Jaarverslag. Suggnomè vzw - Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling. Leuven. Kortrijk. Oudenaarde. Dendermonde. Brugge. Gent. Brussel. Mechelen

2009 Leuven Kortrijk

Oudenaarde

Brugge

Dendermonde

Gent

Brussel

Veurne

Mechelen

Ieper

Antwerpen

Hasselt

Tongeren Turnhout

Suggnomè vzw – Forum voor herstelrecht en bemiddeling M. Theresiastraat 114 3000 LEUVEN

Tel: 016 I 22 63 88 Fax: 016 I 22 74 82 Email: [email protected] Website: www.suggnome.be

Suggnomè vzw - Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling

Jaarverslag

Jaarverslag 2009 vzw Suggnomè - Forum voor herstelrecht en bemiddeling

Met dank aan de FOD Justitie, het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en Hefboom cvba.

2|P a g i n a


INHOUD

Ten geleide .............................................................................................................................................................. 7 DEEL 1: Focus op de interne organisatie ............................................................................................................... 11 Algemene vergadering ...................................................................................................................................... 11 Raad van bestuur .............................................................................................................................................. 13 Inhoudelijk beleidsoverleg ................................................................................................................................ 14 Regioteams........................................................................................................................................................ 15 Terugkomdagen en denkdagen......................................................................................................................... 17 Terugkomdagen ............................................................................................................................................ 17 Denkdagen .................................................................................................................................................... 17 Interne werkgroepen ........................................................................................................................................ 18 Werkgroep registratie ................................................................................................................................... 18 Werkgroep sensibilisatie ............................................................................................................................... 18 Werkgroep FSU ............................................................................................................................................. 19 Ad hoc werkgroep bemiddelen met kinderen .............................................................................................. 20 Deontologische commissie ............................................................................................................................... 21 Supervisie .......................................................................................................................................................... 22 Individuele functioneringsgesprekken .............................................................................................................. 22 DEEL 2: Bovenlokaal overleg in 2009 .................................................................................................................... 23 Centrale werkgroep informatieplicht ................................................................................................................ 23 Uitgebreid coördinatieteam: Expertisenetwerk Bemiddeling in strafzaken ..................................................... 25 Externe werkgroep Bemiddeling Fase Strafuitvoering ...................................................................................... 26 Overleg Bemiddelen in Assisen ......................................................................................................................... 26 Denkgroep Herstel ............................................................................................................................................ 27 Herstelfonds ...................................................................................................................................................... 28 Een gezamenlijk gedragen engagement ....................................................................................................... 28 Conceptnota voor de uitbreiding en structurele verankering van het Herstelfonds .................................... 29 De praktijk in 2009 ........................................................................................................................................ 30 Besluitend ..................................................................................................................................................... 30 Buurtbemiddeling: Binnenlandse Zaken ........................................................................................................... 31

3|P a g i n a


Het project van de FOD Binnenlandse Zaken ................................................................................................ 31 DEEL 3: Forum ....................................................................................................................................................... 32 Erkenning als socioculturele beweging ............................................................................................................. 32 Werkgroepen .................................................................................................................................................... 33 Werkgroep Communicatie: Nieuwsbrief en Samenspraak ........................................................................... 33 Werkgroep Vorming ...................................................................................................................................... 35 Werkgroep internationale uitwisseling ......................................................................................................... 37 Pers.................................................................................................................................................................... 43 10 jaar Suggnomè.............................................................................................................................................. 45 Vorming aan externen....................................................................................................................................... 47 Toneel................................................................................................................................................................ 47 DEEL 4: Onderzoek en innovatie ........................................................................................................................... 49 De impact van herstelbemiddeling op de strafrechtelijke afdoening ............................................................... 49 Herstelbemiddeling en vrijwilligerswerking ...................................................................................................... 49 Rapport onderzoeksvragen ............................................................................................................................... 50 'Victim-offender mediation and victim's restoration: a victimological study in the context of restorative justice' ............................................................................................................................................................... 50 De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief. De rechtsbeleving van rechtzoekenden voor de rechtbank .................................................................................................................. 51 Is herstelrecht meer dan procedurele rechtvaardigheid? Een kwalitatief onderzoek naar de perceptie van slachtoffers........................................................................................................................................................ 51 DEEL 5: Bemiddelingsactiviteiten in Vlaanderen in 2009 ...................................................................................... 53 Bemiddelingsdienst Gent .................................................................................................................................. 53 Inleiding: We hebben ‘blik’ gehaald!! ........................................................................................................... 53 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 53 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 58 Conclusies en aspiraties voor 2010 : een ‘blik’ op de toekomst ................................................................... 59 Bemiddelingsdiensten Ieper & Veurne ............................................................................................................. 60 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 60 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 62 Conclusie ....................................................................................................................................................... 64 Bemiddelingsdienst Turnhout ........................................................................................................................... 64 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 64 4|P a g i n a


De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 66 Bemiddelingsdienst Brussel .............................................................................................................................. 69 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 69 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 70 Conclusie ....................................................................................................................................................... 71 Een getuigenis van een slachtoffer van zedenfeiten over zijn ervaringen met bemiddeling ....................... 72 Bemiddelingsdienst Antwerpen ........................................................................................................................ 74 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 74 Jaarplanning 2009 ......................................................................................................................................... 76 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 77 Conclusie ....................................................................................................................................................... 81 Bemiddelingsdienst Oudenaarde ...................................................................................................................... 81 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 81 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 84 Bemiddelingsdienst Limburg ............................................................................................................................. 86 Herstelbemiddeling Limburg ......................................................................................................................... 86 Eén dienst, twee stuurgroepen ..................................................................................................................... 87 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 87 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 91 Bemiddelingsdienst Mechelen .......................................................................................................................... 92 Inleiding ......................................................................................................................................................... 92 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ........................................ 93 De cijfers in beeld .......................................................................................................................................... 98 Bemiddelingsdienst Dendermonde ................................................................................................................. 100 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 101 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 104 Tot slot… ...................................................................................................................................................... 105 Bemiddelingsdienst Kortrijk ............................................................................................................................ 105 Inleiding ....................................................................................................................................................... 105 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 106 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 107

5|P a g i n a


Conclusie en voorzichtige vooruitblik naar de toekomst ............................................................................ 108 Bemiddelingsdienst Leuven ............................................................................................................................ 109 De integratie van bemiddeling voor en na vonnis: een jaar later ............................................................... 109 Nieuwe wegen die we in 2009 zijn ingeslagen ............................................................................................ 111 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 112 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 114 Brief, van een nabestaande nà een gezamenlijk gesprek met de dader, aan haar vrienden en familieleden .................................................................................................................................................................... 116 Bemiddelingsdienst Brugge ............................................................................................................................. 117 Inleiding ....................................................................................................................................................... 117 Structurele activiteiten en verdere Implementatie van de wet van 22 juni 2005 ...................................... 118 De cijfers in beeld ........................................................................................................................................ 120 Conclusie ..................................................................................................................................................... 122 De bemiddelingsactiviteiten in Vlaanderen: samengevat ............................................................................... 122 De aanvragen tot bemiddeling .................................................................................................................... 122 Bemiddelingsdossiers .................................................................................................................................. 122 Resultaat van de bemiddeling .................................................................................................................... 122 DEEL 6: Bijlagen ................................................................................................................................................... 124 Cijfers arrondissementele bemiddelingsdiensten ........................................................................................... 124 Tabellen INSTROOM dossiers periode 01/01/08 - 31/12/08 ...................................................................... 124 Tabellen UITSTROOM dossiers periode 01/01/08 - 31/12/08 .................................................................... 129 Lijst leden stuurgroepen ................................................................................................................................. 134

6|P a g i n a


TEN GELEIDE

We sloten het werkjaar 2009 af met de feestelijke viering van ons 10-jarig bestaan in het Provinciehuis te Leuven. Het werd een bijzonder deugddoend gebeuren niet in het minst vanwege de talrijke aanwezigheid van personen die de voorbije tien jaar hun bijdrage geleverd hebben aan de ontwikkeling van de diverse activiteiten van onze vereniging. Bovendien konden we bij de organisatie van dit gebeuren genieten van de sympathie vanwege velen die elk op hun manier bijdroegen tot het welslagen van dit feest: de deelnemers aan het debat, Phara de Aguirre die op haar geëigende manier het gesprek in goede banen leidde, de ‘Muchachas’ die het geheel opluisterden met 'inspirerende songs', Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen en de vertegenwoordiger van minister van Justitie Stefaan De Clerck die uitdrukkelijk hun steun betuigden voor de verdere ontwikkeling van de bemiddelingspraktijk, het kringloopcentrum het Spit dat een 'salon' ter beschikking stelde, onze kopiezaak die de speciale editie van de Nieuwsbrief integraal sponsorde... En ook hier weer konden we rekenen op de gedrevenheid en creativiteit van de eigen medewerkers. In het Redactioneel van de speciale editie van de Nieuwsbrief brengt Katrien Lauwaert als voorzitster van de vereniging ‘een eerbetoon aan al onze medewerkers van vroeger en nu die zonder uitzondering veel hebben gegeven. De personeelsgroep is in de voorbije tien jaar opvallend stabiel gebleven. Dat zegt veel over het engagement.’ Zij hebben er ook in 2009 alles toe bijgedragen dat het een boeiend werkjaar werd zij het niet altijd in even gemakkelijke omstandigheden. Voorliggend werkingsverslag mag hiervan getuigen. Na het vertrek van Leo Van Garsse begin 2009 dienden de opdrachten die hem de voorbije jaren werden toegewezen te worden geïntegreerd in het takenpakket van de staf op het centraal secretariaat. Bovendien werd in overleg met de FOD Justitie geopteerd voor een heroriëntatie van de implementatiefunctie naar een bemiddelingsfunctie, temeer daar de tijdelijkheid van de implementatiefunctie de laatste jaren hoe langer hoe duidelijker werd. In overleg met de bemiddelaars werd overeengekomen dat zij, in ruil voor de uitbreiding van de bemiddelingscapaciteit, op vraag deelopdrachten zouden opnemen op niveau van het secretariaat van de vereniging. Ik meen te kunnen stellen en dat blijkt ook uit voorliggend jaarverslag dat we er op die manier zijn in geslaagd ons actief als gesprekspartner te blijven engageren op de verschillende lokale en bovenlokale fora. In voorgaande werkingsverslagen werd meermaals het belang beklemtoond van een bovenlokale structurele verankering van de bemiddelingspraktijk. We moeten echter ook nu weer vaststellen dat de inspanningen in dit verband tot dusver geen resultaat hebben opgeleverd. Na de vergadering van de Centrale werkgroep Informatieplicht – een werkgroep geïnstalleerd op niveau van de FOD Justitie op initiatief van toenmalig minister van Justitie L. Onkelinx - in november 2008 waarop door de beleidscel van de minister van Justitie in deze een concreet voorstel werd toegelicht m.b.t. de installatie van een intersectorale beleids- en praktijkadviserende commissie, bleef het gedurende het hele jaar 2009 stil. Gevolg hiervan is dat ook de installatie van de deontologische commissie voorzien bij wet van 22 juni 2005 op zich laat wachten. Tot zolang blijft de 'informele' deontologische adviescommissie die destijds werd geïnstalleerd in samenspraak met de bemiddelaars minderjarigen aanspreekbaar op deontologische kwesties waarmee de bemiddelaars in hun dagelijkse praktijk worden geconfronteerd. Anderzijds, en dat is dan weer hoopgevend, kunnen we vaststellen dat 'herstel en bemiddeling' een thema blijft voor de verschillende betrokken beleidsverantwoordelijken. Zo ondermeer engageerden de Vlaamse gemeenschap en de FOD Justitie zich samen tot het uittekenen van een concept m.b.t. de verdere implementatie van het 'herstelfonds'. Ook de provincies waren hierbij gesprekspartner. Bovendien hebben beide beleidsdepartementen zich uitgesproken voor overleg in functie van het uitklaren van de bevoegdheden en verantwoordelijkheden m.b.t. de hulpen dienstverlening die zich situeert op het raakvlak van beide bevoegdheidsdomeinen, zo ondermeer m.b.t. de herstelbemiddeling en dit met het oog op het uittekenen van een globaal raamakkoord in dit verband. Verder sprak de minister van Justitie, Stefaan Declerck, zich in zijn Oriëntatienota dd. november 2009 uit voor een gecoördineerd aanbod van bemiddeling op niveau van de rechtbank van eerste aanleg mede in functie van het verhogen van de zichtbaarheid van de bemiddelingsprocedures voor de burger. Ook in de nota 7|P a g i n a


strafuitvoeringsbeleid dd. februari 2010 wordt een luik besteed aan de ‘herstelbemiddeling’. Zo wordt ondermeer de spoedige installatie van de deontologische commissie in het vooruitzicht gesteld. Bovendien wordt de opvatting onderschreven dat ‘recht op bemiddeling voor alle personen (met een direct belang) die betrokken zijn in een gerechtelijke procedure, een coherent overleg vereist tussen alle betrokken actoren.’ In dit verband wordt verwezen naar de werking van de arrondissementele stuurgroepen die in samenspraak met verschillende betrokken actoren in de verschillende Vlaamse gerechtelijke arrondissementen werden geïnstalleerd met het oog op het uittekenen van een meer op herstel gericht strafrechtelijk beleid. Voorgesteld wordt om de werking van deze arrondissementele samenwerkingsverbanden wetenschappelijk te onderzoeken in functie van het uittekenen van beleidsaanbevelingen m.b.t. dergelijk beleidsorgaan inzake bemiddeling op centraal of regionaal niveau. Op initiatief van de Vlaamse gemeenschap werd een denkgroep 'herstel' geïnstalleerd met de bedoeling uit te tekenen hoe de hulpen dienstverlening ressorterend onder de Vlaamse bevoegdheid, invulling kan geven aan de notie 'herstel'. Ook op niveau van het parket-generaal blijft men betrokken. Het overleg inzake het bemiddelen in 'Assisendossiers' werd opnieuw opgestart. Ook de besprekingen met het oog op het formuleren van een advies t.a.v. de minister van Justitie inzake de verhouding tussen de bemiddeling in strafzaken en de herstelbemiddeling werden begin 2009 voortgezet. Wegens omstandigheden diende het overleg in dit verband te worden opgeschort. De draad wordt terug opgenomen in het voorjaar 2010. Inzake onze forumactiviteiten die tot doel hebben een breed maatschappelijk draagvlak te creëren voor een herstelrechtelijke benadering van criminaliteit, signaleerden we vorig jaar dat gezien de beperktheid van de middelen die wij hiertoe kunnen voorzien, wij de mogelijkheden zouden onderzoeken om ons in te schrijven in andere, meer op deze opdracht van toepassing zijnde regelgevingen. Het voorbije jaar investeerden wij in de voorbereidende werkzaamheden met het oog op het bekomen van een erkenning als sociaal-culturele beweging. Indien onze aanvraag wordt gehonoreerd betekent dit dat wij vanaf januari 2011 extra personeelsen werkingsmiddelen kunnen vrijmaken met het oog op de verdere uitbouw van onze forumopdracht en in het bijzonder het ontwikkelen van sensibiliserende activiteiten t.a.v. het brede publiek. In dit verband werden ook besprekingen opgestart met het theatergezelschap 'De goesting'. Bedoeling is een toneelstuk uit te werken rond bemiddeling dat op diverse plaatsen in Vlaanderen kan worden voorgesteld. De Vlaamse gemeenschap verklaarde haar steun aan dit project via het toekennen van een subsidie die ons toelaat alvast van start te gaan. Hoewel we vorig jaar aankondigden dat we onze internationale ambities wat zouden terugschroeven zijn we ook wat dit betreft het voorbije jaar toch behoorlijk actief geweest. Inzake onderzoek en innovatie werkten we ook in 2009 mee aan verschillende (doctoraats)onderzoeken. Bovendien werd werk gemaakt van de inventarisering van allerlei thema's die om inhoudelijke verdieping vragen en waartoe onderzoek in het kader van stages, eindverhandelingen, doctoraatsverhandelingen,...dienstbaar kan zijn. Hiertoe werden in eerste instantie de eigen medewerkers bevraagd. In een volgende fase worden ook de leden van de Algemene vergadering en de stuurgroepleden bevraagd. Dit moet ons toelaten in de toekomst in deze een actiever beleid te voeren t.a.v. de onderwijsinstellingen. De vraag om inhoudelijke verdieping mede met het oog op de verdere ontwikkeling van een kwaliteitsvol aanbod van bemiddeling komt niet in het minst van de bemiddelaars zelf. Zowel inzake de toegankelijkheid van het aanbod als inzake het verloop van de bemiddeling tot en met de uitkomst van het bemiddelingsproces en de wijze waarop deze al dan niet een plaats krijgt in de verdere gerechtelijke afhandeling, blijven we geconfronteerd met een aantal knelpunten die ons uitdagen tot reflectie en initiatief. Zo stellen we vast dat er nog lang geen sprake is van een rechtsgelijke toegang van burgers betrokken bij een strafrechtelijke procedure tot het aanbod van bemiddeling. Niettegenstaande de werkzaamheden van de 1 Centrale Werkgroep Informatie op enkele van de uitgetekende actieterreinen , resulteerden in concrete 1

Zie Jaarverslag 2008 8|P a g i n a


voorstellen, bleef de implementatie hiervan, op enkele uitzonderingen na, tot dusver dode letter. Zo ondermeer zouden de verschillende betrokken instanties zich met de respectieve achterban beraden over de vraag hoe invulling te geven aan de eigen verantwoordelijkheid inzake het informeren van burgers betrokken bij een misdrijf m.b.t. de mogelijkheid van bemiddeling. Tot dusver heeft dit nog niet geresulteerd in concrete richtlijnen. We zien in dit verband echter ook een belangrijke rol weggelegd voor de eigen organisatie. Getuige hiervan onze forumactiviteiten die zich ook situeren op arrondissementeel niveau waarbij de bemiddelaars heel wat sensibiliserende initiatieven nemen en dit zowel t.a.v. de betrokken actoren als t.a.v. het brede publiek. Ook de arrondissementele stuurgroepen nemen hierin hun verantwoordelijkheid en maken afspraken inzake de rol van de respectieve partners met het oog op het optimaliseren van de toeleiding tot het aanbod van bemiddeling. In een aantal arrondissementen resulteerde dit in een initiatief vanwege de gerechtelijke instanties tot het implementeren van een systeem van 'lineair' informeren. Zo ondermeer in het arrondissement Tongeren waar reeds enkele jaren, burgers betrokken bij een strafrechtelijke procedure, via brief vanwege het parket, worden geïnformeerd over de mogelijkheid van bemiddeling. Dit resulteert in een grote toestroom van aanvragen zelfs in die mate dat het aanbod aan bemiddelingscapaciteit ontoereikend dreigt te worden, met als gevolg het invoeren van wachtlijsten en dientengevolge het afhaken van partijen die in eerste instantie wel een vraag hadden tot bemiddeling. Dit legt een hypotheek op ons streven naar een rechtsgelijke toegang tot het aanbod. Onze vraag bij de FOD justitie tot uitbreiding van de bemiddelingscapaciteit werd ook in 2009 niet positief beantwoord en het is nog maar de vraag of dit voor 2010 anders zal zijn. Ondertussen weegt de druk van de caseload op alle bemiddelaars temeer daar we geen 'reserve' hebben en het 'uitvallen' van een bemiddelaar om welke reden dan ook in eerste instantie dient opgevangen te worden door de directe collega's. Dit heeft voor gevolg dat de noodzakelijke investering in structureel overleg en sensibilisering dreigt te stagneren met als gevolg ook een stagneren van de praktijk. Eerder dan zich hierdoor te laten ontmoedigen stellen we vast dat de bemiddelaars dit aangrijpen als een kans om een aantal vanzelfsprekendheden in vraag te stellen en bij te sturen in hun voortdurende zoektocht naar een evenwicht tussen enerzijds het hanteren van de groeiende caseload en anderzijds de zorg voor kwaliteit. Het uitblijven van concrete bovenlokale richtlijnen m.b.t. de invulling van de eigen verantwoordelijkheid van de respectieve betrokkenen inzake het informeren van burgers betreffende het aanbod van bemiddeling en dientengevolge de diversiteit aan initiatieven in dit verband op arrondissementeel niveau, heeft voor gevolg dat we op dit ogenblik worden geconfronteerd met nagenoeg zoveel verschillende systemen van toestroom van dossiers naar de bemiddelingsdiensten als er arrondissementen zijn. Dit heeft belangrijke implicaties voor de interpretatie van de registratiegegevens waarbij het ontzettend moeilijk wordt louter op basis van de kwantitatieve gegevens algemene uitspraken te doen m.b.t. de Vlaamse bemiddelingspraktijk net zo min men een vergelijking kan maken tussen de verschillende arrondissementen. Dit stelt ons voor de uitdaging ons registratiesysteem te optimaliseren zodat enerzijds belangrijke gegevens niet verloren gaan en anderzijds de gegevens toch bruikbaar zijn ter verantwoording t.a.v. de subsidiërende overheden en betrokken actoren en in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Een andere belangrijke uitdaging in het streven naar een rechtsgelijke toegang tot het aanbod van bemiddeling ligt in de diversiteit van de potentiële doelgroep. Zowel op niveau van het informeren als op niveau van het aanbod zelf noodzaakt dit tot de nodige creativiteit. Zo namen de bemiddelaars, op basis van hun praktijkervaring, het initiatief om de gehanteerde folders waarin het aanbod wordt toegelicht te 'vertalen' naar de doelgroep van kinderen die als slachtoffer betrokken zijn bij een misdrijf. Ook inzake het bemiddelingsproces zelf werden methodische aanpassingen doorgevoerd. Hier ligt echter nog een belangrijk werkterrein. Onderzoek ondermeer m.b.t. het profiel van de deelnemers en 'niet-deelnemers' aan bemiddeling kan mee richtinggevend zijn voor de initiatieven die dienen te worden ontwikkeld met het oog op het optimaal tegemoetkomen aan de diversiteit binnen onze doelgroep. Van bij de opstart van de bemiddelingspraktijk beoogden wij met dit aanbod aan burgers betrokken bij een gerechtelijke procedure ook de mogelijkheid te bieden zich te verhouden t.a.v. de verdere strafrechtelijke afhandeling. De wijze waarop gerechtelijke instanties omgaan met het 'resultaat' van de bemiddeling is dan

9|P a g i n a


ook een belangrijke bekommernis. De wet van 22 juni 2005 inzake de bemiddeling voorziet in de mogelijkheid voor betrokken partijen om het resultaat van de bemiddeling over te maken aan de bevoegde gerechtelijke instanties. In voorkomend geval dient de rechter hierover melding te maken in het vonnis. Mede op aansturen van de bemiddelaars die partijen appelleren op deze mogelijkheid, werd de vraag of en zo ja hoe rechters zich verhouden t.a.v. het resultaat van de bemiddeling, het voorbije jaar, voorwerp van bespreking op verschillende overlegfora. Zo ondermeer op de denkdagen met de bemiddelaars waarbij ook rechters werden uitgenodigd hierover met ons in debat te gaan. Het resultaat van deze bespreking was bijzonder confronterend en maakte ons duidelijk dat inzake de implementatie van de wettelijke bepalingen in deze nog een hele weg is af te leggen. Recent beperkt onderzoek in een aantal arrondissementen bevestigt dit. Mogelijk is dit een gevolg van het gegeven dat de overeenkomsten als resultaat van een bemiddeling in verhouding tot de caseload van de magistratuur nog altijd een bijzonder marginaal gegeven zijn. Mogelijk heeft het te maken met 'de taal' van de overeenkomsten. Overleg met de zittende magistratuur dringt zich op en dient hierover duidelijkheid te creëren niet in het minst om partijen, die zich engageren in een bemiddelingsproces tot en met in het afsluiten van een overeenkomst, tegemoet te komen in hun verwachting hiermee ook een stem te krijgen in het verder debat inzake de strafrechtelijke afhandeling. De realisatie van een bemiddelingspraktijk mede als motor voor de ontwikkeling van een meer op herstel gericht strafrechtelijk beleid veronderstelt -en zo mag ook weer blijken uit voorliggend jaarverslag- de geïntegreerde ontwikkeling van activiteiten op diverse terreinen: methodiekontwikkeling, onderzoek en innovatie met het oog op kwaliteitsbevordering, netwerking, sensibilisatie, vorming, beleidsadvisering. De doelstellingen van de organisatie werden destijds bij de oprichting ook als dusdanig omschreven en juist in de samenhang van deze doelstellingen lezen we de identiteit van de organisatie, zoals een lid van de Algemene vergadering het verwoordde. In het jaarverslag 2008 kondigden wij de verderzetting aan van het debat m.b.t. de vraag waar we op termijn met de organisatie naartoe willen. De bemiddelaars zelf hadden een eerste gelegenheid om zich hierover uit te spreken op de denkdagen in 2008. In november 2009 werd hierover in gesprek gegaan op niveau van de Algemene vergadering. De komende maanden wordt dit overleg verder gezet. Nu al is echter duidelijk dat men het behoud van de identiteit van de organisatie en i.c. de samenhang van de diverse doelstellingen ook voor de toekomst blijft onderschrijven. Dat wij de voorbije tien jaar toch wel wat hebben gerealiseerd heeft mijn inziens ook te maken met deze geïntegreerde visie en met een professionele identiteit van onze medewerkers die hier perfect op aansluit en juist gekenmerkt wordt door de samenhang van hun affiniteit met het individuele werk, hun kritisch reflexief bezig zijn, hun structureel inzicht en de vanzelfsprekendheid waarmee zij hun individueel bezig zijn verbinden met sensibiliserend werk, vorming, beleidsmatig initiatief. De identiteit van de organisatie wordt zodoende gedragen door de professionele identiteit van de medewerkers. En als ik de medewerkers mag geloven dan ligt juist in de erkenning van deze identiteit door de organisatie een belangrijke voedingsbodem voor hun blijvend engagement. Afsluitend wil ik hier opnieuw alle medewerkers, leden van de raad van bestuur en algemene vergadering, deelnemers aan werkgroepen en stuurgroepen uitdrukkelijk danken voor hun engagement. Ook de federale en Vlaamse beleidsverantwoordelijken wil ik bedanken voor hun constructieve betrokkenheid. Tenslotte wil ik nog een woordje richten tot Jan Bergé, medestichter van de organisatie en gedurende tien jaar lid van de raad van bestuur en meer dan negen jaar voorzitter van onze vereniging: “ Jan, mede dank zij jou heb ik geleerd de kleinere en grotere obstakels te relativeren in het licht van al het waardevolle dat ‘ons bezig zijn’ en de gedragenheid hiervan door velen, ons dagdagelijks brengt. Dus Jan, het gaat goed met de sociëteit. Je hebt de organisatie doorheen haar groeipijnen (be)geleid en nu de funderingen min of meer zijn gelegd heb je besloten de fakkel door te geven aan Katrien. Je was een schitterende voorzitter en mede namens ons allen bedank ik jou voor wat je hebt betekend en nog betekent voor onze vereniging. Van harte.” Marianne Regelbrugge Coördinator 25 februari 2010

10 | P a g i n a


DEEL 1: FOCUS OP DE INTERNE ORGANISATIE

In het jaarverslag 2008 stonden we uitgebreid stil bij de resultaten van het beleidsplanningsproces en bij de stand van zaken inzake het reorganisatieproces. Beide processen werden eind 2007 opgestart om tegemoet te komen aan een aantal knelpunten in het toenmalig functioneren van de organisatie. Volgende doelen werden voor ogen gehouden: een verduidelijking van de beslissingsstructuren; de actieve ondersteuning van medewerkers in hun arrondissementele opdracht; het verbreden van het intern draagvlak voor de verschillende opdrachten op arrondissementeel, regio- en organisatieniveau; het verzekeren van de betrokkenheid van alle medewerkers op het geheel van de organisatie. Richtinggevend hierbij was tevens de vaststelling dat de organisatie zich tot dan toe in haar functioneren liet leiden door enkele waardevolle uitgangspunten die men bij de reorganisatie wenste mee te nemen en zelfs wenste te versterken en die door de medewerkers zelf werden benoemd als: onderlinge gelijkwaardigheid, mogelijkheden tot ontplooiing op verschillende vlakken, kansen voor alle medewerkers tot betrokkenheid op het geheel van de organisatie, ruimte voor participatie en dialoog, voor creativiteit, innovatie, vrijheid, autonomie en verantwoordelijkheid. Eén en ander resulteerde in een beleidsplan voor de periode 2008-2011 en verder in de installatie van 3 regioteams, het Inhoudelijk Beleidsoverleg en in het bepalen van de verhoudingen inzake bevoegdheden en verantwoordelijkheden tussen de verschillende geledingen binnen de organisatie. Eind 2010 loopt huidige beleidsperiode af en starten de werkzaamheden met het oog op het uittekenen van een volgend beleidsplan. Verder wordt een globale evaluatie voorzien van de doorgevoerde reorganisatie. De uitkomst van het debat omtrent de vraagstelling ‘waar we op lange termijn naartoe willen met de organisatie’ zal hier richtinggevend zijn. Een structuur is immers geen op zich staand gegeven maar staat ten dienste van de realisatie van de inhoudelijke ambities en dient een weerspiegeling te zijn van de waarden die je als organisatie onderschrijft.

ALGEMENE VERGADERING De algemene vergadering kwam statutair bijeen op 28 april 2009. Na de behandeling van de formele punten (ontslagnemingen en benoemingen AV en Raad van bestuur en goedkeuring jaarrekening 2008 en begroting 2009) werden de cijfergegevens m.b.t. het werkjaar 2008 toegelicht. In navolging van de suggestie van de Algemene vergadering (vergadering 29 april 2008) werd, voor zover de registratiegegevens dit toelaten, een vergelijking gemaakt voor de periode 2002-2008. De Algemene vergadering kreeg daarna de gelegenheid een aantal inhoudelijke bedenkingen te formuleren. Zo was er de vaststelling dat, in tegenstelling tot de resultaten van het onderzoek dat in 2004 werd uitgevoerd in de arrondissementen Dendermonde en Tongeren, de verhouding tussen het aantal ‘daders’ dat interesse heeft voor de bemiddeling en het aantal ‘daders’ dat werd geïnformeerd over de bemiddeling de laatste jaren procentueel veel hoger ligt dan aan slachtofferkant (67% tegenover 46%). De resultaten van het onderzoek in 2004 lieten een vrij gelijklopende verhouding zien voor wat slachtoffers en daders betrof. Dit zou gedeeltelijk te verklaren zijn door de stijging van het aantal dossiers in de fase van de strafuitvoering waarbij de vraag voor bemiddeling meestal komt van daderkant en we daar, meer dan in dossiers voor vonnis, op een negatieve reactie stuiten vanwege de slachtoffers. Verder werd erop gewezen dat het moment waarop slachtoffers aangesproken worden op bemiddeling zeer bepalend kan zijn voor hun reactie waarbij het bijzonder moeilijk is om in deze eenduidige richtlijnen te geven. Vandaar wordt gewezen op het belang van een brede sensibilisatie van allerlei hulpen dienstverlenende organisaties en van de burger opdat bemiddeling zichtbaar wordt. Verder viel op dat het aantal bemiddelingsprocessen dat resulteert in een overeenkomst tijdens de voorbije jaren procentueel eerder is gedaald dan gestegen. Nochtans blijft het opzet van de bemiddeling voor de organisatie meer dan alleen het faciliteren van een onderlinge communicatie tussen slachtoffer en dader van een misdrijf. Het gaat ook om het aanreiken van kansen aan partijen betrokken bij een misdrijf om zich te 11 | P a g i n a


verhouden t.a.v. het verder verloop van de strafrechtelijke afhandeling waarbij we ook voor ons een verantwoordelijkheid zien in het creëren van de hiertoe noodzakelijke voorwaarden. Vraag is of je als bemiddelaar hier een afwachtende houding aanneemt t.a.v. partijen dan wel hen hier actief op appelleert. Belangrijk in deze is ook dat we zicht krijgen op de houding van de magistraten t.a.v. de bemiddeling en in het bijzonder ‘de overeenkomsten’. We kunnen veronderstellen dat ‘de overeenkomst’ de bemiddeling voor de magistraat zichtbaar maakt en mogelijk zijn houding t.a.v. ‘bemiddeling’ in positieve zin zal beïnvloeden. Tot op heden wordt bemiddeling immers door de magistratuur nog zeer vaak als een randverschijnsel gepercipieerd. Of de rechters in hun besluitvorming al dan niet de overeenkomst mee in overweging nemen blijft op dit ogenblik een onbeantwoorde vraag. In dit verband werd nog opgemerkt dat de wet van 22 juni 2005 die voorziet in enkele bepalingen m.b.t. de verantwoordelijkheid van de rechter om zich t.a.v. de bemiddeling te verhouden, hier geen sluitende garantie vormt. Er blijft nood aan sensibiliserende en vormende activiteiten t.a.v. de magistratuur. Tevens stelde men dat ook de advocatuur hierbij een rol kan spelen. Wanneer een overeenkomst werd opgemaakt kunnen de respectieve advocaten de magistratuur hierop attenderen. Afsluitend werd gesteld blijvend aandacht te hebben voor de aansluiting van de bemiddeling bij de scharniermomenten in de gerechtelijke procedure. Hiermee wordt enerzijds gedoeld op het informeren van partijen betrokken bij een gerechtelijke procedure over de mogelijkheid bemiddeling aan te vragen en dit tijdens de verschillende fasen van de strafrechtsbedeling tot en met de strafuitvoering. Dit veronderstelt tevens dat ook de magistratuur en andere hulpen dienstverlenende organisaties worden geappelleerd om hierin een verantwoordelijkheid op te nemen niet in het minst omwille van het beginsel van rechtsgelijkheid. Anderzijds blijft het een uitdaging de mogelijkheden te creëren opdat partijen en gerechtelijke instanties zich in de verdere strafrechtelijke afhandeling onderling zouden kunnen verhouden. Betreffende thema’s kwamen in de loop van het werkjaar op de agenda van verschillende overlegmomenten. Zo gingen we op de jaarlijkse denkdagen met alle medewerkers in gesprek met de heer Rob Perriëns, rechter bij de strafuitvoeringsrechtbank Antwerpen en met de heer Rik Haex, gewezen voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Leuven rond de vraagstelling hoe rechters de bemiddeling percipiëren en of en hoe zij zich verhouden tot de bemiddelingsovereenkomst. Hierover leest u meer verder in dit jaarverslag. Bovendien werd in dit verband, mede op aansturen van de bemiddelaars, onder supervisie van mevrouw Katrien Lauwaert, in een aantal gerechtelijke arrondissementen een beperkt onderzoek uitgevoerd. Verder in dit werkingsverslag krijgt u een beknopt overzicht van de resultaten van dit onderzoek. Op de viering van het 10-jarig bestaan van onze organisatie benoemde ook Jan Bergé, ex-voorzitter van onze vereniging, het sensibiliseren van de zittende magistratuur als één van de grote uitdagingen voor de komende jaren.

Jan Bergé

12 | P a g i n a


Een andere belangrijke uitdaging voor de organisatie wordt het uittekenen van een visie op lange termijn: ‘Waar willen we op termijn met de organisatie naartoe’. In het werkingsverslag 2008 brachten we verslag uit over de denkdagen waar ook deze vraagstelling thema van debat was. We kondigden meteen ook aan dat we in 2009 verdere stappen zouden zetten in de ontwikkeling van een lange termijn visie. Ondermeer met dit opzet werden de leden van de algemene vergadering uitgenodigd op een buitengewone vergadering die doorging op 17 november 2009. De agenda van deze vergadering was tweeledig. Vooreerst werd naar aanleiding van de jaarlijks terugkerende problemen om het vereiste aanwezigheidsquorum te halen een statutenwijziging doorgevoerd. Op basis van het streven van de organisatie naar dialoog en participatie werd bij de oprichting van de organisatie statutair bepaald dat de helft van de leden ook effectief diende aanwezig te zijn op de vergaderingen. De voorbije jaren bleek dit bijzonder moeilijk te realiseren. In het zoeken naar een evenwicht tussen enerzijds de optie voor participatie en dialoog en anderzijds de praktische haalbaarheid werd een wijziging doorgevoerd in die zin dat de helft van de leden van de algemene vergadering aanwezig of vertegenwoordigd dient te zijn. Gegeven het feit dat statutair elk lid slechts één ander lid bij volmacht kan vertegenwoordigen dient nog altijd een voldoende quorum van effectief aanwezige leden gehaald. Tweede punt van de agenda was de vraagstelling waar we op termijn naartoe willen met de organisatie. Er werd gedebatteerd in twee groepen. Hierbij werd vertrokken van de vraag of de organisatie zich nog altijd kan scharen achter de doelstellingen zoals statutair vastgelegd bij de oprichting van de vereniging. Deze doelstellingen situeren zich op 4 domeinen met name: De bemiddeling: het ontwikkelen van visie en methodiek om te bemiddelen tussen slachtoffer en dader en daartoe het uitbouwen van een organisatorisch kader; Studie en innovatie: o onderzoek naar andere methoden van herstel en probleemoplossing; deze methoden uitproberen, evalueren, bijsturen en overdraagbaar maken; daartoe een organisatorisch kader uitbouwen; o studie-, onderzoeks-, prospectie- en innovatiewerk verrichten m.b.t. bemiddeling en verwante domeinen; o methodische ondersteuning en vorming aanbieden alsook informatie en documentatie uitbouwen; Forum: het organiseren van informatie- en ervaringsuitwisseling, overleg en samenwerking tussen alle geïnteresseerden in binnen- en buitenland; het organiseren van sensibiliserende activiteiten t.a.v. het brede publiek Beleid: het nemen en ondersteunen van sensibiliserende en beleidsbeïnvloedende initiatieven t.a.v. de betrokken overheden en maatschappelijke instanties en voorzieningen. Al heel snel werd duidelijk dat alle leden van de Algemene vergadering de uitgetekende doelstellingen nog altijd volledig kunnen onderschrijven. Bovendien beklemtoonde men het belang van de samenhang tussen deze verschillende doelstellingen wat voor vele leden ook de specifieke identiteit van de organisatie uitmaakt. Men ziet geen enkele reden om hier in de toekomst van af te stappen zij het dat zich desgevallend op termijn wel een wijziging in prioriteitenafweging kan opdringen. Voorlopig blijkt de focus op de bemiddelingspraktijk en de organisatorische, inhoudelijke en methodische omkadering hiervan voor de meeste leden prioritair gevolgd door, ongeveer op gelijke hoogte, de andere doelstellingen. Dit debat wordt in het voorjaar 2010 verder gezet en dient te resulteren in een langetermijnvisie die zoals reeds aangegeven mede richtinggevend zal zijn bij de opmaak van het volgend beleidsplan. Bovendien dient dit ons een kader aan te reiken hoe ons met onze doelstellingen en activiteiten te verhouden t.a.v. andere hulpen dienstverlenende instanties en organisaties op het terrein.

RAAD VAN BESTUUR De raad van bestuur was begin 2009 statutair ontslagnemend. Drie leden stelden zich niet opnieuw kandidaat om een beheersmandaat op te nemen: Erika Fieuws, stichtend lid van de organisatie en reeds van bij het begin lid van de raad van bestuur, Nadia Biermans eveneens stichtend lid van de organisatie en vier jaar lid van de raad van bestuur en tenslotte Jan Bergé eveneens stichtend lid en van bij aanvang lid van de raad van bestuur en sedert 2000 ook voorzitter van de raad van bestuur. Hiermee verliest de raad van bestuur drie zeer geëngageerde leden die zich tijdens hun jaren als bestuurslid telkens opnieuw dienden te verhouden t.a.v. de

13 | P a g i n a


groter wordende complexiteit van de ‘societeit’. Zij deden dit met een nooit geziene soepelheid van geest en een enorme gedrevenheid. Steeds aanspreekbaar en beschikbaar als het nodig was. Zij hebben de organisatie mee ‘gedragen’ en dit gaf comfort ook aan de medewerkers. In naam van ons allen wil ik hen hier nogmaals uitdrukkelijk danken. Ondertussen werd een nieuwe bestuursraad samengesteld. Van de bestaande ploeg bleven vijf leden over: Katrien Lauwaert die het voorzitterschap overnam, Katrien Willems, Martine Puttaert, Erik Claes en Lieve Bradt. Twee nieuwe leden sloten aan: Stijn Caes en Martin De Loose. De raad van bestuur kwam in 2009 zes keer samen en boog zich over verschillende dossiers. Specifieke aandacht ging naar de actieve opvolging van de financiële situatie en dit via driemaandelijkse toetsing van de resultaten aan de begroting. Op die manier kreeg de raad van bestuur tussentijds de mogelijkheid een en ander bij te sturen. Na de onverwacht teleurstellende resultaten voor het boekjaar 2008 (dat werd afgesloten met een minieme winst) en dit niettegenstaande de inspanningen van alle medewerkers, wou de raad van bestuur op deze wijze voorkomen eind 2009 opnieuw geconfronteerd te worden met een slechter resultaat dan voorzien. De algemene vergadering keurde in haar vergadering van 28 april 2009 de financiële rekeningen goed, sprak haar waardering uit voor de geleverde inspanningen met het oog op enerzijds besparen en anderzijds het vinden van bijkomende middelen maar vroeg tegelijkertijd waakzaam te blijven. Om de betrokkenheid van de medewerkers ook op het financiële luik te voeden werd ook op niveau van het Inhoudelijk beleidsoverleg tussentijds toelichting gegeven bij de financiële situatie waarbij de leden van dit overleg advies konden uitbrengen m.b.t. mogelijkheden inzake bijsturing. De financiële situatie van de organisatie laat tot op heden weinig of geen ruimte om een financieel beleid te voeren dat aansluiting vindt bij de inhoudelijke ambities van de organisatie. Deze reiken zoals uit voorliggend werkingsverslag mag blijken, verder dan de opdrachten waarvoor de organisatie op dit ogenblik wordt gesubsidieerd met name het realiseren van een bemiddelingsaanbod in elke fase van de strafrechtsgang tot en met de fase van de strafuitvoering en dit in elk gerechtelijk arrondissement van Vlaanderen. Dit stelt ons voor de keuze óf in te binden op onze inhoudelijke ambities óf blijvend te zoeken naar bijkomende middelen. Het voorbije jaar werd voorbereidend werk geleverd met het oog op het structureel voorzien in middelen om onze opdracht inzake het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor het herstelrechtelijk gedachtegoed en voor de bemiddeling ten volle te kunnen uitbouwen. Zo werden de mogelijkheden verkend om een erkenning te bekomen als sociaal-culturele beweging en om een theatervoorstelling m.b.t. ‘bemiddeling’ te realiseren. We komen hier verder in dit jaarverslag op terug.

INHOUDELIJK BELEIDSOVERLEG Het Inhoudelijk beleidsoverleg (IBO) kwam in 2009 tien keer in vergadering bijeen. Eén van de thema’s op dit overleg betrof een verduidelijking van het mandaat van het IBO en van de deelnemers en in het bijzonder van de bemiddelaars die door de regio zijn afgevaardigd om deel te nemen aan dit overleg. Zoals in voorgaand werkingsverslag beschreven beoogt het IBO dat is samengesteld uit stafmedewerkers, administratieve krachten, bemiddelaars en coördinator de verbinding te maken tussen de verschillende geledingen binnen de organisatie. Binnen de contouren uitgetekend in het beleidsplan heeft dit overleg, al naargelang de beleidsdomeinen een beslissende dan wel adviserende bevoegdheid. Elke deelnemer aan dit overleg heeft een gelijkwaardige stem in de besluitvorming zij het dat de coördinator, wanneer geen consensus wordt bereikt, de bevoegdheid heeft ‘knopen door te hakken’, in voorkomend geval, in samenspraak met de raad van bestuur. Met het oog op de besluitvorming worden m.b.t. bepaalde aspecten ook de regioteams geconsulteerd. Bovendien kunnen op vraag van de regioteams thema’s ter bespreking worden voorgelegd aan het IBO. De bemiddelaars die participeren aan het beleidsoverleg hebben hier een belangrijke scharnierfunctie. Van hen wordt verwacht dat zij op een objectieve manier de standpunten vertolken die m.b.t. bepaalde thema’s binnen de regio werden ingenomen zodat deze een volwaardige plaats krijgen in het debat. Zij zijn de informatieverschaffers van wat er leeft in hun regioteam. Dit is voor de ‘afgevaardigde’ bemiddelaars niet altijd een eenvoudige opdracht. Enerzijds dienen zij de standpunten van hun regio in te brengen, anderzijds wordt van hen verwacht dat zij deze kunnen overstijgen om tot eenduidige en gedragen beslissingen te komen die mogelijk niet volledig in de lijn liggen van het regio standpunt.

14 | P a g i n a


Verder boog het IBO zich over verschillende dossiers die betrekking hebben op de ontwikkeling van de bemiddelingspraktijk, het bovenlokaal overleg, de bijdrage van de organisatie aan wetenschappelijk onderzoek; de forumwerking; praktijken beleidsontwikkelingen en thema’s die raken aan het organisatiebeleid, personeelsbeleid en financieel beleid.

REGIOTEAMS Uit voorgaande mag reeds blijken dat de regioteams een belangrijke scharnierfunctie vervullen in de organisatie. Doorheen de implementatie van de reorganisatie werd dit ook alsmaar duidelijker. Niet in het minst de regioteams zelf hebben bijgedragen tot een verdere explicitering van hun positionering binnen het geheel van de organisatie. Wanneer we de omschrijving, doel en bevoegdheid van het regioteam zoals bepaald in de startnota dd. 2007 vergelijken met de bepalingen in de toelichting bij het organigram dd. 2009 dan stellen we een belangrijke evolutie vast. Meer bepaald werd doorheen de implementatie van de reorganisatie de rol van de regioteams m.b.t. het beleid op verschillende vlakken op niveau van de organisatie duidelijker. 2

Zo luidt de 'omschrijving' van het 'zelfsturend team' in de startnota als volgt: 'Het zelfsturend team is een vaste groep van medewerkers in een organisatie die m.b.t. de opdracht een kwaliteitsvol aanbod van bemiddeling te realiseren een gezamenlijke verantwoordelijkheid opnemen. Hoe deze verantwoordelijkheid concreet wordt ingevuld wordt bepaald door de leden van het zelfsturend team. Hoe zij zich hierop organiseren wordt eveneens bepaald door het zelfsturend team.' In een toelichtende nota bij het organigram dd. begin 2009 lezen we het volgende: Het zelfsturend team is een vaste groep van medewerkers in een organisatie die een gezamenlijke ondersteunende verantwoordelijkheid opnemen m.b.t.: de opdracht een kwaliteitsvol aanbod van bemiddeling te realiseren; het creëren van structurele voorwaarden, die hiertoe noodzakelijk zijn. Hoe deze verantwoordelijkheid concreet wordt ingevuld wordt bepaald door de leden van het zelfsturend team. Hoe zij zich hierop organiseren wordt eveneens bepaald door het zelfsturend team. Daarnaast vormt het zelfsturend team in twee richtingen de brug tussen de arrondissementele diensten en het IBO, zowel op het vlak van beleidsvoorbereiding als van beleidsuitvoering. Ook bij de bepalingen m.b.t. het 'doel' van de zelfsturende teams zien we in de recentere nota een expliciete verwijzing naar het beleid op niveau van de organisatie dit in tegenstelling tot de startnota. Het team is geen doel op zich maar creëert mee de voorwaarden opdat individuele medewerkers zich ondersteund zouden weten in het realiseren van de opdracht. De zelfsturende teams verbreden het draagvlak voor de verantwoordelijkheden van de individuele medewerkers, en verbreden tegelijk ook het draagvlak voor het organisatiebeleid. De samenwerking dient uiteindelijk ook bij te dragen tot een meer efficiënte werking, wat op zijn beurt ruimte creëert voor creativiteit en vernieuwing. Tenslotte krijgen we ook inzake 'bevoegdheid ' in de recentere nota een verwijzing naar 'de organisatie als geheel': Conform het voorgaande heeft het zelfsturend team een grote autonomie in de invulling van haar verantwoordelijkheden. Vanzelfsprekend werkt het zelfsturend team binnen de beleidslijnen uitgetekend door de organisatie (beleidsplan). Belangrijke graadmeter is in welke mate de individuele medewerkers zich effectief gesteund weten in hun opdracht en in welke mate de individuele medewerker zich betrokken voelt op de werking van de organisatie als geheel. De uitdagingen voor de regioteams liggen zodoende op twee belangrijke niveaus: het invulling geven aan de ondersteuning van de individuele medewerker in zijn arrondissementele 2

Tegenwoordig spreken we eerder van ‘regioteams’ dan van ‘zelfsturende teams’. 15 | P a g i n a


verantwoordelijkheden op individueel niveau en structureel niveau; het invulling geven aan de betrokkenheid op de werking van de organisatie als geheel en het mee creëren van een breder draagvlak voor het beleid van de organisatie op verschillende vlakken. Deze evolutie is niet toevallig en getuigt enerzijds van de grote betrokkenheid van de medewerkers op het geheel van de organisatie en anderzijds van de wil van de organisatie hiertoe ook de ruimte te creëren. In de praktijk komen de drie regioteams ongeveer zeswekelijks samen. De agenda wordt bepaald enerzijds door wat zich vanuit de arrondissementele diensten aan punten aandient en dit zowel op individueel vlak als op structureel vlak en anderzijds door wat zich vanuit het Inhoudelijk Beleidsoverleg aan thema’s aandient. De evaluatie van de werking van de regioteams zal worden gekaderd in de globale evaluatie van de reorganisatie waarbij zoals in voorgaande reeds gesteld de ambities van de organisatie op langere termijn mee richtinggevend zullen zijn.

Viering 10 jaar Suggnomè – 11 december 2009 Provinciehuis Leuven

16 | P a g i n a


TERUGKOMDAGEN EN DENKDAGEN TERUGKOMDAGEN In tegenstelling tot vorige jaren kozen we er in 2009 voor om de frequentie van Terugkomdagen te verminderen, ingegeven door het feit dat de Regio’s nu een aantal doelstellingen die vroeger aan de terugkomdagen werden toegedicht, hebben overgenomen. Bemiddelaars ontmoeten mekaar nu immers frequent op regioniveau. Dit impliceert dan wel dat de bemiddelaars over de grenzen van de Regio’s heen mekaar veel minder zien, wat door sommigen evenwel als een tekort wordt ervaren. De terugkomdagen gingen door op 19 februari 2009 en op 20 oktober 2009. Volgende thema’s kwamen aan bod: voorstelling Werkboek Herstel vanuit de cel, werkwoorden van daders, door de heer Frank Geets (attaché Management en Ondersteuning Gevangenis Leuven Centraal); toelichting van het beleid van het Directoraat Generaal Penitentiaire Inrichtingen inzake herstelgerichte detentie door mevrouw Vanessa Bury; bemiddelen met kinderen: groepsoefening: aan de hand van een concrete casus dachten we na over de randvoorwaarden, mogelijkheden en grenzen om met kinderen te bemiddelen; voorstelling tussentijdse resultaten Beleidsplan Suggnomè; toets herziening missietekst in het licht van het Beleidsplan Beweging (zie elders in dit verslag); bespreking en vergelijking van concrete werkwijze om dossiergegevens te registreren.

DENKDAGEN De residentiële denkdagen vonden plaats op 14 en 15 mei in Roosendael. De denkdagen grijpen we aan om enerzijds inhoudelijke thema’s uit te werken en ter discussie te stellen, en anderzijds om te werken aan de groepsdynamiek. We werkten rond volgende inhoudelijke thema’s. Bemiddeling en zittingsniveau Het bemiddelingsgebeuren is op verschillende momenten en wijzen verankerd aan het strafrechtsgebeuren. Eén van de momenten waarop zich dit kan manifesteren is op zittingsniveau. Een van de beoogde doelen van bemiddeling, is om slachtoffers en verdachten/daders mogelijkheden te geven tot participatie aan de gerechtelijke besluitvorming. Conform onze visie willen wij partijen ondersteunen in hun wens om de resultaten van het bemiddelingsproces terug te koppelen ten aanzien van de gerechtelijke instanties. Maar hoe sluit de besloten ruimte van bemiddeling aan op de publieke ruimte van het strafproces? En in welke mate en op welke wijze kunnen straf(uitvoerings)rechters rekening houden met de bemiddeling en de resultaten ervan? Waar vullen deze twee verschillende concepten mekaar aan of botsen ze? We gingen hierover in gesprek met Prof. dr. Katrien Lauwaert (Ulg) die de voorbije jaren een doctoraatonderzoek heeft gewijd aan de thematiek van ‘Herstelrecht en rechtswaarborgen’. Nadien namen de heer Henri Haex (voorzitter rechtbank eerste aanleg Leuven) en de heer Robert Perriëns (strafuitvoeringsrechter Antwerpen) vanuit hun praktijkervaring deel aan het debat. Zie ook volgende publicatie: Lauwaert Katrien (2009), Herstelrecht en procedurele waarborgen, Maklu, Apeldoorn-Antwerpen, 398p. (in onze bibliotheek beschikbaar)

17 | P a g i n a


De arrondissementele stuurgroepen ‘bemiddelen in delictsituaties’ in perspectief Binnen de organisatie, en bij de bemiddelaars, leeft reeds enige tijd het gevoel dat de vergaderingen van de arrondissementele stuurgroepen niet steeds meer voldoen aan het oorspronkelijke opzet. We stellen tevens verschillen vast tussen de arrondissementen op het vlak van frequentie van vergaderen, agenda en aanwezigheid van partners. Dit hoeft op zich niet per definitie problematisch te zijn voor zover de partners rond de tafel zich nog achter eenzelfde visie kunnen scharen. Wij maakten tijd om alvast binnen onze ploeg van medewerkers opnieuw de achterliggende waarden en visie te expliciteren. Samengevat komt het hier op neer: Suggnomè wil bijdragen tot de humanisering van de strafrechtelijke reactie op criminaliteit en van de samenleving. Zij wil bijdragen tot een maatschappelijke benadering van criminaliteit die tegemoet komt aan de menselijke waardigheid. Wij streven naar een meer communicatieve en participatieve justitie, hetgeen betekent dat we het recht van eenieder betrokken bij een misdrijf willen erkennen om gehoord te worden en te participeren aan de maatschappelijke reactie op dit gebeuren. Ons inziens kan iedere actor op het werkveld welzijn en justitie worden uitgedaagd om cliënten te ondersteunen in hun zoektocht en mogelijkheden om zich te verhouden ten aanzien van het misdrijf, maar ook ten aanzien van elkaar en ten aanzien van de gerechtelijke actoren. Dit vraagt echter een voortdurend zoeken naar evenwicht tussen verschillende actoren en rationaliteiten. Dit vraagt samenspraak en tegenspraak tussen alle instanties die invulling geven de maatschappelijke reactie op een misdrijf. Hier ligt een belangrijke opdracht voor de stuurgroepen, die zich hebben verenigd rond de doelstelling ‘een op herstel gericht strafrechtelijk beleid’. Bemiddeling biedt een mooie casus om van daaruit na te denken over de eigen rol in dit kader. We schrijven het komende jaar een visietekst uit, waar ook de visie met betrekking tot de stuurgroepen een plaats krijgt. Wordt dus vervolgd. Tot slot beëindigden we de denkdagen met een stadswandeling in Mechelen.

INTERNE WERKGROEPEN WERKGROEP REGISTRATIE Deze werkgroep bestaat uit de coördinator, een stafmedewerker en een aantal bemiddelaars. Zij buigen zich op regelmatige basis over de vragen en bedenkingen van bemiddelaars en externen mbt de uitbouw en het onderhouden van een efficiënt, gebruiksvriendelijk en omvattend registratiesysteem. Op die manier probeert zij een systeem op poten te zetten dat op vrij eenvoudige wijze een antwoord kan bieden op vragen van de overheid, de bemiddelaars, en externen mbt de bemiddelingscijfers. Afgelopen jaar kwam de werkgroep 4 keer samen en werd ondere andere werk gemaakt van een up-to-date handleiding van het registratiesysteem en een overzicht van de FAQ (frequently askes questions). Ook werd uitvoerig gediscussieerd over de definiëring en interpretatie van een aantal variabelen, zoals: vanaf wanneer registreer je iets als aanvraag, bemiddelingsdossier, ... We probeerden de input zo vergelijkbaar mogelijk te maken ondanks de verschillen in werking tussen de bemiddelingsdiensten in verschillende gerechtelijke arrondissementen. Daarnaast werden ook een aantal nieuwe tabellen gecreëerd in het registratiesysteem. Deze tabellen geven de bemiddelaars een beter beeld van de effectieve dossierbelasting op ieder moment.

WERKGROEP SENSIBILISATIE Vanuit de praktijk ervaren we dat burgers, hulpverleners, doorverwijzers, alsook magistraten vaak onvoldoende op de hoogte zijn van de werking en de principes van herstelbemiddeling. Nu Suggnomè de experimentele fase is ontgroeid, is de nood groot aan enerzijds uniform vormings- en informatiemateriaal, en anderzijds aan bijkomende sensibiliseringscampagnes. Met het oog hierop werd een werkgroep sensibilisatie in 18 | P a g i n a


het leven geroepen. Hieraan participeren Suggnomè bemiddelaars en een stafmedewerker. Deze werkgroep vergaderde 2-maandelijks. De werkgroep hield zich het voorbije jaar onder andere bezig met: Er werd een vragenlijst opgesteld rond het gebruik van internet, onze website en e-mail door onze bemiddelaars. Verder werd nagedacht over het gebruik van nieuwe media mbt website en sensibilisatie. Er werd nagedacht over acties mbt fiscale giften. Een folder werd hierrond ontwikkeld. Er werd info verzameld over specifieke doelgroepen op basis waarvan de bemiddelaars uit de verschillende regio’s sensibiliserende acties konden opzetten. (vb: huisartsen, leerkrachten, kansarmen, centra geestelijke gezondheidszorg, ...). In het beleidsplan van Suggnomè werd opgenomen dat elke regio naast de regelmatige sensibilisering van de samenwerkingspartners, ook jaarlijks 1 specifieke doelgroep zal contacteren. Opvolging van het toneelproject (zie verder) Ondersteuning van de festiviteiten rond 10 jaar Suggnomè (zie verder) Opvolging en ondersteuning mbt de website en nieuwsflash van Suggnomè (een nieuw systeem voor nieuwsflashes werd uitgewerkt, in 2010 zal dit systematischer gehanteerd worden.) Informatie rond het ontwikkelen van een huisstijl werd verzameld en bediscussieerd. (cfr beleidsplan Suggnomè: ook hier zal in de toekomst verder werk van gemaakt worden)

WERKGROEP FSU Zoals in vorig jaarverslag beschreven, werd de werking met betrekking tot het bemiddelingsaanbod in de fase van de strafuitvoering, waarvoor de Vlaamse gemeenschap drie fte subsidieert, geïntegreerd binnen de reguliere werking van onze organisatie. Het is voor Suggnomè steeds duidelijk geweest dat welzijn/hulpverlening en bemiddeling nauw verbonden zijn, dat met andere woorden ook de Vlaamse gemeenschap een principiële verantwoordelijkheid met betrekking tot bemiddeling in strafrechtelijke context heeft. Hoe deze principiële betrokkenheid zich verhoudt ten aanzien van de verantwoordelijkheid van Justitie is nog niet duidelijk. We vernamen dat begin 2010 beleidsoverleg zou zijn opgestart tussen de Minister van welzijn en de Minister van Justitie, waarbij men tot een globaal raamakkoord wil komen om de raakvlakken en afspraken tussen de respectievelijke beleidsdomeinen te integreren. Ook herstelbemiddeling zou hier een plaats krijgen. We zijn erg benieuwd naar deze evoluties en hopen bij dit overleg nauw betrokken te worden. Inzake bemiddeling fase strafuitvoering (FSU) liggen er ons inziens nog inhoudelijke vragen klaar die verdere diepgang behoeven. Tegelijk ervaren we op het terrein dat de structurele samenwerking met partners (o.m. vanuit de Vlaamse gemeenschap) blijvende aandacht verdient en soms nog onvoldoende structureel is ingebed. Dit is de reden waarom we in 2009 FSU thematisch als afzonderlijk thema binnen onze organisatie een plaats gaven. Daarbij vinden we het belangrijk dat wij onze praktijk en bekommernissen terzake kunnen toetsen aan externe actoren, in concreto onder de vorm van de externe werkgroep FSU (waarover elders in dit verslag meer). Elke bemiddelaar kan in principe dossiers opnemen voor en na vonnis. De mate waarin bemiddelaars op dit terrein echter wel of niet (pro) actief beleid voeren is afhankelijk van de arrondissementele context en ontwikkelingen. Niettemin blijven de verschillende bemiddelingsdiensten gefaseerd stappen zetten in een streven naar een veralgemening van het aanbod bemiddeling, ook in de fase van de strafuitvoering .... De interne werkgroep FSU, bestaande uit drie bemiddelaars en een stafmedewerker, werkte het voorbije jaar rond volgende thema’s: In beeld brengen van arrondissementele samenwerkingsverbanden inzake bemiddeling FSU, en stimuleren van betere samenwerkingsafspraken; Stimuleren van aandacht voor FSU op niveau van de arrondissementele stuurgroepen; Het uitschrijven van een draaiboek FSU (methodische richtlijnen); Voorbereiding van de externe werkgroep FSU.

