkkaft. Zij zullen minder eigen opportuniteitsoverweging maken. o Ook dossiers die afgesloten zijn door het onderzoeksgerecht zullen voorgelegd worden voor herstelbemiddeling o Ook in verkeerszaken wil het Politieparket infobrieven herstelbemiddeling versturen. 2) Duidelijkheid over de vertrouwelijkheid van de bemiddeling: o o

Een meer genuanceerde kijk van de substituten waardoor zij voorzichtiger zullen zijn in de waardering die zij geven aan een dader die al/niet bemiddeling heeft doorlopen. De overeenkomst blijft de enige manier waarop substituten iets over een bemiddeling in een concreet dossier kunnen vernemen.

SAMENWERKING MET HET POLITIEPARKET MECHELEN In navolging van het voorgenoemde overleg stelde de substituut die de leiding heeft over het politieparket een procedure voor herstelbemiddeling in verkeerszaken op. Voortaan zullen, op dezelfde wijze als gebruikelijk bij het Parket Gemeenrecht, infobrieven vertrekken in verkeersdossiers. De substituut stelde een aantal criteria voorop voor dossierselectie: alle dossier waarin SOP mandaat heeft, ongevallen met vluchtmisdrijf en alcoholintoxicatie, …. Na enige afstemming, verloopt de samenwerking met het politieparket sinds het najaar vlot.

FORENSISCH OVERLEG De medewerkers en vrijwilligers van slachtofferonthaal, slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk en herstelbemiddeling meerderjarigen komen enkele malen per jaar samen om aan de hand van casussen de rol van elke dienst nader te bekijken. Dit overleg heeft de naam ‘forensisch overleg’ gekregen.

WERKGROEP HERSTELGERICHTE DETENTIE De deelname vanuit de bemiddelingsdienst werd voortgezet. De eerste helft van 2010 werd vooral ingezet op de uitbouw van het Herstelfonds (zie boven). In het najaar was er slecht één bijeenkomst.

WERKGROEP INTRA FAMILIAAL GEWELD De deelname vanuit de bemiddelingsdienst werd voortgezet. De belangrijkste agendapunten waren: Crisisopvang in Mechelen Samenwerking Moslima’s Protocol kindermishandeling Brochure IFG

99

Korte ketenaanpak in situaties van IFG Casusbesprekingen

WELZIJNSTEAM SLACHTOFFERBELEID MECHELEN De deelname vanuit de bemiddelingsdienst werd voortgezet. De belangrijkste agendapunten waren: Seksuele Agressie Set (SAS): opvolging werkgroep Waardig Afscheid Nemen (WAN): evaluatie Parket in Beweging Intra Familiaal Geweld (IFG): korte ketenaanpak Verkeerszaken Voorbereiding Arrondissementele Raad Slachtofferbejegening Mechelen (ARSOM)

VERFIJNING KWALITATIEF AANBOD Dossiers Intra Familiaal Geweld (IFG): de bemiddelaars namen een start met de opleiding “Familiale bemiddeling” waarin zij hopen een beter zicht te krijgen op de specifieke problematiek en hoe hierin bekwaam te kunnen tussenkomen of samen te werken met andere partners. Dossiers waarin politie slachtoffer werd: er vonden lokale overleggen plaats bij de verschillende korpsen van de politie die leidde tot voorzichtige samenwerkingsafspraken. Deelname aan onderzoek: de bemiddelingsdienst Mechelen neemt actief deel aan verschillende onderzoeken. Vanuit de KULeuven, doctoraatonderzoek “De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief: de rechtsbeleving van rechtzoekende voor de rechtbank”.

INTERN OVERLEG SUGGNOMÈ Vanuit de bemiddelingsdienst Mechelen neemt minstens één personeelslid deel aan: het regio-overleg Antwerpen-Limburg (IROLA); de supervisie; de werkgroep Vorming; de werkgroep Methodiektraining/rollenspelen; de werkgroep Bemiddeling Fase Strafuitvoering (intern en extern). Het beleidsplanningsteam 2011 – 2014

100

DE CIJFERS IN BEELD

INFORMATIE EN AANVRAGEN In 222 strafdossiers werden betrokkenen geïnformeerd over het aanbod van herstelbemiddeling. In Mechelen wordt dit voornamelijk gedaan door het parket, in 195 strafdossiers. Zij doen dit in de vorm van een informatiebrief. De betrokkenen krijgen hierin uitleg over het aanbod. Indien de mensen geïnteresseerd zijn in verdere info moeten zij de bemiddelingsdienst zelf contacteren. We hebben geen zicht op de manier waarop onze andere partners de mensen informeren. We stellen enkel vast dat er 12 dossiers via de PSD tot bij ons komen en 5 via de onderzoeksrechter. In 152 strafdossiers heeft minstens één partij contact opgenomen met onze bemiddelingsdienst, hetzij omdat ze geïnformeerd werden door het parket, hetzij dat ze via andere kanalen onze dienst leerden kennen (samenwerkingspartners, website, …).

REACTIES VAN DADERS EN SLACHTOFFERS OP HET AANBOD VAN BEMIDDELING Na het versturen van de informatiebrieven vanuit het Parket of vanuit de bemiddelingsdienst, is het wachten op de respons van de slachtoffers en daders. In totaal werden 439 personen geïnformeerd over bemiddeling. Het ging om 262 slachtoffers en 177 daders. Indien iedereen geïnteresseerd zou zijn in bemiddeling zou dit kunnen leiden tot 302 bemiddelingsdossiers.

266 personen (60%) reageerden op het aanbod en uiteindelijk toonden 240 personen (55%) interesse in bemiddeling: 

50% van de geïnformeerde slachtoffers zocht contact met de bemiddelingsdienst en 45% was geïnteresseerd om te horen wat een bemiddeling te bieden heeft.



76% van de geïnformeerde daders zocht contact met de bemiddelingsdienst en 69% was geïnteresseerd om te horen wat een bemiddeling te bieden heeft

Als we deze cijfers afzetten tegen 2009 zien we een relevante stijging, zelf bijna verdubbeling (contactname daders) van mensen die de weg naar ons vinden. De informatieverstrekking bleef (alleszins vanuit onze belangrijkste partner: het parket) gelijk.

Mogelijke verklaringen van deze stijging t.a.v. 2009: 

De inzet van een administratieve medewerker lijkt ons hier vruchten af te werpen: o Telefonische permanentie. De bereikbaarheid van onze dienst werd aanzienlijk verhoogd. Mensen krijgen een persoonlijke uitleg over bemiddeling in hún dossier en de stand van zaken. o Actieve contactname. Indien we een antwoordformulier ontvangen, belt de administratieve medewerker de mensen voor verdere verkenning van hun verwachtingen. Hierop wordt een herinneringsbrief verstuurd aan de andere partij om de reeds kenbaar gemaakte interesse door te geven, met de vraag ons te contacteren.

101

o



Eveneens krijgen we op deze manier (denk aan de vele delicten waar mensen elkaar kennen) vaak persoonsgegevens door waardoor we telefonisch contact kunnen opnemen met de andere of een juist adres doorkrijgen na verhuis, … Website: mensen verwijzen soms naar de website in het eerste gesprek: hier vond ik de contactgegevens, hier las ik een getuigenis, …

AANTAL BEMIDDELINGSDOSSIERS EN AARD VAN DE FEITEN De 240 geïnteresseerde partijen leverden 93 bemiddelingsdossiers op. Dit wil zeggen waarin dader én slachtoffer uit 1 dossier geïnteresseerd waren in een bemiddeling. 

58% van de feiten in deze bemiddelingsdossiers betreffen persoonsdelicten. De feiten zijn voornamelijk: opzettelijke slagen en verwondingen, bedreigingen en weerspannigheid.



In 28% van de gevallen ging het om eigendomsdelicten. Dossiers van allerlei soorten diefstal dienden zich het meest aan evenals dossiers van vernieling en beschadiging.



Tevens werd er bemiddeld in zedenzaken (9%) en verkeerszaken (5%). Hoewel we een stijging zien in het aanbod in deze zaken, zien we dit nog niet in onze bemiddelingsdossiers.

Als we inzoomen op de relaties tussen slachtoffer en dader, zien we dat:   

33% van de mensen die bemiddelen een familieband (kind/ouder, broer/zus, partners, ex-partners) hebben; 38% zijn onbekenden voor elkaar; 9% burger – politie.

In de laatste twee categorieën zien we veel “uitval”. D.w.z. veel mensen werden geïnformeerd, maar in slechts 20% van de gevallen komt het ook tot een bemiddelingsdossier.

UITSTROOM In 2010 werden 91 bemiddelingsdossiers afgesloten.

BEMIDDELINGSPROCES VAN DE AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS 19 dossiers werden afgesloten in de fase van ‘contactname’ door de partijen. D.w.z. na verdere uitklaring van elk zijn verwachtingen over de bemiddeling en ten aanzien van elkaar, bleken partijen toch niet verder te willen bemiddelen. Van de 91 afgesloten bemiddelingsdossiers was er sprake van 59 indirecte bemiddelingen. Daarnaast waren er 13 directe bemiddelingen. Er hebben in totaal 18 gezamenlijke gesprekken plaatsgevonden. Hier zien we eveneens bijna een verdubbeling in vergelijking met 2009. We komen tot volgende mogelijke verklaringen: 

meer dossiers intra-familiaal geweld waarbij de koppels samen op gesprek komen;

102

 

actiever aanbieden van een ontmoeting, niet enkel als eindpunt bij de ondertekening van een overeenkomst bijvoorbeeld, maar als tussenstap om zaken uit te klaren; bemiddelaars die zich comfortabeler voelen om mensen samen te brengen. Op die manier wordt het ook als een “vanzelfsprekendheid” aangeboden en niet als een “hoogdrempelig moment”, “de kers op de taart”, …

WIJZE VAN AFSLUITEN EN VAN TERUGKOPPELING DOOR DE PARTIJEN In een heel aantal bemiddelingsdossiers is het proces niet helemaal afgerond en kwam de bemiddeling eerder tot een einde:  

In de fase van het opsporingsonderzoek haakte één van de partijen (22) of beide (2) af. Zes andere bemiddelingen stopten om ‘andere redenen’. In de fase van het gerechtelijk onderzoek haakte 2 keer het slachtoffer af.

In een aantal dossiers hebben de partijen er samen voor gekozen iets over de bemiddeling terug te koppelen aan de gerechtelijke instanties, via de bemiddelingsovereenkomst (28 overeenkomsten). 24 overeenkomsten werden afgesloten in de fase van het opsporingsonderzoek, geen overeenkomsten werden afgesloten in de fase van het gerechtelijk onderzoek en 4 overeenkomsten in de strafuitvoeringsfase. We sluiten het jaar af met nog 25 lopende bemiddelingsdossiers.

103

BEMIDDELINGSDIENST DENDERMONDE

Inleiding In 2009 waren wij blij u te melden dat de bemiddelingsdienst Dendermonde geen éénmanspost meer was doordat Ann-Sofie Michem als halftijdse kracht aan de slag kon. Eind 2010 moesten we echter opnieuw afscheid nemen van Ann-Sofie. De dagelijkse verre verplaatsing vanuit West-Vlaanderen eiste zijn tol. Ann-Sofie werkt nu voor slachtofferhulp Ieper als verantwoordelijke voor het project verkeer. Voor de invulling van deze openstaande vacature van halftijdse bemiddelaar in Dendermonde konden we Joke De Clercq aanspreken. Op dat moment aan de slag als bemiddelaar in Antwerpen maar wonend in de regio Dendermonde en vroeger werkzaam binnen justitieel welzijnswerk Dendermonde En driewerf hoera, zij stapte in deze job. Geen lange inwerkperiodes en voorstellingsrondes, maar dadelijk aan het werk! Het was ook nodig want in Dendermonde blijven de aanmeldingen stijgen. Voor we echter de cijfers bespreken, eerst een woordje uitleg over het structurele werk.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

PARKETMAGISTRATEN In 2010 werd er weer hard gewerkt aan het stimuleren van doorverwijzingen vanuit het parket. In overleg met verbindingsmagistraat en Procureur des Konings werd beslist om met vier secties (sectie verkeer, sectie persoonsdelicten, sectie vermogensdelicten en sectie jeugd en gezin) binnen het parket samenwerkingsafspraken te proberen maken betreffende de dossierselectie. In augustus 2010 werd het overleg met de sectie verkeer opgestart. Dit constructief overleg mondde uit in de samenwerkingsafspraak dat alle dossiers met dodelijke afloop en/of zwaar gewonden een informatiebrief krijgen over de mogelijkheid tot bemiddeling. De bemiddelaars leggen deze dossiers voor aan de bevoegde magistraat die beslist of de informatiebrieven mogen verstuurd worden, waarna de administratie van de sectie verkeer de informatiebrieven naar alle betrokkenen verstuurd. Ook de bemiddelingsdienst krijgt kopij van deze informatiebrieven. U zal zien in de cijfers van 2010 dat deze samenwerking een groot aantal nieuwe aanmeldingen oplevert. In oktober werd de volgende stap gezet en ging de bemiddelingsdienst in overleg met de sectie persoonsdelicten. De eerste substituut van deze sectie was bereid een overleg te organiseren samen met haar collega magistraten. Dit overleg werd echter een paar keer uitgesteld waardoor de datum nu vastligt op 3 februari 2011. Wij hopen u dan ook in het jaarverslag van 2011 te mogen melden dat er nieuwe samenwerkingsafspraken ontstaan zijn.

ONDERZOEKSRECHTERS Het overleg met de voorzitter van de Rechtbank en de onderzoeksrechters eind 2009 resulteerde in een nieuwe samenwerkingsafspraak. De onderzoeksrechters verklaarden zich principieel akkoord met het spontaan doorverwijzen van dossiers naar bemiddeling. Concreet werd afgesproken dat de bemiddelaar na elke dienstweek bij de bevoegde onderzoeksrechter langsgaat om te vragen of er nieuwe dossiers voor bemiddeling in aanmerking komen. In de geselecteerde dossiers krijgt de bemiddelaar meteen de adresgegevens van alle

104

betrokkenen. De bemiddelaar richt dan vanuit de bemiddelingsdienst een informatiebrief naar alle betrokkenen uit het betreffende dossier. De bemiddelaar bezorgt kopij van deze brieven aan de onderzoeksrechter voor toevoeging aan het dossier. Eind 2010 konden we een eerste zeer positieve evaluatie maken van deze samenwerking. Drie van de vier onderzoeksrechters verwijzen op zeer regelmatige basis dossiers door naar bemiddeling. U kan de juiste aantallen nagaan in het deel over de cijfers. Voor 2011 hopen we dat het aantal doorverwijzingen vanuit de onderzoeksrechters blijft stijgen.

RECHTERS Door het opnieuw intensief opstarten van het overleg met parket en te focussen op nieuwe samenwerkingsafspraken hier, is er niet verder in overleg gegaan met de rechters. Voor 2011 zouden we toch willen proberen om aan alle rechters meer informatie rond bemiddeling te bezorgen.

FORENSISCH WELZIJNSWERK De diensten slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk, project verkeer en het IFW (informatiepunt forensisch welzijnswerk) blijven grote doorverwijzers naar bemiddeling. Deze diensten blijven hun cliënten systematisch informeren over bemiddeling. De bemiddelaars participeren al heel wat jaren aan de forensische unit waarbij verschillende diensten actief op vlak van forensisch welzijnswerk samenwerken. De forensische unit vergadert maandelijks. De forensische nieuwsbrief is inmiddels aan zijn zevende jaargang toe. De bemiddelaars schrijven regelmatig voor deze nieuwsbrief om het thema bemiddeling onder de aandacht te houden. Ook dit jaar gaven we informatie over bemiddeling aan de nieuwe vrijwilligers van slachtofferhulp en justitieel welzijnswerk. De bemiddelaar participeerde afgelopen jaar ook regelmatig aan de vergaderingen van een denktank rond veroorzakers van verkeersongevallen, georganiseerd vanuit RondPunt. Ook mensen vanuit het BIVV, SAW, beleidsmedewerker Afdeling Welzijn en Samenleving en de bijzondere commissaris voor verkeersslachtoffers zaten mee rond tafel. Deze denktank zou in de loop van 2011 met een beleidsadviserende tekst rond opvang en begeleiding van veroorzakers naar buiten moeten komen.

GEVANGENIS Ook dit jaar is er geïnvesteerd in het informeren van gedetineerden via infosessies. Deze infosessies staan open voor zowel veroordeelden als beklaagden. Dit leidt telkens tot nieuwe aanvragen. De praktische organisatie van deze infosessies wordt door de organisatie ondersteuner van Justitieel Welzijnswerk opgenomen. Net zoals vorige jaren wordt er aan elke nieuwe ‘binnenkomer’ in de gevangenis via de onthaalmap een folder rond bemiddeling bezorgd. Het organiseren van de gesprekken met gedetineerden volgens het principe van de zitdag (elke eerste en derde donderdagvoormiddag van de maand) blijft een goede manier van werken. Vanuit de gevangenis wordt er regelmatig doorverwezen naar bemiddeling. De bemiddelingsdienst was vertegenwoordigd in twee werkgroepen georganiseerd door de gevangenis. Binnen de werkgroep herstelgerichte detentie (directie gevangenis, psd, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap, caw , sop, bemiddelaar) werd vooral gewerkt rond het aanbod van herstelgerichte activiteiten in de

105

gevangenis. Men is in het kader van deze werkgroep ook op zoek naar manieren om op zeer concrete wijze aan de slag te gaan met het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ geschreven door de Federale Overheidsdienst Justitie. Binnen de werkgroep aanbod voor burgers (directie gevangenis, Vorming Plus, psd, justitiehuis, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap, slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk, bemiddelaar) is men bezig met het organiseren van informatie avonden voor de burger. Drie info avonden staan op het programma voor maart 2011. Meer informatie hierover in het jaarverslag van 2011. In 2010 werd er door de bemiddelaars opnieuw een voorstelling rond bemiddeling georganiseerd voor de nieuwe medewerkers van psd. Daarnaast staat voor begin 2011 een voorstelling gepland voor de bedienaars van de erediensten binnen de gevangenis. Bovendien wil ik nog even de goede samenwerking met de gevangenis Dendermonde benadrukken. Ook in 2010 vonden er een aantal gezamenlijke gesprekken plaats in de gevangenis. Telkens konden zeer goede afspraken gemaakt worden, waren personeelsleden goed ingelicht, was de beschikbaar gestelde ruimte helemaal in orde en konden de ontmoetingen zeer sereen verlopen.

POLITIE In 2010 werd bij de verschillende korpschefs navraag gedaan naar vertegenwoordigers vanuit politie voor deelname aan de stuurgroep. Er kwamen verschillende positieve reacties op deze vraag. In 2010 vervoegden maar liefst vier politiemensen (uit verschillende regio’s) onze stuurgroep. Naast de reeds jarenlange deelname van dhr. Laforce als vertegenwoordiger van de federale politie is er nu een stevige verankering van de politionele diensten binnen de stuurgroep. Aangezien de bemiddelingsdienst in de toekomst wil proberen om ook politie meer aan te spreken op hun rol als doorverwijzer kan dit de lopende praktijk enkel maar ten goede komen. Vanuit het Informatiepunt Forensisch Welzijnswerk (IFW), het centrale aanspreekpunt voor alle forensische diensten in Dendermonde, staat een rondgang bij alle politiekorpsen binnen het arrondissement op stapel. Aan iedereen binnen de forensische unit zijn twee politiezones toebedeeld waar er informatie zal gegeven worden over alle forensische diensten (waaronder de bemiddelingsdienst). Naar aanleiding van de omzendbrief COL 5/2009 betreffende de attesten van klachtneerlegging deed de bemiddelingsdienst een rondvraag bij de verschillende politiezones van het arrondissement. Dit om na te gaan of zij over de juiste gegevens beschikten om de bemiddelingsdienst in deze attesten te vermelden. Bij een eerste rondvraag bleek bijna geen enkele politiezone over de juiste gegevens te beschikken. Deze werden echter aangevuld na het telefonisch contact met de bemiddelingsdienst zodat de correcte gegevens nu ook opgenomen zijn in de attesten van klachtneerlegging.

ADVOCATUUR Ondanks verschillende pogingen zijn we er ook in 2010 niet in geslaagd om een vorming/informatiesessie te organiseren voor de balie. We kunnen niet anders dan vaststellen dat het zeer moeilijk is om opgenomen te worden in de vaste vormingsmomenten van de balie. Ook voor 2011 blijft dit een aandachtspunt.

STUURGROEP Begin 2010 namen we afscheid van dhr. Stefaan Kaesteker als voorzitter van de stuurgroep. Jarenlang zette hij zijn schouders onder deze vergadering. Zijn taak werd overgenomen door dhr. Tom Van den Hende, magistraat bij het parket Dendermonde. Dhr. Van den Hende zorgde in 2010 verder voor het goede verloop van de stuurgroep.

106

De stuurgroep kwam afgelopen jaar drie keer samen. Een aantal thema’s kwamen aan bod: samenwerkingsafspraak onderzoeksrechters, bespreking rapport ‘inventarisatie onderzoeksvragen bemiddeling’ Eric Claes, bemiddelen met geïnterneerden en/of mensen met een psychiatrische stoornis, omzendbrief COL 5/2009 betreffende attesten klachtneerlegging, casus herstelbemiddeling minderjarige daders, voorstel dossierselectie parket, verslag samenwerkingsverband HCA diensten, activiteitenverslag bemiddelingsdienst…

DE CIJFERS IN BEELD

In 2010 kwamen er 111 aanmeldingen toe op de bemiddelingsdienst. Een aanmelding is bijvoorbeeld zowel een vraag van een dader die de bemiddelingsdienst contacteert als informatiebrieven die spontaan door het politieparket worden verstuurd. Een aanmelding wordt een aanvraag op het moment dat 1 van de betrokken partijen contact heeft met de bemiddelingsdienst. De vraag van de dader die de bemiddelingsdienst contacteert zal dus dadelijk een aanvraag worden. De dossiers waarin informatiebrieven door het parket worden verstuurd, zullen pas als aanvraag geregistreerd worden wanneer 1 van de betrokkenen ook daadwerkelijk de bemiddelingsdienst contacteert. 111 aanmeldingen en 104 aanvragen wil dus zeggen dat er in slechts 7 dossiers niemand van de betrokkenen de bemiddelingsdienst contacteerde! Mag ik u erop wijzen dat met 94% van de aanmeldingen die effectief een aanvraag worden Dendermonde het hoogste scoort van alle Vlaamse arrondissementen. Dit heeft natuurlijk te maken met de vele doorverwijzingen vanuit hulpverlening en gevangenis en er dus steeds 1 betrokkene reeds vragende partij is. De 7 dossiers waar niemand de bemiddelingsdienst contacteerde betreffen dossiers geselecteerd door de onderzoeksrechter of door politieparket. 104 aanvragen, waarvan 73 opgenomen. 31 aanvragen werden niet opgenomen omwille van volgende redenen: 9 dossiers waar aanvrager niet meer reageert, 9 dossiers waar men na uitleg over bemiddeling toch niet op het aanbod wenst in te gaan, 4 dossiers die interfereren met het lopende onderzoek, 3 dossiers van ontkennende daders, 2 dossiers zonder officiële klacht, 1 dossier waar andere partij onbereikbaar bleek, 1 vraag naar dossierinzage en niet naar bemiddeling, 1 dossier met minderjarige dader, 1 dossier uit een ander arrondissement. In 2010 werden 167 slachtoffers en 99 daders geïnformeerd over bemiddeling. 63% van deze slachtoffers en 75% van deze daders, contacteerde effectief de bemiddelingsdienst. Deze cijfers betekenen ook weer een stijging ten aanzien van vorig jaar waar 120 slachtoffers en 41 daders werden geïnformeerd over bemiddeling. In de 73 opgenomen aanvragen zijn er 221 potentiële bemiddelingsdossiers (1 dader - 1 slachtoffer), waarvan er 88 bemiddelingsdossiers tot een effectieve bemiddeling leiden (40%). Dit cijfer ligt in het verlengde van vorige jaren en is redelijk hoog. Voor Suggnomè ligt het gemiddelde op 30% van de bemiddelingsdossiers die effectief opgestart worden. 77 dossiers werden afgesloten in 2010, waarvan 8 met een gezamenlijk gesprek en 4 met een schriftelijke overeenkomst. Het aantal gezamenlijke gesprekken en schriftelijke overeenkomsten blijft aan de lage kant in vergelijking met andere arrondissementen. Voor de bemiddelaars blijft dit een aandachtspunt voor de toekomst. Graag wil ik toch nog even uw aandacht vestigen op de aanmelders. Ook dit jaar kwamen de meeste aanmeldingen vanuit slachtoffer en dader zelf. Maar liefst 47 % van de aanmeldingen (29% vanuit daderkant en 18 % vanuit slachtofferkant). Vermoedelijk zal dit percentage in de toekomst dalen. Door het lineair aanbod in dossiers verkeersongevallen met dodelijke afloop en/of zwaar gewonden zal dit soort dossiers in aantal stijgen. Let ook op als u in de tabel overzicht aanmelders kijkt naar het aantal aanmeldingen vanuit parket. Dit betreft enkel dossiers vanuit het politieparket. Voorts ziet u ook een grote stijging in het cijfer doorverwijzing vanuit de onderzoeksrechters als gevolg van de nieuwe samenwerkingsafspraak.

107

Wij hopen ook voor 2011 op een verdere constructieve samenwerking met alle partners binnen het arrondissement en uiteraard een verdere stijging van de cijfers. 2010 was een goed jaar voor de bemiddelingsdienst Dendermonde, 2011 belooft nog beter te worden …

108

BEMIDDELINGSDIENST LEUVEN

Inleiding Ons team telt nog steeds drie bemiddelaars: twee halftime en één fulltime. Ondertussen zijn we goed op elkaar afgestemd. We vullen elkaar aan en vormen een vrij evenwichtig goed draaiend team. In wat volgt kan u lezen waar we dit jaar onze schouders hebben ondergezet. We zijn tevreden van de resultaten maar de boodschap is er vooral een van “voortdoen” . Bemiddelen staat nog steeds te weinig op de agenda bij alle (potentieel) betrokkenen. In die zin mogen we niet op onze lauweren rusten.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

BEMIDDELING SPEELT ZICH NIET AF OP EEN EILAND : STUURGROEP HERSTELRECHT EN BEMIDDELING In 2010 kwam de stuurgroep van Leuven vijf maal samen. Verschillende thema’s kwamen aan bod o.a. Hergo, de balie en bemiddeling, de vrijwilligerswerking van Bal, het rapport van Eric Claes met onderzoeksthema’s rond herstelbemiddeling, … Eén van de thema’s die het parket naar voren bracht was hun nood aan ‘meer zichtbaarheid’ van bemiddeling in de strafdossiers. We hebben daarom een aantal acties ondernomen vanuit de dienst om hieraan tegemoet te komen en om tevens de parketmagistraat ‘dossieroverstijgende’ feedback te geven. Overeenkomsten werden in 2010 door de bemiddelaar persoonlijk overhandigd aan de titularis van de strafbundel. Op die manier was er telkens persoonlijk contact en kwamen we bij meerdere magistraten over de vloer. Tijdens een vanuit ons initiatief ingerichte lunch - die we in november mochten houden in het CAW-huis van Leuven- lichtten we de uitgenodigde parketmagistraten de cijfers toe van de eerste helft van het werkingsjaar. Deze werden gestoffeerd met casuïstiek. Vicky De Mesmaecker (onderzoekster KUL) ondersteunde dit met een aantal eerste bevindingen uit haar onderzoek naar de rechtsbeleving van de 19 rechtzoekende voor de rechtbank. Dit leverde een interessante discussie op. Met de voorzitter van de rechtbank en een aantal zetelende magistraten hadden we een gesprek over hun ervaringen met bemiddeling. De zetel ging akkoord om een vaste vertegenwoordiger te sturen naar de stuurgroep. Dit wordt door ons toegejuicht want op die manier wordt de betrokkenheid van rechters op bemiddeling vergroot. Een ander onderwerp dat in 2010 fel ‘in the picture’ stond, was de brief die het parket verstuurt met informatie over bemiddeling. De vaststelling blijft dat de uitval, door geen reactie, groot blijft. De discussie ging er vooral over of de brief wel aansluit bij wat er leeft bij dader en slachtoffer. Zou ‘een niet aansluiten’ de reden kunnen zijn waarom mensen niet reageren? Om hierop een antwoord trachten te krijgen, werd er een stageopdracht uitgewerkt. Een studente van de KUL zal begin 2011 alle partijen die in 2010 een brief ontvingen (en hierop niet gereageerd hebben) opnieuw aanschrijven met de vraag of ze een enquête willen invullen waarom ze niet gereageerd hebben. We hopen op die manier te pakken te krijgen wat er speelt bij mensen om al dan niet contact op te nemen met onze dienst. Er werden ondertussen ook al stappen gezet in het herschrijven van de parketbrief. Het zou wel eens kunnen dat we terug een aparte brief sturen naar dader en slachtoffer. Wordt vervolgd in 2011!

