JAARVERSLAG RUIMTELIJKE KWALITEIT 2013

JAARVERSLAG RUIMTELIJKE KWALITEIT 2013

Augustus 2014 gemeente Apeldoorn

Inhoud 1

Inleiding

2 Verantwoording 2.1 2.2

2 3

Commissie Ruimtelijke Kwaliteit (CRK) Verantwoording ruimtelijk beleid

3 4

3 Trends en ontwikkelingen 2013

11

4 Tot slot

14

1

Inleiding

Kort jaarverslag

Nieuw organisatiemodel

Voor u ligt het jaarverslag Ruimtelijke Kwaliteit 2013. Dit jaarverslag is opgesteld om uitvoering te geven aan de wettelijke verplichting door het college van burgemeester en wethouders om jaarlijks verslag te doen van het Apeldoornse ruimtelijke kwaliteitsbeleid. Het jaarverslag is een integrale verantwoording van het ruimtelijke beleid. Evenals in voorgaande jaren hebben wij gekozen voor een beperkt jaarverslag dat zich vooral richt op de hoofdlijnen en waarbij alle disciplines van de ruimtelijke kwaliteit aan de orde komen. Dit jaarverslag bevat ook een bestuurlijke reactie op het uitgebreide jaarverslag van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit.

Om goed voorbereid te zijn op deze nieuwe rol is in 2013 een ander organisatiemodel ingevoerd met functionele eenheden en slagvaardige teams. Een van de dertien eenheden is de eenheid Ruimtelijke Leefomgeving. Binnen de eenheid Ruimtelijke Leefomgeving is de volledige keten van visievorming, beleidsontwikkeling en -vastlegging, vergunningverlening, toezicht en handhaving van het ruimtelijke domein ondergebracht.

Nu al eenvoudig beter De samenleving is veranderd. Dat vraagt ook om een andere overheid. We willen sámen met de burgers en ondernemers de goede leefomgeving van Apeldoorn behouden en versterken. Dit betekent een omslag in denken. Niet meer als overheid vooraf zelf vastleggen en alles bepalen, maar uitdagen, inspireren en meedenken. Bewoners en bedrijven krijgen ruimte voor hun initiatieven, maar met behoud van de essentiële ruimtelijke kwaliteiten, zodat onze gemeente aantrekkelijk blijft en de concurrentiepositie verstevigd wordt. De trend die in eerdere jaren is ingezet om het ruimtelijk beleid minder vanuit ‘wat moet’ en meer vanuit ‘wat mág’ verder vorm te geven, is in 2013 uitgebouwd. Andere tijden en een andere overheid vragen ook om andere wetgeving. De omgevingswetgeving is nu verbrokkeld en verdeeld over tientallen wetten. In 2018 treedt de Omgevingswet in werking. De Omgevingswet integreert de huidige ruimtelijke wetten in één wet, biedt ruimte voor ontwikkeling en geeft waarborgen voor kwaliteit. Apeldoorn heeft niet alleen met de kookboeken een voorschot genomen op de nieuwe Omgevingswet, maar ook met nieuwe beleidsinstrumenten als de structuurvisie en het hernieuwde bestemmingsplanproces. Dit gaat gepaard met een andere houding naar de burger: slagvaardig, betrokken, inspirerend en uitnodigend.

Jaarverslag Ruimtelijke Kwaliteit 2013

2

2 Verantwoording 2.1

Commissie Ruimtelijke Kwaliteit (CRK)