19 | P a g i n a


AD HOC WERKGROEP BEMIDDELEN MET KINDEREN In 2007-2008 schreef een stagiaire op de bemiddelingsdienst Antwerpen haar eindwerk “Bemiddelen met kinderen”. Hieruit bleek dat het werken met (jonge) kinderen toch wel bijzondere aandachtpunten verdient, die verder dienden te worden verkend. Een intern werkgroepje werkte dit thema stapsgewijs verder uit. In samenwerking met het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk organiseerden we twee workshops voor slachtofferhulpverleners Kinderwerking en hulpverleners JWW (2 oktober 2008 en 19 maart 2009). Aan de hand van een casus stelden we onze werkwijze voor, waarna er ruimte was tot uitwisseling met de hulpverleners. Er werd gezocht naar punten waar samenwerking met de hulpverlening wenselijk of zinwol kan zijn (blijkt nu arrondissementeel erg te verschillen). Op de inspiratiedag van de projecten Herstelgericht werken in het welzijnswerk (22 oktober 2009) werd eveneens een workshop aan dit thema gewijd. Verder werkten op de terugkomdag van februari 2009 bemiddelaars rond mogelijkheden en grenzen van het bemiddelen met kinderen. Op basis van deze besprekingen werkte de werkgroep vervolgens een eerste versie van interne aanbevelingen inzake bemiddeling met kinderen uit. Deze werden door Ann-Sofie Michem, stagiaire Oudenaarde 2009 en ondertussen bemiddelaar, in het licht van haar afstudeerproject getoetst bij een aantal externe instanties (Bijzondere Jeugdzorg, kinderpsychologe, Jeugdrechter, Parketmagistraat), waarna de werkgroep deze resultaten integreerde in voorliggend dossier. Uiteindelijk kwamen we tot Aanbevelingen Bemiddelen met minderjarige slachtoffers, die we aan ons draaiboek uniformiteit toevoegen. Het is een werkinstrument dat gaandeweg nog verder aangepast/verfijnd dient te worden. Tevens werd een nieuwe folder ontworpen op maat van kinderen.

Folder ‘bemiddelen met kinderen’

20 | P a g i n a


DEONTOLOGISCHE COMMISSIE Gegeven het nog steeds uitblijven van de installatie van de deontologische commissie bemiddeling zoals voorzien in de wet van 22 juni 2005 en betreffend Koninklijke besluit dd. 26 januari 2006, continueerde de ‘informele’ deontologische adviescommissie ook in 2009 haar werkzaamheden. Het secretariaat van de commissie wordt waargenomen door een stafmedewerker van Suggnomè. (Commissieleden waren het afgelopen jaar: Stefaan Viaene (OSBJ), Stijn Caes (oud-bemiddelaar; nam in de loop van 2009 ontslag uit de commissie), Mia Claes (oud-bemiddelaar en docent sociaal hogeschool Heverlee en de interactie-academie), Kris Stas (steunpunt algemeen welzijnswerk), Katrien Herbots (KULeuven) en Leo Van Garsse (RUGent) (vervoegde de commissie eind 2009). De commissie werkte het afgelopen jaar een document uit waarin alle adviezen vanaf de opstart van de commissie tot nu werden gebundeld (2003 – 2009). Bemiddelaars ‘meerderjarigen’ en ‘minderjarigen’ kunnen bij de commissie terecht voor advies m.b.t. allerlei deontologische aspecten die zich stellen in concrete dossiers. De commissie kwam afgelopen jaar drie keer samen en baseert zich in haar advies, op de bepalingen in de deontologische code die door een werkgroep, samengesteld uit vertegenwoordigers van de bemiddelaars minderjarigen en de bemiddelaars meerderjarigen, werd opgemaakt. Vanuit de commissieleden kwam afgelopen jaar regelmatig de opmerking dat de code op een aantal punten dient geupdate te worden toe. Hiertoe zal in de loop van 2010 de werkgroep deontologie terug worden samengeroepen. Hieronder vind je een voorbeeld van een vraag aan de deontologische commissie en het advies dat de commissie op basis van de deontologische code formuleerde: VOORBEELD: HOE LANG NA DE FEITEN KUNNEN WE EEN BEMIDDELING AANBIEDEN? Casus: Volgende vragen kwamen naar boven naar aanleiding van een concrete casus maar omwille van de complexiteit van het dossier zou een schets ervan ons onnodig ver weg leiden van de eigenlijke vraag. Vandaar dat ik me beperk tot de vraag. Hoe lang na de feiten kunnen we een bemiddeling aanbieden? Zijn hier beperkingen qua termijn of beperkingen qua gerechtelijke procedure? Zolang de fase van de strafuitvoering loopt lijkt het verantwoord om het aanbod nog te doen. Maar wat als het hele strafrechtelijke luik is afgehandeld? Is het dan nog geoorloofd om de dader als dader aan te spreken en het slachtoffer als slachtoffer? Hoe lang mogen wij de partijen met de feiten achtervolgen? Anderzijds is het ook goed te begrijpen dat sommige vragen naar bemiddeling pas komen nadat het hele gerechtelijke stuk is afgehandeld, omwille van de loop des levens. Bijvoorbeeld een slachtoffer van zedenfeiten begint een partnerrelatie en wordt geconfronteerd met haar/zijn verleden. Of een dader van slagen en verwondingen wordt jaren later zelf slachtoffer van slagen en verwondingen. Kunnen we hen een slachtoffer-daderbemiddeling onthouden omdat het gerechtelijke luik is afgehandeld?

Advies: De adviescommissie is van mening dat het interveniëren in het privéleven van een persoon op vraag van een ander persoon gelegitimeerd is wanneer dit gebeurt vanuit een dienst die hiertoe erkend is en binnen het reguliere kader van waaruit die dienst werkt. Voor Suggnomè betekent dit laatste conform de wet van 22 juni 2005 ‘het juridisch kader van de gerechtelijke procedure tot en met de strafuitvoering’. In die zin is de commissie van mening dat contactname vanuit de dienst met een partij op vraag van een andere partij, nadat het strafrechtelijk luik is afgehandeld, niet te verantwoorden is. Wanneer de vraag tot bemiddeling komt van de beide partijen en dit nadat strafrechtelijk luik is afgerond, dan kan men deze uitzonderlijk (indien men nergens terecht kan) opnemen vanwege het mandaat van beide partijen. Men werkt dan echter buiten het kader waarbinnen men erkend en gesubsidieerd wordt met de vraag of andere diensten dit niet kunnen/moeten opnemen.

21 | P a g i n a


SUPERVISIE Ook in 2009 kregen alle bemiddelaars de mogelijkheid gebruik te maken van het aanbod van supervisie. Hier geldt geen verplichting. Toch participeert het grootste deel van de bemiddelaars aan de supervisie die wordt begeleid door twee externe supervisoren. Momenteel wordt de supervisie nog in twee groepen georganiseerd.

INDIVIDUELE FUNCTIONERINGSGESPREKKEN De herverdeling van taken op niveau van het centraal secretariaat, waarbij de stafmedewerkers mede verantwoordelijkheid kregen inzake opdrachten op coördinatieniveau, diende ook ruimte te creëren voor een meer systematisch aanbod van individuele functioneringsgesprekken. In 2009 zijn we hierin geslaagd. De coördinator had met elk van de medewerkers één of twee functioneringsgesprekken. Ook voor 2010 zijn de gesprekken reeds in de planning opgenomen.

Viering 10 jaar Suggnomè – 11 december 2009 Provinciehuis Leuven (de Muchachas en op de achtergrond Phara de Aguirre en Leo Van Garsse)

22 | P a g i n a


DEEL 2: BOVENLOKAAL OVERLEG IN 2009

CENTRALE WERKGROEP INFORMATIEPLICHT Zoals in voorgaande werkingsverslagen reeds uitvoerig toegelicht werd in 2007 op initiatief van toenmalig minister van Justitie L. Onkelinx een Centrale werkgroep informatieplicht geïnstalleerd. Bij de installatie van de Centrale werkgroep Informatieplicht werd haar opdracht toegespitst op art. 553§2 van de wet van 22 juni 2005 waarin verwezen wordt naar de opdracht van de magistratuur erop toe te zien dat de rechtzoekenden geïnformeerd worden inzake de mogelijkheid van bemiddeling. De minister wenste via de werkgroep voorstellen te krijgen over hoe het best aan deze wettelijke informatieplicht kon worden voldaan. De algemene opdracht van de werkgroep werd verder geconcretiseerd in een werkplan waarin vijf acties werden voorgesteld. 1.

‘Actie één’ zou gericht zijn op het uitwerken van informatie-instrumenten.

2.

‘Actie twee’ zou betrekking hebben op het beluisteren van de reeds bestaande praktijken in de diverse arrondissementen inzake het informeren over de bemiddeling. In Vlaanderen zouden de stuurgroepen hier een rijke bron van informatie zijn over hoe de voorbije jaren, met vallen en opstaan, diverse werkwijzen werden uitgeprobeerd. Het kwam erop aan de bestaande ‘good practices’ op het spoor te komen, problemen en weerstanden te detecteren en tegelijk op een respectvolle manier oog te hebben voor de manifeste interarrondissementele verschillen qua mogelijkheden, behoeften en cultuur.

3.

Met ‘actie drie’ moest men dan een stap verder zetten met een oefening inzake informatieprocedures om de toepassing van artikel 553 §2 voor geheel België sluitend en transparant te maken. Het kwam er hierbij op aan zicht te krijgen op wat van welke instantie en overheid in dat verband zou moeten verwacht worden.

4.

‘Actie vier’ moest inzoomen op de controle over de effectiviteit van de genomen maatregelen. Uitgangspunt was dat de informatie over bemiddeling geen kwestie is van een reeks eenmalige beslissingen, maar van een permanent op te volgen en bij te sturen beleid met complementaire inbreng van de diverse (para-) justitiële actoren. Dergelijke permanente sturing vooronderstelt een geëigende structuur.

5.

‘Actie vijf’ betrof de noodzaak van permanent overleg met de betrokken overheden. Elk van voorgaande acties zouden immers slechts kunnen ondernomen worden mits hiervoor mensen en middelen ter beschikking stonden. Anders gezegd: het had maar zin hieraan vanuit de werkgroep te sleutelen voor zover de betrokken overheden de hele oefening zouden opvolgen en hierbij bereid zouden zijn de beleidsmatige en budgettaire consequenties minstens mee in overweging te nemen. Om die reden had de werkgroep geregeld nood aan contact met het kabinet Justitie maar ook, afhankelijk van de detectie van noodzakelijke mee-informerende instanties, met de Gemeenschappen en Binnenlandse Zaken.

De activiteiten van de werkgroep op deze verschillende terreinen resulteerden in 2008 in concrete realisaties. De implementatie van deze realisaties laat echter nog altijd op zich wachten. Zo werd de algemene informatiebrochure inzake bemiddeling die in 2008 werd afgewerkt in het kader van ‘actie 1’ nog altijd niet verspreid waarbij de reden waarom dit nog niet is gebeurd volstrekt onduidelijk is. Wel werd invulling gegeven aan de optie om de informatie over bemiddeling op een geïntegreerde manier op te nemen in een aantal reeds bestaande informatiebrochures t.a.v. slachtoffers en daders, in de diverse fasen van de strafrechtspleging.

23 | P a g i n a


Zo ondermeer werden in een omzendbrief van het College van Procureurs-generaal (COL 5/2009) eenvormige attesten van klachtneerlegging voorgesteld en richtlijnen uitgevaardigd met het oog op het gebruik ervan. Een en ander kadert in het recht van slachtoffers op correcte informatie en de optimalisering van de kwaliteit van de informatie die in alle stadia van de strafrechtspleging aan slachtoffers van misdrijven wordt bezorgd. Bij de concretisering van de informatie die aan slachtoffers dient bezorgd wordt ook melding gemaakt van ‘de mogelijkheid om een beroep te doen op bemiddeling in alle stadia van de rechtspleging’. Met uitzondering van het attest van klachtneerlegging ingeval van vereenvoudigd proces-verbaal wordt in de voorgestelde attesten onder de rubriek Informatie en rechten van slachtoffers melding gemaakt van de mogelijkheid gratis een beroep te doen op een bemiddeling: ‘De wet biedt iedereen die betrokken is in een strafprocedure de mogelijkheid om gratis een beroep te doen op een bemiddeling. Dit is mogelijk in elk stadium van de procedure en zelfs tijdens de strafuitvoering. Een bemiddeling op verzoek van het slachtoffer of van de dader is geen alternatief voor een uitspraak door de rechter. Een bemiddeling laat het slachtoffer en de dader toe, met hulp van een neutrale persoon, een dialoog aan te gaan betreffende de feiten en hun gevolgen en mogelijkheden tot herstel te zoeken. Voor meer informatie kan u terecht bij een erkende bemiddelingsdienst of het justitiehuis.’ Deze richtlijnen werden van kracht met ingang van 1 januari 2010. Een gelijkaardige omschrijving vinden we in de brochure “U bent slachtoffer” van de FOD Justitie. Ook in de brochure “U wordt gedagvaard voor de politierechtbank/voor de correctionele rechtbank” wordt verwezen naar de mogelijkheid beroep te doen op het aanbod van bemiddeling zij het dat hier een andere omschrijving is terug te vinden waarin ook de principes van vrijwilligheid en vertrouwelijkheid uitdrukkelijk aan bod komen. Zoals in ons werkingsverslag 2008 reeds meegegeven werd de integratie van (verwijzing naar) bemiddeling in de methodologie van de respectieve beroepsgroepen overgelaten aan de beroepsgroepen zelf (actie 3). Wat het parket betreft zou dit worden opgenomen in het kader van de werkzaamheden van het expertisenetwerk ‘bemiddeling in strafzaken’ bij het College van procureurs-generaal. Wij vernemen dat de besprekingen in dit verband gaande zijn maar zijn (nog) niet op de hoogte van de eventuele uitkomst hiervan. Ook het Directoraatgeneraal Justitiehuizen heeft zich bereid verklaard deze oefening te maken. Ook hier ontbreekt ons de informatie over de stand van zaken. In het kader van ‘actie 4’ werd, eind 2008, op initiatief van de beleidscel van de minister van Justitie, een voorstel van oprichting van een Algemene commissie inzake bemiddeling ter bespreking voorgelegd aan de Centrale werkgroep informatieplicht (zie ook werkingsverslag 2008). Eenieder kreeg de mogelijkheid de eigen achterban te consulteren en opmerkingen/bedenkingen/suggesties over te maken aan de beleidscel met de afspraak dat de Centrale Werkgroep in maart 2009 hierrond verder in gesprek zou gaan. Deze vergadering ging echter niet door en de werkzaamheden van de Centrale werkgroep vielen volledig stil. Deze gang van zaken werd het voorbije jaar meerdere keren t.a.v. de beleidscel van de minister van Justitie geproblematiseerd waarbij gewezen werd op het risico dat hiermee een hypotheek wordt gelegd op de geloofwaardigheid en de verdere ontwikkeling van de bemiddelingspraktijk. Inzake de operationalisering van de toezichtsfunctie van de gerechtelijke actoren op het informeren van partijen m.b.t. de mogelijkheid een bemiddeling aan te vragen, stellen we immers vast dat in verschillende arrondissementen een afwachtende houding wordt aangenomen met als argument dat men terzake richtlijnen afwacht die centraal worden uitgetekend en dit zowel m.b.t. de algemene informatie via de ruime verspreiding van een informatiefolder gericht aan het brede publiek als m.b.t. de meer gerichte informatie vanwege de verschillende betrokken beroepsgroepen. In dit verband werd ook het uitblijven van de installatie van de deontologische commissie voorzien bij de Wet van 22 juni 2005 geproblematiseerd. Ook hiermee wordt een hypotheek gelegd op de geloofwaardigheid van de bemiddelingspraktijk. In het voorstel m.b.t. de oprichting van een Algemene commissie bemiddeling (zie voorgaande) werd de installatie van de deontologische commissie gelinkt aan de installatie van deze Algemene commissie. In een overleg met Hans Dominicus die sedert augustus 2009 aanspreekpunt is m.b.t. de bemiddeling bij de beleidscel van de minister van Justitie, werd ons meegedeeld dat in navolging van een in de maak zijnde beleidsnota van de minister duidelijkheid zal worden gecreëerd of de Centrale werkgroep informatieplicht in deze nog een opdracht toegewezen krijgt. Wordt hopelijk vervolgd.

24 | P a g i n a


Lichtpunt is dat ‘bemiddeling’ een thema blijft voor de betrokken beleidsverantwoordelijken. Zo lezen we in de Oriëntatienota van de minister van Justitie dd. november 2009 ‘Naar een nieuwe architectuur voor Justitie’ dat de minister de intentie heeft om op niveau van de rechtbank van eerste aanleg enkele nieuwe afdelingen op te richten waaronder een ‘bemiddelingsafdeling’. ‘Een dergelijke afdeling kan verschillende vormen van alternatieve geschillenbehandeling centraliseren zoals arbitrage, vrijwillige en gerechtelijke bemiddeling in burgerlijke zaken en de herstelbemiddeling in strafzaken. Partijen zouden door het centraal loket systematisch gewezen kunnen worden op de het bestaan van deze afdeling en de mogelijkheden om hun geschil vooraf aan deze afdeling voor te leggen, wat in belangrijke mate kan bijdragen tot de sensibilisering, stimulering en zichtbaarheid van deze procedures. Ook zouden rechters van andere afdelingen een verzoek of op eigen initiatief een geschil voor bemiddeling kunnen doorverwijzen naar deze afdeling. Dit onverminderd de eigen bevoegdheid inzake verzoening of minnelijke schikking zoals ondermeer voorzien in burgerlijke- en arbeidszaken. Ook de eventuele tussenkomst van het Openbaar Ministerie dient te worden gevrijwaard. De bemiddelingsafdeling kan belast worden met de aanstelling van de bemiddelaars, het toezicht op het goede verloop van de procedures, de beslechting van eventuele moeilijkheden in dat verband, de homologatie van akkoorden en de doorverwijzing naar de bevoegde afdeling ten gronde bij gebrek aan dergelijk akkoord. Een dusdanige werking kan ook bijdragen tot meer uniforme en kwaliteitsvolle werkingskaders (deontologie, vorming…) voor de betrokken bemiddelaars’ aldus de Oriëntatienota. Vlaams minister van Gezin, Welzijn en Volksgezondheid drukt in zijn Beleidsnota 2009-2014 dan weer de intentie uit om in gesprek te gaan met de minister van Justitie met het oog op het uittekenen van een globaal raamakkoord inzake de verschillende vormen van hulpen dienstverlening die zich situeren op het raakvlak Justitie – Welzijn. ‘Meer globaal gaan we na hoe we de veelheid van raakvlakken en afspraken tussen ons beleidsdomein en Justitie kunnen vatten in een globaal raamakkoord. We denken dan onder meer aan de hulpverlening aan gedetineerden en geïnterneerden en aan de hulpverlening aan niet-begeleide minderjarigen, slachtofferzorg, begeleiding en behandeling van seksuele delinquenten, herstelbemiddeling, neutrale bezoekruimtes en alternatieve gerechtelijke maatregelen. We volgen de ontwikkelingen op over de nieuwe familierechtbank en meer bepaald de gevolgen voor de positie van kinderen en jongeren in rechtszaken’. Ondertussen vernemen we dat de besprekingen in dit verband tussen Justitie en de Vlaamse gemeenschap zijn gestart en dat wij ten gepaste tijde zullen worden geconsulteerd. Vanzelfsprekend juichen wij dit initiatief toe. Immers, reeds van bij aanvang van de werking sturen wij, in navolging van onze conceptuele uitgangspunten, aan op overleg tussen Justitie en de gemeenschap. Wat een en ander uiteindelijk zal betekenen voor de organisatie en verdere ontwikkeling van de bemiddelingspraktijk is vooralsnog onduidelijk. Belangrijk voor ons in deze is dat de waarden en conceptuele uitgangspunten die aan deze praktijk ten grondslag liggen en die in grote mate ook werden verankerd in de Wet van 22 juni 2005, blijvend worden gevrijwaard.

UITGEBREID COÖRDINATIETEAM: EXPERTISENETWERK BEMIDDELING IN STRAFZAKEN In het werkingsverslag 2008 maakten we melding van de start van de besprekingen m.b.t. een verduidelijking van de verhouding tussen de bemiddeling in strafzaken en de herstelbemiddeling. In de beleidsverklaring van toenmalig minister van Justitie de heer Jo Vandeurzen werd het Expertisenetwerk ‘Bemiddeling in strafzaken’ bij het College van procureurs-generaal belast met de opdracht deze problematiek uit te klaren. Het coördinerend team van het Expertisenetwerk besloot in functie van het opstarten van dit debat tot een uitbreiding met ondermeer vertegenwoordigers van de erkende bemiddelingsdiensten, de Justitiehuizen en de wetenschappelijke wereld. Op 19 februari 2009 kwam het uitgebreid team in vergadering bijeen. Tijdens deze vergadering werd besloten een beperktere werkgroep te installeren die voorstellen dient uit te werken ter voorbereiding van de verdere bespreking in de ruimere vergadering. Deze werkgroep kwam samen op 19 maart 2009. Vooralsnog zijn de besprekingen vooral gefocust op de werkmethode die dient gehanteerd om de thematiek van de onduidelijke verhouding tussen beide bemiddelingsvormen verder uit te klaren. Vanwege de langdurige afwezigheid van de

25 | P a g i n a


hoofdcoördinator van het expertisenetwerk kregen de werkzaamheden in 2009 geen verdere opvolging meer. Ondertussen is er een volgende vergadering gepland in het voorjaar 2010. Wordt dus zeker vervolgd…

EXTERNE WERKGROEP BEMIDDELING FASE STRAFUITVOERING Het opzet van deze werkgroep bestaat er in om onze eigen bevindingen m.b.t. het bemiddelen in dossiers fase strafuitvoering te toetsen aan externe vertegenwoordigers uit het werkveld, en dit zowel op methodisch als beleidsmatig vlak. Omgekeerd kunnen ook de leden van de werkgroep agendapunten aanbrengen. Deze werkgroep fungeert als een denktank, als een samen nadenken vanuit verschillende sectoren en rationaliteiten over inhoudelijke thema’s m.b.t. bemiddeling fase strafuitvoering. Deze werkgroep werd het voorbije jaar uitgebreid met enkele nieuwe mensen (einde december 2009), en bestaat uit een stafmedewerker en drie bemiddelaars van Suggnomè, een adjunct regionaal directeur PSD, een medewerker Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, een onderzoeker K.U.Leuven, een onderzoeker V.U.B., een onderzoeker U.Gent, een Adjunct Regionaal Directeur FOD Justitie, beleidsmedewerker/ambtenaar Vlaamse gemeenschap, een medewerker DG Justitiehuizen FOD Justitie, en de coördinator van onze Franstalige collega bemiddelinsgdienst Médiante. Deze werkgroep vergaderde op 23 april 2009, op 26 juni en op 27 november 2009. Agendapunten waren: Heroriëntering van de functie van herstelconsulenten (FOD Justitie) en statutarisering van de functie van Attaché Operationele Ondersteuning management : toelichting door mevrouw Vanessa Bury Toelichting werking Médiante inzake bemiddeling fase strafuitvoering: Médiante kent dezelfde moeilijkheden inzake bekendmaking van het aanbod bemiddeling, en dit bij alle partners (ook voor vonnis). Zij hebben te kampen met gelijkaardige methodologische en inhoudelijke thema’s. Verder bleek dat zij meer en meer dossiers fase strafuitvoering te verwerken krijgen. Herstelbemiddeling en de strafuitvoeringsrechtbank & de burgerlijke partij (ingeleid door Wim Duerloo, Justitieel welzijnswerk). Boeiend debat werd gevoerd onder meer over de rol van de verschillende actoren rond de tafel in het begeleiden en ondersteunen van de gedetineerden ten aanzien van de strafuitvoeringsrechtbanken. Nood aan workshop/vorming Rol van slachtofferhulp tav bekendmaking aanbod, en nood aan vorming tav. gevangenispersoneel mbt. herstelrechtelijk gedachtegoed? Rol van de Justitiehuizen inzake informatieopdracht aangaande bemiddeling Bemiddeling en contactverbod Al bij al kunnen we stellen dat deze werkgroep een boeiend geheel vormt omwille van de ruime vertegenwoordiging vanuit verschillende diensten en overheden. De discussies zijn vaak leerrijk, en inspirerend. De resultaten van deze besprekingen gaan gedeeltelijk terug naar de regio’s (informatieoverdracht), kunnen leiden tot mogelijke methodische verfijningen van onze methodieken (bv. bij uitschrijven draaiboek), en kunnen impulsen geven om op organisatieniveau stappen te zetten, bijvoorbeeld in de richting van het beleid.

OVERLEG BEMIDDELEN IN ASSISEN Reeds in 2007 en 2008 ging Suggnomè in overleg met het Parket Generaal Ressort Antwerpen, met de bedoeling op termijn een aantal afspraken te maken in het kader van bemiddeling in dossiers van assisen. De praktijk toont aan dat precies in deze dossiers bemiddeling van grote waarde kan zijn. De specificiteit van de procedure voor het Hof van Assisen noopt echter tot voorzichtigheid. Het Parket Generaal Ressort Antwerpen stelt geen principiële bezwaren, maar beaamt dat enige voorzichtigheid is geboden teneinde procedurefouten 26 | P a g i n a


te voorkomen. In die zin werd poging ondernomen om een aantal engagementen te formuleren (van de kant van Suggnomè, Parket Generaal, en mogelijk in een latere fase ook vanuit andere betrokken actoren). In 2008 werd eveneens een eerste (eerder verkennend) gesprek gevoerd met de voorzitters van de Assisenhoven Antwerpen. In het najaar van 2009 knoopten we het overleg met het Parket Generaal opnieuw aan. Het ligt in onze bedoeling begin 2010 tot een afsprakenkader te komen. Daartoe zullen we ook opnieuw de voorzitters van de Assisenhoven tot een bespreking uitnodigen.

DENKGROEP HERSTEL Op uitnodiging van de Vlaamse gemeenschap, afdeling algemeen en forensisch welzijnswerk, nam Suggnomè het afgelopen jaar deel aan een Denkgroep herstel. Initieel zag het er naar uit dat de overheid hiermee een aanzet wilde geven tot het zoeken naar een meer geïntegreerde visie rond herstel, die wordt gedragen door de verschillende door haar gesubsidieerde diensten werkzaam op het veld van justitie. Tevens wilde men meer samenwerking tussen de diensten bewerkstelligen. Aangezien Suggnomè over drie door de Vlaamse gemeenschap gesubsidieerde bemiddelaars beschikt, werden ook wij uitgenodigd. Daarnaast namen vertegenwoordigers vanuit De Rode Antraciet, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, en CAW’s met forensische werking deel. Tijdens de eerste ontmoetingsdag in maart 2009 stelde iedere organisatie zijn ‘herstelproject’ voor. Voor de CAW’s ging het om projecten waarvoor zij van de Vlaamse gemeenschap projectsubsidies ontvingen om gedurende één jaar impulsen te geven aan het herstelgericht werken binnen het welzijnswerk. Het ging om erg diverse projecten, zowel op het vlak van inhoud als op het vlak van aanpak. Concluderend werden op het einde van dag een aantal mogelijke gespreksthema’s aangehaald, zoals een verbetering van de onderlinge verhouding tussen de projecten; de integratie van de projecten binnen de reguliere werking van de CAW’s, Suggnomè en DRA; het meer herstelgericht maken van de reguliere werking van de CAW’s; het meer herstelgericht maken van het aanbod hulpen dienstverlening aan gedetineerden; de verhouding Gemeenschap-Justitie. Een mogelijke piste werd in het vooruitzicht gesteld om beleidsadviserend te werken ... Een ambitieus plan! Tijdens de tweede bijeenkomst werd de focus gelegd op de samenwerking tussen de projecten. Al snel vergleed de agenda naar het opvolgen van de projecten Herstel van de CAW’s, en dit in voorbereiding van een Inspiratiedag die doorging op 22 oktober 2009, waarbij men ervaringsuitwisseling voor de sector beoogde. Duidelijk werd dat de sector van het welzijnswerk zelf geen vragende partij was om aan visie-ontwikkeling of explicitering te doen. Men verwees naar vroegere oefeningen en pogingen in die richting, en de moeilijkheid om over de verschillende diensten heen tot één gedragen geheel te komen. Ook vanuit Suggnomè treden we deze stelling enigszins bij, terugdenkend aan de (moeilijke) ervaringen in het kader van de toenmalige taskforce (2006, waarover in desbetreffend verslag meer), en verwijzend naar de Aanbevelingen herstelgerichte benadering van criminaliteit die in het kader van dit onderzoek werden geschreven en overgemaakt aan het beleid. Des te meer zou er op het terrein van welzijnswerk nood zijn aan concrete methodieken om het herstelgericht werken in praktijk te brengen. Op 22 oktober werden de resultaten van de projecten herstel voorgesteld onder de vorm van workshops. Ook vanuit Suggnomè werd een workshop verzorgd in samenwerking met slachtofferhulp Brussel, rond het thema ‘Bemiddelen met kinderen’. Tijdens een volgende vergadering lag opnieuw de vraag voor naar de gerichtheid van deze denkgroep. Het werkveld welzijnswerk spreekt hierbij het beleid aan, om eerst zelf een algemeen kader en visie te ontwikkelen, waartoe de sector zich dan dient te verhouden en te organiseren. De gesprekken die op beleidniveau lopende zijn (begin 2010) omtrent een decretale verankering van het strategisch plan Hulp- en Dienstverlening, alsmede het samenwerkingsakkoord dat de Vlaamse gemeenschap en Justitie zou maken, biedt hier kansen. We hopen dat we bij de uitwerking van deze beleidsdocumenten zullen worden gehoord. 27 | P a g i n a


HERSTELFONDS EEN GEZAMENLIJK GEDRAGEN ENGAGEMENT Reeds einde 2008 ging de werkgroep Herstelfonds (gesitueerd binnen Suggnomè vzw, met medewerking vanuit Justitie) op zoek naar mogelijkheden om het bestaande Herstelfonds structureel beter te verankeren, mogelijk in het perspectief van een veralgemening van het aanbod in alle Vlaamse gevangenissen. Gesprekken werden aangegaan met de FOD Justitie, de Vlaamse gemeenschap, het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk en de Vlaamse provincies. In het werkingsjaar 2009 werden deze gesprekken op constructieve wijze verder gezet in de schoot van een centrale stuurgroep Herstelfonds (met vertegenwoordigers van de administratie welzijn, de Vlaamse provincies, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, de FOD Justitie, de universiteit Gent en Suggnomè). De Vlaamse gemeenschap nam het voorzitterschap op. Deze stuurgroep vergaderde een aantal keren, waarbij werd gezocht naar een uittekening en verfijning van de verantwoordelijkheden en opdrachten voor de verschillende betrokken actoren in het kader van het Herstelfonds. Zo probeerden we tot een gezamenlijk gedragen concept én afsprakenkader te komen. Van de FOD Justitie wisten we al dat zij zich principieel achter de idee van het Herstelfonds schaarde. Reeds in het najaar 2008 besliste de FOD Justitie om voor het werkjaar 2009 een bedrag van 35.000 euro ter beschikking te stellen om het Fonds te spijzen. Het Directoraat Generaal EPI uitte daarbij wel de verwachting dat het Herstelfonds (zo snel mogelijk) moest worden uitgebreid. In een eerste fase dacht men aan de gevangenissen van Mechelen, Ruiselede en Oudenaarde. Daarnaast was het duidelijk dat het Herstelfonds in de gevangenissen maar kan werken bij gratie van gevangenisdirecties die principieel een faciliterende rol opnemen. Aan Vlaamse kant kon men zich op beleidsniveau wel vinden in de opdrachten die in een eerste proeve van concept werden uitgetekend voor de Vlaamse medewerkers in de gevangenissen, meer specifiek voor de trajectbegeleiders, maar ook voor de organisatie ondersteuners en de beleidsmedewerkers. Deze sluiten in de geest immers aan bij het Strategisch Plan Hulp- en Dienstverlening aan gedetineerden en het Bijkomend Implementatieplan, waarin de herstelgedachte en het binnen brengen van oplossingsgerichte krachten vanuit de samenleving, duidelijk naar voor komt. Het heeft daarentegen enige moeite en tijd gevraagd om ook de trajectbegeleiders zelf hiervan te overtuigen. Er werd heen en weer gedebatteerd, onder meer over de (on)mogelijkheid voor de trajectbegeleiders om een controlerende opdracht op te nemen ten aanzien van de tewerkstelling door de gedetineerde. Evenzeer beriepen trajectbegeleiders (vooral de kleine teams) zich op de omvang van de bijkomende opdracht in verhouding tot hun andere opdrachten, de beperkte personeelsequipe en navenante middelen. Tot slot stelden sommige diensten vragen bij het concept op zich. Uit eerste contacten in 2008 bleek al snel dat de Provincies warm liepen voor de idee van het Herstelfonds. Het herstelfonds is hen niet geheel vreemd, mede gezien hun ervaringen met de reeds bestaande Vereffeningsfondsen voor minderjarigen. Zij vormen een mooie schakel in het geheel, ook omwille van hun intermediaire bestuurlijke en maatschappelijke functie. Een rol zagen wij voor hen weggelegd onder meer bij het uitbouwen en onderhouden van een netwerk van tewerkstellende organisaties. De Provincies stelden zich misschien eerder bescheiden en verkennend op, al namen medewerkers op het terrein toch ook al concreet initiatief. In april 2009 gaven de minister van welzijn en de députés van de provincies hun akkoord tot medewerking aan het voorliggende concept (zie hieronder). Hiermee werd bekrachtigd dat de ‘conceptnota inzake de structurele verankering en geleidelijke uitbreiding van het herstelfonds’ voortaan een door verschillende overheden gezamenlijk gedragen initiatief betreft... De werkgroep herstelfonds, ontstaan bij aanvang van het project in 2000, werd in mei ontbonden en ging feitelijk op in de centrale stuurgroep. Deze werd begin 2010 uitgebreid met vertegenwoordigers vanuit de lokale praktijken, en zal de implementatie van het vernieuwde concept verder faciliteren en ondersteunen, evenals de werking ervan evalueren.

28 | P a g i n a


De zomer werd beloftevol ingezet, de partners op het werkveld werden ingelicht over het plan van aanpak. Aan de zijde van Justitie rees echter (onverwacht) een probleem. Men stelde in vraag of de uitgangspermissie juridisch wel het meest gepaste instrument was om gedetineerden de kans te geven om buiten de gevangenis te gaan werken in het kader van het Herstelfonds. Dit zorgde voor vertraging van de communicatie ten aanzien van de gevangenissen. Het bleef een paar maanden stil. Uiteindelijk kregen we in het najaar toch licht op groen. In elk van de zeven gevangenissen slaagde men er in nog voor het einde van het jaar een lokale werkgroep samen te roepen, voor een eerste bespreking en inventaris van vragen en knelpunten. Deze werden meegenomen naar de volgende centrale stuurgroep die begin januari 2010 doorging. Al bij al konden daar, na een beetje discussie, een aantal onzekerheden en onduidelijkheden worden weggeveegd, en vonden we bereidheid van alle partners rond de tafel om dit nieuwe concept toch een kans te geven ...

CONCEPTNOTA VOOR DE UITBREIDING EN STRUCTURELE VERANKERING VAN HET HERSTELFONDS Belangrijk is dat het voorliggend concept in het verlengde ligt van het experiment dat sinds 2000 ingang vond, en waarover u in vorige jaarverslagen uitgebreid relaas kreeg. In een notendop samengevat komt het hier op neer. Daders gaan, na overleg met het slachtoffer en mits goedkeuring door het Comité, het engagement aan tot het uitvoeren van vrijwilligerswerk in de samenleving met het oog op een symbolische inbreng in de betaling van de schadevergoeding aan het slachtoffer. Niet zelden ervaren slachtoffers deze stap als een respectvol signaal en komt communicatie tussen beiden op gang. Omdat we streven naar vrijwilligerswerk van humanitaire aard buiten de gevangenis, wordt ook expliciet de samenleving als partner betrokken en aangesproken op haar oplossingscapaciteit. Het Herstelfonds is een boeiende casus omdat dit niet alleen het debat uitlokt tussen individuen, maar evenzeer worden verschillende diensten en overheden uitgedaagd hun rol uit te klaren en op te nemen inzake de herstelrechtelijke benaderin van criminaliteit. De centrale actoren in de werking van het Herstelfonds zijn het slachtoffer, de dader, het Comité en de tewerkstellende organisatie. Focus ligt zoveel als mogelijk op het eigen initiatief van de gedetineerde. Om de centrale actoren te ondersteunen treden de bemiddelaars, de actoren Vlaamse Gemeenschap, de provincies en de gevangenisdirecties hen bij. Er gelden enkele algemene voorwaarden: Dader is veroordeeld tot burgerlijke partij Slachtoffer is nog niet volledig vergoed Aanvraag ondersteund door slachtoffer en dader Maximum 1.250 euro kan worden uitgekeerd of de helft van de BP Bij wijze van experimenteerfase wordt het vernieuwde concept in praktijk gebracht in zeven gevangenissen (Leuven Hulp, Hoogstraten, Merksplas, Hasselt, Mechelen, Oudenaarde, Ruiselede), waarna kan worden geëvalueerd, en mogelijk uitgebreid naar alle gevangenissen. Een aanvraag wordt gericht tot het Comité, dat beslist al dan niet goed te keuren. Voorlopig blijft het administratief en financieel beheer van het Herstelfonds bij Suggnomè gesitueerd. Op termijn, en zeker bij (forse) uitbreiding van het aantal dossiers, kan naar alternatieven worden gezocht (bv. provinciaal). Het Comité wordt bemand door vrijwilligers (advocaat, medewerkers van de provincie, slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk, universiteit, Suggnomè en een vrijwillig bemiddelaar). Idealiter wordt rond het Comité een netwerk gecreëerd teneinde de herkenbaarheid, zowel naar de burgers toe als ten aanzien van de diverse organisaties en instanties die ermee te maken krijgen, te vergroten. Van de kant van Justitie wordt een actieve, structurele rol verwacht op directieniveau. Zij zien er op toe dat de werking van het Herstelfonds mogelijk wordt binnen de gevangenis (bv. dienen zij er op toe te zien dat gedetineerden alsook personeel geïnformeerd worden over het bestaan van het Herstelfonds, en staan zij ook 29 | P a g i n a


in voor de aanvraag van uitgangsvergunningen). Ook zullen zij een grote rol spelen in het aanleggen en onderhouden van een netwerk van tewerkstellende organisaties. Zoals reeds beschreven investeert de FOD Justitie ook financieel in het Herstelfonds. Bemiddelaars brengen communicatie tot stand tussen gedetineerden en hun slachtoffers, waarbij het aanbod om te werken voor het herstelfonds wordt besproken. Zij begeleiden hen bij de opmaak van een aanvraag voor het Comité, en staan ook in voor de nazorg ten aanzien van slachtoffer en dader wanneer het dossier is afgerond. Traject begeleiders kunnen, als persoonlijke begeleider, de gedetineerde wijzen op de mogelijkheden van het Herstelfonds. Indien een dossier is goedgekeurd, kunnen zij de gedetineerde ondersteunen in de zoektocht naar werk, en kunnen zij een begeleidende rol opnemen ten aanzien van de uitvoering van de tewerkstelling. Maar ook ander personeel binnen de gevangenis kan bijdragen tot de werking van het Herstelfonds. Bijvoorbeeld op individueel niveau om het aanbod bekend te maken. Denken we aan medewerkers van de psychosociale dienst, het zorgteam, de penitentiaire beambten, organisatieondersteuners, ...

DE PRAKTIJK IN 2009 2009 was onverkort een moeilijk werkingsjaar voor de vier gevangenissen waar het Herstelfonds nog liep volgens het oude concept. De gevangenissen Leuven-Hulp en Hoogstraten, waar het Herstelfonds haar oorsprong vond, konden gedeeltelijk terugplooien op een zekere cultuur en bestaande afspraken, om zo het Herstelfonds enigszins draaiende te houden. Tenminste, dat werd door sommigen moedig geprobeerd. De twee andere gevangenissen, waar het Herstelfonds pas sinds 2007 ingang vond, konden niet terugvallen op een dergelijke basis en namen een meer afwachtende houding aan. De praktijk viel daar zo goed als stil ... Sommige diensten wachtten op meer duidelijkheid inzake hun opdracht ikv het Herstelfonds (vermits de gesprekken gaande waren), vooraleer effectief van start te gaan. Daarenboven werden we in de praktijk geconfronteerd met enkele weigeringen op niveau FOD Justitie om een uitgangspermissie te verlenen, dewelke normaliter wordt afgeleverd aan een gedetineerde om buiten de gevangenis werk te gaan verrichten. Er stelde zich een juridische vraag in welke mate het uitvoeren van vrijwilligerswerk nog wel de finaliteit voor een UV kon zijn (supra). Enkele goedgekeurde dossiers bleven ondertussen onverrichter zake liggen ... Al bij al telde het Comité in 2009 slechts 17 aanvragen, een erg pover aantal ....

BESLUITEND ... Hoe mager de resultaten voor de concrete werking dit jaar ook waren, niettemin sloten we het jaar hoopvol af. De krijtlijnen voor het vernieuwde concept zijn uitgetekend én, wat belangrijker is, gedragen door verschillende overheden en partners. Natuurlijk is hiermee nog maar de eerste, maar tevens onontbeerlijke, stap gezet. Het is nu aan de lokale werkgroepen om een en ander in praktijk te vertalen. En daarbij hopen we dat alles niet op de lange baan wordt geschoven omwille van mogelijke (principiële) vragen of knelpunten, maar dat men het concept au sérieux neemt en zichzelf de kans geeft om casus per casus te bouwen aan de gepaste netwerken en structuren. Dit zou immers een prachtig voorbeeld kunnen worden van samenwerking over de verschillende kavels heen, in een streven naar éénzelfde doel: zoeken via creatieve methoden naar mogelijkheden in de samenleving om herstelgericht te werken met slachtoffers en gedetineerden ...

30 | P a g i n a


BUURTBEMIDDELING: BINNENLANDSE ZAKEN In september van vorig jaar werd Suggnomè door de FOD Binnenlandse Zaken - Algemene directie Veiligheid en Preventie gevraagd mee te werken aan een handboek voor buurtbemiddelaars. De Fod Binnenlandse Zaken beschrijft het doel van dit handboek alsvolgt: Het handboek buurtbemiddeling heeft als hoofddoel uit te groeien tot een belangrijk instrument voor alle buurtbemiddelaars. Het moet een instrument worden waarmee zij praktisch aan de slag kunnen. Zodoende zal de nodige aandacht besteed worden aan de opstart van een project buurtbemiddeling binnen een gediversifieerd preventielandschap. Anderzijds zal ook het bemiddelingsproces zelf grondig behandeld worden. Om het sprekend en praktisch te maken wordt ook voorzien in de opname van beste praktijken en mogelijke valkuilen. Verder zullen ook diverse bijlagen worden opgenomen met modeldocumenten die voor zowel beginnende als gevestigde bemiddelingsdiensten interessant kunnen zijn. Hoewel dit handboek in de eerste plaats praktisch dient te zijn, wordt toch ook de nodige aandacht besteed aan het plaatsen van deze methodiek binnen de huidige context. Buurtbemiddeling is een methodiek die tegemoet komt aan een aantal maatsschappelijke veranderingen. De echte meerwaarde van de methodiek kan dan ook enkel geduid worden aan de hand van een dergelijke contextualisering. Het handboek zal eveneens in een afsluitend hoofdstuk bijzondere aandacht besteden aan het ondersteuningsproject van de FOD Binnenlandse Zaken. Vele van de ingeschreven gemeenten hebben geen enkele ervaring met buurtbemiddeling en zullen dus tal van specifieke vragen hebben. Aan de hand van dit hoofdstuk wordt geprobeerd reeds een antwoord te formuleren op de meest prangende.

HET PROJECT VAN DE FOD BINNENLANDSE ZAKEN De Minister van Binnenlandse Zaken biedt de mogelijkheid aan alle steden en gemeenten om in te schrijven op een ondersteuningsproject waarmee zij een initiatief inzake buurtbemiddeling kunnen opstarten of hun reeds bestaande werking kunnen versterken. Het project heeft tot doel de vrijwilligers die de steden en gemeenten als bemiddelaar wensen in te zetten te voorzien van de noodzakelijke opleiding en opvolging. Concreet kan het project een stad of gemeente het volgende bieden: Een financiële impuls van 1500 euro per bijkomende vrijwillige bemiddelaar. Deze impuls dient ter bekostiging van de werkingskosten van de bemiddelaar. Ook de kosten die gepaard gaan met de stage bij een gevestigde bemiddelingsdienst of met het kenbaar maken van het bemiddelingsaanbod kunnen hierop verhaald worden; Een kosteloze theoretische opleiding in buurtbemiddeling voor elke vrijwilliger die in het kader van dit project geactiveerd wordt; De continue opvolging en ondersteuning van uw vrijwillige buurtbemiddelaar door de Vlaamse coördinator buurtbemiddeling; Een draaiboek buurtbemiddeling dat zowel uw diensten als de vrijwilligers zelf een methodologische leidraad aanreikt; Mogelijkheid tot participatie in het leernetwerk buurtbemiddeling waar wij zowel vrijwillige als professionele buurtbemiddelaars wensen te verenigen zodat theoretische inzichten en beste praktijken kunnen worden uitgewisseld. De bijdrage van Suggnomè beperkte zich tot op heden tot een uitwisselingsmoment met één van de verantwoordelijken van het project, het nalezen en geven van suggesties bij de tekst van het handboek en het aanleveren van best practices en interessante documenten (brieven, ...). Mogelijk zal Suggnomè in de toekomst ook uitgenodigd worden als lid van de ondersteunende stuurgroep.

31 | P a g i n a


DEEL 3: FORUM Sinds de wet van 2005 kan onze organisatie zich beroepen op een wettelijke basis en een subsidiëringkader om haar bemiddelingsopdracht waar te maken. Vaststelling is echter dat de organisatie zich veel meer tot doel stelt dan het aanbieden van bemiddeling. Zo beogen we ook het creëren van een breed maatschappelijk draagvlak voor een herstelrechtelijke benadering van criminaliteit. Onder de vlag van ons ‘Forum’ ontwikkelden we in het verleden een aantal (soms structurele) activiteiten gericht op uitwisseling tussen professionals, internationale uitwisseling, samenwerking met universiteiten (zie vorige jaarverslagen, en voor 2009 hieronder). Deze ambities zetten onze werking op sommige momenten danig onder druk, gezien wij voor dit soort van opdrachten geen afzonderlijke toelage ontvangen. Sensibiliserende, vormende en informatieve activiteiten dienen geïntegreerd te worden binnen de reguliere werking van de bemiddelingsdiensten. In die zin nemen alle medewerkers hier een stukje op, zowel de bemiddelaars als de medewerkers van het secretariaat. Maar zoals u in vorig jaarverslag kon lezen, kregen afgelopen jaren interne ontwikkelingen (zoals reorganisatie en verder uittekenen en implementeren van organisatiebeleid) vaak prioriteit boven meer extern georiënteerde activiteiten. Toch proberen we onze pijlen ook meer en meer te richten op initiatieven ten aanzien van maatschappelijke voorzieningen en de brede samenleving in het algemeen, opdat ons bemiddelingsaanbod beter bekend zou geraken enerzijds én om bij te dragen tot kritisch maatschappelijk debat aangaande het omgaan met criminaliteit anderzijds. Dit werd trouwens als een belangrijk aandachtspunt aangestipt door de Algemene Vergadering van november 2009.

ERKENNING ALS SOCIOCULTURELE BEWEGING In een poging tot het aantrekken van extra middelen voor onze ‘forumopdracht’, beslisten we in 2009 tijdelijk ruimte te maken om een dossier (met onder meer een beleidsplan) samen te stellen tot erkenning als socioculturele beweging. Het decreet betreffende het sociaal cultureel volwassenenwerk (4 april 2003) voorziet de mogelijkheid tot subsidiëring van bewegingen. Het gaat hier om een werkvorm binnen het sociaal cultureel volwassenenwerk, die maatschappelijke verandering beoogt. Bewegingen hebben een landelijk karakter en zijn gespecialiseerd in een thema of een cluster van nauw verwante thema’s. Ze organiseert activiteiten op het vlak van sensibilisatie, educatie en sociale actie, juist met het oog op maatschappelijke verandering. Ze richt zich daarbij op het ruime publiek. Een beweging heeft een educatieve en maatschappelijke activeringsfunctie en hanteert een sociaal culturele methodiek. De bemiddelaar van Oudenaarde, Evelyn Goeman, werd tijdelijk (4 maanden) vrijgesteld om halftijds, met medewerking van een stafmedewerker en 3 bemiddelaars, te werken aan een beleidsplan Beweging. Uitdrukkelijk werd de keuze gemaakt om deze bewegingopdracht (of noem het forumopdracht) te positioneren vanuit en binnen de bestaande organisatie en haar werking. Zij past met andere woorden volledig binnen onze visie, statutaire doelstellingen en huidige beleid. Het dossier wordt op 1 april 2010 ingediend bij de administratie cultuur van de Vlaamse gemeenschap. Einde 2010 zullen we definitief weten of we erkend worden, al dan niet. Indien we positief antwoord krijgen, kunnen we rekenen op een enveloppe financiering tussen 111.500 en 200.000 Euro, en dit voor periode 2011-2015. Een substantieel bedrag, waarmee we toch velerlei initiatieven zouden kunnen ontwikkelen of ondersteunen, denken we in de eerste plaats al maar aan het toneelproject dat toch ook in de steigers staat … Vingers gekruist dus, en met veel geluk kunnen we via deze weg onze forum- of bewegingsopdracht nieuwe impulsen geven! Hieronder brengen we verslag uit over de initiatieven die in 2009 werden genomen in het kader van het Forum. Opnieuw wensen we alle medewerkers en collega’s te bedanken die hiertoe hebben bijgedragen. Zonder hun inzet zou het Forum een lege doos zijn.

32 | P a g i n a


WERKGROEPEN WERKGROEP COMMUNICATIE: NIEUWSBRIEF EN SAMENSPRAAK De Nieuwsbrief en de Samenspraak wordt voorbereid door een werkgroep die wordt voorgezeten door de stafmedewerkers van Suggnomè, en verder bestaat uit een aantal bemiddelaars, iemand van het gevangenispersoneel en medewerkers van verschillende Vlaamse universiteiten. Ook wordt ten gepaste tijde beroep gedaan op andere medewerkers uit het welzijnswerk en justitie. De werkgroep kwam het afgelopen jaar 4 keer samen. Zoals vorig jaar al werd aangegeven besliste de Raad van Bestuur omwille van financiële krapte binnen onze organisatie om de Nieuwsbrief niet langer gratis in papieren versie te verspreiden, mogelijk slechts ten tijdelijke titel, totdat opnieuw voldoende middelen voorhanden zijn of extern gevonden kunnen worden. Om verschillende redenen zagen we een aantal van de werkgroepleden het afgelopen jaar afhaken. Dit maakte de vlotte werking van de werkgroep er niet makkelijker op. Afgelopen jaar werden nog vier nieuwsbrieven gemaakt en vonden slechts 3 samenspraken plaats. Voor het eerst diende immers een Samenspraak geannuleerd te worden wegens te lage opkomst. Een teken aan de wand? Ondanks dit alles bleef Suggnomè vanuit haar Forumopdracht driemaandelijkse Nieuwsbrieven maken, waarin inhoudelijke thema's op het veld van bemiddeling en herstelrecht worden uitgediept. Bedoeling is om op deze wijze ook in de toekomst het debat omtrent herstelrechtelijke thema's op het brede veld te faciliteren en te stimuleren. In die zin blijft Suggnomè ernaar streven om de Nieuwsbrief zo breed mogelijk pro-actief te verspreiden, en hierrond beleid te ontwikkelen. Liefst gratis. Wat wel verandert in 2010 is de formule van de Samenspraak: niet langer in de vorm van driemaandelijkse 'ronde tafels'. Wel een jaarlijkse ontmoetingsdag (trefdag, studiedag ....) voor de brede sector, waarbij onder de vorm van workshops de in de Nieuwsbrief behandelde thema's worden besproken. Dus ook met externe gasten en sprekers. Op deze wijze hopen we één keer per jaar het brede werkveld op informele wijze samen te brengen en het inhoudelijk debat te stimuleren. Daarnaast wordt een aanvraag tot erkenning als socioculturele beweging uitgewerkt, waarover u hierboven meer kon lezen. indien we deze erkenning krijgen, opent dit mogelijk ook nieuwe perspectieven ... Het afgelopen jaar werden volgende thema’s behandeld in de nieuwsbrieven: 1. Rechtsbijstand bij bemiddeling en conferencing in strafrechtelijke context 2. Intrafamiliaal geweld en bemiddeling 3. Actief burgerschap en herstelrecht 4. Feestnummer: 10 jaar Suggnomè In de eerste Nieuwsbrief van 2010 wilden we verder verkennen wat de figuur van rechtsbijstand binnen bemiddeling en hergo kan betekenen. Tegelijk benieuwde het ons in welke zin advocatuur en bemiddeling/conferencing niet méér voor mekaar zouden kunnen betekenen? We kunnen ons immers de vraag stellen of advocaten vanuit hun deontologie niet de opdracht moeten hebben standaard naar herstelgerichte praktijken te verwijzen, en hun cliënten te wijzen op mogelijkheden om schuld te erkennen en op zoek te gaan naar ‘herstel’? In een inleidend artikel zoomde Katrien Lauwaert (Ulg) in op de rechtswaarborg van de rechtsbijstand bij herstelgerichte praktijken. Ze stelt zich de vraag of deze op dezelfde wijze dient ingevuld te zijn als in het klassieke strafrecht. Ze verkent deze vraagstelling vanuit de herstelrechtelijke literatuur en de Europese en internationale herstelrechtelijke regelgeving. Nadien nam de advocaat het woord. Meester Gheys (OVB) licht 33 | P a g i n a


toe van waaruit weerstanden en zelfs verwarring over bemiddeling zijn gegroeid. Hij pleit voor een bredere bekendmaking en meer vormingsacties ten aanzien van de advocatuur. Vervolgens schetste Inge Vanfraechem (NICC) de rol die de advocaat inneemt tijdens een Hergo. Tot slot beschreef Bart Claes (V.U.B.) de verschillende rollen die een advocaat kan innemen in de verschillende bemiddelingsfasen, en plaatst hierbij enkele bedenkingen. Tijdens de Samenspraak gingen we samen met Meester Gheys dieper in op vraag en antwoord omtrent dit thema. Het verslag hiervan kon u lezen in de Nieuwsbrief van mei 2009. In de tweede Nieuwsbrief van 2009 onderzochten we de plaats van bemiddeling in de strafrechtelijke context temidden het veld van hulpverlenende en justitiële actoren inzake IFG dossiers. Waar bevindt bemiddeling zich in de concrete aanpak van IFG en welke kan haar bijdrage zijn? Welke problemen ondervinden bemiddelaars en hulpverleners in deze dossiers en hoe gaan zij ermee om? Kris De Groof (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk) vertrok in het inleidend artikel van een omschrijving van het fenomeen intrafamiliaal geweld. Nadien beschreef ze op welke wijze het algemeen welzijnswerk rond deze thematiek werkt. Tot slot formuleerde ze enkele vragen en bedenkingen bij de plaats van bemiddeling in dit verhaal. Nadien besprak Evelyn Goeman (bemiddelaar Oudenaarde Suggnomè) enkele praktijkvoorbeelden in dossiers partnergeweld, waarna zij enkele concrete knelpunten en vragen aanhaalde. Tot slot lieten Vera Martens en Nathalie Keldermans (Justitie assistenten Justitiehuis Tongeren) hun licht schijnen op de concrete aanpak van IFG dossiers binnen de procedure van Bemiddeling In Strafzaken, en plaatsten zij hierbij enkele kanttekeningen. We startten de Samenspraak met het bekijken van de documentaire Geslagen Jaren (Anne-Mieke van den Berg, Nederland, beschikbaar in onze bib.), een film waarin drie vrouwen getuigen over geweld in hun relatie en waarin ook een vader terugblikt op de gewelddadige relatie die hij had met zijn zoon. De aanwezige deelnemers herkennen veel elementen: de impact van de eigen kindertijd (als slachtoffer van geweld) op vader- en moederrol, het kopiegedrag en de vicieuze cirkel van geweld, het feit dat -ondanks geweld- het moeilijk blijft om een relatie stop te zetten, ... Daarna gingen we met de aanwezigen dieper in op de mogelijkheden van bemiddeling in dit soort dossiers.

In de derde Nieuwsbrief en de eropvolgende Samenspraak stonden we stil bij de relatie tussen actief Burgerschap en Herstelrecht (bemiddeling/hergo). Indien we Actief burgerschap hoog in het vaandel dragen, waar vinden we dan aanknopingspunten? Dienen we methodieken bij te spijkeren, of dient zich eerder structureel werk aan, en zo ja, op welk niveau? Hoe kan de samenleving nog beter, of anders, op bemiddeling of andere herstelrechtelijke praktijken worden betrokken? De inhoudelijke artikels werden verzorgd door Leo Ponteur (Sociumi vzw), Kris Mullens en Erik Claes (BAL vrijwiligerswerking), Jef Mostinckx (vrijwillig burenbemiddelaar) en Bruna Pali (onderzoekster European Forum for Restorative Justice). Van in den beginne stelden wij ons binnen Suggnomè de vraag in hoeverre bemiddeling, ruim beschouwd als het capaciteren van burgers om zich te verhouden tot justitie, ook niet tot het werkveld van samenlevingsopbouw behoort. Hierover wisselden we tijdens de Samenspraak van gedachten met Chris Truyens en Michèle 34 | P a g i n a


Jacobs (samenlevingsopbouw Vlaanderen). Ook gaven zij hun visie over de rol die samenlevingsopbouw vanuit het concept van actief burgerschap kan spelen op het werkveld van justitie. Het feit dat we de laatste jaren steeds moeilijker mensen ( en zeker externen) kunnen mobiliseren om naar de Samenspraak te komen en ook de vaststelling dat we heel vaak met hetzelfde beperkte kringetje van mensen rond de tafel zaten, inspireerde ons om te gaan nadenken over het opzet, de noodzaak en het concept van een dergelijk laagdrempelig uitwisselingsmoment. We geloven nog steeds dat het nodig is om regelmatig en op een informele manier met elkaar van gedachten te wisselen over thema’s mbt bemiddeling en herstelrecht. Langs de andere kant vinden we het ook zeer belangrijk dat we voldoende mensen kunnen bereiken en inspireren met deze discussies. Daarom kiezen we er vanaf 2010 voor om niet langer driemaandelijks samen te komen nav het verschijnen van de Nieuwsbrief, maar één keer per jaar een iets groter opgezette trefdag te organiseren waarbij alle thema’s die het voorgaande jaar aan bod kwamen in de Nieuwsbrieven onder de vorm van workshops zullen aangeboden worden. We hopen door het bundelen van deze thema’s op 1 dag, zowel meer mensen te motiveren om deel te nemen, alsook makkelijker de verschillende beroepsgroepen te bereiken. Wordt vervolgd...