19

Vicky De Mesmaecker : doctoraatsonderzoek 2008-2011 “De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief: de rechtsbeleving van rechtzoekende voor de rechtbank.”

109

BEMIDDELING BLIJVEN PROMOTEN BIJ PARTNERS Wij ervaren met onze partners een openheid in aanspreek- en bespreekbaarheid. Niettemin leidt dit niet altijd tot doorverwijzing en concrete samenwerking. We beseffen dat elke partner een specifiek werkveld heeft dat dikwijls samengaat met een eigen finaliteit en eigen werkprincipes. Niettemin botsen we in 2010 op onze eigen grenzen: “Hoe ver dienen wij als bemiddelaar te gaan om vergaderingen of overlegmomenten te plannen en voor te zitten? Welke inzet mogen we verwachten van onze partners? Wat is een realistisch en haalbaar engagement? … “ We bleven meermaals op onze honger zitten. Om die reden startten we zelf een conceptueel denkproces “wat hebben wij nodig om terug in een nieuwe dynamiek te geraken met onze partners?” Dit geldt zowel voor het begeleidingsteam als voor het werken rond herstel in de gevangenis. Gelukkig genoeg ervaren we voldoende wederzijds vertrouwen bij onze partners. We durven dan ook te hopen dat er in 2011 iets vernieuwend en constructiefs uit de bus zal komen.

METHODOLOGISCHE VERDIEPING We proberen in ons werk bewust stil te staan bij ons methodisch werken. Wat werkt er? Wat werkt er niet? We toetsen dit zowel bij collega’s op regionaal niveau als binnen ons eigen subteam of de eigen bemiddelingsdienst en zelfs regelmatig bij de betrokken partijen in onze bemiddelingen. Het co-bemiddelen met onze collega’s minderjarigen in gemengde dossiers is tevens zo’n nieuwe methodische ervaring binnen onze werking. In 2010 hebben we in een 30-tal gemengde strafbundels samen stappen gezet. Hiervoor waren al eerste krijtlijnen uitgetekend. In 2011 gaan we ervan uit dat de samenwerking in stijgende lijn blijft gaan. Het spanningsveld waarin we ons bewegen door met minderjarigen en meerderjarigen gelijkertijd in één bemiddeling te werken, wordt door dit samenwerken scherper in beeld gebracht. In het voorbije jaar hebben we in alle zeden- en verkeersdossiers een meer persoonlijke brief gestuurd aan het slachtoffer/nabestaande met het voorstel om op huisbezoek te gaan. Op die manier wilden we meer ruimte geven aan het verhaal van de betrokkene en tevens de mogelijkheid krijgen om in een rechtstreeks contact meer gerichte uitleg te geven over de werking van de dienst. In de zedendossiers waarin we zo gewerkt hebben, leidde dit (tot nu toe) in twee dossiers tot een bemiddeling. In de verkeersdossiers leidde dit tot één bemiddeling. Een aantal slachtoffers/nabestaanden reageren met de boodschap dat ze geen interesse hebben, maar een aantal slachtoffers/nabestaanden reageren ook helemaal niet. We stellen dan ook (opnieuw) vast dat wat wij aanbieden toch niet vanzelfsprekend is.

BEMIDDELEN BLIJVEN PROMOTEN BIJ DE BURGER

20

Ons aantal effectieve bemiddelingen blijft een marginaal kwantitatief gegeven wanneer we dit bekijken in verhouding met het totaal aantal strafdossiers uit ons arrondissement. Wij blijven niettemin overtuigd dat bemiddeling zinvol kan zijn voor betrokkenen, dat bemiddeling kan gepromoot worden als een instrument om de communicatie te vergemakkelijken tussen dader en slachtoffer. We willen hen helpen om zelf tot een (deel)akkoord te komen rond pacificatie en herstel. Een meer herstelgerichte justitie en een hogere participatie van de burger aan de strafrechtsprocedure zijn hierbij onze hogere achterliggende streefdoelen. Dit alles betekent dat wij onze partijen maximaal proberen aan te spreken op de bij hen aanwezige capaciteit tot conflicthantering. Dit vergt wel een ommekeer naar een bemiddelingscultuur en dit is geen sinecure. We willen daarom alle burgers veel meer inlichten over de mogelijkheden die bestaan op dit vlak. Enkel op die manier kan het maatschappelijk draagvlak voor bemiddeling vergroten en kan dit leiden tot een verdere maatschappelijke verankering van bemiddeling.

20

De implementatie van dader-slachtofferbemiddeling in België: zoektocht naar functionele en structurele randvoorwaarden. Hans Dominicus, Tijdschrift voor herstelrecht 2010 (10) 90-104

110

Het toneel dat Suggnomè mee op poten heeft gezet, de getuigenissen in de media van mensen die bemiddeld hebben, onze eerste stappen die we zelf aan het zetten zijn om videomateriaal aan te leggen met gesprekken met daders en slachtoffers en om hiermee naar buiten te komen zijn alvast stappen in die richting.

DE CIJFERS IN BEELD

AANVRAGEN In 2010 werden er bij de Bemiddelingsdienst Leuven 242 strafbundels aangemeld waarbij partijen werden geïnformeerd over bemiddeling. Dit resulteerde in 163 aanvragen of met andere woorden: er waren 163 aanmeldingen waarvan minstens één partij contact opnam met onze dienst. Dit is een derde meer dan in 2009 waar we slechts 121 aanvragen telden. Deze stijging is exclusief te danken aan het parket. Er werden meer informatiebrieven vanuit het parket verstuurd en dit leverde meer reacties van partijen op. Deze 163 aanvragen bestonden uit 100 opsporingsonderzoeken, 33 gerechtelijke onderzoeken (dit is meer dan het dubbel van 2009), één zaak in beroep en 20 aanvragen in de fase van de strafuitvoering. Dat het aantal gerechtelijke onderzoeken verdubbelden (33 tegenover 15 in 2009) is waarschijnlijk het gevolg van een zekere routine in onze systematische maandelijkse afspraak met de drie onderzoeksrechters waarin we de dossiers overlopen. Het aantal aanvragen in de fase van de strafuitvoering daarentegen is bijna gehalveerd (20 tegenover 37 in 2009). Deze evolutie was zowel merkbaar in Leuven Centraal als in de Hulpgevangenis. Het verdwijnen van de functie van herstelconsulenten speelt hierin misschien een rol. We stellen in ieder geval een verminderde aandacht voor de herstelgerichte thema’s vast. Daarnaast is Leuven Centraal een gevangenis voor langgestraften. Velen zitten er een levenslange straf uit, waardoor er minder uitstroom en dus ook minder instroom van nieuwe gedetineerden is. De trajectbegeleiders van Leuven Centraal lieten ons weten dat wanneer zij ‘bemiddeling’ ter sprake brengen, de gedetineerden dikwijls al contact hebben of hadden met de bemiddelingsdienst. Aangezien de bakermat van bemiddeling in de fase van de strafuitvoering o.a. in Leuven ligt, wordt dit dus zeker een aandachtspunt voor 2011. Slechts 9 aanvragen werden niet opgenomen. Het ging om oneigenlijke vragen, ontkennende daders of de zitting die te dichtbij was. Wanneer we onze focus richten op de één dader - één slachtoffer relatie, tellen we in de 163 aanvragen 395 potentiële bemiddelingsdossiers. Dit resulteerde in 116 effectieve bemiddelingen, 15 meer dan vorig jaar. Maar de verhouding van het aantal effectieve bemiddelingen ten opzichte van het aantal potentiële bemiddelingen ligt lager, namelijk 29% ten opzichte van 34% in 2009. Als we het totaalbeeld van alle arrondissementen bekijken, mogen we zeker tevreden zijn.

REACTIES VAN SLACHTOFFERS EN DADERS Van de 163 aanvragen waren er potentieel 318 slachtoffers. Slechts 170 daarvan reageerden. Dit is 10% minder dan vorig jaar. Uiteindelijk bleken enkel 136 slachtoffers effectief geïnteresseerd in een bemiddeling. Dit is 42% tegenover 50% in 2009.

111

Van de 163 aanvragen waren er potentieel 189 daders die op het aanbod hadden kunnen ingaan. Hiervan reageerden er 148. Dit is 78% en dus één procent meer dan vorig jaar, maar vooral ligt dit percentage aanzienlijk hoger dan het percentage bij de slachtoffers. Uiteindelijk bleken er 133 daders effectief geïnteresseerd in een bemiddeling. Dit is 70%. Slachtoffers reageren minder dan daders op het aanbod van bemiddeling, ook als hen meer informatie wordt 21 bezorgd. Dus we kunnen stellen dat uitgebreider informeren niet per definitie leidt tot meer reactie. Ook de interesse ligt veel hoger aan dader- dan aan slachtofferkant (70% versus 42%). Zoals eerder vermeld zal komend werkingsjaar een stagiaire stilstaan bij deze thematiek.

AARD VAN DE FEITEN Wat betreft de aard van de feiten blijft het moeilijk om daar conclusies uit te trekken. We stellen vast dat ‘slagen en verwondingen’ het hoogst scoren bij de aanmeldingen. Er werden 83 strafbundels ‘slagen en verwondingen’ aangemeld. Hier vloeiden 27 effectieve bemiddelingsprocessen uit voort. Volgende in de rangorde zijn de ‘diefstallen’. Daarvan werden er 67 strafbundels aangemeld. Dit leidde in verhouding tot de ‘slagen en verwondingen’ wel tot meer effectieve bemiddelingsprocessen met name 43. Dan volgen de ‘zedenzaken’ met 21 aanmeldingen. Ondanks het experiment met aangekondigde huisbezoeken leverde dit slechts 6 effectieve bemiddelingsprocessen op. Aangaande levensdelicten telden we 14 aanmeldingen en dit bracht 15 effectieve bemiddelingsprocessen met zich mee. Dat we hier meer processen dan aanmeldingen hebben, heeft te maken met het feit dat er in ieder levensdelict bijna altijd meerdere nabestaanden worden aangeschreven waardoor er ook verhoudingsgewijs meer processen zijn dan in andere feiten. Verder op het lijstje komen we aan de verkeersdelicten waar we dezelfde werkwijze hanteerden als bij de zedenzaken maar met een even mager resultaat: op 12 aanmeldingen zijn er slechts 3 effectieve bemiddelingsprocessen. Is er hier geen nood aan bemiddeling; is bemiddeling onvoldoende gekend, volgt het aanbod te snel op de feiten… Het blijft gissen. We eindigen tenslotte met een aantal delicten die slechts sporadisch een aanmelding opleveren: racisme, niet naleven bezoekrecht, ontvoering, brandstichting, ...

DOORVERWIJZINGEN Zoals eerder al vermeld staat het Parket in voor het leeuwenaandeel van de aanmeldingen. De overige partners verwijzen net als vorig jaar maar zeer sporadisch door. Dit maakt deel uit van onze conceptuele denkoefening waarover u hierboven meer kon lezen.

21 We spreken van een aanvraag als één van beide partijen reageert. Als de dader reageert gaan wij het slachtoffer een tweede brief sturen met meer informatie over bemiddeling.

112

AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2010 werden er 140 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan enkelen nog opgestart in het jaar 2007 en 2008. In 125 zaken werd effectief bemiddeld. In 41 van deze dossiers vond er een gezamenlijk gesprek plaats. Dit is goed voor 32%. Hier stellen we een lichte daling tegenover 2009 vast (38%). Er werden 35 overeenkomsten afgesloten. Dit is slechts in 28% van de effectieve bemiddelingen. Dit is een stuk lager dan vorig jaar waar we nog 42% haalden. We vonden daar niet direct een verklaring voor.

GETUIGENIS VAN EEN BEMIDDELING IN EEN LEVENSDELICT Inleiding Wat hieronder is neergeschreven, is het verhaal van een bemiddeling in een levensdelict tussen Mark en Jan. Deze getuigenis is oorspronkelijk geschreven om te presenteren op een internationale conferentie in Parijs betreffende de mogelijkheden van bemiddeling tijdens de strafuitvoering. Ik zal afsluiten met enkele reflecties betreffende de reacties uit de zaal op de getuigenis tijdens de conferentie zelf. Getuigenis November 2009 geven mijn collega en ikzelf een tweejaarlijkse infosessie omtrent het aanbod van herstelbemiddeling in een gevangenis uit ons arrondissement. Een groep van een zestal gevangenen neemt deel aan deze infoavond. Een aantal onder hen heeft reeds de cursus slachtoffer in beeld gevolgd. Tijdens de infosessie, en meer bepaald naar aanleiding van het zien van een video-opname van een bemiddeling in een levensdelict, stelde Mark heel wat vragen en was hij geëmotioneerd. Na de infosessie spreekt Mark ons aan met de vraag voor een individueel gesprek. Drie dagen later heb ik met Mark een gesprek in de gevangenis. Mark is geïnteresseerd om mee te werken aan een bemiddelingsproces. Hij is bereid om geconfronteerd te worden met de vragen en de belevingen van de familieleden en nabestaanden van Roos. Roos is zijn vermoorde vrouw. Hij denkt ook aan de toekomst. Hij wilt proberen om reeds contact te hebben met de familie van zijn vrouw vooraleer hij mogelijks terug vrij komt, zodat dit contact voorbereid en begeleid is. Dit uit schrik en bezorgdheid om ze toevallig op straat tegen te komen. Hij heeft reeds geruime tijd gedacht om dit te proberen, maar hij wist niet hoe hij dit kon aanpakken. 10 jaar geleden heeft Mark zijn vrouw Roos vermoord na een huwelijk van 24 jaar. Mark heeft een zoon die nu 25 jaar oud is. Mark was goed gekend in de familie. Hij heeft in de familie veel geholpen door allerlei klusjes te verrichten. Langs de andere kant stond Mark in de familie ook bekend als iemand die zeer veel belang hechtte aan materiële welvaart. Altijd met de mooiste auto rondrijden, nieuwe tv, …. Mark was een buschauffeur voor ‘school en vakantie-uitstappen’. Mark had een geheim liefdesleven met een jonge vrouw uit een Oost-Europees land waar hij regelmatig kwam met zijn bus. Op het moment van de moord leefde zijn Oost-Europese vriendin reeds een aantal weken in Brussel op zijn kosten. Hij had dringend geld nodig voor zijn levensstijl. Zijn vrouw Roos werkte in een grote schoenwinkel en was verantwoordelijk voor het openen van de winkel ’s morgens en voor het cashgeld in de kluis. Op de dag van de moord ging Mark samen met Roos de winkel binnen en vroeg hij aan haar om de kluis te openen en het geld te geven. Zij weigerde dit. Er ontstond een gevecht tussen hen en hij vermoordde haar op een brutale manier. Eerst verwondde hij haar ernstig met een luchtkarabijn. Zij wilde de kluis nog steeds niet openen. Vervolgens heeft hij haar gewurgd omdat hij panikeerde en schrik had dat zij de politie ging bellen. Toen zij dood was, heeft hij geprobeerd om haar dood te laten lijken op een gewapende overval. Hij is naar huis gegaan en twee dagen later richtte het gerechtelijk onderzoek zich op hem. Nadat hij eerst de moord ontkende, heeft hij toch bekend omwille van de confrontatie met het gevonden bewijsmateriaal. Mark is momenteel een straf van 30 jaar aan het uitzitten en heeft momenteel een aanvraag lopen voor een voorwaardelijke invrijheidsstelling. Onze bemiddelingdienst stuurt een voorzichtige brief naar de verschillende familieleden/nabestaanden van Roos. Ik heb mijn eerste gesprek met Mark vlak voor de kerstvakantie dus wacht ik met het versturen van mijn

113

brieven tot een paar weken na Nieuwjaar. Dit omdat we uit ervaring weten dat Kerst en Nieuwjaar een moeilijke periode is voor zowel slachtoffers als daders. Drie weken later word ik gecontacteerd door Sabine. Zij is een slachtofferhulpverleenster uit de regio waar de nabestaanden leven. Sabine vertelt mij dat ze de familie van Roos reeds meer dan 10 jaar begeleidt. Vanaf de dag van de moord, tijdens het assisenproces tot nu tijdens de strafuitvoering. De familie, meer bepaald Jan, de jongste broer, heeft met Sabine een lang gesprek gehad. Hij heeft aan Sabine gevraagd om onze dienst te bellen voor een afspraak. Sabine kent onze dienst reeds verscheidene jaren en heeft reeds een aantal slachtoffers door een bemiddelingsproces begeleid. Een paar dagen later rijd ik op een avond naar het huis van Jan en zijn vrouw Lisa. Bij de aanvang van zo’n gesprekken willen de slachtoffers weten vanwaar je komt, wie je bent, wat je eigenlijk komt aanbieden, of ze jou kunnen vertrouwen, … . Ze zitten met zeer veel vragen en ze hebben bezorgdheden en wantrouwen. Dergelijke gesprekken nemen dikwijls verschillende uren in beslag.. Jan wilde graag vertellen over zijn zus, haar huwelijk met Mark, … . Jan heeft ook een periode ingewoond in hun gezin. Jan is nog steeds zeer kwaad op Mark. Hij vertelt mij dat wat hem betreft Mark een zeer egoïstisch en manipulerend persoon is. Jan had gehoopt dat Mark levenslang zou krijgen omdat het dat is wat hij aan Roos heeft gegeven. Jan wenst niet deel te nemen aan een programma waar Mark zou kunnen van profiteren en wat een vroegere vrijlating zou kunnen ondersteunen. Aan de andere kant wil Jan, en dit toch reeds verscheidende jaren, de mogelijkheid hebben om te kunnen spreken met Mark. Hij wil Mark confronteren met de kwaadheid, het verlies, het verdriet, de pijn en de vele vragen die niet zijn beantwoord tijdens het assisenproces. Jan draagt ook het verdriet en de vragen van zijn moeder en zijn jongste zus op zijn schouders. Zijn jongste zus wil niet met de bemiddelaar spreken. Ze heeft nog te veel pijn, maar ze geeft haar vragen mee met Jan. Eén van haar vragen is:”Waarom is Mark niet gescheiden van Roos? Dan zou ze nu nog leven”. De moeder van Roos, Louise heeft ook te veel verdriet en pijn. Tevens is haar man Roger gestorven tijdens de kerstdagen. Mijn brief was er te veel aan, maar ze geeft haar boodschappen mee aan Jan. De oudste broer, Ben, is ook geïnteresseerd om met mij te praten, maar woont aan de andere kant van het land. Ik maak met hem een afspraak enkele dagen later. Jan beslist die avond niet of hij wil meewerken aan een bemiddeling. Hij heeft meer tijd en informatie nodig. Hij vraagt mij om de motivatie van Mark uitgebreider te gaan verkennen. Jan vraagt mij om Mark te confronteren met het ongeloof dat hij nu veranderd zou zijn en dat hij nu de waarheid zou spreken. De familie van Roos gelooft dat de moord gepland was. Zo was het Jan bijvoorbeeld die in het huis van Mark en Roos, samen met de gerechtelijke politie, het bewijsmateriaal heeft gevonden, waarmee Roos is gewurgd. Mark zegt dat dit zelfde materiaal ook gebruikt wordt in de schoenwinkel. Maar Jan gelooft dit niet. Mark heeft ook altijd beweerd dat Roos het luchtkarabijn in haar handtas had als verdedigingswapen. Jan zegt echter dat zijn zus wapens verafschuwde. Hij gelooft dat Mark de bemiddeling vooral wil gebruiken om een goede beurt te maken bij de strafuitvoeringsrechtbank. Aan de andere kant overweegt Jan om de bemiddeling te gebruiken voor zijn eigen doeleinden en die van zijn familie. Ik heb terug een gesprek met Mark in de gevangenis. Mark heeft nog steeds zijn eigen beleving en waarheid over hoe en waarom de moord is gebeurd. Jan mag hem hierop aanspreken en bevragen. Hij is bereid de confrontatie aan te gaan met het ongeloof, de kwaadheid en de vragen van Jan. Mark vindt dat hij dit moet doen. Wanneer ik hem confronteer met de vraag of hij voordeel zal halen uit deze bemiddeling wat hemzelf betreft en zijn verschijning voor de strafuitvoeringsrechtbank, erkent hij het feit dat dit een positief effect kan hebben, maar dat is volgens hem helemaal niet zeker. Als de familie omwille hiervan niet wenst mee te werken aan een bemiddeling, kan hij dit begrijpen en heeft hij daar respect voor. Hij vertelt mij opnieuw dat zijn grootste motivatie is reeds naar de familie te luisteren of te ontmoeten vooraleer zijn tijd in de gevangenis voorbij is. Ik verken de vraag van Jan of Mark als mens veranderd is in de gevangenis. Mark vertelt mij over zijn leven in de gevangenis de voorbije 10 jaar, wat er gebeurd is, welke activiteiten en cursussen hij gevolgd heeft. Ik krijg zijn toestemming om informatie door te geven aan Jan en zijn familie. Vervolgens heb ik een gesprek met Ben, de oudste broer van Roos, en zijn vrouw Anja. Ben heeft rugproblemen en wordt één van de volgende weken geopereerd. We beslissen samen dat ik eerst de bemiddeling met Jan verder zal uitklaren en Ben zal informeren over de stappen die ik al dan niet onderneem. Op een later tijdstip kunnen we dan een mogelijke bemiddeling tussen Ben en Mark verder opnemen. Een paar dag later heb ik mijn volgende gesprek met Jan, Lisa en Sabine. Jan is onlangs van werk veranderd en heeft nu meer verantwoordelijkheid en heeft het hierdoor zeer druk. Hij wil graag de bemiddeling voortzetten. De Mark waar ik over spreek is volgens hem niet veranderd. Aan de andere kant is er in hem een groeiende nood om Mark te spreken en te confronteren. Jan zegt: ”Ik moet dit doen voor Roos. Met haar in gedachten moeten we de waarheid kennen, moeten we Mark confronteren met

114

de pijn. Mark zou Roos niet mogen vergeten. Er zijn zoveel vragen en boodschappen”. Hij zegt ook:”Misschien zal ik er achteraf spijt van hebben als ik dit niet doe. Ik wil dit proberen.” Hij beslist die avond dat hij, samen met Lisa, zijn vrouw, en Sabine, de slachtofferhulpverlener, een vragenlijst zal samenstellen voor Mark. Dit zal hem tevens de tijd geven om nog meer na te denken over of hij hier mee door wil gaan. Ik informeer Mark over het feit dat Jan meer tijd vraagt om na te denken. Eén maand later mailt Jan mij zijn vragenlijst. We plannen een nieuw huisbezoek om deze vragenlijst te bespreken. Jan start de avond met mij te vertellen dat zijn moeder Louise mij ook graag wil ontmoeten. Wat dan ook een paar dagen later gebeurt. De vragenlijst is een acht bladzijden lang document. Ik geef enkele voorbeelden van vragen en boodschappen: (Van Louise) Zal Mark onder geen enkele voorwaarde de familie in de toekomst contacteren of benaderen?! Vooral omdat Louise echt schrik heeft van Mark. (Van Louise) Waarom heeft Mark haar getroost op de dag dat Roos was vermoord?! Mark heeft zijn armen en handen om Louise heengeslagen om haar te troosten. De armen en handen van de moordenaar van haar dochter. Hoe kon hij dit doen? (Van de zus en Louise) We willen onder geen enkele voorwaarde dat Mark ooit het graf van Roos bezoekt.. (Van de familie) Waarom moest Roos sterven? Waren er geen alternatieven om hun en zijn problemen op te lossen? (Van de familie) We geloven niet dat Mark veranderd is. Kan hij dit bewijzen? (Van de familie) Waarom heeft Mark vlak na zijn arrestatie een postkaart gestuurd met de vraag of Roos een mooie begrafenis had gekregen? (Van de familie) Zal Mark de financiële verliezen, los van de schadevergoedingen toegekend door de strafrechtbank, vergoeden die de ouders van Roos voor vele jaren hebben moeten betalen aan de schuldeisers. Zij hebben verscheidende jaren met de reële schrik geleefd dat hun eigen huisje moest verkocht worden. Naast deze voorbeelden van vragen en boodschappen, heeft Jan nog heel wat uitgewerkte vragen over de feitelijkheid omtrent de moord zelf. Op het einde van de avond beslist Jan om Mark te ontmoeten in een gezamenlijk gesprek in de gevangenis. We prikken een datum twee weken later. Jan zal Lisa en Sabine meebrengen als steunfiguren. We maken nog de oefening of het van betekenis en/of gewenst kan zijn om het gezamenlijk gesprek op te nemen op camera om nadien, onder strikte voorwaarden, te gebruiken voor nabespreking, therapeutische doeleinden of voor andere familieleden. Dit is voor Jan geen nood. Vervolgens bereid ik Jan en Lisa concreet voor op de ontmoeting, de structuur, de regels ervan en de context van de gevangenis. Ik ga terug naar Mark om ook hem voor te bereiden op de ontmoeting. Hij kiest voor een steunfiguur vanuit de gevangenis. De vrijdagmorgen van het gezamenlijk gesprek ontmoet ik Jan, Lisa en Sabine om 10.00 uur voor de poort van de gevangenis. Dit is zes maanden na mijn allereerste gesprek met Mark. Een gevangenisbeambte, die onze dienst reeds jaren kent en de eerste opvang verzorgt, begeleidt ons in de gevangenis naar het gesprekslokaal. We nemen de tijd om de tafel en stoelen te zetten zoals Jan het wenst. Iedereen is nerveus. Naast Jan zit Lisa. Sabine zit tegen over mij. Mark wordt binnengebracht met zijn steunfiguur en zet zich neer tegen over Jan. Jan spreekt als eerste. Hij heeft zijn vragenlijst voor hem liggen. Hij vraagt wat de laatste woorden van Roos waren. Mark probeert te antwoorden. Ze overlopen de moordscène stap voor stap, woord voor woord. Er is kwaadheid en verdriet. Jan vraagt waarom, waarom? Mark vertelt het verhaal, de moord vanuit zijn beleving. Jan confronteert hem met zijn beleving, het ongeloof en de vragen van de familie. Ze spreken over de gevolgen voor hun levens en het dagelijkse gemis van Roos. Ze spreken meer dan twee uur en half zonder onderbreking. Op dat moment nemen we een pauze. Ik spreek eerst met Jan en Lisa apart. Jan wil graag een middaglunch gaan eten buiten de gevangenis en wil dan terug komen in de namiddag. Mark gaat hiermee akkoord. We