De Commissie Ruimtelijke Kwaliteit is in 2002 aangesteld als brede adviescommissie voor de planontwikkeling in Apeldoorn. Door openbare vergaderingen en het aanstellen van enkele burgerleden in de commissie werd de vermaatschappelijking van welstand al snel een feit. De advisering aan de voorkant van het bouwplanproces, op strategische planvorming, heeft inmiddels zijn waarde bewezen. De advisering is evenwichtig en verfrissend en daarom een verrijking voor de planvorming. Vanaf 1 januari 2012 zijn de Cultuurhistorische adviescommissie en de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit samengevoegd tot één commissie. Integratie van cultuurhistorie in ruimtelijke ontwikkelingen is rijksbeleid. In het huidige, complexe en dynamische tijdsgewricht is historische identiteit en een integraal ruimtelijk kwaliteitsbeleid van belang om Apeldoorn aantrekkelijk te kunnen houden en te versterken. Het gegeven dat de commissie enige afstand heeft tot de apeldoornse praktijk is een grote meerwaarde. Het voorkomt bijvoorbeeld verkokerd denken in een vroegtijdig stadium. Het proces van planontwikkeling tot vergunningverlening is hier zichtbaar bij gebaat. Door de commissie aan de voorkant van het bouwplanproces deelgenoot te maken van de ruimtelijke ambities van de gemeente, krijgen de welstandadviezen meer inhoud waardoor de ruimtelijke kwaliteit wordt gestimuleerd. De strategie om helder en duidelijk aan de voorkant van het bouwplanproces te investeren, zullen we ook de komende jaren aanhouden, waardoor problemen in de vergunningfase beperkt blijven. De rayonarchitect CRK concludeert in het jaarverslag van de CRK, terecht dat hij hierdoor zijn nieuwe rol als consulent beter vorm kan geven. Bij het wekelijkse spreekuur op de dinsdagmorgen wordt, in nauwe samenspraak met

DE ADVIsERINg Is EVENWICHtIg EN VERfRIssEND EN DAAROM EEN VERRIJKINg VOOR DE pLANVORMINg

initiatiefnemers, afstemming gezocht en oplossingsgerichte gesprekken gevoerd. De veranderende houding van de gemeente zelf, de ambtenaren die betrokken zijn bij de vergunningverlening, sluit naadloos aan bij deze “nieuwe” werkwijze van de rayonarchitect.

Jaarverslag CRK Het jaarverslag van de CRK geeft een volledig en goed beeld over de wijze waarop in 2013 het ruimtelijke kwaliteitsbeleid is uitgevoerd. Wij kunnen ons dan ook inhoudelijk vinden in deze weergave.

Cijfers Naar aanleiding van de cijfermatige verantwoording in het jaarverslag van de CRK willen wij het volgende opmerken. Ondanks de economische crisis lijkt het aantal vergunningaanvragen te stabiliseren. Wij zijn bijzonder tevreden over het feit dat in 2013 het percentage plannen dat na de eerste behandeling in de CRK is goedgekeurd stabiel is gebleven en dat daarmee het niveau van de afgelopen jaren wordt vastgehouden. In 2013 zijn door het college alle adviezen van de CRK overgenomen.

Aanbevelingen uit het Jaarverslag Commissie Ruimtelijke Kwaliteit 2013 De CRK heeft in haar jaarverslag de volgende aanbevelingen gedaan: Aanbeveling 1: Ontwikkeling nauwgezet volgen en beleid laten evolueren Met de kookboeken en handreikingen in de beeldkwaliteitplannen is een goede eerste aanzet gemaakt om te anticiperen op de nieuwe omgevingswet. De contouren van deze nieuwe wet worden langzaamaan steeds duidelijker. Wij bevelen aan om de ontwikkelingen betreffende dit onderwerp nauwgezet te volgen en uw ruimtelijk kwaliteitsbeleid verder te laten evolueren op basis hiervan. Reactie: Wij delen de aanbeveling van de CRK om de ontwikkelingen naar de Omgevingswet nauwgezet te volgen. De keuze om bestemmingsplannen en beeldkwaliteitplannen gelijktijdig en in samenhang te ontwikkelen wordt voortgezet. Inmiddels is ook een kookboek voor de stad geschreven. Hiermee is de succesvolle reeks kookboeken afgerond. Een logisch gevolg is dat de systematiek van de welstandnota van 2004 niet meer aansluit op de systematiek van kookboeken. In 2014 wordt de welstandsnota herzien en afgestemd op de ambitie en inspiratiedocumenten van de kookboeken, waarmee nog nadrukkelijker wordt gekoerst op de integrale doelstellingen van de


3

omgevingswet op basis van uitnodigingsplanologie met minder regels meer maatwerk.

opgenomen voor het plaatsen van zonnepanelen op woningen.