WERKGROEP VORMING De werkgroep Vorming, met vertegenwoordigers van de drie bemiddelingsprojecten in strafrechtelijke context HB+, HB- en BIS (bemiddelaars, trainers en ondersteunende diensten), tracht een vormingsaanbod uit te werken ‘op maat van de bemiddelaar’. De werkgroep is ervan overtuigd dat bepaalde thema’s sectoroverstijgend kunnen worden georganiseerd, weliswaar met respect voor ieders eigenheid en visie. Daarbij willen we mekaar kunnen blijven bevragen op visie en praktijkontwikkeling. Deze werkgroep kwam afgelopen jaar 6 keer samen. Volgende modules werden georganiseerd: Rollenspelen: afgelopen jaar werd 3 maal een rollenspelendag georganiseerd. Dit zijn dagen georganiseerd voor en door bemiddelaars met het oog op het inoefenen van de methodiek bemiddeling. Zowel ervaren als beginnende bemiddelaars nemen hier aan deel. Ervaren bemiddelaars worden ook ingeschakeld als coach. Op 15 okotber werd een speciale rollenspelendag georganiseerd. Er werd namelijk gefocust op bemiddelen in seksuele delicten. Op 29 mei organiseerde de werkgroep opnieuw een dag rond deontologie van de bemiddelaar. Kris Stas, van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk begeleidde deze dag. Na een onderdompeling in de achtergrond en basisprincipes van deontologie, privacy en beroepsgeheim, gingen we aan de hand van oefeningen in kleine groepen zelf aan de slag. Hoe kan je met respect voor deontologie informatie uitwisselen? Hoe ontwar je deontologische “knopen”? Wat zegt de deontologie/de wet over een specifiek probleem? Vanuit welke visie werk je? Ook brachten de bemiddelaars zelf cases aan waarin ze deontologisch ‘vast’ zaten... Na een eerste - meer theoretische - vormingsdag vorig jaar over “Bemiddelen in dossiers van seksuele delicten” onder leiding van Jürgen Peeters (www.deonderstroom.be), wilden we tijdens een vervolgdag de theorie verder toetsen aan de bemiddelingspraktijk. We vertrokken vanuit het concrete bemiddelingswerk om vragen, moeilijkheden en mogelijkheden te bespreken en uit te werken. We gingen in kleine groepen aan de slag, en verwachtten van de deelnemer een actieve medewerking en inbreng. Op 16 juni organiseerden we deze module voor beginnende bemiddelaars, op 15 oktober voor meer ervaren bemiddelaars. Op 17 en 18 december: 2-daagse rond het gezamenlijk gesprek Deze tweedaagse is gericht op: kennisoverdracht, reflectie en inoefenen van vaardigheden m.b.t.:

35 | P a g i n a


het aanbrengen van een gezamenlijk gesprek het voorbereiden van een gezamenlijk gesprek het verloop van een gezamenlijk gesprek de afronding van een gezamenlijk gesprek met nazorg Daarnaast deed de werkgroep het afgelopen jaar een bevraging van de vormingsbehoeften bij de bemiddelaars van de verschillende sectoren die verbonden zijn aan de werkgroep vorming. Op basis van deze bevraging zal de jaarplanning voor 2010 opgemaakt worden. Ook werkten de leden van de werkgroep aan een duidelijker profiel voor de werkgroep van waaruit de drie sectoren gezamenlijk vormingen kunnen aanbieden voor al hun bemiddelaars. De werkzaamheden hierrond zullen worden gefinaliseerd in 2010. Naast de activiteiten van de werkgroep vorming organiseerde Suggnomè zelf ook nog een introductiecursus voor haar beginnende bemiddelaars. Afgelopen jaar werden volgende modules hierrond uitgewerkt en gegeven: Spreken met gerechtelijke instanties Bemiddelen met specifieke doelgroepen De opmaak van overeenkomsten

Introductiecursus bemiddelaars

36 | P a g i n a


WERKGROEP INTERNATIONALE UITWISSELING De werkgroep, bestaande uit partners van de verschillende sectoren, kwam opnieuw niet in vergadering bijeen het afgelopen jaar. Niettegenstaande dit op dit ogenblik geen beleidsprioriteit is, werden het voorbije jaar toch verschillende internationale engagementen opgenomen. In wat volgt laten we onze deelnemers aan de respectieve evenementen aan het woord.

SUMMER SCHOOL 20-24 JULI 2009 TE BARCELONA “TOWARDS CRITICAL RESTORATIVE JUSTICE PRACTICES” “We want to be like Belgium!”

3

“We want to be like Belgium!”, daarmee eindigde de summer school. Een week vol uitwisseling rond “Restorative Justice” met “believers” uit de hele wereld. Even situeren: de summer school is een initiatief van het Europese Forum voor Restorative Justice. Men wil praktijkwerkers, onderzoekers en trainers de kans geven om ervaringen uit te wisselen en bepaalde onderwerpen verder uit te diepen met betrekking tot het brede begrip “Restorative 4 Justice” . Dit was de derde editie. Vannuit Suggnomè nam dit jaar Tina Jammaers, bemiddelaar te Mechelen deel. De deelnemers stelden zichzelf voor op een zomeravond in een gebouw van de Spaanse overheidsdienst Justitie in het centrum van Barcelona. Veel collega-bemiddelaars uit verschillende Europese landen (Duitsland, België, Oostenrijk, Spanje, Ierland, Engeland, Noorwegen en Schotland) maar ook onderzoekers uit Australië, Schotland, Zweden én 1 magistraat uit Brazilië. De eerste uitwisseling was vooral een bevestiging van het geloof in de basisprincipes van RJ, maar ook de nood aan het kritisch bekijken van de stand van zaken. Als voorbereiding hadden we een tekst van Professor in de rechten, Gerry Johnstone (Hull University, UK) gekregen. Hij was eveneens spreker op dag 2. Hij verwijt pleitbezorgers van RJ vaagheid rond essentiële vragen zoals “hoe ziet RJ er dan uit?”. Pleitbezorgers spreken over enkele indicaties zoals de rechtstreeks betrokken partijen worden betrokken in het proces, het centrale doel is het herstel van de schade en oplossingen moeten tegemoet komen aan de noden van alle betrokkenen (dader, slachtoffer en gemeenschap). Voor de rest blijven ze vaag over bijvoorbeeld de vraag hoeveel van het klassieke model er kan blijven bestaan in een RJ-model. Wat doen we met daders die ontkennen of niet ingaan op de uitnodiging voor bemiddeling? Kan men partijen verplichten om deel te nemen aan RJ? Tot hiertoe kan de praktijk van RJ enkel een beperkt alternatief bieden, bijvoorbeeld enkel zaken waarin daders bekennen. Hij concludeert dat RJ moet rusten op het klassieke rechtssysteem. Vandaar ook zijn pleidooi om te kijken wat allemaal goed is aan het klassieke systeem, wat we al gemeen hebben, beter dan RJ steeds als een alternatief voor te stellen. We hebben nood aan een voorstel van een gereorganiseerd strafsysteem waarin de sleutelbegrippen van RJ (participatie en herstel) vervat zitten. Een interessante oefening hierover is te vinden bij Van Ness³ and Strong en hun website www.rjcity.org. Hier wordt een casus besproken waar herstelrechtelijk gereageerd wordt op een misdrijf (inbraak) en dit vanaf de vaststelling door de politie tot de strafuitvoering. Gerry Johnstone ging dieper in op het gevaar van recuperatie van RJ-praktijken zonder een fundamentele verandering van het strafrecht naar herstelrecht. Hij noemt dit het Cohen-effect (zie 5 Stanley Cohen ). Hij pleit er voor dat we verder werken aan een visie waarin justitie beschreven wordt als conflicthantering via herstel. Waarin we duidelijk aangeven waarin herstelrechtelijke praktijken verschillen van de klassieke interventies en waarin duidelijk beschreven wordt hoe aan de rechten van 3

Tina Jammaers, bemiddelaar (Mechelen) vzw Suggnomè. Kris Mullens, bemiddelaar minderjarigen BAL.(Leuven). Vanaf hier RJ genoemd. 5 Van Ness, D. and Strong, K. (2006) Restoring Justice: An introduction to Restorative Justice (3rd edn). Cincinnati OH: Anderson. Cohen, S., Visions of Social Controle Crime, Punishment and Classification, London School of Economics and Political Science, 1985. 4

37 | P a g i n a


de verschillende partijen (slachtoffer, dader, maatschappij) tegemoet zal worden gekomen. Hij waarschuwt eveneens voor het gebruik van “evangelisch” taalgebruik en nodigt ons uit met rationele begrippen te komen. Voor de Belgische praktijk is het duidelijk dat de ontwikkeling van de bemiddelingspraktijk steeds gepaard ging met de vraag hoe we binnen de context van het strafrechtelijk optreden relevant, haalbaar en verantwoordbaar konden zijn. De bemiddelingsmethode is duidelijk veeleer een 6 ingangspoort dan einddoel . Momenteel botsen we echter op onze eigen beperktheden. De bemiddelingspraktijk krijgt steeds meer vorm, maar hoe kunnen we verder de culturele boodschap van herstelrecht uitwerken. Deze week zou duidelijk worden dat we niet het enige land zijn dat hiermee worstelt en dat we zelfs het verste staan in onze pogingen om het strafrechtelijk beleid meer in de richting van participatie en betrokkenheid van de burger te oriënteren. Een ander onderwerp dat bekeken werd was de relatie tussen de praktijk van RJ met de academische wereld en hun onderzoek. In een plenum met de Spaanse collega’s, waarin er voorzien werd in simultane vertaling, kwam een onderzoekster Gema Varona van Instituto Vasco de Criminología te San Sebastián haar bevindingen voorstellen. Zij kon na bevraging van magistraten, advocaten en bemiddelaars het volgende vast stellen: groot wantrouwen van zowel RJ-praktijkwerkers als magistraten naar onderzoek; geen grote impact van RJ op het strafrecht; marginalisering van RJ: vb. bemiddelingskantoor in kelder; geen wetgeving over RJ; geen deelname door slachtoffer-organisaties; de gerechtelijke instanties zijn voornamelijk geïnteresseerd indien RJ hun dossierlast kan verlagen; er is geen netwidening door toepassing van RJ. Het strafrecht zelf neemt zeer lichte dossiers op; door sporadische toepassing van RJ, is er rechtsongelijkheid; interessant om na te denken over RJ bij terrorisme. Gelukkig waren er ook nog enkele positieve noten. Zo blijkt RJ rechters te prikkelen over iets waar ze voordien niet bij stilstonden. Vanuit de praktijk werd er gereageerd dat er vooral nood blijkt te zijn aan een centralisatie van verschillende onderzoeken en richtlijnen mét duidelijke en eenvoudige terugkoppeling naar de praktijkwerkers. Dit is zeker ook voor ons herkenbaar. Te vaak worden wij of onze partijen bevraagd en is er geen actieve terugkoppeling naar de praktijk. Niet alleen de terugkoppeling is belangrijk, maar ook samen zitten alvorens het onderzoek begint en het afstemmen van onderwerpen die onderzocht worden. Het heeft geen zin om 3 keer op één jaar een tevredenheidonderzoek te doen bij slachtoffers door 3 verschillende universiteiten. VZW Suggnomè nodigt bijvoorbeeld de onderzoeker uit op de jaarlijkse denkdagen. Summer school Barcelona

6

Van Garsse, L., De implementatie van de herstelbemiddeling: veranderingsmanagement in samenspraak, Panopticon, 2008. 38 | P a g i n a


Om onze relatie met de gerechtelijke instanties vorm te geven zou meer vorming van deze groep interessant zijn. Onbekend is immers onbemind. We kunnen ons richten naar de opleidingen rechten, criminologie, naar de politieschool en school voor magistraten. Om hen meer te betrekken op onze praktijk kan het ook interessant zijn de partners (rechters, advocaten, magistraten, kabinetmedewerkers, …) te vragen een bijdrage te leveren voor bijvoorbeeld het jaarverslag. We moeten kortom verder op zoek naar fora om te communiceren met het gerecht. Een gemiste kans tijdens deze summer school was bijvoorbeeld dat er de week ervoor een congres was doorgegaan voor rechters die interesse hebben in RJ… De organisatoren hadden ook ruimte voorzien voor intervisie. Tijdens een discussie in kleine groep over moeilijke situaties uit de eigen (bemiddeling)praktijk kwamen vele herkenbare praktijkdilemma’s naar boven zoals aan wie doen we eerst het aanbod, kan het aanbod op zich secundair victimiserend zijn, kan je bemiddelen met een ontkennende dader, wie geef je het eerste het woord tijdens een gezamenlijk gesprek, … Zo’n internationale intervisie is een aangename ervaring, je krijgt de bevestiging dat men tot in Brazilië nadenkt over bemiddeling en zijn problemen. Jammer dat er niet één onderwerp verder werd uitgediept en we niet verder kwamen dan een eerste uitwisseling. Op dag drie werden we door onze Spaanse collega’s uitgenodigd in het gloednieuwe justitiegebouw. Zowel de bemiddelaars voor minderjarigen als meerderjarigen verhuisden bij de opening naar dit gebouw. De letterlijke afstand tussen beide diensten stond symbool voor hun samenwerking. Een afzonderlijke wetgeving en inbedding, …. waren voor ons Belgen zeer herkenbaar. Dit bleek nog meer uit het verhaal dat zij brachten. Minderjarigen worden eerst geïnterviewd door de bemiddelaar. Indien zij bekennen en verantwoordelijkheid willen opnemen, wordt er een bemiddeling opgestart en ook het slachtoffer uitgenodigd. Zo niet, belanden zij bij het ‘advising team’, vergelijkbaar met de sociale dienst van de jeugdrechtbank. Met enige jaloezie luisterden zij naar onze praktijk waar dader en slachtoffer gelijktijdig het aanbod van bemiddeling krijgen. De risico’s op recuperatie van de herstelrechtelijke praktijk door het gerechtelijk systeem (bemiddeling als maatregel) werden onmiddellijk concreter. Dit bleek vaak terug te komen in de vele praktijkverhalen in de diverse Europese landen, zeker bij bemiddeling met minderjarigen. Een bevestiging dat er nood is aan ‘standards’ en ‘principles’ om ‘herstelrechtelijke praktijken’ herstelrechtelijk te houden. In tegenstelling tot hun collega’s voor minderjarigen werken de bemiddelaars voor meerderjarigen (nog) zonder wettelijke basis. De strijd om hun bestaan en subsidies was herkenbaar. Zij zaten samen met een slachtofferdienst en een dienst voor alternatieve afhandeling voor daders. We kregen onmiddellijk een neutraler gevoel dan bij de minderjarigen. Dit vertaalde zich tevens in hun methodiek die zeer vergelijkbaar was met de onze. Niet verwonderlijk als je weet dat zij hun inspiratie haalden in België en gevormd werden door mensen als Tony Peters, Leo Van Garsse en Ivo Aertsen. Bewonderenswaardig hoe zij over de praktijk reflecteerden en ons onmiddellijk mee uitnodigden onze grijze bemiddelingsmassa te pijnigen over enkele (herkenbare) heikele thema’s. De dag werd vervolgd met een discussie met Gerry Johnstone. Het thema hoe we het klassieke gerechtelijke systeem kunnen omvormen tot een herstelrechtelijk systeem werd verder uitgediept. Vele interessante ideeën kwamen naar voor; zoals het herstelrechtelijk werken in scholen. Soms ging het echter in de richting van de believers die de non-believers dienden te overtuigen, wat voor ons Belgen toch wat raar aanvoelde. We vrezen dat deze polariserende houding vooral weerstand creëert en tot weinig constructieve dialoog leidt. Het feit dat België via de procedure van dialoog via stuurgroepen, samenwerkingsverbanden, … reeds een hele weg heeft afgelegd op dit vlak, toont dat het ook anders kan. Of zoals Sofie zei: “ook een gevangenisstraf kan herstelrechtelijk zijn.” Enkele moedige deelnemers namen het tijdens de vierde dag op zich om een workshop te leiden. Uit de workshop “herstelrecht bij ernstige misdrijven” neem ik voornamelijk mee dat men in Oostenrijk in zaken van Intra Familiaal Geweld werkt met een specifiek stappenplan, “mixed double”. Om te beginnen werken zij in deze dossiers standaard met twee bemiddelaars, steeds een mix man-

39 | P a g i n a


vrouw. Het eerste gesprek verloopt op hetzelfde moment maar apart. De mannelijke bemiddelaar informeert en verkent met de man, de vrouwelijke bemiddelaar met de vrouw. De volgende stap is een samenkomst van alle deelnemers en hier worden de verhalen aan elkaar gespiegeld door de bemiddelaars. De bemiddelaars reflecteren op hun gesprek en delen veronderstellingen en meningen. De partijen observeren. Men noemt dit reflecting team en ervaart dit als een bruikbare methodiek om nieuwe aspecten in te brengen, het gesprek te temporiseren en te structureren. Hierna gaat de mannelijke bemiddelaar met de vrouw (in aanwezigheid van de anderen) het verhaal verifiëren, de vrouwelijke bemiddelaar doet hierna hetzelfde met de man. Hierna volgt een gewoon bemiddelingsgesprek waarin op gezette momenten de methodiek van “reflecting team” wordt toegepast. Jammer dat deze informatie ons pas achteraf volledig kon bezorgd worden en niet geoefend kon worden met deze methodiek. In de workshop “standaards, principes en goede praktijk” werd voornamelijk gezocht naar een manier om “verantwoording af te leggen” aan de bredere samenleving, aan de partijen en aan onszelf. Indien we niet langer een project achter gesloten deuren willen zijn, maar ons willen plaatsen in het publieke debat rond criminaliteit zullen we moeten aantonen dat we gedegen en onderbouwd bezig zijn. We moeten manieren vinden om ons te verantwoorden opdat evaluatie en controle mogelijk is. Voor de praktijk van bemiddeling bleek België hierin het verste te staan. Met onze wetgeving, de deontologische code en commissie, begeleidingsteams, supervisie, intervisie en stuurgroepen leggen we constant verantwoording af en betrekken we andere partners bij onze praktijk. In de concrete bemiddelingspraktijk moeten we ook verder zoeken naar manieren om te communiceren vanuit de private ruimte van de bemiddeling naar de publieke ruimte van het recht spreken. Inmiddels werden we getrakteerd op de warmste dag sinds 100 jaar in Barcelona: 39°C! De organisatoren beslisten om de workshops te halveren zodat we plots een vrije namiddag hadden en de andere workshops niet konden doorgaan… De laatste dag werd voornamelijk ingevuld door evaluatie en de uitreiking van ons diploma! Indien de summer school een forum wil zijn van uitwisseling, dan zijn ze daar gedeeltelijk in geslaagd. Er was een begin van uitwisseling. En een fijne uitspraak als “we want to be like Belgium” is mooi meegenomen. Er werd eveneens afgesproken een chat-room te creëren via de website van het Europees Forum voor verdere uitwisseling. We misten wel een verdere uitdieping of een moment van leren. Voor de toekomst werden dan ook volgende tips meegenomen: 1.

Een summerschool rond één specifiek thema met uitnodiging van experts uit de verschillende hoeken van praktijk, onderzoek, training;

2.

voorbereiding van iedere deelnemer, ev. via chat-room op het Europees Forum;

3.

ieder land schrijft zijn manier van werken uit zodat we niet ieder jaar opnieuw deze fundamentele info moeten uitwisselen.

De volgende summer school zal plaats vinden in 2011, hopelijk is Belgium dan nog zo in trek… Dus collega’s: doe zo voort!

40 | P a g i n a


BUILDING SOCIAL SUPPORT FOR RESTORATIVE JUSTICE. WORKING TOGETHER WITH MEDIA, CIVIL SOCIETY ORGANISATIONS AND CITIZENS FOR RESTORATIVE JUSTICE TO TWITTER OR NOT TO TWITTER? OVER DE ZIN EN DE ONZIN VAN NIEUWE MEDIA Van 3 tot 5 juni 2009 organiseerde het European Forum for Restorative Justice tesamen met de K.U.Leuven een driedaags seminarie met als hoofdthema het verbreden van het maatschappelijk draagvlak van herstelrecht in onze samenleving (titel: Building social support for restorative justice. Working together with media, civil society organisations and citizens for restorative justice). Hierbij werd dan vooral gefocust op de media, de burger, en de “middenveld”-organisaties. Het seminarie was opgebouwd in vier delen, telkens startend met een plenaire sessie, gevolgd door parallel lopende workshops. In totaal kregen we zo’n 10-tal sprekers te horen, en waren er 16 workshops. Het rapport van dit seminarie zal binnenkort verschijnen op de website van het organiserende Forum, en daarom 7 neem ik hier de vrijheid om enkel wat persoonlijke impressies te laten opklinken over de ontwikkeling en het gebruik van nieuwe vormen van media, en de mogelijkheden hiervan voor de herstelrechtbeweging. Het was de jonge Belgische onderzoeksjournalist Karel Platteau (Fonds Pascal Decroos) die met een uitdagende titel “New media and RJ: a necessary way forward” kwam aandraven. Het werkte want de zaal liep goed vol. Platteau raasde als een wervelwind door zijn presentatie en overdonderde velen onder ons met een haast onuitputtelijk overzicht aan internettoepassingen die je kan gebruiken met het oog op social networking. Het zou ons te ver leiden om hiervan een volledig overzicht te geven. Vandaar een korte schets ter inleiding. De klassieke toepassingen zijn de gekende weblogs waarop je nieuws en onderwerpen aanbiedt aan de buitenwereld, en waarop gereageerd kan worden door mensen die je blog of website bezoeken. Bekende toepassingen op dit vlak zijn Blogger van Google en Wordpress, dat zich makkelijk laat integreren in je eigen website. Daarnaast zijn er de welgekende netwerksites Facebook en Twitter. Hierop kan je een eigen pagina delen met vrienden die je toevoegt aan je netwerk, en zij worden automatisch op de hoogte gebracht als je berichten, nieuws, foto’s, etc. op het profiel van je pagina plaatst. Twitter is nog meer gericht op de idee “deel met je contacten waar je op dat moment mee bezig bent”. Zo kon heel de wereld lezen welke muziek Lance Armstrong op zijn iPod luisterde bij de opwarming voor zijn touretappe op 4 juli. Naast deze toepassingen waarbij je zelf dus actief stukken de wereld instuurt over jezelf of je organisatie, zijn er evenveel mogelijkheden waarbij je informatie en nieuws gaat zoeken op het internet. De meest simpele toepassingen hier zijn de zogenaamde RSS feeds, die je toelaten om nieuwe updates van je favoriete websites te volgen. Daarnaast zijn er ook de uitgebreidere zoektoepassingen als Google Alerts of Technocrati die je een overzicht geven van blogs en nieuwssites waarin je geïnteresseerd bent. Algemeen gesteld zijn dit de twee werkwijzen van de zogenaamde nieuwe media: informatie aanbieden enerzijds, of informatie opzoeken anderzijds. Je kan deze twee vormen van nieuwe media ook met elkaar integreren, door bijvoorbeeld je zoekresultaten te integreren in je eigen blog, je website, of je netwerksite. Kanalen om je “ding” kwijt te kunnen, of om je “ding” te zoeken zijn er dus genoeg. We kunnen ons dan op zijn minst twee vragen stellen als herstelrechtelijke organisatie. Ten eerste, welk verhaal (over herstelrecht) willen we kwijt, en hoe ga je dit communiceren?” Hiervoor keer ik even terug naar de 7

Kris Vanspauwen is bemiddelaar voor vzw Suggnomè te Limburg. 41 | P a g i n a


eerste plenaire sessie waarin Charles Pollard het heeft over de complexiteit om over herstelrecht te communiceren. Herstelrechtelijke ideëen botsen volgens hem vaak met je intuïtie, en straffe verhalen over wraak en bestraffing zijn mediagenieker. En ten tweede, wie willen we bereiken met ons verhaal (over herstelrecht)?” Hiervoor keer ik nogmaals naar Charles Pollard die het doelpubliek opsomde: politiekers, opiniemakers, partners in het justitiële en parajustitiële veld, en burgers. Als we even kijken naar de wijze waarop herstelrecht in de klassieke media in Vlaanderen aan bod kwam de afgelopen maanden, dan merken we dat dit beperkt blijft tot informatieve bijdragen over 8 een project of een getuigenis over een success story. Stemmen uit de herstelrechtelijke hoek komen weinig aan bod in het klassieke debat over justitie of de strafuitvoering. In andere landen ligt dit soms anders. Vaak gaat het hier over landen zoals Canada of de Verenigde Staten waar meer steunorganisaties en –groeperingen bestaan voor slachtoffers en daders. Op vlak van de nieuwe media ligt de drempel klaarblijkelijk niet zo hoog voor herstelrechtelijke bewegingen om zich te profileren. Een snelle blik via Facebook levert slechts enkele resultaten op van netwerken die zich ontpoppen rond het thema “restorative justice”. Een korte studieronde echter via technocrati levert wel een veertigtal blogs op rond het thema. En via de online social bookmarkingdienst delicious blijkt ook dat er een kleine tweehonderd websites zijn rond “restorative justice” die door de actieve internetgebruiker als favoriet worden bijgehouden. In ieder geval lijken deze nieuwe media hun ingang te vinden binnen de restorative justice community. Maar zoals met de klassieke media kan men zich ook hier de vraag stellen in hoeverre deze initiatiefnemers en de netwerken die eruit voortkomen zich effectief kunnen mengen in het publieke debat, en op die manier er dus in slagen om een groter draagvlak te creëren bij het brede publiek. Veelal merken we dat deze nieuwe media zoals facebook en anderen erg beperkt blijven tot een verschijnsel van online kliekjesvorming in plaats van een open en toegankelijk forum waar inhoudelijke debatten gevoerd worden. Platteau stelde de vraag op het seminarie “hoe de herstelrechtbeweging staande kan blijven in dit informatietijdperk waarin de nieuwe media een voorname rol zal spelen?” Wel, ik stel me dan onmiddellijk de vraag: wat is de relevantie van aanwezig te zijn via deze nieuwe media? In welke mate zouden we ons bijvoorbeeld niet eerst sterker engageren naar de klassieke media toe? Ik heb de neiging te denken dat het opbouwen van een sociaal netwerk via deze nieuwe media maar gewicht en dus effectief draagvlak kan creëren als je in het alledaagse leven ook dit netwerk uitbouwt. Mijn inziens valt hierin nog veel werk te verrichten voor de herstelrechtbeweging. Ik keer hiervoor nog even terug naar de inspirerende presentatie op het seminarie van Gro Jørgensen van de bemiddelingsdienst van Noorwegen. Zij werkt fulltime als communicatiemanager binnen haar organisatie en presenteerde ons enkele simpele tools om als bemiddelingsdienst met de media samen te werken, met een verhaal, met een strategie, met een uitdagende boodschap. Het Noorse communicatieplan was indrukwekkend en misschien te ambitieus voor vele landen. Maar haar verhaal raakte bij momenten wel de essentie, met name dat je als herstelrechtelijke beweging uit je kot moet durven komen. Met cijfers, met getuigenissen, met kritische zelfreflectie. Minstens tweemaal per jaar komt de Noorse bemiddelingsdienst naar buiten met een nationale persconferentie. Het thema en de opzet van het seminarie leek vooraf veelbelovend, maar uiteindelijk bleek het kleine publiek en de relatief grote groep van sprekers voornamelijk te bestaan uit het “bekende kliekje”. Een grotere interactie met Belgische en/of internationale media, of een debat met middenveldorganisaties waren mijn inziens toch gemiste kansen. Als de Europese herstelrechtbeweging haar necessary way 8

Somers, S. (2009) Nieuwe beroepen: de herstelbemiddelaar, De Morgen, 22 juli, p. 10. 42 | P a g i n a


forward wil inslaan, moet ze volgens mij haar deuren wijder durven openslaan.

THE EUROPEAN BEST PRACTICES OF RESTORATIVE JUSTICE IN THE CRIMINAL PROCEDURE 9

Van 27 tot 29 april 2009 werd ik gevraagd om deel te nemen aan een congres in de Hongaarse hoofdstad Budapest. Doel van dit congres was om verschillende deskundigen in herstelgerichte praktijken samen te brengen om de officiële start van herstelrecht in Hongarije te ondersteunen en te inspireren. Ik werd als Suggnomè bemiddelaar gevraagd te spreken over onze ervaringen met bemiddeling in de Belgische gevangeniscontext. Daarnaast waren ook experten uit 17 lidstaten van het Europees Forum aanwezig, alsook vertegenwoordigers van andere EU lidstaten. Een publiek van een 100-tal Hongaarse professionals nam deel aan het congres. Aangekomen op het congres was het een aangenaam ontmoeten en verkennen van de verschillende Europese deelnemers aan dit gebeuren. Ik stelde een hoge opkomst vast voor onze workshop, waarbij er nog twee Europese collega’s een bijdrage leverden over bemiddelen in ernstige misdrijven. Al snel bleek echter dat mijn bijdrage over bemiddeling binnen het kader van de strafuitvoering een ongekend verhaal was. Het vervolgens brengen van en getuigen over een concrete casus uit onze bemiddelingspraktijk was dan ook een schot in de roos. Uit de vragen vanuit de zaal, die volgden na de voorstelling, kon ik vaststellen dat mijn bijdrage over het doorbreken van de mythe omtrent bemiddelen in ernstige misdrijven tijdens de strafuitvoering, zijn effect niet had gemist.

TWINING LIGHTS PROJECT: ONTVANGST VAN SLOVAAKSE MAGISTRATEN Op 10 maart ontving het Belgisch ministerie van Justitie in het kader van het “Twining Lights” project een 7-tal Slovaakse magistraten op studiebezoek. Bram Van Droogenbroeck gaf op deze dag samen met Antonio Buonatesta (Médiante) een uiteenzetting over herstelrecht en bemiddeling in België.

PERS Met het oog op het vergroten van de bekendheid en het maatschappelijk draagvlak voor bemiddeling en herstelrecht is het belangrijk dat we regelmatig met onze verhalen in de pers komen. Daarom zijn we ook blij dat we het afgelopen jaar weer de nodige persaandacht kregen. Zo verschenen uitgebreide artikels met getuigenissen van partijen die bemiddelden in De Standaard en de Morgen. Ook weidde de Morgen in een reeks over ‘nieuwe beroepen’ een hele pagina aan een artikel met Dominique Bataillie, bemiddelaar te Gent, over het beroep van ‘de herstelbemiddelaar’. Het Nieuwsblad schreef bijdrages over bemiddeling en herstelrecht. In Humo verscheen in de reeks ‘Wraak’ ouders van een vermoord kind’, een getuigenis van een mama die met lovende woorden sprak over onze organisatie en de bemiddeling die ze via Suggnomè doorliep. En ook in Flair verscheen een uitgebreid artikel waarin partijen die bemiddelden hun verhaal, gevoelens en bedenkingen naar aanleiding van een bemiddeling vertelden. Ook op televisie mochten we ons verhaal vertellen, zo bracht de regionale zender ROB, een korte bijdrage over het feestmoment van 10 jaar Suggnomè. Els Goossens, bemiddelaar te Dendermonde mocht in Ter Zake getuigen over bemiddelen bij verkeersongevallen en ook Het Journaal (19u) op één maakte recentelijk een reportage over herstelbemiddeling. Hierin getuigde een dader van opzettelijke slagen en verwondingen over de feiten en de daaropvolgende bemiddeling. Op de radio stond het programma ‘Vandaag’ op radio 1 het afgelopen jaar twee keer stil bij herstelbemiddeling. Eén keer getuigde een veroorzaker van een verkeersongeval en één keer een slachtoffer van slagen en verwondingen.

9

Bram Van Droogenbroeck is bemiddelaar voor Suggnomè in de arrondissementen Leuven en Brussel. 43 | P a g i n a


44 | P a g i n a


10 JAAR SUGGNOMÈ Op 11 december 2009 vierde Suggnomè zijn tiende verjaardag in het Provinciehuis te Leuven. Het werd een zeer mooie en druk bijgewoonde namiddag waarin Phara de Aguirre sleutelfiguren uit de bemiddeling en het herstelrecht aan het woord liet. Centraal in de viering stond de zetel van waaruit Phara de verschillende gasten aan het woord liet. Zij ging in deze informele setting het gesprek aan met Els Goossens en Leo Van Garsse, pioniers van Suggnomè, maar ook met procureur Marie-Christine Durieu (Ieper) en haar dochter, bemiddelaar Ann- Sofie Michem. Ze vertelden hoe het strafrecht en het herstelrecht perfect hand in hand kunnen gaan, zelfs binnen eenzelfde gezin. Daarnaast spraken strafpleiter John Maes (Antwerpen), journalist Bart Eeckhout (De Morgen) en Canadees bemiddelaar Dave Gustafson lovende woorden over de verwezenlijkingen van Suggnomè en de mogelijkheden van bemiddeling. Hun getuigenissen werden aangevuld met de aangrijpende verhalen van een slachtoffer en dader, die ooit een bemiddeling doorliepen. De zaal luisterde met ingehouden adem naar hun verhaal. Dirk Dufraing, ervaren bemiddelaar uit Turnhout las voor uit zijn bemiddelingsdagboek. Welke emoties roept zo’n bemiddeling op bij partijen en bemiddelaar, hoe gaat het allemaal in zijn werk, ... we kwamen het allemaal te weten van Dirk. Tot slot wierp ex-voorzitter Jan Bergé in zijn gekende enthousiasmerende stijl een blik op ‘de toekomst van Suggnomè’. Aan het einde van de namiddag werd Suggnomè door justitie- kabinetsmedewerker Hans Dominicus en minister van Welzijn, Jo Vandeurzen in de bloemetjes gezet voor de inspanningen van de afgelopen 10 jaar. Het was een mooie, sfeervolle namiddag, mede dankzij de muziek van de Muchachas die het geheel mooi aan elkaar speelden. Bedankt aan allen die er waren, meewerkten en ons de afgelopen jaren mee ondersteunden, in het bijzonder alle leden van de verschillende arrondissementele stuurgroepen. Op naar het volgende decennium...

45 | P a g i n a


Feestkrant 10 jaar Suggnomè

46 | P a g i n a


VORMING AAN EXTERNEN Afgelopen jaar werd Suggnomè door ‘Gelijke Kansen Vlaanderen’ gevraagd een vorming uit te werken rond onderhandelen en bemiddelen voor meldpuntmedewerkers van de meldpunten discriminatie. 2 medewerkers verzorgden een hele dag rond conflicthantering, bemiddelingsfasen, -methodiek en -principes. Daarnaast verzorgeden ook de bemiddelaars in hun eigen arrondissementen regelmatig vormingen voor externe partners. Voorbeelden hiervan zijn: vormingen aan studenten van hogescholen en universiteiten, een infomoment voor ‘ouders van een vermoord kind’, een workshop ‘bemiddelen met kinderen op een studiedag van het steunpunt algemeen welzijnswerk, een vorming voor de jonge Balie... Toch blijft het vooralsnog voor de organisatie, gezien de huidige personeelsequipe en veelheid aan basisopdrachten, geen prioriteit om vaker externe vormingen aan te bieden.

TONEEL In het kader van onze zoektocht naar nieuwe, creatieve manieren en methodieken om een breder publiek aan te spreken en op die manier verder werk te maken van een maatschappelijk draagvlak voor bemiddeling en herstelrecht rijpte het afgelopen jaar de idee te verkennen of het technisch, inhoudelijk en financieel mogelijk zou zijn om een toneelvoorstelling te maken rond het thema van bemiddeling en herstelrecht. Het afgelopen jaar ging Suggnomè daarom samenzitten met theatergezelschap ‘De Goesting’ uit Leuven. Marc De Marrée (regisseur) en Stefan Boonen (auteur) werkten samen met ons een dossier uit op basis waarvan we in eerste instantie op zoek gingen naar middelen om een dergelijke productie te financieren. Voorlopig resulteerde dit in concrete interesse vanuit de Vlaamse Gemeenschap. Zij trekken en bedrag van 17750 euro uit om het productieproces van het toneelstuk mee te financieren. Het theaterproject, dat voorlopig de titel ‘Singul’ kreeg, heeft een tweeledig doel. Enerzijds willen we op cultureel-creatieve wijze burgers confronteren en uitdagen om bewuster en genuanceerder naar criminaliteit en conflicthantering te kijken. Het is de bedoeling om hen te informeren, te sensibiliseren, te laten kennismaken met de bemiddelingsmethodiek, en hen te wijzen op de mogelijkheid om d.m.v. communicatie een conflict ‘aan te pakken’. Wat een impact heeft op de verdere verwerking ervan. Anderzijds willen we dit bewustmakingsproces stimuleren door een aantal specifieke doelgroepen ‘spelenderwijs’ te betrekken op het thema van conflicthantering en hoe hiermee om te gaan. We willen hen laten nadenken over de mogelijke impact die conflicten hebben op ‘de ander’. We geloven erin dat er een maatschappelijke behoefte leeft om als samenleving anders met conflicten om te gaan, meer aandacht te geven aan de persoon achter dader en slachtoffer en de eigen oplossings- en conflicthanteringscapaciteiten te valoriseren. Daarom geloven we dat het belangrijk is om dit andere perspectief op conflicthantering breder bekend te maken. Mensen te informeren over hun mogelijkheden en hen te ondersteunen in hun zoektocht anders om te gaan met de vaak ingrijpende gebeurtenissen in hun leven. ‘Singul’ zou een volwaardig artistieke voorstelling zijn die we tegelijkertijd willen aanbieden aan een breed publiek (= theaterpubliek) en een ‘klein’ publiek (specifieke doelgroepen). Dit laatste impliceert spelen voor een vrij beperkt aantal toeschouwers én op locatie, precies om de bedoelde groepen goed te bereiken. We denken hierbij mogelijks aan: kansarme buurten, de gevangenispopulatie en het gevangenispersoneel, hulpverleners, secundaire scholen,…. Dit veronderstelt een nauwe samenwerking met buurthuizen en/of wijkcomités, gevangenisdirecties, mensen uit de hulpverleningssector en eventueel de scholengemeenschap (leerlingen secundair onderwijs). Voor het reguliere theatercircuit proberen we samen te werken met de culturele centra, gemeenschapscentra en mogelijks een boekingskantoor.

47 | P a g i n a


Met zijn forumactiviteiten richt Suggnomè zich reeds naar verschillende actoren, actief binnen de strafrechtelijke context. Maar met deze toneelvoorstelling mikt Suggnomè gerichter en dus doelbewuster op de ‘gewone’ burger, op minder goed bereikbare groepen en op jongeren . Met een educatief pakket (vormings- en discussiemateriaal) zouden we ons ook graag richten tot leerlingen van het secundair onderwijs. Scholen zijn erg belangrijk voor de vorming van jong-volwassenen. We willen zowel leerlingen als leerkrachten de methodiek van conflicthantering en bemiddeling bijbrengen en leren hanteren. De boodschap van ‘Singul’ is drievoudig: Achter elk slachtoffer en elke dader zit een mens van vlees en bloed - met zijn of haar eigen verhaal - die de stereotypes ver overstijgt; Mensen die betrokken raken bij (ernstige) conflicten, zijn zélf in staat om erover na te denken, om hun verantwoordelijkheid te nemen, en te beslissen of – en zoja, welk – gevolg eraan gegeven moet worden. Een misdrijf overkomt je niet alleen; je kan er ook actief iets mee doen, in plaats van het volledig uit handen te geven aan advocaten en magistraten; Communicatie tussen partijen kan helpen om een misdrijf te verwerken; om het te duiden en een plaats te geven in je leven. Wordt zeker vervolgd.

Viering 10 jaar Suggnomè – 11 december 2009 Provinciehuis Leuven

48 | P a g i n a


DEEL 4: ONDERZOEK EN INNOVATIE

DE IMPACT VAN HERSTELBEMIDDELING OP DE STRAFRECHTELIJKE AFDOENING 10

Een studente van de universiteit Leiden (faculteit rechten), voerde in het kader van haar masterscriptie in vier arrondissementen een verkennend onderzoek rond ‘de impact van herstelbemiddeling op de strafrechtelijke afdoening’. In de arrondissementen Tongeren, Turnhout, Mechelen en Antwerpen werden enerzijds parketmagistraten (16) en correctionele rechters (8) geïnterviewd, en werd anderzijds een vonnisanalyse verricht met betrekking tot de vonnissen (157) die werden gewezen in de dossiers waarin na bemiddeling een overeenkomst of verklaring werd bezorgd aan de gerechtelijke instanties. Het betrof enkel overeenkomsten afgesloten voor politioneel of correctioneel vonnis in de periode 2006 – 2008. Daarnaast volgden nog enkele observaties (van bemiddeling + zitting). Hoewel bescheiden in omvang en verkennend van aard, kunnen toch enkele algemene conclusies worden getrokken. 63 van de 157 vonnissen verwijzen impliciet of expliciet naar de bemiddelingsovereenkomst (gem. 11 40%), maar met grote verschillen tussen de arro’s Uit de interviews bleek dat herstelbemiddeling/herstelrecht en de wet van 22 juni 2005 slecht bekend is, verward wordt met bemiddeling in strafzaken Hoewel verschillende werkwijzen gelden in de arro’s, is het nog lang geen automatisme voor parketmagistraten om te verwijzen naar bemiddeling Parketmagistraten weten soms niet of er een overeenkomst is, halen deze soms wel en soms niet aan (meningen verdeeld of dit hun taak is). Hetzelfde geldt voor het feit of ze rekening houden met de overeenkomst bij hun vordering. Rechters brengen in de regel bemiddeling niet ter sprake op zitting, richten zich op vaststelling van schuld, vaak is trouwens slachtoffer niet aanwezig . Kunnen er wel rekening mee houden bij maat of modaliteit van straf (nadruk op schadevergoeding). Bemiddeling wordt door de magistraten algemeen op persoonlijk vlak als zinvol beschouwd, maar de doorwerking ervan op het strafrechtelijk traject is minder evident.

HERSTELBEMIDDELING EN VRIJWILLIGERSWERKING Suggnomè is partner in de uitvoering van een gefinancierd praktijkgericht onderzoeksproject (promotor Erik Claes) uitgaande van de HUBrussel, opleiding sociaal werk. Het thema is herstelbemiddeling en vrijwilligerswerking. Het project gaat van start vanaf september 2010 en duurt tot 2013. Dit project vertrekt van drie knelpunten die de uitbouw van vrijwilligerswerking in de context van herstelbemiddeling zullen bemoeilijken. a)

onduidelijkheid en onzekerheid omtrent de mogelijkheden en grenzen van vrijwilligerswerking in de context van herstelbemiddeling;

b) spanningen tussen een herstelrechtelijke visie op vrijwilligerswerking en de eisen van een efficiënt en kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod; c)

spanningen tussen een burgerschapsvisie achter vrijwilligerswerking instrumentalisering van vrijwilligerswerking.

en de onvermijdelijke

Voorliggend onderzoeksproject beoogt innoverende kennis te ontwikkelen die een adequaat antwoord biedt op de vernoemde knelpunten (algemene doelstelling). Deze kennis zal zich ontwikkelen in de richting van twee ‘tools’ die de uitbouw van vrijwilligerwerking in de context van herstelbemiddeling kunnen ondersteunen (specifieke doelstelling). 10

Marianne LOCHS Hoewel de wet van 22 juni 2005 stipuleert dat de rechter dient te vermelden in zijn vonnis wanneer hij kennis heeft van een overeenkomst, evenals wanneer hij hiermee rekening houdt. 11

49 | P a g i n a


Conceptuele ‘tool’: de uitwerking van een conceptueel instrumentarium dat een herstelgerichte aanpak in het verlengde plaatst van participatief burgerschap, dat toelaat de mogelijkheden en grenzen van vrijwilligerswerking in dader-slachtoffer bemiddeling af te lijnen en dat voldoende rekenschap geeft van de noden van een efficiënt en kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod. Deze tool zal praktisch bruikbaar zijn als basis voor het ontwerpen/verfijnen van visieteksten rond vrijwilligerswerking en herstelbemiddeling. Praktische ‘tool’. De uitwerking van een draaiboek vrijwilligerswerking in de context van herstelbemiddeling. Dit draaiboek (met profielen, recrutering, opleiding, coaching, methodieken) vloeit voort uit de conceptuele tool.

RAPPORT ONDERZOEKSVRAGEN Suggnomè redigeert een rapport onderzoeksvragen bemiddeling en herstelrecht. Het rapport beoogt zicht te krijgen op een waaier van onderzoeksthema’s en vragen die binnen de organisatie leven. Het rapport wil tevens een beleidsinstrument te zijn die de organisatie ondersteunt in het uitstippelen van een onderzoeksagenda en het stellen van beleidsprioriteiten. In het verleden is Suggnomè reeds verschillende malen aangesproken om ondersteuning te leveren aan onderzoek uitgaande van universiteiten en hogescholen (gaande van projectwerk, seminariepapers, licentiaatsverhandelingen tot doctoraal onderzoek). Suggnomè is ook actief partner (geweest) in (afgesloten en) lopende onderzoeksprojecten. In de toekomst wenst Suggnomè vzw op een meer actieve en doelbewuste, coherente wijze een onderzoeksbeleid voeren dat in het verlengde ligt van haar actuele kennisnoden. Het rapport komt tot stand na een bevraging van de ‘stakeholders’: De bemiddelaars van de regionale teams Leden van het secretariaat van Suggnomè Leden van de Raad van Bestuur De stuugroepen In het laatste hoofdstuk worden een aantal onderzoeksthema’s gedistilleerd uit de nieuwsbrieven en de samenspraken van de organisatie. Desgevallend zou het aangewezen zijn om ook onderzoeksthema’s te distilleren uit de verslagen van de arrondissementele stuurgroepen. Bij de bevraging van de ‘stakeholders’ werd telkens getoetst wat het mogelijke belang is voor Suggnomè van elke onderzoeksvraag. Door de praktische inzet van elke onderzoeksvraag zichtbaar te maken, wordt het voor Suggnomè gemakkelijker om beleidskeuzes inzake onderzoek te maken. Een aantal onderzoeksvragen die hier in dit rapport voorliggen zijn reeds voorwerp geweest van een beginnend of zelfs meer uitgebreid onderzoek, uitgevoerd door verschillende universiteiten en hogescholen in België en Nederland. In een verfijndere versie zal dit rapport een eerste aanzet geven van oplijsting van bestaand onderzoek.

'VICTIM-OFFENDER MEDIATION AND VICTIM'S RESTORATION: A VICTIMOLOGICAL STUDY IN THE CONTEXT OF RESTORATIVE JUSTICE' Eén van de onderwerpen waarop onderzoek naar herstelrecht een antwoord heeft proberen te formuleren is of herstelrecht de schade veroorzaakt door het misdrijf effectief ook herstelt. Totnogtoe lijkt het antwoord “ja”, maar het is genoegzaam bekend dat de literatuur onvoldoende ontwikkeld is om echt te weten wat er gebeurt bij het slachtoffer tijdens dat proces.

50 | P a g i n a


12

Het doel van dit onderzoek is om inzicht te verwerven in dat proces en de impact van de participatie in de dader-slachtofferbemiddeling voor slachtoffers van gewelddadige misdrijven. Door middel van een psychosociaal kader en, in het bijzonder, een ecologische benadering, poogt de studie te weten te komen in welke 13 mate en hoe de ervaring van bemiddeling de elementen behorende tot herstel beïnvloedt. Hiertoe wordt het onderzoek zowel kwalitatief als kwantitatief uitgevoerd, door gebruik te maken van een semi-experimentele methode. Concreet houdt dit een pre- en post-evaluatie in van de bemiddeling met een niet-willekeurig staal waarbij slachtoffers die akkoord gaan met de bemiddeling vergeleken zullen worden met degenen die dit niet wensen. Uiteindelijk poogt de studie een samenvattend model te ontwikkelen, waarmee de rol beschreven en begrepen kan worden die de deelname van het slachtoffer in bemiddeling speelt in zijn of haar herstel in een psychosociale context.

DE STRAFTOEMETING EN HET RECHTSPREKEN VANUIT HERSTELRECHTELIJK PERSPECTIEF. DE RECHTSBELEVING VAN RECHTZOEKENDEN VOOR DE RECHTBANK 14

Sinds het najaar van 2008 werkt Suggnomè mee aan het doctoraatsproject van Vicky De Mesmaecker getiteld “De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief. De rechtsbeleving van rechtzoekenden voor de rechtbank”. Het project vertrekt vanuit de vaststelling dat verschillende theoretische perspectieven bestaan over de elementen die in rekening worden gebracht door rechtzoekenden wanneer zij de rechtvaardigheid van hun ervaring met justitie beoordelen. Het project tracht in de eerste plaats te achterhalen welke van deze elementen een rol spelen in de fase van straftoemeting en na vonnis (voorbeelden zijn het ondervinden van respect, de voordeligheid van het vonnis, de neutraliteit van de autoriteiten). Het project zoemt ook specifiek in op het belang van de mate waarin de rechtzoekende wordt betrokken bij de strafprocedure (participatie en communicatie). In het kader van die tweede vraag, spreekt de onderzoeker met slachtoffers en verdachten die interesse uitdrukten in herstelbemiddeling. De bemiddelaars van vier Vlaamse arrondissementen, met name Brussel, Leuven, Mechelen en Turnhout, staan de onderzoeker bij in haar zoektocht naar geschikte respondenten. Zij voeren een eerste selectie door, polsen naar bereidwilligheid om deel te nemen aan het onderzoek, en geven contactgegevens van geïnteresseerde respondenten door aan de onderzoeker. Ook in 2010 zal het project nog doorlopen.

IS HERSTELRECHT MEER DAN PROCEDURELE RECHTVAARDIGHEID? EEN KWALITATIEF ONDERZOEK NAAR DE PERCEPTIE VAN SLACHTOFFERS Tal van studies tonen aan dat slachtoffers van eender welk type misdrijf tevreden zijn over hun deelname aan een herstelgerichte interventie. Het geeft slachtoffers onder meer de mogelijkheid uit te drukken ten aanzien van de dader welke impact het misdrijf had op hun leven alsook de mogelijkheid rechtstreeks betrokken te zijn 15 bij de zoektocht naar een antwoord op het misdrijf. Met dit doctoraatsonderzoek beoogt Tinneke Van Camp aan te tonen in welke zin herstelrecht daarin overeenstemt met de centrale ideeën in de theorie van procedurele rechtvaardigheid. Deze theorie en het empirisch onderzoek verricht in dit perspectief benadrukken dat processuele variabelen, zoals betrokkenheid en voice, vertrouwen, neutraliteit en respect, belangrijker zijn in de appreciatie van procedures dan variabelen gerelateerd aan de resultaten ervan. In het kader daarvan werden in 2009 diepte-interviews in België en in Canada afgenomen met slachtoffers van geweldsmisdrijven, 12

Daniela Bolívar Fernández - Leuvens Instituut voor Criminologie - Faculteit Rechtsgeleerdheid K.U.Leuven Hooverplein 10, room 03.80 - 3000 Leuven - T:32/016325540 13 Suggnomè levert een bijdrage aan dit onderzoek door partijen die geïnformeerd worden over de mogelijkheden van bemiddeling (zowel diegene die interesse hebben in bemiddeling als zij die geen interesse hebben in bemiddeling) te bevragen of ze wensen mee te werken aan dit onderzoek. Met hun toestemming worden de gegevens van deze partijen dan doorgespeeld aan de onderzoeker, die hen dan contacteert. 14 Vicky De Mesmaecker - Leuvens Instituut voor Criminologie - Faculteit Rechtsgeleerdheid K.U.Leuven Herbert Hooverplein 10 - bus 3418, Lokaal 03.80 - 3000 Leuven - T:32/016325114 15 Tinneke Van Camp, doctoraatsstudent aan de University de Montréal, Ecole de Criminologie, onder supervisie van prof. Jo-Anne Wemmers. 51 | P a g i n a


gepleegd door een meerderjarige of minderjarige dader, die hadden deelgenomen aan slachtoffer-dader bemiddeling of dader-slachtoffergroepen voordat of nadat er een strafrechtelijke uitspraak werd gedaan in het strafdossier. In België werden de respondenten onder andere gerecruteerd in samenwerking met Suggnomè en lokale bemiddelaars in verschillende Vlaamse arrondissementen. Zij selecteerden en contacteerden slachtoffers uit hun afgesloten dossiers met de vraag voor deelname aan een interview. Indien de betrokkene bereid was de onderzoeker te ontmoeten, kon hij of zij de onderzoeker rechtstreeks contacteren of aan de bemiddelaar toestemming geven zijn of haar contactgegevens aan de onderzoeker door te geven. Dankzij de medewerking van Suggnomè en de Vlaamse bemiddelaars konden 12 slachtoffers worden geïnterviewd (op een totaal van 21 respondenten in België). De verhoopte steekproefgrootte werd daarmee ruimschoots bereikt.

Minister van Welzijn Jo Vandeurzen - Viering 10 jaar Suggnomè

Hans Dominicus, vertegenwoordiger van Minister van Justitie Stefaan De Clerck - Viering 10 jaar Suggnomè 52 | P a g i n a


DEEL 5: BEMIDDELINGSACTIVITEITEN IN VLAANDEREN IN 2009

BEMIDDELINGSDIENST GENT INLEIDING: WE HEBBEN ‘BLIK’ GEHAALD!! Op 26 september 2002 werd met de ondertekening van het basisprotocol ‘bemiddeling in delictsituaties’ en het samenwerkingsprotocol inzake het project ‘herstelbemiddeling op zittingsniveau’ de herstelbemiddeling voor meerderjarige daders en hun slachtoffers in het gerechtelijk arrondissement Gent geïntroduceerd. 2 jaar later pas waren er ook middelen ter beschikking zodat een dienst met een herstelbemiddelaar van start kon gaan. Inmiddels zijn we 5 jaar verder (We vieren, aldus Wikipedia, ons blikken jubileum). De herstelbemiddeling is ondertussen bij wet voorzien in elke fase van het rechtsgeding (wet van 22 juni 2005). Het ging met matige stappen, maar al doende bewees de dienstverlening toch zijn waarde. Het aantal behandelde dossiers en ook het potentieel aan bemiddelingsdossiers binnen dit grootstedelijk arrondissement kon (eindelijk!) een uitbreiding van de dienst met een halftijds equivalent bemiddelaar verantwoorden (september 2009). Sprak men bij de beginjaren nog over Suggnomè als ‘de kleine fiets met de grote bel’, dan is dat nu in Gent een tandem geworden. Samen een dienst voortduwen, voelt een stuk comfortabeler aan. De kinderwieltjes zijn inmiddels ook losgemaakt : we kunnen in het arrondissement terugvallen op een goed netwerk, de methodiek en de ervaring. Daarbij wordt wel een constante kritische reflectie op het gebeuren behouden. De dienst houdt de duim aan de fietsbel, via het aantrekken en opvolgen van nieuwe herstelgerichte initiatieven binnen het arrondissement. Dit alles kon worden gerealiseerd dankzij de inzet en ondersteuning van heel veel mensen: magistraten, advocaten, directie en praktijkmedewerkers vanuit het justitiële en para-justitiële werkveld van Gent en omgeving. Onze dankbaarheid gaat daarbij tevens uit naar onze werkgever, VZW Suggnomè, zelf tinnen jubilaris of 10 jaar bezig in 2009.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 De stuurgroep volgt nauwgezet de evolutie van de praktijk van herstelbemiddeling. Op elke stuurgroep wordt een activiteitenverslag toegelicht met een overzicht van alle dossiers waarin over een zekere periode werd gewerkt : het aantal aanvragen, het opstarten en afsluiten van dossiers. Er is daarbij oog voor de verwijzende instanties, het direct of indirect verloop van de bemiddelingen en de wijze van afsluiting. De stuurgroep krijgt ook een opsomming van alle activiteiten die zich aandienen naast het bemiddelingswerk : deelname aan werkgroepen, vormingsactiviteiten en netwerking met het oog op het verbreden van het draagvlak. In het licht van een verdere implementatie van de wet van 22 juni 2005 op de slachtoffer-daderbemiddeling wordt ook bekeken in hoeverre zich nieuwe sensibiliseringen aandienen of nieuwe terreinen kunnen worden verkend waar herstelbemiddeling een plaats kan hebben. De stuurgroep stelt zich derhalve open voor andere herstelgerichte- of bemiddelingsinitiatieven en is bereid haar expertise met deze projecten te delen.

HERSTEL IN DETENTIEFASE Anders dan in de meeste gerechtelijke arrondissementen, kent de Gentse dienst van bij aanvang een geïntegreerde werking van bemiddeling in alle fasen van de rechtspleging. Bijzondere aandacht blijft wel gaan naar de dossiers in de fase van de strafuitvoering. Dit omwille van enerzijds de ernst van de feiten, maar anderzijds ook omdat vnl bij deze dossiers de samenwerking met de gevangenissen in het vizier komt. Vanuit Suggnomè wordt gevraagd in deze materie ook structureel te investeren. In dit licht werden de heer Koen Polfliet, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap, en mevrouw Mieke Vandurme, teamcoördinator bij CAW Artevelde, uitgenodigd op de stuurgroep van 13.03.09. Ze brachten een toelichting rond de betekenis van de 53 | P a g i n a


veralgemening van het strategische plan voor hulpen dienstverlening aan gedetineerden en de rol van Justitieel Welzijnswerk sinds de invoering van het plan. Er werd expliciet gefocust op hoe ‘herstel’ hier een plaats krijgt. In het Strategisch Plan waarborgt de Vlaamse Gemeenschap het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening. Het Strategisch Plan benoemt ‘herstel’, maar dit is niet expliciet uitgewerkt in acties. De herstelgedachte wordt echter wel ter harte genomen binnen de Gentse gevangenis. Binnen het algemeen welzijnswerk en de gezondsheidszorg wordt dit actief bekeken. Er is vorming rond herstel, al dan niet gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap. De cursus Slachtoffer in Beeld wordt aangeboden en vanuit Welzijn worden projecten (herstel in detentie) gesubsidieerd. Mevrouw Vandurme situeerde de opdracht van respectievelijk de trajectbegeleiders, de organisatieondersteuners en de medewerker ‘directe sociale omgeving’. De trajectbegeleiders kunnen een functie hebben wat betreft ‘herstel’ : ze verwijzen naar herstelbemiddeling en dat is duidelijk zichtbaar in de cijfergegevens (zie verder in dit verslag). Ze staan ook in voor de toeleiding naar de herstelgerichte activiteiten (o.a. infosessies rond herstelbemiddeling en burgerlijke partijen, cursus slachtofferschap,….) georganiseerd door de organisatieondersteuner in de gevangenis. Ook bij het onthaal en begeleiding van de naastbestaanden is ‘herstel’ een mogelijk thema. Er wordt wel vastgesteld dat er onvoldoende mankracht is om alle taken volledig op te nemen. Herstel is dan ook een thema dat nogal snel sneuvelt. Het project ‘herstel in detentie: het kind centraal’ heeft dan weer wel een nieuwe impuls gegeven aan het herstelgericht werken. Het project buigt zich over de vraag of voor kinderen, waarvan een van de ouders wegens partnerdoding of poging tot partnerdoding in de gevangenis van Gent verblijft, iets moet worden opgezet zodat hulpverlening gegarandeerd wordt. Een stuurgroep ‘herstel in detentie’ werd samengesteld rond de vraag op welke wijze kan gezorgd worden voor een goed doorverwijssysteem. Vanuit de stuurgroep herstelbemiddeling werd hieraan deelgenomen door bemiddelaar Dominique Bataillie. Mevrouw Heidi Arijs, projectcoördinator, bracht dan weer over de evolutie binnen het project verslag uit op de stuurgroep herstelbemiddeling. Uit de bespreking werd al snel duidelijk dat een structurele oplossing niet voor de hand ligt. Vooral werd gewezen op een individuele verantwoordelijkheid van de verschillende diensten op het terrein. Er werd niettemin gezocht naar manieren om beter samen te werken en de herstelgedachte meer leven in te blazen. Op de stuurgroep van 12.06.09 werden de conclusies en concrete engagementen die de stuurgroep ‘herstel in detentie’ inmiddels heeft genomen, opgesomd. Vanuit het parket wordt een omzendbrief verstuurd voor de politiezones van het arrondissement Gent, waarin staat dat er een sociaal onderzoek dient te gebeuren voor kinderen conform het project kort na de feiten en waarin ook opvolging van de concrete situaties wordt voorzien. Het thema ligt voor op het vierhoeksoverleg binnen de gevangenis (PSD, trajectbegeleiders, Zorgteam en Obra). Slachtofferhulp en JWW gaan laagdrempeliger en meer aanklampend werken in situaties conform de doelgroep van het project. Herstelbemiddeling kan worden ingeschakeld door de hulpverleners wanneer er vraag is naar communicatie. Indien er bezwaar is vanuit de gerechtelijke instanties rond het opstarten van herstelbemiddeling in de onderzoeksfase, kan de bemiddelaar de hulpverleners wel coachen. Deze engagementen worden verwerkt in een afsprakennota en mee opgenomen in het eindrapport van het project in september 2009. De beide CAW’s blijven wel samenwerken rond deze materie ondermeer in de vorm van gezamenlijke intervisies.

DOSSIERTOEVOER In het activiteitenverslag van 13.03.09 viel vooral het uitblijven van verwijzingen vanuit het parket op. Het selectiesysteem voor opsporingsdossiers, dat in 2008 werd uitgewerkt, blijkt niet helemaal te vlotten. Volgens procureur Herlinde Vansteenkiste heeft dit vermoedelijk te maken met het feit dat dossiers steeds meer georiënteerd worden naar bemiddeling in strafzaken, waardoor vnl slechts zaken die niet beantwoorden aan de criteria voor bemiddeling (bv ontkennende daders) worden gedagvaard. Het stempelsysteem, waarbij het dossier terug aan de magistraat dient voorgelegd indien de aanduiding mbt herstelbemiddeling ontbreekt, blijkt ook onvoldoende vertrouwd en toegepast op de parketadministratie.

54 | P a g i n a


Bij de voorstelling van de cijfersgegevens over de eerste zes maanden op de stuurgroep van 12.06.09 bleek deze toestand nog niet te zijn gewijzigd. De algemene cijfers leken echter vrij belovend. Op vlak van het aantal aanvragen zat de dienst op dat moment zeer goed op schema. Anderzijds bleek dat in de eerste helft van 2009 al meer dossiers werden afgesloten dan over geheel 2008. Iets meer dan voorheen werden dossiers afgesloten met een bemiddelingsovereenkomst. Het blijft echter een pijnpunt. Op de stuurgroep werden reeds eerder verklaringen gezocht voor het uitblijven van overeenkomsten : partijen bevinden zich vaak in een psychische nood, waardoor bemiddeling eerder een therapeutisch effect heeft; partijen willen soms absoluut elke beïnvloeding van het gerechtelijk verloop vermijden; partijen willen soms de inhoud binnen de privé-sfeer houden (vnl bij misdrijven in intrafamiliale context); partijen willen de financiële regeling aan hun advocaat overlaten en hechten niet direct belang aan een overeenkomst rond andere elementen… Dit opende een discussie rond de zichtbaarheid van het bemiddelingswerk. Daarbij werd de betekenis van een schriftelijke overeenkomst enigszins gerelativeerd. Eerder dienen de werkzaamheden van de dienst zichtbaar te worden voor de verschillende actoren via uitgebreide activiteitenverslagen en jaarverslagen.