115

nemen een pauze van een uur en half. Mark gaat terug naar zijn cel samen met zijn steunfiguur. De ochtendsessie was vooral een emotioneel ontmoeten, aftasten en ontladen. Wanneer Jan de gevangenis buiten stapt, zegt hij mij dat hij zich opgelucht voelt.. Er valt een grote last van zijn schouders. Hij voelt zich sterk en heeft controle over het gesprek. Hij is gelukkig dat hij Mark een moeilijke tijd kan bezorgen. Wanneer we naar een brasserie aan het stappen zijn, belt Jan zijn moeder Louise om te zeggen hoe het gesprek verloopt. Tijdens de middaglunch vertelt Jan dat Mark veel ouder is geworden en er ongezond uitziet. Jan wil in de namiddag terug gaan om Mark te bevragen omtrent zijn zogenaamde veranderingen als mens. In het gesprek in de namiddag, dat nog eens twee uur en half duurt, spreekt Mark over zijn leven in de gevangenis. Hij vertelt dat hij nu minder gefixeerd is op materiële welvaart en dat hij veel geleerd heeft over zichzelf doorheen de verschillende cursussen die hij heeft gevolgd. Hij spreekt over de eenzaamheid in de gevangenis en dat hij regelmatig aan Roos denkt. Hij heeft nu opnieuw contact met zijn zoon en oudste broer. Zijn oudste broer heeft zijn eigen zoon een jaar geleden verloren. Mark heeft hem een brief geschreven en zijn broer is hem nadien komen bezoeken in de gevangenis. Mark vertelt Jan dat hij zich er ten volle van bewust is dat hij Roos van haar leven heeft beroofd als een egoïstische en bewuste daad. En dat dit een groot verschil is met het verlies van een geliefde door een ziekte. Op dit punt spreken ze meer over het verlies van Roos als mens, moeder, echtgenote, zus, dochter. Hierbij heeft Jan het emotioneel moeilijk. We nemen een pauze. Lisa en Sabine zijn een grote steun voor Jan. Na deze tweede pauze wil Jan spreken over het financiële verlies en bezorgdheden van zijn ouders. Mark is bereid om dit thema verder te bespreken op een later moment samen met de advocaten. Hij vertelt dat hij de intentie heeft om dit verlies te vergoeden. We ronden de bemiddeling op dat punt af. Mark gaat terug naar zijn cel met zijn steunfiguur en we spreken af dat ik hem maandag zal komen bezoeken. We verlaten de gevangenis en gaan terug naar de brasserie om even in de zon te zitten en iets te drinken. Jan is volledig uitgeput, maar tevreden. De namiddagsessie was voor hem moeilijker omdat hij bereid was om zijn gevoelens omtrent het verlies van Roos te delen met Mark. Hij voelt zich minder krachtig dan na de ochtendsessie. Hij respecteert de inspanningen die Mark heeft gedaan in de namiddag, maar blijft vinden dat Mark nog steeds niet ten volle verantwoordelijkheid opneemt voor wat hij heeft gedaan en de gevolgen hiervan. In de ochtend voelde Jan zich een winnaar omdat hij Mark het vuur aan de schenen kon leggen. In de namiddag voelt hij zich meer als een verliezer omdat Roos niet terugkomt met kwaadheid of verdriet, er zijn geen winnaars. Jan en Lisa beslissen om naar de sauna te gaan en zich proberen te ontspannen. Ik ga naar huis. Wanneer ik later stil thuis in mijn tuin zit, met mijn kinderen die aan het spelen zijn, begrijpt mijn vrouw mijn gemoedstoestand. Ik stuur Jan en Lisa een sms’je om hen te zeggen dat ik diep respect heb voor wat zij vandaag hebben gedaan. Ik heb met hen een gesprek gepland op de donderdag volgend op het weekend. Op maandag zie ik Mark terug in de gevangenis. Hij voelt zich niet goed en ziet er bleek uit. Hij heeft de ontmoeting onderschat en is nog steeds uitgeput. De ontmoeting is het moeilijkste wat hij ooit heeft gedaan. Mark heeft geen spijt van zijn deelname. Hij hoopt dat de ontmoeting van enige betekenis kan zijn voor Jan en zijn familie. Hij was verrast door Jan zijn respectvolle houding tijdens het gesprek. Wel heeft Jan het hem niet gemakkelijk gemaakt. Wat hij ook had verwacht. Het is voor hem ook moeilijk om te bewijzen dat hij als mens veranderd is. Mark aanvaardt dat hij voor de rest van zijn leven dit zal moeten bewijzen. Hij is bereid om verder te spreken over de financiële vragen van de familie in samenspraak met zijn advocaat. Ik spreek terug met Jan, Lisa en Sabine op donderdagavond. Jan en Lisa starten met mij te bedanken voor de sms die ik stuurde. Jan kijkt met gemengde gevoelens en gedachten terug op het gezamenlijk gesprek. Hij voelt zich opgelucht dat hij het gedaan heeft en dat het nu voorbij is. De impact van het gezamenlijk gesprek was hevig, maar had ook een kalmerend effect. Hij kan terug goed slapen en het iets meer laten rusten. Hij wenst Mark niet meer te ontmoeten. Hij wil, in samenspraak met zijn advocaat, onderhandelen met Mark omtrent de financiële vragen van de familie. Jan wenst ook dat ik samen met hem en Sabine op bezoek ga bij zijn moeder Louise.. Jan zal dan Louise vertellen over het gezamenlijk gesprek. We maken een afspraak met Louise een week later. Er is een geschreven document, opgemaakt door onze dienst, met het akkoord van Jan en Mark, waarin vermeld wordt dat zij hebben deelgenomen aan een bemiddeling. Jan zal, samen met Sabine als slachtofferhulpverlener, gaan spreken op de zitting van de strafuitvoeringsrechtbank. Hij wil de bezorgdheden van hemzelf en zijn familie vertellen aan de strafuitvoeringsrechtbank. Deze zitting zal een half jaar later plaatsvinden. Twee maanden later was er een tweede gezamenlijk gesprek, maar nu tussen Mark en Ben, de oudere broer van Jan en zijn vrouw Anja.

116

Ik heb in dit verhaal gedurende 10 maanden bemiddeld en had verschillende ontmoetingen met de nabestaanden en de dader. Ik voel mij zeer nederig en dankbaar dat ik dit werk mag doen. Enkele reflecties naar aanleiding van het brengen van het verhaal op de conferentie in Parijs. De conferentie was georganiseerd door een Franse organisatie “Citoyens et Justice” die een soort ‘praktijkbemiddelingsondersteunende functie’ en ‘forumfunctie’ hebben in Frankrijk. Zij hebben naar aanleiding van een samenwerkingsverband met Italië en Spanje de conferentie georganiseerd met als thema: “Herstelrecht: van ideaal naar realiteit” met een specifieke focus op bemiddeling tijdens de strafuitvoering. Voor het aanwezige publiek leek het absoluut geen evidentie dat er een aanbod van bemiddeling kan gebeuren tijdens de strafuitvoering. Dit wil ook zeggen dat tijdens het brengen van mijn verhaal, dat als concrete afsluiter van de conferentie diende, er heel wat geschuif en gemompel merkbaar en hoorbaar was in de zaal. Een verklaring hiervoor kan zijn omdat er in de drie vermelde landen Frankrijk, Italië en Spanje geen echte ervaring of bemiddelingspraktijk bestaat in het kader van de strafuitvoering. En in tweede instantie omdat men in de twee voorgaande dagen van de conferentie niet echt was ingegaan op de strafuitvoeringscontext. Hoewel de strafuitvoeringcontext juist de focus van de conferentie was. Vooral de bestaande en sterk aanwezige Franse praktijk van bemiddeling in strafzaken (mediation pénale), waarbij de aandacht vooral ligt op het regelen van de schade en de schadevergoeding, was aan bod gekomen. De gebrachte invulling van bemiddeling doorheen de getuigenis in fase van de strafuitvoeringscontext was dan ook nieuw en riep heel wat reacties en vragen op. Eén reactie kwam uit Italiaanse hoek, waar men ook een dergelijk project in Toscane kent. De bemiddelaars gaan daar op ook een voorzichtige, gelijkaardige manier te werk en toonden veel respect voor de getuigenis, maar het thema schadevergoeding, in de getuigenis door Jan en de familie op de agenda geplaatst, is voor hen onbespreekbaar in een bemiddeling. Waarbij mijn reflectie vooral ligt op het feit dat wij in onze praktijk juist proberen geen beslissingen te nemen in naam van het slachtoffer of de dader. Een aanwezige deelnemer stelde dat de gevangenis toch dient te weten of de dader verantwoordelijkheid opneemt in de bemiddeling ten aanzien van het slachtoffer. Hierbij was mijn reflectie dat men geen verschillende doelstellingen door elkaar mag halen. Langs de ene kant hebben, wat mij betreft, zowel dader als slachtoffer recht op hun uiterst individuele en vertrouwelijke bemiddeling., langs de andere kant is de gevangenis zelf verantwoordelijk om hun gevangeniscontext herstelgerichter te oriënteren en mogen zij hierbij niet uitsluitend de verantwoordelijkheid leggen bij de dader, maar ook bij hun eigen systeem, cultuur, aanbod, …. Tot slot kwam er de vraag van een hulpverleenster wiens dochter was vermoord. Ze had zelf overwogen om deel te nemen aan een bemiddeling met de dader. Ze was hier uiteindelijk niet op ingegaan om dat ze schrik had om zich, door via de bemiddeling in relatie te staan met de dader, achteraf mee betrokken te voelen op de toekomst van de dader. Zij vreesde dat, mocht zij bemiddeld hebben en hij zou vrijkomen en hervallen, zij zich medeverantwoordelijk zou voelen voor dit herval. Zij had dit niet besproken met de bemiddelaar. Ik kon alleen maar antwoorden dat ik het als taak zie van de bemiddelaar om deze schrik en bezorgdheid uitgebreid te bespreken in de verkennende gesprekken met het slachtoffer en dat het slachtoffer dit dient mee te nemen in haar totale overweging of afweging om al dan niet te bemiddelen met de dader. We kunnen alleen maar respect hebben voor de beslissing die het slachtoffer neemt. De Italiaanse collega’s vulden hierop aan dat zij in hun project aanbieden om daders en slachtoffers van levensdelicten - die niet elkaars dader of slachtoffer zijn - met elkaar in contact brengen. Een soort surrogaat bemiddeling. Eén van de aanhoorders stelde tot slot nog dat het herstelrecht en bemiddeling, zoals gebracht in de getuigenis, in gaan tegen de vereisten van het ‘moderne managementdenken’ die de huidige hervormingen van justitie beïnvloeden. In de getuigenis is het duidelijk dat er veel tijd genomen wordt voor alle betrokken partijen en het respect voor dit ritme en hoe dit voor de partijen ervaren wordt. Dit in contrast met de vooruitgang van de klassieke strafprocedure. De voorzitter van de organisatie Citoyens et Justice sloot de conferentie af met de bedenking dat bemiddelen in de fase van de strafuitvoering zeer arbeidsintensief en dus kostelijk is. Hiervoor de nodige subsidiering vinden, lijkt in de huidige Franse context niet echt realistisch.

117

BEMIDDELINGSDIENST BRUGGE

Inleiding Daar waar de bemiddelaars zich 2009 herinnerden als het jaar van de veranderingen zal 2010 onthouden worden als het jaar van de nieuwe impulsen! Het lineair aanbod op parketniveau is een feit. In het Penitentiair Landbouwcentrum Ruiselede is het herstelfonds opgestart. Samenwerkingsafspraken met het politieparket resulteren in een lineair aanbod in dossiers van dodelijke verkeersongevallen. Deze nieuwe initiatieven weerspiegelen zich in de cijfers en geven een nieuwe dynamiek aan de bemiddelingspraktijk.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005

DE STUURGROEP In 2010 waren er twee bijeenkomsten van de stuurgroep. Tijdens deze bijeenkomsten werden de werkingsverslagen van de bemiddelingspraktijken voor minder- en meerderjarigen uitvoerig toegelicht. Er werd stilgestaan bij voor Suggnomè relevante onderzoeksthema’s voor studenten en doctorandi. Het lineair aanbod op parketniveau werd tussentijds geëvalueerd alsook de stand van zaken van het herstelfonds. Een medewerker van slachtofferhulp lichtte de nieuwe opdracht van de diensten slachtofferhulp - een hulpaanbod aan verkeersslachtoffers - uitvoerig toe. Het nieuwe initiatief van de bemiddelingsdienst om ook een aanbod bemiddeling te formuleren in verkeersdossiers werd voorgelegd aan de stuurgroep en door de leden positief onthaald.

SAMENWERKING MET PARKET EN RECHTBANK Naast de goedlopende praktijk van verwijzing via het kanaal van de onderzoeksrechters – waarbij de bemiddelaars op geregelde tijdstippen samen met de onderzoeksrechters bekijken welke zaken in aanmerking komen voor bemiddeling - is het realiseren van een lineair aanbod in dossiers op parketniveau al enkele jaren een betrachting. We zijn verheugd te kunnen vaststellen dat er in 2010 hierin belangrijke stappen zijn gezet. Zo werden er afspraken gemaakt om in welbepaalde dossiers (heel in het bijzonder zedenmisdrijven, diefstallen met geweld, gewone diefstallen en opzettelijke slagen) een bemiddelingsaanbod te formuleren. Om de parketmagistraten hierop te appelleren plaatst de notitiedienst een stempel herstelbemiddeling: ja/neen op de kaft. Als de magistraat dan een aanbod overweegt verstuurt de medewerker op de dienst dagvaardingen een aanbodsbrief naar de partijen. Daarnaast blijft het systeem lopende om samen met de collega’s van BAAB een uniform aanbod te doen in gemengde dossiers. Deze werkwijze loopt thans vrij vlot, en kent meestal een start op basis van het dossier van de minderjarige dader. Om het voor de administratieve medewerker niet te complex te maken werd ervoor geopteerd om dezelfde aanbodsbrief te gebruiken als deze in het systeem van verwijzing door de onderzoeksrechters of bij gemengde dossiers. Met het politieparket werden afspraken gemaakt om een lineair aanbod mogelijk te maken in alle dossiers van verkeersongevallen met dodelijke afloop. Vanaf januari 2011 zal de bemiddelingsdienst systematisch geïnformeerd worden over alle dodelijke verkeersongevallen.

118

In het verleden was er sporadisch al ervaring opgedaan in dossiers van dodelijke verkeersongevallen met verzwarende omstandigheden die verwezen werden door de onderzoeksrechters. De bemiddelingsdienst wil echter inspelen op de ruimere noden van betrokkenen in deze dramatische gebeurtenissen. Soms hebben mensen de nood om te horen hoe het met de na(ast)bestaande gesteld is, willen zij hun spijt betuigen, willen ze van de andere betrokkene een beschrijving horen van de juiste omstandigheden waarin het ongeval plaatsvond, willen ze kwaadheid uiten, de houding ten opzichte van het gebeuren van de andere betrokkene kennen,… Om aan deze noden tegemoet te komen en om gelijke tred te houden met de evoluties binnen de bemiddelingsdiensten van de andere arrondissementen zijn de bemiddelaars het gesprek met het politieparket aangegaan, hierbij ook geïnspireerd door de ruimere aandacht voor het thema verkeer, zoals ondermeer het pleidooi voor bemiddeling van dhr. Frank Hutsebaut, bijzondere commissaris voor de verkeersslachtoffers, op het symposium naar aanleiding van het verschijnen van het laatste boek van Sabine Cocquyt “Mij overkomt het niet. Ontmoetingen met veroorzakers van verkeersongevallen.”

SAMENWERKING MET DE GEVANGENISSEN In het Penitentiair Landbouwcentrum Ruiselede werd in het najaar 2009 een lokale stuurgroep opgericht met het oog op de implementatie van het herstelfonds. Eerder was er door een centrale stuurgroep daaromtrent een conceptnota ontwikkeld. Zowel de FOD Justitie (PLC en Justitiehuis Brugge), de Vlaamse Overheid, de Provincie West-Vlaanderen, CAW regio Brugge, Groep Intro als vzw Suggnomè maakten deel uit van deze lokale stuurgroep. Met veel bezieling werd door de betrokken partners samengewerkt om het herstelfonds in het PLC ingang te doen vinden. Einde maart 2010 werden zowel de personeelsleden als de gedetineerden uitvoerig geïnformeerd over de mogelijkheden van het herstelfonds. De kick-off van dit project werd gegeven op 6 mei 2010 naar aanleiding van een bijeenkomst met de geïnteresseerde tewerkstellingsplaatsen (waaronder de psychiatrische kliniek St. Amandus Beernem, Rode Kruis Wingene, Gemeenschapsinstelling De Zande, Gemeentebestuur Ruiselede, enkele containerparken en kringloopcentra, De Kloef in Tielt,…). Zowel in het Penitentiair Centrum Brugge (PCB) als het Penitentiair Landbouwcentrum Ruiselede (PLC) werd door de bemiddelingsdienst medewerking verleend aan de cursus ‘slachtoffer in beeld’ (De Rode Antraciet). Bemiddeling werd toegelicht en de deelnemers werden uitgenodigd tot actieve participatie. Voor sommige gedetineerden was de cursus een opstap om een aanvraag voor bemiddeling te formuleren. In het PCB nam de beleidsmedewerker het initiatief om een werkgroep op te richten met het oog op de implementatie van het werkboek ‘herstel vanuit de cel’. Op het coachingsteam - een overlegorgaan tussen trajectbegeleiders, psychosociale dienst en zorgteam van de gevangenis - werd meermaals de wens geopperd om te bekijken hoe met dit waardevolle instrument in de concrete praktijk zou kunnen gewerkt worden. Bovendien zou het samen nadenken hierover een nieuwe impuls kunnen geven aan het herstelgericht werken in detentiecontext. De werkgroep kwam onlangs een eerste keer samen en bestaat uit medewerkers van de psychosociale dienst, de trajectbegeleiding, Patend (Psychotherapeutisch aanbod tijdens en na detentie, een deelwerking van CGGZ Prisma), aalmoezeniers, de regionale directie en de psychiater van de psd alsook een bemiddelaar van Suggnomè.

JUSTITIEHUIS In 2009 werd ervoor gekozen om aan de hand van een uitvoerig toegelichte onherkenbare casus de bemiddelingspraktijk te illustreren en alzo de justitieassistenten te sensibiliseren. Ook in 2010 werd in dezelfde richting verder gewerkt. Zowel de justitieassistenten als de bemiddelaars ervaren de meerwaarde van deze methodiek.

119

BUITENDIENST JUSTITIEEL WELZIJNSWERK Ook met de buitendienst van JWW werd het gesprek aangegaan met het oog op het bereiken en informeren van de familieleden en de naaste omgeving van de gedetineerden. Als steunfiguur kunnen zij immers een belangrijke rol spelen in de bemiddeling.

MEDEWERKING AAN DE STUDIEDAG “RECHT OP HERSTEL” Deze studiedag werd georganiseerd door het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk. Vanuit verschillende invalshoeken - met name de academische wereld, de slachtofferhulpverlening, de Hoge Raad voor Justitie, het Vlaams ministerie van Welzijn, Suggnomè slachtoffer-daderbemiddeling en getuigenissen van slachtoffers werd het recht op herstel voor het slachtoffer toegelicht.

DE CIJFERS IN BEELD

DE AANVRAGEN TOT BEMIDDELING In 2010 telden we 129 aanmeldingen, tegenover 103 in 2009, m.a.w. een toename van meer dan 25%. Terwijl we in het verleden elke aanmelding als een aanvraag beschouwden is dit begrip nu uitgezuiverd. Een aanmelding door derden resulteert immers niet per definitie in een nieuwe aanvraag. Momenteel spreken we alleen nog van een aanvraag voor zover er minstens één partij de vraag/wens tot bemiddeling heeft verwoord. In 101 dossiers liet minstens één partij weten een bemiddeling te willen. 93 aanvragen konden effectief worden opgenomen, dwz 21% meer dan het jaar voordien. 8 aanvragen werden niet opgenomen. Vier aanvragen waren van buitenstrafrechtelijke aard, twee aanvragen waren bij het jaareinde nog in overweging. Twee aanvragen voldeden niet aan de criteria voor een slachtofferdaderbemiddeling. Terwijl in 2009 het merendeel der aanvragen betrekking had op dossiers in gerechtelijk onderzoek, gevolgd door opsporingsonderzoeken en in veel mindere mate dossiers in de fase van de strafuitvoering, stellen we in 2010 vast dat er een evenredige verdeling is tussen opsporingsonderzoeken (30), gerechtelijke onderzoeken (31) en bemiddeling in de fase van de strafuitvoering (31). Daarnaast was er één aanvraag in een dossier op het niveau van het Hof van Beroep. Ongetwijfeld hebben deze gewijzigde verhoudingen te maken met de invoering van een algemener aanbod op parketniveau, alsook met de opstart van het herstelfonds in de gevangenis van Ruiselede. In het kader van het lineair aanbod noteerden we 27 aanmeldingen in dossiers van opzettelijke en onopzettelijke slagen en verwondingen, misbruik van vertrouwen/oplichting, weerspannigheid, verkrachting, beschadiging en diefstal. In 2010 ontvingen we 17 aanvragen van veroordeelde gedetineerden met het oog op een tussenkomst in het kader van het herstelfonds. Dit is toch een relatief hoge interesse voor een kleine inrichting met een populatie van rond de 60 gedetineerden. Helaas is er heel wat uitval. Vooral het feit dat slachtoffers geregeld niet reageren op de aanbodsbrieven, of er niet mee instemmen dat een dader van deze mogelijkheid zou kunnen gebruik maken, roept enerzijds verwondering op, maar is anderzijds niet vreemd aan de ervaringen binnen bemiddeling. Slechts vier aanvragen resulteerden in een aanvraag bij het Comité Herstelfonds en werden door het Comité ook goedgekeurd.

120

Het verheugt ons vast te stellen dat de toegangspoort tot de bemiddelingsdienst breder wordt. Waar in het verleden de instroom hoofdzakelijk kwam vanwege de onderzoeksrechters en het parket, zien we nu dat er heel wat aanmeldingen komen van de daderzijde (45). 9 daders formuleerden zelf een aanvraag. Daarnaast waren er 36 aanmeldingen van de daderhulpverlening, justitieassistenten, psd,... Slachtoffers vinden nog steeds moeilijk zelf de weg naar bemiddeling. We noteerden slechts 4 aanvragen van slachtoffers en 5 aanmeldingen via de slachtofferhulpverlening of slachtofferzijde. Via de collega’s van BAAB kregen we 12 aanmeldingen.

BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2010 kregen 167 slachtoffers en 104 daders een bemiddelingsaanbod. In de opsporings- en gerechtelijke onderzoeken gebeurt dit via een aanbodsbrief vanuit het parket, gevolgd door een brief van de bemiddelingsdienst. In de fase van de strafuitvoering schrijft de bemiddelingsdienst de andere partij(en) aan, nadat een dader of slachtoffer een vraag voor bemiddeling stelde. De opgenomen aanvragen hebben betrekking op 193 potentiële slachtoffer-daderrelaties, een cijfer identiek aan dat van 2009. Daarvan resulteerden er 80 in een bemiddelingsdossier, dwz dat er een reactie was van de dader én van het slachtoffer. In 4 bemiddelingsdossiers werd er uiteindelijk toch niet bemiddeld omdat er geen interesse meer was, of de dader niet langer bereikbaar was, of omdat men vond dat bemiddeling toch niet de oplossing was. In 76 bemiddelingsdossiers waren zowel de dader als het slachtoffer geïnteresseerd en kon er effectief bemiddeld worden. 28 bemiddelingsdossiers hadden betrekking op vermogensdelicten: diefstal met geweld (9), gewone diefstal (2), diefstal met braak (7), poging diefstal (3), opzettelijke brandstichting bij nacht (5) en oplichting (2). Daarnaast werd 32 keer bemiddeld in persoonsdelicten: opzettelijke slagen en verwondingen (14), afpersing met bedreiging (5), belaging (5), doodslag (1), poging doodslag (2), moord (1), poging moord (1), onopzettelijke slagen en verwondingen (1), ontvoering minderjarigen (1) en schuldig verzuim (1). 16 bemiddelingsdossiers hadden betrekking op zedendelicten: incest (8), aanranding minderjarige (3), verkrachting minderjarige (4) en verkrachting (1). In meer dan de helft van de bemiddelingsdossiers (46/76) kennen slachtoffer en dader elkaar, hetzij in familiale context (als ex-partner (11), partner (1), ouder/kind (13),broer/zus (1), familie (1)), hetzij als buur (5), kennis (8), klant/uitbater (4), cliënt/hulpverlener (1), vriend (1). Het lijkt gemakkelijk om hieruit te concluderen dat waar er een gemeenschappelijk belang blijft, men sneller geneigd is om de dialoog aan te gaan. Mogelijks is dit effect er net precies omdat in het verwijzingsbeleid extra aandacht besteed wordt aan deze factor?

AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2010 werden 91 bemiddelingsdossiers afgerond. Daarvan werden er 59 opgestart in 2010, 31 in 2009 en 1 dossier in 2008. Vier dossiers werden niet effectief opgestart. Van de 87 opgestarte dossiers verliep in 75 dossiers de bemiddeling op indirecte wijze met de bemiddelaar als go-between tussen partijen. Een eventuele ontmoeting tussen slachtoffer en dader blijft voor velen onbespreekbaar. In de beleving van vele slachtoffers betekent het bemiddelingsaanbod in de eerste plaats dat men elkaar moét ontmoeten. Geregeld is er dan ook wel wat overredingswerk nodig om slachtoffers tot bemiddeling te motiveren.

121

In 12 bemiddelingsdossiers was er wel directe communicatie mogelijk. Meestal ging het om één ontmoeting, uitzonderlijk om twee ontmoetingen. Zo noteerden we een totaal van 14 gezamenlijke gesprekken in dossiers van diefstal met braak (1), brandstichting bij nacht (5), belaging (1), opzettelijke slagen en verwondingen (4) en aanranding van de eerbaarheid van een minderjarige (1).

RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING 61 bemiddelingen werden volledig afgerond, d.w.z. partijen gaven aan dat alles wat ze wensten gecommuniceerd was naar de andere partij. Slechts in een minderheid van deze dossiers (25%) werd een schriftelijke overeenkomst opgemaakt, welke dan ook toegevoegd werd aan het gerechtelijk dossier. In deze overeenkomsten (17) zaten enerzijds een aantal morele aspecten: excuses (14), spijtbetuigingen (12), aanvaarden van verontschuldigingen (7), uitwisseling van informatie (8), maar ook uitspraken over de strafrechtelijke afhandeling (5) of over de wenselijkheid van behandeling/therapie(1) of een appreciatie van de bemiddeling (3). Daarnaast werden er ook financiële afspraken gemaakt. Zo werd soms een akkoord bereikt over de omvang van de materiële schade (15) of de morele schade (3). In zes overeenkomsten was er een volledige regeling en betaling; in acht overeenkomsten werd een afbetalingsregeling uitgewerkt. In één overeenkomst werd afstand gedaan van burgerlijke partijstelling. We noteerden overeenkomsten in dossiers van diefstal met geweld (5), diefstal met braak (1), opzettelijke brandstichting bij nacht (5), opzettelijke slagen en verwondingen (3), aanranding van de eerbaarheid van een minderjarige (3). Geregeld zien we dat waar er een slachtoffer-daderontmoeting plaatsvond, men sneller geneigd is om ook een document op te stellen ten behoeve van de gerechtelijke instanties. Dit gegeven deed zich ook vaker voor in gerechtelijke onderzoeken (12) in vergelijking met opsporingsonderzoeken (5). 26 bemiddelingsprocessen werden niet volledig doorlopen: in 12 dossiers haakte de dader af, in 8 dossiers het slachtoffer, en twee keer haakten beiden af. Vier bemiddelingen werden om andere redenen voortijdig afgebroken. We sluiten 2010 af met 24 lopende bemiddelingsdossiers.