Aanbeveling 2: kom eens langs! graag nodigen wij (nieuwe) raadsleden van harte uit om een mandaatzitting en/of vergadering van de commissie bij te wonen. Een ieder kan voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de advisering functioneert.

Om het thema duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit extra aandacht te geven, zal dit thema in 2014 onderwerp van de raadsexcursie met de CRK zijn.

Reactie: Deze uitnodiging bevelen wij u van harte aan. De werkwijze van de Apeldoornse Commissie Ruimtelijke Kwaliteit is immers al meerdere jaren toonaangevend in de regio en het land.

Stedenbouwkundige plannen

tijdens de behandeling van de jaarverslagen 2012, is vorig jaar in de pMA-vergadering gesproken over de plaatsing van zonnepanelen op woningen in het rijksbeschermd gebied De parken. Ook kwamen thema’s als duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit aan de orde. Aangezien met beide thema’s kwaliteitsimpulsen worden nagestreefd is de CRK en de ambtelijke organisatie door de pMA uitgedaagd om het thema duurzaamheid te verbinden met de doelstellingen voor de ruimtelijke kwaliteit. Deze uitdaging zijn wij in 2013, zoals elders in dit jaarverslag aangegeven, onder meer aangegaan in de wijk Kerschoten. Ook in de relaties tussen energetische programma’s, duurzaamheid en beeldkwaliteit, zien wij kansen om kwaliteitsimpulsen en doelstellingen te verbinden. Zo hebben wij bijvoorbeeld in een folder, handreikingen

2.2

Verantwoording ruimtelijk beleid

Hoewel in het jaarverslag van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit uitvoerig wordt ingegaan op de ruimtelijke plannen, verdienen enkele locaties bijzondere aandacht. goed voorbeeld van een nieuwe manier van werken is de manier waarop het dorp Hoenderloo samen met de gemeente optrekt. Voorbeeld bij beheer: kansenkaart Hoenderloo Met het dorpenkookboek en het Beeldkwaliteitplan van Hoenderloo in de hand, is intensief samengewerkt tussen dorpsraad Hoenderloo, de Hoenderloogroep en de gemeente. Als middel in deze samenwerking heeft de zogenaamde Kansenkaart een belangrijke rol. Het betreft een kansenkaart waarbij alle initiatieven, ideeën en kansen voor het dorp in beeld worden gebracht. Aan de hand van deze kansen wordt gezamenlijk bepaald wie trekker is van welk initiatief: de dorpsraad, de Hoenderloogroep of de gemeente. Dit heeft als resultaat dat het dorp een deel van de openbare ruimte zelf


4

in beheer heeft en een aantal “doe”dagen organiseert waarin de aanleg van belangrijke plekken in de openbare ruimte onder handen wordt genomen. De gemeente faciliteert met beperkte middelen. Voorbeeld bij (her)ontwikkeling: de kanaalzone ‘Schatkamer van Zuid’ De crisis heeft ook de ‘schatkamer van Zuid’ geraakt. De koopwoningen die in de eerste fase parallel aan de Kayersdijk waren voorzien bleken minder goed verkoopbaar. Reden voor betrokken partijen om te zoeken naar oplossingen die de ontwikkeling op deze belangrijke en zichtbare plek in de stad, vlot kon trekken. Oplos-

eerste woningbouwprojecten opgeleverd. Bijzonder is de herontwikkeling van de oude loods naar woningen en is voor het Vlijtsepark in 2013 het Ontwikkelplan vastgesteld. Het ontwikkelplan legt de hoofdcontouren van de ontwikkeling van het Zwitsalterrein vast, en geeft veel ruimte voor geleidelijke transformatie. De belangstelling voor het gebied is groot en voor de vestiging van nieuwe functies dienen zich inmiddels meerdere kandidaten aan. Vooral het voormalige Zwitsalterrein lijkt zich vanuit de ruimtelijke en cultuurhistorische waardering te ontwikkelen tot een nieuwe identiteit voor Apeldoorn. Overigens valt op, dat met de collectieve zoektocht naar identiteit, de belangstelling voor cultuurhistorie in zijn algemeenheid is toegenomen. Kennelijk kijken bewoners en ondernemers met andere ogen en met waardering naar de kwaliteiten van de stad en is men steeds meer bereid om daarin ook te investeren.