PERSONEELSUITBREIDING Een stap in het meer zichtbaar worden van de dienst is ongetwijfeld de uitbreiding van het personeelsbestand van de Bemiddelingsdienst Gent. De Raad van Bestuur van Suggnomè besliste immers subsidiemiddelen, die tot voor kort werden ingezet op de implementatiefunctie, te heroriënteren naar een bemiddelaarsfunctie. Een gunstige beslissing op basis van ondermeer het feit dat dit grootstedelijk arrondissement een uitbreiding verantwoordde, bracht ons een extra halftijdse bemiddelaar vanaf september 2009. Lien Soetewey werkte voorheen op de Bemiddelingsdienst van Antwerpen en maakte haar overstap naar haar thuisbasis Gent. Reeds bekend met het bemiddelingswerk en de organisatie, diende zij zich enkel in te werken in de lokale werking. De uitbreiding met een personeelslid vroeg wel een interne reorganisatie: verdeling van opdrachten en eindverantwoordelijkheden en planning. De aspiraties en activiteiten van de Bemiddelingsdienst Gent werden in een lokaal actieplan vervat, dat op 7 januari 2010 aan de stuurgroep werd voorgesteld. De uitbreiding betekent zonder twijfel een versteviging van de dienst, de mogelijkheid om meer terreinen te bespelen, een verhoging van de draagkracht en een aangenamere werksituatie.

BEMIDDELING IN VERKEERSDOSSIERS Bij de bespreking van het jaarverslag 2008 tijdens de stuurgroep van 13.03.09 kwam naar voor dat de stuurgroep ‘bemiddeling in dossiers inzake verkeersongevallen’ een nuttige zaak acht . Bij deze dossiers leeft zeker ook de vraag om in communicatie te gaan met de andere partij, hetzij veroorzaker, hetzij slachtoffer/nabestaande van het verkeersongeval. Procureur Herlinde Vansteenkiste contacteerde in dat verband haar collega procureur Guido Beke van het politieparket. Procureur Beke nodigde de bemiddelaars uit voor een onderhoud. Mevrouw Martine Vandenbossche, dienst Slachtofferonthaal, werd eveneens bij de bijeenkomst betrokken. Het parket werkte eerder een beleid uit met de dienst Slachtofferonthaal inzake dossiers verkeersongevallen met dodelijke afloop. Slachtofferonthaal neemt steeds contact op met de nabestaanden in deze dossiers. De dienst neemt ook, tot op zekere hoogte, vragen van hun cliënten op tot informatieuitwisseling met de veroorzakers. Indien een gelijkaardig verzoek komt vanuit de hoek van de veroorzakers, via bijvoorbeeld slachtofferbejegening, gaat men hier zo mogelijk eveneens op in. Het onderhoud diende dus uit te maken in hoeverre een aanbod van herstelbemiddeling aan de bestaande dienstverlening complementair was. Op basis van de besprekingen werd een concreet draaiboek uitgewerkt met het politieparket. Analoog met de aanvragen op correctioneel niveau of assisen, wordt elke aanvraag voor vonnis getoetst bij het politieparket, i.c. procureur Beke. Indien er geen bezwaar is tot bemiddelen, i.c. indien een aanbod niet interfereert met het lopend onderzoek, wordt de dienst hiervan schriftelijk verwittigd. De bemiddelingsdienst krijgt ook inzage van het dossier teneinde de noodzakelijke gegevens van alle betrokkenen te kunnen achterhalen. Indien er reeds een uitspraak in het dossier viel, hoeft er geen toetsing te worden gemaakt. Desgevallend kan wel een beroep gedaan worden op de parketdiensten voor adresgegevens. De dienst Slachtofferonthaal kan ook zelf actief verwijzen naar de dienst herstelbemiddeling bij vragen die niet onder hun reguliere werking vallen. Na een doorverwijzing vanuit de dienst Slachtofferonthaal volgt, bij aanvragen voor vonnis, een toetsing bij het politieparket. Het politieparket kan ook zelf, conform de wet van 22 55 | P a g i n a


juni 2005, een aanbod van bemiddeling doen wanneer zij dat opportuun acht. Het draaiboek werd eind 2009 goedgekeurd door de heer Johan Sabbe, procureur des konings te Gent.

5-JARIGE BESTAAN VAN DE BEMIDDELINGSDIENST GENT In juni 2009 is de herstelbemiddeling vijf jaar aanwezig in het gerechtelijk arrondissement Gent. Om dit gegeven enige luister te geven besloot de stuurgroep om de bijeenkomst van 30 oktober open te stellen voor alle voormalige stuurgroepleden, alsook iedereen die mee heeft ingestaan voor de uitbouw van de herstelbemiddeling. Het was meteen ook het uitgelezen moment om iedereen te bedanken voor de inzet en de steun waar de dienst de afgelopen vijf jaren mocht op rekenen. De stuurgroep werd opgevat als een mini-colloquium, waarbij enkele sprekers het woord namen, gevolgd door een receptie.

Feestelijke stuurgroep 5 jaar bemiddelingsdienst Gent

De feestelijke stuurgroep werd ingeleid door mr. Ann Debecker, voorzitter ad-interim van de stuurgroep. Zij schetste de evolutie van de dienst. Gent is gekend als het arrondissement waar de bemiddeling op zittingsniveau werd uitgewerkt. Het aanbod van bemiddeling wordt i.c. gedaan op het moment dat partijen zich voor de rechter melden. Zolang er nog geen wettelijk kader voorhanden was, vroeg dit een bijzondere administratieve rompslomp. Een voorakkoord met vormvoorwaarden diende ondertekend voor de bemiddeling kon worden opgestart. De stuurgroep volgde het project nauwlettend op en deed heel wat inspanningen om de knelpunten het hoofd te bieden. Een aanbod van bemiddeling bleek in deze fase niet vanzelfsprekend. Het moment van de zitting vormt voor veel partijen het toppunt van polarisatie. Het voorstel om de zitting uit te stellen om rond het gebeuren en de gevolgen in communicatie te gaan, werd niet steeds geapprecieerd. Soms werd ook de vrijwilligheid van het bemiddelingsaanbod op dat niveau in vraag gesteld : kan men als verdachte het aanbod van een rechter wel weigeren? Cijfermatig maakte het project op zittingsniveau daarom ook geen overweldigende indruk. Niettemin bleek het

56 | P a g i n a


project in sommige individuele dossiers toch zijn waarde te hebben en werd soms betreurd dat het bemiddelingsaanbod al niet in de fase voorafgaand aan de zitting gebeurde. De wet van 22 juni 2005 bood de dienst de mogelijkheid haar werking uit te breiden naar de fase na vonnis en de fase van het onderzoek. De stuurgroep kon dan ook worden uitgebreid met een verbindingsmagistraat op parketniveau. De aanwezigheid van de herstelbemiddeling werd steeds meer gerechtvaardigd binnen het justitieel gebeuren. Vervolgens werd het woord gegeven aan de heer Alain Bloch, ondervoorzitter van de rechtbank en initiator van het herstelbemiddelingsproject in het arrondissement Gent en formele voorzitter van de stuurgroep. De heer Bloch vertrok in mei 2007 naar Kosovo om er via de VN mee te werken aan de opbouw van het land. Als enige Belgische rechter werkte hij mee aan het VN-project UNMIK (United Nations Mission in Kosovo). In de tweede helft van 2009 beëindigde hij zijn opdracht. Op de feestelijke stuurgroep getuigde hij over zijn ervaringen met het rechtssysteem in Kosovo. De Albanezen in Kosovo kennen immers een diepgewortelde traditie van bloedwraak. Maar er is ook de weg van verzoening. Als laatste stelde mevrouw Lieve Bradt, sociale agogiek RuGent, haar bevindingen voor uit haar doctoraat “Victim-offender mediation as social work”, een vergelijking tussen bemiddeling voor minderjarigen en meerderjarigen in Vlaanderen.

BURENBEMIDDELING In augustus 2009 werd de bemiddelingsdienst benaderd door mevrouw Natalie Troch van de Dienst Lokale Preventie en Veiligheid van de stad Gent. Bemiddelaar Dominique Bataillie werd gevraagd deel te nemen aan een stuurgroep, die mee een nieuw project rond burenbemiddeling diende vorm te geven, naast andere actoren uit het politioneel/justitieel- en bemiddelingswerkveld. Ook mr Ann Debecker, mevrouw Lieve Bradt en de heer Leo Vangarsse van de Vakgroep Sociale agogiek nemen deel aan de voorbereidende vergaderingen. De stuurgroep herstelbemiddeling is hiermee goed vertegenwoordigd. Mevrouw Troch werd aangesteld als voltijds coördinator van dit project. Conflicten tussen buren verzuren de buurt en maken het samenleven zeer onaangenaam. Steeds vaker doet men nodeloos een beroep op officiële instanties zoals de buurtinspecteur, de gemeenschapswacht, het vredegerecht,… De oorzaken van deze conflicten zijn echter vaak een gebrek aan communicatie en inlevingsvermogen. Burgemeester Daniël Termont gaf de opdracht om samen met de preventiecel van de politie te onderzoeken of ‘burenbemiddeling’ hier een oplossing kan bieden. De mosterd werd gehaald uit het buitenland, maar ook in België waren er diverse steden reeds succesvol bezig met het opstarten/uitvoeren van projecten burenbemiddeling. De doelstelling van het project is “het bevorderen van de communicatie, de verbondenheid en de leefbaarheid tussen de buren in de stad Gent (Groot Gent) en dit met het oog op het stimuleren van de zelfredzaamheid van de burger ten aanzien van conflicten en ergernissen tussen buren.” Het project werkt complementair aan reeds bestaande bemiddelingsinitiatieven in Gent (o.m. horecacoach, studentenpreventiecoach,…). Er wordt uitdrukkelijk gekozen om te werken met vrijwilligers-bemiddelaars, die een 5-daagse opleiding genieten en zich verder bijscholen. Eind 2009 zit men in de fase waarbij het project en de procedure volledig werd uitgeschreven en men overgaat tot het aanwerven van vrijwilligers. Hiertoe werden een perscampagne en verschillende voorstellingsmomenten voorzien. De effectieve opstart in dossiers wordt voorzien in juni 2010. In het hiernavolgend stuk wordt dieper ingegaan op de jaarcijfers van 2009.

57 | P a g i n a


DE CIJFERS IN BEELD Het aantal aanvragen (tabel 1) ligt ongeveer in dezelfde lijn als vorig jaar. In 2009 is er een lichte daling van het aantal geregistreerde aanvragen in vergelijking met het jaar daarvoor (45/49). In de zomerperiode was er een terugval in de aanvragen. De instroom van dossiers is pas terug op gang gekomen in november. Enkele aanvragen (8) op het einde van het jaar zijn omwille van technische redenen nog niet geregistreerd voor het jaar 2009. Van de 45 aanvragen werden er 38 opgenomen, wat vergelijkbaar is met vorig jaar (37). Redenen voor het niet opnemen van dossiers zijn dat een partij zijn/haar aanvraag (voorlopig) terug intrekt of dat de schade inmiddels werd vergoed. In één dossier werd door het parket omwille van opportuniteitsredenen een bezwaar geuit tegen het opstarten van een bemiddeling. Voor alle andere aanvragen in de fase van het onderzoek werd er wel telkens een positief antwoord geformuleerd door de gerechtelijke instanties. De meeste aanvragen situeren zich in de fase van de strafuitvoering, waarbij we zelfs een stijging waarnemen tegenover 2008 (14/8). Het geven van informatiesessies aan gedetineerden en de goede doorverwijzingen van ondermeer trajectbegeleiders van justitieel welzijnswerk kunnen dit hoge cijfer verklaren. Het aantal aanvragen op zittingsniveau is verdubbeld (8 in 2009 / 4 in 2008). Zeker nu de mogelijkheid bestaat om herstelbemiddeling aan te bieden op parketniveau, verwachten we op zittingsniveau geen grote toestroom van aanvragen. Het cijfer ligt in vergelijking met vorig jaar wel al meer in de lijn van voorgaande jaren (tussen 10 en 12 aanvragen). In de fase van het gerechtelijk onderzoek zijn er net zoals vorig jaar 11 aanvragen geweest. Het aantal aanvragen dat zich in de fase van het opsporingsonderzoek bevindt is sterk gedaald. Dit komt vooral door een terugval in de selectie van dossiers waarin het parket zelf een aanbod van bemiddeling doet. In 2008 – het jaar waarin het selectiesysteem op parketniveau werd ingevoerd – werd het bemiddelingsaanbod in 25 strafbundels gedaan. In 2009 gebeurde dat in 8 strafbundels (in 6 hiervan was er interesse in het aanbod van minstens één partij – 5 in 2009 en 1 in 2010). De bemiddelaars hebben meegewerkt in enkele dossiers van andere arrondissementen: Kortrijk, Turnhout, Hasselt en Dendermonde. In de 38 opgenomen aanvragen (tabel 2) werden 98 slachtoffers en 49 daders geïnformeerd over bemiddeling. Zoals elk jaar worden partijen voornamelijk geïnformeerd door de bemiddelingsdienst. Dit wordt verklaard door de aanbodsbrieven die voornamelijk vanuit de bemiddelingsdienst naar de partijen worden verstuurd. Enkel ingeval van selectie door het parket, verstuurt het parket de aanbodsbrieven. De verwijzingen van derden zijn vergelijkbaar met vorige jaren. Opvallend is wel dat we meer aanvragen krijgen van daderhulpverleners (trajectbegeleiders). De aanvragen komen sowieso voornamelijk vanuit daderkant. Er wordt vooral gewerkt in situaties tussen ex-partners. De helft van de betrokkenen in de opgenomen aanvragen zijn onbekenden voor elkaar. Kijken we naar de dossiers waarin effectief werd bemiddeld, dan wijzigt deze verhouding: in ¾ van de gevallen zijn betrokkenen bekenden van elkaar. Van de 121 potentiële relaties tussen slachtoffer en dader (tabel 7) is er in 47% interesse in bemiddeling bij beide partijen (57). In 37% van de potentiële dossiers werd er effectief bemiddeld (42). Ten opzichte van vorig jaar is er een daling van het aantal bemiddelingsdossiers (57/87). Dit hadden we verwacht. Vorig jaar waren er immers twee dossiers van beschadiging met een behoorlijk aantal partijen waarbij bemiddeld werd, wat de cijfers toen deed stijgen. Deze zaak vertekende de cijfers ook naar de feiten toe waarin er werd bemiddeld, namelijk vooral in eigendomsdelicten. De cijfers van 2009 geven vermoedelijk een realistischer beeld. Iets meer dan de helft van de dossiers waarin effectief bemiddeld werd, situeren zich op het domein van de persoonsdelicten (22). Het merendeel van dit soort feiten betreft opzettelijke slagen en verwondingen, waaronder ook wederzijdse slagen en verwondingen. In deze laatste dossiers merken we dat een bijzondere aanpak nodig is. Naast de specificiteit van de positie van de partijen (ieder is zowel dader als slachtoffer), is er immers meestal sprake van voortdurende onderliggende conflicten. Omdat we steeds meer met dat soort dossiers te maken krijgen, zullen we ons bijscholen over bemiddelen in lopende conflicten. Een cursus hierover wordt in de loop van 2010 door de werkgroep Vorming (voor bemiddelaars) georganiseerd. 58 | P a g i n a


Naast de opzettelijke (wederzijdse) slagen en verwondingen werd er ook bemiddeld in feiten van bedreiging, belaging, poging moord en ontvoering. In ongeveer ¼ van de effectieve bemiddelingen gaat het over eigendomsdelicten: diefstal met braak, diefstal met geweld, oplichting, beschadigingen en valsheid in geschrifte. Verder werd er in 2009 ook in 9 zedenzaken bemiddeld; het gaat hier vooral over zedenfeiten ten aanzien van minderjarigen, meer specifiek waarbij er sprake is van incest. Ook deze dossiers vereisen een specifieke aanpak. Er moet rekening gehouden worden met de bijzonderheid van de problematische gezinscontext, met het soort feiten als met het werken met kinderen. In 2009 hebben we vorming gevolgd over bemiddelen in seksuele delicten en werd binnen Suggnomè een draaiboek ontwikkeld over het bemiddelen met kinderen. In 2009 werden 82 bemiddelingsdossiers afgesloten (tabel 8 en 12), waarvan in ruim ¾ van de dossiers ook effectief werd bemiddeld. Meer dan de helft werd in 2008 reeds geopend. Er zijn op het einde van het jaar uiteindelijk nog 24 lopende dossiers (tabel 9). In de meeste afgesloten dossiers was er sprake van een indirecte bemiddeling (56). Partijen kiezen er het vaakst voor om elkaar niet te ontmoeten. In 7 afgesloten dossiers was er sprake van een directe bemiddeling, wat een daling is ten opzichte van vorig jaar. In die directe bemiddelingsdossiers waren er 9 gezamenlijke gesprekken. Het aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met een overeenkomst is dan weer wel fors gestegen in vergelijking met 2008. In 18 dossiers oftewel in 29% van de afgesloten dossiers (tegenover 7 dossiers of 18% in 2008) besloten de partijen iets schriftelijk terug te koppelen aan de rechtbank. Meestal gaat het over excuses overmaken, over de materiële schade en over het volledig uitwerken van een betaling van de schade (tabel 13).

CONCLUSIES EN ASPIRATIES VOOR 2010 : EEN ‘BLIK’ OP DE TOEKOMST Een van de belangrijkste bekommernissen die zich in 2009 opwierp, was de problematiek van de zichtbaarheid van de bemiddelingsdienst. “In hoeverre zien, merken, horen de verschillende diensten en de gerechtelijke instanties iets over onze werkzaamheden? Is de dienst voldoende aanwezig? Wordt er iets gemeld van de bemiddeling op de zitting? Zijn er andere mogelijkheden van zichtbaarheid, binnen de wettelijke mogelijkheden, dan de overeenkomsten? Bemiddeling is een procesgericht gebeuren, maar welk belang hecht de stuurgroep en de achterban aan het uiteindelijk resultaat? (bespreking stuurgroep 12.06.09)” Het is een materie waarrond nog verder dient gediscussieerd. Suggestie was alvast het jaarverslag meer uitgebreid te gaan voorstellen op de stuurgroep. Naar aanleiding van het 5-jarig bestaan, kwam de dienst ook naar buiten met een feestelijke stuurgroep. Een gelegenheid, waar ruim werd uitgenodigd en die werd aangegrepen om iedereen, die in de afgelopen periode de herstelbemiddeling ondersteunde, oprecht te bedanken. De bemiddelingsdienst Gent kreeg er in 2009 ook een tweede gezicht bij. Een tweede bemiddelaar versterkt uiteraard ook de aanwezigheid van de herstelbemiddeling in het arrondissement. Nu zijn we dan wel van blik, maar hoe vermijden we oxidatie? Voor 2010 werd een lokale jaarplanning opgesteld, waarin concrete doelstellingen voor de dienst werden vastgelegd en werd bepaald hoe deze doelstellingen kunnen geoperationaliseerd. Deze jaarplanning vraagt een permanente opvolging door de twee bemiddelaars en de arrondissementele stuurgroep, met het oog op noodzakelijke bijsturing, aanpassing of verfijning. Het jaarplan voorziet nieuwe stappen naar de verwijzers, in het bijzonder naar de gerechtelijke instanties (onderzoeksrechters, strafuitvoeringsrechtbank…). De personeelsuitbreiding dient immers vertaald in een hoger aantal bemiddelingsdossiers. De toevoer van aanvragen blijft dan ook een permanent aandachtspunt. Sensibilisering van de diverse actoren uit het justitiële- en parajustitiële werkveld, maar ook diensten die zich in 59 | P a g i n a


het zgn. middelveld situeren teneinde een breder maatschappelijk draagvlak voor bemiddeling te creëren, blijft noodzakelijk. Ook werd het aanboren van nieuwe terreinen in het plan opgenomen o.m. de bemiddeling in verkeersdossiers, het herstelfonds,… 2010 dient zich aan als een jaar van nieuwe mogelijkheden. Wordt vervolgd.

BEMIDDELINGSDIENSTEN IEPER & VEURNE De fundamenten waren gelegd; de verdere bouw van de bemiddelingspraktijk kon van start gaan. Dit was de tendens van het verslag van de bemiddelingsdiensten Ieper & Veurne voor 2008. Uit het jaarverslag van 2009 zal dan ook moeten blijken of de opgebouwde fundamenten stevig genoeg waren en de praktijk effectief gegroeid is.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 Een belangrijke taak van de bemiddelingsdienst is om het aanbod van bemiddeling, wat volgens de wet van 22 juni 2005 een recht is van alle betrokken personen bij een strafrechtelijk dossier, bekend te maken aan deze betrokken personen. De bemiddelingsdienst staat uiteraard niet alleen in deze taak: er is reeds een uitgebreid netwerk dat slachtoffers en daders van misdrijven begeleidt doorheen de strafrechtelijke procedure en de eigen verwerking van de feiten. Het is dan ook (en vooral) de taak van de bemiddelingsdienst om, naast het proberen rechtstreeks te bereiken van daders en slachtoffers, dit netwerk te sensibiliseren over de mogelijkheden van bemiddeling. Hiervoor werden in 2009 ook een aantal stappen ondernomen.

ORGANISATIE & WERKING STUURGROEP In het arrondissement Ieper werd de werking van de stuurgroep begin 2009 in vraag gesteld: wat is het doel van de stuurgroep? Gaat dit louter over bemiddeling of wordt er over herstel(recht) gesproken? Wordt er louter geïnformeerd, of gediscussieerd? Ook in het gerechtelijk arrondissement Veurne werd aangevoeld dat de stuurgroep een nieuwe impuls kon gebruiken. De opkomst bij deze stuurgroep was immers soms heel beperkt. Een veelgehoorde opmerking hierbij was de veelheid aan overlegorganen, waar steeds dezelfde samenwerkingspartners elkaar opnieuw ontmoeten. De samenwerking met DIVAM (Dienst Ieper-Veurne voor Alternatieve Maatregelen) werd opgezocht en sinds mei 2009 verlopen de stuurgroep bemiddeling meerderjarigen en het samenwerkingsverband (de “stuurgroep” van DIVAM) aaneensluitend. Hierbij is er ook oog voor de overlap tussen beide praktijken, en is er telkens ook een gezamenlijk deel dat handelt over bemiddeling. Er kwamen verschillende thema’s aan bod op deze stuurgroepen, o.a. het project herstel/herstelgericht werken binnen het CAW, bemiddeling en contactverbod, voorstelling praktijk bemiddeling (casus, video), deontologie in de bemiddeling, bemiddeling bij verkeersongevallen, enz. Specifiek in Veurne kreeg ook het continueren van het experiment ‘case load’ (zie jaarverslag 2008), en de praktische problemen hierrond, een plaats op de stuurgroep. Bij het thema “bemiddeling bij verkeersongevallen”, dat ter sprake kwam op zowel de stuurgroep van Ieper als van Veurne, wil ik iets langer stilstaan. De discussie over de inhoud van deze bemiddelingen en het potentieel

60 | P a g i n a


ervan, zorgde er immers voor dat er ook een verandering kwam in het informeren van partijen over de bemiddeling vanuit het parket. Naar aanleiding van een concrete aanvraag voor bemiddeling in een dodelijk verkeersongeval werd er over dit thema een eerste keer gesproken in de stuurgroep Ieper van 6 mei 2009. Dit thema werd op de volgende stuurgroep als expliciet agendapunt besproken; in tussentijd had de bemiddelaar al aan het parket een voorbeeld van informatiebrief (die gebruikt wordt in het parket van Tongeren) bezorgd. Op de stuurgroep van 15 september 2009 deelde het parket van Ieper mee dat ze voortaan in ieder dodelijk verkeersongeval deze informatiebrief gingen versturen naar alle betrokken partijen. Er zou dan ook sprake zijn van een lineaire informatie omtrent bemiddeling in dodelijke verkeersongevallen. De werking hiervan, evenals van de opgedane bemiddelingspraktijk in deze dossiers, wordt opgevolgd in de stuurgroep – en zal dus zeker terugkomen in 2010. In het gerechtelijk arrondissement Veurne werd het thema “bemiddeling bij verkeersongevallen” besproken op de stuurgroep van 22 september 2009. Ook hier zag men een potentieel in deze bemiddelingen. In Veurne werd niet beslist tot een lineaire informatie vanuit het parket in deze dossiers. Wel kreeg de bemiddelaar hier een taak in: er waren immers reeds afspraken gemaakt dat de bemiddelaar dossiers op het politieparket kon inlezen ter selectie voor bemiddeling. De praktijk wees echter uit dat weinig dossiers geselecteerd werden (o.a. omwille van het grote aantal ongevallen met stoffelijke schade of zeer licht gekwetsten, waar bemiddeling misschien minder opportuun is; en het feit dat de nabestaanden van dodelijke verkeersongevallen slechts heel laat in het strafrechtelijk dossier worden opgenomen). De stuurgroep adviseerde de bemiddelaar dan ook om bij het inlezen van dossiers op het politieparket de focus te leggen op de dodelijke verkeersongevallen; het probleem i.v.m. de gegevens van de nabestaanden kon 16 worden bekeken met slachtofferonthaal .

DEELNAME AAN OVERLEGSTRUCTUREN In 2009 nam de bemiddelaar vanuit de bemiddelingsdiensten Ieper & Veurne deel aan een aantal werkgroepen en overlegmomenten, zowel binnen Suggnomè als buiten Suggnomè. Een beknopt overzicht:

INTERN Werkgroep sensi: deze werkgroep tracht materiaal te voorzien om de bemiddeling bekender te maken bij het ruimere publiek. Eén van de taken van deze werkgroep was o.a. de ondersteuning van de organisatie van 10 jaar Suggnomè. Ook de website van Suggnomè geldt als een tastbaar resultaat van deze werkgroep. Elders in dit jaarverslag vindt u wellicht meer informatie over deze werkgroep. Werkgroep registratie: deze werkgroep ontfermt zich over de wijze van registratie van de aanvragen en bemiddelingsdossiers. Regioteam West: een overlegorgaan tussen de bemiddelingsdiensten Brugge, Gent, Ieper, Kortrijk en Veurne. Dit overleg dient zowel ter ondersteuning in de concrete dossiers (intervisie) als ter ondersteuning in het structurele werk. Terugkomdag en denkdagen Suggnomè: een ontmoetingsmoment tussen alle werknemers van Suggnomè en een plaats voor inhoudelijke discussie.

EXTERN Welzijnsteam Ieper & welzijnsteam Veurne. Een overlegmoment tussen alle arrondissementele partners, die in aanraking komen met slachtoffers van misdrijven. De deelnemers zijn o.a. politie (dienst slachtofferbejegening), slachtofferonthaal parket, slachtofferhulp, enz. Lokaal overleg verkeer.

16

In de praktijk werd er beslist, na overleg met slachtofferonthaal en slachtofferbejegening van de politiezones Spoorkin, West-Kust en Polder (via het welzijnsteam) om de gegevens van de nabestaanden op te vragen bij de dienst slachtofferbejegening van de politie. 61 | P a g i n a


Een overlegorgaan opgericht door CAW De Papaver (dienst slachtofferhulp), om alle diensten die in contact komen met betrokkenen bij een verkeersongeval in één forum samen te brengen. Begeleidingsteam. Het begeleidingsteam, dat in 2008 werd opgestart, werd gecontinueerd in 2009. Nog steeds brengt de bemiddelaar hier een aantal casussen naar voren, waarbij de deelnemers (DIVAM, slachtofferhulp, slachtofferonthaal, bemiddeling in strafzaken, de balie, …) hun visie hierop weergeven. Forensisch team CAW De Papaver. De bemiddelaar werd eind 2009 uitgenodigd voor een deelname aan het forensisch team van het CAW De Papaver. De eerste deelname was vooral een kennismaking met de aanwezige deelnemers; het doel zou zijn dat de bemiddelingsdienst vanaf nu vertegenwoordigd is in dit zeswekelijks overleg. Gevangenis Ieper. De bemiddelaar heeft zowel deelgenomen aan het PMD (Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening) als aan de workshop Strategisch Plan. Het PMD zou wellicht jaarlijks hervat worden, waarbij de bemiddelingsdienst een deelnemer blijft.

OVERLEGMOMENTEN & INFOSESSIES Parket Ieper Op 21 oktober 2009 is er op het parket van Ieper een overlegmoment doorgegaan tussen de bemiddelaar en alle parketmagistraten en de parketjuriste. Het doel van dit overleg was om het principe en de werking van de bemiddeling nog eens te duiden, de meerwaarde van bemiddeling in “zwaardere” dossiers aan te tonen en na te gaan of er vragen of bemerkingen waren bij de huidige werking. Gevangenis Ieper Net zoals in 2008, zijn er in de gevangenis van Ieper 3 infosessies doorgegaan (afwisselend verzorgd door de bemiddelingsdiensten Kortrijk en Ieper-Veurne). Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) In de gehele regio West (gerechtelijke arrondissementen Brugge, Gent, Ieper, Kortrijk en Veurne) werden contacten gelegd met de verschillende CGG’s. Waar mogelijk werd een infosessie vastgelegd, waarbij 2 bemiddelaars kort uitleg gaven over bemiddeling en alle vragen hieromtrent trachten te beantwoorden. Vanuit de bemiddelingsdienst Ieper-Veurne werd meegewerkt aan infosessies voor het CGG Largo (te Veurne & te Roeselare), CGG Mandel & Leie (Kortrijk) en CGG Prisma (Beernem). Politie Op voorstel van de stuurgroep in Veurne heeft de bemiddelaar de drie politiezones in Veurne uitgenodigd om deel te nemen aan de stuurgroep. Deze deelname gebeurt ondertussen sporadisch. Daarnaast is er, hieruit voortvloeiend, ook een infosessie doorgegaan bij de verschillende politiezones te Veurne en de politiezone Ieper (de focus lag hierbij in eerste instantie op de dienst slachtofferbejegening). Een aantal van deze infosessies werden samen met de bemiddelingsdienst Kortrijk – waar de bemiddelingsdienst Ieper-Veurne samen mee gehuisvest is – verzorgd. De indruk is dat deze infosessies, samen met de aanwezigheid van de bemiddelingsdienst op de welzijnsteams, tot een mate van herkenning en waardering van de mogelijkheden van bemiddeling, zeker bij de diensen slachtofferbejegening, heeft geleid. Tot slot heeft de bemiddelingsdienst Ieper-Veurne ook meegewerkt aan een beperkt aantal van de infosessies, georganiseerd door de bemiddelingsdienst Kortrijk, voor de PZ Vlas.

DE CIJFERS IN BEELD Bemiddelingsaanvragen bereiken de bemiddelingsdienst op verschillende manieren. Het parket van Ieper doet het aanbod in een selectie van de dossiers (opportuniteitsoverweging). Een brief wordt verstuurd aan alle betrokken partijen, waarin het aanbod van bemiddeling wordt toegelicht.

62 | P a g i n a


Indien er geen reactie komt van de partijen op deze brief, stuurt de bemiddelingsdienst nog een herinneringsbrief. De onderzoeksrechters van Ieper kunnen ook het aanbod doen van bemiddeling. Zij sturen de gegevens van de partijen door aan de bemiddelingsdienst, die hen dan aanschrijft. Dit gebeurt echter slechts zeer sporadisch (2 keer in 2009). Het parket van Veurne doet zelf geen actieve selectie. De bemiddelaar kan zelf wel dossiers, waar de beslissing tot dagvaarding is genomen, inlezen (het experiment caseload – zie jaarverslag 2008 – is dus gecontinueerd in 2009). De selectie van de bemiddelaar wordt dan voorgelegd aan de titularis van het 17 dossier. Indien hij/zij akkoord gaat met de selectie, schrijft de bemiddelaar de informatiebrieven over bemiddeling op het parket; die de brieven verstuurt. De selectie is bijgevolg sterk afhankelijk van de bemiddelaar én van de mogelijke tijdsinvestering van de (halftijdse) bemiddelaar hierin. 18 De onderzoeksrechter(s) in Veurne doen een selectie samen met de bemiddelaar. Concreet gaat de bemiddelaar geregeld langs bij de onderzoeksrechter of zijn griffier. De nieuwe dossiers worden overlopen en geselecteerd voor bemiddeling. De onderzoeksrechter maakt uiteindelijk de beslissing in welke dossiers het aanbod van bemiddeling mag gebeuren. De partijen worden dan geïnformeerd via brieven vanuit de bemiddelingsdienst. Overige: Uiteraard kunnen daders en slachtoffers ook rechtstreeks een aanvraag stellen aan de bemiddelingsdienst; of kunnen hulpverleningsinstanties, de politie, justitieassistenten, enz. hen doorverwijzen. Zowel in Ieper als in Veurne blijven deze aanvragen echter een minderheid… maar ze gebeuren wel! In 2009 ontving de bemiddelingsdienst in totaal 73 aanvragen (t.o.v. 76 in 2008); 47 voor het gerechtelijk arrondissement Ieper en 26 voor het gerechtelijk arrondissement Veurne. Vijf aanvragen werden niet opgenomen. In Ieper blijft de meerderheid van de aanvragen afkomstig uit de fase van het opsporingsonderzoek (38); in Veurne kwamen de meeste aanvragen uit de fase van het gerechtelijk onderzoek (14). Aanvragen voor bemiddeling in de fase van de strafuitvoering bleven in beide arrondissementen beperkt: 2 aanvragen in elk arrondissement. In totaal werden op deze manier 136 slachtoffers (67 in Ieper, 69 in Veurne) geïnformeerd over de bemiddeling, waarvan er 70 (35 in elk arrondissement) contact opnamen met de bemiddelingsdienst. 57 daarvan (resp. 28 en 29) hadden ook effectief interesse in het bemiddelingsaanbod. Aan daderkant werden er 81 personen geïnformeerd (resp. 50 en 31). 42 hiervan namen contact op met de bemiddelingsdienst (resp. 28 en 14). 37 (resp. 24 en 13) hadden interesse in het aanbod. Zowel bij slachtoffers als bij daders kunnen we dus stellen dat ongeveer 50% van degene die in de aanvragen opgenomen zijn, ook effectief een bemiddeling wil opstarten. In totaal waren er 171 potentiële bemiddelingsdossiers of slachtoffer-daderrelaties in de opgenomen aanvragen (72 in Ieper, 99 in Veurne). In 50 van deze relaties was er ook een “match”: zowel dader als slachtoffer hadden interesse in de bemiddeling. We spreken bijgevolg dan ook van 50 bemiddelingsdossiers: 23 voor Ieper en 27 voor Veurne. Er kon echter niet in alle bemiddelingsdossiers overgegaan worden tot informatieuitwisseling: soms haakten daders of slachtoffers toch nog op het laatste ogenblik af.

17

Dit zijn zuivere informatiebrieven, verstuurd in dossiers na selectie door bemiddelaar, en werden daarom – o.a. conform de afspraken hieromtrent binnen Suggnomè vzw – niet geregistreerd als er geen reactie op volgde. Het zou echter verkeerd zijn te stellen dat er in het gerechtelijk arrondissement Veurne in alle dossiers een informatiebrief (de zogenaamde lineaire informatie) vertrekt. 18 Vanaf september 2009 is het aantal onderzoeksrechters in Veurne – tijdelijk – gedaald van 2 naar 1. 63 | P a g i n a


Het aantal dossiers waar er effectief informatie werd uitgewisseld tussen beide partijen bedraagt 28 (20 voor 19 Ieper, 8 voor Veurne). In 2009 werden er ook 47 bemiddelingsdossiers afgesloten (20 in Ieper, 27 in Veurne). In 14 van deze dossiers werd er ook een schriftelijke bemiddelingsovereenkomst bereikt, die werd overhandigd aan de gerechtelijke instanties (8 in Ieper, 6 in Veurne). In 4 van deze afgesloten bemiddelingsdossiers besloten de partijen ook over te gaan tot een gezamenlijk gesprek.

CONCLUSIE De conclusie van 2008 stelde dat we gematigd positief mochten terugkijken op het jaar. Ik zou dit opnieuw willen overnemen voor 2009. Puur cijfermatig zitten de bemiddelingsdiensten Ieper-Veurne op het eerste zicht goed: meer daders en slachtoffers kregen het aanbod van bemiddeling (217 in 2009 t.o.v. 190 in 2008); er waren 50 bemiddelingsdossiers (t.o.v. 39 in 2008); de norm voor één fulltime equivalent werd dan ook gehaald. Het aanbod van bemiddeling werd ook uitgebreid: voor het eerst hebben de onderzoeksrechters in Ieper zelf het initiatief genomen om bemiddeling aan te bieden aan partijen (zij het nog heel beperkt in aantal); bemiddeling in verkeersongevallen wordt actiever aangeboden door het parket. Er is gewerkt aan het ruimere draagvlak: er zijn infosessies doorgegaan bij de CGG’s en de politiediensten. Er is een blijvende en ruimere verankering in het arrondissement door de deelname aan welzijnsteams, de uitnodiging tot deelname aan het forensisch team van het CAW, enz. De stuurgroepwerking is vernieuwd en nauwer betrokken bij het samenwerkingsverband van DIVAM, wat door de deelnemers als positief werd ervaren. Als we iets verder kijken naar de cijfers, merken we dat het aantal aanvragen, in vergelijking met 2008, gelijk is gebleven (er is in principe sprake van een lichte daling - van 76 naar 73). De doorverwijzingen van instanties buiten de gerechtelijke (parket en onderzoeksrechters) blijven bestaan, maar blijven ook beperkt. Het selectiesysteem op het parket van Veurne werkt nog niet optimaal – deels door een beperkt mogelijke tijdsinvestering vanuit de bemiddelingsdienst. We zijn dus positief, want er zijn signalen dat er vorderingen zijn in het bouwwerk. De bemiddeling krijgt meer vorm en wordt herkenbaarder voor de andere bewoners van het arrondissement. Tegelijk beseffen we echter dat er soms tegenslagen zijn, soms een stap achteruit wordt gezet, vooraleer we opnieuw met volle kracht vooruit kunnen. In dat opzicht zijn we verheugd om met het volgende te kunnen afsluiten: in 2010 zal de bemiddelingsdienst Ieper-Veurne versterkt worden met een halftijds equivalent… en dus ook nieuwe inzichten om de bemiddelingspraktijk verder te ontwikkelen en vorm te geven in Ieper en Veurne.

BEMIDDELINGSDIENST TURNHOUT STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 In het vorige jaarverslag gaven we aan dat de integratie van de bemiddeling voor vonnis en de bemiddeling in de fase van de strafuitvoering voor ons een extra stimulans zou betekenen om in het jaar 2009 de communicatie met onze nauwste samenwerkingspartners opnieuw aan te gaan. Daarnaast wilden we ook enkele nieuwe partners in het veld sensibiliseren om zo het draagvlak voor bemiddeling te verbreden en beetje bij beetje te werken aan een lineaire informatie voor alle burgers. Tijdens de eerste stuurgroepvergadering van 19

Het grote verschil tussen de bemiddelingsdossiers en de effectieve bemiddelingsdossiers is vooral te wijten aan één aanvraag: één dader met veel slachtoffers, die allen interesse hadden in het aanbod van bemiddeling. Na het geven van alle inleidende informatie, werd er echter door de partijen beslist om toch niet over te gaan tot de fase van de informatie-uitwisseling. 64 | P a g i n a


2009 werden deze intenties nadrukkelijk herhaald en, als we 2009 overschouwen, werden ze gedeeltelijk ook kracht bijgezet. Zo hadden we in het begin van 2009 voor het eerst overleg met de slachtofferbejegenaars van de politie uit het arrondissement Turnhout, zaten we nog een keer samen met de justitieassistenten slachtofferonthaal en probatie en zetten we onze intenties kracht bij door het gesprek aan te gaan met de medewerkers van de forensische unit van het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg. Dit alles gebeurde aan het begin van 2009, maar daarna verdween de sensibilisatiekoorts een beetje naar de achtergrond omwille van het vele dossierwerk. Zoals uit de cijfers blijkt, kenden we ook vorig jaar weer een gestage groei van de doorverwijzingen (200 in totaal), dit zowel voor als na vonnis, wat ons toch wel verplicht heeft om ons vooral op het dossierwerk te concentreren, waardoor er veel minder tijd overbleef voor onze structurele opdracht. Het geplande overleg met de advocatuur, de justitieassistenten vrijheid onder voorwaarden, voorwaardelijke invrijheidstelling en elektronisch toezicht alsook de geplande sensibilisatieronde in de vier gevangenissen van de Noorderkempen (op Turnhout na) verdween naar het achterplan. Daarnaast hadden we ook gehoopt het overleg te kunnen aangaan met de Centra voor Levens- en Gezinsvragen uit het arrondissement, maar dit is er omwille van pragmatische redenen niet van gekomen. Het is echter onze betrachting om hier in 2010 wél meer aandacht aan te besteden omdat uit de cijfers van 2009 eens te meer is gebleken dat er absoluut nog geen sprake is van een breed draagvlak van doorverwijzingen naar bemiddeling toe. De hoofdmoot van de dossiers komt op onze dienst terecht via de trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk, maar het is vooral het Parket dat slachtoffers en daders informeert betreffende het bestaan van de bemiddelingsprocedure. Wel hadden we in 2009 het genoegen om met de rechters van Eerste Aanleg te Turnhout in gesprek te gaan, meer bepaald rond het thema ‘De bemiddelingsovereenkomst in de verdere besluitvorming’, maar daarover vindt u meer in het vervolg dat deze beknopte uiteenzetting. Bij de overschouwing of evaluatie van weer een nieuw werkingsjaar blijven de thema’s, behandeld binnen de stuurgroepvergadering, een belangrijk gegeven om bij stil te staan. Zoals het de jaren voorheen ook het geval was, komt de stuurgroep 4 maal per jaar samen om zich te buigen over herstelrechtelijke thema’s en tendensen binnen het arrondissement of ook ruimer in Vlaanderen. In het vorige jaarverslag gaven we aan dat de focus binnen de stuurgroep nog vaak ligt op de lokale bemiddelingspraktijk en ik vrees dat deze tendens zich ook in 2009 heeft verder gezet. Al moeten we hier onmiddellijk een kanttekening bij maken aangezien we in één van de stuurgroepvergaderingen een boeiende uiteenzetting kregen over het project ‘Burgerlijke Partijen’, opgestart in het kader van de herstelprojecten gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap, door Wim Duerloo van Justitieel Welzijnswerk Turnhout. Het resultaat, voortvloeiend uit dit project, is een brochure voor zowel slachtoffer als dader met meer uitleg over de te zetten stappen om de burgerlijke partij te bekomen of te betalen. Het zou ons te ver leiden om de ganse discussie weer te geven in dit jaarverslag, maar het is wel gebleken dat dit geen eenvoudige materie is die ook in de toekomst onze verdere aandacht verdient. Voor het overige lag de focus toch vooral op de bemiddelingspraktijk en een steeds weerkerend agendapunt is het activiteitenverslag van de bemiddelaars opdat de samenwerkingspartners een duidelijk overzicht blijven hebben van de kwantitatieve bemiddelingspraktijk. Deze activiteitenverslagen worden opgemaakt op basis van de cijfergegevens uit ons registratiesysteem en laten onze partners toe om suggesties te doen naar aanpak waar nodig. Een andere constante binnen de stuurgroepvergaderingen van 2009 was de opvolging van het Herstelfonds en de daartoe uitgetekende concepttekst door een werkgroep op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap. Het Herstelfonds was een gezamenlijk project van Suggnomè vzw en de herstelconsulenten en, met het wegvallen van deze laatste was er ook de vrees dat de werking van dit Herstelfonds serieus op de helling zou komen te staan. Wie zou er immers vanuit de gevangenis de dragende kracht worden om de inspanningen van de herstelconsulenten verder op te volgen? De praktijk heeft uitgewezen dat dit geen evidentie is voor de nieuwe attachés verantwoordelijk voor de continuering en uitbouw van een op herstel gerichte detentie. Daarom werd er een ruimere samenwerking aangegaan met de Vlaamse Gemeenschap, de FOD Justitie, het Steunpunt en de provincies en deze samenwerking heeft uiteindelijk geleid tot een conceptnota waarin de grote lijnen betreffende het Herstelfonds zijn uitgetekend en de taakverdeling grotendeels werd vastgelegd. Op deze manier kan het Herstelfonds verder uitgebreid worden en krijgen onvermogende daders toch de kans om ook op financieel vlak hun verantwoordelijkheid op te nemen ten aanzien van de slachtoffers. Dit thema zal ook in 2010 de nodige aandacht en opvolging krijgen!

65 | P a g i n a


Zoals eerder in deze uiteenzetting aangegeven, hebben we het genoegen gehad om eind 2009 met de rechters van Eerste Aanleg rond de tafel te gaan zitten tijdens een stuurgroepvergadering. Deze ontmoeting kwam er naar aanleiding van een onderzoek, uitgevoerd door een Nederlandse studente, Marianne Lochs, betreffende de bemiddelingsovereenkomsten. Meer bepaald, zitten de opgemaakte overeenkomsten ook effectief in de gerechtelijke dossiers en zo ja, wordt hier ook melding van gemaakt door de rechtbank en in een nog latere fase, wordt hier door de rechtbank ook effectief rekening mee gehouden? Met andere woorden, draagt deze overeenkomst daadwerkelijk bij tot een participatieve en communicatieve justitie? Tijdens de laatste stuurgroep van 2009 werden de resultaten van dit onderzoek, samen met een aantal vragen gedistilleerd uit eerder onderzoek, voorgesteld door Katrien Lauwaert, voorzitter van Suggnomè vzw en auteur van het boek ‘Herstelrecht en procedurele waarborgen’, en Marianne Lochs. Naast de eigenlijke leden van de stuurgroepvergadering mochten we ook de vier strafrechters van het arrondissement verwelkomen en dit leidde tot een boeiende en soms ook ontnuchterende discussie. Laten we onthouden dat de rechters de bemiddeling zeker waardevol vinden en deze complementair achten aan het strafrechtelijke discours. De rechtszaal als communicatieve ruimte waar er plaats is voor het verhaal van slachtoffer en dader, lijkt moeilijk haalbaar omwille van de tijdsdruk, het feit dat slachtoffers geen procespartij meer zijn als hun BP geregeld is en ook omdat ze aangeven dat het niet de bedoeling is om de bemiddeling nog eens dunnetjes over te doen op de zitting. De inhoud van een overeenkomst vinden ze zeker belangrijk en waardevol, maar dit is slechts één element in het ganse strafdossier. Hier veel gewicht aan geven, vinden de rechters ook niet echt fair, aangezien de dader afhankelijk is van het feit dat het slachtoffer wil meewerken en dat is niet altijd zo. Dit zijn slechts een aantal korte bedenkingen waar we in 2010 zeker nog op verder dienen te borduren, maar het was alleszins een leuk concept en een boeiend thema.

DE CIJFERS IN BEELD AANTAL AANVRAGEN In 2009 bereikten ons 199 geregistreerde aanvragen voor bemiddeling, waarvan er uiteindelijk 195 werden opgenomen. Eigenlijk hadden we het jaar mooi kunnen beëindigen met 200 aanvragen, maar omdat er in het laatste dossier nog geen slachtoffergegevens bekend waren, en er ook in 2009 nog geen bemiddelingsaanbod kon worden gedaan, klokten we af op 199. In vergelijking met 2008, toen we 144 aanvragen ontvingen, is dit een toename met bijna 28 %, en in vergelijking met de andere gerechtelijke arrondissementen scoort Turnhout wat het aantal aanvragen betreft, tamelijk hoog. Dit is niet in het minst te danken aan de bijzonder goede samenwerking met onze arrondissementele partners, waarbij met name het parket tot nader order, onze belangrijkste doorverwijzer is. Bijna 77% van de doorverwezen dossiers (153) zijn immers dossiers in opsporings- of gerechtelijk onderzoek die hoofdzakelijk door het parket, door de onderzoeksrechters en Justitieel Welzijnswerk werden doorverwezen. Dit wil echter niet zeggen dat alle parketmagistraten quasi-permanent de reflex hebben om te overwegen of een dossier al dan niet beantwoordt aan de nog steeds gehanteerde selectiecriteria van ‘bekennende dader’, ‘identificeerbaar slachtoffer’ en ‘één of andere vorm van schade’. Op een aantal momenten daalde de toestroom van het aantal doorverwijzingen, waarbij onze verbindingsmagistraat en voorzitter van de arrondissementele stuurgroep, zelf het initiatief nam om bij haar collega’s langs te gaan in het kader van dossierselectie, waarna er telkens weer een boost kwam van doorverwijzingen. Zoals bekend resulteert het grote aantal doorverwijzingen niet automatisch in een groot aantal opgestarte of effectieve bemiddelingsdossiers, waarover later meer in deze summiere bespreking. Dit betekent echter wel nogal wat administratief werk voor zowel de administratie van het parket en de bemiddelingsdienst, waarbij we ons, mede gezien de relatief grote uitval, de vraag moeten en durven stellen of de tot nog toe gehanteerde werkwijze wel de meest ideale en effectieve is, en op lange termijn ook wel houdbaar.

66 | P a g i n a


We zijn er ons van bewust dat dit in de gegeven omstandigheden, en zolang er niet adequaat voldaan is aan de informatieverplichting voor Justitie zoals voorzien in de wet van 22 juni 2005, nog verdedigbaar is, maar vroeg of laat zal dit hoe dan ook moeten herbekeken worden. Verder is het evident dat we in Turnhout onze aandacht vooral hebben moeten richten op, en onze tijd en energie besteden aan het individuele dossierwerk, waardoor onze meer structurele opdracht, o.a. in termen van informeren en sensibilisering, wat meer op het achterplan is geraakt, waarover elders meer in deze bijdrage. Wat het aantal doorverwijzingen fase strafuitvoering betreft, zien we voor 2009 een toename van bijna 24 % in vergelijking met 2008, namelijk van 32 naar 42. Sinds het verdwijnen van de functie van de herstelconsulenten in de gevangenissen, komen er van die kant nauwelijks nog doorverwijzingen, en zijn het vooral de trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk die in almaar toenemende mate hun cliënteel informeren over de mogelijkheid van bemiddeling, hen hiertoe mogelijkerwijze ook motiveren, en effectief doorverwijzen. 3 dossiers werden uiteindelijk niet opgenomen omdat er 2 niet beantwoordden aan de selectiecriteria, en in 1 dossier was de andere partij niet bereikbaar. In vergelijking met voorgaande jaren blijft het aantal doorverwijzingen in het arrondissement Turnhout m.a.w. gestaag toenemen, wat echter niet wil zeggen dat dit een gevolg is van een meer herstelgerichte of herstelrechtelijke benadering van al onze arrondissementele samenwerkingspartners. Parket, onderzoeksrechters en Justitieel Welzijnswerk blijven onze belangrijkste doorverwijzers, maar het blijft voorbarig om te stellen dat het draagvlak voor herstelrecht en bemiddeling binnen de andere professionele (para)justitiële diensten het voorbije jaar aanzienlijk is vergroot, zoals uit de volgende tabellen zal blijken.

REACTIES VAN SLACHTOFFERS IN DE OPGENOMEN AANVRAGEN In de 195 opgenomen aanvragen van 2009 werd er een aanbod gedaan aan 346 slachtoffers, ofwel een toename van bijna 17 % in vergelijking met vorig jaar. 204 slachtoffers reageerden uiteindelijk op het bemiddelingsaanbod, en 159 gingen ook effectief in op het bemiddelingsaanbod. Dit is bijna 46 % van het potentiële aantal, wat bijna identiek hetzelfde is als vorig jaar toen 44 % ook effectief inging op het aanbod. Net zoals vorig jaar werden de slachtoffers vooral geïnformeerd over het bemiddelingsaanbod door het parket, bijna 78 % of een toename van een kleine 4 %. Dit wil echter niet zeggen dat het parket de exclusieve doorverwijzer is in deze dossiers, omdat hierin ook de aanvragen zijn opgenomen die aan daderkant werden gegenereerd, maar waarbij het parket wel het aanbod deed aan betrokken partijen. In ongeveer 20 % van de dossiers werden slachtoffers rechtstreeks door de bemiddelingsdienst geïnformeerd over het aanbod, en dit is ongeveer 6 % minder dan vorig jaar. Vanuit de advocatuur bereikten ons vorig jaar 3 aanvragen voor bemiddeling, waarvan er uiteindelijk 2 slachtoffers ook effectief ingingen op het aanbod. Opmerkelijke vaststelling blijft verder dat er, net zoals vorig jaar, geen enkele doorverwijzing kwam van de dienst Slachtofferhulp, zonder dat we eigenlijk zicht hebben op de reden hiervan. Sinds 2005 hebben we nochtans diverse keren deze dienst geïnformeerd over bemiddeling in de justitiële context en wat hiervan mogelijk ook de meerwaarde zou kunnen zijn voor slachtoffers, maar dit resulteert jammer genoeg niet in meer doorverwijzingen, wel integendeel. Vanuit de dienst Slachtofferonthaal bij het parket werden 4 slachtoffers geïnformeerd over het bemiddelingsaanbod, waarvan er 3 hier ook effectief op ingingen. Net zoals vorig jaar maakt het niet echt een substantieel verschil of slachtoffers nu door het parket dan wel door de bemiddelingsdienst geïnformeerd werden. Ruim de helft van de slachtoffers (55 %) reageert op het aanbod, en 43 % betoont effectief interesse. Wanneer het aanbod door de bemiddelingsdienst werd gedaan,

67 | P a g i n a


lag het aantal reacties anders dan in 2008, vorig jaar wel wat hoger (71 %), en gingen er iets meer slachtoffers in op het aanbod (55 %), zonder dat het duidelijk is waaraan dit mogelijk te wijten zou kunnen zijn.

REACTIES VAN DADERS IN DE OPGENOMEN AANVRAGEN Hoewel het aantal daders dat effectief inging op het bemiddelingsaanbod in absolute cijfers flink gestegen is in vergelijking met vorig jaar, 161 tegenover 133, is de respons verhoudingsgewijs lichtjes gezakt, nl. van 78,6 % naar 72,6 %. Traditioneel is de respons aan daderkant aanzienlijk groter dan aan slachtofferkant, en dit wellicht om de reeds enkele jaren gekende redenen. Het blijft nog steeds problematisch om alle slachtoffers van misdrijven te bereiken en een bemiddelingsaanbod te doen in die dossiers die aan de selectiecriteria voldoen, maar waarschijnlijk is het slachtofferbelang in nogal wat dossiers geringer dan dit van de daders, waardoor er van die kant ook minder respons komt. Dit fenomeen doet zich zowel voor in dossiers vóór, als in dossiers na vonnis, terwijl dit in deze laatste categorie nog meer uitgesproken is. de

Even klassiek is inmiddels dat het gros van de daders, bijna 67 % of ruim 2/3 , over de mogelijkheid van bemiddeling wordt ingelicht door het parket, en in mindere mate door de andere doorverwijzers. Bijna 22 % van de aanvragen wordt doorverwezen via Justitieel Welzijnswerk, meestal van daders die in de gevangenis verblijven, maar met die nuance dat de initiële vraag niet per se bij de trajectbegeleiders terechtkomt. In de verschillende gevangenissen in de Noorderkempen bestaat immers de samenwerkingsafspraak tussen PSD en JWW, dat het de trajectbegeleiders zijn die dit op zich nemen. Toch bereikten ons desalniettemin 8 aanvragen vanuit de PSD. Een ander heikel punt blijft het geringe aantal doorverwijzingen van de andere (para)justitiële partners. Vanuit de advocatuur bereikten ons vorig jaar 2 doorverwijzingen, 4 aanvragen bereikten ons via de attaché’s herstelgerichte detentie, de vervangers van de gewezen herstelconsulenten, en evenveel dossiers werden naar de bemiddelingsdienst doorverwezen via de Justitieassistenten van het Justitiehuis. In de cijfers komt het niet tot uiting, maar vorig jaar bereikten ons 6 vragen van geïnterneerden, die ofwel door PSD of JWW werden doorverwezen, of die zelf de weg naar de bemiddelingsdienst vonden na een infosessie in de gevangenis door de bemiddelaar.

AARD VAN DE FEITEN IN DE BEMIDDELINGSDOSSIERS Het aantal potentiële slachtoffer-dader relaties in de opgenomen aanvragen mag dan wel met bijna 14 % zijn toegenomen in vergelijking met vorig jaar, maar het aantal effectieve bemiddelingsdossiers is exact hetzelfde gebleven, nl. 112. Grote of spectaculaire wijzigingen zijn er niet vast te stellen wat de aard van de feiten betreft. 45 % van de effectieve bemiddelingsdossiers betreffen eigendomsdelicten, 42 % persoonsdelicten wat een lichte toename is t.o.v. vorig jaar, terwijl er iets minder bemiddelingen in zedenzaken werden opgestart, nl. 11 %. Opmerkelijk is wel dat er van de 5 verkeersdossiers met dodelijke afloop waarbij de partijen aanvankelijk interesse betoonden, uiteindelijk slechts 1 dossier werd opgestart, zonder dat we meteen de reden hiervan kunnen duiden.

AANTAL AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In vergelijking met vorig jaar werden er 4 dossiers minder afgesloten, of een kleine 3 % wat echter geen significante vermindering is, zodat we hier vooralsnog geen noemenswaardige conclusies uit kunnen trekken. In de 139 afgesloten dossiers werden er in 107 ( 77 %) het bemiddelingsproces volledig doorlopen, wat toch een vermindering is met bijna 11 % in vergelijking met vorig jaar. Hiervan waren er 44 (41 %) in 68 | P a g i n a


opsporingsonderzoek, 32 (30 %) in gerechtelijk onderzoek en 31 (30 %) in de fase van de strafuitvoering. Net zoals de vorige jaren reeds gemaakte vaststelling zou men hier voorzichtig kunnen stellen dat partijen meer geneigd zijn om ook effectief in een bemiddeling te stappen in meer ernstige zaken, zonder hier evenwel sluitende conclusies aan te kunnen verbinden. Ook wat de verhouding directe, indirecte bemiddelingen betreft, bekomen we vrijwel hetzelfde resultaat als de vorig jaar, waarbij het om 4/5 van de afgesloten dossiers om indirecte bemiddelingen gaat, en partijen slechts de in 1/5 van de dossiers behoefte hebben om samen rond de tafel te gaan zitten, waarbij het opnieuw opvalt dat dit dan nog hoofdzakelijk dossiers in opsporings- of gerechtelijk onderzoek betreft, en in veel mindere mate in de fase van de strafuitvoering.

AANTAL LOPENDE BEMIDDELINGSDOSSIERS Einde vorig jaar waren er nog 32 lopende dossiers op de bemiddelingsdienst, waarvan de meerderheid in 2009 werd opgestart, en er nog 4 dossiers niet werden afgesloten die waren opgestart in 2007 en 2008.

INHOUD VAN DE OVEREENKOMST IN DE AFGESLOTEN EFFECTIEVE BEMIDDELINGSDOSSIERS In de 107 effectief en volledig doorlopen bemiddelingen bereikten partijen vorig jaar in 44 dossiers (41 %) een overeenkomst, waarbij het bemiddelingsresultaat terug gekoppeld werd naar de rechtbank. In vergelijking met vorig jaar is dit een lichte daling van 7 %, die echter niet significant is en waaruit ook niet echt conclusies kunnen worden getrokken. In bijna alle afgesloten overeenkomsten wordt er tussen partijen onderling en naar de rechtbank toe allerhande informatie uitgewisseld, die zowel voor betrokkenen van betekenis is, als voor de rechter relevant zou kunnen zijn bij het nemen van een rechterlijke beslissing. In veel gevallen worden ook verontschuldigingen of spijtbetuigingen nog eens expliciet opgenomen in de overeenkomst. Daarnaast worden er meestal bepalingen opgenomen inzake de volledige of gedeeltijke regeling van de materiële en/of morele schadevergoeding via een afbetalingsplan.

BEMIDDELINGSDIENST BRUSSEL Inleiding De bemiddelingsdienst van het arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde nam in januari 2009 afscheid van Martin De Loose. Gedurende twee jaren had Martin samen met Bart Claes een prachtige aanzet gegeven om de herstelbemiddeling te Brussel te laten floreren. Nu was het aan Bram Van Droogenbroeck en Hilde De Voghel om deze initiatieven verder leven in te blazen.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 We maakten kennis met de verschillende actoren, zoals de leden van de Nederlandstalige werkgroep/stuurgroep herstelbemiddeling van Brussel, de directeurs en de Vlaamse beleidsmedewerker van de Brusselse gevangenissen, de Psychosociale Dienst (PSD), het politieparket, de referentiemagistraat Parket Brussel, Slachtofferhulp, Justitieel Welzijnswerk en Alba (bemiddelingsdienst minderjarigen). In de werkgroep was onze eerste betrachting om stil te staan bij de meerwaarde van deze vergaderingen. Na twee vergaderingen bleek er toch een behoefte te zijn om informatie te krijgen en om controle te hebben over de herstelgerichte werking (meningen te geven, beslissingen te nemen, ...) . Aangezien het een belangrijk punt is om de lokale samenwerking in Brussel op elkaar af te stemmen en te verbeteren, werd er begonnen met een voorstellingsronde van de verschillende partners rond de tafel. Elke partner staat vanuit zijn organisatie stil bij de aandachtspunten, de knelpunten en de suggesties met betrekking tot herstelbemiddeling.