CONCLUSIE

Met een tevreden blik kijken we terug naar 2010. Nieuwe initiatieven zoals het herstelfonds en een aanbod in verkeersdossiers werden geïmplementeerd. Het aantal aanvragen stijgt en meer en meer partijen, vooral aan de daderzijde, vinden zelf de weg naar bemiddeling. Het beter bereiken en kunnen overtuigen van de slachtofferzijde blijft evenwel een aandachtspunt.

122

DE BEMIDDELINGSACTIVITEITEN IN VLAANDEREN: SAMENGEVAT

DE AANVRAGEN TOT BEMIDDELING

In 2010 ontvingen onze diensten 1316 aanvragen tot slachtoffer-daderbemiddeling. 1196 van de aanvragen werden effectief opgenomen. Dit zijn vergelijkbare aantallen als het vorige werkingsjaar (iets minder aanvragen, maar iets meer ervan werden opgenomen resp. 1329 en 1191 vorig jaar). Het grootste deel, 57 % (684), van deze aanvragen betrof aanvragen op het niveau van het opsporingsonderzoek. In totaal werden vorig jaar 3861 mensen via verschillende wegen geïnformeerd over de mogelijkheden van slachtoffer-daderbemiddeling. Het gaat hier om 2373 slachtoffers en 1488 verdachten en daders. 2202 van hen waren ook effectief geïnteresseerd en kregen na contact te hebben opgenomen met een bemiddelaar de nodige informatie en uitleg over het bemiddelingsaanbod. Dit laatste aantal steeg licht tov vorig werkingsjaar. Toen waren 2050 geïnteresseerd in het bemiddelingsaanbod.

BEMIDDELINGSDOSSIERS

De 1196 opgenomen aanvragen resulteerden in 2955 potentiële bemiddelingsdossiers (aantal slachtofferdader relaties). In 1060 ‘relaties’ resulteerde dit ook in een bemiddelingsdossier, waarbij beide partijen interesse betoonden in het bemiddelingsaanbod en contact hadden met een bemiddelaar. In 935 bemiddelingsdossiers was er ook effectief sprake van informatie-uitwisseling tussen de betrokken partijen, hetzij direct, hetzij indirect via de bemiddelaar. Als we dit vergelijken met 2009, zien we hier een lichte stijging van 5%, namelijk vorig jaar was er in 83% van de bemiddelingsdossiers ook een effectieve uitwisseling tussen de partijen, dit jaar is dat in 88% van de gevallen. In het overgrote deel van de 1060 bemiddelingsdossiers waren de betrokkenen onbekenden voor elkaar (nl. in 437 dossiers, dit is 41% van het totaal). De 1060 bemiddelingsdossiers omvatten in hoofdzaak eigendoms- (411) en persoonsdelicten (390). Grote uitschieters blijven zoals de voorgaande jaren de diefstallen en opzettelijke slagen en verwondingen dossiers. Wat daarnaast wel opvalt is de stijging in het aantal bemiddelingen in verkeersdossiers. Vorig jaar waren dit er slechts 50, dit jaar steeg dit aantal tot 139. Op het einde van 2010 waren nog 352 bemiddelingsdossiers lopende.

RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING

In 2010 werden 1105 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan er 962 (87%) ook effectief opgestart waren. Van deze 962 dossiers werden 589 bemiddelingen volledig doorlopen en afgerond (61%). Dit resulteerde in 241 overeenkomsten (+ nog 21 overeenkomsten in dossiers die niet volledig werden doorlopen, maar waarin de partijen toch gezamenlijk besloten schriftelijk iets terug te koppelen tav de rechter). Dus 44% van de dossiers die volledig doorlopen worden, resulteren in een geschreven overeenkomst. Dit is een daling tov vorig jaar met 9%.

123

373 bemiddelingsdossiers werden om verschillende redenen voortijdig gestopt, voornamelijk omdat één van de partijen of beiden afhaakten. Van de 962 afgesloten effectief opgestarte bemiddelingsdossiers vond er in 188 dossiers minstens één face-toface gesprek plaats. Dit is in 19,5 % van de gevallen (vgl vorig jaar was dat 20%).

124

DEEL 6: BIJLAGEN

CIJFERS ARRONDISSEMENTELE BEMIDDELINGSDIENSTEN

TABELLEN INSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/10 - 31/12/10

Tabel 1: Aantal aanvragen in de periode 01/01/10 - 31/12/10

Totaal

Veurne

Turnhout

Tongeren

Oudenaarde

Mechelen

Leuven

Kortrijk

Ieper

Hasselt

Gent

Dendermonde

Brussel

Brugge

Antwerpen

Aanvragen

144

101

89

104

69

35

31

33

163

152

74

125

163

33

1316

Strafrechtelijk

144

97

89

104

67

34

29

31

162

152

74

125

163

32

1303

Opgenomen

131

93

89

73

47

28

27

23

154

149

68

124

163

27

1196

Opsporingsonderzoek

21

30

34

41

22

1

27

17

100

140

48

88

92

23

684

100

31

39

23

9

13

-

2

33

3

8

31

26

3

321

Eerste aanleg

-

-

2

-

6

-

-

-

-

-

-

-

-

-

8

Hof van Beroep

1

1

1

-

3

-

-

-

1

-

1

-

-

-

8

Strafuitvoering

9

31

13

9

7

14

-

4

20

6

11

5

45

1

175

Niet opgenomen

13

4

-

31

20

6

2

8

8

3

6

1

-

5

107

Andere

-

-

-

1

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

2

Ontkennende dader

1

-

-

4

3

-

-

6

2

1

-

-

-

1

18

Interfereert met lopende onderzoek

11

2

-

23

12

2

1

2

5

2

3

1

-

3

67

Andere partij is niet bereikbaar

1

2

-

-

3

1

-

-

1

-

3

-

-

-

11

-

-

-

3

2

3

-

-

-

-

-

-

-

1

9

-

4

-

-

2

1

2

2

1

-

-

-

-

1

13

Gerechtelijk onderzoek

Zitting te kortbij Buitenstrafrechtelijk

125

Tabel 2 : Reacties van slachtoffers en daders en de wijze waarop ze geïnformeerd werden (in de aanvragen opgenomen in de periode 01/01/10 - 31/12/10): op ORGANISATIENIVEAU

29

27

449

-

4

773

4

1

INT

18

27

375

-

4

639

3

TOT

26

22

338

106

28

866

REA

20

21

255

104

27

INT

20

21

239

104

27

-

-

2

TOTAAL

1

website

4

folder

1363

slachtofferonthaal

5

slachtofferhulp

-

rechter

psd

844

attaché herstel

politie

29

parket

justitieassistent

Aantal daders

daderhulpverlener

REA

bemiddelingsdienst

TOT

andere

Aantal slachtoffers

47

advocaat

Geïnformeerd door:

2373

19

41

18

-

7

39

18

-

2

1353

1

-

7

38

18

-

2

1132

10

53

2

16

7

4

4

6

1488

611

10

53

2

14

7

4

4

6

1138

560

10

53

2

14

7

4

4

5

1070

TOT: totaal aantal slachtoffers/daders binnen de opgenomen aanvragen REA: aantal slachtoffers/daders dat reageert n.a.v. de informatiebrief, een folder, aanbod van de rechter of andere INT: aantal slachtoffers/daders aan wie de bemiddelaar het aanbod kan toelichten/dat aan de rechter te kennen geeft dat zij de bemiddeling een kans willen geven Op ARRONDISSEMENTEEL NIVEAU

Totaal

Veurne

Turnhout

Tongeren

Oudenaarde

Mechelen

Leuven

Kortrijk

Ieper

Hasselt

Gent

Dendermonde

Brussel

Brugge

Antwerpen

Aantal slachtoffers Aantal daders

TOT

264

167

158

167

107

62

51

31

318

262

170

225

337

54

2373

REA

124

119

101

105

72

28

35

21

170

132

102

150

166

28

1353

INT

114

89

84

95

60

17

28

16

136

117

84

136

134

22

1132

TOT

158

104

111

99

61

33

32

25

189

177

86

173

208

32

1488

REA

117

89

82

74

52

30

21

19

148

134

65

127

161

19

1138

INT

114

83

76

72

50

30

15

17

133

123

62

124

155

16

1070

126

Tabel 3: Reden opgegeven door slachtoffers/daders die reageren en niet wensen in te gaan op het aanbod (voor de aanvragen opgenomen in de periode 01/01/10 - 31/12/10) op ORGANISATIENIVEAU geen verwachtingen

onderlinge regeling bezig

reden onbekend

partij vindt bemiddeling niet de oplossing

Totaal

Aantal daders

geen schade

Aantal slachtoffers

andere

REDENEN

29

17

65

9

23

78

221

45

-

2

2

6

13

68

Tabel 4: Aantal, statuut en geslacht van de slachtoffers en daders (in de bemiddelingsdossiers in de periode 01/01/10 - 31/12/10) op ORGANISATIENIVEAU Daders

Slachtoffers

Aantal X in de opgenomen aanvragen

2373

Aantal X in de bemiddelingsdossiers

898

1488

672

Man

416

590

Vrouw

431

82

Rechtspersoon

51

-

797

594

Aantal X in de opgestarte bemiddelingsdossiers

Tabel 5 : Leeftijd van de slachtoffers en daders (in de bemiddelingsdossiers in de periode 01/01/10 - 31/12/10) op ORGANISATIENIVEAU Daders

Slachtoffers

<18

56

4

18-25

57

127

25-30

49

69

30-40

83

86

40-50

77

72

50-60

53

25

60-70

26

13

70-80

11

4

127

>=80

6

0

missing

480

269

TOTAAL

898

672

Tabel 6: Aard van de relatie in de bemiddelingsdossiers (voor de aanvragen van de periode 01/01/10 31/12/10) op ORGANISATIENIVEAU

buren

eigenaar-huurder

ex-partner

partner

klant-uitbater

niet gekend

school-leerling

vaag/van ziens

vrienden

werkgever/werknemer

onbekenden

andere

familie

kind/ouder

Broer/zus

Collega’s

ex-werknemer

cliënt/hulpverlener

kennissen

Burger - politie

RELATIE Aantal bemiddelings dossiers

29

3

75

38

42

94

11

37

21

7

437

11

23

57

6

2

12

6

122

27

Tabel 7 : Aard van de feiten in de bemiddelingsdossiers (voor de aanvragen van de periode 01/01/10 31/12/10) Antwerpen

Brugge

Brussel

Dendermonde

Gent

Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

TOTAAL

131

93

89

73

47

28

27

23

154

149

68

124

163

27

1196

Aantal So-Da relaties in de opgenomen aanvragen

339

193

190

221

139

81

68

33

395

302

203

307

418

66

Aantal bemiddelingsdossiers

99

80

76

99

63

24

17

14

128

93

83

141

127

16

Aantal opgestarte bemiddelingsdossiers

66

76

74

88

54

24

14

10

116

79

73

138

113

10

Niet opgestarte bemiddelingsdossiers

33

4

2

11

9

0

3

4

12

14

10

3

14

6

125

gewone diefstal

4

3

13

-

3

1

-

-

17

11

9

11

11

1

84

vernieling

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

-

2

diefstal dmv braak

14

7

2

6

7

1

-

-

15

1

5

25

14

-

97

huisdiefstal

2

-

-

-

-

-

-

-

1

2

3

5

4

2

19

misbruik van vertrouwen

-

-

1

-

2

-

-

-

2

-

-

1

5

-

11

Aantal opgenomen aanvragen

2955

1060

935

eigendom

128

diefstal met geweld

6

9

4

4

3

3

-

4

14

6

5

8

29

2

97

valsheid in geschrifte

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

2

-

-

-

4

beschadigingen

-

-

1

2

-

-

6

-

1

1

6

1

-

-

18

poging diefstal

7

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

7

oplichting

-

2

-

2

5

-

-

-

-

-

3

10

4

-

26

brandstichting

-

-

-

4

4

-

-

-

8

-

-

1

-

-

17

opzettelijke brandstichting bij nacht

1

5

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

7

grafschennis

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

1

heling

4

-

4

-

-

-

-

-

-

5

-

-

-

-

13

zware diefstal

7

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

7

4

1

2

1

2

-

-

1

-

-

-

-

-

-

11

29

16

13

7

10

1

7

1

20

37

27

25

19

1

213

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

1

3

-

1

4

-

9

2

1

6

16

-

-

-

-

15

1

1

2

2

-

46

-

-

2

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

3

5

4

1

6

-

1

-

2

3

-

-

1

-

26

-

1

-

-

-

-

-

-

1

1

-

-

1

-

4

-

1

3

-

-

-

-

-

-

-

2

-

-

-

6

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

6

-

-

6

1

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

5

-

-

1

-

-

-

1

2

-

-

1

-

10

1

-

-

-

1

-

-

-

1

3

1

3

7

-

17

-

-

4

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

4

-

-

-

-

2

-

-

-

11

4

-

1

-

1

19

2

2

-

-

3

-

-

-

-

-

-

-

1

-

8

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

1

poging moord opzettelijke slagen & verwondingen opzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg weerspannigheid moord roofmoord belaging onopzettelijke slagen & verwondingen Persoon

doodslag gijzeling schuldig verzuim afpersing met behulp van bedreiging bedreiging tigerkidnapping wederzijdse slagen en verwondingen poging doodslag ontvoering minderjarige lasterlijke aangifte

129

onopzettelijke doding incest verkrachting minderjarige verkrachting exhibitionisme

zeden

voyeurisme

aanranding eerbaarheid minderjarige zedenschennis poging verkrachting aanranding eerbaarheid familie

familieverlating niet-naleven bezoekrecht verkeersagressie

verkeer

verkeersongeval met gewonden en dronkenschap en/of vlucht verkeersongeval met gewonden verkeersongeval met dodelijke afloop

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3

1

-

4

-

8

-

-

-

-

-

-

2

-

-

-

2

-

12

2

4

-

12

-

-

-

-

5

6

9

4

2

1

45

-

1

2

2

1

-

-

-

-

1

-

-

3

-

10

-

-

-

4

-

-

-

-

-

-

5

-

2

-

11

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

1

1

3

-

8

1

-

-

3

1

1

2

2

2

-

24

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

1

-

-

4

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

3

-

-

4

9

-

-

-

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

-

2

4

-

-

-

1

-

-

1

-

1

-

4

-

-

11

2

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3

4

-

4

7

3

-

-

1

2

3

-

2

1

-

27

4

-

11

22

8

16

2

-

1

1

-

19

10

4

98

TABELLEN UITSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/10 - 31/12/10 Tabel 8 : Aantal bemiddelingsdossiers, afgesloten in de periode 01/01/10 - 31/12/10 Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

Totaal

Waarvan: Aantal niet effectief opgestart

Gent

Geopend in het jaar 2010

Dendermonde

Geopend in het jaar 2009

Brussel

Geopend in het jaar 2008

Brugge

Geopend in het jaar 2007

Antwerpen

Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers

110

91

78

77

69

45

19

18

140

91

54

149

148

16

1105

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

1

-

1

-

-

4

-

-

3

3

-

1

-

2

-

14

45

31

28

24

19

27

6

7

39

20

16

33

41

2

338

65

59

50

53

46

18

13

8

97

70

37

116

105

14

751

41

4

3

11

9

-

4

3

15

19

3

3

24

4

143

130

Geopend in het jaar 2009 Geopend in het jaar 2010 Aantal afgesloten effectief opgestarte bemiddelingsdossiers Opgestart in het jaar 2007 Opgestart in het jaar 2008 Opgestart in het jaar 2009 Opgestart in het jaar2010

13

1

1

-

-

-

1

-

3

6

-

-

10

-

35

28

3

2

11

9

-

3

3

12

13

3

3

14

4

108

69

87

75

66

60

45

15

15

125

72

51

146

124

12

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

1

-

1

-

-

4

-

-

3

3

-

1

-

2

-

14

32

30

27

24

19

27

5

7

36

14

16

33

31

2

303

37

56

48

42

37

18

10

5

85

57

34

113

91

10

643

962

24

41

48

18

6

4

8

34

25

48

25

Aantal bemiddelingsdossiers hangende op 31/12/09

44

25

Geopend in het jaar 2006

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Geopend in het jaar 2007

1

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

2

-

Geopend in het jaar 2008

1

-

12

-

-

-

-

2

2

2

-

-

-

-

Geopend in het jaar 2009

8

3

2

2

-

-

-

-

1

-

2

-

1

-

Geopend in het jaar 2010

34

21

26

46

17

6

4

6

31

23

46

25

22

2

2 352

Tabel 10: Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers waarvan bemiddeling afgerond en wijze van terugkoppeling door de partijen in deze bemiddelingsdossiers, afgesloten in de periode 01/01/10 - 31/12/10 op ORGANISATIENIVEAU

NIVEAU

Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers

Waarvan: Bemiddeling afgerond

Opsporingsonderzoek

Totaal

Veurne

Turnhout

Tongeren

Oudenaarde

Mechelen

Leuven

Kortrijk

Ieper

Hasselt

Gent

Dendermonde

Brussel

Brugge

Antwerpen

Tabel 9: Aantal bemiddelingsdossiers, nog hangende op 31/12/10

424

266

Waarin:

Waarin:

Overeenkomst:

Geen terugkoppeling:

121

145

131

1

4

19

19

309

Gerechtelijk onderzoek

328

190

85

105

Eerste aanleg

15

5

2

3

Hof van Beroep

4

-

-

-

Strafuitvoering

191

128

33

95

TOTAAL

962

589

24122

348

Tabel 11: Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers waarvan bemiddeling voortijdig gestopt en reden van stopzetten, in de bemiddelingsdossiers afgesloten in de periode 01/01/10 - 31/12/10 op ORGANISATIENIVEAU

NIVEAU

Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers Waarvan: Partijen willen na info over Hb wachten

Dader haakt af

Slachtoffer haakt af

Beiden haken af

Zitting te kortbij

Andere reden voor stopzetten

Opsporingsonderzoek

424

158

-

66

46

19

5

22

Gerechtelijk onderzoek

328

138

2

66

41

3

1

25

Eerste aanleg

15

10

-

-

-

9

-

1

Hof van Beroep

4

4

-

-

1

-

-

3

Strafuitvoering

191

63

1

15

20

3

-

24

TOTAAL

962

373

3

147

108

34

6

75

Bemiddeling voortijdig gestopt

Tabel 12: Afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers: indirect/direct in de periode 01/01/10 - 31/12/10 Antwerpen

Brugge

Brussel

Dendermonde

Gent

Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

Totaal

Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers Waarvan: Aantal indirecte bemiddelingsdossiers Opsporingsonderzoek

69

87

75

66

60

45

15

15

125

72

51

146

124

12

962

51

75

63

58

49

38

15

11

84

59

46

113

100

12

774

7

20

19

14

14

10

15

5

35

55

33

72

30

10

339

33

40

29

39

7

21

-

1

18

2

7

34

48

2

281

Gerechtelijk onderzoek

22

Deze 241 overeenkomsten zijn de overeenkomsten die resulteerden uit volledig doorlopen en afgeronde bemiddelingsprocessen. Daarnaast werden ook nog eens 21 overeenkomsten afgesloten in dossiers die om uiteenlopende redenen niet volledig werden doorlopen. In totaal werden vorig jaar dus 262 overeenkomsten afgesloten.

132

Eerste aanleg -

-

2

-

12

-

-

-

-

-

-

-

-

-

14

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

3

-

-

-

4

11

15

13

5

15

7

-

5

31

2

3

7

22

-

136

18

12

12

8

11

7

-

4

41

13

5

33

24

-

3

5

5

6

6

5

-

-

15

9

5

19

7

-

85

10

7

1

1

-

1

-

-

6

1

-

11

9

-

47

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0

5

-

5

1

5

1

-

4

20

3

-

3

8

-

55

24

14

17

14

12

7

-

7

44

18

7

36

19

-

219

3

7

10

12

6

5

-

-

17

12

7

20

7

-

106

12

7

1

1

-

1

-

-

7

3

-

13

9

-

54

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0

9

-

5

1

6

1

-

7

20

3

-

3

3

-

58

13

17

10

4

10

7

9

-

35

28

22

44

57

6

262

Hof van Beroep Strafuitvoering Waarvan: Aantal directe bemiddelingsdossiers (minstens één gezamenlijk gesprek) Opsporingsonderzoek

188

Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering Totaal aantal gezamenlijke gesprekken in de directe bemiddelingsdossiers Opsporingsonderzoek Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering

Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst

Tabel 13: Inhoud van de overeenkomst in de effectieve bemiddelingsdossiers afgesloten in de periode 01/01/10 - 31/12/10 op ORGANISATIENIVEAU Totaal

Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst Aantal keren dat een item in de overeenkomsten voorkomt:

moreel

262

partijen zetten op papier dat ze niets wensen mee te delen

1

partijen zetten elk hun eigen standpunt op papier

72

excuses

92

spijtbetuigingen

98

uitwisseling van informatie

124

uitspraak over strafrechtelijke afhandeling

31

uitspraak over therapie/begeleiding volgen

33

133

financieel

uitspraak over bezoekregeling kinderen

6

elkaar met rust laten/vermijden

16

afspraak tot gezamenlijk gesprek

10

aanvaarden verontschuldigingen

39

bezorgdheid naar elkaars toekomst

25

discrete omgang met de feiten

4

waardering van de bemiddeling

40

symbolische afbetaling

1

herstel in natura

2

materiële schade

91

morele schade

38

volledige regeling en betaling

54

betaling voorschot

6

afbetalingsregeling

60

afstand schadeëis

22

afstand burgerlijke partijstelling

30

Tabel 14: Tijdsverloop van de effectieve bemiddelingsprocessen afgerond in de periode 01/01/10 - 31/12/10 Antwerpen

Brugge

Brussel

Dendermonde

Gent

Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

Algemeen

Gemiddeld aantal dagen tussen datum waarop beide partijen interesse aangeven in bemiddeling en datum waarop bemiddeling wordt afgesloten Opsporingsonderzoek

73

86

90

107

85

61

118

157

64

111

101

122

48

185

97

91

115

49

136

80

-

134

-

59

112

133

169

41

315

112

66

79

93

102

86

61

94

157

69

110

71

109

53

99

91

104

143

100

331

106

121

-

445

101

175

98

143

102

219

145

211

159

110

259

-

182

-

-

114

-

58

154

126

219

145

79

137

99

333

106

107

-

445

97

175

151

133

69

-

145

-

-

285

-

55

-

-

-

-

-

-

-

-

-

101

-

-

-

-

66

-

-

-

-

-

-

-

-

-

66

-

-

285

-

53

-

-

-

-

-

-

-

-

-

107

-

-

-

-

16

-

-

-

-

-

11

-

-

-

12

Overeenkomst Geen terugkoppeling Gerechtelijk onderzoek Overeenkomst Geen terugkoppeling Eerste aanleg Overeenkomst Geen terugkoppeling Hof van Beroep

134

Geen terugkoppeling -

-

-

-

16

-

-

-

-

-

11

-

-

-

12

275

102

160

187

333

199

-

206

167

131

291

80

169

-

188

423

-

403

-

168

271

-

-

371

132

-

11

138

-

221

253

102

90

187

388

156

-

206

150

130

291

97

184

-

181

139

120

118

250

163

115

118

206

113

115

106

125

102

191

131

Strafuitvoering Overeenkomst Geen terugkoppeling Algemeen

135

BELEIDSLIJNEN SUGGNOMÈ DENKDAGEN MEI 2010

THEMA 1 - CRITERIA

1. DIRECT BELANG

= op advies van RVS ingevoerd (enger dan ikv gerechtelijke proc.) Wet: Art. 3ter VTSv ‘aan de personen die een direct belang hebben in het kader van een gerechtelijke procedure’ Art. 553§1 Sv: ‘elkeen die een direct belang heeft in elke fase van de strafprocedure en tijdens de strafuitvoering’ MMVT: Alle personen die betrokken zijn in een strafrechtelijke procedure, in de ruime zin van het woord. Niet beperkt tot deze personen die een wettelijk statuut hebben zoals bijvoorbeeld de BP. Er moet aldus worden vermeden dat er een beroep wordt gedaan op het aanbod van bemiddeling door om het even wie die zich op welke manier dan ook betrokken voelt in een strafprocedure. De procedure richt zich tot de personen die een direct belang hebben in de zaak. Hiermee wordt gedoeld op de personen die bij het conflict zijn betrokken omdat ze op een rechtstreekse wijze door het conflict in hun fysieke, psychologische of emotionele integriteit worden geraakt; bv ouders of partners van so of da kunnen ook gebruik maken van bemiddeling: zij dienen er ook van te kunnen gebruik maken om bijvoorbeeld het conflict te kunnen kaderen en een plaats te geven in hun leven. Suggnomè criteria: Direct belang = 1.

geraakt in je integriteit (lichamelijk, emotioneel,...)

2.

maar op rechtstreekse wijze: dwz. door nabijheid in persoon ( S, D, ouder van, kind van, familie, vriend, ...) en/of nabijheid in tijd en ruimte (aanwezig zijn op tijdstip/plaats van de feiten, bv. getuige)

Bijvoorbeeld: 1) Kan bemiddeld worden tussen nabestaande slachtoffer en de context van de dader? Ja er kan bemiddeld worden, ook als de dader zelf niet wil bemiddelen, maar de dader moet wel geïnformeerd worden (geen toestemming vragen).

136

Voorwaarde is wel dat de agenda goed afgebakend wordt: er mag enkel gesproken worden over (agenda van) de direct bij de bemiddeling betrokkenen (niet over de dader/slachtoffer die niet betrokken is). 2) Kan bemiddeld worden tussen kind (niet rechtstreeks slachtoffer) en gedetineerde vader? Neen, in principe taak voor de hulpverlening. Tenzij kind ook getuige was. 3) Kan bemiddeld worden tussen een getuige en de dader? Ja, voor zover getuige op rechtstreekse wijze geraakt is in zijn integriteit kan hierover ook bemiddeld worden. MAAR we gaan hen niet actief aanschrijven, maw. vraag vertrekt steeds van getuige zelf of van dader.

137

2. IN HET KADER VAN EEN GERECHTELIJKE PROCEDURE - ONDER VOORBEHOUD VAN ART 216TER

Wet: Art. 3ter VTSv ‘in het kader van een gerechtelijke procedure’ Art. 553§1 Sv: ‘onder voorbehoud van art. 216 ter‘ Art. 553§1 Sv: ‘in elke fase van de strafprocedure en tijdens de strafuitvoering’ MMVT: Ikv gerechtelijke procedure: doorheen hele strafprocedure, in de ruime zin van het woord: vooronderzoek (parketniveau), gerechtelijk onderzoek, behandeling ten gronde voor de rechtbank, ikv strafuitvoering/strafrechtelijke procedure. Wet raakt niet aan artikel 216ter/ procedure Bis blijft ongewijzigd bestaan/ complementair. Art 4 Deo Code: De herstelbemiddeling situeert zich binnen het justitieel kader.