Beeldkwaliteitplannen

sing is gevonden in een programmawijziging naar meer huur en goedkope koop in de 1e fase. Daarbij is ook de keuze gemaakt om de woningontwerpen een iets minder industriële uitstraling te geven. De oorspronkelijke ambitie om te zoeken naar een mix van functies en stoere nieuwbouw is gebleven. In 2014 zal de eerste nieuwbouw parallel aan de Kayersdijk zichtbaar worden. Vlijtsekade In de kanaalzone Noord zijn voor de Vlijtsekade de

In 2013 zijn onder meer voor de volgende gebieden beeldkwaliteitplannen, “nieuwe stijl” gemaakt: Het Woud, Hoog soeren, Hoenderloo, Kerschoten, De parken, Indische buurt en het Beekpark, De Maten en Anklaar sprenkelaar. Het beeldkwaliteitplan nieuwe stijl vertaalt de inspiratie uit de kookboeken naar meer gedetailleerde specifieke “inspiratie”en bevat daarnaast het wettelijke, gebiedsgerichte welstandskader. Het is een integraal document dat aandacht voor de architectuur ook openbare ruimte en landschap meeneemt in de beschrijving van de ruimtelijke kwaliteit.

Bestemmingsplannen Een aantal jaren geleden heeft het gemeentebestuur het “Plan van aanpak inhaalslag actualisering bestem-

Vlijtsekade


5

mingsplannen” vastgesteld. Doelstelling van dit plan was om een actualisering en kwaliteitsslag te maken ten aanzien van opzet, inhoud en stijl van de sterk verouderde bestemmingsplannen. Dit project is in 2013 afgerond, waarmee het gros van de bestemmingsplannen in de gemeente nu actueel, digitaal op orde is.

Wijkgericht werken en de Toekomstagenda De toekomstagenda is het instrument van bewoners. Het levert veel informatie op over wat burgers bezig houdt van straat tot stadsniveau. Er komen allerlei sociale en fysieke onderwerpen aan de orde zoals voorzieningen, onderhoud, duurzaamheid, verkeer, openbare ruimte. In alle toekomstagenda’s blijkt ruimtelijke kwaliteit één van de belangrijke onderwerpen. Hiermee wordt het belang van ruimtelijke kwaliteit voor het vitaal en toekomstbestendig houden van een stadsdeel of dorp vanuit de samenleving onderkend. Wij constateren dat er steeds vaker en beter afstemming plaats vindt tussen het wijkgericht werken, de toekomstagenda’s, stadsdeelplannen en bestemming- en beeldkwaliteitplannen. Met de wijkschouwen wordt steeds bevestigd dat er heel veel kennis bij de bewoners aanwezig is over de buurt en men veelal met enorm veel waardering en trots over de eigen woonomgeving praat. Maar bewoners zijn ook kritisch over de leefbaarheid in hun wijk. Door de kwaliteiten te benoemen en wensen van bewoners vroegtijdig in het plan van uitgangspunten mee te nemen, kunnen de bestemmingsplannen en beeldkwaliteitplannen nog meer aan inhoud winnen. Er zijn in 2013 Wijkschouwen gehouden in Hoender-

loo, Hoog soeren, Anklaar, De Maten, Kerschoten en Brink & Orden.

Cultuurhistorie en archeologie Al jarenlang wordt cultuurhistorie (zowel het landschap, structuren als monumenten en archeologie) breed meegewogen in ruimtelijke plannen. Begin 2012 is de “Implementatienotitie Modernisering Monumentenzorg” (MoMo) vastgesteld. De gemeenteraad gaf hierin ondermeer aan dat cultuurhistorisch waardevolle panden buiten de beschermde gezichten meer bescherming verdienen. Hiermee wil de raad bevorderen dat gebieden ruimtelijk en cultuurhistorisch herkenbaar blijven. Dit draagt bij aan de aantrekkingskracht en vestigingsbereidheid van bedrijven en bewoners. De nota is in 2013 geëvalueerd, met de conclusie dat zinvol en evenwichtig wordt bijgedragen aan de doelstelling om gebieden ruimtelijk en cultuurhistorisch herkenbaar te laten blijven. Voor de meeste gebieden worden de karakteristieke panden door middel van het bestemmingsplan beschermd. Voor enkele overige gebieden wordt op dit moment een thematisch bestemmingsplan voorbereidt waarin de karakteristieke panden worden opgenomen.Dit thematische bestemmingsplan is voortgekomen uit een motie van de raad bij de behandeling van MOMO, om ervoor te zorgen dat kwetsbare (cultuurhistorische) waarden niet langere tijd onbeschermd blijven. Versoepelen vergunningsplicht In 2013 is een herziening van de Monumentenverordening voorbereid voor het versoepelen van de vergunningplicht voor monumenten. Hierdoor worden