69 | P a g i n a


In het begin van het jaar werden er tussen Suggnomè Brussel, Médiante Brussel, de verbindingsmagistraat voor Herstelbemiddeling en het Politieparket van Brussel-Halle-Vilvoorde nieuwe afspraken gemaakt aangaande dodelijke verkeersongevallen en ongevallen met zwaargekwetsten. Deze afspraken zijn begin juni 2009 binnen het politieparket doorgegeven aan de administratie en de betreffende politiemagistraten van Brussel-HalleVilvoorde. Vanuit de centrale werkgroep ‘Bovenbouw en Informatie’ denkt men eraan om in vier formulieren vermelding te maken van bemiddeling. Namelijk op het niveau van de Politie bij de opmaak van het proces verbaal, op het niveau van de Raadkamer bij de verschijning op de zitting, op het niveau van de Correctionele Rechtbank door middel van vermelding in de dagvaardingen en in het kader van de Strafuitvoeringsrechtbank, waarbij slachtofferonthaal contact neemt met bepaalde slachtoffers. Het Parket in Brussel loopt reeds voor op deze ontwikkeling. Naar aanleiding van de dagvaarding telefoneren veel slachtoffers en daders naar de herstelbemiddelingsdienst met allerhande vragen betreffende de zitting (dat ze niet kunnen komen, waarom ze moeten komen?, …). Daarom staat nu in de dagvaarding een leesbare en uitgebreide toelichting over herstelbemiddeling met een melding van de website van de balie en van het justitiehuis, naast het telefoonnummer van Suggnomè. Het stempelsysteem op het parket van Brussel werpt niet de vruchten af die we hadden gehoopt. Hierdoor werd het idee geopperd om samen met de Franstalige collega’s van Médiante op één A-4 blaadje onze dienst voor te stellen. De bedoeling is om met een korte voorstelling (aan de hand van dit blad) de zonehoofden en de administratieve diensthoofden te motiveren tot een betere doorverwijzing. Er zijn een achttal vergaderingen gepland met de verschillende zones en secties van het parket. Suggnomè en Médiante Brussel hebben samen een vergadering gehad met de geïnteresseerde onderzoeksrechters voor de thematiek van Herstelbemiddeling. Hiervoor werd een werknota opgesteld die ervoor zorgt een reflectie en een bespreking mogelijk te maken omtrent de rol van de onderzoeksrechter betreffende het al dan niet informeren van partijen over bemiddeling tijdens een gerechtelijk onderzoek. De strategie om langs te gaan bij de onderzoeksrechter met een dossier is de meest efficiënte manier in Brussel. Er zal dan vooraf per mail of telefoon een overleg gepland worden. Er werd afgesproken dat de onderzoeksrechter op elk moment kan bellen naar de gsm van de bemiddelingsdienst om te overleggen rond de opportuniteit van de bemiddeling in een bepaald dossier. Als er een doorverwijzing is van een onderzoeksrechter, neemt de bemiddelaar contact op met de titularismagistraat van het dossier met de vraag om de informatiebrieven van bemiddeling te versturen vanuit het parket. In de gevangenis van Sint-Gillis worden er naar aanleiding van het Strategisch Plan twee maal per jaar herstelgerichte activiteiten georganiseerd en ook een aantal infosessies gegeven samen met de Franstalige collega’s van Médiante. Uit de cijfers blijkt dat er een goede tot zeer goede doorverwijzing is van de PsychoSociale Diensten, ondanks het grote verloop in Sint-Gillis en Vorst. In Berkendael zijn er nog maar een paar dossiers opgestart. De betrachting is om voor meer bekendmaking te zorgen volgend jaar.

DE CIJFERS IN BEELD In 2009 zien we voor het gerechtelijk arrondissement Brussel een daling van bemiddelingsaanvragen: 91 in 2008 naar 80 in 2009. In 2007 stond de teller op 67 aanvragen.

het

aantal

De grootste daling van bemiddelingsaanvragen stellen we vast aan de zijde van het parket. Daar waar het parket vorig jaar nog 67 keer doorverwees, valt dit nu terug naar 31 doorverwijzingen. De andere vaste doorverwijzers zoals Justitieel welzijnswerk, Slachtofferhulp en de Psycho-Sociale Dienst van Sint-Gillis blijven stabiel. We zien dan wel weer een hernieuwde en sterke stijging in de doorverwijzingen van de Psychosociale Dienst van Vorst en Berkendael. De doorverwijzing van het aantal dossiers in gerechtelijk onderzoek steeg mede hierdoor van 4 naar 34 doorverwijzingen.

70 | P a g i n a


Van de 80 bemiddelingsaanvragen werden er 79 opgenomen. In deze 79 opgenomen aanvragen voor bemiddeling kunnen we 183 ‘slachtoffer – dader relaties’ of potentiële bemiddelingsdossiers binnen de strafbundels terugvinden. Uit deze 183 potentiële relaties zijn 66 effectieve bemiddelingsdossiers opgestart ofwel 36 %. In vergelijking met vorig jaar zijn dit maar 10 minder opgenomen bemiddelingsaanvragen. In de 89 opgenomen bemiddelingsdossiers van 2008 zaten er echter 240 potentiële bemiddelingsdossiers of ‘slachtoffer – dader relaties’ tegenover 183 in 2009. In 2008 leidde dit tot 143 effectieve bemiddelingsdossiers. Dit wil zeggen dat er vorig jaar in de strafbundels heel wat meer ‘slachtoffer – dader relaties’ waren, die tevens leidden tot meer effectieve bemiddelingsdossiers, in meer bepaald 60 % van de potentiële dossiers. We stellen vast dat van de 169 slachtoffers die het bemiddelingsaanbod hebben gekregen er 93 slachtoffers hebben gereageerd en er 74 geïnteresseerd waren in het aanbod ( 44%) (zie tabel 2). Ook daar zien we een daling tegenover 2008. In 2008 waren er 188 slachtoffers die het aanbod gekregen hebben, 143 die gereageerd hebben en 134 die geïnteresseerd waren (71%). Dus in 2009 waren er minder reacties van slachtoffers op het aanbod en was er minder interesse in het aanbod. Een mogelijke hypothese kan zijn dat aangezien we meer dossiers uit Vorst hebben, in gerechtelijk onderzoek, dit de slachtoffers zijn die minder geneigd zijn om in te gaan op het aanbod van bemiddeling. Aan de daderkant is er zowel in 2008 als in 2009 een veel kleinere uitval. De daders zijn blijkbaar meer geneigd om in te gaan op het aanbod van bemiddeling, namelijk 79 % in 2008 en 75 % in 2009. Als we kijken naar de aard van de feiten zien we in 2009 een stijging van een aantal specifieke misdrijven zoals heling, bedreigingen, diefstal met geweld, aanranding van de eerbaarheid op een minderjarige en verkrachting. Gewone diefstallen en huisdiefstallen vallen dan weer sterk terug. Zoals reeds eerder vermeld, hebben we in 2009 de afspraken betreffende het aanbod van bemiddeling in dodelijke verkeersongevallen hernieuwd. Hierbij werd afgesproken met de politieparketten van Brussel om het aanbod uit te breiden naar de dossiers met zwaar gekwetsten. Tevens werd er afgesproken om het aanbod van bemiddeling pas te doen twee maanden na de feiten. Dit om de politie en administratie meer tijd te geven om de juiste adresgegevens van slachtoffers, nabestaanden en veroorzakers te verkrijgen. Slachtofferonthaal Brussel was ook vragende partij om het aanbod van bemiddeling in dodelijke verkeersongevallen pas te doen na hun bekendmaking of interventie. Wat betreft de cijfers zien we dan ook een stijging van de dossiers met zwaar gekwetsten van 2 in 2008 naar 12 in 2009. De dodelijke verkeersongevallen zijn echter teruggevallen van 19 in 2008 naar 9 in 2009. Een reden kan zijn dat er verschillende dossiers waren met één partij, zoals bijvoorbeeld een aanrijding tegen een boom. Dit wil zeggen dat we nog niet kunnen spreken van een lineair aanbod. Ook voor begin 2010 is er een evaluatieoverleg gepland met de desbetreffende politieparketten van Brussel in samenspraak met onze Franstalige collega’s van Médiante. Wat betreft het al dan niet indirect of direct bemiddelen zien we een lichte stijging van de gezamenlijke gesprekken van 11 naar 19. Het indirect bemiddelen of pendelen tussen de partijen met boodschappen, belevingen of afspraken blijft echter de meest gangbare praktijk. Tot slot zijn er in 2009, 89 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarbij er 32 overeenkomsten zijn opgemaakt. Dit wil zeggen dat er in 36 % van de effectieve bemiddelingsdossiers van 2009 een overeenkomst werd opgemaakt.

CONCLUSIE Graag willen we volgend jaar onze initiatieven met de gevangenissen, het Politieparket en het Parket verder uitbouwen. We zijn ook zeer tevreden over onze goede informatie-uitwisselingen met de Psychosociale Diensten, Slachtofferhulp, Justitieel Welzijnswerk en Alba (onze collega’s bemiddelaars die werken met minderjarige daders).

71 | P a g i n a


Op het einde van het jaar is het ook de uitgelezen moment om de mensen te bedanken waarmee we dit jaar hebben kunnen samenwerken. Hierbij gaat onze speciale dank uit naar de leden van onze werkgroep en naar onze verschillende partners.

EEN GETUIGENIS VAN EEN SLACHTOFFER VAN ZEDENFEITEN OVER ZIJN ERVARINGEN MET BEMIDDELING Mark was bereid om mee te werken aan deze getuigenis vanuit de hoop dat dit van betekenis kan zijn voor andere slachtoffers. Hij is als minderjarige gedurende een aantal jaren het slachtoffer geweest van zedenfeiten door een bekende van de familie. Op 14 jarige leeftijd diende hij op internaat te gaan, omdat zijn ouders aan het scheiden waren. Toen Mark misbruikt werd, durfde hij zijn ouders niet te belasten met zijn gevoelens. De dader werd door zijn ouders vertrouwd en daarenboven hadden zijn ouders hun problemen. Hij besefte als jongen op het moment van de eerste feiten dat wat hij meemaakte zijn leven zou tekenen. Mark heeft na verloop van tijd zijn verhaal verteld aan een vriend op het internaat. Deze vriend heeft dit tegen de directie van het internaat gezegd. Op deze manier is Mark bij een psychiater beland. Mark vertelde echter verhaaltjes bij de psychiater en sprak niet over de feiten. Hij ervaarde de psychiater als een geldwolf die hem gewoon wou zien en spreken voor het geld. Mark dacht van zichzelf dat hij sterk genoeg was om het zelf op te lossen. Tevens dacht hij dat hij zelf ook schuldig was aan de feiten. Daarom liep hij niet weg of heeft hij geen geweld gepleegd ten aanzien van de dader. De dader is veroordeeld toen Mark 18 jaar was. Zijn vader en zus zijn naar het proces geweest. Mark had het hier heel moeilijk mee. De dader kreeg drie jaar voorwaardelijk met een probatiebegeleiding. Daarnaast diende de dader een schadevergoeding te betalen aan Mark en zijn familie. Voor Mark voelde dit niet rechtvaardig aan. Als hij een boete kreeg om te snel te rijden, moest hij als straf die boete betalen met dit verschil dat hij niemand had gekwetst. De dader had hem diep geraakt en het betalen van een boete voelde niet als een bestraffing of een erkenning. ste

Toen Mark op zijn 24 een relatie kreeg, kende dit ook vele moeilijkheden. Wanneer ze samen naar een film keken met seksuele scènes en waarbij minderjarigen betrokken waren, sloeg hij dicht en ging hij weg. Hij kon met zijn vriendin niet over de feiten spreken. Zijn vriendin wist dat er iets was en besloot om Slachtofferhulp erbij te betrekken. Bij Slachtofferhulp is hij voor de eerste maal beginnen te vertellen, maar ze moesten het er echt uit trekken. Slachtofferhulp vertelde hem dat hij zich niet schuldig diende te voelen. Voor Mark ging er toen stilletjes aan een nieuwe wereld open. Op een bepaald ogenblik had Mark een ruzie met zijn vriendin en is Mark weggelopen. Hij is toen kwaad en volledig over zijn toeren naar de politie gestapt. Hij vond dat de politie hem moest helpen met zijn kwaadheid ten aanzien van de dader. De politie vertelde hem dat zij zich niet bezig hielden met zijn frustraties. Mark is toen met zijn auto naar het huis van de dader gereden met de bedoeling om iets te doen met zijn kwaadheid. De dader was gelukkig niet thuis. Toen is Mark naar de plaats gereden waar de eerste feiten van seksueel misbruik hebben plaats gevonden. Op deze plaats heeft hij toen een uur zitten wenen. Hij heeft dan een vriend gebeld. Deze vriend is afgekomen en heeft hem ondersteund. Tegen die tijd was de politie hem komen zoeken en riskeerde hij 72 | P a g i n a


een aanklacht van poging tot moord. De politie heeft toen echter de dader niet gecontacteerd. Een bepaalde politieagente vertelde hem dat hij misschien eens contact moest nemen met een bemiddelingsdienst. Via ondersteuning van Slachtofferhulp heeft Mark toen contact opgenomen met de Bemiddelingsdienst. We spreken hier over twaalf jaren na de feiten. Er zijn toen gesprekken geweest samen met de bemiddelaar en Slachtofferhulp. Mark wenste vooral erkenning voor de feiten, de gekwetstheid en de kwaadheid en alle gevolgen van zijn feiten. Het is toen ook voor de eerste maal geweest dat de vriendin van Mark echt heeft gehoord wat de feiten waren. De bemiddelaar heeft toen gesprekken gehad met de dader, maar die gaf niet echt veel erkenning. Hij wilde wel meewerken aan de bemiddeling. De bemiddelaar heeft toen samen met Mark een vragenlijst opgesteld. Deze vragenlijst is besproken met de dader en dit gesprek is toen opgenomen op video. De vragen waren: 1. 2. 3.

4. 5.

6.

Wat maakt dat de dader de feiten ten aanzien van Mark heeft gepleegd? Hoe verklaart de dader dit voor zichzelf? Waarom hebben de feiten geruime tijd geduurd? Wat denkt de dader van het feit dat hij Mark als minderjarige heeft laten rijden met zijn auto? Wat waren de gevolgen van de feiten voor Mark betreffende vertrouwen hebben in mensen? Hoe moet het voor Mark zijn geweest om nog in het dorp te wonen na de feiten? Hoe gingen de andere mensen in het dorp hier volgens de dader mee om? Vindt de dader de feiten die hij gepleegd heeft ernstig? Vindt hij dat zijn straf voorbij is? Vindt hij dat hij zwaar gestraft is? Vindt de dader dat hij zijn verantwoordelijkheid heeft opgenomen ten aanzien van Mark betreffende herstel en erkenning van de feiten? Heeft de dader ideeën of voorstellen naar Mark toe om nog te werken aan herstel en erkenning? Heeft de dader voor zichzelf een zicht op de oorsprong van zijn gedrag en de feiten? Heeft zijn familiegeschiedenis hier een aandeel in? Heeft de dader in zijn jeugd dergelijke feiten meegemaakt? Zo ja, hoe is de dader daar mee omgegaan in zijn familie? Wat vond zijn familie van de feiten en de veroordeling?

Mark heeft samen met zijn vriendin en de bemiddelaar de video bekeken en besproken. Hij vertelde dat de bemiddeling naar aanleiding van de video voor hem betekende dat: hij toen voor de eerste maal voelde, wist en zag dat hij het slachtoffer was en op geen enkele manier verantwoordelijkheid droeg. De dader is verantwoordelijk. hij ervaarde dat hij macht terugnam van de dader doordat de dader zijn vragen beantwoordde en dat Mark zag dat de dader het hier niet gemakkelijk mee had. Hij vertelde aan de bemiddelaar dat hij op een veel subtielere manier heeft bereikt wat hij wou bereiken toen hij voor de dader zijn deur stond. hij zich na de videobespreking lichter voelde. hij momenteel geen nood meer had aan een gezamenlijk gesprek of een ontmoeting met de dader. hij de beslissing nam om in therapie te gaan samen met zijn vriendin.

Graag bedanken wij, als bemiddelaars, Mark voor deze moedige getuigenis.

73 | P a g i n a


BEMIDDELINGSDIENST ANTWERPEN Inleiding 2009 was een jaar met veel veranderingen in onze personeelsbezetting. Dit is een consequente voortzetting van de personeelswissels in 2008. De personeelsbezetting in Antwerpen was als volgt samengesteld: Hilde Vanlommel 80%, Nancy Van Eynde 50% en Lien Soetewey 50% en Hilde Deboeck 20% (en 50% voor Mechelen). En toen, vanaf mei: Joke Declercq vervangt Lien Soetewey Jessy Blommaert start als administratieve medewerker voor Antwerpen/Mechelen Vanaf 16 november: Ingrid Marit start ter vervanging van Hilde Vanlommel in een statuut van 70% tot en met 15/11/2010. Begin december: Joke gaat in zwangerschapsverlof. Eind december: Hilde Vanlommel neemt in december 2 weken vervroegde zwangerschapsrust. Ten slotte is Nancy Van Eynde bijna 4 maanden afwezig door ziekte. In deze periode werd geen vervanging voorzien. Gezien al deze gezonde en minder gezonde evoluties die bij het leven horen, is het een wonder dat we toch een zekere continuïteit hebben kunnen behouden in onze werking door al die overdrachten heen. De cijfers tonen zelfs een stijgende lijn. Met opluchting en trots brengen we hierover verslag.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 STUURGROEP IN ANTWERPEN: THEMA’S IN 2009 De stuurgroep kwam drie maal samen in 2009, een vierde geplande vergadering werd geannuleerd wegens te veel verontschuldigingen. De wijzigingen in samenstelling die in 2008 waren ingezet gingen nog een tijdje door in 2009: Tinne Van Loock vervangt Virna Van der Elst ter vertegenwoordiging van de gevangenis, Sofie Van den Camp vervangt Nora Depreeuw ter vertegenwoordiging van VAGGA Andersen (2°lijn daderhulp) Ward Wilboorts vervangt Sabine Vandevelde ter vertegenwoordiging van Justitieel Welzijnswerk Antwerpen Mr. Len Augustyns vervangt Mr. Maes ter vertegenwoordiging van de Balie van Antwerpen op de momenten dat Mr. Maes niet aanwezig kan zijn. In de beleidsplanning hebben we beslist dat één bemiddelaar de vergaderingen opvolgt met als doel zo meer continuïteit te brengen in de vergaderingen. In het najaar werd door Mr. Maes een vervanger aangesteld en is de advocatuur opnieuw vertegenwoordigd wat we bijzonder waarderen. Het blijft echter een aandachtspunt om regelmaat te installeren in de aanwezigheden en de opvolging van de agenda. Motiverend is de betrokkenheid van de aanwezige deelnemers die we waarnemen in de zinvolle discussies. De focus ligt nog steeds hoofdzakelijk op de bemiddelingspraktijk en de implementatie van de wet op de bemiddeling. De komst van de wet stelt het protocol ter discussie want het is niet meer aangepast aan wat de wet van 2005 voorziet. Het belang van afstemming op de wet op de bemiddeling in combinatie met de 74 | P a g i n a


aanstelling van de nieuwe procureur des Konings hebben alle samenwerkingspartners gemotiveerd om opnieuw stil te staan bij hun engagement in het samenwerkingsprotocol. Dit is een mooi voorbeeld hoe het reilen en zeilen van de bemiddelingsdienst aanleiding en uitnodiging wordt voor alle partners om stil te staan bij de herstelrechtelijke praktijk in de eigen organisatie en hun effect op het beleid ter zake in het arrondissement Antwerpen. Naast de bemiddelingspraktijk kwamen ook aan bod: De hervorming van de functie van herstelconsulent tot attaché operationele ondersteuning management FOD Justitie en de impact op het herstelgericht werk in de gevangenis. De attaché is verantwoordelijk voor de voortzetting en de structurele verankering van herstelgerichte detentie in de gevangenis. Deze attaché is tevens onze contactpersoon voor de organisatie van gezamenlijke gesprekken in de gevangenis. Herstel is dus een onderdeel van een globaal takenpakket geworden. In de praktijk hebben wij daar nog geen nadeel van ondervonden en loopt de samenwerking soepel. In september 2008 besliste Suggnomè om de opsplitsing tussen bemiddeling voor en na vonnis binnen de organisatie op te heffen en de middelen van de Vlaamse Gemeenschap en Justitie te integreren in de globale werking. Dat betekent dat wij als bemiddelaars ook structureel initiatieven zullen nemen met het oog op de structurele verankering van de werking fase strafuitvoering binnen het arrondissement Antwerpen. Reden genoeg om dit te agenderen op de stuurgroep met de vraag hoe we kunnen samenwerken met de SURB en de justitieassistenten Slachtofferonthaal en Voorwaardelijke Invrijheidstelling om partijen zo breed mogelijk te informeren. Om deze discussie te voeden vanuit de praktijk hebben we Mr. Van Lint, procureur des Konings bij de SURB AntwerpenLimburg uitgenodigd evenals 2 justitieassistenten, Mevr. Marcinkowski (JA SOP) en Mevr. Vogels (JA VI). We wisselden standpunten uit over de gewenste procedure indien er contactverbod werd opgelegd en één van de partijen toch vraagt naar bemiddeling. Een beleidskeuze dringt zich op: is het de rol van de justitieassistenten om de vraag naar bemiddeling te verkennen op vraag van de SURB alvorens de voorwaarde contactverbod wordt opgeheven? Of is de bemiddelaar vanuit zijn deskundigheid en ervaring best geplaatst om bij partijen te verkennen of zij interesse hebben in bemiddeling? Of kunnen de bemiddelaars de justitieassistenten trainen om herstel te integreren in hun gesprekken, wat iets anders inhoudt dan een toelichting over onze werking? Kiezen we voor het laatste dan is ook parallel overleg met de centrale overheid gewenst om een consensus te vinden over de vraag of het informeren over herstelbemiddeling mag geïntegreerd worden in het profiel van de justitieassistenten? Veel vragen, voer voor verder overleg op verschillende niveaus. Hilde Deboeck maakt deel uit van een intern overleg van Suggnomè inzake de beleidsontwikkeling in de fase strafuitvoering, en neemt onze bekommernissen en voorstellen mee naar het centrale niveau. Op arrondissementeel niveau leidde dit alvast tot een vorming van één dag aan een 15-tal justitieassistenten strafuitvoering en slachtofferonthaal. De focus lag op de praktijk van herstelbemiddeling en aan de hand van rollenspelen verkenden de justitieassistenten welke plaats bemiddeling kan krijgen in de gesprekken met hun cliënten (daders of slachtoffers). De verbindingsmagistraat Tamara Muylle heeft mede mogelijk gemaakt dat arrondissement Antwerpen kon deelnemen aan het wetenschappelijk onderzoek naar het effect van bemiddeling en overeenkomsten op vonnissen. Hiervoor was toestemming van de procureur des Konings nodig om die dossiers in te zien waarin een bemiddelingsovereenkomst werd bereikt. Dit onderzoek werd uitgevoerd door een student rechten in Leiden en begeleid door Dr. Katrien Lauwaert die nog voor de wet op de bemiddeling een doctoraatsonderzoek deed wat resulteerde in het boek: Herstelrecht en procedurele waarborgen. Maklu 2008, 397 p., PhD. Maastricht. Ondertussen is het eindwerk van Mariane Lochs af. Het levert interessant materiaal voor een gesprek met de magistratuur dat gepland staat voor 2010.

75 | P a g i n a


VERSCHILLENDE WEGEN LEIDEN NAAR…HET RECHT OP INFORMATIE OVER BEMIDDELING BEMIDDELINGSAANBOD IN DOSSIERS VAN ONDERZOEKSRECHTERS In 2008 werd het experiment afgerond dat in 2007 was opgezet om zicht te krijgen op de potentiële caseload voor bemiddeling op niveau van het gerechtelijk onderzoek in Antwerpen. Hieruit bleek dat 2/5 van alle gerechtelijke dossiers in de fase van de slotvordering voldoen aan de criteria om een bemiddelingsaanbod te doen. De stuurgroep heeft het initiatief genomen om op basis van het cijfermateriaal voortvloeiend uit dit experiment, een brief te schrijven aan de minister van justitie. We willen hiermee aan de Minister van justitie het signaal geven dat we in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen hebben onderzocht en aangetoond dat een lineair aanbod in navolging van de wet een groot potentieel aan bemiddelingsdossiers geeft. Dit vraagt meer mankracht dan de twee voltijdse equivalenten die nu voorzien zijn voor Antwerpen. De stuurgroep vraagt aan de minister welke zijn beleidsvisie ter zake is en welke consequenties hij wil koppelen aan deze cijfers. Eind 2009 hadden we nog geen antwoord ontvangen op deze brief. Ondertussen gaat het in de praktijk verder als vanouds, zij het wat meer gestructureerd. De bemiddelaars gaan 3 keer per jaar langs bij alle onderzoeksrechters om te overlopen welke dossiers in aanmerking komen voor bemiddeling. Deze werkwijze heeft als gevolg dat de onderzoeksrechters nog steeds de belangrijkste leveranciers zijn van dossiers. Dit kanaal impliceert een actieve investering van de bemiddelaars die zich verplaatsen naar het gerechtsgebouw, de nodige gegevens verzamelen en de brieven met het bemiddelingsaanbod naar de partijen versturen. De samenwerking met de onderzoeksrechters loopt echter goed en willen we behouden. Complementair zijn we op zoek naar een kanaal van permanente instroom van dossiers naar de bemiddelingsdienst zonder dat de bemiddelaar de selectie doet. Zodat meer mensen geïnformeerd worden over de mogelijkheid van bemiddeling en de bemiddelaar tijd overhoudt om effectief te bemiddelen. Dit brengt ons bij het volgende punt.

INFORMATIE VANUIT HET PARKET De stuurgroep heeft de aanzet gegeven om het gesprek aan te gaan met de nieuwe Procureur des Konings zodra deze officieel is aangesteld. De vraag ligt voor om het engagement in het samenwerkingsprotocol grondig te herzien en af te stemmen op de wet van 22/06/2005 en de resultaten uit het experiment. Het overleg met de Procureur des Konings is inhoudelijk voorbereid in de schoot van de stuurgroep en het eerste contact is gepland begin januari 2010. Wie het vervolg wil kennen, krijgt dit ongetwijfeld te lezen in ons volgend jaarverslag. Alleszins leeft de hoop dat er nieuw perspectief is en hoop doet leven!

VERWIJZING DOOR DE BALIE De stuurgroep adviseert ons om de stagiaires van het Bureau voor Juridische Rechtsbijstand een vorming te geven over herstelbemiddeling zodat zij in hun advies cliënten ook kunnen informeren over bemiddeling. We besloten om dit te doen in samenwerking met de diensten voor bemiddeling met minderjarigen (ADAM en ELEGAST) en Bemiddeling in Strafzaken. De vorming staat gepland voor maart 2010 en zal opengesteld worden voor alle advocaten.

JAARPLANNING 2009 We hebben in 2009 een heus jaarplan opgemaakt voor onze dienst en dat hebben we als gunstig ervaren. Een organisatie met deeltijds werkende mensen vraagt meer overleg om de continuïteit te garanderen. Met het oog op een heldere taakverdeling en een minimum aan overleg werkten we een jaarplan uit voor Antwerpen binnen de krijtlijnen van het beleidsplan van Suggnomè. Tevens wilden we inspelen op en rekening houden met de tendensen die we zagen in de cijfers van 2008. Enkele concrete voorbeelden: 76 | P a g i n a


We hadden als doel gesteld dat we een stijging wilden zien in het aantal aanvragen, het aantal reacties en interesses op het aanbod en het aantal gezamenlijke gesprekken. Voor elk doel werden concrete acties beschreven met naam van de verantwoordelijke en timing. Dit helpt om gericht te werken en we hebben gezien dat het effect heeft: We tellen 19 aanvragen meer dan vorig jaar de respons van partijen op het aanbod is opmerkelijk gestegen en het aantal gezamenlijke gesprekken zit ook weer in de lift. Voor een deel is dit zeker te wijten aan meer gerichte aandacht. Alle externe overlegmomenten staan beschreven in het jaarplan. We zien dat een aantal fora waar de bemiddelaar aan deelnam niet meer zijn samengekomen in 2009: het extern team van Vagga Andersen en de werkgroep herstelgerichte detentie. Met het oog op het sensibiliseren van de partners die ook met slachtoffers en daders werken, hechten we belang aan participatie van minstens volgende overlegmomenten: Arrondissementele Raad Slachtofferzorg – groep hulpverlening intrafamiliaal geweld – Planningsteam Maatschappelijke dienstverlening in de gevangenis. Verder stellen we vast dat we soms te ambitieus zijn geweest. Een van de doelstellingen was ook de methodiek inzake bemiddeling met cliënten met psychopathologie te verfijnen. Daarin moet het meeste werk nog geleverd dus dat nemen we mee naar 2010. De werkgroep ‘bemiddelen met kinderen’ is inmiddels wel geëvolueerd. Daarover leest u meer elders in het jaarverslag.

DE CIJFERS IN BEELD De cijfers die hieronder worden besproken betreffen de aanvragen en de bemiddelingsdossiers van het gerechtelijk arrondissement Antwerpen die werden opgenomen in de periode 01/01/2009 – 31/12/2009.

AANVRAGEN In het jaar 2009 kregen we op de bemiddelingsdienst te Antwerpen in totaal 114 aanvragen binnen. We zien een kleine stijging ten opzichte van vorig jaar. Het parket verwijst niet actief op basis van het protocol afgesloten in 2002. De onderzoeksrechters verwijzen wel, met name wanneer de bemiddelaar samen met de onderzoeksrechter de dossiers overloopt na een dienstweek. Dit vertaalt zich duidelijk in volgende cijfers: 96 aanvragen (84 %) werden opgenomen. 80 % van de opgenomen aanvragen situeren zich in de fase van het gerechtelijk onderzoek en 11% bevindt zich in de fase van de strafuitvoering. 17 aanvragen werden niet opgenomen (15%). Het betreft aanvragen die via slachtoffers en daders zelf of via parajustitiële actoren op de dienst terecht komen. Soms weet de bemiddelaar meteen al bij de aanvraag dat ze niet aan onze criteria voldoet en verwijst ze de partijen onmiddellijk door, bvb. naar relatiebemiddeling, hulpverlening, enz. Een ander deel van de niet opgenomen aanvragen doorstaat de toetsing met de gerechtelijke instanties niet. We willen hier wel een beeld van schetsen want het zegt iets over de wijze waarop vragen op de dienst terecht komen. En het geeft ook een activiteit weer van de bemiddelaars, namelijk het overleg met de gerechtelijke instantie en het contact met de aanvrager om het antwoord over te brengen en desgevallend een verwijzing naar een andere dienst te bespreken. Hieronder meer concrete informatie over deze aanvragen: 5 van de niet opgenomen aanvragen komen van het slachtoffer zelf, of familie of CHS. De redenen waarom de aanvraag niet werd opgenomen zijn divers: het slachtoffer krijgt na aanvraag medische diagnose en haakt af, 77 | P a g i n a


de onderzoeksrechter besluit dat de bemiddeling zou interfereren met het onderzoek, het slachtoffer meent dat de feiten niet tegen zichzelf als persoon maar tegen zijn ambt zijn gepleegd, het slachtoffer haakt af na de mededeling dat de zaak geseponeerd is wegens onvoldoende bewijs de dader verongelukt 4 van de niet opgenomen aanvragen werden gesteld via probatie-assistenten: 2 maal komt de vraag te vroeg voor het slachtoffer, één maal beslist door het slachtoffer zelf en één maal door de psychiater van het slachtoffer de dader haakt af de dader wordt verwezen naar familiale bemiddeling omdat het gaat over bemiddeling met zijn familie 4 vragen van daders zelf: 2 personen haken af 1 persoon is verwezen naar justitieel welzijnswerk omdat het ging over contact met zijn eigen familie 1 vraag werd geweigerd door de onderzoeksrechter wegens ‘te veel benadeelden en het onderzoek is nog niet volledig rond’ met andere woorden: negatieve interferentie met het lopend onderzoek gekoppeld aan een opportuniteitsafweging. 2 vragen van bemiddelingsdiensten minderjarigen worden niet opgenomen omdat het slachtoffer niet reageert. 1 vraag via Justitieel Welzijnswerk wordt niet opgenomen na weigering onderzoeksrechter op basis van negatieve interferentie met het onderzoek. 1 vraag van een burger betrof een burgerlijk conflict inzake niet naleving van een contract met een aannemer en de consequenties daarvan.

RESPONS VAN SLACHTOFFERS EN DADERS OP HET AANBOD In totaal ontvingen 193 slachtoffers en 111 daders een brief met het bemiddelingsaanbod van de bemiddelingsdienst Antwerpen. Dit geeft 216 potentiële slachtoffer-dader-relaties. Als we de reacties van daders en slachtoffers in de opgenomen aanvragen bekijken, stellen we vast dat er meer daders dan slachtoffers de bemiddelingsdienst contacteren nadat ze de brief ontvingen, i.c. 69% tegenover 50%. Tijdens dit eerste contact bevraagt de bemiddelaar of de partij interesse heeft om meer informatie over bemiddeling te krijgen. 66% van de daders en 43% van de slachtoffers gaat hier op in, dat betekent dat zij na contactname met de dienst meer uitleg willen over bemiddeling. Indien de partijen over bemiddeling geïnformeerd werden door een verwijzer merken we dat bijna 100% van deze mensen ook werkelijk geïnteresseerd zijn in bemiddeling. Deze tendens zagen we vorig jaar al en zet zich dit jaar verder. Daarom vinden we het gepast om opnieuw een welverdiende pluim te geven aan al onze verwijzers: slachtofferhulp en –onthaal, JWA, de herstelconsulenten, justitieassistenten, PSD en de advocaten. Van de partijen die een bemiddelingsaanbod ontvangen via de bemiddelingsdienst (per brief) reageert ongeveer de helft, i.c. 49% van de slachtoffers en 63% van de daders. Als we deze cijfers vergelijken met die van Mechelen, waar de partijen geïnformeerd worden door een brief van de Procureur des Konings, merken we dat resp. 37% van de slachtoffers reageert en 40% van de daders. Deze cijfers weerleggen de stelling dat een brief vanuit het parket een grotere druk op de partijen legt om te reageren op het aanbod van bemiddeling. Door de jaren heen zien we dit cijfer ook erg fluctueren. Het is ons niet duidelijk wat hier allemaal invloed op heeft.

78 | P a g i n a


BEMIDDELINGSDOSSIERS In samenspraak met de subsidiërende overheid is Suggnomè tot de volgende definitie van een bemiddelingsdossier gekomen: “Wanneer in eenzelfde gerechtelijk dossier 1 slachtoffer en 1 dader aan de bemiddelingsdienst aangeven dat ze geïnteresseerd zijn in het bemiddelingsaanbod, spreken we van een bemiddelingsdossier.” Dit betekent nog niet dat ze ook effectief een bemiddeling opstarten, wel dat de bemiddelaar minstens twee interventies heeft gedaan, één voor het slachtoffer en één voor de dader. In 2009 hebben de bemiddelaars gewerkt in 85 nieuw opgestarte bemiddelingsdossiers naast de 44 bemiddelingsdossiers overgedragen van 2008 wat ons brengt op een feitelijke caseload van 129 dossiers. We zien dat 81% van de in 2009 opgestarte dossiers ook tot een effectieve bemiddeling heeft geleid. In 19% leidt de toelichting over het aanbod niet tot een effectieve bemiddeling. In 39% van de potentiële bemiddelingsdossiers tonen beide partijen interesse in het bemiddelingsaanbod. Na contactname met de dienst is er nog een kleine uitval: in 32% van de potentiële bemiddelingsdossiers zetten partijen de stap naar een effectieve bemiddeling. Dit is bijna een verdubbeling tegenover 2008 (18%) en ook veel meer dan in 2007 (23%). Dat roept de vraag op waarmee dit te maken heeft? Het lijkt ons interessant om te onderzoeken welke factoren de respons van partijen bepalen.

AARD VAN DE FEITEN Als we kijken naar de verdeling volgens de aard van de feiten bij de potentiële slachtoffer-dader relaties (216) zien we het volgende : persoonsdelicten (97 potentiële so da relaties ), eigendomsdelicten (71 potentiële so da relaties bemiddelingsdossiers), zedendelicten (32 potentiële so da relaties) verkeersdelicten (16 potentiële so da relaties

Aard van de feiten

7% 15%

persoonsdelicten 45%

eigendomsdelicten zedendelicten verkeersdelicten

33%

Opmerkelijk is het verschil in respons van partijen op het bemiddelingsaanbod naargelang de aard van het misdrijf. Partijen van eigendomsdelicten tonen verhoudingsgewijs veel minder interesse in het bemiddelingsaanbod (28%) dan betrokkenen bij persoonsdelicten (34%) dan bij zedenfeiten (62%) met als koploper de verkeerszaken waarbij we zien dat 75% van de potentiële relaties ook effectieve bemiddelingsdossiers worden.

79 | P a g i n a


Vanuit dit standpunt bekeken, krijgen we dus bijna het tegenovergestelde lijstje. Dit lijkt me belangrijke informatie voor professionelen die nog aarzelen om partijen van bepaalde delicten te verwijzen naar bemiddeling. Verhouding potentieel vs effectief

aantal dossiers

te n de lic ve rk ee rs

de lic te n

respons

ze de n

pe rs oo ns de lic te n ei ge nd om sd el ic te n

120 100 80 60 40 20 0

AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2009 hebben we 102 bemiddelingsdossiers afgesloten waarvan in 79 dossiers (77%) effectief bemiddeld werd. 7 van deze 79 dossiers bevinden zich in de fase strafuitvoering. De meerderheid van de partijen kiest voor een indirecte bemiddeling. Wij sloten 60 dossiers af na een indirecte bemiddeling. Maar, wij merken op dat in 19 (bijna één op vier) van de effectieve bemiddelingsdossiers minstens één gezamenlijk gesprek werd georganiseerd. Dit percentage ligt beduidend hoger dan 2008 (11%). Dit is een mooi resultaat van onze ambitie voor 2009! In 2010 blijven wij onze aandacht vestigen op de mogelijkheden van directe bemiddeling in de hoop dat we opnieuw het cijfer van 2006 zullen halen (46%). In totaal hebben we 27 ontmoetingen begeleid met partijen. Dat betekent dat meerdere partijen beslisten om elkaar meer dan één keer te ontmoeten. Hieruit mogen wij concluderen dat wie een gesprek met de andere partij meemaakt, overtuigd is van de zin van een ontmoeting.

LOPENDE BEMIDDELINGSDOSSIERS Eind december dragen we 30 nog lopende dossiers over naar 2010. De overeenkomsten die in deze dossiers werden afgesloten en ontmoetingen die hierin al plaatsvonden, zijn nog niet terug te vinden in de huidige tabellen. Deze cijfers zullen pas weergegeven worden in het jaarverslag van 2010, nl. wanneer deze dossiers volledig zijn afgesloten.

WIJZE VAN AFSLUITEN EN TERUGKOPPELEN In 2009 werden 79 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan 65 in gerechtelijk onderzoek, 5 in opsporingsonderzoek, 2 bij het Hof van Beroep en 7 in de fase van de strafuitvoering. In deze dossiers werden 16 overeenkomsten opgemaakt (20%). Dit is relatief weinig in verhouding tot andere arrondissementen. We hebben hier niet meteen een verklaring voor. Mogelijks heeft het te maken met het feit dat we werken in relatief zware dossiers en dat mensen daarin minder geneigd zijn schriftelijk te communiceren ten aanzien van justitie. Dit dient echter verder onderzocht.

80 | P a g i n a


ACHTER DEZE CIJFERS: BLOED, ZWEET EN TRANEN Na al die cijfers willen we de aandacht van de lezer vestigen op de mensen achter deze cijfers. Bij elke vervanging moesten toch wel enkele dossiers worden overgedragen aan een andere bemiddelaar. Telkens viel op hoe moeilijk dat is want je bouwt een relatie op met de partijen en dat laat zich niet zo makkelijk doorgeven. Onze neus staat in dezelfde richting maar ieder heeft zijn persoonlijke stijl. Zowel de bemiddelaars als de slachtoffers en daders die bemiddelen zijn mensen van vlees en bloed, elk met hun eigen verhaal, van 10 tot 70 jaar en alles daar tussen in, mannen en vrouwen, wit en zwart, radicaal en mild, … . Er wordt hier gepraat en gezwegen, gezucht en gezwoegd, gelachen en geweend, en vooral intens geleefd.

CONCLUSIE We blikken tevreden terug op 2009. Er is stevig doorgewerkt op vele fronten en door verschillende mensen. Als bemiddelaar bewegen we in de marge tussen de leefwereld van partijen en de realiteit van het strafproces. Dit vraagt veel en het brengt veel. Onze ervaringen met slachtoffers en daders die de moed hebben om het gesprek met elkaar aan te gaan maakt van ons bevoorrechte getuigen van de capaciteit van veel mensen om op een redelijke manier met heftige emoties om te gaan. Het inspireert ons om structureel aan de kar te blijven trekken zodat in de toekomst nog meer mensen die kans krijgen. We zullen daarom blijven zoeken naar een meer structurele manier om mensen te informeren over bemiddeling. En in deze zoektocht zijn we blij met onze stuurgroep, soms als duw in de rug en soms om de rode loper uit te leggen ter introductie bij andere beroepsgroepen en organisaties.

BEMIDDELINGSDIENST OUDENAARDE Inleiding In 2009 werd de bemiddelingsdienst Oudenaarde gesubsidieerd voor 1,5 FTE. Deze subsidiëring werd ingevuld door Alice Delvigne, Joke De Clercq, Ann-Sofie Michem en door Evelyn Goeman. Tijdens de eerste jaarhelft werkte Joke De Clercq halftijds als bemiddelaar voor het gerechtelijk arrondissement Oudenaarde en dit als vervangster van Alice Delvigne (0,5 FTE), die in die periode genoot van een verdiende moederschaprust. In het najaar werd Evelyn Goeman (1 FTE) deeltijds als stafmedewerker gedetacheerd naar het secretariaat van Suggnomè. De vrijgekomen 50 % aan bemiddelingscapaciteit werd voor de genoemde periode ingevuld door Ann-Sofie Michem, ex-stagiaire van de dienst. Deze personeelswissels zorgden voor een nieuwe dynamiek en maakten dat de vaste bemiddelaars plotseling een coachende rol ten aanzien van de startende collega’s dienden op te nemen. Al vlug kwam een mooie samenwerking tot stand die uitgroeide tot een evenwichtig geheel. Ondertussen hebben onze nieuwe collega’s Oudenaarde verlaten en zijn zowel Joke De Clercq als AnnSofie Michem vast in dienst bij onze vzw en dit respectievelijk voor de arrondissementen Antwerpen, Dendermonde en Ieper/ Veurne. We wensen hen een succesvolle carrière als bemiddelaar en veel arbeidsvreugde toe.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 SELECTIE VAN DOSSIERS EN SAMENWERKING MET DE VERSCHILLENDE PARTNERS De selectie van dossiers voor vonnis gebeurt nog steeds op dezelfde manier als de voorbije jaren, waarbij we vooral afhankelijk zijn van onze samenwerkingspartners. Zoals reeds benoemd in vorige jaarverslagen streven we naar een breder draagvlak voor bemiddeling. Dit liet zich het voorbije werkjaar vertalen in sensibiliseringsacties die vooral gericht waren naar het informeren van slachtoffers. Zo werden onder andere 81 | P a g i n a


infosessies over bemiddeling verzorgd bij de vrijwilligers van slachtofferhulp, de professionele slachtofferhulpverleners en slachtofferonthaal parket. Tijdens deze infosessie werd de lokale folder slachtofferdader bemiddeling voorgesteld. Deze folder werd op maat gemaakt voor slachtoffers in samenspraak met het 20 begeleidingsteam Oudenaarde. Aan de hand van kleine voorbeelden wordt in deze folder duidelijk gemaakt wat een bemiddeling aan een slachtoffer te bieden geeft (kans op rechtstreeks gesprek, kans op materieel herstel, kans op moreel herstel, kans om boodschappen en informatie uit te wisselen, …). Het opzet is om door het werken met herkenbare situaties bemiddeling te duiden en te positioneren binnen de strafrechtelijke procedure en zo meer slachtoffers de weg te laten vinden naar onze dienst. Tot op heden zijn we hierin niet geslaagd. De sensibiliseringsacties vertalen zich momenteel niet in een hoger aantal aanmeldingen vanuit de aangesproken hoek. Daarnaast werkte onze dienst dit jaar mee aan een interview voor het weekblad Flair waarbij een slachtoffer en een dader getuigden over hun doorlopen bemiddeling. Hierbij kreeg ook de bemiddelaar het woord. We stellen ons de vraag of we met onze werking niet meer moeten proberen in de openbaarheid te komen. Jaarlijks meewerken aan persacties zou de zichtbaarheid van de bemiddeling en onze dienst zeker verhogen. Wij denken dat sensibiliseren en het creëren van een breder draagvlak kan via verschillende kanalen. In 2010 menen we te moeten inzetten op zowel media-aandacht, het informeren en sensibiliseren van partners en het zichtbaar zijn in het individuele dossierwerk. Elke geslaagde bemiddeling is een verhaal dat door partijen wordt vertaald naar de eigen achterban. Een directere manier om te werken aan een breder draagvlak kan men zich niet wensen. De medewerkers van de centra morele dienstverlening en de leden van het welzijnsteam werden dit werkjaar eveneens door ons aangesproken. Ook zij begeleiden immers op regelmatige basis slachtoffers en daders. Na een jaar slachtoffergerichte acties, blijkt dat slachtoffers nog steeds moeilijk de weg naar bemiddeling vinden. Een oud zeer dat ook nu nog steeds snijdt in het vel van de bemiddelaars. Nog steeds valt op dat vooral het parket (voor vonnis) en de daderhulpverlening samen met psd (in de fase van de strafuitvoering) de grootste doorverwijzers zijn voor onze werking. Het voorbij jaar werd uiteraard ook met deze samenwerkingspartners overleg gepleegd. Zo werd op initiatief van de stuurgroep herstelrecht en bemiddeling het signaal gegeven aan de procureur des Konings dat de informatiebrief bemiddeling die verzonden wordt vanuit het parket Oudenaarde te juridisch-technisch was. Deze werd in het najaar van 2009 dan ook aangepast. Verder dient gezegd dat men niet langer kan spreken van een aanbodsbrief maar van een informatiebrief. Deze brief wordt vandaag enkel ten informatieve titel verzonden naar in een strafbundel betrokken partijen. Indien mensen na ontvangst van deze brief meer informatie over bemiddeling of een bemiddeling wensen dienen ze zelf actief contact op te nemen met de bemiddelingsdienst. Dit kan via het bijgevoegde antwoordstrookje, telefonisch, via fax, mail, advocaat of hulpverlener. Doen ze dit niet binnen de twee weken dan vertrekt er vanuit de dienst een herinneringsbrief. In 2009 installeerden we op aansturen van de procureur des Konings, de heer Geert Merchiers, een maandelijks overleg met de verschillende parketmagistraten en onderzoeksrechters, waarbij de bemiddelaars bij elke titularis en onderzoeksrechter nagaan of er op dat moment dossiers liggen die in aanmerking komen voor bemiddeling. Dit in combinatie met de parketjuriste die de dossiers vlak voor daging nog eens screent, maakt in principe dat minder dossiers door de mazen van het net kunnen glippen en in steeds meer te dagen dossiers het aanbod van herstelbemiddeling wordt gedaan.

DE STUURGROEPVERGADERING IN OUDENAARDE In Oudenaarde komt de stuurgroep herstelrecht en bemiddeling 4 maal per jaar samen om zich te buigen over herstelrechtelijke thema’s binnen het arrondissement. Doorheen de vergaderingen werd dit jaar gefocust op de bemiddelingspraktijk, dit op vraag van de stuurgroepvoorzitter de heer Piet De Brouwer. Zo brachten de bemiddelaars elke vergadering cases aan om van hieruit de discussie open te trekken en vanuit elk veld feedback te krijgen en zo de werking te optimaliseren. Thema’s die hierbij nogal wat aandacht kregen waren de verschillen tussen bemiddelingen voor vonnis en na vonnis, verschillen tussen bemiddelingen meerderjarigen 20

Het begeleidingsteam bemiddeling Oudenaarde is een overlegplatform dat samengesteld is uit volgende diensten: medewerkers van slachtofferhulp, slachtofferonthaal, jww, justitiehuis Oudenaarde (BIS), project partnergeweld, bemiddelaars minderjarigen en bemiddelaars meerderjarigen. Het opzet van dit overleg is om de lokale bemiddelingspraktijk te ondersteunen en mogelijkheid te bieden tot supervisie. 82 | P a g i n a


en minderjarigen en bemiddeling in dossiers van intrafamiliaal geweld. Deze focus op de bemiddelingspraktijk zou de weg moeten effenen naar het bespreekbaar maken van de bredere herstelrechtelijke praktijk binnen het arrondissement waarbij elke samenwerkingspartner zijn ervaringen met het werken rond herstel binnenbrengt in deze vergadering. Een mooi thema dat bij dit laatste opzet aansluit is de opstart van het project herstelfonds te Oudenaarde. De krijtlijnen voor een hernieuwde werking werden ondertussen uitgetekend en dragen een waardevol, hoog potentieel in zich. Het is onze intentie om dit project in 2010 met de stuurgroep van nabij op te volgen. Vragen die kunnen voorgelegd worden zijn onder andere of we het Fonds willen zien evolueren naar een instrument van herstelgerichte detentie, dan wel als een instrument binnen de bemiddeling, waarbij de beschikbaarheid in functie moet komen te staan van de particulariteit van de individuele aanvragen. Uiteraard werden ook de activiteitenverslagen van de bemiddelaars besproken op de vergaderingen. Hiermee nauw verbonden is de samenwerking met de verschillende arrondissementele partners en hoe deze tot stand komt. In 2010 willen we deze activiteitenverslagen meer in de verf zetten en ze vooraan op de agenda van de vergaderingen plaatsen. Zoals steeds werd ook dit jaar door de bemiddelaars deelgenomen aan andere externe overlegmomenten. 21 Concreet gaat het hier over de stuurgroep partnergeweld, de stuurgroep verkeer, het Prohena overleg en de werkgroep familiale bemiddeling. Deze laatste werd bij de jaaraanvang geïnstalleerd op initiatief van de kortgedingrechter en het parket met als doel de mogelijkheden tot implementatie van een project ouderschapsbemiddeling te verkennen binnen het arrondissement.

ACTIEPLAN BEMIDDELINGSDIENST In de voorbije periode werd een beleidsplanning opgemaakt voor de bemiddelingsdienst Oudenaarde. Dit plan is gebaseerd op vijf grote pijlers, met name het effectieve bemiddelingswerk, de concrete werking van de bemiddelingsdienst, het sensibiliseren en informeren, het domein stuurgroepen en het domein overleg en zelfzorg. Het grote voordeel van zo’n gestructureerd actieplan is dat veel duidelijker wordt wat de doelstellingen van de dienst zijn en waar prioriteiten liggen. Bovendien vergemakkelijkt dit actieplan het werken met meerdere collega’s aanzienlijk aangezien er een duidelijkere taakverdeling mogelijk is.

STRAFINRICHING OUDENAARDE Voor 2010 kunnen we stellen dat 16 van de 83 opgenomen dossiers (19 %) zich situeerden in de fase van de strafuitvoering. Ook dit jaar werd er veel geïnvesteerd in het informeren van de bewoners van de strafinrichting en dit door het aanbieden van individuele infomomenten. Deze infomomenten worden twee maal per maand georganiseerd en maken het mogelijk dat beklaagden en veroordeelden individueel bij de dienst terecht kunnen met hun vragen over bemiddeling. Op deze manier proberen de bemiddelaars de bemiddeling zichtbaarder te maken in de gevangenis en de drempel te verlagen. In de praktijk stellen wij vast dat er grote belangstelling is voor de individuele infomomenten, dit in tegenstelling tot de afwezige interesse 22 voor de gezamenlijke infosessie bij beklaagden en gedetineerden . Nadeel van deze individuele infosessies is dat de bemiddelaar vaker achterblijft met een eenzijdig daderverhaal. In de fase van de strafuitvoering wijst de praktijk uit dat de kans op een negatieve reactie van het slachtoffer groter is. Dit kan te maken hebben met de zwaarte van de feiten maar kan eveneens verklaard worden door het feit dat in deze fase van de gerechtelijke procedure slachtoffers moeilijker bereikbaar zijn dan de daders. Slachtoffers worden in deze fase minder ondersteund door derden. Zo is slachtofferhulp meestal, jaren na de feiten, niet langer in beeld; ook de advocaat neemt niet langer een rol op in het dossier. Alleen slachtofferonthaal parket komt in een aantal dossiers nog tussen. Moeten we niet nog actiever gaan samenwerken met deze dienst ? Doelstelling voor 2010 is dan ook om onze aandacht te richten naar de regelgeving rond de slachtofferverklaring en ons te focussen op een nieuwe partner waar we tot nu toe nog 21

Project herstelbemiddeling op nabijheidsniveau waarbij de verzoeningsfunctie van de vrederechter wordt aangesproken bij het oplossen van kleine burgerlijke en strafrechtelijke geschillen. 22

Voor de gezamenlijke infosessies liep dit jaar immers slechts één inschrijving binnen.

83 | P a g i n a


niet veel mee hebben samengewerkt, namelijk de geestelijke gezondheidszorg. Verder werd ook dit jaar nogmaals duidelijk dat we moeten opteren voor een meer structurele oriëntatie van de bemiddeling in de fase van de strafuitvoering, en dit zowel bij de instroom als bij de uitstroom van de dossiers. Hiermee bedoelen we dat het moment van instroom, of het al dan niet geïnformeerd worden over de mogelijkheid tot bemiddeling, niet afhankelijk mag zijn van personen. Het bemiddelingsaanbod moet op een rechtsgelijke manier kenbaar gemaakt worden aan alle recht-zoekenden. Richten we onze aandacht naar het moment van de uitstroom van bemiddelingsdossiers fase strafuitvoering, dan stellen we ons de vraag of we niet meer moeten streven naar een terugkoppeling vanuit de bemiddeling naar de gerechtelijke instanties en het wegen op de beslissingen van de strafuitvoeringsrechtbanken. Om deze doelstelling te verwezenlijken vragen wij ons af of het volstaat dat er meer overeenkomsten worden gegenereerd of moeten we nog een stap verder gaan en partijen meer wijzen op hun verantwoordelijk om te wegen op een gerechtelijke beslissing ?

DE CIJFERS IN BEELD Deze bespreking betreft de in- en uitstroom van alle bemiddelingsdossiers binnen het gerechtelijk arrondissement Oudenaarde in 2009, opgenomen door alle medewerkers van de vzw Suggnomè. Concreet betekent dit dat de cijfers voor de fase van de strafuitvoering volledig geïntegreerd zijn in deze bespreking.

AANTAL AANVRAGEN Als aanvraag wordt beschouwd, een strafdossier waarin minstens één van de partijen heeft laten blijken geïnteresseerd te zijn in de bemiddeling. Deze interesse kan blijken uit een persoonlijk gesprek maar kan evengoed blijken uit het ontvangen van een aanvraagformulier op de dienst. Dit betekent dat alvorens we van een effectieve aanvraag spreken, er al heel wat werk verzet is door onze samenwerkingspartners. Zo 23 verstuurde het parket in 105 strafbundels informatiebrieven over slachtoffer-dader bemiddeling. In hoeveel dossiers trajectbegeleiders, hulpverleners, politieagenten, justitieassistenten, … partijen informeerden over bemiddeling is door onze dienst niet gekend. Feit is dat we ondanks ons vernieuwd registratiesysteem nog steeds met een grote onbekende variabele af te rekenen hebben, namelijk het aantal dossiers waarin door derden geïnformeerd werd over bemiddeling. Zo zien we in tabel 1 dat er in 2009 sprake is van 92 aanvragen. Ter verduidelijking lichten we even de concrete werking toe. Wanneer een dader of slachtoffer, eventueel via zijn hulpverlener, advocaat, gevangenis, … bij de bemiddelingsdienst een aanvraag doet voor bemiddeling voor vonnis, toetst de bemiddelaar bij de gerechtelijke instanties of er al dan niet interferentie is met het lopende onderzoek. Als dit niet het geval is, dan vertrekt er vanuit de bemiddelingsdienst een aanbodsbrief naar de andere partij en wacht men reactie af. Indien de gerechtelijke instanties zelf menen dat partijen dienen geïnformeerd te worden, dan vertrekken de informatiebrieven vanuit het parket zelf. De bemiddelingsdienst krijgt hiervan kopij en wacht twee weken op reactie. Indien niemand reageert, worden herinneringsbrieven gestuurd, met de vraag de dienst te contacteren. Na vonnis wordt geen toetsing meer gedaan bij de gerechtelijke instanties en vertrekt - na een eerste intakegesprek met de partij die de bemiddeling aanvraagt en indien de aanvraag voldoet aan de criteria voor de bemiddeling - vanuit de bemiddelingsdienst een brief naar de tegenpartijen. Voor 2009 werden 9 aanvragen niet opgenomen. Het niet opnemen van zekere aanvragen heeft uiteenlopende redenen. Zo beantwoordden dossiers niet aan de criteria voor herstelbemiddeling, betrof het een oneigenlijke vraag, was de zitting te kortbij of interfereerde het bemiddelingsdossier met het lopende onderzoek, …

23

Zie blz 81 – selectie van dossiers en samenwerking met verschillende partners 84 | P a g i n a


AANTAL DOSSIERS WAARIN EFFECTIEF BEMIDDELD WERD In ten minste 105 strafdossiers werden partijen dit jaar geïnformeerd over bemiddeling. Zoals hoger vermeld 24 gaf dit aanleiding tot 92 aanvragen bij onze dienst die op hun beurt resulteerden in 75 bemiddelingsdossiers. Dit zijn strafdossiers waarin beide partijen op zijn minst interesse tonen in de methodiek van bemiddeling als antwoord op hun conflict en met wie een pre-bemiddelingstraject werd doorlopen. Deze pre25 bemiddelingstrajecten mondden uit in 67 effectieve bemiddelingsdossiers . In vergelijking met het vorige 26 werkjaar is dit een stijging met 19 dossiers . Oorzaak voor deze stijging is ons inziens te wijten aan de stijging van het aantal dossiers waarin rechtzoekenden werden geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling. We zouden dus de logische conclusies kunnen trekken dat hoe meer mensen geïnformeerd worden, hoe meer dit resulteert in effectieve bemiddelingsprocessen. Wat onze argumentatie versterkt voor het streven naar een zeer brede informatieverspreiding. Pas als mensen geïnformeerd worden over het bestaan van bemiddeling, kunnen ze een weloverwogen keuze maken en zelf beslissen of ze al dan niet willen meestappen in een bemiddeling. Dit is werken aan participatieve en communicatieve justitie. Maar dan moet men dus in eerste instantie geïnformeerd geraken, iets waar we dit jaar dus weer net iets beter in geslaagd zijn, en waar we ook volgend jaar zullen naar blijven streven.

AANTAL DADERS EN SLACHTOFFERS DIE REAGEREN Het feit dat niet in alle dossiers waarin mensen geïnformeerd worden, ook effectief bemiddeld wordt, betekent niet noodzakelijk dat er weinig reactie is van daders of slachtoffers. We concluderen dat redelijk veel mensen bereikt worden en dat ook behoorlijk wat mensen reageren en interesse vertonen, zonder dat dit resulteert in een effectieve bemiddeling. Hieruit blijkt dat een bemiddelaar meer doet dan enkel en alleen bemiddelen. Ook in de fase van de pre-bemiddeling wordt heel wat geïnvesteerd door onze bemiddelaars, nl. partijen informeren, een eerste luisterend oor bieden, doorverwijzen, andere partijen trachten te bereiken, …

AANTAL EN STATUUT VAN DE SLACHTOFFERS EN DADERS IN DE OPGENOMEN AANVRAGEN Van de 64 slachtoffers in de effectieve bemiddelingsprocessen waren er 24 mannen, 34 vrouwen en 6 rechtspersonen. Van de 42 daders waren er 37 mannen en 4 vrouwen.