Terminologie (volgens Prof. Verstraeten): 1) Begin van strafprocedure: enge interpretatie/formele zin van het woord: vanaf het ogenblik dat een rechter aangesproken wordt (OR of vonnisgerecht); ruime interpretatie, waarbij gerechtelijke- of strafprocedure zich uitbreidt tot het OO waarin nog geen rechter gevat is: vanaf het ogenblik dat het OM, dat een PV van politie ontvangt, een dossier opent en een notitienummer aan dit dossier toekent. 2) Einde van strafprocedure: op het ogenblik dat een beslissing van de rechtbank in kracht van gewijsde gaat, dit betekent vanaf het ogenblik dat zij niet meer vatbaar is voor aanvechting door de gewone rechtsmiddelen (gewoon verzet, hoger beroep of cassatieberoep - beslissing is definitief); maar expliciet is ‘de fase van de strafuitvoering’ toegevoegd in art 553 Sv. 3) Sepot = voorlopige beslissing, het OM kan steeds geseponeerd dossier heropenen, zolang de strafvordering niet is verjaard (strafvordering kan maar gedurende bepaalde periode worden uitgeoefend: indien niet binnen deze termijn beëindigd, dan vervalt de strafvordering: 15 jaar niet-correctionaliseerbare misdaden, 10 jaar andere misdaden, 5 jaar wanbedrijven, 6 maanden overtredingen, 1 jaar gecontraventionaliseerde wanbedrijven). 4) Art 216bis Sv: Verval van Strafvordering tegen Betaling van een Geldboete (VSBG) of Minnelijke Schikking: §1 ... ‘Betaling, afstand en afgifte doen de strafvordering vervallen, mits zij binnen de bepaalde termijn plaatshebben.’ ....§4 ‘De eventueel aan een ander veroorzaakte schade dient geheel vergoed te zijn vooraleer de schikking kan worden opgesteld. De schikking kan evenwel ook worden voorgesteld op

138

voorwaarde dat de dader in een geschrift zijn burgerlijke aansprakelijkheid voor het schadeverwekkend feit heeft erkend en hij het bewijs heeft geleverd van de vergoeding van het niet-betwiste gedeelte van de schade en de regeling ervan. In ieder geval kan het slachtoffer zijn rechten doen gelden voor de bevoegde rechtbank. In dat geval is het aanvaarden door de dader van de minnelijke schikking een onweerlegbaar vermoeden van fout.’ Dus: indien binnen gestelde termijn voldaan, leidt dit tot verval van strafvordering, tenzij intussen de strafvordering is ingesteld, dwz. dat de zaak intussen is aanhangig gemaakt bij vonnisgerecht, of in gerechtelijk onderzoek. 5) Art 216ter Sv: §4’ De strafvordering vervalt wanneer de dader voldaan heeft aan alle door hem aanvaarde voorwaarden.’ Dus: een succesvol afgeronde BIS leidt tot verval van strafvordering. Zolang de BIS is opgestart en niet afgebroken wordt, kan geen herstelbemiddeling volgens art 553 Sv worden aangevat. Eens de strafvordering is ingesteld, is geen BIS meer mogelijk. Suggnomè beleid: Principe: We nemen alle aanvragen die kaderen binnen de wet van 22 juni 2005 op. Met dien verstande dat wij een ruime interpretatie geven aan het begin en einde van de strafprocedure, dwz vanaf het moment dat er een PV is en dossier notitienummer heeft gekregen (er moet immers toets gerechtelijke instanties kunnen gemaakt worden: zie thema 2). Dit betekent dat het criterium van dagvaardingswaardigheid van de feiten vervalt. Maar: Lokale samenwerkingsafspraken zijn mogelijk. Eveneens met dien verstande dat dit thema actief op de stuurgroep dient geagendeerd te worden (ingeleid door staf of coörd.), waarbij bestaande samenwerkingsafspraken tegenover de wet worden gezet en geëvalueerd. In functie daarvan eventueel bijsturen, rekening houdend met arrondissementele eigenheden en verschillen. Eventuele consequenties van de nieuwe samenwerkingsafspraken ook op organisatieniveau bespreken. Voorbeelden: 1) Kan bemiddeld worden in dossier dat nog niet wordt gedagvaard, nog onzeker sepot, MS, BIS? Ja, zodra er een dossier geopend is en er dus een notitienummer op het niveau van het parket is. 2) Kan bemiddeld worden na gelukte BIS? Neen, strafvordering is vervallen. 3) Kan bemiddeld worden na mislukte BIS? Ja, geen verval strafvordering, zit nog in fase OO. 4) Kan een BIS na een HB+? Ja, voor zover strafvordering nog niet is ingesteld, bijvoorbeeld wanneer schade geregeld is in de HB+ maar parket nog extra voorwaarden wil opleggen middels procedure BIS. 5) Kan na HB+ een sepot? Ja, zolang strafvordering niet is verjaard. 6) Kan na een sepot een HB+? Ja, want SV is niet vervallen, OM kan binnen bepaalde termijn op elk ogenblik zaak terug openen (dankzij HB kan misschien voorkomen worden dat S zich BP stelt bij OR ....) 7) Kan HB+ na een gelukte minnelijke schikking? Neen, want indien aan voorwaarden 216bis is voldaan, dus schade volledig vergoed of bewijs geleverd van niet betwistbaar gedeelte, vervalt de strafvordering. Eventueel verder procederen over restant schadevergoeding: gebeurt voor de burgerlijke rechtbank, is een burgerlijke procedure. Wel kan bemiddeling opgestart, zolang de procedure MS nog loopt , of niet is afgerond.

139

3. MINIMALE BEKENTENIS DADER

Art 4 Deo Code: ... De bemiddelaar doet beroep op de gerechtelijke instanties om ... en toetst daarbij ook elke aanvraag op de wettelijke bepalingen inzake de slachtoffer-dader bemiddeling, alsook op de algemene kenmerken van een herstelbemiddeling : de bekentenis door de dader(s) van verantwoordelijkheid in het schadeverwekkend feit de aanwezigheid van een slachtoffer met een aanwijsbare schade Suggnomè beleid: Algemeen principe: Er moet in alle dossiers een minimale bekentenis zijn van de dader. Methodisch en deontologisch criterium. Je kan de vraag verkennen maar als er twijfel is, in team brengen. Wanneer de enige boodschap is ‘overbrengen van het niet gedaan hebben van de feiten’ : dan NIET!! Opmerking: Belangrijk om dader te informeren over eventuele risico’s in het kader van de gerechtelijke procedure + er wordt enkel bemiddeld over het gedeelte dat bekend wordt. Er dient ook expliciet aangestuurd te worden op het betrekken van de advocaat. Andere culturen waar bekentenis moeilijk ligt: kan, maar volgens algemeen ppe/ondergrens: minimale insteek bekentenis nodig ... (bv. wordt niet met deze expliciete woorden benoemd, of vb: “ik heb het niet gedaan, maar wil wel vergoeden”). Uitzondering: Na vonnis kan mogelijk bemiddeld worden met een ontkennende, maar veroordeelde dader op voorwaarde dat er iets is waarover kan worden gecommuniceerd (het moet meer zijn dan enkel de boodschap “ik heb het niet gedaan”). Het slachtoffer moet ook steeds geïnformeerd worden over de ontkenning en akkoord zijn om toch in een bemiddeling te stappen. De insteek van het gesprek moet zijn: het misdrijf en de gevolgen ervan! In die zin is ook werken voor het herstelfonds (= verantwoordelijkheid willen opnemen, zelfs ten aanzien van feiten die men ontkent maar waarvoor men is veroordeeld) voor ons mogelijk als slachtoffer hiermee akkoord is, dwz. op hoogte van ontkenning + er is minimale bereidheid tot communicatie (dus: meer dan enkel de boodschap: “ik heb het niet gedaan”).

140

4. IDENTIFICEERBAAR SLACHTOFFER

Art 4 Deo Code: De bemiddelaar doet beroep op gerechtelijke instanties om ... en toetst daarbij ook elke aanvraag op de wettelijke bepalingen inzake de slachtoffer-dader bemiddeling, alsook op de algemene kenmerken van een herstelbemiddeling : de bekentenis door de dader(s) van verantwoordelijkheid in het schadeverwekkend feit; de aanwezigheid van een slachtoffer met een aanwijsbare schade. Suggnomè-beleid: Het criterium van aanwijsbare schade, dat voorheen wel werd gehanteerd, komt te vervallen (wie zijn wij om te bepalen wat die aanwijsbare schade is?).

141

5. RELATIEVE CRITERIA

Principe: Er worden geen relatieve criteria gehanteerd. Maar: Soms kunnen ze te verantwoorden zijn (bv. beperkte capaciteit), voorwaarde is dan wel dat dit overlegd wordt op en gedragen wordt door de stuurgroep (bv. dagvaardingswaardig kan relatief crit. worden, of na mislukte BIS –dossiers ....)

142

THEMA 2 - CRITERIA TOETS GERECHTELIJKE INSTANTIES

Wet:

Toets bij gerechtelijke instanties is niet nodig Art. 553§3 Sv: : ‘De vraag tot bemiddeling wordt gericht aan een dienst bedoeld in art 554§1. Deze dienst kan de PdK inlichten van deze vraag en, in voorkomend geval, om de toelating verzoeken kennis te mogen nemen van het dossier.’ 23

Art. 4 Deo Code : De herstelbemiddeling speelt zich af binnen een justitieel kader. De bemiddelaar doet beroep op de gerechtelijke instanties om de positie van slachtoffer en dader binnen een aanvraag duidelijk te stellen. Hij toetst daarbij ook elke aanvraag op de wettelijke bepalingen inzake de slachtoffer-dader bemiddeling, alsook op de algemene kenmerken van een herstelbemiddeling: de bekentenis door de dader(s) van verantwoordelijkheid voor het schadeverwekkend feit de aanwezigheid van een slachtoffer met een aanwijsbare schade

1. PRINCIPIËLE TOETSING GERECHTELIJKE INSTANTIES (DOSSIERS DIE VIA PARTIJEN ZELF, OF VIA DERDEN – ANDERE DAN GERECHTELIJKE INSTANTIES - BIJ ONS KOMEN)

Suggnomè-beleid: We willen de toetsing behouden, zodat er duidelijkheid is over het kader waarbinnen we werken. Indien toets niet kan gemaakt worden, wordt geen bemiddeling opgestart, en dient dit geproblematiseerd te worden op de stuurgroep. Bij lineair aanbod vanuit gerechtelijke instanties, bij actieve doorverwijzing door OM of OR, bij infobrieven die vertrekken vanuit OR of OM, gaan we ervan uit dat er geen negatieve interferentie is (maw. we gaan ervan uit dat zij de toets zelf maken). 1.

Wat willen we weten? Kader: strafrechtelijke procedure Slachtoffer-dader positie (statuut van de partijen) Interferentie: PdK/OR ziet tegenindicaties: bv. in het kader van wedersamenstelling, psychiatrisch verslag, collusiegevaar ... 24

Beantwoordt het aan de criteria (direct belang, ikv gerechtelijke procedure, minimale bekentenis , gekend slachtoffer)?

2.

23 24

Waarom?

De deontologische code zal aangepast cfr de wijzigingen met betrekking tot ‘minimale bekentenis’ Zie thema 1 criterium pt 3 ‘bekentenis dader’

143

We werken cfr de wet binnen de driehoek slachtoffer – dader – samenleving (justitie). Justitie bepaalt wie slachtoffer en dader is. 3.

Bij wie?

Bij de persoon bij wie het dossier zich op moment aanmelding/aanvraag bevindt: OR of Parket.

In principe: geen dubbele toetsing (bij parket na OR) → bespreken op stuurgroep indien nodig Opmerking: In registratie: is het mogelijk zicht te krijgen op weigeringen OM en OR als partijen zelf bemiddeling vragen? (ja, wanneer een aanvraag niet opgenomen wordt, kan als reden geregistreerd worden ‘interfereert met lopend onderzoek’) Door principieel deze toets te blijven maken, hoe minimaal ook ingevuld, geven we steeds een opportuniteitsmarge aan de gerechtelijke instanties... daar zijn we ons van bewust. Instrument: Brief: Toetsing/interfereert wel/niet: zie bijlage Concrete vraag: wie neemt dossier op wanneer dossier verspreid zit over twee arro’s? 1. Voor vonnis: de bemiddelaar van het arro waar de zaak voor komt, neemt dossier op en maakt toets 2. Na vonnis: Bemiddelaar uit arro waar gevangenis is op het moment van start bemiddeling, neemt dossier op. Bij andere vormen van strafuitvoering zoals ET: arro waar vraag toekomt, neemt dossier op (eventueel tussen collega’s onderling te bekijken).

144

2. NAAM AANVRAGER

In principe en principieel laten we het niet weten tav gerechtelijke instanties. Redenen naar analogie met terugkoppeling: respect van privacy naam aanvrager is niet relevant voor de toets negatieve interferentie naam aanvrager beantwoordt niet aan argument ger. actoren om op basis daarvan een opportuniteitsoverweging te kunnen maken. Maar: soepel toepassen in de praktijk (in de huidige stand van zaken is het belangrijk onze partners te ‘soigneren’) + in de praktijk gebeurt het wel.

145

3. DOSSIERINZAGE

In principe niet nodig. Redenen: Dossierinzage brengt neutraliteit in gevaar. Liever direct met het verhaal van de partijen werken. Wat doe je met moeilijke elementen uit het dossier die je eigenlijk niet moet weten? Uitzonderingen zijn (draaiboek): Als dossier om specifieke redenen inzage vereist (bv. dossiers twee daders: wie bekent wat tav wie?). Als partijen zelf wensen dat de bemiddelaar het dossier inleest (als één partij het vraagt de toets maken bij andere partij of zij hiermee akkoord kunnen gaan). Als bemiddelaar inzage noodzakelijk acht bv. korte beschrijving feiten, bij dossiers internering ... NIEUW: als OR of parket het uitdrukkelijk vraagt. Opmerking: In de gevallen waar de bemiddelaar toch dossierinzage heeft, is er nood aan deontologisch kader. Enkel de bemiddelaar heeft inzage in het dossier + hoe ver gaat deze inzage: enkel need to know (Verschil tussen ‘need en nice to know’!) + wat doe je met info? Dat wordt geregeld door het beroepsgeheim , → Op de agenda van werkgroep deontologie!

Specifieke vraag: Kan een bemiddelaar inzage nemen in een gerechtelijk dossier op niveau Gerechtelijk Onderzoek? Volgens Prof. Verstraeten (wordt dubbel getoetst bij de heer Bloch): Art. 57 Sv: ‘Behoudens de wettelijke uitzonderingen is het gerechtelijk onderzoek geheim. Eenieder die beroepshalve zijn medewerking dient te verlenen is tot geheimhouding verplicht. ... §3 .... Hij (de PdK) waakt voor de inachtneming van het vermoeden van onschuld, de rechten van verdediging van de in verdenking gestelde, het slachtoffer en de derden, het privéleven en de waardigheid van personen. Voor zover als mogelijk wordt de identiteit van de in het dossier vernoemde personen niet vrijgegeven.’ Art 61ter Sv: ‘De niet aangehouden IVG en de BP kunnen de OR verzoeken tot inzage van het dossier.’ = heeft alleen betrekking op de partijen zelf, hier kunnen wij ons niet op beroepen. Art 125 KB 28 december 1950 houdende algemeen reglement op de gerechtskosten in strafzaken (en art. 1380 Ger Wb): komt neer op: De Procureur-Generaal is de hoeder van het geheim van het gerechtelijk onderzoek: hij kan los van art.61ter Sv ad hoc toelating tot inzage in het gerechtelijk dossier verlenen. Deze toelating wordt dan aan de PdK gegeven (die de toelating kan doorgeven) Even (één jaar) was er een herziening van dit artikel waardoor uitzonderingen op geheim van onderzoek ruimer konden worden verleend, bijvoorbeeld ook door OR. Deze wetswijziging heeft niet lang stand gehouden (is vernietigd door RVS om niet inhoudelijke reden).

146

Art 553 §3 Sv: ‘De vraag tot bemiddeling wordt gericht aan een dienst bedoeld in art 554§1. Deze dienst kan de PdK inlichten van deze vraag en, in voorkomend geval, om de toelating verzoeken kennis te mogen nemen van het dossier.’ Het klopt dat PDK een soort van 'controlerecht' op de procedure van het gerechtelijk onderzoek heeft, en in die zin kan hij bezwaar formuleren dat bemiddelaars inzage nemen/krijgen in Gerechtelijk Onderzoek (zelfs indien samen met/mits goedkeuring OR). Volgens formalistische/legalistische opvatting vallen wij, als vzw, als 'derde', onder toepassing van KB 1950 en dienen daarom afzonderlijke uitzonderingen tot toelating inzage dossier gevraagd en bekomen te worden op niveau PG.

147

4. CONTACTVERBOD

1.

Structureel beleid voeren, met alle betrokken instanties (Commissies/SURB, ook DDB, Probatiecommissies), op beleidsniveau

Dwz eerst op niveau Suggnomè en nadien op niveau stuurgroepen + (minstens indirecte bemiddeling proberen te bekomen). Standpunt Suggnomè: Er zou ook moeten kunnen bemiddeld worden in dossiers waar er een contactverbod is. (Voor vonnis is er de toetsing op parket of onderzoeksrechtersniveau, indien zij niet akkoord zijn met bemiddelingsaanbod zullen ze interferentie inroepen. Na vonnis, indien er zich hier een probleem voordoet, dient dit besproken te worden op stuurgroepniveau. Het standpunt van de stuurgroep wordt dan meegenomen in de onderhandeling met de SURB en de commissie.) 2. In concrete dossiers Contactverbod in dossiers waar het relevant kan zijn, inderdaad bespreken uit zorg voor de partijen, maar bemiddelaar moet zelf geen actieve stappen zetten om deze informatie te bekomen en uitzonderingen te vragen, ligt bij de partijen zelf.

148

THEMA 3 - TERUGKOPPELING GERECHTELIJKE INSTANTIES

Wet: Art 555$1 Sv ‘De documenten die worden opgemaakt en de mededelingen die worden gedaan in kader van de tussenkomst van de bemiddeling zijn vertrouwelijk, met uitzondering van datgene waarmee de partijen instemmen om het ter kennis van de gerechtelijke instanties te brengen. Zij kunnen niet worden aangewend in een strafrechtelijke , burgerrechtelijke, administratieve, arbitrale of in enige andere procedure voor het oplossen van conflicten en zijn niet toelaatbaar als bewijs, zelfs niet als buitengerechtelijke bekentenis.’ Deo code: Art 2: ...De bemiddelaar is een door de partijen gemandateerd persoon ... Art 26: De bemiddelaar brengt de bevoegde justitiële instantie op de hoogte van het einde van zijn tussenkomst. Suggnomè beleid: Trouw aan de wet en aan onze visie, waarbij we het conflict in handen van de partijen leggen, wordt enkel iets teruggekoppeld ten aanzien van de gerechtelijke instanties indien partijen dit zelf wensen. We informeren/stimuleren partijen om dit zoveel als mogelijk te doen. Vier situaties: Niet opstart bemiddeling nadat partijen zijn geïnformeerd: geen terugkoppeling Opgestarte bemiddeling, niet volledig doorlopen: ppe geen terugkoppeling, tenzij partijen dit zelf samen wél wensen Volledig doorlopen bemiddeling, zonder inhoudelijke overeenkomst: ppe geen terugkoppeling, tenzij partijen dit zelf samen wél wensen. Inhoudelijke overeenkomst Opmerking: 1.

Hoe tegemoetkomen aan vragen van partners die vragen het wel te doen? Zoeken naar andere vormen van zichtbaarheid tav uw partners bv.. dossieroverstijgende verslagen op de stuurgroep of bij gerecht, waarin cijfers gegeven worden over een afgebakende periode, bv. hoeveel infobrieven zijn vertrokken, hoeveel partijen hebben gereageerd ....

2.

Wat met sepotdossiers of dossiers minnelijke schikking, nl. dossiers die parket overweegt om te seponeren, en waar uitkomst bemiddeling met andere woorden van belang kan zijn? Algemene beleidslijn wordt gevolgd: Transparant zijn hierover met beide partijen, maw. enkel terug koppelen indien beide partijen dit wensen.

Maar: soepel toepassen in de praktijk (in de huidige stand van zaken is het belangrijk onze partners te ‘soigneren’), met volgende restricties: ENKEL ‘ op vraag van’ kan MAXIMAAL antwoord gegeven worden mbt procedurele fase (niet over inhoud) als volgt: “De tussenkomst van de bemiddelaar is nog niet afgerond. De tussenkomst van de bemiddelaar is beëindigd”.

149

3.

Melding gezamenlijk gesprek wenselijk? Alleen indien gewenst door partijen, in overeenkomst.

4.

Kan op vraag van een derde, bv gerechtelijke instantie/hulpverlening, tussentijds teruggekoppeld worden? Bv. melden dat HB loopt? In principe niet , tenzij echt nodig: enkel over proces (zie punt 2.)

150

THEMA 4 - OVEREENKOMSTEN

Wet: Art. 555$1 Sv ‘Documenten en mededelingen gedaan in kader van tussenkomst van de bemiddeling zijn vertrouwelijk, met uitzondering van datgene waarmee de partijen instemmen om het ter kennis te brengen van de gerechtelijke instanties. Zij kunnen niet worden aangewend in een strafrechtelijke , .... procedure voor het oplossen van conflicten en zijn niet toelaatbaar als bewijs; zelfs niet als buitengerechtelijke bekentenis.’ MMVT: partijen kunnen overeenkomen om een aantal zaken ter kennis te brengen van de gerechtelijke instanties. Het is aan partijen om hierover overleg te plegen en tot een akkoord te komen. Wat kan worden meegedeeld, wordt door de partijen zelf bepaald: het kunnen bepaalde elementen zijn die tijdens de bemiddeling aan bod zijn gekomen, maar het kan ook de overeenkomst betreffen die de partijen aan de bemiddeling hebben bereikt. Pro memorie: enkele vaststellingen uit bevraging parketmagistraten (16) en zetelende magistraten(7), onderzoek Marianne Lochs (2010) Ivm doorwerking strafrechtelijk traject: In het algemeen: de meerwaarde van HB wordt ingezien (behoudens enkele sceptici): zowel persoonlijke beleving (complementaire info) als regeling schade (kan mee worden rekening gehouden indien betaald) – maar HB en strafrecht zijn gescheiden sferen. Merendeel rechters stelt: resultaat HB kan van invloed zijn op strafmaat en modaliteit (als één element in geheel van beslissingsfactoren). Voor sommige parketmagistraten kan overeenkomst mee spelen in bepaling van de strafeis, voor anderen evenwel niet (meningen verdeeld). Algemeen: ligt nadruk op betaling van de schadevergoeding (= tastbaar, voorwaarde voor opschorting, terwijl persoonlijke indrukken momentopnames zijn en moeilijk te doorgronden). Mening slachtoffers over strafmaat weegt niet zwaar voor parketmagistraten (zij vertegenwoordigen immers algemeen belang), maar rechters vinden dat mening slachtoffers mag gehoord worden (als één ele., straffen is hun taak). Rechters nemen OVK ter kennis, maar openen debat er niet over op zitting (taak gericht op vaststellen schuld) , vaak is slachtoffer ook niet aanwezig (zeker als OVK schade gesloten is). Andere procespartijen kunnen HB wel ter sprake brengen.

1. Visie-elementen Stem geven aan partijen om mee te werken aan CPJ – communicatiemiddel tav justitie Teruggeven van conflict Herstelrechtelijke component binnen brengen in justitie, door persoonlijk verhaal partijen (structureel) Ovk steeds in driehoek slachtoffer – dader –justitie plaatsen.

151

Voorwaarden!! 1.

Partijen zijn goed geïnformeerd: ook over betekenis/gevolgen OVK in de verdere gerechtelijke afhandeling

2.

Partijen kiezen zelf

2. Wat beogen we? Ovk kan een succesfactor zijn (niet per definitie), maar blijft een momentopname. Het bemiddelingsproces primeert. In het product kan het proces weergegeven worden, de ovk is een methodisch instrument. Ook een middel om het bemiddelingsproces te voeden. Gezamenlijk gesprek is ook een succesfactor. Ovk wordt niettemin door externen wel gezien als een succesfactor. Ook zichtbaar maken van onze visie, herstelrecht in het strafrechtelijk apparaat, structureel, belang van afstemmen op juridische logica (via de taal van de mensen). Terugkoppeling/neerslag van afspraken/standpunten die partijen maken. Toevoeging van de partijen zelf, bv. excuses, aan het strafdossier. De ovk geeft een zekere sérieux aan de afspraken: grotere morele waarde. Sensibiliseringseffect, zichtbaarheid bij de rechtbank (dossieroverstijgend) – hoewel hiervoor ook andere instrumenten kunnen gehanteerd worden. Symbolische afsluiting van een bemiddelingsproces (ritueel).

3. Suggnomè beleid: Terminologie Zie Thema 3: we koppelen alleen iets terug aan gerechtelijke instanties indien beide partijen dit wensen: steeds onder de vorm van een ‘overeenkomst’ (geen gezamenlijke verklaring). Beleid 1.

Mogelijkheid tot OVK partijen wordt actief ter sprake gebracht door bemiddelaar in elk bemiddelingsproces (minstens ten informatieve titel).

2.

Bemiddelaar dient partijen goed te informeren over het mogelijk/relatief belang van de OVK binnen de verdere gerechtelijke afhandeling (pro en contra’s).

3.

Maximaal partijen bij redactie aan bod laten komen: enige flexibiliteit, naargelang capaciteiten (door zelf te laten schrijven/door citaten te gebruiken/... ). Partijen schrijven zelf of bemiddelaar houdt de pen vast: inschatting en keuze ligt bij bemiddelaars.

152

Vormgeving overeenkomst Huidige vormgeving voorbeeld uniformiteit behouden = Suggnomè format. Ruimte voor persoonlijk luik: is voorzien onder ‘Standpunt van partijen’: moet in ik-vorm (dus vanuit standpunt van de partij) . INSTRUMENT: standaardbrief. Inhoud Wat partijen zelf willen, dus eventueel ook over strafmaat, maar bijvoorbeeld ook: de terugkoppeling dat bemiddeling werd opgestart maar dat men hierover niets wenst terug te koppelen. MAAR GRENS: niets tegen openbare orde en goede zeden , in de geest van pacificatie en herstel. Cfr. Juridische correctheid: zie verslag denkdagen 2010 Freddy Mols, en bespreek tijdig met advocaat stuurgroep

Vragen 1.

Partijen maken zelf onderling akkoord zonder dat bemiddeling aan de pas komt, en brengen bemiddelingsdienst hiervan op de hoogte. Verder is er geen bemiddelingsvraag. Koppel je dit dan terug vanuit Suggnomè? Neen, want het ligt volledig bij de partijen zelf, er is niet bemiddeld, wel hen informeren over mogelijkheden die partijen zelf hebben om iets toe te voegen aan dossier (bv. via advocaat).

2.

Hoe garandeer je vertrouwelijkheid op zitting bij slecht of niet afgeronde bemiddeling? Kan je daarvoor iets op papier zetten, daarover terugkoppelen? (symbolische ovk, responsabiliseren partijen op zitting vertrouwelijkheid te garanderen) Garanderen kan je niet, wel hen goed informeren wettelijke bepalingen vertrouwelijkheid (kan ele. zijn in afsluitbrief partijen) – dient onderwerp van gesprek te zijn.

153

THEMA 5 - INFORMEREN VAN DE ADVOCAAT

MMVT : Partijen kunnen zich laten bijstaan door een advocaat; zich niet laten vertegenwoordigen tijdens bemiddelingsprocedure ; advocaat kan zinvol steunen en advies geven, zeker wanneer er een overeenkomst is. Deo Code: Art 2: ...De bemiddelaar is een door de partijen gemandateerd persoon ... Art 16: De bemiddelaar laat iedere partij weten dat hij recht heeft op advies en bijstand van een advocaat. Zonodig kan de bemiddelaar a priori de advocaat op de hoogte brengen van het bemiddelingsaanbod. Art 17: De bemiddelaar laat de partijen aangeven in welke mate zijn advocaat wordt betrokken bij het bemiddelingsproces. In het kader van de herstelbemiddeling kan de advocaat zijn cliënt echter niet vertegenwoordigen met uitzondering van de vertegenwoordiging van rechtspersonen. Suggnomè beleid: BIJ OPSTART BEMIDDELINGSPROCES: Bemiddelaar bespreekt/informeert in elk dossier over het belang om advocaat op de hoogte te stellen. Beslissingsrecht of advocaat geïnformeerd wordt ligt bij cliënt. Indien cliënt akkoord gaat, zoveel als mogelijk cliënt motiveren om zelf advocaat te informeren (eerder uitzonderlijk door BD - alleen mits toestemming van cliënt, kan de advocaat door BD geïnformeerd worden). Waar dit door de bemiddelaar nodig geacht wordt, kan hij mits toestemming van de cliënt, zelf de advocaat contacteren. Marge voor arro afwijking? Nee ZODRA ONTWERP OVEREENKOMST: Bemiddelaar motiveert actief om ontwerp OVK ter kennis te brengen van de advocaat (bemiddelaars zijn immers geen juristen). Ook hier geldt: Waar dit door de bemiddelaar nodig geacht wordt, kan hij mits toestemming van de cliënt, zelf de advocaat contacteren. INSTRUMENT: Standaardbrief aan advocaat + folder

154

BIJLAGEN

BIJLAGE 1 – TOETSING GERECHTELIJK ONDERZOEK

Aan dhr/mevr onderzoeksrechter

X, 2010 Betreft: Slachtoffer – Dader bemiddeling Uw ref: O/ Ref parket: DE.

Geachte, Gelet op de wet van 22 juni 2005 schrijf ik U met betrekking tot de in referte vermelde zaak waarin dhr/mevr. een verzoek tot bemiddeling indiende bij de bemiddelingsdienst.

Zou u zo vriendelijk willen zijn onderstaande toetsing te maken? o Het opstarten van een bemiddeling zou op dit moment interfereren met het lopende gerechtelijk onderzoek. De vraag kan opnieuw gesteld worden binnen ……… maanden. o Het opstarten van een bemiddeling interfereert niet met het lopende gerechtelijk onderzoek. De brief met informatie over bemiddeling kan naar alle betrokkenen verstuurd worden.

155

Informatie voor de bemiddelingsdienst: Feiten: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Plaats: ………………………………………………………………… Datum: ……………………………………………………………… Verdachten (naam+adres): 1. …………………………………………………………………………… 2. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… 3. …………………………………………………………………………… 4. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… 5. …………………………………………………………………………… 6. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

Slachtoffers (naam+adres): 1. …………………………………………………………………………… 2. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… 3. …………………………………………………………………………… 4. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… 5. …………………………………………………………………………… 6. …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

Gelieve uw antwoord te bezorgen aan de bemiddelingsdienst. Vanuit de bemiddelingsdienst zal een brief met informatie over bemiddeling verstuurd worden aan bovenstaande betrokkenen. In afwachting van uw antwoord, met vriendelijke groeten, Naam bemiddelaar

156

BIJLAGE 2 – TOETSING OPSPORINGSONDERZOEK

Aan dhr/mevr

X, 18 augustus 2010 Betreft: Slachtoffer - dader bemiddeling Ref.: ..... Geachte, Gelet op de wet van 22 juni 2005 schrijf ik U met betrekking tot de in referte vermelde zaak waarin dhr. .... een verzoek tot bemiddeling indiende bij de bemiddelingsdienst. Zou u zo vriendelijk willen zijn onderstaande toetsing te maken?

Ondergetekende ,

parketmagistraat stelt :

o op dit moment bezwaar te hebben tegen het opstarten van een bemiddeling. De vraag kan opnieuw gesteld worden binnen … maanden. o geen bezwaar te hebben tegen het opstarten van een bemiddeling. De brief met informatie over bemiddeling kan naar de andere betrokkenen verstuurd worden. Op Handtekening,

Indien er geen bezwaren zijn, wil ik U vragen er op toe te zien dat de informatiebrief over bemiddeling aan alle betrokken partijen wordt verstuurd (via de sectie) en een kopie hiervan aan onze dienst wordt bezorgd. In afwachting van uw antwoord, met vriendelijke groeten,

Naam bemiddelaar

157

BIJLAGE 3 – BRIEF UITKOMST TOETSING

Aan dhr/mevr

X, 20 augustus 2010 Betreft: Slachtoffer – Dader bemiddeling

Beste, Naar aanleiding van ons gesprek dd 3 september heb ik uw aanvraag tot bemiddeling getoetst bij de bevoegde gerechtelijke instanties. De onderzoeksrechter liet mij op 8 september weten dat een bemiddeling momenteel zou interfereren met het lopende gerechtelijk onderzoek. Om deze reden besluit onze dienst om de bemiddeling niet op te starten. Het staat u natuurlijk vrij om in een latere fase (na afronding van het gerechtelijk onderzoek of na de uitspraak van de correctionele rechtbank) opnieuw de bemiddelingsdienst te contacteren. Op dat moment kunnen we uw aanvraag opnieuw bekijken. Met vriendelijke groeten,

Naam bemiddelaar

158

BIJLAGE 4 – OVEREENKOMST

Dhr en mevr. Adres

Plaats en datum,

Betreft: Overeenkomst herstelbemiddeling Ref.:

Voorbeeld: Deze gezamenlijke verklaring is een weergave van de huidige standpunten, zienswijzen en verwachtingen van de partijen betrokken in het gerechtelijk dossier ....................................

Mevrouw X, benadeelde; Mijnheer Y, op wie de klacht betrekking heeft.

Zij verklaren en komen overeen als volgt:

Vb1: “In het kader van de bemiddeling vond er een gezamenlijk gesprek plaats op ..................... We willen hierbij laten weten dat wij tevreden zijn dat het gezamenlijk gesprek heeft plaatsgevonden. Over de inhoud van dit gesprek wensen we liever niets mee te delen.” Vb 2: “In het kader van de bemiddeling vonden er een aantal gesprekken plaats. Over de inhoud van deze gesprekken wensen we liever niets mee te delen.” De inhoud van de gesprekken in het kader van een bemiddelingsproces blijft vertrouwelijk zoals voorzien in de wet tot invoering van bepalingen inzake de bemiddeling in de Voorafgaande Titel van het Wetboek van Strafvordering en in het Wetboek van Strafvordering (22 juni 2005). Alle partijen zijn op de hoogte van het feit dat deze tekst aan het gerechtelijke dossier zal worden toegevoegd. Opgesteld te ......................... op ......................., in … exemplaren; één voor elk van de partijen, één voor het gerechtelijke dossier en één voor het dossier van de bemiddelingsdienst. Voor akkoord,

Mevr. X

Dhr. Y

159

BIJLAGE 5 – OVEREENKOMST BIS

BEMIDDELINGSOVEREENKOMST

Deze vorm van bemiddeling wordt geregeld door de wet van 22 juni 2005 tot invoering van bepalingen inzake bemiddeling in Voorafgaande Titel in het Wetboek van Strafvordering en in het Wetboek van Strafvordering (B.S. 27 juni 2005)

Notitienummer:

Onderzoeksnummer :

Kwalificatie feiten:

Datum feiten: xx/xx/xxxx

PARTIJEN 1. De heer XXXXXXXXXX , ° xx/xx/xxxx, de verdachte; 2. Mevrouw XXXXXXXXXX , ° xx/xx/xxxx, de benadeelde.

Deze overeenkomst is een weergave van de huidige standpunten, zienswijzen en verwachtingen van de partijen. Aangaande het verloop van de feiten blijven de partijen bij de eerder afgelegde verklaringen die deel uitmaken van het gerechtelijk dossier.

STANDPUNTEN VAN DE PARTIJEN 1. XXXXXXXXX Ik …..

2. XXXXXXXXX Ik …

AFSPRAKEN De partijen komen overeen dat ………….

160

ALGEMENE BEPALINGEN Indien één van de partijen zich niet stipt houdt aan deze regeling, of de overeenkomst gedeeltelijk of onvolledig uitvoert, vervalt de huidige overeenkomst in haar totaliteit, inclusief het akkoord over het genoemde schadebedrag. In dat geval behoudt de benadeelde partij de mogelijkheid om zich burgerlijke partij te stellen voor de Correctionele Rechtbank. Alle partijen zijn ervan op de hoogte dat deze overeenkomst niet vertrouwelijk is en aan het gerechtelijk dossier zal worden toegevoegd. Ze weten bovendien dat deze tekst geen afbreuk doet aan de rechten van de gesubrogeerde partijen om op klassieke wijze voor hun belangen op te komen.

***

Opgesteld te …………………op …/…/……., in … exemplaren:



één voor elk van de partijen;



één voor het gerechtelijk dossier;



één voor de bemiddelingsdienst.

Voor akkoord tekenen, (handtekening + gelezen en goedgekeurd)

Op datum van … / … / ……

XXXXXXXXXXXX,

Op datum van … / … / ……

XXXXXXXXXXXX,

161

BIJLAGE 6 – BRIEF AAN ADVOCAAT MBT AANBOD BEMIDDELING

Aan Mr … adres

plaats, datum

Betreft: Aanbod slachtoffer-daderbemiddeling aan uw cliënt Mr./Mevr. X Ref.:

Meester

Zoals de wet van 22 juni 2005 (tot invoering van bepalingen inzake de bemiddeling in de Voorafgaande Titel van het Wetboek van Strafvordering en in het Wetboek van Strafvordering) bepaalt, informeert de procureur des Konings partijen over de mogelijkheid tot slachtoffer-daderbemiddeling. Graag laten wij u weten dat wij in het kader van het bemiddelingsaanbod contact hadden met uw cliënt. In bijlage vindt u een folder met een bondige beschrijving van dit aanbod. Op www.suggnome.be vindt u meer informatie over slachtoffer-daderbemiddeling en over onze organisatie. Indien u nog vragen heeft, kunt u ons steeds contacteren.

Met vriendelijke groeten

Naam Bemiddelaar

RAPPORT: INVENTARISATIE BEMIDDELING

VAN

O NDERZOEKSVRAGEN

SLACHTOFFER-DADER

Erik Claes In opdracht van Suggnomè vzw Forum voor herstelrecht en bemiddeling

2009 - 2010

163

Inhoudstafel Inleidend

Hoofdstuk 1 - Overzicht onderzoeksvragen gesteld vanuit de bemiddelingspraktijk

1. HERSTELBEMIDDELING, PERCEPTIE EN COMMUNICATIE 2. HEBBEN DE MENSEN WEL EEN REËLE NOOD AAN HERSTELBEMIDDELING? 3. EFFECTENONDERZOEK 4. HERSTELBEMIDDELING EN KWALITEITSZORG 5. HERSTELBEMIDDELINGSAANBOD: EEN VERPLICHT TUSSENSTATION? 6. HERSTELBEMIDDELING: DE UITVALLERS 7. BETROKKENHEID VAN DE PARTIJEN BIJ DE REDACTIE VAN DE OVEREENKOMST 8. BEMIDDELING IN ONOPZETTELIJKE DELICTEN 9. HERSTELBEMIDDELING EN DE NORMSTELLING 10. HOE DE WERKING VAN DE STUURGROEPEN OPTIMALISEREN? 11. DE VERHOUDING TUSSEN BEMIDDELING IN STRAFZAKEN EN HERSTELBEMIDDELING 12. DE ZICHTBAARHEID VAN DE BEMIDDELING DOORHEEN DE STRAFPROCEDURE 13. HOE ONDERZOEK VANUIT SUGGNOME ORGANISEREN?

Hoofdstuk 2 - Overzicht onderzoeksvragen gesteld vanuit organisatieperspectief 1. WAT IS DE ORGANISATIE-ETHOS VAN SUGGNOME VZW? 2. HERSTEL EN ONTHAAL

Hoofdstuk 3 - Overzicht onderzoeksvragen die voortvloeien uit forumfunctie Suggnomè 1.

BEMIDDELEN MET GEÏNTERNEERDEN EN DADERS MET EEN PSYCHISCHE ZIEKTE

2.

DIRECTE EN INDIRECTE BEMIDDELING

Hoofdstuk 4 – Overzicht (bijkomende) onderzoeksvragen die geformuleerd werden vanuit de arrondissementele stuurgroepen

164

Inleidend

1. ACHTERLIGGENDE RATIO VAN DIT RAPPORT. Dit rapport is geschreven in opdracht van Suggnomè vzw, Forum voor herstelrecht en bemiddeling met als doel zicht te krijgen op een waaier van onderzoeksthema’s en vragen die binnen de organisatie leven. Het rapport beoogt een beleidsinstrument te zijn die de organisatie ondersteunt in het uitstippelen van een onderzoeksagenda en het stellen van beleidsprioriteiten. In het verleden is Suggnomè reeds verschillende malen aangesproken om ondersteuning te leveren aan onderzoek uitgaande van universiteiten en hogescholen (gaande van projectwerk, seminariepapers, licentiaatverhandelingen tot doctoraal onderzoek). Suggnomè is ook actief partner (geweest) in (afgesloten en) lopende onderzoeksprojecten. In de toekomst wenst Suggnomè vzw op een meer actieve en meer coherente wijze onderzoeksbeleid te voeren, beleid dat in het verlengde ligt van haar actuele kennisnoden. Hierdoor kan ze zich als een gelijkwaardige onderzoekspartner verhouden tot universiteiten, hogescholen en overheden. Vanuit een dergelijke opstelling kan Suggnomè zich ook eenduidiger verhouden ten opzichte van het onderzoeksbeleid van universiteiten, hogescholen en overheden. 2. PROCES. Het rapport is tot stand gekomen na een bevraging van de ‘stakeholders’ (de bemiddelaars van de regionale teams, de leden van het secretariaat van Suggnomè, de arrondissementele stuurgroepen, de leden van de Raad van Bestuur). In hoofdstuk 3 worden een aantal onderzoeksthema’s gedistilleerd uit de nieuwsbrieven en de samenspraken van de organisatie. Bij de bevraging van de bemiddelaars en de leden van het secretariaat werd telkens getoetst wat het mogelijke belang is voor Suggnomè van elke onderzoeksvraag. Door de praktische inzet van elke onderzoeksvraag zichtbaar te maken, wordt het voor Suggnomè gemakkelijker om beleidskeuzes inzake onderzoek te maken. Deze denkoefening sluit ook aan bij een expliciete vraag die uit één van de arrondissementele stuurgroepen werd gesteld: Wat is de kernbezorgdheid van Suggnomè na tien jaar werking? Een aantal onderzoeksvragen die hier in dit rapport voorligt, is reeds voorwerp geweest van een beginnend of zelfs meer uitgebreid onderzoek, uitgevoerd door verschillende universiteiten en hogescholen in België en Nederland. In een meer verfijnde versie zal in dit rapport een eerste aanzet worden gegeven van oplijsting van bestaand onderzoek. 3. GEEN EINDPRODUCT. Het rapport dat hier ligt dient niet te worden opgevat als eindproduct. Het bevat op verschillende plaatsen nog heel wat leemten. Sommige onderzoeksvragen zijn nog te algemeen geformuleerd. De meeste onderzoeksvragen hebben nog geen methodologische onderbouw. Heel wat onderzoeksvragen stellen empirisch onderzoek in het vooruitzicht. Ondersteuning van meer empirisch beslagen wetenschappers is aangewezen om een aantal onderzoeksvragen te verfijnen.

165

HOOFDSTUK 1 – OVERZICHT BEMIDDELINGSPRAKTIJK

ONDERZOEKSVRAGEN

GESTELD

VANUIT

DE

1. HERSTELBEMIDDELING, PERCEPTIE, COMMUNICATIE 1. Probleemsituering en probleemstelling. Binnen de bemiddelingsteams leeft de ervaring dat herstelbemiddeling nog steeds onvoldoende is ingeburgerd. Vele burgers zijn nog onvoldoende vertrouwd met herstelbemiddeling, met de organisatie(s) die het herstelbemiddelingsaanbod aanreiken. Het draagvlak is nog niet breed genoeg. Tegelijk leeft ook het gevoel dat er een aantal stoorzenders optreedt die een genuanceerde communicatie over het aanbod bemoeilijkt (de naam ‘herstelbemiddeling’ in een detentiecontext creëert de verwachting dat er iets kan en dient hersteld te worden, de naam ‘Suggnomè’ blijft niet in het geheugen hangen…). Vanuit de zorg om een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod leeft ook de vraag naar kennis omtrent de kwaliteitsbeleving van de betrokken partijen in een bemiddeling. 2.

Mogelijke onderzoeksvragen

1. Wat vangen partijen/burgers op van de communicatie uitgaande van Suggnomè en andere betrokken organisaties, overheden? Hoe interpreteren de doelgroepen de communicatie die daar van uitgaat? Hoe herkenbaar is de naam Suggnomè? 2. Welke communicatiestrategieën zijn reeds ingezet en hoe effectief zijn ze? Wat zijn andere, mogelijke, relevante communicatie-instrumenten en communicatiestrategieën die de bereikbaarheid van herstelbemiddeling kunnen vergroten? Hoe wordt in de verschillende arrondissementen expliciet en impliciet gesensibiliseerd (infosessies, persoon tot persoon, netwerking, folders, ...)? Wat zijn hiervan de effecten (in de instroom bvb)? 3. Hoe percipiëren burgers herstelbemiddeling? 4. Welke verwachtingen hebben partijen naar tegenpartij, naar bemiddelaar, naar andere instanties (op het moment van het bemiddelingsaanbod krijgen, tijdens een bemiddelingsproces, na afloop van bemiddeling)? Kijken slachtoffers anders naar een minderjarige dader dan naar een meerderjarige dader?

5. Wat zien de partijen als een kwaliteitsvolle bemiddeling/bemiddelingsaanbod? Welke kwaliteitscriteria hanteren ze? In welke mate hangen hun kwaliteitscriteria af van type van delict? In welke mate is hun kwaliteitsbeleving procesgericht, dan wel resultaatsgericht? 6. Hoe percipiëren justitiële actoren (magistraten, advocaten) herstelbemiddeling? 3. Belang van dit onderzoek voor Suggnomè In eerste orde kan de uitkomst van het onderzoek helpen de communicatiestrategieën van Suggnomè te verfijnen (naar de partijen toe, naar de samenleving toe, naar de partners op het veld toe). In tweede orde kan de uitkomst van het onderzoek de eigen kwaliteitsstandaarden en de eigen visie van de organisatie helpen verfijnen. 4.

Reeds bestaande informatie/onderzoek

Rond herstelrecht en media is er binnen het European Forum for Restorative Justice een onderzoek lopende. 5. Uitdagingen voor dit onderzoek Een van de elementen van dit onderzoek is een tevredenheidsenquête. Uitdaging hierbij is het expliciteren van het concept tevredenheid. Wat voor tevredenheidscriteria steek je daar in? Vanuit welke visie formuleer je die

166

tevredenheidscriteria? Probeer je de tevredenheidscriteria bij de betrokken partijen op het spoor te komen? Of, formuleer je de tevredenheidscriteria vanuit je organisatie? Het is belangrijk goed af te bakenen en te verantwoorden wiens perceptie bevraagd wordt. 1. De conflictpartijen, 2. de burgers, 3. de professionele partners op het terrein (parketmagistraten, advocaten, hulpverleningsdiensten).

2. IS ER WEL EEN REËLE NOOD AAN HERSTELBEMIDDELING? 1.

Probleemsituering

De achterliggende visie op herstelbemiddeling berust op een aantal hypothesen met betrekking tot diepe noden van burgers die niet zouden worden beantwoord door een klassiek gerechtelijk apparaat: de nood om zelf mee greep te krijgen op de maatschappelijke reactie op een delict, de nood aan inspraak en samenspraak met betrekking tot het conflict tussen de betrokken partijen, de nood aan pacificatie en herstel van de verstoorde interpersoonlijke verhoudingen, de nood aan herbevestiging van de maatschappelijke norm, de nood aan herstel van vertrouwen in de justitiële afhandeling van delicten. Hieruit vloeien een aantal onderzoeksvragen voort. 2. Onderzoeksvragen 1. 2. 3.

Komen die vooronderstelde noden wel overeen met de reële, actuele noden van burgers? Zijn die noden wel zo eenduidig al naargelang de aard van het delict, conflict, het persoonlijke levensverhaal, de positie van dader en slachtoffer? Zijn er andere relevante noden die uit het vizier zijn gebleven van de herstelbemiddelingsfilosofie?

3. Inzet en belang voor Suggnomè Deze resultaten van het onderzoek kunnen zeer belangrijk zijn voor de positionering van de organisatie. Hieronder, een korte schets van mogelijke scenario’s. 1. Indien de gepostuleerde noden nauwelijks aanwezig zijn, beslist Suggnomè haar visie aan te passen aan de resultaten van het onderzoek. Suggnomè beslist haar emancipatorische ambities te temperen. 2. Indien de gepostuleerde noden nauwelijks aanwezig zijn, onderzoekt Suggnomè eerst wat de dieperliggende oorzaken zijn van deze gebrekkige nood aan inspraak. Suggnomè beslist om zich meer als socio-culturele organisatie te profileren. Suggnomè ziet inspraak en samenspraak meer als maatschappelijke idealen, dan individuele noden. Suggnomè denkt aan strategieën om de dieperliggende oorzaken van gebrekkige nood aan inspraak te temperen, en dit vanuit een herstelrechtelijke visie.

3. EFFECTENONDERZOEK 1.

Onderzoeksvragen 1. 2. 3. 4. 5.

2.

Wat zijn nu de effecten van herstelbemiddeling op het welzijn van de partijen, op het welzijn van de samenleving? In welke mate draagt herstelbemiddeling bij tot vermindering van recidive? In welke mate draagt herstelbemiddeling bij tot verwerking van leed (bij slachtoffer, familieleden, nabestaanden) en verwerking van schuld (bij de dader)? In welke mate draagt bemiddeling op lange termijn bij tot maatschappelijke pacificatie? Wat zijn de effecten van structurele samenwerking met organisaties, overheden, beroepsgroepen? In welke mate draagt die structurele samenwerking bij tot de verbreding van het maatschappelijk draagvlak?

Belang van dit onderzoek voor Suggnomè

167

Het is zeer belangrijk om hier een grondige discussie te voeren omtrent de waarde en de inzet en concrete uitwerking van dergelijk onderzoek. Allerlei ethische/deontologische vragen komen hierbij aan de oppervlakte. 1. Hoe bijvoorbeeld omgaan met deze kennis en expertise, uitgaande van de idee dat wetenschappelijke kennis over recidivevermindering diepgaande implicaties kan hebben op de verhouding bemiddelaar/partijen, de plaats en legitimiteit van Suggnomè in de samenleving, verhouding tussen Suggnomè en het welzijns-en justitieel beleid. 2. Wat als dergelijk onderzoek leidt tot verenging van de betekenis van herstelbemiddeling? Wat als bijvoorbeeld hiermee de perceptie bevestigd wordt dat herstelbemiddeling enkel een methodiek (een instrument) is om recidive te voorkomen? Een mogelijke leidraad kan hierin gelegen zijn: de opzet van het effectenonderzoek, de resultaten van dat onderzoek en de communicatie van dat onderzoek dienen steeds verbonden te zijn met de waarden en doelstellingen die mee in de opdrachtverklaring van de organisatie vervat liggen.

4. HERSTELBEMIDDELING EN KWALITEITSZORG 1.

Probleemsituering

Binnen de verschillende bemiddelingsteams leeft de vraag of Suggnomè wel een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod levert. Vanuit een aantal teams worden kritische vragen gesteld bij de diversiteit van bemiddelingsstijlen en methodieken. Hoeveel diversiteit kan een bemiddelingspraktijk aan zonder aan kwaliteit te moeten inboeten? De vraag naar kwaliteitszorg betreft niet alleen de bemiddelingspraktijk, maar ook de kwaliteit van de structurele opdracht die de organisatie en de bemiddelingsteams op zich nemen (voorbereiden en coördineren van stuurgroepen, sensibiliseren en informeren omtrent bemiddelingsaanbod)

2. Onderzoeksvragen - Rond diversiteit van bemiddelingsmethodieken. 1. Welke kwaliteitscriteria met betrekking tot bemiddeling vloeien voort uit de visie van Suggnomè omtrent slachtoffer-dader bemiddeling? 2. Waar liggen precies de verschillen in methodieken? Zijn ze individueel? Zijn ze arrondissementeel? Zijn ze regionaal? 3. Wat zijn de oorzaken van de diversiteit? 4. Wat zijn de gevolgen van diversiteit in de bemiddelingsmethodieken? 5. Wat zijn de effecten van diversiteit in bemiddelingsmethodieken op de kwaliteit van bemiddeling? 6. In welke mate dient diversiteit van bemiddelingsmethodieken beleidsmatig gestimuleerd, dan wel getemperd te worden met het oog op een meer kwaliteitsvolle bemiddeling? - Rond de structurele opdracht van bemiddelaars en organisatie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Welke kwaliteitscriteria vloeien op dit punt voort uit de visie en opdrachtverklaring van Suggnomè? Waar liggen de verschillen in structurele aanpak binnen de verschillende regio’s en arrondissementen? In welke mate stuurt de organisatiestructuur van Suggnomè vzw deze verschillen aan? Wat zijn de oorzaken van de verschillen? Wat zijn de effecten van de verschillen in aanpak op de kwaliteit van de structurele opdracht? In welke mate is er nood aan stroomlijning ten einde de kwaliteit van de uitvoering van de structurele opdracht te verbeteren? Hoe moet de stroomlijning beleidsmatig gebeuren vanuit respect voor de waarden die aan de organisatie ten grondslag liggen?

168

5. HERSTELBEMIDDELINGSAANBOD: EEN VERPLICHT TUSSENSTATION?

1.

Probleemsituering

Herstelbemiddeling verwijst niet alleen naar een praktijk, naar een aanbod dat door herstelbemiddelingsdiensten wordt georganiseerd. Herstelbemiddeling is het voorwerp van een justitieel beleid dat sinds 22 juni 2005 een wettelijk kader heeft gekregen. Dit beleid wordt gevormd door verschillende partners: de overheden (FOD Justitie, Vlaamse Gemeenschap), Suggnomè en haar bemiddelingsdiensten, andere justitiële en parajustitiële actoren, arrondissementele stuurgroepen. De complexe interactie tussen al deze partijen leidt tot formulering en uitwerking van beleidsdoelstellingen. Een van die beleidsdoelstellingen is de uitwerking van een veralgemeend en lineair bemiddelingsaanbod. Partijen hebben het recht op een bemiddelingsaanbod in alle dossiers waarin gedagvaard wordt. Op die manier wordt elke burger op gelijke wijze behandeld. Elke burger krijgt een gelijke kans om in een bemiddelingsaanbod te stappen. Hij krijgt zo gelijke toegang tot deze specifieke vorm van participatieve justitie. Hoe nu een veralgemeend, lineair bemiddelingsaanbod organiseren? Een mogelijk antwoord zou erin kunnen bestaan om analoog met de echtscheidingsbemiddeling, herstelbemiddeling te hervormen tot een verplichte tussenstap in de strafprocedure. Partijen zijn verplicht om op het bemiddelingsaanbod in te gaan, om deel te nemen aan een intake gesprek met de bemiddelaar. Ze zouden wel de vrijheid hebben om op elk moment het bemiddelingsproces stop te zetten. Dergelijke algemene, wettelijke verplichting zou het lineair aanbod realiseren. 3.