AANTAL AFGESLOTEN BEMIDDELINSGDOSSIERS IN 2009 In 2009 werd gewerkt in dossiers die opgestart werden in 2008 en in 2009. In totaal werden in 2009 80 dossiers afgesloten, waarvan in 62 dossiers effectief werd bemiddeld. In 7 dossiers daarvan werden een of meerdere gezamenlijke gesprekken georganiseerd. In 23 van de 62 dossiers waarin effectief werd bemiddeld, werd een overeenkomst afgesloten. Dit houdt in dat in 11% van de dossiers waarin effectief een bemiddeling wordt opgestart er een gezamenlijk gesprek plaatsvindt en dat in 37 % van de dossiers waarin een bemiddeling gestart wordt, een overeenkomst wordt afgesloten. 27

De gemiddelde duur van een bemiddeling is 84 dagen, wat opmerkelijk korter is dan de vorige jaren . Dit kan te wijten zijn aan het feit dat heel wat dossiers ons pas bereiken op het moment dat er een zittingsdatum wordt gefixeerd. Dit maakt dat mensen verplicht zijn om heel vlug een beslissing te nemen aangaande de opstart van een bemiddelingstraject en dat er heel concreet gewerkt wordt naar een haalbare oplossing op korte termijn. Dit komt niet altijd de kwaliteit van de bemiddeling ten goede. Allereerst merken we op dat zo kort bij het proces de polarisatie van beide partijen groter wordt, de druk om tot een resultaat te komen verhoogt en spanningen en stress bij partijen toenemen. Vandaar dat in een aantal van deze ‘zittings’dossier de bemiddeling wordt uitgesteld tot na vonnis. Dit is zeker aangewezen en wordt actief voorgesteld in die dossiers

24

Aantal aanvragen de afgelopen jaren: in 2006: 79; in 2007: 83; in 2008: 74. Effectief bemiddelingsdossier = één dader en één slachtoffer in eenzelfde strafdossier die in het bemiddelingsproces stappen 26 Aantal effectieve bemiddelingsdossiers de afgelopen jaren: in 2006: 67; in 2007: 56; in 2008: 48. 27 in 2006 : 104; in 2007 : 95 en in 2008 : 129. 25

85 | P a g i n a


waar partijen zuiver wensen te praten over het emotionele aspect van het gebeuren en op zoek zijn naar een manier om zich ten aanzien van elkaar te verhouden in de toekomst.

AARD VAN DE FEITEN Lijsten we de bemiddelingsdossiers op naar aard van de feiten dan blijkt dat van de 65 effectieve bemiddelingsdossiers het in 24 dossiers handelt over eigendomsdelicten, in 29 dossiers over persoonsdelicten en 14 dossiers over zedendelicten.

GROEIPOTENTIEEL Jaarlijks vragen wij ons af of we als bemiddelingdienst aan onze limiet zitten wat betreft ons groeipotentieel. Een vraag die we niet kunnen beantwoorden zolang niet in alle strafdossiers, die beantwoorden aan de criteria voor bemiddeling, een rechtsgelijk aanbod bemiddeling vertrekt naar de betrokken partijen. In 2009 werd door alle samenwerkingspartners en de bemiddelingsdienst gestreefd naar het aanbieden van een dergelijk rechtsgelijk aanbod. Deze inspanningen mondden uit in nieuwe samenwerkingsafspraken met het Parket te Oudenaarde (zie hoger). We stellen dan ook vast dat de toezichtsfunctie die aan magistraten door de wet werd voorbehouden een structurele inbedding kreeg. Dit betekent vandaag dat in bijna alle dossiers die momenteel 28 in aanmerking komen voor bemiddeling informatie over bemiddeling vertrekt . Oudenaarde is een klein gerechtelijk arrondissement dat men zeker niet mag vergelijken met arrondissementen zoals Gent, 29 Dendermonde en Antwerpen. Uit de jaarstatistieken van de federale overheidsdienst justitie blijkt dat in 2008 te Oudenaarde 9.602 nieuwe correctionele zaken aanhangig werden gemaakt. Dit is in vergelijking met de 30 gerechtelijke arrondissementen Gent, Dendermonde en Antwerpen relatief laag . Een aanhangig gemaakt dossier kan op verschillende manieren worden afgesloten: de zondergevolgstelling, de samenvoeging, de terbeschikkingstelling, de betaalde minnelijke schikking, de succesvol voltooide bemiddeling in strafzaken, de directe dagvaarding, de vaststelling voor de raadkamer voor de regeling van de rechtspleging. Zo werd te Oudenaarde voor het werkjaar 2008 in 530 dossiers rechtstreeks gedagvaard en werd in 194 dossiers een uitspraak gedaan over de regeling van de rechtspleging voor de raadkamer. Van deze laatste werd in 54 % van de dossiers verwezen naar de correctionele rechtbank. Dit alles om te duiden dat zeker niet alle parketdossiers in aanmerking komen voor herstelbemiddeling. Het feit dat dit jaar sowieso in 105 dossiers geïnformeerd werd over bemiddeling en deze dossiers uitmondden in 75 bemiddelingsdossiers willen we dan ook toeschrijven aan onze succesvolle samenwerking met al onze partners. Hiervoor onze oprechte dank.

BEMIDDELINGSDIENST LIMBURG

HERSTELBEMIDDELING LIMBURG In oktober 2007 werd voor het eerst de idee van een intensere samenwerking bespreekbaar gemaakt binnen de VZW. Momenteel profileren de beide bemiddelingsdiensten zich duidelijk als de dienst Herstelbemiddeling Limburg (HBLim), met vermelding van de twee afzonderlijke arrondissementele werkingen in Hasselt en Tongeren. Dit vertaalt zich in de mondelinge en geschreven communicatie met cliënten, met partners, op overlegmomenten, en binnen de beide stuurgroepen. Op vlak van bemiddelingswerk komen alle nieuwe aanmeldingen uit Hasselt en Tongeren terecht op 1 dossierlijst. Het kan dus zowel een bemiddelaar uit het arrondissement Hasselt als een bemiddelaar uit Tongeren zijn die een nieuw dossier opstart. Hierbij wordt dan rekening gehouden met de caseload van de bemiddelaar. De arrondissementele bemiddelingsdiensten – en dus ook bemiddelaars – blijven evenwel gelinkt met de justitiële partners. Contacten met rechtbank of parket verlopen dus steeds via de arrondissementele 28

Sinds september 2009. www.just.fgov.be/statistiek_parketten/jstat2008 30 Meer concreet betrof het voor Gent 39.504, voor Dendermonde 37.440 en voor Antwerpen 45.995 nieuwe correctioneel aanhangig gemaakte zaken. 29

86 | P a g i n a


bemiddelaar, als het ware de “verbindingsbemiddelaar” van dat arrondissement. De praktijk van de laatste twee jaar wijst uit dat de bemiddelaar van Tongeren hoofdzakelijk dossiers opneemt uit eigen arrondissement, en dat de bemiddelaars uit Hasselt naast de dossiers uit eigen arrondissement een behoorlijk aantal dossiers uit arrondissement Tongeren opnemen. Dit heeft uiteraard te maken met de grote dossierinstroom in Tongeren. De meerwaarde van een samensmelting tussen de twee arrondissementele diensten in Limburg naar één bemiddelingsdienst is dat op de feitelijke werking uitzonderingen kunnen gemaakt worden zoals het opvangen van dossiers op de wachtlijst. In theorie zou deze flexibiliteit ook mogelijk zijn tussen twee afzonderlijke bemiddelingsdiensten, maar de ervaring wijst uit dat deze werkwijze niet optimaal is wat betreft de cliëntgerichtheid, de efficiëntie in de samenwerking met justitiële partners, en de geloofwaardigheid en beeldvorming in de regio. De onduidelijkheid die hierin bestaat of bestond op het gebied van de bemiddeling in fase strafuitvoering getuige hiervan. Naast dit eerste argument, met name de flexibiliteit in de opvang en opstart van dossieraanvragen, is er nog een structureel argument op vlak van een verdere uitbouw, ontplooiing, en bestendiging van de bemiddelingsdienst in de provincie. De sociale en parajustitiële kaart is in Limburg in grote mate provinciaal georiënteerd. Of met andere woorden: de arrondissementeel georganiseerde bemiddelingsdiensten in Limburg zijn haast de enige arrondissementele diensten in de provincie. De evolutie in Limburg om zich niet arrondissementeel te organiseren is waarschijnlijk ingegeven door de geografische indeling van de arrondissementen. In de toekomst zou de eenheidsdienst kunnen evolueren naar één centraal bureau, en verschillende antennediensten.

EÉN DIENST, TWEE STUURGROEPEN De vraag naar de bedoeling en het “nut” van de stuurgroepen klinkt regelmatig op binnen arrondissementen. De VZW heeft daarop volgend de werking en finaliteit van de verschillende stuurgroepen in kaart gebracht in voorbereiding op een inhoudelijke debat dat plaatsvond met alle medewerkers van de VZW op de denkdagen van 2009. Uit de synthese blijkt ondermeer dat in de grote meerderheid van de gevallen de stuurgroep een platform is geworden van overleg. Slechts uitzonderlijk stonden stuurgroepen beschreven als een beleidsadviserend orgaan. Hasselt en Tongeren stonden ten dele onder deze categorie vermeld. Een eerste vraag zal zijn op welke manier een evenwicht zal gezocht moeten worden in het spanningsveld dat ontstaat tussen de agenda van een stuurgroep als beleidsadviserend orgaan en de agenda van de VZW als werkgever. De dienst Herstelbemiddeling Limburg is ervan overtuigd dat op termijn een officiële erkenning van het statuut van stuurgroep als beleidsadviserend overleg wenselijk zou zijn. Een volgende vraag die zich voor Limburg zal stellen in het licht van de eenheidsdienst is hoe de stuurgroepen van Hasselt en Tongeren zich tot elkaar zullen verhouden in hun beleidsadviserende rol. In de werking van de twee diensten zijn er zeker en vast gemeenschappelijke agenda’s binnen de twee stuurgroepen die arrondissementeel overstijgend zijn. Het gaat dan in de eerste plaats over de opdracht van de beide bemiddelingsdiensten om het maatschappelijk draagvlak voor herstelrecht in Limburg te verbreden. En daarnaast zijn er ook specifieke bemiddelingsthema’s die binnen beide stuurgroepen samen bekeken kunnen worden. We denken dan aan het actuele thema rond bemiddelen in verkeersongevallen. Rond dit thema werd er in 2009 besloten om in 2010 een gezamenlijke stuurgroep samen te roepen.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 INFORMEREN ALS EERSTE DOELSTELLING In het arrondissement te Tongeren wordt er vanuit het parket reeds lineair geïnformeerd sinds september 2006 en dit conform de wet van 22 juni 2005. Er was een eerste evaluatie en bijsturing in het najaar van 2007.

87 | P a g i n a


Sinds begin 2008 is de werkwijze ongewijzigd. Magistraten maken bij de eindvordering een overweging om partijen in een dossier te informeren over bemiddeling. Hiervoor hanteren zij de criteria: (1) bekennende dader, (2) gekend slachtoffer, en (3) schade. In opdracht van de magistraat informeert de administratie de partijen. In navolging op de dossierselectie van de magistraten overloopt de bemiddelaar op geregelde tijdstippen de strafbundels die niet weerhouden werden. Indien er nog bijkomende strafbundels zijn die voldoen aan de criteria om in aanmerking te komen voor bemiddeling, worden deze dossiers nog door de magistraat weerhouden. De strafbundels waarin een gerechtelijk onderzoek gevoerd wordt, en die door de onderzoeksrechters aangeboden worden voor eindvordering worden op de criteria getoetst. Indien weerhouden, worden hierin de partijen ook geïnformeerd over bemiddeling. De dossiers die door de raadkamer “onder de banden” worden verwezen naar de correctionele rechtbank passeren niet voor toetsing bij de bemiddelaar omwille van de korte tijdspanne tot dagvaarding. In het arrondissement te Hasselt is er sinds de opstart in 2007 nauwe samenwerking met het onderzoeksgerecht en de voorzitter van de Rechtbank van eerste aanleg. Vanaf 2008 werd er minstens maandelijks door alle onderzoeksrechters een dossierselectie gedaan, rekening houdend met de criteria: (1) bekennende dader, (2) gekend slachtoffer. Bijkomend werd ook nog rekening gehouden met de beslissing in de eindvordering. Vervolgingstelling was hierin uiteraard een voorwaarde. In 2009 werd het systeem van dossierselectie nogmaals geïntensifieerd. Alle dossiers die voor de raadkamer verschijnen worden systematisch – dit betekent bijna wekelijks – getoetst op de criteria en desgevallend aangeboden aan de bemiddelingsdiensten om aanbodsbrieven in te schrijven. Maandelijks leverde dit een instroom van gemiddeld 11 nieuwe strafbundels. De nauwe samenwerking en het groeiend geloof vanwege het onderzoeksgerecht om iedereen over zijn recht tot bemiddeling te informeren, heeft er in december 2009 toe geleid dat het onderzoeksgerecht alle betrokken partijen in een gerechtelijke procedure, en meer bepaald in een gerechtelijk onderzoek, lineair zal informeren over de mogelijkheid tot herstelbemiddeling. De griffie van de raadkamer informeert alle partijen over de mogelijkheid tot bemiddeling. Dit nieuwe systeem zal bij aanvang van 2010 nauwgezet geëvalueerd worden.

VERBREDING VAN HET AANBOD NAAR VERKEERSONGEVALLEN Volgens de Wet op Bemiddeling hebben alle personen met een direct belang in het kader van een gerechtelijke procedure de mogelijkheid om beroep te doen op bemiddeling. Dit is alvast ook de interpretatie die het politieparket te Tongeren maakt vanaf 2009 als het gaat om verkeersongevallen met dodelijke afloop. Alle partijen betrokken bij een dodelijk verkeersongeval zonder verzwarende omstandigheden worden vanaf december 2008 door het Parket te Tongeren geïnformeerd over het aanbod in bemiddeling. Dit heeft er uiteraard voor gezorgd dat de aanvragen in deze dossiers zijn toegenomen. Naar aanleiding van deze beslissing is er in Tongeren tussen bemiddelingsdienst en de dienst slachtofferonthaal van het parket een structurele samenwerking opgestart, die erop gericht is in de eerste plaats om de informatieverstrekking, de terugkoppeling, de doorstroming, en de bemiddeling te evalueren. Wat betreft bemiddelingsmethodiek worden verkeersdossiers ook nauwgezet geëvalueerd tijdens de intervisiemomenten. De juridische complexiteit van verkeersdossiers en de aard van feiten noopt hier en daar om een herziening in de bemiddelingsmethodiek. Op basis van de ervaringen in 2009 zal het systeem van lineair informeren verder nauwgezet geëvalueerd worden met de betrokken partners, het politieparket en de dienst slachtofferonthaal aan het parket. Voorlopig werden volgende belangrijke elementen of thema’s opgemerkt die zeker verdere opvolging en evaluatie vragen: (1) principe van opzet, schuld, en schuldgevoel; (2) Bemiddelen zonder resultaatsverbintenis; en de (3) afstemming en samenwerking met partners (voor meer gedetailleerde bevindingen, zie jaarverslag Herstelbemiddeling Limburg 2009). Het is duidelijk gebleken tijdens deze experimenteerfase in 2009 dat bemiddeling bij dodelijke verkeersongevallen een andere focus vraagt van de bemiddeling. Resultaatsgerichte methoden van bemiddeling zijn hier niet opportuun, en vaak zelfs ongewenst. De onzekerheid rond schuld en verantwoordelijkheid maakt het moeilijker om partijen naar een constructief communicatieproces toe te leiden dat de verwerking en het rouwproces van de partijen ten goede komt. En de vraag voor de toekomst zal zijn of deze vorm van herstelbemiddeling als een proces van loutering en heling gezien moet worden, dan wel of ze een bijdrage kan leveren aan een meer op participatie gerichte justitie.

88 | P a g i n a


HERSTELGERICHTE DETENTIE De verdere uitwerking en de heropstart van het project herstelfonds is één van de doelstellingen wat betreft onze werking in de gevangenis. Het is de bedoeling om op deze ingeslagen weg verder te gaan, waarin lokaal overleg en dialoog met de verschillende partners de belangrijkste aandachtspunten zullen blijven. Heel ver staan we op dit vlak nog niet, maar hierin zijn we hoegenaamd geen uitzondering in vergelijking met de andere Vlaamse gevangenissen waar het project herstelfonds is opgestart. In dit hele verhaal zal het niet onbelangrijk zijn voor Limburg dat het lokale directieteam van Hasselt in 2010 haar volle steun zal blijven verlenen aan de herstelmedewerker om de herstelgedachte werkelijk een plaats te kunnen geven in het strafuitvoeringsbeleid van de instelling. Het beheer en de uitvoering van de gevangenisstraf moet voorwaarden blijven scheppen – weliswaar in een veilig kader en vanuit een degelijk bestuur – om communicatieprocessen tussen de gestraften en hun slachtoffers te faciliteren. In de tweede plaats – en een meer algemene uitdaging voor 2010 – zal de denkoefening zijn voor Limburg rond de vraag: “hoe moet bemiddeling in de fase van de strafuitvoering zich verhouden tot het aanbod van bemiddeling in de fase voor vonnis? Moet er überhaupt een verhouding zijn?” Het is niet enkel de perceptie, maar ook nog steeds de realiteit als we de cijfers bekijken, dat de bemiddeling in de fase van de strafuitvoering een zeer kleine minderheid uitmaakt van het totaal aantal dossiers dat instroomt. Afgaande op de bepalingen uit de Wet op Bemiddeling is er geen enkel argument om in vormen van bemiddeling prioriteiten te stellen. Het zou bijvoorbeeld moeilijk verdedigbaar zijn om een dossier in de fase voor vonnis te laten “voorgaan” op een dossier in de fase van de strafuitvoering. Naar analogie met het systeem van lineair informeren vanuit de gerechtelijke overheden, zal er dus binnen de dienst Herstelbemiddeling Limburg gewerkt worden aan een plan om een veralgemeend informeren voor bemiddeling in de fase van de strafuitvoering voor Limburg ingang te doen vinden. Het is onze overtuiging dat het recht op bemiddeling voor iedere betrokken partij in een gerechtelijke procedure ook moet gelden voor burgers die voor korte of lange tijd in detentie verblijven.

WACHTLIJST Een wachtlijst creëert ontegensprekelijk een spanningsveld tussen enerzijds de lopende dossiers niet op een kwaliteitsvolle wijze kunnen behandelen (en dus de nood om een rem te zetten op de instroom), en anderzijds de frustratie om niet snel genoeg nieuwe dossiers te kunnen opstarten omdat de kans bestaat dat “ontevreden klanten” het geduld verliezen om lang op de wachtlijst te moeten staan. De wachtlijst in Tongeren is daarom een constante zoektocht naar een goed evenwicht geweest sinds midden 2008. In oktober 2007 werd vanuit Limburg de bezorgdheid uitgedrukt dat een actievere samenwerking met de 31 parketdiensten van Tongeren mogelijks een dossier overload zou kunnen teweegbrengen . Na de laatste aanpassing in het systeem van lineair informeren in februari 2008 is er dan ook een constante op te merken in de doorverwijzingen door het parket (gemiddeld 15 strafbundels per maand). Vanuit het parket wordt nu veralgemeend geïnformeerd naar al de dossiers die voldoen aan de criteria. Niet veel later zou blijken dat de voorspelling correct werd ingeschat: sinds 14 april 2008 heeft de bemiddelingsdienst Tongeren een wachtlijst moeten invoeren. Op 30 september 2008 kwamen er 27 strafbundels op de wachtlijst. Een strafbundel komt op de wachtlijst vanaf het moment dat minstens 1 dader en 1 slachtoffer ingaan op de bemiddeling. Dit wil zeggen dat wanneer twee partijen aangeven dat ze in de bemiddeling willen stappen, ze op de hoogte worden gebracht van het bestaan van de wachtlijst. Ze worden schriftelijk ingelicht dat ze gecontacteerd worden wanneer er met hun een afspraak kan gemaakt worden voor een kennismakingsgesprek. Na een wachttijd van ongeveer 13 weken werd het eerste dossier op de wachtlijst opgestart. De gemiddelde wachttijd lag dan ook rond de 3 maanden. Wanneer in deze wachttijd de datum voor de correctionele zitting in een dossier bekend is, krijgt dit dossier prioriteit om alzo nog afgerond te kunnen worden voor de zitting en een regeling toe te voegen aan het dossier. Als deze spoedbemiddeling niet mogelijk is worden deze dossiers met zorg opgestart in de fase van de strafuitvoering.

31

Vanspauwen, K. en Cuppens, M. (2008) Subsidiedossier Limburg, interne nota tbv Suggnomè VZW, pp. 2-3.

89 | P a g i n a


Dit blijft hoe dan ook een vreemde werkwijze als men weet dat we na één reactie aan de niet reagerende partij een herinneringsbrief schrijven. Als hierop gereageerd wordt ontvangt deze partij kort nadien een schrijven dat zijn dossier op de wachtlijst staat. In enkele strafbundels toonden partijen dan ook geen interesse meer in de bemiddeling. Wat de juiste reden hiervoor is hangt af van dossier tot dossier. Mede dankzij een personeelsuitbreiding van 0,5 FTE voor Tongeren midden 2008 kon de toeloop op de wachtlijst enigszins ingeperkt worden. In januari 2009 stonden er 10 dossiers op de wachtlijst. Dit zijn dossiers die in principe opgestart konden worden in 2008 maar dat was niet mogelijk omwille van personeelstekort. Intussen bleek dat er met betrekking tot maandelijkse instroom een constante was vast te stellen van gemiddeld 15 dossiers per maand. Gezien de evaluatie van de voorbije jaren was er geen indicatie dat dit ook in 2009 niet zo zou zijn. Na herhaaldelijk oproepen vanuit Limburg werd er binnen de VZW ernstig nagedacht over de wachtlijst in Limburg, en in het bijzonder in Tongeren. Er was dringend nood aan versterking en ondersteuning. De VZW werd in april 2009 uitgebreid met een administratieve kracht. Er werd voorgesteld om die naast de arrondissementen Mechelen en Antwerpen (samen gehuisvest in Antwerpen) ook te laten werken in Tongeren. Vanaf mei 2009 werkte de administratieve kracht wekelijks op vrijdag in Tongeren. In augustus 2009 werd beslist dat het niet langer haalbaar is om als werknemer de administratieve taken van drie verschillende arrondissementen met drie verschillende werkwijzen te combineren. Met als gevolg dat er vanaf september niet langer administratieve ondersteuning is voor Tongeren. Anderzijds werd tegelijkertijd beslist om de regio Limburg vanaf mei 2009 uit te breiden met een 0,5 FTE bemiddelaar. Dit viel samen met de terugkeer van een collega uit ouderschapsverlof. Op 1 mei 2009 steeg de personeelsbezetting voor de bemiddelingsdienst Limburg naar 2,7 FTE. De dossiers die op de wachtlijst stonden konden opgenomen worden en begin september 2009 was deze zo goed als bijgewerkt. In september werd een collega voor onbepaalde duur ziek en in november verliet deze collega de organisatie. De ambities voor de ingeslagen weg werden opgeborgen en de dienst zou tijdelijk terug functioneren op 2 FTE. Onmiddellijk had dit tot gevolg dat de wachtlijst opnieuw een noodzakelijk werkinstrument werd. Het jaar 2009 werd bijgevolg afgesloten met 19 strafbundels op de wachtlijst die zich vertalen in 34 bemiddelingsdossiers. Door de doorgedreven samenwerking in Limburg worden alle aanvragen voor de 2 arrondissementen samen op één dossierlijst opgenomen. In theorie betekent de wachtlijst Tongeren dan ook de wachtlijst voor Limburg. Nieuwe aanvragen voor Hasselt komen bijgevolg ook op de wachtlijst terecht. Dit houdt uiteraard belangrijke consequenties in voor de werking in het arrondissement Hasselt. Momenteel liepen in 2008 en 2009 de eerste doorverwijzingen vanwege het Parket druppelsgewijs binnen wat betreft verkeersongevallen en dossiers waarin slachtoffers hun wens uitdrukken om te bemiddelen. Vooral deze laatste evolutie in de relatie met het Parket is positief. De bemiddelingsdienst te Hasselt zal in elk geval proberen voorkomen dat de samenwerking met Parket en Onderzoeksgerecht zal bevriezen door het feit dat er een wachtlijst bestaat in Hasselt. Herstelbemiddeling Limburg heeft zich dan ook al sinds het einde van 2008 als vragende partij aangediend om een duidelijk communicatiemodel uit te werken samen met de vzw Suggnomè rond de problematiek van wachtlijsten. Kennelijk is de wachtlijstproblematiek van Tongeren een geïsoleerd geval binnen Vlaanderen, en bestaat er geen prioriteit om hier richtlijnen rond te formuleren, laat staan om hierin een strategisch actieplan op te stellen. In 2009 zijn er echter – zoals hierboven in detail beschreven – tal van inspanningen geleverd vanwege de VZW om aan de situatie in Tongeren tegemoet te komen. De eindbalans, echter, is negatief. Met betrekking tot het reduceren van een wachtlijst hebben we geen positieve resultaten gekend. 2009 werd gestart met 10 dossiers op de wachtlijst en beëindigd met 19 dossiers op de wachtlijst. Deze relatief tegenvallende resultaten op vlak van dossierwerk hebben onlosmakelijk repercussies gehad op het personeelsbeleid en het structureel werk binnen de dienst Herstelbemiddeling Limburg. De ambitieuze jaarplanning die opgemaakt werd in 2009 is in zeer beperkte mate gerealiseerd. We kijken vooruit naar 2010. De op til staande vervanging van de deeltijdse collega - voorzien voor 1 februari 2010 – en de geplande uitbreiding met een 0,5 FTE in het kader van de Sociale Maribel bieden een hoopvol

90 | P a g i n a


perspectief. Dit wil zeggen dat Herstelbemiddeling Limburg in 2010 snel naar een personeelsbezetting van 3 FTE zal evolueren. Deze vooruitzichten – tezamen met de bezorgdheid en ondersteuning vanuit de VZW – doen ons positief uitkijken naar de toekomst.

DE CIJFERS IN BEELD AANTAL AANVRAGEN In Hasselt werden er in 2009 in 92 strafbundels partijen geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling. In Tongeren werden er maar liefst in 190 dossiers partijen geïnformeerd, dit zijn dossiers waarin partijen geïnformeerd worden door een gerechtelijke dienst over de mogelijkheid tot bemiddeling. Voor Hasselt bracht dit 92 aanvragen tot stand, voor Tongeren leidde dit tot 123 aanvragen. In Hasselt komen de meeste dossiers vanuit een gerechtelijk onderzoek. Dit heeft uiteraard te maken met de nauwe samenwerking tussen bemiddelingsdienst en onderzoeksgerecht. Tot en met december 2009 vond er een dossierselectie plaats door het onderzoeksgerecht, en vanaf december 2009 wordt er vanuit het onderzoeksgerecht lineair geïnformeerd naar alle partijen. In Tongeren ligt het grote aantal dossiers bij de opsporingsonderzoeken. Dit is uiteraard het gevolg van het feit dat het Parket te Tongeren sinds 2008 alle betrokken partijen in een procedure lineair informeert over de mogelijkheid tot bemiddeling. Aan het einde van 2009 stond de teller van de wachtlijst op 19 dossiers. Dit betekent dat er in 19 dossiers een bereidheid was vanwege beide partijen om te bemiddelen, maar omwille van de hoge dossierlast deze dossiers pas effectief opgestart kunnen worden in 2010. En tenslotte waren er in 2009 7 dossiers waarin geen bemiddeling werd opgestart ondanks het feit dat er interesse van beide partijen was om te bemiddelen. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend. De voornaamste zijn: dossiers waarvan de correctionele zitting te kort was gepland om de bemiddeling nog een kans te geven, dossiers waarin de bemiddeling interfereerde met het nog lopend onderzoek, of dossiers waarin de bereidwillige dader de feiten niet volledig bekende.

REACTIES VAN SLACHTOFFERS Bij het reactiepercentage voor slachtoffers valt op dat er in Tongeren opvallend meer slachtoffers reageren op een aanbod om te bemiddelen. Dit aanbod gebeurt in de meeste gevallen door de infobrief die slachtoffers ontvangen via het Parket. 133 op een totaal van 220 slachtoffers stemmen toe om te bemiddelen. Dit cijfer ligt hoger dan in Hasselt, waar slechts 52 op 194 slachtoffers interesse tonen in het aanbod. Dit kan meerdere redenen hebben. Eén van de denkpistes is dat de wijze van aanbod doen in Hasselt (waar een brief vanuit de bemiddelingsdienst verstuurd wordt in plaats van een infobrief vanuit het parket) slachtoffers eerder doet aarzelen om snel in te gaan op een aanbod om te bemiddelen. Een andere denkpiste zou kunnen zijn dat door de ernst en de aard van de feiten voor de dossiers in Hasselt het merendeel van de slachtoffers het minder gepast/opportuun achten om in te gaan op een aanbod om te bemiddelen. In Hasselt komen de meerderheid van de aanvragen uit onderzoeksdossiers terwijl het in Tongeren merendeels om opsporingsdossiers gaat. Een andere markante vaststelling is dat er in het arrondissement Tongeren maar liefst 34 slachtoffers op het einde van 2009 op een wachtlijst komen te staan.

AARD VAN DE FEITEN IN DE BEMIDDELINGSDOSSIERS In Tongeren wordt in overgrote meerderheid bemiddeld in persoonsdelicten (41%) – in 68% van de gevallen gaat het hier over slagen en verwondingen. De bemiddeling bij eigendomsdelicten komt vervolgens in Tongeren op de tweede plaats staan (34%). Vervolgens bemiddelde Tongeren in 8% bij verkeersdelicten. In verkeersdossiers kwam het in de 15 aanvragen (potentiële dossiers) maar liefst 11 maal tot een bemiddeling

91 | P a g i n a


(effectieve dossiers). Dit is ongeveer 73%. De verhouding tussen de effectieve dossiers en de potentiële dossiers ligt in Tongeren voor persoonsdelicten en zedendelicten ongeveer op 50%. Voor de eigendomsdelicten ligt deze verhouding tussen effectieve dossiers (45) en potentiële dossiers (117) slechts op 34%. Deze verhoudingen kunnen de hypothese enigszins bevestigen waarin we stellen dat wanneer mensen persoonlijk leed aangedaan is ze meer behoefte hebben aan bemiddeling. Dit blijkt ook in de bemiddelingspraxis en de overeenkomsten die hieruit voortvloeien. Deze verhouding tussen de dossiers ligt in Hasselt enigszins anders. Hier werd in de overgrote meerderheid bemiddeld in eigendomsdelicten ( 73%) en maar in 1 op 5 dossier in persoonsdelicten (20%). In Hasselt werd er in 2009 niet bemiddeld in verkeersdossiers. Er waren echter wel 3 potentiële dossiers.In Hasselt liggen deze verhoudingen tussen potentiële dossiers en effectieve dossiers opmerkelijk lager voor alle categorieën van misdrijven. Voor vermogensdelicten ligt deze verhouding op 18% (30/168 dossiers), voor persoonsdelicten op 10% (8/83 dossiers), en voor zedendossiers op 13% (3/22 dossiers). De reden van deze opmerkelijk lagere cijfers in Hasselt moeten op verschillende vlak te verklaren vallen. In Hasselt gaat het in de meeste van de dossiers om onderzoeksdossiers. De partijen in deze dossiers krijgen in een vroeger stadium van de gerechtelijke procedure een aanbod om te bemiddelen. Dit zou een rol kunnen spelen in hun motivatie. Anderzijds vertrekken de aanbodsbrieven vanuit de bemiddelingsdienst zelf, en vanuit de gerechtelijke diensten zoals in Tongeren. Zowel de timing van het informeren als de wijze van aanbod zullen in Hasselt een onderwerp van onderzoek en bijsturing vormen. Het zal onder andere interessant zijn om te bekijken of de invoering van het systeem van lineair informeren van het onderzoeksgerecht in Hasselt andere effecten zal geven. Als we de cijfers naar de aard van de feiten bekijken op regionaal niveau dan merken we dat Tongeren globaal het hoogste scoort. Zeker op vlak van verkeersdossiers, maar ook op zedendossiers zijn er weinig arrondissementen die met hun cijfers in de buurt komen van Tongeren. Hasselt daarentegen scoort heel wat minder. Er zijn nog een drietal arrondissementen die minder dossiers haalden in 2009. Op vlak van eigendomsdelicten, echter, scoort Hasselt dan weer wel hoog.

AANTAL AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In het afgelopen jaar werden in Limburg in totaal 186 bemiddelingsdossiers afgerond. In de grote meerderheid van deze dossiers werd er op indirecte wijze bemiddeld. Dader en slachtoffer kwamen met andere woorden niet rechtstreeks met elkaar in contact in 75% van de gevallen (131 van de 186 dossiers). Bij de resterende 25% van de dossiers werden daders en slachtoffers minstens eenmaal samen rond de tafel gebracht. Op regionaal vlak zitten naast Tongeren ook Turnhout, Brussel en Leuven veruit boven het gemiddelde op vlak van de afgesloten dossiers. Als we even kijken naar de verhouding tussen indirecte en directe bemiddelingen dan merken we een gemiddelde verhouding van 1 directe op 4 indirecte bemiddelingen. In 20% van alle bemiddelingen werd er met andere woorden een gezamenlijk gesprek georganiseerd tussen dader en slachtoffer. Hasselt scoort hier duidelijk lager met ongeveer 15% directe bemiddelingen, in Tongeren ligt het percentage dan weer opmerkelijk hoger met ongeveer 28% directe bemiddelingen. En vermeldenswaardig in dit verband is toch wel het arrondissement Leuven, waarin in maar liefst 60% van alle dossiers minstens één gezamenlijk gesprek plaatsvond.

BEMIDDELINGSDIENST MECHELEN INLEIDING In 2009 werd de bemiddelingsdienst Mechelen verder gesubsidieerd voor 1,5 Fte. Tina Jammaers en Hilde Deboeck bleven de bemiddelaars van dienst. In de loop van mei 2009 werd binnen vzw Suggnomè beslist om de middelen (80%) voor een administratieve kracht toe te wijzen aan een regio ( concreet Mechelen – Antwerpen – Tongeren). Jessy Blommaert vult deze functie in en focust zich in eerste instantie op de bemiddelingsdienst Mechelen.

92 | P a g i n a


De administratie kunnen we opsplitsen in: administratie in het concrete bemiddelingswerk (selectie gerechtelijke dossiers, voorbereiding bemiddelingsdossier, briefwisseling, …); administratie i.v.m. de werking van de bemiddelingsdienst (onthaal, registratie, archivering, …).

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 STUURGROEPWERKING STOPZETTING PROJECT SCHADEBEMIDDELING Bij de begrotingsopmaak besliste de stad Mechelen om het niet-gesubsidieerde project “schadebemiddeling” stop te zetten. De schadebemiddelaar werd geheroriënteerd naar buurt/burenbemiddeling en coaching van straathoekwerkers, stadswachten en jeugdwerkers, waarvoor de stad wel subsidie ontvangt. De stuurgroep betreurde deze beslissing en had voornamelijk volgende bezorgdheden: bemiddeling is op elk gerechtelijk echelon noodzakelijk; schadebemiddeling was een goede aanvulling op de andere bemiddelingsprojecten (herstelbemiddeling, BIS); het parket had net het project mee ingeschreven in hun actieplan rond “minnelijke schikking”. De doorstroming van dossiers kon bekeken worden; burgers worden via deze weg geholpen om vergoed te worden voor hun schade (crisis: mensen nemen niet snel meer een advocaat wegens te hoge kost. Schadebemiddeling is gratis) waarom is “schadebemiddeling” nooit ingepast in het veiligheidsplan van de stad. Vanuit stad Mechelen werd er een tafelronde georganiseerd naar aanleiding van de vraag van het parket naar een schaderegelaar in het kader van een minnelijke schikking. De volgende personen werden uitgenodigd: E. Fieuws (Justitiehuis), P. Lenaerts (Parket Mechelen), M. Dommicent (Lokale Politie Mechelen), W. Van Herle (Preventieambtenaar stad Mechelen), R. Vanpee (schadebemiddelaar stad Mechelen), T. Jammaers (herstelbemiddelaar Suggnomè) en A. Salmi (Schepen Preventiebeleid). Uit dit overleg ontstond een visienota. Uit de nota komt een concreet voorstel naar voren: aanwerving van een schaderegelaar voor het arrondissement Mechelen om vooraf te bemiddelen in dossiers met een minnelijke schikking. Het voorstel werd eveneens voorgelegd aan de Procureur des Konings Mechelen. Er wordt nu gewacht op haar reactie. Tevens zal ieder betrokken stuurgroeplid zijn piste bewandelen op zijn terrein om dit item ter sprake te brengen.

POLITIE ALS BETROKKEN PARTIJ IN EEN BEMIDDELING De cijfers voor 2008 en onze ervaringen roepen vragen op: kunnen we bemiddelen met politieagenten als benadeelde partij? 1. Komen belangrijke principes als neutraliteit, evenwaardigheid, vertrouwelijkheid en vrijwilligheid niet in het gedrang? Er is een duidelijk machtsverschil tussen politieagent in functie en een minderjarige/meerderjarige dader, laatste zit in een ondergeschikte positie en durft misschien niet vrijuit te praten, voelt zich wellicht wat gedwongen om in bemiddeling te gaan,… Maar, hetzelfde geldt voor de politieagent, hoe vrij is deze om te praten?

93 | P a g i n a


Door zijn functie, heeft de agent toegang tot informatie over de andere partij (bv kennen geschiedenis van de jongere, hebben toegang tot strafregister en persoonsgegevens,… ) 2.

Is er wel persoonlijke toenadering van de partijen mogelijk in deze dossiers? Persoonlijke uitwisseling van boodschappen, vragen, verwachtingen,… is net datgene waar de bemiddeling mee aan de slag gaat. Deze toenadering tussen partijen vraagt tijd, het is een proces dat beiden afleggen. De status van politieagent schept enerzijds een innerlijke afstand: het gaat om een persoon die een functie uitoefent. Bovendien is er een afstand t.a.v. de dader (zie hierboven). In onze aanbodsbrieven die van uit het Parket vertrekken, benadrukken wij deze afstand: wij richten ons tot de politieambtenaren in de politiezone waar ze werkzaam zijn. Ook in hun reacties horen wij meermaals dat slachtofferschap in vermelde dossiers ‘bij de job’ hoort.

Verdere vragen die gesteld werden op de stuurgroep : Aan de politie: Welke richtlijnen bestaan er binnen het politie-ambt rond omgaan met smaad en weerspannigheid? Welke ondersteuning is er voorzien om politiemensen op te vangen bij slachtofferschap in hoofde van hun functie? Zijn er verschillen naar gelang de ernst van het slachtofferschap? Hoe moeten zij in de toekomst met dezelfde persoon/dader omgaan? Kunnen politiebeambten hun functie neerleggen en in een persoonlijk proces met de dader stappen? Bestaan er binnen de politiezones richtlijnen rond ‘hoe reageren op een aanbod van bemiddeling’? Aan het Parket: Wat is het idee achter de aanmelding van deze dossiers voor bemiddeling? Hoe zit het met Burgerlijke partijstelling van politieambtenaren? Stellen zij zich BP in hoofde van hun functie of van hun persoon? Volgens de stuurgroep kan een politieman in persoon deelnemen aan een bemiddeling. De lage respons kan te wijten zijn aan een weerstand om te “investeren” van tijd en energie in een bemiddeling. Ook de houding “dit hoort bij de job” zou hen kunnen weerhouden van een deelname. De stuurgroep denkt dat het een gemiste kans is als politie niet reageert op het aanbod. Er wordt besloten dit met de lokale politiediensten te bespreken. De organisatie hiervan is voor 2010.

BEMIDDELING FASE STRAFUITVOERING Op 1 september 2008 besliste Suggnomè, in overleg met beide overheden, om het onderscheid in de bemiddeling vóór vonnis en de bemiddeling na vonnis op te heffen. Concreet moet de bemiddelingsdienst Mechelen voortaan de vragen voor vonnis èn de vragen in de fase strafuitvoering opnemen. De stuurgroepleden vinden de bespreking van bemiddeling na vonnis dan ook zeker een onderwerp van deze stuurgroep. Er werd vervolgens bekeken welke actoren dan moeten aansluiten bij deze stuurgroep. Suggestie is dat de directeur Justitiehuis items verzamelt bij de justitieassistenten ter voorbereiding van de stuurgroep. Zij kunnen eveneens uitgenodigd worden afhankelijk van de agenda. De gevangenisdirectie bekijkt intern wie deelneemt aan deze stuurgroep rond dit onderwerp. Zij bekijkt eveneens welke items vanuit de gevangenis relevant zijn om op deze stuurgroep te bespreken. Voor de strafuitvoeringsrechtbank wordt geen vertegenwoordiger uitgenodigd. De overgang is nog volop bezig. Hun werking overstijgt ook het arrondissementele. De bespreking moet elders 94 | P a g i n a


gevoerd worden.

WERKEN ROND HERSTEL IN DE GEVANGENIS VAN MECHELEN Herstel heeft een vaste plaats gekregen in de gevangenis. De functie van ‘herstelconsulent’ werd weliswaar opgeheven maar de aandacht voor herstel is er vanuit het hele directieteam waar de voormalige herstelconsulent nu ook deel van uitmaakt. Zij maakt ons wegwijs in de verschillende initiatieven in de gevangenis die elk ook opgevolgd worden door de werkgroepen ‘herstelgerichte detentie’, ‘affectieve relaties’ en ‘sociaal-cultureel werk’. Het Justitiehuis en de gevangenis willen op niveau van de directeurs alvast verder verkennen hoe het samenwerken in de fase strafuitvoering kan verlopen.

DE ROL VAN DE ADVOCAAT IN DE BEMIDDELING Er werd een vorming voor alle advocaten van de balie Mechelen vastgelegd met als doel de diensten BIS, Suggnomè vzw en BIC voor te stellen en in te zoomen op de rol van de advocaat in een bemiddeling. Als voorbereiding hierop wensten de diensten met de stuurgroep te bespreken welke rol een advocaat kan hebben binnen een bemiddeling of welke meerwaarde een bemiddeling kan hebben voor een advocaat. Vanuit de stuurgroep gaat de voorkeur uit dat: de partijen zelf hun advocaat aanspreken over het aanbod van bemiddeling. De bemiddelaars hebben wel de taak om de partijen te informeren over de rol van een advocaat in een bemiddeling; een advocaat ‘achter de schermen’ vanaf het begin het proces kan volgen en zijn cliënt met gepast advies kan bijstaan; bij een voorstel tot overeenkomst het best het advies wordt ingewonnen bij een advocaat; de opvolging van de uitvoering van een overeenkomst gebeurt bij BIS en BIC door de diensten zelf. Bij Suggnomè alleen op vraag van cliënten. op de zitting wel melding kan gemaakt worden dat de schade al vergoed is. Het inhoudelijke is moeilijker te brengen want dat kan de vertrouwelijkheid schaden. Ook wanneer een bemiddeling geen akkoord bereikte, kan dit misbruikt worden.

HCA-DIENSTEN BIC organiseert vanaf 2009 ook het leerproject“Rots en Water”. “Rots en Water” is een leerproject van 20u voor plegers van alle soorten delicten met uitzondering van drugs- en zedenfeiten. Via fysieke weerbaarheidstraining tracht de begeleiding bij de jongeren stapsgewijs volgende doelstellingen te bereiken: Meer zelfvertrouwen, zelfkennis en zelfbeheersing Leren omgaan met moeilijke situaties Beter omgaan met anderen Bewuster worden van lichaamstaal Grenzen van jezelf en anderen leren kennen en respecteren Je intuïtie leren kennen Je eigen kwaliteiten ontdekken

OVERLEG PARKETADMINISTRATIE Sinds november 2006 hebben we met de parketadministratie volgende afspraken: In verband met het informeren van de burger over herstelbemiddeling: Op de voorzijde van elke parketkaft van de codes 10 tot en met 59 wordt een stempel geplaatst;

95 | P a g i n a


indien deze stempel niet werd ingevuld door de betreffende parketmagistraat, stuurt de parketadministratie het dossier terug voor vervollediging; men verstuurt de typebrief aan de betrokken partijen + kopie aan de bemiddelingsdienst (concreet komt een medewerker van de bemiddelingsdienst iedere week langs om dit uit te voeren). Sinds begin 2009 werd er eveneens afgesproken dat dossiers die van de onderzoeksrechter komen, eveneens een aanbod van bemiddeling krijgen. Deze dossiers worden op een aparte stapel gelegd; de bemiddelingsdienst wordt gecontacteerd voor inzage, opdat de gerechtelijke gang niet vertraagd wordt; men verstuurt de typebrief aan de betrokken partijen + kopie aan de bemiddelingsdienst (concreet komt een medewerker van de bemiddelingsdienst iedere week langs om dit uit te voeren); indien het gaat over aangehoudene is deze werkwijze niet toepasbaar. In verband met het toevoegen van stukken aan het gerechtelijk dossier: Overeenkomst wordt door de bemiddelingsdienst opgestuurd aan de parketadministratie; De parketadministratie voegt de overeenkomst toe aan het gerechtelijke dossier.

FORENSISCH OVERLEG De medewerkers en vrijwilligers van slachtofferonthaal, slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk en herstelbemiddeling meerderjarigen komen enkele malen per jaar samen om aan de hand van casussen de rol van elke dienst nader te bekijken. Dit overleg heeft de naam ‘forensisch overleg’ gekregen.

WERKGROEP HERSTELGERICHTE DETENTIE De deelname vanuit de bemiddelingsdienst werd voortgezet. De belangrijkste agendapunten waren: Up-date van de Cursus anders bekeken Conceptnota herstelfonds Introductie Strategisch plan “Hulp- en dienstverlening in de gevangenis” Vlaamse Gemeenschap

WERKGROEP INTRA FAMILIAAL GEWELD De deelname vanuit de bemiddelingsdienst werd voortgezet. De belangrijkste agendapunten waren: Crisisopvang in Mechelen Samenwerking Moslima’s Protocol kindermishandeling Brochure IFG Korte ketenaanpak in situaties van IFG Sensibiliseringsactie IFG 25 november 2009 Casusbesprekingen

WELZIJNSTEAM SLACHTOFFERBELEID MECHELEN De deelname vanuit de bemiddelingsdienst werd voortgezet. De belangrijkste agendapunten waren: Seksuele Agressie Set (SAS): opvolging werkgroep

96 | P a g i n a


Waardig Afscheid Nemen (WAN): evaluatie Parket in Beweging Intra Familiaal Geweld (IFG): Stairscampagne + korte ketenaanpak Verkeerszaken Voorbereiding Arrondissementele Raad Slachtofferbejegening Mechelen (ARSOM)

VERFIJNING KWALITATIEF AANBOD Dossiers Intra Familiaal Geweld (IFG): de stagiaire maakte een werkbundel met informatie over deze specifieke problematiek. Eveneens werd ingezoomd op “geweld tijdens een zwangerschap”. Binnen de regionale groep bemiddelaars wordt verder bekeken hoe we hiermee omgaan in onze methodiek van bemiddeling. Dossiers waarin politie slachtoffer werd: er vond een overleg plaats bij de lokale politie Mechelen die leidde tot samenwerkingsafspraken. Via de stuurgroep wordt een studiedag georganiseerd voor de andere politiezones van het arrondissement Mechelen (voorjaar 2010). Eerste contact met de bemiddelingsdienst: onze werkwijze in deze fase wordt onder de loep genomen. Tot hiertoe werd een verdere standaardisering doorgevoerd betreffende de brieven. Eveneens werd onze hoogdrempeligheid kritisch bekeken en aangepast. Tijdens de regiovergaderingen gaan we hier verder mee aan de slag. Deelname aan onderzoek: de bemiddelingsdienst Mechelen neemt actief deel aan verschillende onderzoeken. Vanuit de KULeuven, doctoraatonderzoek “De straftoemeting en het rechtspreken vanuit herstelrechtelijk perspectief: de rechtsbeleving van rechtzoekende voor de rechtbank”. Vanuit de universiteit Maastricht “Welke gevolgen heeft een bemiddelingsovereenkomst op het strafrechtelijke vervolgtraject?” Dossiers schaderegeling in minnelijke schikking: denkoefening op de stuurgroep welke taak door welke partner kan opgenomen worden.

VOORSTELLING BEMIDDELING AAN DE ADVOCATUUR MECHELEN In samenwerking met BIS en BIC stelden wij op 16 november 2009 de bemiddeling in strafdossiers voor aan 45 advocaten via de Conferentie Jonge Balie Mechelen. Wij stelden elk onze werking bondig voor op basis van eenzelfde structuur, en legden enkele stellingen en casussen voor ter bespreking van de mogelijke samenwerking tussen advocaten en de bemiddeling. In een mapje kreeg elke aanwezige advocaat -naast de folders van elke dienst- het schema met de accenten van de verschillende bemiddelingsdiensten èn een overzicht van de weg doorheen het strafproces en de plaats van de verschillende bemiddelingen daarin mee.

DEELNAME AAN DE MARKTDAG ROND INTRA-FAMILIAAL GEWELD TE MECHELEN In het kader van de “Internationale dag tegen geweld op vrouwen” organiseerde de provincie Antwerpen op 25 november 2009 de sensibilisatieactie “ Huiselijk geweld, dat slaat nergens op” op de Grote Markt te Mechelen. Doel was de problematiek van intrafamiliaal geweld – met vooral aandacht voor geweld tegen vrouwen – onder de aandacht te brengen. Politiediensten en parket waren er ruim vertegenwoordigd. Verschillende vertegenwoordigers van hulpen dienstverlening hielden er een standje voor het ruime publiek. Ook van de bemiddelingsdienst lagen er flyers op een infostand en een bemiddelaar was er aanwezig.

97 | P a g i n a


INTERN OVERLEG SUGGNOMÈ Vanuit de bemiddelingsdienst Mechelen neemt minstens één personeelslid deel aan: het intern beleidsoverleg (IBO); het regio-overleg Antwerpen-Limburg (IROLA); de supervisie; de werkgroep Vorming; de werkgroep Methodiektraining/rollenspelen; de werkgroep Bemiddeling Fase Strafuitvoering (intern en extern). Het beleidsplanningsteam “Suggnomè als beweging”

DE CIJFERS IN BEELD

AANTAL GERECHTELIJKE DOSSIERS SLACHTOFFER-DADERBEMIDDELING

WAARIN

PARTIJEN

ZIJN

GEÏNFORMEERD

OVER

In 2009 werden in het gerechtelijk arrondissement Mechelen 158 aanvragen gedaan voor herstelbemiddeling. 4 aanvragen konden niet opgenomen worden omdat in 3 gevallen de onderzoeksrechter liet weten dat een aanbod zou interfereren met het lopende gerechtelijk onderzoek. 1 dossier konden we om andere redenen niet opnemen. In 154 gerechtelijke dossiers kregen de partijen dus het aanbod van slachtoffer-daderbemiddeling. De belangrijkste bron van informatie over de bemiddeling blijft het Parket van Mechelen. In 133 strafbundels (86%) stuurde het Parket naar alle betrokken partijen een informatiebrief over slachtoffer-daderbemiddeling. Deze dossiers hebben we voltallig kunnen opnemen omdat ze voldeden aan de vooropgestelde criteria (bekennende dader, gekend slachtoffer, dagvaardingwaardig dossier). 16 strafbundels (10%) bevonden zich op niveau van het gerechtelijk onderzoek (onderzoeksrechter). De partijen kregen vanuit de bemiddelingsdienst een informatiebrief. 5 dossiers (3%) bevonden zich in de fase van de strafuitvoering. Zij kregen allemaal een aanbod vanuit de bemiddelingsdienst.

AANTAL DOSSIERS WAARMEE DE BEMIDDELINGSDIENST AAN DE SLAG GING Wanneer we op deze cijfers inzoomen, stellen wij vast: Dat er een lichte terugval is van het aantal gerechtelijke dossiers op Parketniveau: 166 in 2008 en 133 in 2009. Na overleg met de parketmagistraten blijkt dat zij naast de gewone criteria (bekennende dader en gekend slachtoffer, dagvaardingswaardig) nog andere criteria hanteren. Zij zijn terughoudend in volgende dossiers: IFG Langdurige conflicten Burenconflicten Inschatting: bemiddeling = olie op het vuur Zedenzaken

98 | P a g i n a


Stalking Zakelijke conflicten Mislukte BIS Lange strafbladen … De nieuwe afspraak is dat zij volgens de gewone criteria altijd een informatiebrief zullen versturen. Enkel bij ernstige redenen behouden zij zich het recht mensen niet te informeren over bemiddeling met het engagement dit bespreekbaar te blijven houden op ev. een stuurgroep. Dat er op het niveau van de onderzoeksrechter weinig mensen een aanbod van bemiddeling krijgen. Er werd de afspraak gemaakt dat dossiers die na gerechtelijk onderzoek terug bij het parket komen, een aanbod krijgen vanuit het parket. Dat er in de fase van de strafuitvoering nog niet veel dossiers doorkomen. Enerzijds heeft dit te maken met het feit dat de gevangenis van Mechelen een arresthuis is, anderzijds dat we structureel hier nog volop bezig zijn om de samenwerkingspartners te sensibiliseren om door te verwijzen.

REACTIES VAN DADERS EN SLACHTOFFERS OP HET AANBOD VAN BEMIDDELING Na het versturen van de informatiebrieven vanuit het Parket of vanuit de bemiddelingsdienst, is het wachten op de respons van de slachtoffers en daders. In totaal werden 478 personen geïnformeerd over bemiddeling. Het ging om 287 slachtoffers en 191 daders. Indien iedereen geïnteresseerd zou zijn in bemiddeling zou dit kunnen leiden tot 345 bemiddelingsdossiers. 189 personen (40%) reageerden op het aanbod en uiteindelijk toonden 175 personen (37%) interesse in bemiddeling: 35% van de geïnformeerde slachtoffers zocht contact met de bemiddelingsdienst en 30% was geïnteresseerd om te horen wat een bemiddeling te bieden heeft. 46% van de geïnformeerde daders zocht contact met de bemiddelingsdienst en zij waren allen ook geïnteresseerd om te horen wat een bemiddeling te bieden heeft.

AANTAL BEMIDDELINGSDOSSIERS EN AARD VAN DE FEITEN De 175 geïnteresseerde partijen leverden 72 bemiddelingsdossiers op. Dit wil zeggen waarin dader én slachtoffer uit 1 dossier geïnteresseerd waren in een bemiddeling. 69% van de feiten in deze bemiddelingsdossiers betreffen persoonsdelicten. De feiten zijn voornamelijk: opzettelijke slagen en verwondingen, belaging, wederzijdse slagen en verwondingen. In 25% van de gevallen ging het om eigendomsdelicten. Dossiers van allerlei soorten diefstal dienden zich het meest aan evenals dossiers van oplichting, vernieling en beschadiging. Uitzonderlijk werd er bemiddeld in zedenzaken, familiezaken en verkeerszaken. Dit is een logisch gevolg uit het feit dat er veel meer mensen geïnformeerd werden over bemiddeling in persoonsdelicten en zeer weinig in zedenzaken, IFG en verkeerszaken. Zoals hierboven aangehaald engageert het parket zich om ook deze laatste groepen meer te informeren. Volgend jaar zullen we kunnen evalueren of dit invloed heeft op onze bemiddelingdossiers. Eveneens wordt voor 2010 een overleg gepland met het politieparket om te bekijken hoe we mensen betrokken bij een verkeersongeval op een systematische manier kunnen informeren.

99 | P a g i n a


BEMIDDELINGSPROCES VAN DE AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2009 werden 79 bemiddelingsdossiers afgesloten. 17 dossiers werden afgesloten in de fase van ‘contactname’ door de partijen. Van de 79 afgesloten bemiddelingsdossiers was er sprake van 54 indirecte bemiddelingen De meeste mensen kiezen er dus voor geen rechtstreeks gesprek te hebben met de andere partij. Dit ligt in dezelfde lijn als de cijfers van vorig jaar. Daarnaast waren er 8 directe bemiddelingen. Er hebben in totaal 9 gezamenlijke gesprekken plaatsgevonden.

WIJZE VAN AFSLUITEN EN VAN TERUGKOPPELING DOOR DE PARTIJEN In een heel aantal bemiddelingsdossiers is het proces niet helemaal afgerond en kwam de bemiddeling eerder tot een einde: In de fase van het opsporingsonderzoek haakte één van de partijen (10) of beide (2) af. Twee andere bemiddelingen stopten om ‘andere redenen’. In de fase van het gerechtelijk onderzoek haakte 4 keer één van de partijen af. In de strafuitvoeringsfase was er 1 dossier waarin beide partijen afhaakten. In een aantal dossiers hebben de partijen er samen voor gekozen iets over de bemiddeling terug te koppelen aan de gerechtelijke instanties, via de bemiddelingsovereenkomst. 13 overeenkomsten werden afgesloten in de fase van het opsporingsonderzoek, geen overeenkomsten werden afgesloten in de fase van het gerechtelijk onderzoek of in de strafuitvoeringsfase. We sluiten het jaar 2009 af met nog 11 lopende dossiers waarin telkens beide partijen wensen te bemiddelen, waarvan 3 opgestart in 2008 en de rest in 2009.

BEMIDDELINGSDIENST DENDERMONDE Inleiding 2009 zal voor het arrondissement Dendermonde voor altijd in het collectieve geheugen gegrift staan als het jaar van fabeltjesland. Het arrondissement heeft op zijn grondvesten gedaverd en ook de bemiddelaars hebben de schokken gevoeld. Werken in de rand van justitie krijgt door zo’n gebeurtenissen toch eventjes een andere invulling. Het was in 2009 niet vanzelfsprekend om te vermelden dat je slachtoffer-dader bemiddelaar bent. Ja, iemand die aandacht schenkt aan de slachtoffers maar die ook met de daders gaat praten en ook naar hen luistert. Maar toch ging leven en werk verder. Ook in het jaar 2009… Vorig jaar startte mijn bijdrage aan het jaarverslag met de vraag of het lage cijfer van 21 effectieve bemiddelingsprocessen voor 2008 een teken aan de wand was of louter toeval. Ik ben zeer tevreden u te mogen melden dat er geen verdere daling in de cijfers te merken valt. Maar hierover leest u meer in het deel over de cijfers. Eerst krijgt u meer toelichting rond de structurele activiteiten van de bemiddelaar en de verdere implementatie van de wet. Voor de bemiddelingsdienst was het grootste nieuws de bevestiging eind 2009 dat een extra halftijdse collega vast aan de slag kon in Dendermonde. We zijn dan ook zeer blij om Ann-Sofie Michem te mogen verwelkomen en vast te stellen dat de bemiddelingsdienst Dendermonde na 10 jaar werking geen éénmanspost meer is!

100 | P a g i n a


STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 PARKETMAGISTRATEN In het jaarverslag 2008 werd gesteld dat er wat betreft de doorverwijzingen vanuit parket en onderzoeksrechters, begin 2009 knopen zouden moeten doorgehakt worden. Wat ook gebeurde … Op de stuurgroepvergadering van 12 maart 2009 werd beslist: ‘De bemiddelaar blijft op alle pistes werken: sensibilisering van magistraten, welzijnswerk, gevangenis, balie, … maar er worden nu prioritair stappen gezet naar de rechters en onderzoeksrechters, om deze piste te verkennen.’ In 2009 werden dus geen extra initiatieven genomen naar de parketmagistraten. Wel bleef de bemiddelaar zeer aanwezig op het parket door regelmatig bij de verschillende parketmagistraten langs te gaan met aanvragen van slachtoffers of daders.

ONDERZOEKSRECHTERS Het zoeken naar een structurele samenwerking met de onderzoeksrechters was voor 2009 een prioriteit. Op de stuurgroepvergadering van 12 maart 2009 werd beslist contact op te nemen met de voorzitter van de rechtbank. Op 24 maart werd door de voorzitter van de stuurgroep een brief gestuurd naar de voorzitter van de rechtbank met de vraag naar overleg rond de verdere samenwerking van de bemiddelingsdienst met de rechters en onderzoeksrechters. Op 26 mei mocht de voorzitter van de stuurgroep langs gaan bij de voorzitter van de rechtbank om onze vraag verder toe te lichten. De voorzitter van de rechtbank stelde voor om herstelbemiddeling én het voorstel tot structurele samenwerking te komen toelichten op de Algemene Vergadering van rechters en onderzoeksrechters. Op 24 juni gingen bemiddelaar, stuurgroepvoorzitter en verbindingsmagistraat naar de Algemene Vergadering van rechters en onderzoeksrechters. Hier werd afgesproken dat we een opsplitsing zouden maken tussen de rechters en onderzoeksrechters en dat we in de eerste plaats verder zouden werken rond de samenwerking met de onderzoeksrechters. Op 7 december vond dan een volgend overleg plaats met de onderzoeksrechters. Dit overleg resulteerde in de eerste concrete samenwerkingsafspraak tussen de onderzoeksrechters en de bemiddelingsdienst. De onderzoeksrechters verklaarden zich principieel akkoord met het spontaan doorverwijzen van dossiers naar bemiddeling. Concreet werd afgesproken dat de bemiddelaar 3-4 keer/jaar langsgaat bij elke onderzoeksrechter. De nieuwe dossiers worden overlopen. In de dossiers met een bekennende dader, een duidelijk identificeerbaar slachtoffer en geen interferentie met het onderzoek, geeft de onderzoeksrechter de adressen van betrokkenen meteen aan de bemiddelaar. De bemiddelaar richt vanuit de bemiddelingsdienst een informatiebrief naar alle betrokkenen uit het betreffende dossier. De bemiddelaar bezorgt kopij van deze brieven aan de onderzoeksrechter voor toevoeging aan het dossier. Deze samenwerkingsafspraak lijkt veelbelovend. In het jaarverslag van 2010 zal u ongetwijfeld meer lezen hierover aangezien de effectieve start van deze samenwerking zal plaatsvinden in januari 2010.

RECHTERS Ook het informeren van de rechters en het verkennen van de mogelijkheid tot implementatie van bemiddeling op zittingsniveau, stond dit jaar hoog op de agenda en werd meegenomen in het overleg met de voorzitter van de rechtbank. Na de algemene vergadering met de rechters en onderzoeksrechters dd 24 juni werd echter de afspraak gemaakt om prioriteit te geven aan de samenwerking met de onderzoeksrechters. In de loop van 2010 zouden we echter de draad weer oppikken in het overleg met de rechters.

FORENSISCH WELZIJNSWERK De diensten slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk, project verkeer en het IFW (informatiepunt forensisch welzijnswerk) blijven de grootste doorverwijzers naar bemiddeling, namelijk 57% van de aanvragen kwam tot bij de bemiddelingsdienst door hun doorverwijzing. Deze diensten blijven hun cliënten systematisch informeren over bemiddeling.

101 | P a g i n a


De bemiddelaar participeert al heel wat jaren aan de forensische unit waarbij verschillende diensten actief op vlak van forensisch welzijnswerk samenwerken. De forensische unit vergadert maandelijks. De forensische nieuwsbrief is inmiddels aan zijn zesde jaargang toe. De bemiddelaar schrijft regelmatig voor deze nieuwsbrief om het thema bemiddeling onder de aandacht te houden. Ook dit jaar gaf de bemiddelaar informatie over bemiddeling aan de nieuwe vrijwilligers van slachtofferhulp en justitieel welzijnswerk. In het jaarverslag van 2008 werd melding gemaakt van de opstart van het ‘project frontdesk’. Het project is ondertussen verlost van zijn eerste groeipijnen en werd in de loop van 2009 operationeel als het Informatiepunt Forensisch Welzijnswerk (IFW). Eén centraal telefoonnummer waar ieder die te maken krijgt met politie of justitie terecht kan met vragen naar informatie, doorverwijzing en zo meer. Bovendien werd rond dit informatiepunt een brochure uitgewerkt waar alle forensische diensten samen worden voorgesteld. Zo hoeven de politiediensten en andere doorverwijzers slechts 1 folder aan betrokkenen te bezorgen om hen te informeren over alle bestaande diensten. Het IFW is een project gedragen door het CAW regio Dendermonde en vzw Suggnomè. Dit maakt dat ook de bemiddelaar een deel van de permanentie van het centrale telefoonnummer op zich nam. In 2009 betrof dit 4 halve dagen. Vanuit het IFW kwamen er dit jaar 3 aanvragen voor slachtoffer-dader bemiddeling. Hoe ruimer het IFW bekend zal raken, hoe meer dit informatiepunt ook voor toeleiding naar bemiddeling zal zorgen.

ALGEMEEN WELZIJNSWERK EN MEER… In 2009 werd een start gemaakt met het zeer ruim informeren en sensibiliseren van mensen in het werkveld, ruimer dan onze samenwerkingspartners. Hieronder volgt een overzicht van enkele initiatieven. 2010 moet hiertoe zeker een vervolg bieden … De bemiddelaar gaf een voorstelling rond slachtoffer-dader bemiddeling aan het team algemeen onthaal en het JAC CAW Dendermonde. Ook het lokale initiatief van het CAW Dendermonde ‘boterhammen in het CAW’ waar alle medewerkers van het CAW om de zoveel tijd samen lunchen, zorgt ervoor dat de bemiddelaar meer contacten krijgt binnen het algemeen welzijnswerk. De planning om in 2010 een heuse opendeur (vanuit het CAW regio Dendermonde) voor alle CAW’s van het gerechtelijk arrondissement Dendermonde te organiseren, schept ook weer nieuwe mogelijkheden inzake ruimere bekendmaking van bemiddeling. Vanuit het regioteam werd een voorstelling bemiddeling gegeven aan de centra voor morele dienstverlening (CMD) van Oost-Vlaanderen. Hieruit vloeiden verdere contacten voort met twee CMD’s uit het arrondissement Dendermonde. In 2010 wordt een verdere praktische samenwerking uitgewerkt. Nog vanuit het regioteam werd het plan opgevat om alle centra geestelijke gezondheidszorg (CGGZ) te informeren over het bestaan van slachtoffer-dader bemiddeling. Door de grote versnippering van deze sector is dit plan in 2009 nog niet ten uitvoer gebracht. Staat dus zeker op het programma voor 2010. De bemiddelaar bleef ook in 2009 actief in het begeleidingsteam voor het project partnergeweld. Hieraan nemen ook hulpverleners/therapeuten tweede lijn deel, waardoor de bemiddelaar ook tot deze sector toegang krijgt voor het informeren en sensibiliseren van betrokkenen. Eind november verzorgden de bemiddelaars een halve dag vorming voor studenten van een middelbare school. Op deze manier investeren we in de toekomst en in het zeer ruim bekendmaken van de bemiddelingsgedachte. Vanuit het Rondpunt wordt in 2010 een denktank opgestart rond veroorzakers van verkeersongevallen. Hieraan zal de bemiddelaar participeren. Dit zorgt er niet enkel voor dat we investeren in een betere begeleiding (en mogelijks bemiddeling) nav een verkeersongeval, de bemiddelaar zal hier ook nieuwe mensen treffen uit het ruimere werkveld. Denk ondermeer aan mensen van het BIVV, verkeerspsychologen, mensen uit de medische sector, …

102 | P a g i n a


GEVANGENIS Ook dit jaar is er geïnvesteerd in het informeren van gedetineerden via infosessies. Deze infosessies staan open voor zowel veroordeelden als beklaagden. Dit leidt telkens tot nieuwe aanvragen. De praktische organisatie van deze infosessies wordt door de organisatie ondersteuner van Justitieel Welzijnswerk opgenomen. Net zoals in 2008 wordt er aan elke nieuwe ‘binnenkomer’ in de gevangenis via de onthaalmap een folder rond bemiddeling bezorgd. Voor 2010 staat de vertaling van de Suggnomè folder op het programma zodat ook anderstaligen in hun eigen taal de informatie over bemiddeling krijgen. In het jaarverslag 2008 werd het idee aangehaald om in de gevangenis van Dendermonde een ‘bemiddelaars zitdag’ te organiseren. Dit omwille van de vraag naar een meer gestructureerde en meer regelmatige aanwezigheid van de bemiddelaar in de gevangenis. Dit idee werd verder geconcretiseerd in de loop van 2009 en op 6 augustus was de eerste zitdag een feit. Vanaf dan heeft de bemiddelaar elke eerste en derde donderdag van de maand zitdag. Doorverwijzers geven via mail of telefoon de naam van de gedetineerde die een bemiddeling wenst aan de bemiddelaar door. Wanneer de bemiddelaar zitdag heeft kan zij deze lijst afgeven aan de centrumverantwoordelijke en de gedetineerden spreken. Het is niet de bedoeling dat gedetineerden op het moment van de zitdag zomaar kunnen langsgaan bij de bemiddelaar. Het voordeel van deze zitdag is dat de bemiddelaar nu alle gesprekken in de gevangenis kan concentreren op 2 voormiddagen/maand en dat doorverwijzers duidelijk weten wanneer de bemiddelaar in de gevangenis aanwezig zal zijn. Maar ook dat het gesprek met de gedetineerden in een lokaal binnen het cellulair kan gehouden worden. Dit zorgt voor een veel soepelere opeenvolging van de verschillende gesprekken aangezien de gedetineerden niet de hele weg naar de advocatenlokaaltjes (met onderweg verschillende deuren en controles) moeten afleggen. Bovendien kreeg de bemiddelaar een postbus binnen in het cellulair waar rapportbriefjes tav de bemiddelaar kunnen gepost worden. Gedetineerden die reeds een bemiddelingsaanvraag deden laten op deze manier wel eens bericht dat ze zich afvragen hoever het staat met hun aanvraag. Maar ook nieuwe aanvragen komen zo, zonder enige tussenpersoon tot bij de bemiddelaar. In 2009 kwamen er via deze brievenbus 3 nieuwe aanvragen. Vanuit de gevangenis wordt er regelmatig doorverwezen naar bemiddeling. 20% van de aanvragen komt vanuit de gevangenis. Via infosessies, PSD, voormalige herstelconsulent en via rapportbriefjes in de brievenbus. Als we de doorverwijzingen vanuit de dienst justitieel welzijnswerk meetellen, komen we zelfs aan 72% doorverwijzingen vanuit diensten die werken met gedetineerden. In 2009 werd ook de ‘werkgroep herstel’ binnen de gevangenis weer nieuw leven ingeblazen. De bemiddelaar zal hieraan opnieuw op regelmatige basis deelnemen.

POLITIE In 2009 werden er twee voorstellingen gegeven aan politiediensten. Enerzijds was er de voorstelling van bemiddeling aan de maatschappelijke cel van de politie te Sint- Niklaas. Anderzijds verzorgden de bemiddelaars een workshop voor de verschillende slachtofferbejegenaars van het arrondissement Dendermonde.

ADVOCATUUR Waar in 2008 nog onduidelijkheid rees over de vertegenwoordiging van de balie in de stuurgroep en het begeleidingsteam, werd deze in 2009 met glans waargenomen. In 2009 is de forensische unit sterk bezig geweest met het proberen organiseren van een vorming voor de balie. Het vergde veel voorbereidende contacten maar in het voorjaar van 2010 is er een voorstelling gepland. Het zal dan verder zoeken blijven naar een meer systematische manier tot informeren van de balie.

103 | P a g i n a


STUURGROEP Op 22/8 heeft de stuurgroep in de kerk van Sint- Gillis bij Dendermonde afscheid moeten nemen van dhr. Willy Van Gulik. Willy heeft zich jarenlang ingezet voor de stuurgroep als vertegenwoordiger van de lokale politie. We hopen dat Willy rust gevonden heeft. De stuurgroep kwam dit jaar vier maal samen. Een aantal thema’s kwamen aan bod: bespreking problematisch aantal dossiers 2008, voorstelling IFW, voorstelling boek ‘herstel vanuit de cel’, verslag samenwerkingsverband HCA diensten, bespreking bemiddelingsreglement en werkingsverslag GAS bemiddeling, voorstelling prorelaproject, 10 jaar bemiddelingsdienst, …

DE CIJFERS IN BEELD In 2009 waren er 69 aanvragen voor bemiddeling. Deze aanvragen omvatten zowel zaken voor vonnis als in de fase van de strafuitvoering. Voor 2008 stond het cijfer aanvragen voor en na vonnis op 65, in 2007 op 58 en in 2006 op 67 aanvragen. Er is dus reeds een aantal jaar een gelijklopend aantal aanvragen. Opvallend blijft dat het overgrote merendeel (96%) van de aanvragen van slachtoffer en dader zelf komen. Een kort overzicht van de doorverwijzers: Justitieel welzijnswerk: 31% Slachtofferhulp: 18% Infosessies gevangenis: 12% Herstelbemiddeling minderjarigen: 6% Project verkeer: 5% Andere: Rapportbriefje (4%), Dader of omgeving (4%), IFW (4%), Slachtoffer of omgeving (3%), Psd (3%), Parket (3%), SOP (3%), Attaché (1%), Politieparket (1%), Advocaat (1%), Médiante (1%). In 2009 werden er in 3 dossiers (2 parket + 1 politieparket) door de parketmagistraat spontaan informatiebrieven verstuurd aan betrokkenen in een opsporingsonderzoek. Nu er een samenwerkingsafspraak is gemaakt met de onderzoeksrechters, zal de bemiddelaar zich in 2010 opnieuw toeleggen op de doorverwijzingen vanuit parket. Mogelijks zet de ene samenwerkingsafspraak, de andere in gang … Opnieuw werden er maar een goede helft van de aanvragen opgenomen door de bemiddelingsdienst. Van de in totaal 31 niet-opgenomen aanvragen zijn er 13 waar de onderzoeksrechter en/of parketmagistraat liet weten dat een bemiddeling zou interfereren met het lopende onderzoek. Andere redenen voor het niet opnemen van aanvragen: aanvraag bleek eigenlijk geen vraag voor bemiddeling (3), dader aanvrager haakt af (4), slachtoffer aanvrager haakt af (3), overgedragen andere bemiddelingsdienst (3), reeds regeling getroffen via hulpverlening (1), men probeert eerst zelf tot een oplossing te komen (1), zittingsdatum kortbij (3). Er was 1 buitenstrafrechtelijke aanvraag. De volgende tabellen tonen ons dat er 120 slachtoffers en 41 daders geïnformeerd werden over bemiddeling. (Opmerkelijk meer dan in 2008: 75 slachtoffers en 38 daders.) Daarvan zijn 62% van de slachtoffers en 93% van de daders geïnteresseerd in bemiddeling. Dat het percentage van interesse hoger ligt bij daders valt te verklaren doordat er meer daders bemiddeling aanvragen dan slachtoffers. Dit kan te maken hebben met het beter bekend zijn van het bemiddelingsaanbod bij daders, meer bepaald bij gedetineerden die systematisch worden geïnformeerd bij onthaal in de gevangenis. In 2008 waren 49% van de slachtoffers en 76% van de daders geïnteresseerd in een bemiddeling. Hier merken we dus een opvallende stijging. In 2009 en 2008 hebben we een ongeveer gelijk aantal aanvragen, een ongeveer gelijk aantal opgenomen aanvragen (rond de 50% van het totaal aantal aanvragen). Toch resulteerde dit in 2008 slechts in 21 effectieve bemiddelingsprocessen en in 2009 in 67 effectieve bemiddelingsprocessen. Drie redenen zijn hiervoor aan te halen:

104 | P a g i n a


het grotere aantal slachtoffers en daders dat geïnformeerd werd over bemiddeling. Hier heb je als bemiddelaar absoluut geen vat op want het aantal geïnformeerde slachtoffers en daders hangt af van het aantal slachtoffers en daders binnen de strafdossiers die je doorverwezen krijgt. het grotere aantal slachtoffers en daders dat geïnteresseerd was in een bemiddeling. Ook hier heb je als bemiddelaar geen vat op want het aantal geïnteresseerden zijn die slachtoffers en daders die na een eerste informatiebrief of tweede herinneringsbrief de bemiddelingsdienst contacteren en aangeven interesse te hebben in een bemiddeling. het grotere aantal mensen dat ook effectief in een bemiddeling stapt (78%). In 2008 had je 31 nieuwe bemiddelingsdossiers waarvan er slechts 21 effectief werden opgestart (68%). Dit betreft een eigen keuze van slachtoffers en daders. Hier heb je als bemiddelaar ook geen invloed op. Vaststelling blijft dus dat het aantal bemiddelingsprocessen zeer afhankelijk is van heel wat toevalligheden. Het blijft dus zeer moeilijk om ervoor te zorgen dat er elk jaar voldoende bemiddelingsprocessen worden opgestart. De bemiddelaars kunnen enkel proberen zorgen voor een vlotte toestroom van dossiers. En dan nog zijn we zeer afhankelijk van onze doorverwijzers. Wat betreft de gepleegde feiten krijgen we wat eigendomsdelicten betreft een zelfde percentage dan vorig jaar (36%). Dit jaar werd in vergelijking met vorig jaar (5%) in een groot aantal persoondelicten bemiddeld (52%). En in opvallend minder zedenfeiten: 4% tegen 43% vorig jaar. 8% waren verkeersdossiers. In 2009 werden er 85 bemiddelingsdossiers afgesloten. In 4 bemiddelingsdossiers vond er een gezamenlijk gesprek plaats en in 12 bemiddelingsdossiers werd er een geschreven overeenkomst tussen partijen opgemaakt.

TOT SLOT… Dendermonde is al jaren het arrondissement bij uitstek waar er zeer nauw wordt samengewerkt met slachtofferhulp en justitieel welzijnswerk, met de forensische unit in zijn geheel. Dendermonde is het enige arrondissement met een groot aantal doorverwijzingen vanuit deze diensten. Dit is vooral het resultaat van het werk en de visie van één man, Stefaan Kaesteker. Coördinator van de forensische unit en jarenlang voorzitter van de stuurgroep herstelbemiddeling. Door zijn gedrevenheid en geloof in de forensische gedachte heeft hij zeer veel goeds betekend voor Dendermonde en omstreken. Eind 2009 liet Stefaan weten dat het voor hem tijd was om andere uitdagingen aan te gaan. Met pijn in het hart zullen we hem begin 2010 moeten laten gaan… We zullen Stefaan ten gepaste tijd een welverdiend afscheidsfeest geven, maar toch ook hier alvast… Stefaan, van harte bedankt en van harte ‘het ga je goed’.

BEMIDDELINGSDIENST KORTRIJK INLEIDING In 2009 werd er door de bemiddelingsdienst Kortrijk op diverse terreinen een nieuwe sensibiliseringsactie op touw gezet. Daarbij werd er geregeld samengewerkt met de collega bemiddelaar van Veurne/Ieper of met de collega’s uit het Regioteam (Gent, Brugge, Ieper, Veurne en Kortrijk). Ook de initiatieven die in de loop van 2008 een aanvang kenden, werden verder opgevolgd (infosessies gevangenis Ieper, deelname aan diverse externe overlegmomenten).

105 | P a g i n a


STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 In 2009 gaven de gerechtelijke diensten nog geen lineaire informatie aan slachtoffers en verdachten omtrent de mogelijkheid tot bemiddelen. Op parketniveau bleef men in de opsporingsonderzoeken kiezen voor opportuniteitsafweging en wacht men op initiatieven van hogerhand wat globale informatieverstrekking inzake bemiddeling aangaat. Onderzoeksrechters doen niet actief aan verwijzing naar bemiddeling. Bij een aanvraag van derden maakt de bemiddelaar steeds een vraag tot toetsing over aan de verbindingsmagistraat. Opvallend is dat het antwoord bij zaken in onderzoek en in gemengde dossiers (minderjarige en meerderjarige verdachten betrokken in eenzelfde feit) erg lang op zich laat wachten. Daaromtrent verder wat meer uitleg. Qua gebruik van moderne media kunnen we vermelden dat Parket Kortrijk naast een korte infotekst inzake herstelbemiddeling een link naar onze dienst opnam op hun website: www.parketkortrijk.be onder de hoofding ‘een woordje uitleg’. Via de slachtofferbejegenaar van politiezone Vlas blijft de politie vertegenwoordigd in de stuurgroep. Politiezone Vlas was vragende partij om in het najaar in het kader van hun permanente vorming van de politieinspecteurs infosessies inzake slachtoffer-dader-bemiddeling te laten doorgaan. Zo werden 8 groepen van telkens een 12-tal inspecteurs door de bemiddelaar geïnformeerd. Af en toe komen er uit deze hoek aanvragen bij de bemiddelingsdienst. De forensische coördinator van het CAW blijft trouw op post in de stuurgroep. De hulpverleners van zowel slachtoffer- als daderzijde zenden geregeld dossiers naar de bemiddelingsdienst. Mogelijk wordt deze instroom gevoed door de aanwezigheid van de bemiddelaar op het forensisch team, waardoor de mogelijkheid tot bemiddeling telkens weer onder de aandacht komt. Ook het regelmatige overleg met een hulpverlener van slachtofferhulp zorgt zeker voor een bredere opening naar mogelijke bemiddelingen. Mogelijk gaf ook het project ‘herstel binnen de werking van een caw’ de herstelgedachte een bijkomende impuls. Met de gevangenis van Ieper loopt de samenwerking zeer vlot. Er was een overlegmoment van de 2 bemiddelaars (Davy D’Hondt en Lut Dauw) met een attaché van de directie en de beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap om de werking inzake slachtoffer-dader-bemiddeling op elkaar af te stemmen. Op regelmatige tijdstippen worden er afwisselend door de bemiddelaar van Kortrijk of Ieper infosessies gegeven aan geïnteresseerde gedetineerden. Verder werd er een infoblad opgemaakt en aan de familieleden van het gevangenispersoneel overhandigd naar aanleiding van een contactdag. Ook in de algemene onthaalbrochure voor de gedetineerden wordt melding gemaakt van de mogelijkheid om een bemiddeling aan te vragen. Tot slot werd er afgesproken dat er om de 2 weken een consultatiemoment in de gevangenis wordt gewaarborgd, waarbij geïnteresseerden individueel de mogelijkheid krijgen om hun aanvraag en dossier te bespreken met de bemiddelaar die op dat ogenblik aanwezig is. De coördinator alternatieve maatregelen van het Justitiehuis Kortrijk neemt het voorzitterschap van onze stuurgroep waar. Justitieassistenten van bemiddeling in strafzaken en V.O.V./probatie nemen deel aan het begeleidingsteam. Er is sporadisch contact met justitieassistenten daderhulp of slachtofferonthaal in het kader van individuele dossiers. Op vraag van de bemiddelaar was er een overleg met de nieuwe directeur van het Justitiehuis Kortrijk. Daaruit resulteerde nog geen engagement om op regelmatige basis samen te zitten met de justitieassistenten of om een nieuwe informatieronde voor de medewerkers van het Justitiehuis te organiseren. Tot onze spijt kwam het nog steeds niet tot een afspraak om een vorming inzake bemiddeling te mogen organiseren voor de plaatselijke advocatuur. Ook de vertegenwoordiging op de stuurgroep blijft de laatste jaren een pijnpunt. Actieve verwijzingen door de advocaten blijven in regio Kortrijk een onbestaand iets. 106 | P a g i n a


Tijdens de 3 stuurgroepbijeenkomsten van het afgelopen jaar werden volgende items behandeld: standpuntbepaling inzake laagdrempelig werken (aankondiging huisbezoek) standpuntbepaling inzake grensoverschrijdende stuurgroepbijeenkomst voorstelling van het Strategisch Plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden door een attaché van de gevangenisdirectie van Ieper voorstelling van het boek ‘’herstel vanuit de cel’ Nieuw was ook dat de bemiddelaars die hun burelen hebben binnen de muren van het CAW te Izegem bij elkaar de stuurgroep gingen bijwonen. De bemiddelaar gaf ofwel alleen ofwel samen met collega’s bemiddelaars uit de Regio doorheen het jaar diverse infosessies o.m. aan de vzw ‘nabestaanden tegen geweld, ouders van een vermoord kind’, aan slachtofferbejegenaars van de politie Ieper, aan diensten geestelijke gezondheidszorg uit de betrokken regio’s, aan politiezone westkust, aan vrijwilligers van de dienst slachtofferhulp en in het vrouwenhuis te Roeselare. Deze nieuwe manier van samenwerken is zeker voor herhaling vatbaar. Daarnaast wordt er lokaal overleg gepleegd tijdens het begeleidingsteam dat doorging in maart en in september. Ook de deelname aan het forensisch team binnen het CAW, aan de stuurgroep inzake het project ‘herstel binnen de werking van het caw’ en aan het welzijnsteam zorgden voor geregeld contact met plaatselijke actoren waarbij van de mogelijkheid werd gebruik gemaakt om slachtoffer-daderbemiddeling onder de aandacht te brengen. Daarnaast pleegt de bemiddelaar geregeld overleg met collega’s in het regioteam en zijn er jaarlijkse terugkomdagen georganiseerd door vzw Suggnomè waar inhoudelijke thema’s nader worden toegelicht en besproken. De bemiddelaar van regio Kortrijk maakt ook deel uit van de werkgroep ‘bemiddeling in de fase van de strafuitvoering’ die doorgaat op het secretariaat van Suggnomè te Leuven. Doel van deze bijeenkomsten is naast het bespreken van inhoudelijke thema’s omtrent deze materie, het vinden van werkbare oplossingen voor diverse knelpunten op het terrein. Supervisiebijeenkomsten zorgen naast geregelde deelname aan methodiektraining en vorming inzake deontologie mee voor een kwalitatieve benadering van het dagelijkse werk.

DE CIJFERS IN BEELD Het totaal aantal aanvragen voor 2009 bedroeg voor arrondissement Kortrijk 50. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar, toen waren er 48 aanvragen. Opvallend daarbij is dat de tendens die zich vorig jaar voor het eerst aftekende zich nu significant doorzet: meer verwijzingen van andere kanalen en diensten (36) dan vanuit het Parket (14). Van de dossiers die niet werden opgenomen was er 1 aanvraag buitengerechtelijk. 14 aanvragen via derden konden niet worden opgestart omdat ze interfereerden met het lopend onderzoek. Dit is een behoorlijk hoog percentage namelijk 28%. Mogelijk ligt er hier nog braakliggend terrein: misschien is de inschatting van de omschrijving ‘interfereert met het lopend onderzoek’ onvoldoende scherp gesteld en zijn de onderzoeksrechters de mening toegedaan dat het gaat om het vragen naar hun uitdrukkelijke toestemming om een bemiddeling te starten. Het lang in deze ‘wachtkamer’ blijven hangen van die dossiers in gerechtelijk onderzoek legt soms een hypotheek op een mogelijke bemiddeling: betrokken partijen laten nadien soms horen dat het bemiddelen na zo lange tijd wachten ook niet meer hoeft.

107 | P a g i n a


Aanvragen van daderkant zijn nog steeds hoger dan van slachtofferzijde en dit zowel qua dossiers meerderjarigen als in de gemengde dossiers met minderjarigen. Jammer genoeg blijft het probleem dat vorig jaar werd aangekaart nog steeds bestaan: het antwoord op de vraag naar toetsing door het Parket laat in de dossiers van meerderjarige verdachten vaak erg lang op zich wachten omdat het onderzoek nog niet ver genoeg is gevorderd, of omdat er sprake is van meerdere dossiers t.a.v. dezelfde verdachte die men mogelijk wil samenvoegen of omdat men het niet opportuun acht om in die zaak bemiddeling te laten doorgaan. Toch komen er stilaan ook vaker vragen van slachtofferkant, wat zeker een goede tendens is om tot meer ‘evenwicht’ te komen en het vooroordeel te ontkrachten dat enkel daders er op uit zijn om in bemiddeling te gaan om op die manier op een beter blaadje te staan als ze voor de rechter moeten verschijnen. 35 dossiers werden uiteindelijk opgenomen, waarvan 17 in de fase van het opsporingsonderzoek en 12 in de fase van de strafuitvoering. Dit laatste is beduidend hoger dan vorig jaar (7 in 2008 op een totaal van 48 aanvragen). In het totaal kregen 64 slachtoffers en 42 daders een aanbod tot bemiddelen. Daarvan toonden er respectievelijk 31 en 29 interesse. De 35 opgenomen aanvragen leidden tot 29 effectieve bemiddelingsdossiers (3 meer dan in 2008) waarbij 27 slachtoffers (11 mannen en 13 vrouwen naast 3 rechtspersonen) en 18 daders (17 mannen en 1 vrouw) betrokken waren. Wat de relatie betreft, blijven de dossiers waarin dader en slachtoffer onbekenden zijn voor elkaar het grootst in aantal m.n. 9 van de 29 effectieve bemiddelingsdossiers. In de loop van 2009 werden er 34 dossiers afgesloten, 11 kwamen over uit 2008 en 23 sloegen op het jaar 2009. In 6 dossiers werd er direct bemiddeld (2 meer dan vorig jaar) met minstens 1 gezamenlijk gesprek. De rest waren indirecte bemiddelingen. In 10 dossiers werd er een overeenkomst opgemaakt die op vraag van betrokken partijen werd overgemaakt aan de gerechtelijke instanties. Wat aard van de feiten betreft zijn de eigendomsdelicten het grootst in aantal namelijk 17. Dodelijke verkeersongevallen leverden 2 dossiers op en inbreuken tegen personen en zeden samen 9. De gemiddelde duur van een bemiddeling bedroeg 141 dagen (in 2008: 111). Deze verhoging is volledig terug te voeren op de stijging van het aantal bemiddelingen in de fase van de strafuitvoering. Daarin gaat het steeds om ernstige feiten waarin er langer bemiddeld wordt (gemiddeld 179 dagen) dan in de fase van het opsporingsonderzoek (gemiddeld 84 dagen). Eind 2009 waren er nog 12 dossiers hangende die werden overgedragen naar 2010.

CONCLUSIE EN VOORZICHTIGE VOORUITBLIK NAAR DE TOEKOMST Er dient zeker nog werk te worden gemaakt van potentiële dossiers op het niveau van de onderzoeksgerechten. Ook inzake structurele samenwerking met het Justitiehuis i.c. met de justitieassistenten of minstens een nieuwe infosessie voor hen als mogelijke verwijzers, is er nog braakliggend terrein. Ook het ‘oud zeer’ van een infomoment voor de Balie blijft vooralsnog een vraagteken. Toch enkele andere bemoedigende en opvallende vaststellingen: ondanks het relatief lage cijfer wat het totaal aantal aanvragen betreft, zijn er toch enkele kenteringen zichtbaar: een duidelijk grotere vraag vanuit andere kanalen dan de gerechtelijke instanties, een lichte stijging qua aantal directe bemiddelingsdossiers en hoeveelheid overeenkomsten. Meer bemiddelingen in de fase van de strafuitvoeringen en meer aanvragen van slachtofferzijde.

108 | P a g i n a


Zijn dit voorbodes van een schoorvoetende vooruitgang op vlak van slachtoffer-dader-bemiddeling in de regio Kortrijk? Zou het getuigen van overmoed om deze tekenen toch al te interpreteren als blijk van groei naar een meer uitgebalanceerd bemiddelingswerk op het terrein, met minder afhankelijkheid van de gerechtelijke instanties en een evenwichtiger spreiding van aanvragen van slachtoffer-en daderzijde? Kleine lichtjes aan de horizon van een breder maatschappelijk gedragen houding inzake herstelrecht, een andere manier van conflictbenadering en actief burgerschap? Op de vraag of de vele infomomenten van het afgelopen werkjaar mettertijd vruchten zullen afwerpen en of bovengenoemde tendensen zich zullen verder zetten, zal enkel de toekomst ons een antwoord kunnen verschaffen.

BEMIDDELINGSDIENST LEUVEN DE INTEGRATIE VAN BEMIDDELING VOOR EN NA VONNIS: EEN JAAR LATER INLEIDING 2009 stond in het teken van de integratie tussen bemiddeling voor vonnis en bemiddeling in de fase van de strafuitvoering. Het team telde en telt nog steeds drie bemiddelaars: twee halftime en één fulltime functie. Dit team stond anno 2009 klaar voor alle aanvragen zowel vóór vonnis als in de fase van de strafuitvoering voor het Leuvense arrondissement. Niet alleen moest de werking op elkaar afgestemd worden, ook voor de bemiddelaars in kwestie vroeg dit toch wel wat aanpassing. Het team in Leuven kreeg er een nieuwe bemiddelaar bij, maar wel iemand die al acht jaar ervaring had en anderzijds moest die bemiddelaar die altijd in haar eentje had gewerkt, ineens rekening houden met collega’s. Maar deze uitdaging bracht vooral een nieuwe dynamiek op gang waarin veel opnieuw in vraag werd gesteld en de kennis van de eigen werking verrijkend bleek voor het andere project. Ook al stelden we in 2008 vast dat de twee projecten immers dezelfde uitgangspunten, doelstellingen en visie deelden, toch bleken er methodisch ook verschillen te zijn.

‘BEMIDDELING VÓÓR VONNIS’ VANUIT HET PERSPECTIEF VAN EEN BEMIDDELAAR FASE STRAFUITVOERING Bij de aanvang van de integratie had ik het idee dat bemiddelen vóór vonnis eenvoudiger en dus misschien ook minder boeiend ging zijn. Maar dit is niet lang overeind gebleven. Al vrij snel mocht ik vaststellen dat bemiddelen in dossiers vóór vonnis, niet per definitie eenvoudiger en zeker niet saaier was. Mijn overtuiging dat bemiddelen in levensdelicten de ultieme uitdaging was, werd dan ook snel bijgestuurd. Inderdaad, het ging om ‘andere’ misdrijven met name meer diefstallen, slagen en verwondingen en partnergeweld. Maar dit bracht vooral nieuwe uitdagingen met zich mee. Het feit dat een dossier nog vóór de rechtbank moet komen, brengt een andere dimensie binnen en maakt dat in tegenstelling tot bij de fase strafuitvoering er meer aandacht dient te gaan naar de schadevergoeding en de toekomstige rechtszitting. De vraag hoe die bemiddeling zich daar tegenover verhoudt ligt vóór vonnis scherper. Vaak waren de dossiers ook complexer op zich, méér daders, méér slachtoffers, verschillende feiten, de combinatie van materiële en emotionele aspecten. Als de burgerlijke partij in de fase strafuitvoering al ter sprake kwam, beperkte het zich tot het opstellen van een afbetalingsplan.

109 | P a g i n a


Verder stelde ik vast dat daders vóór vonnis of eerder in minder ernstige feiten meer minimaliseren. In levensdelicten beseft men meestal wel dat hun daad onherroepelijke schade heeft aangebracht. Ook belandt men vlugger in een gedeeltelijke ontkenning van de feiten en/of de schuld, het leggen van aandeel bij de andere partij of in een welles-nietes-verhaal. Het is voor mij moeilijker om hiermee aan de slag te gaan. Vandaar dat ik ook niet langer overtuigd ben, dat men eerst aandacht aan het slachtoffer dient te besteden. Soms is het beter om eerst te horen wat en op welke manier de dader al dan niet kan of wil herstellen. Ook de gezamenlijk gesprekken verlopen anders. De methodiek van zo minimaal tussen te komen (mits een goede voorbereiding) en vooral partijen aan het woord te laten, inclusief lange stiltes, is hier niet steeds ideaal. Ten eerste loopt de voorbereiding van een dergelijk gesprek anders, partijen zijn overigens meestal niet bereid daar uren voorbereiding in te steken en ten tweede verschillen de agendapunten aanzienlijk, zijn er meer verborgen agenda’s en ‘last but not least’ is het dikwijls wel aangewezen om tijdens het gesprek tussen te komen om agendapunten aan te halen, te vertalen en te toetsen hoe sommige dingen bij de andere overkomen. Niet evident voor een bemiddelaar die inmiddels getraind is om te zwijgen tijdens een gezamenlijk gesprek. Het feit dat er brieven vertrekken vanuit het Parket, zorgt tevens voor een verschil. In de fase strafuitvoering vertrek je steeds op initiatief van één partij. Je neutraliteit staat daar meer onder spanning. Ik koesterde hierdoor de idee om meer reactie op het aanbod te krijgen maar dit bleek niet per definitie het geval te zijn. Tot slot kan ik dan ook enkel zeggen dat ik die dacht dat 2009 een stuk minder boeiend zou zijn, vooral heel wat nieuwe uitdagingen ben aangegaan waardoor het een zeer verrijkend jaar is geworden. Ook het kunnen terugvallen op collega’s, de combinatie van emotioneel zware en minder zware dossiers, het deel uitmaken van een team (in huis) en het hebben van een breder draagvlak voor de bemiddeling fase strafuitvoering, maken de integratie voor mij zeer geslaagd!

‘BEMIDDELING FASE STRAFUITVOERING’ VANUIT HET PERSPECTIEF VAN EEN BEMIDDELAAR VÓÓR VONNIS Eerst en vooral was ik persoonlijk geboeid en gebeten om ook in Leuven Centraal met zijn specifieke delicten en daders te mogen werken. De context van Leuven Centraal is nieuw en dit vraagt een nieuw soort kennis en onderdompeling. Mijn eerste ervaringen leerden mij dat de gesprekken in de fase van de strafuitvoering van een andere soort zijn vergeleken met voor vonnis. Eerst en vooral duren ze langer, zijn ze intenser en zijn er meer steunfiguren, bijvoorbeeld de trajectbegeleiders van het CAW van Leuven, betrokken. De slachtoffers wonen dikwijls niet in Leuven en dus ben je verder onderweg voor de huisbezoeken. Hierbij merk ik dat ik het belangrijk vind om beide partijen zelf te kunnen zien en spreken, omdat het uitwisselen van de boodschappen juist zo delicaat en dikwijls sterk geladen is. Vandaar dat ik in deze dossiers niet zomaar aan een collega bemiddelaar, die bijvoorbeeld dichter bij het slachtoffer woont, vraag om de gesprekken en huisbezoeken over te nemen. Wanneer je bij de slachtoffers thuis op bezoek gaat, zijn de gesprekken ook langer en is er een ander soort aftoetsen en aangaan van een relatie met jou als bemiddelaar. De mensen zijn meer met rouwthema’s bezig en checken of je hier mee kan omgaan. Tevens is het voorzichtig zoeken wat een bemiddeling voor hen kan betekenen. Ik ervaar, zowel bij daders als bij slachtoffers, meer persoonlijk contact en minder telefonische contacten. De bemiddeling in dit soort delicten of dossiers is dan ook eerder procesmatig. Wat in mijn ervaring wil zeggen meer gesprekken. En ook zoeken naar de juiste en soms andere randvoorwaarden dan voorheen. Bijvoorbeeld het actief betrekken van meer steunfiguren, meer overleg en dossierbespreking met andere collega’s bemiddelaar en anderen, meer emotioneel zorg dragen voor de partijen en jezelf. Partijen komen ook minder vaak tot een gezamenlijk gesprek, maar het uitwisselen van boodschappen met de bemiddelaar als tussenpersoon is dikwijls zeer intens en meer gefaseerd en getemporiseerd. Daar waar het ondersteunen van gezamenlijk gesprekken voor mij steeds een zeer sterke drive was, voelt dit nochtans voor 110 | P a g i n a


mij momenteel niet aan als een gemis. De bemiddeling draait sowieso minder om overeenkomsten en oplossingen en des te meer om emotionele verwerking en hoe zich verhouden t.a.v. elkaar, het delict en de gevolgen. Gesprekken samen doen met een extra collega bemiddelaar is ook een nood die ik regelmatig ervaar. Aangezien de gesprekken langer zijn, kan je, met een betrokken collega bemiddelaar, af en toe even uit het gesprek stappen en je gedachten op een rij zetten. Je ervaart een gezamenlijke draagkracht. Tevens is het nabespreken meer nodig ter ontlading. Ook voor het overwegen en het voorbereiden van het volgende gesprek is een betrokken collega bemiddelaar een meerwaarde. Beroep kunnen doen op vrouwelijke collega’s vind ik persoonlijk ook belangrijk. Dit duo-werken met een vrouwelijke collega geeft een gevoel van een natuurlijk man-vrouw evenwicht in relatie met partijen. In de gesprekken voel ik mij hierdoor sterk op mijn gemak omdat ikzelf en de partijen zich kunnen beroepen op of verhouden tot de aanwezige vrouwelijke kwaliteiten en aanwezigheid. Ik vind dat we op deze manier een maximaal kwaliteitsvol aanbod kunnen doen naar partijen. Een andere ervaring is dat een afwisseling van zware feiten met lichte feiten een gezonde en boeiende combinatie is. Bijvoorbeeld meer dan twee intense bemiddelingsgesprekken op één dag in Leuven Centraal doen, is voor mij niet evident en eerder emotioneel belastend. Tot slot vind ik het geruststellend dat ik beroep kan doen op de kennis, ervaring en coaching van mijn collega met dit soort dossiers. Een concreet voorbeeld: “In een dossier van doodslag maakte ik, in mijn laatste werkweek voor kerstmis, de brieven op voor de verschillende nabestaanden van het slachtoffer. Kristel maakte mij er op attent dat het sturen van onze brief vlak voor kerstmis geen goed idee was, daar kerstmis voor vele nabestaanden juist een extra moeilijke en pijnlijke periode is. Ik had dit over het hoofd gezien en was dankbaar dat Kristel hier oog voor had. Zo heb ik de brieven pas na de kerst- en nieuwjaarsvakantie verstuurd”.

NIEUWE WEGEN DIE WE IN 2009 ZIJN INGESLAGEN AANGEKONDIGDE HUISBEZOEKEN IN ZEDENDOSSIERS Na een overleg met het parket op 23 maart 2009, waarop ook de onderzoeksrechters, slachtofferonthaal, en bemiddeling in strafzaken vertegenwoordigd waren, werd vastgesteld dat bemiddeling in zedenfeiten een andere methodische aanpak vraagt. Daarom werd er beslist om gedurende een jaar te experimenteren met het aankondigen van huisbezoeken in deze dossiers. Ook zal slachtofferonthaal steeds worden gecontacteerd om na te gaan of zij reeds contact hebben met deze slachtoffers. De bedoeling is om mensen meer en juister te informeren over het aanbod van bemiddeling. Er werden 9 strafbundels doorverwezen. In 2 dossiers namen partijen zelf al contact op. Hier vloeide één bemiddeling uit voort. In de 7 andere dossiers werd een huisbezoek aangekondigd, eerst aan slachtofferkant. Vijf huisbezoeken werden afgebeld omdat men geen interesse had in bemiddeling. Slachtoffers geven aan met heel wat vragen te zitten, maar de dader is niet diegene waar ze een antwoord van verwachten. Aan contact, zelfs onrechtstreeks, is er weinig tot geen behoefte. Er is vooral veel kwaadheid en vragen rond het verdere juridische verloop en de procedure. Slechts twee huisbezoeken werden niet afgebeld. Eenmaal stonden we tevergeefs voor de deur maar dit bleek om een misverstand te gaan. Men was de afspraak vergeten. De uitleg werd nadien nog telefonisch doorgegeven, maar ook hier had men voorlopig geen interesse in bemiddeling. In het andere huisbezoek had men vooral veel vragen over de procedure en wilde men te weten komen wat er nu juist gebeurd was. Er mocht een boodschap aan de dader worden doorgegeven, maar we konden de dader niet bereiken. Onze aangekondigde huisbezoeken leveren tot nog toe niet direct méér bemiddelingen op. Maar nu horen we de partijen wel waardoor we hen beter kunnen informeren..

111 | P a g i n a


BEMIDDELEN IN VERKEERSDOSSIERS Vanaf 1 november 2008 werden er ook in verkeersdossiers met dodelijke en/of zwaar gekwetsten informatiebrieven over bemiddeling verstuurd. In 2009 informeerde het parket in tien strafbundels de partijen over het aanbod van bemiddeling. In zes van deze tien dossiers reageerden geen enkel van de partijen en werden er verder vanuit de bemiddelingsdienst ook geen stappen ondernomen. In één dossier nam wel de verzekeringsmaatschappij met ons contact op en ging deze zijn cliënt over bemiddeling informeren. In vier van deze verkeersdossiers reageerden één of meerdere partijen. We telden 8 potentiële bemiddelingsprocessen die slechts tot drie effectieve bemiddelingen leidden. Eén bemiddeling ging om een dossier verkeersagressie. De twee andere bemiddelingen gingen om een verkeersongeval met zwaar gekwetsten. Hier had in één dossier, waarbij het een koppel betrof dat samen in de auto zat, één gezamenlijk gesprek plaats en werd er een overeenkomst met vooral een boodschap voor de rechter opgesteld. In het andere dossier is het gezamenlijk gesprek voor 2010 gepland. We stellen alleszins vast dat het niet om de grote toevloed van dossiers gaat. Er werd ook nog te weinig bemiddelingservaring opgedaan om reeds conclusies te kunnen trekken. Daarom willen we anno 2010 ook in deze dossiers huisbezoeken aankondigen.

STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 STUURGROEPWERKING BAL De stuurgroep kwam 5 maal samen het afgelopen jaar. Er ging dit jaar heel wat aandacht naar de bemiddeling fase strafuitvoering en de herstelgerichte detentie. Eén van de doelstellingen van de integratie met name een breder draagvlak creëren ook op niveau van de stuurgroep werd daardoor meteen gerealiseerd. Hoewel het dient gezegd, de Leuvense stuurgroep heeft van in het begin deze thema’s altijd mee ter harte genomen. Zo stond de eerste stuurgroep dit jaar stil bij het bemiddelen in zware delicten. Dit thema zorgde voor een record opkomst en een boeiende discussie. De positieve conclusie luidde dat alle partners/diensten voor bemiddeling in ernstige feiten en meer specifiek in zedenfeiten openstaan mits de nodige voorzichtigheid, waarbij de slachtofferdimensie het uitgangspunt moet zijn en voor beide partijen omkadering en nazorg zeer belangrijk is. En met de nodige expertise, opleiding, en ervaring als voorwaarde. Ons appél voor thema’s aangebracht door onze partners leverde ons evenmin windeieren op. Frank Geets (attaché Leuven Centraal) stelde ons het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ voor. ‘Herstel vanuit de cel’ is een werkboek, ontstaan op initiatief van de herstelconsulenten om op de eerste plaats gedetineerden rond ‘herstel’ aan het denken en werk te zetten. Vanessa Van Nijvel van het CAW lichtte het project van de ‘herstelkring’ toe. Hier wil men de gedetineerde de kans geven om herstel te plegen naar zijn eigen familie/naastbestaanden toe. Men werkt aan herstel, rehabilitatie en reïntegratie. Men wenst de detentieperiode zinvol in te vullen in samenspraak en met ondersteuning van familie/naastbestaanden. Ook een mogelijk thema is de reclassering. Rehabilitatie wordt hier vooral vertaald als “in het reine te komen met zichzelf, zijn familie, slachtoffers en samenleving”. Onze focus voor onze partners blijkt ook uit het feit dat tijdens de voorstelling van het jaarverslag 2008, bemiddeling in strafzaken eveneens zijn cijfers toelichtte. 112 | P a g i n a


Er werd veel tijd en energie gestoken in het opstellen van een projecttekst rond de coördinatie van het bemiddelingsaanbod in het Leuvense arrondissement. Deze tekst werd in september aan de Stuurgroep voorgesteld en leidt hopelijk tot een opstart van dit project anno 2010. Een rode draad over alle stuurgroepen heen, is en blijft de methodiek van herstelbemiddeling: “Moeten we geen huisbezoeken aankondigen?”, “Hoe motiveer je partners om door te verwijzen?”, “Zou meer terugkoppeling niet voor meer doorverwijzingen zorgen?”, “Kan je wel bemiddelen met een verkrachter?” Thema’s die na meer dan 10 jaar nog altijd actueel zijn en voor de nodige boeiende discussies kunnen zorgen. Blijkbaar is over bemiddeling nooit het laatste woord gezegd!

HERSTELFONDS Het herstelfonds werd een tiental jaren geleden geïntroduceerd en liep al die jaren als project in de Leuvense Hulpgevangenis. Anno 2009 waren zowel Suggnomè als de herstelconsulenten van mening dat de projectfase diende te worden afgesloten en dat men diende over te gaan tot structurele verankering in meerdere gevangenissen. Zo werd recent beslist het herstelfonds uit te breiden met nog eens 3 gevangenissen, namelijk Mechelen, Oudenaarde en Ruiselede. Om de concrete uitwerking van het concept mogelijk te maken in de gevangenissen werd er beslist dat er in elke gevangenis een lokale werkgroep herstelfonds moest worden opgericht. De locale werkgroep binnen de Leuvense Hulpgevangenis kwam een eerste keer samen op 4 december 2009. Aan tafel zaten de beleidsmedewerker, de attaché, vertegenwoordiging vanuit de Psychosociale Dienst, de trajectbegeleiding en de bemiddelingsdienst. Er werd beslist om de bespreking van de procedure te laten verlopen aan de hand van de acht stappen die ook werden aangereikt in het draaiboek dat door de werkgroep werd opgesteld in 2007 . In de Hulpgevangenis stond het herstelfonds dit jaar op een laag pitje. Onze belangrijkste doorverwijzers hadden ofwel een andere functie gekregen of werden tijdelijk ook elders ingezet. Opmerkelijk hoe afhankelijk men hier toch wel is van specifieke doorverwijzers. Ook botsen we op het gegeven dat er tijdelijk geen uitgaanspermissies werden verleend om buiten de muren vrijwilligerswerk te verrichten. Dit impliceerde dat een aantal mensen op de wachtlijst voor werk kwamen te staan. Werk vinden binnen is moeilijker dan werk vinden buiten. Dit in combinatie met enkele weigeringen vanuit het Comité zorgde voor een aantal negatieve reacties aan de kant van het slachtoffer en ondermijnde zelfs een enkele keer de bemiddeling. Dit deed toch wel heel wat vragen rijzen die zeker en vast dit jaar in de werkgroepen op tafel zullen komen te liggen.

WERKING SLACHTOFFER-DADERBEMIDDELING BINNEN DE TWEE LEUVENSE GEVANGENISSEN Het aanbod van bemiddeling binnen de twee Leuvense gevangenissen is in 2009 niet veranderd. We hebben in 15 aanvragen gewerkt in Leuven Hulp en in 37 aanvragen in Leuven Centraal. In Leuven Hulp is dit een sterke daling in vergelijking met 2008 (30 aanvragen). Ook in Leuven Centraal kennen we een lichte daling van 49 aanvragen in 2008 naar 37 in 2009. We hebben hier geen directe verklaring voor. We hebben op een gelijkaardige manier gesensibiliseerd als in 2008. We stellen ons jaarlijks voor aan de psychosociale diensten en het zorgteam. Wat mogelijks kan mee spelen, is het veranderen van de functie van de herstelconsulenten, waarbij bijvoorbeeld de herstelconsulent van Leuven Hulp voorheen veel doorverwees. Het feit dat een actieve doorverwijzer van de PSD tijdelijk ook andere gevangenissen ondersteunde, had zeker ook zijn gevolgen. Nieuw is dat we in 2009 ons ook hebben voorgesteld aan de trajectbegeleiders van de beide gevangenissen. Vooral in Leuven Centraal merken we een actieve doorverwijzing en samenwerking. Tevens zijn er momenteel reeds doorverwijzingen van en een samenwerking met de therapeut van het CGG in Leuven Centraal. Dit is nog niet het geval met de nog twee recentere, nieuwe therapeuten van het CGG in Leuven Hulp. Zowel in Leuven Hulp als in Leuven Centraal werken we mee aan de cursus Slachtoffer in Beeld en geven we tweemaal per jaar een vormingsmoment voor geïnteresseerde gedetineerden. In Leuven Centraal krijgen we tot slot ook veel aanvragen rechtstreeks van de gedetineerden zelf via het brievenbusje ‘herstelbemiddelaar’. 113 | P a g i n a


Het grote aandachtspunt samenwerkingspartners.

voor

2010

lijkt

een

blijvend

sensibiliseren

van

de

verschillende

PROJECT ‘HERSTELGERICHT WERKEN IN DETENTIECONTEXT’ Het CAW Regio Leuven organiseerde vier intervisiemomenten over ‘herstel in de praktijk’ voor medewerkers van de psychosociale dienst van de Hulpgevangenis en Leuven Centraal, de bemiddelingsdienst van het arrondissement Leuven, Slachtoffer in Beeld van de Rode Antraciet en Slachtofferhulp en Justitieel Welzijnswerk van het CAW Regio Leuven. Aan elke intervisie konden twee mensen per dienst deelnemen. Er werd gewerkt met een aantal hoofdstukken uit het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ om het thema ‘herstel’ vanuit dader- en slachtofferperspectief te bespreken. Op die manier wisselden de deelnemers hun werkervaringen uit. Een supervisor van de Interactieacademie begeleidde dit. De evaluatie van dit project was positief. De deelnemende diensten leerden elkaars werking en invalshoek op een meer praktijkgerichte manier kennen. De intervisies vormden een ‘ontmoetingsruimte’ van waaruit de deelnemers samen zochten naar een vertaling van de herstelidee naar de dagelijkse praktijk. Op regionaal overleg over herstel zal bekeken worden in welke mate de deelnemende diensten deze intervisies in 2010 met eigen middelen kunnen verder zetten.

DE CIJFERS IN BEELD AANVRAGEN 32

In 2009 nam de bemiddelingsdienst 121 aanvragen op ( ) . Deze aanvragen bestonden uit 55 % opsporingsonderzoeken, 12% gerechtelijke onderzoeken en 32% dossiers overgemaakt in kader van de strafuitvoering (zie tabel 1) We merken een terugval in opgenomen gerechtelijke onderzoeken. We kunnen niet direct verklaren waarmee dit te maken heeft. Nochtans worden de onderzoeksrechters op regelmatige basis gecontacteerd met oog op doorverwijzing van dossiers. Wat wellicht meespeelt is dat de trajectbegeleiders en de psychosociale dienst meer doorverwijzen nà vonnis dan voor vonnis.

REACTIES VAN SLACHTOFFERS EN DADERS Van de 121 aanvragen waren er potentieel 248 slachtoffers die op het bemiddelingsaanbod hadden kunnen ingaan. Van deze 248 reageerden 156 slachtoffers (63%). Uiteindelijk bleken 123 slachtoffers daadwerkelijk 33 geïnteresseerd. Dit is ongeveer een 50% van het potentiële slachtofferaantal. (zie tabel 2) Van de 121 aanvragen waren er potentieel 155 daders die op het aanbod hadden kunnen ingaan. Hier 34 reageerden er 119 daders (77%) Uiteindelijk bleken er 113 interesse te hebben. Dit is 73 %.

32

Tien aanvragen werden niet opgenomen omdat ze niet voldeden aan de criteria bv. Er was een ontkennende dader of de aanvraag interfereerde met het lopende onderzoek of een zitting die te kortbij is. 33 Vorig jaar waren dit 236 potentiële, reactie 126 (53%) en interesse 93 (39%) 114 | P a g i n a


EFFECTIEVE BEMIDDELINGEN Wat de 121 aanvragen betreft zien we in tabel 7 dat dit neerkomt op 296 potentiële slachtoffer-daderrelaties. 35 Uiteindelijk hebben deze geleid tot 101 effectieve bemiddelingen ofwel 34% van het potentiële aantal. Er werd vnl. bemiddeld in persoonsdelicten en in eigendomsdelicten. Dit stellen we elk jaar opnieuw vast.

DIRECT - INDIRECT Wanneer we kijken naar de verhouding directe en indirecte bemiddelingsprocessen dan is het duidelijk dat het grootste deel van de in 2009 doorlopen bemiddelingsprocedures op een indirecte manier verloopt. De bemiddelaar pendelt tussen de partijen en brengt de informatie over. 38 % van de effectieve bemiddelingsdossiers zijn direct. Het is opvallend voor 2009 dat we meer directe bemiddelingen hadden in 36 opsporingsonderzoeken. 25 van de 38 gezamenlijke gesprekken vonden in deze dossiers plaats. In 42% van de effectieve bemiddelingsdossiers werd er een overeenkomst gemaakt. Dit kwam neer op 40 37 overeenkomsten. Hiervan zijn er 7 overeenkomsten van in fase strafuitvoering. Dit blijft een lager cijfer dan voor vonnis. Wellicht zien partijen meer voordelen in een terugkoppeling wanneer de zaak nog voor de rechtbank moet verschijnen en kan de inhoud van de overeenkomst eventueel van invloed zijn op de beslissing van de rechtbank.

MEER REACTIE VAN DADERS DAN REACTIE VAN SLACHTOFFERS Het percentage daders die reageren om te bemiddelen is opvallend groter dan het percentage slachtoffers. Ook vorig jaar was dit zo. Een verklaring die hiervoor al meermaals werd gegeven is dat een dader het wellicht als minder vrijblijvend ervaart en/of zijn/haar goede wil, wil tonen voor de rechtbank. In de fase strafuitvoering blijven de aanvragen vooral vanuit daderkant komen. Hier is het dan ook vanzelfsprekend dat de dader wenst mee te werken. De tendens van de vorige jaren dat er vanuit slachtofferkant amper een dossier werd overgemaakt aan de bemiddelingsdienst blijft zich doorzetten. Dit is en blijft een spijtige zaak. Ook in 2010 moeten we hier opnieuw extra aandacht aan besteden.

REACTIE OP INFORMATIEBRIEVEN VERSTUURD VANUIT HET PARKET Voor alle volledigheid moeten we in dit jaarverslag ook spreken van die strafdossiers waarin alle betrokken partijen een informatiebrief kregen van het parket maar die niet in onze cijfers/tabellen zijn opgenomen. Het betreft hier dossiers waarin geen van beide partijen reageert en/of slechts één partij reageert maar met de mededeling dat men niet wil bemiddelen. We tellen 102 strafbundels waarin het parket brieven heeft verstuurd aan 134 daders en 179 slachtoffers. In 13 van die dossiers werd door een advocaat, verzekeringsmaatschappij of één betrokken partij zelf de bemiddelingsdienst op de hoogte gebracht dat er geen interesse was om te bemiddelen. In de 89 andere dossiers heeft helemaal niemand gereageerd op de brief, noch de dader, noch het slachtoffer. Het blijft gissen waarom. Bij het turven van die brieven stellen we vast dat het in een aantal dossiers gaat over feiten waarbij politiemensen betrokken zijn als benadeelde partijen. In een aantal andere gevallen vermoeden we - aan de schrijfwijze van de namen te lezen- dat het anderstalige burgers zijn. Misschien begrijpen zij de brief niet? Nog in een aantal andere gevallen zien we dat benadeelden rechtspersonen zijn bv. winkelketens. Een aantal keren zien we de naam van dezelfde verdachte terugkomen. Een aantal keren vermoeden we dat er dossiers zijn die over relationele conflicten gaan omdat betrokken partijen (ex)partners of (stief)ouders met 34

Vorig jaar waren dit 156 potentiële daders, reactie 137 (88%) en interesse 132 (85%) In 2008 waren dit 275 potentiële slachtoffer-daderrelaties die leidden tot 76 effectieve bemiddelingen. Dit is 29% 36 In 2008 25% 37 In 2008 32% 35

115 | P a g i n a


hun kinderen betreft. Dit zijn echter een aantal vaststellingen met een aantal potentiële verklaringen. Om hierover meer gefundeerde uitspraken te kunnen doen, moet dit grondiger onderzocht worden. We kunnen er niet naast kijken dat dit een grote groep mensen betreft die niet reageert op de brief. Dit is een werkpunt voor 2010.

BEMIDDELEN VOOR EN NA VONNIS Zoals u hierboven kon lezen was 2009 het eerste volledige jaar dat alle bemiddelaars zowel bemiddelen in dossiers voor vonnis als na vonnis. In vergelijking met andere arrondissementen is 32% strafuitvoering een vrij hoog percentage. Het valt op dat ook Turnhout een dergelijk percentage heeft. Het feit dat het project fase strafuitvoering indertijd begonnen is in Leuven en Turnhout zal hier wellicht mee te maken hebben. In elk geval toont het aan dat er ook na vonnis vraag blijft om te bemiddelen. Het wordt uitkijken naar de volgende jaarverslagen om te zien in welke mate de verhouding voor vonnis als na vonnis wijzigt en of dit percentage in andere arrondissementen ook toeneemt.

BRIEF, VAN EEN NABESTAANDE NÀ EEN GEZAMENLIJK GESPREK MET DE DADER, AAN HAAR VRIENDEN EN FAMILIELEDEN 1 februari 2010 38

Dag lieve mensen allemaal , Het was een openhartig en emotioneel gesprek in de gevangenis, afgelopen vrijdag. Donderdagavond werden we nog opgebeld, dat het gesprek misschien niet door kon gaan omdat er een staking gepland was. En als teveel cipiers aan de demonstratie zouden deelnemen, dan zou niemand de gevangenis binnen mogen. Dan was er niet voldoende begeleiding. Het gevolg was dat ik redelijk geslapen heb. Want, waarom zou ik me voor niets druk maken? Vrijdagochtend werd, gelukkig toch bevestigd, dat Rik en ik konden komen en dat we verwacht werden. Onderweg voelde ik me in een begrafenisstemming en mijn maag draaide zich om. Toen we de bemiddelaar, zagen, zij zou ons begeleiden, verminderden de zenuwen. In de gevangenis moesten we onze paspoorten afgeven en verder onze tasjes in een kluisje achterlaten. We moesten door de metaaldetector. Rik op zijn sokken en ik mijn horloge in het mandje. Samen met de bemiddelaar en een cipier liepen we verder. Van elke gang die we door liepen werd eerst de deur van slot gedaan en achter ons weer op slot gedaan. Vanaf de andere kant kwam ook een cipier, maar nu met Jaak en zijn vertrouwenspersoon. Het kamertje waar we gingen zitten ging ook op slot. Met z’n vijven zaten we aan een tafel met koffie, thee, water en koekjes. Buiten op de gang zaten de twee cipiers die niets konden horen van het gesprek maar ons wel in de gaten konden houden. Het gesprek duurde 2, 5 uur. Ik heb kunnen vertellen wat het mij gedaan heeft. Hij was onder de indruk dat zijn daad zoveel mensen geraakt had. Hij, op zijn beurt heeft een bekentenis afgelegd, waar ik naar vroeg. Hij vertelde over de feiten. En die schakel had ik nodig, denk ik, voor de verwerking van het proces. Rik heeft over zijn zus verteld en we zagen een vergelijking qua problematiek en depressiviteit. 38

De namen zijn fictief. 116 | P a g i n a


Alleen: waarom het allemaal zo moest gaan, die vraag blijft onbeantwoord. En dit is natuurlijk onbevredigend. Maar ik denk dat ik dit uit handen moet geven. Ik heb de tekst: “Groter dan ons hart” van Huub Oosterhuis kunnen en mogen voorlezen. En er volgde minuten van snijdende stilte. Het was een intens trieste aangelegenheid, maar het voelde echt aan. We konden naar mekaar luisteren en mekaar in de ogen zien. Toen Rik en ik samen met de bemiddelaar weer buiten stonden, merkte zij op: “Waarom zijn er in psychiatrische inrichtingen meer vrouwen dan mannen en in de gevangenissen meer mannen dan vrouwen?” Je ziet dat vrouwen die problemen hebben en depressief worden, het naar zich toe trekken en komen ze er niet uit dan gebeurt het dat ze zelfmoord plegen. Mannen die problemen hebben en depressief worden, worden agressief en dan gebeurt het dat ze iemand anders iets aan doen en zo komen zij in de gevangenis. Ik besefte dat de grootste straf in de gevangenis is dat je niet vrij bent. Ik kon weer frisse lucht inademen en zag heel veel mensen die konden gaan en staan waar ze wilden… Dank jullie wel, allemaal, want zonder jullie luisterend oor was het voor mij nog veel moeilijker geweest om een gesprek aan te gaan met Jaak. Een gesprek met een moordenaar maar ook met de mens die er achter schuilt. Liefs, Margriet

BEMIDDELINGSDIENST BRUGGE INLEIDING 2009 zullen we ons herinneren als het jaar van de veranderingen. Er was het vertrek van Mevr. Deslypere, onze verbindingsmagistrate van het allereerste uur. Van meet af aan heeft zij slachtoffer-daderbemiddeling op de sporen gezet en haast onvoorwaardelijk gesteund. Met heel veel bezieling heeft zij de herstelgedachte uitgedragen naar haar collega’s en mensen in de sector. Zowel letterlijk als figuurlijk heeft zij de deuren naar de gerechtelijke instanties geopend. Dankjewel, mevrouw Deslypere voor uw jarenlange inzet en steun. Sedert november 2009 heeft mevrouw Maddens deze taak ter harte genomen. Wij hebben er alvast het volle vertrouwen in dat zij, als onze nieuwe verbindingsmagistrate, ons mee zal helpen zoeken naar de best mogelijke manieren om een lineair aanbod te realiseren. In de stuurgroep noteerden we heel wat verschuivingen. Er waren coördinatorenwissels bij justitieel welzijnswerk en slachtofferhulp, en daarnaast kwamen zowel de beleidsmedewerkers van de Vlaamse Overheid als de attachés managementondersteuning in de gevangenis van Brugge en Ruiselede de stuurgroep vervoegen. En tenslotte was er een (vrijwillige) vermindering van de vrouwkracht naar 1,6FTE (vroeger 1,8FTE). Ondanks dit “verlies” in arbeidsduur verbeterden wij zelfs onze prestaties van 2008!