Onderzoeksvraag

Een dergelijk project zou een waaier van onderzoeksvragen met zich mee brengen: 1. Hoe ziet zo’n scenario, zo’n herstelbemiddeling als verplicht tussenstation er concreet uit? Welke hervormingen/ ingrepen dienen te worden door (uit)gevoerd op het bestaand bemiddelingsaanbod en op de bestaande wetgeving? In welke mate kan de verplichte echtscheidingsbemiddeling als vergelijkingspunt dienen? 2. Wat zijn de implicaties van dergelijke hervorming op de uitgangspunten, de achterliggende doelstellingen, waarden van herstelbemiddeling? In welke mate verschillen de uitgangspunten, waarden, context van herstelbemiddeling van echtscheidingsbemiddeling? 3. Wat zijn de mogelijke effecten van een dergelijke procedure op de conflictpartijen? Welke impact heeft dit op de machtsverhoudingen tussen dader en slachtoffer?

4. Belang van dit onderzoek voor Suggnomè De inzet voor Suggnomè is meervoudig. 1. Is Suggnomè een dergelijk project genegen, dan zal het onderzoek normaal gezien een voorbereiding voor geplande hervormingen (voorbereiding voor een nieuwe beleidsstrategie). Suggnomè vertrekt dan van een vermoeden van werkbaarheid. En dan zullen er zwaarwichtige redenen uit het onderzoek moeten voortvloeien om de geplande beleidsstrategie af te blazen. 2. Staat Suggnomè sceptisch ten aanzien van een dergelijk onderzoek, dan vertrekt Suggnomè van een vermoeden van onwerkbaarheid. En dan zullen er zwaarwichtige redenen moeten zijn om de geplande beleidsstrategie leven in te blazen. De vele bezwaren die uit dit onderzoek zouden voortvloeien tegen een dergelijk verplicht bemiddelingsaanbod zouden Suggnomè kunnen wapenen met overtuigende argumenten tegen een dergelijke geplande hervorming (uitgaande van Justitie bijvoorbeeld). Het zou de organisatie politiek weerbaarder (en dus meer assertief) kunnen maken.

6. HERSTELBEMIDDELING: DE UITVALLERS 1.

Probleemsituering

De bemiddelingspraktijk leert dat er heel wat uitvallers zijn in het bemiddelingsgebeuren. Daders en slachtoffers reageren niet op het bemiddelingsaanbod. Partijen gaan er niet op in. Partijen haken af. Deze

169

groep ‘burgers’ zou men ‘uitvallers’ kunnen noemen. Hoe komt het nu dat het bemiddelingsaanbod aan hen voorbij gaat of hen niet aanspreekt? Tal van onderzoeksvragen kunnen in dit verband geformuleerd worden.

2.

Onderzoeksvraag

1. In welke mate heeft de uitval te maken met de perceptie van de uitvallers (bijvoorbeeld, de perceptie dat de bemiddeling er enkel voor de dader is)? 2. In welke mate heeft deze uitval te maken met sociale factoren, met gender, cultuur, woonplaats van de uitvallers? Wie zijn de uitvallers? Hoe de maatschappelijk meest kwetsbare uitvallers bereiken? 3. Zijn er alternatieve strategieën denkbaar als tussenstap om de uitvallers naar het bemiddelingsaanbod toe te leiden?

3.

Belang van dit onderzoek voor Suggnomè

- Dit onderzoek kadert in optimalisering van de communicatiestrategie van Suggnomè. - Ook kan in het kader van de uitkomst van dit onderzoek de volgende vraag worden gesteld. In welke vloeit de uitval voort uit de volle bekwaamheid van de betrokken partijen om autonoom, uit vrije wil niet op het bemiddelingsaanbod in te gaan of af te haken op het bemiddelingsgebeuren?

7. BETROKKENHEID VAN DE PARTIJEN BIJ DE REDACTIE VAN DE OVEREENKOMST 1. Probleemsituering Een van de herstelrechtelijke uitgangspunten van herstelbemiddeling bestaat erin de partijen uit te nodigen om zelf het conflict in eigen handen te nemen. Herstelbemiddeling wordt mee gestuurd door de idealen van participatief burgerschap en participatieve justitie. De verschillende fasen van het herstelbemiddelingsproces zijn een uitdrukking van dit ideaal van participatief burgerschap, niet in het minst de eindfase: de redactie van de bemiddelingsovereenkomst. 2. Onderzoeksvragen Hoe dienen de partijen, gelet op dit ideaal van participatief burgerschap, betrokken te worden bij de redactie van de bemiddelingsovereenkomst. 1. Is maximale betrokkenheid (de partijen nemen zelf de pen ter hand) wenselijk? 2. In welke mate is maximale betrokkenheid haalbaar. Kunnen, willen partijen dit? Is het een efficiënte aanpak? 3. In welke mate moeten partijen geactiveerd worden tot maximale betrokkenheid vanuit een idee van verantwoordelijk burgerschap? In welke mate dreigt de activering in strijd te zijn met de vrijwilligheid van herstelbemiddeling? 4. In welke mate is maximale betrokkenheid wenselijk, in het licht van de houding en respons van de rechter die de overeenkomst zal lezen? 5. In welke mate is sturing door de bemiddelaars wenselijk, verzoenbaar met de achterliggende idealen van participatief burgerschap? 6. Is het ook wenselijk dat partijen zelf hun stem laten gelden bij niet-overeenkomst?

8. BEMIDDELING IN ONOPZETTELIJKE DELICTEN: 1.

Probleemsituering Met de verwettelijking van herstelbemiddeling is het bemiddelingsaanbod in principe mogelijk in alle types van delicten, ook in onopzettelijke delicten (zoals verkeersdelicten, onopzettelijke slagen en verwondingen, onopzettelijke doodslag).

170

2.

Onderzoeksvragen - Welke implicaties heeft de wet voor de bestaande selectiecriteria? - In welke mate is de uitbreiding van het bemiddelingsaanbod ten aanzien van dergelijke onopzettelijke delicten verzoenbaar met de eisen van een kwaliteitsvol en efficiënt bemiddelingsaanbod? - Indien, verzoenbaar, in welke mate dient de bemiddelingsmethodiek hier te worden aangepast/verfijnd?

3.

Belang van dit onderzoek voor Suggnomè De uitkomst van dit onderzoek kan belangrijk zijn voor de positionering van Suggnomè ten aanzien van andere organisaties.

9. HERSTELBEMIDDELING EN DE NORMSTELLING

1. Probleemsituering Sinds de verwettelijking van het bemiddelingsaanbod heeft de wetgever er heel duidelijk voor geopteerd om het aanbod van herstelbemiddeling in te schrijven in het kader van de strafprocedure. Een bemiddelingsaanbod dient in beginsel open te staan voor elk delict. De consequentie daarvan is dat bemiddelingsdiensten een aanbod moeten aanbieden in elk feit dat als strafbaar wordt geacht en waarin waarin door het parket gedagvaard wordt, ook al worden die feiten vanuit het normbewustzijn van de bemiddelingsdiensten en de individuele bemiddelaars niet als criminaliseerbaar aangevoeld. De volgende onderzoeksvragen kunnen hier geformuleerd worden.

2. Onderzoeksvragen 1.

2.

3.

In welke mate dreigen de bemiddelaar, de bemiddelingsdienst, de organisatie Suggnomè het verlengstuk te worden van een justitieel apparaat dat van bovenaf een bepaalde maatschappelijke norm oplegt ? In welke kan en dient herstelbemiddeling bij te dragen tot sensibilisering rond maatschappelijk grensoverschrijdend gedrag en de gevolgen ervan (bvb. rond diefstal). Bemiddeling als verlengstuk van ‘topdown’ maatschappelijke normstelling. Stel dat deze hypothese deels juist is. In welke mate is deze gegevenheid verzoenbaar met de uitgangspunten en waarden van herstelrecht en herstelbemiddeling?

a. Stel dat deze gegevenheid niet verzoenbaar is met de achterliggende herstelrechtelijke visie die door de herstelbemiddelingsdiensten wordt onderschreven. Welke actie en hervorming van herstelbemiddelingsbeleid dient dan te worden georganiseerd? b. Stel dat een individuele bemiddelaar gewetensproblemen heeft met betrekking tot een bepaald vervolgingsbeleid van het parket. Hoe moet dit deontologisch worden opgevangen? Welke implicaties op deontologische code?

10. HOE DE WERKING VAN DE STUURGROEPEN OPTIMALISEREN? 1. Probleemstelling.

171

Er leven heel wat vragen met betrekking tot de werking van de stuurgroepen. 1. Wat is het precieze mandaat van die stuurgroep? 2. Hoe doeltreffend zijn die stuurgroepen; 3. Hoe de groepsdynamiek verbeteren om de doelstellingen van de stuurgroepen te verbeteren? 4. Wie en hoe kunnen de bemiddelaars hier in die groepsdynamiek het best ondersteunen? 5.Wat is hier de rol van de voorzitter? 2. Mogelijke onderzoeksvragen a. Een eerste type van onderzoek zou evaluatief van aard kunnen zijn. Onderzocht wordt of de stuurgroepen werken, of ze doeltreffend zijn: 1.) als overlegorgaan voor het optimaliseren van de instroom van bemiddelingsdossiers; 2.) voor het concreet vormgeven van de informatieplicht inzake het bemiddelingsaanbod; 3.) voor het uitstippelen van beleid aangaande herstelbemiddeling, 4.) voor het verbreden van het draagvlak voor herstelrecht. Daaropvolgend kan onderzocht worden wat nu de precies de stoorzenders en knelpunten zijn in de werking van de stuurgroepen. Belangrijk ook is te onderzoeken wie mogelijks welke verantwoordelijkheid draagt met betrekking tot die knelpunten en stoorzenders (gebrekkige voorbereiding van de vergadering, gebrekkig engagement van de achterban, etc…) Tot slot worden in dit onderzoek aanbevelingen aangereikt om die stoorzenders en knelpunten weg te werken. MOGELIJKE METHODE: Hiervoor kunnen de verschillende in de stuurgroepen werkzame actoren bevraagd worden via vragenlijst. Hier volgt een mogelijke lijst van vragen. 1. Wat zijn volgens u de belangrijkste doelstellingen van de stuurgroep? 2. In hoeverre dragen de bijeenkomsten op doeltreffende wijze bij tot die doelstellingen? 3. Wat zijn volgens u mogelijke knelpunten? 4. Welk (legitiem) belang heeft u in uw hoedanigheid van… om deel te nemen aan de stuurgroep? 5. In welke mate draagt de stuurgroep bij tot de behartiging van dit belang? b. Een tweede type van onderzoek is sterk methodisch en praktijk gericht. Op basis van ‘good practices’ wordt uitgewerkt wat een ideale werking van een stuurgroep kan zijn. Op basis van dit model wordt een draaiboek uitgewerkt dat kan bijdragen tot het beter functioneren van de stuurgroepen. 3. Mogelijke contextualisering van dit onderzoek Dit evaluatieve en methodische onderzoek zou kunnen passen in breder onderzoek naar kwaliteitszorg in de context van herstelbemiddeling. Een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod veronderstelt kwaliteitsvol overleg met alle betrokken partijen. Het onderzoek naar de functionering van de stuurgroepen maakt dan deel uit van die kwaliteitszorg 4. Belang voor Suggnomè Suggnomè heeft er alle belang bij om de functionering van de stuurgroepen te optimaliseren. Suggnomè heeft er ook alle belang bij dat de stuurgroepen een duidelijker mandaat krijgen. Het aankaarten van de knelpunten binnen de arrondissementele stuurgroepen kan een impuls geven aan de bevoegde overheden om werk te maken van een bovenlokale commissie.

11. DE VERHOUDING TUSSEN BEMIDDELING IN STRAFZAKEN EN HERSTELBEMIDDELING 1. Probleemsituering Sinds de wet van 22 juni 2005 die het aanbod van slachtoffer-daderbemiddeling mogelijk maakt in alle fasen van de strafrechtelijke procedure, dringt de vraag zich sterk op naar de verhouding tussen bemiddeling in strafzaken en slachtoffer-daderbemiddeling. Op dit moment ligt de keuze tussen de ene, dan wel de andere bemiddelingsvorm op het niveau van het parket. Op grond van welke motieven wordt deze keuze gemaakt?

172

11. DE ZICHTBAARHEID VAN DE BEMIDDELING DOORHEEN DE STRAFPROCEDURE 1. Probleemsituering Suggnomè is niet enkel een bemiddelingsdienst. De organisatie is een vzw die ook een herstelrechtelijke visie op Justitie bepleit, een visie die streeft naar het actiever betrekken van daders en slachtoffers bij het zelf bespreken en beantwoorden van het gepleegde onrecht en de gevolgen die dat onrecht voor beide partijen teweegbrengt. Dit ideaal van participatieve en communicatieve justitie vraagt niet enkel om een uitgebouwd bemiddelingsaanbod, maar ook om een cultuuromslag bij de gerechtelijke actoren, niet in het minst bij de rechter. Maar in hoeverre heeft herstelbemiddeling ook echt een plaats in het rechterlijke optreden? Welke sporen laat het bemiddelingsproces na in de vonnissen en arresten van de strafrechter, in de houding van de strafrechter? 2. Onderzoeksvragen

3. Reeds bestaand onderzoek

12. HOE ONDERZOEK VANUIT SUGGNOME ORGANISEREN? 1.

Probleemsituering en probleemstelling

Na 10 jaar werking dringt zich de nood op om de werking van de dader-slachtoffer bemiddelingspraktijk door onderzoek te evalueren en bijsturen. De vraag rijst hoe dit dit onderzoek georganiseerd dient te worden en in welke richting dit onderzoek dient te worden gestuurd? Suggnomè heeft hier nood aan visie-ontwikkeling waar een waaier van vragen dienen te worden beantwoord. 2.

Mogelijke vragen

1. Welke taken neemt Suggnomè zelf op in de formulering en uitvoering van dat evaluatief onderzoek? 2. In welke mate is een structurele en lange termijn samenwerking met universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstituten mogelijk, haalbaar, wenselijk? 3. Hoe het registratie-systeem van Suggnomè optimaliseren, ten einde onderzoek in samenwerking met universiteiten te faciliteren?

173

HOOFDSTUK 2 – ONDERZOEKSVRAGEN GESTELD VANUIT ORGANISATIEPERSPECTIEF 1. WAT IS DE ORGANISATIE-ETHOS VAN SUGGNOME VZW? 1. Probleemsituering en probleemstelling Suggnomè heeft als organisatie de afgelopen jaar heel wat organisatorische omwentelingen ondergaan. Deze organisatorische ingrepen werden ingegeven door allerlei veranderingen waaraan de organisatie onderhevig was (ondermeer de uitbreiding van personeel). De reorganisatie van Suggnomè was echter ook, zij het wat implicieter, geïnspireerd door een bepaalde cultuur die de organisatie reeds van bij haar aanvang kenmerkte. De specifieke organisatiecultuur van Suggnomè en de verschillende waarden die daaraan ten grondslag liggen, tonen zich in de omgang tussen collega’s, in de bijeenkomsten, in de stijl van coördineren en leiding geven, tijdens de vormingsmomenten, supervisies, in de dagelijkse werking van de teams, tijdens het regio-overleg, op de Raad van Bestuur, etc… De waarden die binnen de organisatie circuleren en die door de leden van de organisatie worden gedeeld, zijn her en der, wellicht fragmentarisch terug te vinden in allerlei documenten. En tot slot liggen de waarden van de organisatiecultuur binnen Suggnomè ook niet ver van de waarden die verbonden zijn met de herstelrechtelijke visie die Suggnomè uitdraagt. Waarden als samenspraak, tegenspraak, aanspreekbaarheid, respect, zorgzame confrontatie, gelijkwaardigheid die zo cruciaal zijn voor het proces van dader-slachtoffer bemiddeling, zijn wellicht ook richtinggevend voor de wijze waarop Suggnomè zichzelf organiseert. Vaststelling is evenwel dat de waarden die de organisatiecultuur van Suggnomè inkleuren, niet op een coherente, systematische wijze zijn geëxpliciteerd. Zij doen impliciet hun werk. Ze worden door de wijze van doen van de collega’s vaak onbewust overgeleverd. Enkel bij nieuwe structurele veranderingen, bij conflicten en bij het bemiddelen in en omgaan met die conflicten, komen die waarden explicieter aan de oppervlakte. Door, enerzijds, de uitbreiding die de organisatie heeft genomen en, anderzijds, door de prioriteit die de organisatie wenst te geven aan haar initiële organisatie-ethos, dringt de nood zich op aan een zichtbaar maken die ethos. De waarden die de organisatie intern bezielen, vragen meer dan ooit om in beeld te worden gebracht. Een dergelijke systematische explicitering zou, mede in het kader van de zorg voor kwaliteit en voor een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod, de dagelijkse functionering van de organisatie kunnen verbeteren. En wel op volgende punten: 1. explicitering van de organisatie-ethos belooft de interne communicatie te verbeteren; 2. explicitering van de organisatie-ethos werkt ondersteunend in de overdracht van waarden van de oude(re) op de nieuwe generatie. Ze verstevigt hiermee de continuïteit van de organisatie. 3. Explicitering van de organisatie-ethos kan de verbondenheid en sociale cohesie tussen de leden van de organisatie verbeteren. Het helpt een sterker profiel te geven aan de collectieve identiteit van de organisatie. 4. Explicitering belooft conflicthantering te vergemakkelijken, want het verschuift meer duidelijkheid omtrent de binnen Suggnomè gedeelde waarden; 5. Explicitering van de organisatie-ethos van Suggnomè laat de leden van Suggnomè toe zich beter ten aanzien van die waarden te positioneren en, waar nodig, die waarden te verfijnen in het licht van concrete problemen en uitdagingen; 6. Explicitering van de organisatie-ethos is ook een belangrijke troef in de uitwerking en verdere ontwikkeling van het beleid en de beleidsprioriteiten van de organisatie.

2. Onderzoeksvragen en concrete, te realiseren doelstellingen A. Onderzoeksvragen 1. Welke waarden liggen ten grondslag aan de organisatiecultuur van Suggnomè en in welke mate reflecteren ze de waarden die een herstelrechtelijke visie funderen? 2. In welke mate weerspiegelen die waarden zich in de herstructurering van de organisatie?

174

3. In welke mate kunnen die waarden nog beter geconsolideerd te worden in de structuren van de organisatie? B. Concrete doelstellingen 1. Het opstellen van een leesbare, wervende visietekst die de organisatie-ethos van Suggnomè op systematische en coherente wijze in beeld brengt. 2. Aanpassing van die tekst in brochurevorm, aanpassing van de visietekst voor website 3. Aanpassing van de visietekst met het oog op het maken van wervende affiches die de waarden van de organisatie in elke lokale bemiddelingsdienst (antenne) zichtbaar maken.

3. Belang voor de organisatie Zie hierover supra (1)

4. Type van onderzoek 1. Waardenanalyse via interviews, documentanalyse, analyse van organisatiestructuur 2. Praktijkgericht onderzoek (zie concrete doelstellingen: ontwikkelen van concrete ‘tools’

2. HERSTEL EN ONTHAAL 1. Probleemsituering Te verwachten valt dat in de toekomst steeds meer vragen rond dader-slachtofferbemiddeling aanbelanden op het secretariaat van Suggnomè. Hoe dient het secretariaat het best met die vragen om te gaan? Welke competenties zijn hiervoor nodig en welke competenties reeds beschikbaar? Welke plaats kan en mag dit onthaal innemen op het secretariaat van Suggnomè? Een van de problemen die zich hier voordoen is het vinden van een evenwicht tussen efficiëntie en een respectvol onthaal. Hoe snel breek je vanuit het onthaal het verhaal af van de hulpvrager? Hoever ga je in het beluisteren van het verhaal? Deze problematiek stelt zich op dit moment nog niet, maar ze kadert wel in een zorg voor een kwaliteitsvol en efficiënt bemiddelingsaanbod. 2. Onderzoeksvragen en te verwachten output A. onderzoeksvraag Hoe kwaliteitsvol en efficiënt omgaan met vragen rond dader-slachtofferbemiddeling?

B. Te verwachten output Een handleiding voor de secretariaatsmedewerkers van Suggnomè die aangeeft hoe kwaliteitsvol en efficiënt om te gaan.

175

HOOFDSTUK 3 – OVERZICHT ONDERZOEKSVRAGEN DIE VOORTVLOEIEN UIT DE FORUMFUNCTIE 1.

BEMIDDELEN MET GEÏNTERNEERDEN EN DADERS MET EEN PSYCHISCHE ZIEKTE

1. Probleemsituering Door de uitbreiding van het bemiddelingsaanbod sinds de wet van 22 juni 2005 doet zich de vraag voor in welke mate en onder welke voorwaarden het bemiddelingsaanbod kan worden uitgebreid naar geïnterneerden en daders met een psychische ziekte. Deze vraag kan je bekijken vanuit verschillende perspectieven. 1. vanuit het perspectief van Suggnomè, van bemiddelaars?. 2 vanuit het perspectief van therapeut? 3. vanuit perspectief van de geïnterneerde zelf of van dader met psychische ziekte.

2. Onderzoeksvragen 1. Welke drempels dienen er vanuit de kant van de bemiddelingsdiensten worden ingebouwd om op een bemiddelingsvraag van dader of slachtoffer in te gaan? (objectieve criteria en werkingsprincipes) 2. In welke mate is doorstromen van informatie van psychosociale diensten over de persoonlijkheidsstoornis van de dader, plus overleg tussen PSD en bemiddelaar een noodzakelijke voorwaarde voor doorverwijzing aanvraag, aanbod van bemiddeling? 3. In welke mate is transparantie en bespreekbaarheid van de persoonlijkheidsstoornis binnen het bemiddelingsproces een noodzakelijke voorwaarde voor een evenwichtige bemiddeling tussen dader en slachtoffer. Hoe een evenwicht vinden tussen privacy-belang van geïnterneerde, enerzijds, en rechten van het slachtoffer. 4. Zijn er psychopathologieën die een tegenindicatie zijn tegen bemiddeling en een uitsluiting voor directe bemiddeling? 5. in welke mate is informatie over de geestesstoornis relevant voor de basisnoden van het slachtoffer. 6. In welke mate is het onvermogen om te antwoorden niet te wijten aan gebrekkige therapeutische ondersteuning in de gevangenissen? 7. Wat met een overeenkomst afgesloten met een geïnterneerde?

3. Belang van onderzoek In het kader van de zorg voor kwaliteit heeft Suggnomè er belang bij haar methodiek op dit punt te verfijnen. Het onderzoek is hier dus sterk praktijkgericht en beoogt methodiekverfijning.

176

2. DE VERHOUDING TUSSEN DIRECTE EN INDIRECTE BEMIDDELING 1.

Probleemsituering

Wat is de plaats en waarde van directe bemiddeling in het herstelbemiddelingspraktijken en in een herstelrechtelijke benadering? Verdient directe bemiddeling de voorkeur boven indirecte bemiddeling? Over deze vraag bestaat geen eenduidig antwoord binnen de praktijk van slachtoffer-dader bemiddeling. Vast staat wel dat het aantal directe bemiddelingen in België veel lager ligt dan in onze omringende landen (Duitsland 7080 %, Zweden 74 %, Oostenrijk 70 %).

2.

Onderzoeksvragen 1.

2. 3. 4.

Van waar komt de gebrekkige eenduidigheid omtrent de waardering van directe bemiddeling en indirecte bemiddeling? (Ideologische redenen, onduidelijkheid omtrent plaats van keuzevrijheid van partijen, gebrekkige kennis van effecten van directe bemiddeling) In welke mate draagt directe bemiddeling beter bij tot de doelstellingen van een herstelrechtelijke visie? In welke mate kan directe bemiddeling op grotere tevredenheid van de partijen rekenen? Hoe verhoudt het aantal directe bemiddelingen zich tot het aantal indirecte bemiddelingen in Vlaanderen? Wat zijn de oorzaken van het verschil (culturele factoren, institutionele factoren)?

177

HOOFDSTUK 4 – OVERZICHT BIJKOMENDE ONDERZOEKSVRAGEN DIE GEFORMULEERD WERDEN VANUIT DE ARRONDISSEMENTELE STUURGROEPEN Vooraf: binnen de arrondissementele stuurgroepen werd een ontwerp van rapport voorgelegd, met de vragen: 1. Welke van de thema’s vindt men prioritair; 2. Welke thema’s ontbreken nog? Hieronder volgt een systematische verwerking van de antwoorden op deze vragen. Er werd gebruik gemaakt van de verslagen van de vergaderingen van de arrondissementele stuurgroepen Antwerpen, Leuven, Brugge, Ieper, Veurne, Kortrijk, Oudenaarde, Dendermonde, Turnhout, Gent, Brussel.

1.

Prioriteiten in lijst van onderzoeksvragen

Uit de verslagen van de vergadering blijkt dat de volgende onderzoeksthema’s/vragen als prioritair worden gezien : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Effectenonderzoek Perceptie rond herstelbemiddeling - communicatie De uitvallers (kansarmen, anderstalige gedetineerden, wat kleurt de beslissing van de uitvallers?) Is er nood aan herstelbemiddeling? Bemiddelen met geïnterneerden Verhouding BIS – herstelbemiddeling/ Bemiddeling en kwaliteitszorg Herstelbemiddeling en normstelling/ Directe en indirecte bemiddeling/ bemiddeling als verplicht tussenstation.

De eerste drie prioriteiten werden bekrachtigd door de medewerkers van Suggnomè, en aangevuld met het thema: optimalisatie stuurgroepwerking. 2.

Aanvullende onderzoeksvragen

Leuven 1.

Bemiddeling en betekenisverlening. Welke betekenis wordt aan bemiddeling gegeven? Wat zijn de onderliggende referentiekaders? Welke invloed heeft dit bij het opstarten van een onderzoeksproject?

2.

Variant op uitvallers: Voor welk soort misdrijven is er nauwelijks een bemiddelingsaanbod? Onderzoek naar verschil tussen arrondissementen (bvb ivm zedenfeiten)

3.

Noden en potentieel conferencing minderjarigen. Toepasbaarheid conferencing op meerderjarigen

4.

Onderzoek naar micro-processen op interpersoonlijk, gelet op de relatief grote tevredenheid van partijen

5.

Verhouding fundamenteel onderzoek en internationaal onderzoek

6.

Hoe de samenwerking met justitiële actoren (advocatuur, magistratuur) optimaliseren? Waarin liggen verschillen? Waarin ligt de complementariteit?

7.

Herstelbemiddeling en verzekeringen.

8.

Onderzoek op organisatieniveau: evaluatie website plus onderzoek naar visie overheid rond financiering en uitvoering wet.

9.

Variant op herstel en onthaal: hoe stem je herstelbemiddeling en hulpverlening op elkaar af?

178

Veurne, Ieper en Brugge 1.

Timing van het aanbod van bemiddeling. Is er een ideaal moment? Met welke factoren moet rekening worden gehouden? Is aanbod aangewezen tijdens lopend onderzoek en hoe percipiëren partijen dit? Heeft een goede timing een positief effect op de slaagkans bemiddeling?

2.

Op zoek naar een methodiek in het toepassen van bemiddelingsmethodieken. In welke mate dienen bemiddelingsmethodieken gevarieerd te worden naar aanleiding type misdrijven, voortgezette dan wel eenmalige misdrijven?