117 | P a g i n a


STRUCTURELE ACTIVITEITEN EN VERDERE IMPLEMENTATIE VAN DE WET VAN 22 JUNI 2005 DE STUURGROEP In 2009 waren er twee bijeenkomsten van de stuurgroep. Deze hadden vooral een informatief karakter. De werkingsresultaten van de bemiddelingspraktijken voor minder- en meerderjarigen werden belicht. Er werd stilgestaan bij het Strategisch plan voor hulpen dienstverlening aan gedetineerden en de wijze waarop slachtoffer-daderbemiddeling een structurele inbedding zou kunnen krijgen in de gevangenis. Ook het project “burgerlijke partijen” van justitieel welzijnswerk kwam uitvoerig ter sprake. Daarnaast was het de bedoeling de uitbouw van een lineair aanbod op parketniveau breder onder de loep te nemen, doch tijdsgebrek verdaagde dit onderwerp twee keer naar een volgende vergadering.

SAMENWERKING MET PARKET EN RECHTBANK Al van bij de opstart van de slachtoffer-daderbemiddeling in Brugge werd gezocht naar systemen om het aanbod zo breed mogelijk beschikbaar te stellen. Het best werkend systeem is dit van de dossiers in gerechtelijk onderzoek. Op geregelde tijdstippen gaan de bemiddelaars bij de onderzoeksrechters informeren naar dossiers welke aan de criteria voor bemiddeling voldoen. Vanuit de parketadministratie wordt vervolgens de parketmagistraat hierover geïnformeerd. Indien er geen bezwaren zijn vertrekt er vanuit het parket een aanbodsbrief naar dader en slachtoffer. Veel moeilijker te realiseren is echter het lineair informeren. In navolging van de wet van 22 juni 2005 en in het streven naar een breder maatschappelijk draagvlak voor doorverwijzingen werden er in 2009 met het parket afspraken gemaakt. Zo zouden minstens in welbepaalde categorieën van dossiers, met name bij seksuele delicten, diefstallen met geweld, gewone diefstallen en opzettelijke slagen, de partijen een bemiddelingsaanbod krijgen voor zover er minstens gedeeltelijke bekentenissen zijn. Daartoe werd het stempelsysteem ingevoerd, om de magistraten te attenderen op het formuleren van een aanbod. Intern werd terzake een informatienota verspreid. Eind 2009 blijft de instroom via dit kanaal nog altijd marginaal en zal het erop aankomen deze werkwijze verder op punt te stellen.

SAMENWERKING MET HET BUREAU ALTERNATIEVE AFHANDELING BRUGGE(BAAB) Met de BAAB-collega’s (tevens onze huisgenoten) en het parket werd afgesproken dat er eenzelfde aanbod gebeurt in “gemengde” dossiers, d.w.z. dossiers waarin zowel minderjarige als meerderjarige daders betrokken zijn. Meestal worden deze dossiers ons gesignaleerd door de herstelbemiddelaars minderjarigen van BAAB. Door middel van een kantschrift wordt vervolgens de titularis van het dossier van de meerderjarige dader(s) op de hoogte gebracht van het bemiddelingsaanbod naar de minderjarige dader en de benadeelden, waarna het aanbod wordt uitgebreid ten aanzien van de meerderjarige dader(s). De samenwerkingsafspraak houdt ook in dat er wordt gewerkt volgens het systeem van de “aanbrenger”. Indien BAAB als eerste start, zullen wij, conform hun werkwijze, meteen een huisbezoek aankondigen (laagdrempelig aanbod). Omgekeerd zullen zij onze werkwijze hanteren, wanneer een dossier via onze kanalen van start gaat, d.w.z. pas een afspraak maken wanneer beide partijen interesse laten blijken. Naast de samenwerking in de gemengde dossiers, participeren ook enkele BAAB-bemiddelaars aan het begeleidingsteam. Ook in de stuurgroep speelt BAAB een actieve rol.

INFORMEREN EN SENSIBILISEREN IN HET JUSTITIEHUIS In 2009 vond in het justitiehuis twee maal een ontmoeting plaats met een aantal justitieassistenten. Het was de bedoeling de justitieassistenten meer voeling te leren krijgen met de slachtoffer-daderbemiddeling aan de hand van de belichting van enkele anonieme casussen. Ondertussen noteren we toch al wat meer aanmeldingen vanuit deze sector. 118 | P a g i n a


IN DE GEVANGENIS In het voorbije jaar werd er ook voor geijverd om het aanbod beter gekend te maken in het Penitentiair Complex Brugge. Daarvoor werd een informatievergadering georganiseerd voor de PSD, het zorgteam en de trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk. Uit de verwijzingen kunnen we afleiden dat zowel Justitieel Welzijnswerk als de PSD af en toe bij gedetineerden de wens detecteren om met het slachtoffer in contact te komen, waarna verwijzing volgt. Toch is een standaardvoorstelling van het bemiddelingsaanbod nog niet aan de orde. Daarnaast waren er in 2009 ook kennismakingsgesprekken met de beleidsmedewerker Vlaamse overheid en de attaché managementondersteuning. Een vermelding in de onthaalbrochure, affiches op de afdelingen, het interne videokanaal, … zouden tot de mogelijkheden behoren. De beleidsmedewerker engageert zich om op geregelde tijdstippen infosessies te programmeren in het vormingsaanbod. De bibliothecaris ziet dan weer mogelijkheden in het onder de aandacht brengen van het boek “Waarom? Slachtoffer-daderbemiddeling in Vlaanderen”, het ter beschikking stellen van folders en het ondersteunen van de infosessies met deze materialen. Eind 2009 was er ook een kennismaking met het volledige team aalmoezeniers en moreel consulenten van het PCB. Dit was een boeiende ontmoeting waar ruimte was voor diepgaande kritische reflecties omtrent slachtoffer-daderbemiddeling. In het Penitentiair Landbouwcentrum Ruiselede kregen we de gelegenheid om slachtoffer-daderbemiddeling kort toe te lichten op 2 personeelsvergaderingen. Een geplande voorstelling aan de gedetineerden werd op de valreep geannuleerd wegens onvoldoende inschrijvingen. Niettegenstaande we heel wat actie ondernomen hebben om de daderhulpverlening en daderzijde te informeren moeten we vaststellen dat deze inspanningen en engagementen zich niet meteen vertalen in massale doorverwijzingen. Het aanbod tot bij de gedetineerden brengen blijft een werk van lange adem.

BIJ DE VZW OUDERS VAN EEN VERMOORD KIND De vzw Ouders van een vermoord kind stelde de vraag om de werking van de bemiddelingsdienst te komen toelichten. Dit kon in alle sereniteit gebeuren. Knelpunten en misverstanden werden besproken en uitgeklaard, alsook de kansen en mogelijkheden van bemiddeling. Dankbaar voor de constructieve dialoog en de nuttige en bruikbare tips kijken de bemiddelaars terug op deze avond.

IN DE CENTRA VOOR GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Binnen Regio West (het samenwerkingsverband tussen de bemiddelingsdiensten van de arrondissementen Gent, Brugge, Ieper, Kortrijk en Veurne) werd besloten om in 2009 één bijzondere doelgroep te sensibiliseren over de mogelijkheden van het aanbod slachtoffer-daderbemiddeling. Er werd geopteerd voor de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg vanuit het gegeven dat er in het kader van de bemiddeling geregeld partijen verwezen worden naar een CGGZ, en het daarom wenselijk leek elkaars werking beter te leren kennen. Meerdere centra stonden open voor een persoonlijke ontmoeting. Anderen verzekerden ons dat ze de informatieteksten en folders bij de hulpverleners zouden verspreiden. De persoonlijke kennismakingsgesprekken verliepen op constructieve en tevens kritische wijze. Het bemiddelingsaanbod was in dit hulpverleningssegment quasi onbekend. De bemiddelaar van het eigen arrondissement deed de voorstelling telkens in samenwerking met een bemiddelaar van een ander arrondissement, om de regiowerking te versterken en anderzijds om een zo ruim mogelijke ervaring te kunnen delen met de centra. Alle bemiddelaars hebben deze werkwijze als verrijkend ervaren.

119 | P a g i n a


DE CIJFERS IN BEELD DE AANVRAGEN TOT BEMIDDELING In 2009 kregen we 103 aanvragen, waarvan 97 strafrechtelijke. vergelijking met 2008 is dit een toename met bijna 20%.

Daarvan werden er 77 opgenomen. In

De meeste aanvragen (39) hadden betrekking op dossiers in gerechtelijk onderzoek, en werden overwegend verwezen door de onderzoeksrechters. In vergelijking met voorgaande jaren is er op dit vlak een achteruitgang, waar we niet zo direct redenen voor hebben, afgezien van het feit dat er meerdere maanden één onderzoeksrechter minder was. Daarnaast noteerden we ook 25 aanvragen in opsporingsonderzoeken. De instroom op dit niveau is enerzijds het resultaat van een systematisch aanbod in gemengde dossiers en de samenwerking met BAAB, en dit los van het gevolg dat door het parket aan het dossier wordt gegeven. Concreet betekent dit dat er mogelijks ook een aanbod gebeurt in dossiers die al geseponeerd zijn of nog geseponeerd kunnen worden. Het merendeel van de aanvragen in opsporingsonderzoeken gebeurden via dit kanaal. Anderzijds werden er ook enkele dossiers doorverwezen in het kader van een lineair aanbod. In 2009 kregen we ook 13 aanvragen in de fase van de strafuitvoering. Niet zoveel dus, terwijl de regio toch een aanzienlijke gevangenispopulatie herbergt (Brugge en Ruiselede), en niettegenstaande we een hernieuwde sensibiliseringsactie naar de PSD en Justitieel Welzijnswerk en recent ook ten aanzien van de morele hulpverleners van het PCB hebben ondernomen. 20 aanvragen (20 % van de aanvragen) werden niet opgenomen omwille van interferentie met het lopende onderzoek, of ontkenning door de dader, of om andere redenen (bv. dossier al opgenomen door Bemiddeling in Strafzaken, een geseponeerd dossier, een vraag naar coaching,….).

BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2009 kregen 177 slachtoffers en 93 daders een bemiddelingsaanbod. In de opsporings- en gerechtelijke onderzoeken gebeurt dit via een aanbodsbrief vanuit het parket. Aansluitend op deze aanbodsbrief schrijft de bemiddelingsdienst de partijen aan met het oog op het vastleggen van een afspraak om het aanbod te kunnen toelichten. 127 slachtoffers en 66 daders werden op die wijze geïnformeerd. Daarnaast worden partijen ook nog in belangrijke mate door de bemiddelingsdienst geïnformeerd over de mogelijkheid tot bemiddeling. Dit is zeker het geval voor dossiers in de fase van de strafuitvoering. In veel mindere mate halen daders en slachtoffers de info over de mogelijkheid tot bemiddeling bij hulpverleners of relevante derden. We stellen vast dat verwijzingen via de daderhulpverlening (12) iets beter lopen dan via de slachtofferhulpverlening(3). Partijen geven bijna nooit aan dat hun advocaat hen over het bestaan van slachtoffer-daderbemiddeling informeerde. De opgenomen aanvragen (77 dossiers = strafbundels) hadden betrekking op 193 relaties dader-slachtoffer. Daarvan resulteerden er 97 in een bemiddelingsdossier, d.w.z. dat er een reactie kwam van de dader en van het slachtoffer. In 19 bemiddelingsdossiers werd er dan toch niet bemiddeld omdat er geen schade was, of geen verwachtingen, of omdat men vond dat bemiddeling niet de oplossing was, of om andere redenen. In 78 bemiddelingsdossiers waren zowel dader als slachtoffer geïnteresseerd en kon er effectief van start worden gegaan.

120 | P a g i n a


43 bemiddelingsdossiers hadden betrekking op eigendomsdelicten: gewone diefstal (6), diefstal met braak (8), poging diefstal (3), diefstal met geweld (4), oplichting (21), vernieling (1). Daarnaast werd bemiddeld in 26 persoonsdelicten: opzettelijke slagen en verwondingen (11), belaging (8), afpersing met behulp van bedreiging (1), bedreigingen (2), poging doodslag (3), onopzettelijke slagen en verwondingen (1). In vergelijking met de voorbije jaren noteren we vooral een achteruitgang in aanvragen in zedenzaken. Ook hiervoor is er geen eenduidige verklaring. Mogelijks heeft het vertrek van onze verbindingsmagistraat , die toch altijd een grote voorstander van bemiddeling was in dergelijke dossiers, hier een rol in gespeeld. Op een potentieel van 13 bemiddelingsdossiers waren er zes effectieve bemiddelingen in dossiers aanranding van de eerbaarheid van minderjarigen en twee bemiddelingen in incestdossiers. Daarnaast was er één effectieve bemiddeling in een dodelijk verkeersongeval met verzwarende omstandigheden.

AFGESLOTEN BEMIDDELINGSDOSSIERS In 2009 werd gewerkt in 120 dossiers. 23 dossiers waren in 2008 al opgestart, 1 dossier in 2007, en de overige bemiddelingsdossiers dateren van 2009. Daarvan werden er 96 afgerond. In 19 dossiers werd de bemiddeling om één of andere reden niet effectief opgestart. Niettegenstaande beide partijen hadden aangegeven interesse te hebben in het bemiddelingsaanbod werd er bij nader toezien toch niet van start gegaan, veelal omdat men geen concrete verwachtingen had ten aanzien van de andere partij, of de schade al geregeld was. In 77 dossiers werd wel effectief bemiddeld. In 80% daarvan (62/77) verliep de bemiddeling op indirecte wijze. Daarnaast waren er 15 directe bemiddelingen met in totaal 16 slachtoffer-daderontmoetingen. Vooral in zaken in gerechtelijk onderzoek werden gezamenlijke gesprekken georganiseerd. We noteerden ontmoetingen in feiten van poging doodslag, belaging, misbruik van vertrouwen, diefstal met braak, opzettelijke slagen en verwondingen, verkrachting minderjarige. Bijna altijd ging het om gesprekken met bekenden : familieleden (partner, ex-partner, ouder-kind), vrienden, buren….

RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING 28 bemiddelingsdossiers eindigden met een schriftelijke overeenkomst. Enerzijds kwamen hierin een aantal morele elementen aan bod: spijt, excuses, uitwisseling van info, maar evenzeer uitspraken over de gerechtelijke afhandeling, of de wenselijkheid of het engagement om therapie/begeleiding te volgen. In één overeenkomst was er herstel in natura. Anderzijds werd er ook naar regelingen gezocht voor de financiële schade: in 10 dossiers was er een volledige regeling en betaling; in 10 andere dossiers werd een afbetalingsregeling overeengekomen. Iets meer dan de helft van de effectieve bemiddelingen (42/77) werd volledig afgerond. D.w.z. dat partijen het gevoel hadden dat alles wat ze wensten naar elkaar toe gecommuniceerd was. Partijen hadden niet altijd de behoefte om iets op papier te zetten in functie van het informeren van gerechtelijke instanties, ook al wordt deze mogelijkheid expliciet benoemd en zelfs gestimuleerd. Voor de bemiddelaar blijft het steeds een voorzichtig aftasten wat de wens van beide partijen hierin is en niet louter instrumenteel is in functie van één partij. Anderzijds is het ook een gegeven dat de bemiddelaar soms zelf op de rem gaat staan om een overeenkomst op te stellen. Dit doet zich nogal eens voor in situaties van partnergeweld, waar partijen soms heel snel besluiten dat alles al geregeld is en de rechtbank dit ook hoort te weten. Ook de bemiddelaar laat zich niet instrumentaliseren! 35 bemiddelingsprocessen werden niet volledig doorlopen: ofwel haakte de dader af (26), of het slachtoffer (6), of de zitting was te kortbij (1), of men wilde nog wat wachten vooraleer de bemiddeling van start te laten 121 | P a g i n a


gaan (1), of een andere reden (1). Het hoge cijfer aan daderkant is grotendeels toe te schrijven aan één dossier oplichting/misbruik van vertrouwen waar de dader niets meer van zich liet horen. Einde 2009 blijven er 24 bemiddelingsdossiers nog lopende.

CONCLUSIE We blijven ernaar streven op parketniveau een lineair aanbod ingang te doen vinden, en daarnaast het gebruikelijke systeem van bevraging van de onderzoeksrechters te maximaliseren. We blijven ook vragende partij om in detentiecontext op geregelde tijdstippen infosessies te kunnen geven, zodat ook ons aanbod in de fase van de strafuitvoering beter gekend zou zijn. De uitbreiding van het herstelfonds naar het PLC Ruiselede opent op dit terrein mogelijks perspectieven. Anderzijds zoeken we verder naar mogelijkheden om ook de slachtofferzijde beter te bereiken. Uiteindelijk blijft het onze allergrootste betrachting dat daders en slachtoffers ook zelf de weg naar bemiddeling zullen vinden.

DE BEMIDDELINGSACTIVITEITEN IN VLAANDEREN: SAMENGEVAT DE AANVRAGEN TOT BEMIDDELING In 2009 ontvingen onze diensten 1329 aanvragen tot slachtoffer-daderbemiddeling. 1191 van de aanvragen werden ook effectief opgenomen. Het grootste deel, 51,7% (616), van deze aanvragen betrof aanvragen op het niveau van het opsporingsonderzoek. In totaal werden vorig jaar 3893 mensen via verschillende wegen geïnformeerd over de mogelijkheden van slachtoffer-daderbemiddeling. Het gaat hier om 2432 slachtoffers en 1461 verdachten en daders. 2050 van hen waren ook effectief geïnteresseerd en kregen na contact te hebben opgenomen met een bemiddelaar de nodige informatie en uitleg over het bemiddelingsaanbod.

BEMIDDELINGSDOSSIERS De 1191 opgenomen aanvragen resulteerden in 2956 potentiële bemiddelingsdossiers (aantal slachtofferdader relaties). In 1056 ‘relaties’ resulteerde dit ook in een bemiddelingsdossier, waarbij beide partijen interesse betoonden in het bemiddelingsaanbod en contact hadden met een bemiddelaar. In 887 bemiddelingsdossiers was er ook effectief sprake van informatie-uitwisseling tussen de betrokken partijen, hetzij direct, hetzij indirect via de bemiddelaar. In het overgrote deel van de 1056 bemiddelingsdossiers waren de betrokkenen onbekenden voor elkaar (nl. in 424 dossiers, dit is 40% van het totaal). In 14,5% van de bemiddelingsdossiers was er sprake van enige familiale band tussen de betrokkenen. De 1056 bemiddelingsdossiers omvatten in hoofdzaak eigendoms- (424) en persoonsdelicten (457). Grote uitschieters blijven de diefstallen en opzettelijke slagen en verwondingen dossiers, maar afgelopen jaar werd toch ook veel bemiddeld in verkeers-, moord- en verkrachtingsdossiers. Op het einde van 2009 waren nog 302 bemiddelingsdossiers lopende.

RESULTAAT VAN DE BEMIDDELING In 2009 werden 1132 bemiddelingsdossiers afgesloten, waarvan er 930 ook effectief opgestart waren. Van deze 930 dossiers werden 553 bemiddelingen volledig doorlopen en afgerond. Dit resulteerde in 294

122 | P a g i n a


overeenkomsten (+ nog 12 overeenkomsten in dossiers die niet volledig werden doorlopen, maar waarin de partijen toch gezamenlijk besloten schriftelijk iets terug te koppelen tav de rechter). Dus 53% van de dossiers die volledig doorlopen worden, resulteren in een geschreven overeenkomst. 377 bemiddelingsdossiers werden om verschillende redenen voortijdig gestopt, voornamelijk omdat één van de partijen of beiden afhaakten. Van de 930 afgesloten effectief opgestarte bemiddelingsdossiers vond er in 189 dossiers minstens één face-toface gesprek plaats.

123 | P a g i n a


DEEL 6: BIJLAGEN

CIJFERS ARRONDISSEMENTELE BEMIDDELINGSDIENSTEN

TABELLEN INSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/08 - 31/12/08

Tabel 1: Aantal aanvragen in de periode 01/01/08 - 31/12/08

Totaal

Veurne

Turnhout

Tongeren

Oudenaarde

Mechelen

Leuven

Kortrijk

Ieper

Hasselt

Gent

Dendermonde

Brussel

Brugge

Antwerpen

Aanvragen

114

103

80

69

45

92

47

50

131

158

92

123

199

26

1329

Strafrechtelijk

113

97

80

68

45

92

46

49

131

158

92

123

198

26

1318

Opgenomen

96

77

79

37

38

90

44

35

121

154

83

118

195

24

1191

Opsporingsonderzoek

7

25

31

11

5

2

38

17

67

133

61

92

119

8

616

77

39

34

13

11

75

4

5

15

16

5

17

34

14

359

Eerste aanleg

-

-

-

-

8

-

-

-

1

-

1

2

-

-

12

Hof van Beroep

1

-

3

-

-

1

-

1

1

-

-

-

-

-

7

Strafuitvoering

11

13

11

13

14

12

2

12

37

5

16

7

42

2

197

Niet opgenomen

17

20

1

31

7

2

2

14

10

4

9

5

3

2

127

Andere

13

12

1

15

7

-

-

-

5

1

4

3

2

1

64

Ontkennende dader

1

2

-

-

-

1

-

-

3

-

1

-

-

1

9

Interfereert met lopende onderzoek

2

6

-

13

-

1

1

14

1

3

2

-

-

-

43

Andere partij is niet bereikbaar

1

-

-

-

-

-

1

-

-

-

1

-

1

-

4

-

-

-

3

-

-

-

-

1

-

1

2

-

-

7

1

6

-

1

-

-

1

1

-

-

-

-

1

-

11

Gerechtelijk onderzoek

Zitting te kortbij Buitenstrafrechtelijk

124 | P a g i n a


Tabel 2 : Reacties van slachtoffers en daders en de wijze waarop ze geïnformeerd werden (in de aanvragen opgenomen in de periode 01/01/08 - 31/12/08): op ORGANISATIENIVEAU

1358

3

1

15

35

12

22

18

442

2

2

736

3

1

14

35

14

18

374

2

2

631

3

1

14

25

20

370

123

25

815

4

47

24

20

206

121

24

511

4

INT

23

20

197

121

24

482

4

2432

11

-

-

1286

35

10

-

-

1104

16

6

1

3

6

1461

47

15

6

0

3

6

987

46

15

6

0

3

5

946

TOTAAL

REA

-

slachtofferhulp

Aantal daders

TOT

-

rechter

INT

herstelconsulent

psd

2

folder

politie

REA

slachtofferonthaal

justitieassistent

4

parket

daderhulpverlener

954

andere

Aantal slachtoffers

TOT

bemiddelingsdienst

21

advocaat 27

Geïnformeerd door:

TOT: totaal aantal slachtoffers/daders binnen de opgenomen aanvragen REA: aantal slachtoffers/daders dat reageert n.a.v. de informatiebrief, een folder, aanbod van de rechter of andere INT: aantal slachtoffers/daders aan wie de bemiddelaar het aanbod kan toelichten/dat aan de rechter te kennen geeft dat zij de bemiddeling een kans willen geven Op ARRONDISSEMENTEEL NIVEAU

Totaal

Veurne

Turnhout

Tongeren

Oudenaarde

Mechelen

Leuven

Kortrijk

Ieper

Hasselt

Gent

Dendermonde

Brussel

Brugge

Antwerpen

Aantal slachtoffers Aantal daders

TOT

193

177

169

120

98

194

67

64

248

287

180

220

346

69

2432

REA

96

117

93

77

52

55

35

34

156

101

93

138

204

35

1286

INT

83

106

74

74

45

52

28

31

123

88

79

133

159

29

1104

TOT

111

93

95

41

49

141

50

42

155

191

94

155

213

31

1461

REA

77

70

77

38

46

51

28

29

119

88

72

117

161

14

987

INT

74

65

71

38

44

51

24

29

113

87

70

112

155

13

946

125 | P a g i n a


Tabel 3: Reden opgegeven door slachtoffers/daders die reageren en niet wensen in te gaan op het aanbod (voor de aanvragen opgenomen in de periode 01/01/08 - 31/12/08) op ORGANISATIENIVEAU

REDENEN

andere

geen schade

geen verwachtingen

onderlinge regeling bezig

reden onbekend

partij vindt bemiddeling niet de oplossing

Totaal

Aantal slachtoffers

39

16

52

9

18

48

182

Aantal daders

15

-

3

3

6

14

41

Tabel 4: Aantal, statuut en geslacht van de slachtoffers en daders (in de bemiddelingsdossiers in de periode 01/01/08 - 31/12/08) op ORGANISATIENIVEAU Slachtoffers

Daders

Aantal X in de opgenomen aanvragen

2402

1444

Aantal X in de bemiddelingsdossiers

905

644

Man

429

587

Vrouw

405

57

Rechtspersoon

71

-

767

558

Aantal X in de opgestarte bemiddelingsdossiers

Tabel 5 : Leeftijd van de slachtoffers en daders (in de bemiddelingsdossiers in de periode 01/01/08 - 31/12/08) op ORGANISATIENIVEAU Daders

Slachtoffers

<18

60

2

18-25

63

132

25-30

30

62

30-40

64

96

40-50

80

73

50-60

52

23

60-70

30

11

70-80

18

3

>=80

6

0

126 | P a g i n a


missing

500

241

TOTAAL

905

644

Tabel 6: Aard van de relatie in de bemiddelingsdossiers (voor de aanvragen van de periode 01/01/08 31/12/08) op ORGANISATIENIVEAU

buren

eigenaar-huurder

ex-partner

partner

klant-uitbater

niet gekend

school-leerling

vaag/van ziens

vrienden

werkgever/werknemer

onbekenden

andere

familie

kind/ouder

Broer/zus

ex-werknemer

cliënt/hulpverlener

kennissen

Burger - politie

RELATIE Aantal bemiddelings dossiers

40

3

76

36

47

79

2

47

25

31

424

19

40

63

15

13

4

77

15

Tabel 7 : Aard van de feiten in de bemiddelingsdossiers (voor de aanvragen van de periode 01/01/08 31/12/08) Antwerpen

Brugge

Brussel

Dendermonde

Gent

Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

TOTAAL

96

77

79

37

38

90

44

35

121

154

83

118

195

24

1191

216

193

183

151

121

276

72

89

296

345

233

280

402

99

2956

85

97

66

86

57

49

23

30

117

72

75

132

140

27

1056

69

78

66

67

42

41

20

29

101

56

67

131

112

8

887

16

19

0

19

15

8

3

1

16

16

8

1

28

19

169

gewone diefstal

8

9

-

2

-

13

4

-

7

3

9

7

11

4

77

vernieling

-

1

-

-

-

-

-

1

1

1

2

3

2

-

11

diefstal dmv braak

6

10

6

7

6

12

-

4

10

3

9

20

4

-

97

huisdiefstal

-

-

-

-

-

5

3

4

12

1

-

2

1

-

28

misbruik van vertrouwen

-

-

1

-

-

-

-

1

6

-

1

-

1

-

10

diefstal met geweld

4

5

13

4

2

5

1

4

6

1

3

1

31

-

80

Aantal opgenomen aanvragen

Aantal So-Da relaties in de opgenomen aanvragen

Aantal bemiddelingsdossiers

Aantal opgestarte bemiddelingsdossiers Niet opgestarte bemiddelingsdossiers

eigendom

127 | P a g i n a


valsheid in geschrifte

-

-

-

-

1

-

-

-

1

1

-

2

-

-

5

beschadigingen

1

1

2

1

1

-

1

1

1

1

-

-

1

19

30

poging diefstal

-

3

-

-

-

1

-

-

-

1

-

-

1

-

6

oplichting

-

21

-

11

3

-

-

2

-

4

4

3

-

1

49

overtreding afvalstoffenwetgeving

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

1

woonstschennis

-

-

-

1

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

2

grafitti

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3

-

3

brandstichting

-

5

2

-

1

-

-

1

1

1

-

4

1

-

16

opzettelijke brandstichting bij nacht

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

-

3

bedrog

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

1

heling

-

-

4

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

5

2

-

4

23

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

30

20

13

13

7

21

6

6

2

19

38

24

36

38

1

244

-

-

-

-

-

-

-

-

3

1

-

-

2

-

6

-

-

-

-

-

-

5

-

1

1

-

-

3

1

11

2

2

-

13

-

-

-

-

25

-

-

4

-

-

46

-

8

2

-

1

-

1

-

3

3

3

2

4

-

27

1

1

-

-

-

-

-

-

-

2

2

2

-

-

8

-

-

-

-

-

2

-

-

9

-

-

-

-

-

11

1

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

2

3

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

5

3

1

3

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

-

9

1

2

2

1

3

-

1

-

1

2

2

2

8

-

25

-

-

-

-

6

-

-

-

-

3

1

-

-

1

11

-

5

-

-

-

-

-

1

-

-

-

-

4

-

10

-

-

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

5

-

-

-

-

-

-

-

6

-

-

11

-

2

-

-

5

-

-

2

3

-

-

-

2

-

14

15

1

4

2

2

-

-

-

1

-

7

5

6

-

43

poging moord opzettelijke slagen & verwondingen opzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg weerspannigheid moord belaging onopzettelijke slagen & verwondingen Persoon

doodslag gijzeling schuldig verzuim afpersing met behulp van bedreiging bedreiging wederzijdse slagen en verwondingen poging doodslag ontvoering meerderjarige onopzettelijke doding

zeden

incest verkrachting minderjarige

128 | P a g i n a


verkrachting

-

-

1

-

1

-

-

-

-

-

-

1

1

-

4

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

ontucht & seksuele uitbuiting

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

-

3

aanranding eerbaarheid minderjarige

3

6

2

1

1

1

-

5

1

-

6

11

5

-

42

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

4

-

-

5

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

1

-

-

-

1

1

2

1

-

1

-

-

1

-

-

7

-

-

1

-

-

-

-

-

1

2

-

-

-

-

4

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

1

-

-

2

1

-

1

-

-

-

-

-

1

-

-

1

-

-

4

-

-

1

2

-

-

-

-

1

1

-

-

-

-

5

11

1

3

5

-

1

-

2

-

1

1

9

5

-

39

pedofilie

zedenschennis poging verkrachting aanranding eerbaarheid familie

familieverlating niet-naleven bezoekrecht verkeersagressie

verkeer

verkeersongeval met gewonden en dronkenschap en/of vlucht verkeersongeval met gewonden verkeersongeval met dodelijke afloop

TABELLEN UITSTROOM DOSSIERS PERIODE 01/01/08 - 31/12/08 Tabel 8 : Aantal bemiddelingsdossiers, afgesloten in de periode 01/01/08 - 31/12/08 Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

Totaal

Aantal afgesloten effectief opgestarte bemiddelingsdossiers

Ieper

Geopend in het jaar 2009

Hasselt


Gent


Dendermonde

Geopend in het jaar 2009 Waarvan: Aantal niet effectief opgestart

Brussel


Brugge


Antwerpen

Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers

102

96

89

85

82

49

20

34

115

79

80

137

139

27

1132

23

1

-

12

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

37

19

22

54

14

44

8

3

11

27

11

18

34

26

1

292

61

73

35

59

38

39

17

23

88

63

62

101

112

26

795

23

19

-

22

19

8

2

1

20

17

18

4

32

19

204

4

-

-

4

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

8

-

1

-

-

4

-

-

-

4

1

10

2

4

-

26

18

18

-

18

15

8

2

1

16

15

8

1

28

19

167

79

77

89

63

63

41

18

33

95

62

62

133

107

8

928

129 | P a g i n a


Opgestart in het jaar 2007

19

1

-

8

-

-

-

-

-

-

-

-


19

21

54

14

40

8

3

11

23

10

8

32


43

55

35

41

23

31

15

22

72

48

54

100

-

29

22

1

266

84

7

628

Totaal

Veurne

Turnhout

Tongeren

Oudenaarde

Mechelen

Leuven

Kortrijk

Ieper

Hasselt

Gent

Dendermonde

Brussel

Brugge

Antwerpen

Tabel 9: Aantal bemiddelingsdossiers, nog hangende op 31/12/08

Aantal bemiddelingsdossiers hangende op 31/12/09

30

24

44

27

24

14

6

12

33

11

13

31

32

1

302


-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1


1

-

-

-

1

-

-

-

1

-

-

-

2

-

5


1

1

12

-

4

4

-

5

4

3

1

-

2

-

37

Tabel 10: Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers waarvan bemiddeling afgerond en wijze van terugkoppeling door de partijen in deze bemiddelingsdossiers, afgesloten in de periode 01/01/08 - 31/12/08 op ORGANISATIENIVEAU

NIVEAU

Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers

Waarvan: Bemiddeling afgerond Waarin:

Waarin:

Overeenkomst:

Geen terugkoppeling:

Opsporingsonderzoek

443

283

179

103


319

167

84

76

Eerste aanleg

12

3

3

0

Hof van Beroep

6

6

1

5

Strafuitvoering

150

94

27

62

TOTAAL

930

553

294 (+12) 39

246

39

Naast deze 294 overeenkomsten zijn er nog 12 dossiers waarin de bemiddeling niet volledig werd afgerond (de partijen wensen bijvoorbeeld te wachten met een bemiddeling nadat ze de uitleg kregen over bemiddeling) maar waar de partijen toch overeenkwamen om gezamenlijk iets op papier te zetten tav de rechter. Samen maakt dit dus 306 bemiddelingsovereenkomsten in 2009. 130 | P a g i n a


Tabel 11: Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers waarvan bemiddeling voortijdig gestopt en reden van stopzetten, in de bemiddelingsdossiers afgesloten in de periode 01/01/08 - 31/12/08 op ORGANISATIENIVEAU

NIVEAU

Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers Waarvan: Partijen willen na info over Hb wachten

Dader haakt af

Slachtoffer haakt af

Beiden haken af

Deontologische redenen

Zitting te kortbij

Andere reden voor stopzetten

Opsporingsonderzoek

443

160

10

41

53

11

1

8

36


319

152

12

60

45

3

-

1

31

Eerste aanleg

12

9

-

2

2

2

-

2

1

Hof van Beroep

6

0

-

-

-

-

-

-

-

Strafuitvoering

150

56

10

18

15

3

-

-

10

TOTAAL

930

377

32

121

115

19

1

11

78

Bemiddeling voortijdig gestopt

Tabel 12: Afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers: indirect/direct in de periode 01/01/08 - 31/12/08 Antwerpen

Brugge

Brussel

Dendermonde

Gent

Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

Totaal

Aantal afgesloten effectieve bemiddelingsdossiers Waarvan: Aantal indirecte bemiddelingsdossiers Opsporingsonderzoek

79

77

89

63

63

41

18

33

95

62

62

133

107

8

930

60

62

70

60

56

35

16

27

59

54

55

96

85

6

741

4

11

55

7

22

-

13

11

30

46

33

75

31

2

340

51

48

8

25

20

32

2

11

4

5

12

19

24

3

264

-

-

-

-

7

-

-

-

-

-

-

1

-

-

8

-

-

1

-

-

1

-

-

-

-

-

-

-

-

2

5

3

6

28

7

2

1

5

25

3

10

1

30

1

127

19

15

19

3

7

6

2

6

36

8

7

37

22

2

189

1

2

11

3

1

2

2

2

25

6

5

29

13

1

103

14

11

2

-

3

3

-

2

4

-

1

6

8

1

55

-

-

-

-

3

-

-

-

-

-

1

-

-

-

4

2

-

-

-

-

-

-

2

-

-

-

-

-

-

4

2

2

6

-

-

1

-

-

7

2

-

2

1

-

23

Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering Waarvan: Aantal directe bemiddelingsdossiers (minstens één gezamenlijk gesprek) Opsporingsonderzoek Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering

131 | P a g i n a


Totaal aantal gezamenlijke gesprekken in de directe bemiddelingsdossiers Opsporingsonderzoek

27

16

22

4

9

9

2

6

38

9

10

45

23

2

222

1

2

10

4

1

4

2

2

25

6

7

31

13

1

109

20

12

3

-

5

3

-

2

6

-

1

10

8

1

71

-

-

-

-

3

-

-

-

-

-

2

-

-

-

5

2

-

-

-

-

-

-

2

-

-

-

-

-

-

4

4

2

9

-

-

2

-

-

7

3

-

4

2

-

33

16

28

32

12

18

9

8

10

40

13

23

47

44

6

306

Gerechtelijk onderzoek Eerste aanleg Hof van Beroep Strafuitvoering

Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst

Tabel 13: Inhoud van de overeenkomst in de effectieve bemiddelingsdossiers afgesloten in de periode 01/01/08 - 31/12/08 op ORGANISATIENIVEAU Totaal

Aantal afgesloten bemiddelingsdossiers met overeenkomst Aantal keren dat een item in de overeenkomsten voorkomt:

moreel

306

partijen zetten op papier dat ze niets wensen mee te delen

8

partijen zetten elk hun eigen standpunt op papier

55

excuses

87

spijtbetuigingen

96

uitwisseling van informatie

145

uitspraak over strafrechtelijke afhandeling

33

uitspraak over therapie/begeleiding volgen

27

uitspraak over bezoekregeling kinderen

8

elkaar met rust laten/vermijden

34

afspraak tot gezamenlijk gesprek

9

aanvaarden verontschuldigingen

43

bezorgdheid naar elkaars toekomst

29

discrete omgang met de feiten

9

waardering van de bemiddeling

32

herstel in natura

4

materiële schade

129

132 | P a g i n a


financieel

morele schade

37

volledige regeling en betaling

89

betaling voorschot

4

afbetalingsregeling

57

afstand schadeëis

28

afstand burgerlijke partijstelling

25

Tabel 14: Tijdsverloop van de effectieve bemiddelingsprocessen afgerond in de periode 01/01/08 - 31/12/08 Antwerpen

Brugge

Brussel

Dendermonde

Gent

Hasselt

Ieper

Kortrijk

Leuven

Mechelen

Oudenaarde

Tongeren

Turnhout

Veurne

Algemeen

Gemiddeld aantal dagen tussen datum waarop beide partijen interesse aangeven in bemiddeling en datum waarop bemiddeling wordt afgesloten Opsporingsonderzoek

74

96

195

130

142

267

86

84

104

101

63

157

62

59

123

49

100

142

199

152

-

78

91

132

94

77

159

43

53

117

175

112

236

123

122

267

92

72

68

102

52

162

73

72

129

245

129

177

357

155

111

74

184

88

105

113

153

75

100

168

94

123

111

491

196

184

110

226

103

-

185

122

73

122

144

300

126

222

315

150

93

38

177

64

105

34

82

75

34

186

-

-

-

-

170

-

-

-

-

-

179

49

-

-

160

-

-

-

-

165

-

-

-

-

-

-

49

-

-

126

-

-

-

-

171

-

-

-

-

-

179

-

-

-

172

162

-

98

-

-

75

-

140

-

-

-

-

-

-

130

-

-

-

-

-

75

-

-

-

-

-

-

-

-

75

162

-

98

-

-

-

-

140

-

-

-

-

-

-

140

200

101

47

79

57

54

240

179

128

234

117

223

147

35

120

187

169

-

165

116

11

240

-

202

-

139

175

80

35

134

105

84

47

81

66

75

-

179

85

234

107

318

170

-

112

228

122

172

197

142

113

94

141

111

112

84

157

91

77

139

Overeenkomst Geen terugkoppeling Gerechtelijk onderzoek Overeenkomst Geen terugkoppeling Eerste aanleg Overeenkomst Geen terugkoppeling Hof van Beroep Overeenkomst Geen terugkoppeling Strafuitvoering Overeenkomst Geen terugkoppeling Algemeen

133 | P a g i n a


LIJST LEDEN STUURGROEPEN

DE VOORZITTERS Mevr. V. Pasmans, Directeur justitiehuis (Antwerpen) Mevr. M. Van Gierdeghom, coördinator Justitiehuis (Brugge) Mevr. S. Snacken, Vrije Universiteit Brussel (Brussel) Dhr. S. Kaesteker, coördinator CAW ’t Dak - Teledienst (Dendermonde) Dhr. A. Bloch, Ondervoorzitter Rechtbank (Gent) Mevr. A. De Becker, advocaat (voorzitter ad-interim Gent – tot januari 2010) Dhr. M. Dewulf, coördinator Justitiehuis Ieper en Veunre (Ieper en Veurne) Dhr. I. Aertsen, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven) Mevr. E. Fieuws, directeur Justitiehuis (Mechelen) Dhr. P. De Brouwer, nationale school voor officieren te Etterbeek (Oudenaarde) Mevr. T. Badon, coördinator Justitiehuis (Tongeren) Mevr. I. Claes, substituut procureur des Konings (Turnhout) Mevr. A. Vandeberg, gepensioneerd docent Hogeschool Limburg (Hasselt) Dhr. J. Debrabandere, coördinator Justitiehuis (Kortrijk)

VOOR HET PARKET DE VERBINDINGSMAGISTRATEN Mevr. T. Muylle, substituut procureur des Konings (Antwerpen) Mevr. F. Maddens, substituut procureur des Konings (Brugge) Dhr. T. Van den Hende, substituut procureur des Konings Dendermonde (Dendermonde) Mevr. H. Vansteenkiste, procureur des Konings (Gent) Mevr. H. Bormans, substituut procureur des Konings (Hasselt) Dhr. T. Verbaeys, substituut procureur des Konings (Ieper) Dhr. P. Bauduin, eerste substituut procureur des Konings (Kortrijk) Mevr. M. Scevenels, eerste substituut procureur des Konings (Leuven) Mevr. L. Devriendt, eerste substituut procureur des Konings (Mechelen): ev. vervanging Mevr. Vandenbrande, substituut procureur des Konings (Mechelen) Dhr. G. Merchiers, procureur des Konings (Oudenaarde) Dhr. P. Jans, substituut procureur des Konings (Tongeren) 134 | P a g i n a


Mevr. I. Claes, substituut procureur des Konings (Turnhout) De heer D. Deraeve, substituut procureur des Konings (Veurne) Dhr. Th. Begeyn, substituut procureur des Konings (Brugge) Mevr. L. Meheus, substituut procureur des Konings (Mechelen) Mevr. H. Vandeput, substituut procureur des Konings (Mechelen) Mevr. I. Croene, substituut procureur des Konings (Brussel)

VOOR DE RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG Dhr. P. Gevaert, onderzoeksrechter (Brugge) Mevr. J. Devreux, Parket (Brussel) Dhr. T. Freyne, onderzoeksrechter (Brussel) Dhr, T. Heeren, voorzitter R.E.A. (Hasselt) Mevr. M.C. Durieu, procureur des Konings (Ieper) Dhr. R. Verstraete, voorzitter R.E.A. (Ieper) Dhr. K. Vulsteke, onderzoeksrechter (Ieper) Dhr. F. Verhaege, Procureur des Konings (Kortrijk) Dhr. H. Haex, Voorzitter R.E.A. (Leuven) Dhr. Y. Vanmaele, onderzoeksrechter (Veurne) Dhr. B. Willocx, onderzoeksrechter (Mechelen) Dhr. A. Bloch, ondervoorzitter rechtbank (Gent) Dhr. B. De Temmerman, rechter R.E.A. (Gent) Dhr. A. Van Mol, rechter R.E.A.(Gent) Mevr. K. Helsen, rechter (Turnhout) Dhr. Y. Keppens, procureur des Konings (Veurne) Dhr. A. Simons, voorzitter R.E.A. (Oudenaarde) Mevr. K. Wijnant, onderzoekrechter (Oudenaarde) Dhr. D. Jordens, onderzoeksrechter R.E.A. (Hasselt) Dhr. R. Tack, voorzitter R.E.A. (Gent) Dhr. J. Sabbe, procureur des Konings (Gent) Mevr. D. Cordemans, parket (Leuven) Mevr. J. Van Ex, ondervoorzitter R.E.A. (Brussel)

135 | P a g i n a


VOOR DE JEUGDRECHTBANK Dhr. S. Verhelst, leidend jeugdrechter (Brugge) Dhr. T. Verhoeven, jeugdcriminoloog (Brugge) Mevr. F. Raes, jeugdrechter (Leuven) Mevr. H. Depaepe, jeugdrechter (Leuven) Mevr. B. Van Bauwel, jeugdrechter (Mechelen) Mevr. L. Coninx, jeugdcriminoloog (Mechelen) Mevr. N. Caluwé, jeugdrechter (Mechelen) Mevr. J. Danckaerts, jeugdrechter (Mechelen)

VOOR DE BALIE Dhr. J. Maes, advocaat (Antwerpen) Dhr. L. Augustyns, advocaat (Antwerpen) Dhr. V. Vereecke, advocaat (Brugge) Mevr. C. D'Hooghe, advocate (Brugge) Mevr. K. Van Bellingen, vertegenwoordiger stafhouder (Brussel) Mevr. A. De Becker, advocaat (Gent) Dhr. P. Dhaeninck, advocaat (Hasselt) Dhr J. Swennen, advocaat (Hasselt) Dhr. C. Vandenbogaerde, advocaat (Kortrijk) Dhr. H. Beerlandt, advocaat (Kortrijk) Dhr. M. Vandebroek, advocaat (Leuven) Mevr. H. Melotte, advocaat (Leuven) Dhr. W. Van Der Donckt, advocaat (Mechelen) Dhr. C. Heerman, advocaat (Oudenaarde) Dhr. Y. Janssen, advocaat (Tongeren) Dhr. K. Loyens, advocaat (Tongeren) Dhr. F. Mols, advocaat (Turnhout) Dhr. D. Waeyaert, voorzitter bureau voor juridische bijstand (Veurne) Mw. M. Collier, advocaat (Dendermonde) Dhr. K. Machteling, stafhouder (Oudenaarde)

136 | P a g i n a


Dhr. H. Vuyls, advocaat (Oudenaarde) Dhr. G. Stevenaert, advocaat (Oudenaarde) Mevr. I. Samoy, stafhouder (Ieper)

VOOR HET JUSTITIEHUIS Mevr. V. Pasmans, directeur (Antwerpen) Mevr. M. Van Gierdeghom, coördinator (Brugge) Mevr. V. Van Hal, directrice Nederlandstalig Justitiehuis Brussel (Brussel) Dhr. R. Blomme, directeur (Gent, tot maart 2009) Dhr. K. Vermeiren, manager kernprocessen (Gent) Mevr. D. Plessers, coördinator AGM (Hasselt) Dhr. M. Dewulf, coördinator Justitiehuis (Veurne en Ieper) Mevr. C. Dewulf directrice Justitiehuis (Kortrijk) Dhr. J. Debrabandere, coördinator AGM (Kortrijk) Mevr. M. Mertens, coördinator Alternatieve Gerechtelijke Maatregelen (Leuven) Mevr. S. Devalck, directeur (Leuven) Mevr. E. Fieuws, directeur (Mechelen) Mevr. P. Van Audenhove, directeur (Oudenaarde) Dhr. P. Verhaeghe, directeur (Tongeren) Mevr. T. Badon, coördinator (Tongeren) Mr.T. Goosen, directeur justitiehuis (Turnhout) Mevr. K. Vermaelen, directeur Justitiehuis (Hasselt) Mevr. S. Devalck, Justitiehuis (Leuven)

VOOR DE DIENST BEMIDDELING IN STRAFZAKEN Mevr. B. Reyniers, justitieassistente (Mechelen), vervanging Mevr. E. Van der Zeypen, justitieassistente (Mechelen) Mevr. A. Eyssen, justitieassistente (Leuven) Mevr. S. Steen, justitieassistente (Oudenaarde) Mevr. V. Geerts, BIS (Turnhout) Dhr. G. Steyaert, dienst bemiddeling in strafzaken (Dendermonde)

137 | P a g i n a


VOOR DE DIENST SLACHTOFFERONTHAAL BIJ HET PARKET Mevr. A. Vansteenkiste, justitieassistente (Brugge) Mevr. N. Eloot, justitieassistente (Dendermonde) Mevr. C. Ververken, justitieassistent slachtofferonthaal (Veurne) Mevr. K. Naegels, justitieassistente slachtofferonthaal (Mechelen)

VOOR DE SOCIALE DIENST BIJ DE JEUGDRECHTBANK Dhr. F. Panesi, dienstdoend leidend consulent (Brugge) Mw. A. Cannaerts, sociale dienst Jeugdrechtbank (Mechelen)

VOOR DE POLITIE Dhr. T. Carly, lokale politie (Brugge) Dhr. M. Laforce, federale politie (Dendermonde) Dhr. P. Verboven, slachtofferbejegening politiezone Vlas (Kortrijk) Dhr. W. D’Haese, commissaris lokale politie (Leuven) Dhr. K. Six, commissaris lokale politie (Oudenaarde) Dhr. C. Drieskens, hoofdcommissaris federale politie, Dirco (Oudenaarde) Dhr. Bruno De Wachter, afgevaardigde federale politie, gerechtelijke eenheid (Oudenaarde) Dhr. W. Merlevede, politiezone Polder (Ieper-Veurne) Mevr. M. Frederickx, politiezone Spoorkin (Ieper-Veurne) Mevr. S. Deneef, diensthoofd Maatschappelijke Cel, politie (Gent) Dhr. J.-L. Vergult, politie (Gent)

VOOR HET ALGEMEEN WELZIJNSWERK Mevr. S. Andries, Slachtofferhulp CAW De Mare (Antwerpen) Mr. W. Wilboorts, Justitieel Welwijnswerk CAW Metropool (Antwerpen) Mevr. S. Hannon, teamcoördinator Justitieel Welzijnswerk, C.A.W. De Poort (Brugge) Mevr. A. Van Rechem, coördinator slachtofferhulp, C.A.W. De Viersprong (Brugge) Mevr. L. Willems, Slachtofferhulp CAW Groot Eiland (Brussel) Dhr. S. Kaesteker, coördinator slachtofferhulp – justitieel welzijnswerk, C.A.W. ’t Dak – Teledienst (Dendermonde) Mevr. T. Voets, medewerker justitieel welzijnswerk (Dendermonde) 138 | P a g i n a


Mevr. C. Vergauwen, Slachtofferhulp Dendermonde (Dendermonde) Mevr. M. Vandurme, daderbegeleiding, CAW Artevelde (Gent) Mevr. H. Arijs, projectcoördinator 'herstel in detentie', CAW Artevelde (Gent) Mevr. K. Vancauteren, slachtofferhulp, CAW De Visserij (Gent) Mevr. C. Schaek, directrice CAW Ieper (Ieper) Mevr. K. Declercq, Coördinator forensische unit CAW Stimulans (Kortrijk) Mevr. K. Willems, assistent-directeur CAW (Leuven) Mevr. L. Van der Perre, teamverantwoordelijke JWW (Leuven) Mevr. T. Jacobs, medewerker slachtofferhulp C.A.W. Kompas (Oudenaarde) Dhr. K. Vanderhoydonck, clustercoördinator, justitieel welzijnswerk en slachtofferhulp, CAW Sonar (Hasselt en Tongeren) Dhr. K. Deblonde, coördinator, C.A.W. De Kempen (Turnhout) Dhr. W. Duerloo, teamverantwoordelijke gerechtelijke maatregelen (Turnhout) Mevr. K. Feys, slachtofferhulp (Veurne en Ieper) Mevr. K. Laperre, JWW (Veurne en Ieper) Mevr. A. Deconynck, JWW (Veurne en Ieper ) Dhr. M. Baele, directeur, C.A.W. Zuid-Oost-Vlaanderen Mw. L. Zeegers, C.A.W. Het Welzijnshuis (Mechelen) Mevr. H. Arijs, C.A.W. Artevelde (Gent) Dhr. A. Rogiers, C.A.W. Groot Eiland (Brussel)

VOOR DE GEVANGENIS Mevr. T. Van Loock, attaché (Antwerpen) Mevr. B. Debels, attaché Penitentiair Complex Brugge (PCB)(Brugge) Dhr. H. Dendoncker, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap in PCB (Brugge) Mevr. H. Vandenbroucke, attaché Penitentiair Landbouwcentrum Ruiselede (PLC)(Brugge) Mevr. N. Aga, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap in PLC en PCB (Brugge) Mevr. S. Lismont, attaché Hulpgevangenis (Leuven) Dhr. F. Geets, attaché Leuven Centraal (Leuven) Mevr. M. Boudin, attaché (Gent) Dhr. P. Vancaeneghem, directeur (Gent) Mevr. A. Deneckere, attaché gevangenis Ieper (Kortrijk)

139 | P a g i n a


Mevr. A. Van Eycken, attaché (Mechelen) Mevr.V. Debaere, strafinrichting Oudenaarde- PSD (Oudenaarde) Dhr. H. Claus directeur, strafinrichting Oudenaarde (Oudenaarde) Mevr. S. Vansteenkiste, attaché PSC Hoogstraten (Turnhout) Mevr. M. Brenning, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Ieper) Mevr. C. Poets, attaché gevangenis Turnhout (Turnhout) Mevr. W. Mercelis, attaché gevangenis Wortel (Turnhout) Mevr. A. Gyssens, attaché gevangenis Merksplas (Turnhout) Mevr. R. Gysen, attaché gevangenis Hasselt (Hasselt, Tongeren) Mevr. A. Deneckere, attaché (Ieper) Mevr. V. De Mild, beleidsmedewerker strategisch plan Vlaamse Gemeenschap (Oudenaarde) Mevr. H. Suykens, attaché gevangenis Dendermonde (Dendermonde)

VOOR DE UNIVERSITEIT GENT Mevr. L. Bradt, vakgroep Sociale Agogiek (Gent) Dhr. L. Vangarsse, vakgroep Sociale Agogiek (Gent)

VOOR DE UNIVERSITEIT HASSELT Mevr. M. Van Haegendoren, Prof. Em. (Hasselt)

VOOR DE K.U.LEUVEN Dhr. I. Aertsen, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven) Dhr. L. Walgrave, Katholieke Universiteit Leuven (Leuven)

VOOR DE VUB Mevr. S. Snacken, Vrije Universiteit Brussel (Brussel)

VOOR DE ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND (STUURGROEPEN BRUGGE, KORTRIJK, MECHELEN, OUDENAARDE) Mevr. M. Berghmans, stafmedewerkster Mevr. L. Balcaen, stafmedewerkster

140 | P a g i n a


VOOR DE VZW SUGGNOMÈ (WERKGEVER HERSTELBEMIDDELAARS MEERDERJARIGEN – ALLE STUURGROEPEN) Mevr. M. Regelbrugge, coördinator herstelbemiddeling meerderjarigen Mevr. A. Marchal, stafmedewerker Dhr. P. Verbeeck, stafmedewerker

VOOR DE WERKGEVERS VAN DE HERSTELBEMIDDELAARS Dhr. B. Sanders, directeur BAAB (De Patio) (Brugge) Mevr. M. Detavernier, coördinator CJGB (Kortrijk) Dhr. J. Jespers, directeur ALBA (Leuven) Dhr. L. Janssens, directeur vzw Jongenstehuis Ivo Cornelis (Mechelen)

VOOR DE BEMIDDELINGSDIENSTEN

Mevr. N. Van Eynde, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen) Mevr. H. Vanlommel, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Antwerpen) Mevr. H. Deboeck, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Mechelen) Mevr. R. Jacobs, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brugge) Mevr. A. Gaethofs, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brugge) Dhr. B. Sanders, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. S. Maelbrancke, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. A. Segers, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Mevr. D. Bouckaert, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.B.) (Brugge) Dhr. M. De Loose, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brussel) (uit dienst gegaan in 2008) Mevr. H. De Voghel, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Brussel) Mevr. E. Goossens, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Dendermonde) Mevr. A. Michem, herstebemiddelaar meerderjarigen (Dendermonde & Ieper/Veurne) Mevr. A. Moens, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Mevr. R. De Neeve, GAS bemiddelaar Dendermonde (Dendermonde) Dhr. M. Bouchez, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Dhr. K. Vandenbroucke, herstelbemiddelaar minderjarigen (Gent) Dhr. D. Dhondt, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Ieper en Veurne) Dhr. H. Dewispelaere, herstelbemiddelaar minderjarigen (voorbereidende werkgroep en stuurgroep Ieper) 141 | P a g i n a


Mevr. Bauke Pouseele, coördinator DIVAM (Ieper & Veurne) Mevr. L. Dauw, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Kortrijk) Mevr. S. Geerts, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. S. Jonckheere, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. L. Vansteenkiste, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. N. Vanneste, herstelbemiddelaar minderjarigen (Kortrijk) Mevr. T. Jammaers, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Mechelen) Mevr. L. Soetewey, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Gent) Dhr. R. Vanpee, schadebemiddelaar (Mechelen) Mevr. K. Verschooten, coördinator HCA-dienst BIC (Mechelen) Mevr. H. Geudens, herstelbemiddelaar, begeleider BIC (Mechelen) Dhr. B. Van Droogenbroeck, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Leuven/Brussel) Mevr. P. Sampers, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Leuven) Mevr. K. Buntinx, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Leuven) Mevr. N. Van Paesschen, coördinator bemiddelingsdienst Leuven (Leuven) Mevr. N. Devarrewaere, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. M. Beck, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. L. Eggen, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Mullens, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. K. Nys, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Dhr. Kwinten Wouters, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. Dominique Abicht, herstelbemiddelaar minderjarigen (Leuven) Mevr. S. Vangrunderbeeck, politieel schadebemiddelaar (Leuven) Mevr. H. Van Osmael, G.A.S.-bemiddelaar (Leuven) Mevr. D. Bataillie, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Gent) Mevr. E. Goeman, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) Mevr. A. Delvigne, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) Mevr. J. Declercq, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Oudenaarde) (vervanging A. Delvigne) Mevr. E. Van den Haezevelde, herstelbemiddelaar minderjarigen (Oudenaarde) Mevr. M. Cuppens, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Tongeren) Dhr. K. Vanspauwen, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Tongeren/Hasselt)

142 | P a g i n a


Dhr. D. Rousard, herstelbemiddelaar minderjarigen (B.A.A.L.) (Tongeren/Hasselt) Mevr. P. Franken, herstelbemiddelaar minderjarigen (Turnhout) Dhr. F. Van Gorp, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Turnhout) Dhr. D. Dufraing, herstelbemiddelaar meerderjarigen (Turnhout) Mevr. I. Jaspers, coördinator B.A.A.L (Hasselt)

DIVERSEN Dhr. S. Christiaensen, coördinator integraal veiligheidsplan (Mechelen) Dhr. W. van Herle, coördinator preventieteam (Mechelen) Mevr. I. Van Eetveld, regioverantwoordelijke provincie Antwerpen (Antwerpen) Mevr. K. Vergauwen, educatief medewerker SIB (Hasselt) Mevr. L. Peeters, directeur algemene zaken Stad Leuven (Leuven) Dhr. C. Fourie, vrederechter (Leuven)

143 | P a g i n a

Jaarverslag. Suggnomè vzw - Forum voor Herstelrecht en Bemiddeling. Leuven. Kortrijk. Oudenaarde. Dendermonde. Brugge. Gent. Brussel. Mechelen

Recommend Documents