Gent 1. 2.

3.

Variant op effectenonderzoek: Wat kost bemiddeling per dossier en in welke mate draagt bemiddeling bij tot beoogde effect? Herstelbemiddeling: resultaatgericht of procesgericht? In welke mate dient herstelbemiddeling resultaatgericht te zijn, dan wel procesgericht, uitgaande van de waarden en idealen van het herstelrechtelijke gedachtegoed? Verhouding tussen herstelbemiddeling en strafrecht: In welke mate is het vanuit het herstelrechtelijke gedachtegoed (en vanwege het risico van recuperatie) niet wenselijker het herstelbemiddelingsaanbod naast het strafrechtssysteem te organiseren?

Stuurgroep Oudenaarde 1.

Impact van gender op herstelbemiddeling 1. 2. 3.

In welke mate zijn vrouwen meer dan mannen gevoelig voor betekenis van herstelbemiddeling? Wordt het bemiddelingswerk vooral door vrouwen uitgeoefend. Wat zijn de mogelijke redenen daarvoor? Wat is impact van bemiddelen door vrouwen in contexten van familiaal geweld. Is er een significant verschil met interventies door mannelijke bemiddelaars?

Stuurgroep Dendermonde 1.

Bereidheid tot bemiddelen en detentie 1. 2.

Is er een verband tussen bereidheid tot bemiddelen en de duur van detentie? Is er verband tussen vraag voor bemiddeling en voorbereiding van verschijning voor de strafuitvoeringsrechtbank?

179

HET HERSTELFONDS – SPEECH VAN HANS CLAUS BIJ DE RECEPTIE TER GELEGENHEID VAN DE OPSTART VAN HET PROJECT HERSTELFONDS IN DE GEVANGENIS VAN OUDENAARDE

Soms zijn de kwaadheid en de wrok nog te prominent aanwezig en biedt de verwijdering uit de samenleving als enige oplossing een beetje soelaas. Soms zijn het lijden en de wraakgevoelens nog te levendig en lenigt enkel de straf de hoogste nood. Maar die erg herkenbare en dus begrijpelijke gevoelens bij daders en slachtoffers van misdrijven zijn net als wij mensen evolutief, ze zwakken af, laaien op, slijten. Soms gaan ze ondergronds. Soms vragen ze om antwoorden, doen ze beroep op de verstandelijke lagen van ons bewustzijn. Mensen, maar ook samenlevingen, kunnen energie putten uit de verwerking van het verleden en uit de herpositionering van gevoelens die eerst wild en ongecontroleerd uit de vulkaan van het misdrijf zijn losgekomen. Een beetje op dezelfde manier als de wijze waarop het misdrijf zelf uit een vulkaan van spanningen en tekorten was omhooggestuwd. Al van heel lang zoeken mensen naar instrumenten voor de verwerking en de herpositionering van gevoelens die zich in die intermenselijke sfeer voordoen, zeker wanneer ze blijven duren en schadelijk worden. Het instituut van de gevangenis is er het meest uit de kluiten gewassen voorbeeld van. Maar het experimenteren met die gevangenis in de voorbije twee eeuwen heeft ons inzichten gebracht. Onder meer het inzicht dat verwijdering uit de samenleving nooit het enige antwoord kan zijn. De gevangenisstraf als dusdanig biedt slechts tijdelijk een oplossing voor dat woud van gevoelens dat verder woekert. Als we met die gevoelens verder niets doen dan alleen inkapselen en onderdrukken, dan maken we nieuwe problemen die op de duur op een erfzonde gaan lijken. We kennen het fenomeen wel : hele generaties van vader op zoon die in de gevangenis belanden, hele generaties van vader op zoon die slachtoffer zijn van verslaving of armoede. De figuur van het herstel wil een aanvulling zijn op het klassieke strafrecht en meteen ook een stuk recht trekken van wat als een scheefgroei binnen dat strafrecht werd ervaren. Het allerklassiekste strafrecht is louter gericht op de bestraffing van de dader. Het slachtoffer werd dan ook burgerlijke partij genoemd, dat wil zeggen dat het buiten het gebeuren van de schuld en de straf werd geplaatst, een gebeuren dat enkel de staat en de dader aanbelangde. Door de uitvinding van de gevangenis moest de staat niet enkel de dader straffen, de staat moest er eigenlijk ook voor zorgen. Voor de staat kwam de dader in zicht. De gevangenis heeft lange tijd als een laboratorium gewerkt voor het in beeld brengen van de problemen die ten oorzaak lagen aan de criminaliteit. Of men die nu vond in een voorbestemdheid, in een biologische hoek of in een sociale hoek, ergens heeft men erg eenzijdig langs daderzijde gezocht, omdat de dader de enige justitiabele was die men leerde kennen. Ook op die manier heeft de gevangenis en onze afhankelijkheid van dat instituut ons blind gemaakt voor genuanceerdere en juistere oplossingsmodellen. Criminaliteit is immers een intermenselijk probleem. Dader en slachtoffer durven al eens wisselen van kant en namen voor het misdrijf tot stand kwam ook rollen en posities in, zowel in de samenleving en heel dikwijls ten aanzien van elkaar. Oplossingen kunnen dan ook niet louter eenzijdig blijven. Als herstel van het leed dat door het misdrijf is berokkend als oplossing wordt vooropgesteld, dan kan het niet anders of we moeten ook het slachtoffer betrekken in heel het strafrechtsgebeuren, tot bij de strafuitvoering toe.

180

Soms gebeurt het dat de eerder opgelaaide gevoelens de tand des tijds niet trotseren en dat een soort redelijkheid geleidelijk aan de bovenhand haalt. Als een methode om het leven terug zin te geven en omdat kwaadheid op de duur erg slopend kan zijn. Als justitie, als de samenleving de energie die daarvan uitgaat niet aanwendt, dan mist ze niet alleen een kans om tot oplossingen te komen, maar dan werpt ze soms dammen en dijken op waardoor de justitiabelen elkaar niet kunnen of niet mogen vinden. Zo’n eng etatistische of bureaucratische structuren hebben bestaan en bestaan deels nog. Ze zijn het product van het gescheiden houden van heel wat dingen, wat op zijn beurt voortvloeit uit de angst dat principes die heilig worden geacht het zouden begeven. De filosofie van het herstel tempert sinds een goede vijftien jaar deze angst en verleent die overheid een nieuw elan door zich te ontpoppen als facilitator van mogelijk herstel of op zijn minst van normalisering van de relaties tussen concrete daders en concrete slachtoffers. Het herstel is een professionele methode geworden waarin zelf ook veel principes worden gehanteerd en gehandhaafd en dat dus de principes van de rechtstaat niet in de weg hoeft te staan, maar in tegendeel waarden kan belichamen die de bestaansreden van die principes zijn. De herstelbemiddelaar kan u ondertussen verhalen aanreiken van soms moeizaam maar erg zinvol verlopen herstel in relaties tussen daders en slachtoffers. Iets wat twintig jaar geleden nog voor onmogelijk werd gehouden. Maar mensen vinden het soms nodig om tot de daad over te gaan. Ook daders vinden het soms maar flauw om alleen te zeggen dat ze iets goed willen maken, ze willen dat ook aantonen door iets terug te doen. Een beetje macho misschien, maar wat wil je als opgesloten daders voor 95 procent mannen blijken te zijn? Het zou dus jammer zijn om ook die energie te laten liggen. Liever wenden we de professionele kunde die in het herstelrecht is opgebouwd aan om met respect voor de principes van vrijwilligheid, privacy en noem maar op, toch te werken aan wat mensen aanvoelen te zijn : een deugddoend herstel, aangetoond door geleverde prestaties en voelbaar in de portemonnee. Het herstelfonds is geboren. Leve het herstelfonds. Het was al geboren elders, maar het wordt vandaag wedergeboren aan de oevers van de Schelde. In de gevangenis van Oudenaarde, waar we sinds jaar en dag werken aan de reïntegratie van daders voor wie elke reïntegratie al lang was opgegeven, is het opnemen van het herstelfonds in onze aanbodkorf aan mogelijkheden niet meer dat een logische stap.

Hans Claus 21 juni 2010

181

LIJST LEDEN STUURGROEPEN

De voorzitters Mevr. M. Van Gierdeghom, coördinator Justitiehuis (Brugge) - tot 5/4/2011 Mevr. S. Snacken, Vrije Universiteit Brussel (Brussel) Mevr. I. Croene substituut Procureur des Konings (Brussel) Dhr. T. Van den Hende, substituut Procureur des Konings (Dendermonde) Dhr. A. Bloch, Ondervoorzitter Rechtbank (Gent) Mevr. A. De Becker, advocaat (voorzitter ad-interim Gent – vanaf april 2007-maart 2010) Dhr. M. Dewulf, coördinator Justitiehuis Ieper en Veunre (Ieper en Veurne) Dhr. I. Aertsen, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven) Dhr. Stijn Coenen, Lessius Hogeschool Mechelen (Mechelen) Dhr. P. De Brauwer, nationale school voor officieren Brussel (Oudenaarde) Mevr. T. Badon, coördinator Justitiehuis (Tongeren) Mevr. I. Claes, substituut procureur des Konings (Turnhout) Mevr. A. Vandeberg, gepensioneerd docent Hogeschool Limburg (Hasselt) Dhr. J. Debrabandere, coördinator Justitiehuis (Kortrijk) Mevr. V. Pasmans, directeur Justitiehuis (Antwerpen)

Voor het parket De verbindingsmagistraten Mevr. E. Beckers, substituut procureur des Konings (Antwerpen) Mevr. F. Maddens, substituut procureur des Konings (Brugge) Dhr. T. Van den Hende, substituut procureur des Konings (Dendermonde) Mevr. H. Vansteenkiste, eerste substituut procureur des Konings (Gent) Dhr. J. Sabbe, procureurs des Konings (Gent) Dhr. P. Bauduin, eerste substituut procureur des Konings (Kortrijk) Mevr. M. Scevenels, eerste substituut procureur des Konings (Leuven); ev. vervanging Mevr. De Cat, substituut procureur des Konings (Leuven) Mevr. D. Cordemans, parket (Leuven) Mevr. L. Devriendt, eerste substituut procureur des Konings (Mechelen): ev. vervanging Mevr. Vandenbrande, substituut procureur des Konings (Mechelen)

182

Dhr. G. Merchiers, procureur des Konings (Oudenaarde) Mvr. H. Van Driessche, substituut procureur des Konings (Oudenaarde) Dhr. P. Jans, substituut procureur des Konings (Tongeren) Mevr. I. Claes, substituut procureur des Konings (Turnhout) Mevr. L. Meheus, substituut procureur des Konings (Mechelen) Mevr. H. Vandeput, substituut procureur des Konings (Mechelen) Mevr. I. Croene, substituut procureur des Konings (Brussel) Mevr. M-C Durieu, procureur des Konings (Ieper) Dhr. T. Verbaeys, substituut procureur des Konings (Ieper) Mevr. S. Herreman, substituut procureur des Konings (Ieper) Mevr. K. Tassaert, substituut procureur des Konings (Ieper) Dhr. Y. Keppens, procureur des Konings (Veurne)

Voor de Rechtbank van Eerste Aanleg Dhr. P. Gevaert, onderzoeksrechter (Brugge) Mevr. J. Devreux, Parket (Brussel) Mevr. C. Callewaert, onderzoeksrechter (Brussel) Mevr. J. Van Ex, ondervoorzitter R.E.A. (Brussel) Dhr. K. Vulsteke, onderzoeksrechter (Ieper) Dhr. F. Verhaege, Procureur des Konings (Kortrijk) Mevr. V. Picavet, Rechtbank Eerste Aanleg (Kortrijk) Dhr. Y. Vanmaele, onderzoeksrechter (Veurne) Dhr. B. Willocx, onderzoeksrechter (Mechelen) Dhr. A. Bloch, ondervoorzitter rechtbank (Gent) Dhr. A. Van Mol, rechter R.E.A. (Gent) Mevr. K. Helsen, rechter (Turnhout) Dhr. A. Simons, voorzitter R.E.A. (Oudenaarde) Mevr. K. Wijnant, onderzoekrechter (Oudenaarde) Dhr. D. Jordens, onderzoeksrechter R.E.A. (Hasselt)

183

Voor de Jeugdrechtbank Dhr. S. Verhelst, leidend jeugdrechter (Brugge) Dhr. T. Verhoeven, jeugdcriminoloog (Brugge) Mevr. F. Raes, jeugdrechter (Leuven) Mevr. H. Depaepe, jeugdrechter (Leuven) Mevr. B. Van Bauwel, jeugdrechter (Mechelen) Mevr. L. Coninx, jeugdcriminoloog (Mechelen) Mevr. N. Caluwé, jeugdrechter (Mechelen) Mevr. J. Danckaerts, jeugdrechter (Mechelen)

Voor de balie Dhr. V. Vereecke, advocaat (Brugge) Mevr. C. D'Hooghe, advocate (Brugge) Mevr. K. Van Bellingen, vertegenwoordiger stafhouder (Brussel) Mevr. A. De Becker, advocaat (Gent) Dhr. P. Dhaeninck, advocaat (Hasselt) Dhr J. Swennen, advocaat (Hasselt) Dhr. L. Lambert, stafhouder (Kortrijk) Dhr. C. Vandenbogaerde, advocaat (Kortrijk) Dhr. M. Vandebroek, advocaat (Leuven) Mevr. G. Gielis, advocaat (Leuven) Mevr. H. Melotte, advocaat (Leuven) Dhr. W. Van Der Donckt, advocaat (Mechelen) Dhr. Y. Janssen, advocaat (Tongeren) Dhr. K. Loyens, advocaat (Tongeren) Dhr. F. Mols, advocaat (Turnhout) Dhr. D. Waeyaert, stafhouder (Veurne) Mevr. F. Gevaert, advocaat (Veurne) Mw. M. Collier, advocaat (Dendermonde) Dhr. D. Gheys, advocaat (Dendermonde) Dhr. H. Vuyls, advocaat (Oudenaarde)

184

Dhr. G. Stevenaert, advocaat (Oudenaarde) Dhr. H. Beerlandt, advocaat (Kortrijk) Dhr. F. Cambien, stafhouder (Kortrijk) Mw. L. Maes, advocaat (Kortrijk) Mevr. I. Samoy, stafhouder (Ieper)

Voor het Justitiehuis Dhr. T. Goosen, directeur (Turnhout) Mevr. A. Vandewalle, directeur (Brugge) Mevr. V. Van Hal, directrice Nederlandstalig Justitiehuis Brussel (Brussel) Dhr. K. Vermeiren, manager kernprocessen (Gent) Mevr. N. Gryson, manager kernprocessen (Gent) Mevr. D. Plessers, coördinator AGM (Hasselt) Mevr. K. Vermaelen, directeur Justitiehuis (Hasselt) Dhr. M. Dewulf, coördinator Justitiehuis (Veurne en Ieper) Mevr. C. Demaegt, directrice Justitiehuis (Veurne en Ieper) Mevr. J. Dezittere, slachtofferonthaal (Veurne) Dhr. J. Debrabandere, coördinator AGM (Kortrijk) Mevr. M. Mertens, coördinator Alternatieve Gerechtelijke Maatregelen (Leuven) Mevr. S. Devalck, directrice Justitiehuis (Leuven) Mevr. E. Fieuws, directeur (Mechelen) Mevr. M. Duytschaever, coördinator (Mechelen) Mevr. P. Van Audenhove, directeur (Oudenaarde) Mevr. G. Persoons, coördinator (Oudenaarde) Dhr. P. Verhaeghe, directeur (Tongeren) Mevr. T. Badon, coördinator (Tongeren) Mevr. N. Debels, directeur Justitiehuis (Kortrijk)

Voor de Dienst Bemiddeling in Strafzaken Mevr. B. Reyniers, justitieassistente (Mechelen) Mevr E. Vanderzeypen, justitieassistente (Mechelen)

185

Mevr. S. Steen, justitieassistente (Oudenaarde) Mevr. V. Geerts, justitieassistente BIS (Turnhout) Dhr. G. Steyaert, justitieassistent (Dendermonde) Mevr. E. Van Gompel, justitieassistente (Leuven) Mevr. V. Decuyper, justitieassistente (Leuven)

Voor de Dienst Slachtofferonthaal bij het Parket Mevr. A. Vansteenkiste , justitieassistente (Brugge) Mevr. N. Eloot, justitieassistente (Dendermonde) Mevr. C. Naegels, justitieassistente (Mechelen) Mevr. C. Ververken, justitieassistent (Veurne) Mevr. J. Dezittere, justitieassistent (Veurne)

Voor de Sociale dienst bij de Jeugdrechtbank Dhr. F. Panesi, dienstdoend leidend consulent (Brugge) Mw. A. Cannaerts, sociale dienst Jeugdrechtbank (Mechelen)

Voor de Politie Dhr. T. Carly, Dienst Jeugd en Gezin, lokale politie (Brugge) Dhr. M. Laforce, federale politie (Dendermonde) Mevr. De Mil, politie Aalst (Dendermonde) Mevr. L. De Clercq, politie Dendermonde (Dendermonde) Mevr. Huylebroeck, politie Sint-Niklaas (Dendermonde) Mevr. Dhondt, politie Sint-Niklaas (Dendermonde) Dhr. P. Verboven, slachtofferbejegening politiezone Vlas (Kortrijk) Mevr. E. Pauwels, commissaris lokale politie (Leuven) Dhr. M. Domicent, commissaris lokale politie (Mechelen) Dhr. K. Six, commissaris lokale politie (Oudenaarde) Dhr. Bruno De Wachter, afgevaardigde federale politie, gerechtelijke eenheid (Oudenaarde) Mevr. C. Callens, politiezone Spoorkin (Veurne) Mevr. C. Thabert, politiezone Westkust (Veurne)

186

Mevr. I. Muylaert, politiezone Polder (Veurne) Mevr. S. Verbeerst, politiezone Polder (Veurne) Dhr. B. Lebrun, directeur gerechtelijke opdrachten politie (Kortrijk) Mevr. S. Deneef, diensthoofd Maatschappelijke Cel, politie (Gent) Dhr. J.-L. Vergult, commissaris van politie (Gent)

Voor het Algemeen Welzijnswerk Mevr. S. Hannon, teamcoördinator Justitieel Welzijnswerk Trajectbegeleiding, C.A.W. Regio Brugge (Brugge) Mevr. A. Van Rechem, coördinator slachtofferhulp, C.A.W. Regio Brugge (Brugge) Mevr. L. Willems, Slachtofferhulp CAW Groot Eiland (Brussel) Dhr. A. Rogiers, C.A.W. Groot Eiland (Brussel) Mevr. L. Geeurickx, coördinator slachtofferhulp CAW regio Dendermonde (Dendermonde) Mevr. T. Voets, coördinator justitieel welzijnswerk CAW regio Dendermonde (Dendermonde) Mevr. M. Vandurme, daderbegeleiding, CAW Artevelde (Gent) Mevr. H. Arijs, CAW Artevelde (Gent) Mevr. K. Vancauteren, slachtofferhulp, CAW Visserij (Gent) Mevr. B. Wille, teambegeleider slachtofferhulp, CAW Visserij (Gent) Mevr. K. Declercq, Coördinator forensische unit CAW Stimulans (Kortrijk) Mevr. K. Willems, assistent-directeur CAW (Leuven) Mevr. L. Van der Perre, teamverantwoordelijke JWW (Leuven) Mevr. T. Jacobs, medewerker slachtofferhulp C.A.W. Kompas (Oudenaarde) Dhr. K. Vanderhoydonck, clustercoördinator, justitieel welzijnswerk en slachtofferhulp, CAW Sonar (Hasselt en Tongeren) Dhr. K. Deblonde, coördinator, C.A.W. De Kempen (Turnhout) Dhr. W. Duerloo, teamverantwoordelijke gerechtelijk opgelegde hulpverlening (Turnhout) Mevr. K. Feys, slachtofferhulp (Ieper) Mevr. P. Barbez, slachtofferhulp (Veurne) Mevr. K. Laperre, JWW (Ieper) Dhr. M. Baele, directeur, C.A.W. Zuid-Oost-Vlaanderen Mw. L. Zeegers, C.A.W. Het Welzijnshuis (Mechelen) Mevr. K. Declerq, C.A.W. Stimulans (Kortrijk)

187

Voor de gevangenis Mevr. V. Van der Elst, attaché (Antwerpen) Mevr. B. Debels, attaché Penitentiair Complex Brugge (Brugge) Dhr. H. Dendoncker, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap in PCB (Brugge) Mevr. H. Vandenbroucke, attaché Penitentiair Landbouwcentrum Ruiselede (PLC) (Brugge) Mevr. M. Van Gierdeghom, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap in PLC en PCB (Brugge) Mevr. H. Suykens, directie gevangenis (Dendermonde) Mevr. S. Lismont, attaché Hulpgevangenis (Leuven) Mevr. M. Boudin, directie gevangenis (Gent) Dhr. P. Vancaeneghem, directie gevangenis (Gent) Mevr. S. Vantomme, directie gevangenis (Ieper - Kortrijk) Mevr. A. Deneckere, attaché (Ieper - Kortrijk) Mevr. I. Ongenaert, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Ieper) Dhr. F. Geets, attaché Leuven Centraal (Leuven) Mevr. A. Van Eyken, attaché (Mechelen) Dhr. L. Degroeve, strafinrichting Oudenaarde- PSD (Oudenaarde) Dhr. H. Claus directeur, strafinrichting Oudenaarde (Oudenaarde) Mevr. A. Beckers, attaché (Hasselt - Tongeren) Dhr. W. Adriaenssen, attaché (Turnhout) Mevr. M. Brandt, attaché PSC Hoogstraten (Turnhout) Mevr. W. Mercelis, attaché (Wortel) Mevr. A. Gyssens, attaché (Merksplas) Mevr. R. Gysen, attaché gevangenis Hasselt (Hasselt) Mevr. V. De Mild, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Oudenaarde) Dhr. C. Vancoppenolle, psychosiale dienst gevangenis Vorst (Brussel) Mevr. A. Gittenaer, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Brussel) Mevr. K. Dewin, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap Leuven Centraal (Leuven) Mevr. M. Duytschaever, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap Hulpgevangenis (Leuven)

Voor de Universiteit Gent Mevr. L. Bradt, vakgroep Sociale Agogiek (Gent)

188

Dhr. L. Van Garsse, vakgroep Sociale Agogiek (Gent)

Voor de K.U.Leuven Dhr. I. Aertsen, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven); ev. vervanging Mevr. K. Mariën, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven) Dhr. L. Walgrave, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven)

Voor de U of Hasselt Mevr. M. Vanhaegendoren, Prof. Em. Universiteit Hasselt (Hasselt)

Voor de VUB Mevr. S. Snacken, Vrije Universiteit Brussel (Brussel) Mevr. C. Beyens, Vrije Universiteit Brusel (Brussel)

Voor de Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdbijstand Mevr. M. Berghmans, stafmedewerkster Mevr. L. Balcaen, stafmedewerkster

Voor de vzw Suggnomè (werkgever herstelbemiddelaars meerderjarigen – alle stuurgroepen) Mevr. M. Regelbrugge, coördinator herstelbemiddeling meerderjarigen Mevr. A. Marchal, stafmedewerker Dhr. P. Verbeeck, stafmedewerker

Voor de werkgevers van de herstelbemiddelaars Dhr. B. Sanders, directeur Bureau Alternatieve Afhandeling Brugge (Brugge) Dhr. W. Vandamme, directeur Oranjehuis (Kortrijk) Dhr. J. Jespers, directeur Alba(Leuven); ev. vervanging Dhr. H. Depoortere, Alba (Leuven) Mevr. L. Peeters, directeur algemene zaken Stad Leuven (Leuven) Dhr. L. Janssens, directeur vzw Jongenstehuis Ivo Cornelis (Mechelen)

Voor de bemiddelingsdiensten Mevr. N. Van Eynde, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen)

189

Mevr. H. Vanlommel, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen) Mevr. H. Deboeck, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Mechelen) Mevr. R. Jacobs, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brugge) Mevr. A. Gaethofs, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brugge) Mevr. S. Maelbrancke, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. A. Segers, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. D. Bouckaert, herstelbemiddelaar minderjarigen (BAAB) (Brugge) Mevr. B. Lecomte, herstelbemiddelaar minderjarigen (BAAB) (Brugge) Mevr. H. De Voghel, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brussel) Mevr. E. Goossens, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Dendermonde) Mevr. A. Michem, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Dendermonde, Ieper en Veurne) Mevr. A. Moens, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent/Dendermonde/Oudenaarde) Dhr. D. Dhondt, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Ieper, Kortrijk en Veurne) Mevr. B. Pouseele, coördinator HCA-dienst DIVAM (Ieper en Veurne) Mevr. N. Vandecasteele, herstelbemiddelaar minderjarigen (Ieper en Veurne) Mevr. S. Vanslambrouck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Ieper en Veurne) Mevr. L. Dauw, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Kortrijk) Mevr. I. Declerck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. S. Geerts, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. S. Jonckheere, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Dhr. S. Lecompte, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. N. Vanneste, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. T. Jammaers, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Mechelen) Dhr. R. Vanpee, schadebemiddelaar (Mechelen) Mevr. K. Verschooten, coördinator HCA-dienst BIC (Mechelen) Mevr. H. Geudens, herstelbemiddelaar, begeleider BIC (Mechelen) Dhr. B. Van Droogenbroeck, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Leuven/Brussel) Mevr. P. Sampers, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Leuven) Mevr. K. Buntinx, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Leuven) Mevr. N. Van Paesschen, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. N. Devarrewaere, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven)

190

Mevr. M. Beck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. D. Abicht, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. L. Eggen, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Mullens, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Nys, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Wouters, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. D. De Ryck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. S. Vangrunderbeeck, politieel schadebemiddelaar (Leuven) Mevr. H. Van Osmael, G.A.S.-bemiddelaar (Leuven) Mevr. D. Bataillie, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Gent) Mevr. L. Soetewey, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Gent) Dhr. M. Bouchez, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Dhr. K. Maes, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Mevr. E. Goeman, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) Mevr. A. Delvigne, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) Mevr. J. Declercq, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen/Dendermonde) Mevr. E. Van den Haezevelde, herstelbemiddelaar minderjarigen (Oudenaarde/Dendermonde/Gent) Mevr. R. De Neeve, GAS bemiddelaar (Dendermonde) Mevr. M. Cuppens, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Tongeren) Dhr. K. Vanspauwen, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Tongeren/Hasselt) Dhr. D. Roussard, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.L.) (Tongeren) Mevr. P. Franken, herstelbemiddelaar minderjarigen (Turnhout) Dhr. F. Van Gorp, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Turnhout) Dhr. D. Dufraing, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Turnhout) Mevr. I. Jaspers, coördinator B.A.A.L (Hasselt)

Diversen Mevr. M. Detavernier, Coördinator Centrum voor jongeren en gezinsbegeleiding (Kortrijk) Dhr. S. Christiaensen, coördinator integraal veiligheidsplan (Mechelen) Dhr. W. van Herle, coördinator preventieteam (Mechelen) Mevr. I. Van Eetveld, regioverantwoordelijke provincie Antwerpen (Antwerpen)

191

Mevr. L. Peeters, stad Leuven, (Leuven) Dhr. E. Claes, docent Hogeschool Brussel (Brussel) Mevr. N Troch, coördinator project burenbemiddeling Stad Gent (Gent) Dhr. S. Van De Woestyne, directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking Dhr. C. Fourie, vrederechter (Leuven)

192