“Open Monumentendag”


6

gewone onderhoudswerkzaamheden aan monumenten in lijn met de rijksregelgeving vergunningvrij. Dit sluit aan op de bestuurlijke wens tot vermindering van regeldruk. In februari 2014 heeft de gemeenteraad hiermee ingestemd. Erfgoedplatform Het Erfgoedplatform, het platform op het gebied van erfgoed waarin de verenigingen en de professionals zoals CODA zich hebben verenigd heeft met diverse activiteiten conform de Erfgoedkalender op uitstekende wijze cultuurhistorie als drager voor identiteit centraal gesteld. De Open Monumentendag was daar weer een onderdeel van. gezamenlijk met de gemeente heeft het erfgoedplatform een mooi programma ontwikkeld op de Zwitsal locatie met diverse activiteiten. Dit heeft tot veel positieve respons geleid. Ook met diverse publicaties en verbeeldingen is cultuurhistorie dit jaar weer onder de aandacht gebracht. Archeologie In totaal zijn in 2013 in de gemeente Apeldoorn, in het kader van een nieuw bestemmingsplan of een aan te vragen omgevingsvergunning, 53 archeologische onderzoeken uitgevoerd. Zie voor een uitgebreid overzicht van de uitkomsten van het archeologisch onderzoek het archeologische jaaroverzicht.

Met de actualisering van de archeologische beleidskaart is in veel gevallen het archeologische beleid versoepeld, maar is ook op die delen waar dit archeologisch nodig is, het beleid streng gebleven of aangescherpt. De archeologische beleidskaart is ook op leesbaarheid verbeterd. Grafheuvelproject In de zomer van 2013 heeft de faculteit der Archeologie van de Universiteit Leiden opnieuw archeologisch onderzoek verricht naar het grafheuvellandschap van Apeldoorn. Wederom op een terrein van Kroondomein het Loo, ditmaal in de bossen van Uddel. Het onderzoek valt onder de fieldschool Apeldoorn en heeft de projectnaam ‘Beyond and Before Barrows’ gekregen. De aanleiding werd gevormd door de ontdekking van vier mogelijk nieuwe grafheuvels bij de actualisatie van de archeologische kenniskaart. tijdens het veldwerk bleken het inderdaad om grafheuvels te gaan, maar dat niet alleen! Er werden nog een paar mogelijke grafheuvels ontdekt en tussen de grafheuvels in werd een klein urnenveld gevonden, op slechts 20 centimeter diepte. Daarnaast werd het landschap in kaart gebracht en werd ook naar eventueel oudere vondsten gekeken. Het onderzoek zal veel informatie opleveren over hoe we als gemeente om kunnen gaan met de bescherming van deze bijzondere archeologische fenomenen. In 2014 wordt het onderzoek vervolgd. Regioarcheoloog Dankzij financiële ondersteuning van de provincie maken wij al enkele jaren gebruik van een regioarcheoloog. De gemeenten behouden hun eigen verantwoordelijkheid voor het te voeren archeologiebeleid, maar hechten belang aan een regionale benadering van de archeologie daar waar het gaat om de bewoningsgeschiedenis van de regio. Een gezamenlijke uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van archeologie levert bovendien een efficiencyvoordeel op. De ervaringen zijn positief, waardoor het contract met de regioarcheoloog in 2013 is verlengd met nog eens drie jaren.

Groen en landschap

Archeologie

Weteringse Broek Het Weteringse Broek is een van de projecten die geïnitieerd is vanuit de groene Mal van Apeldoorn. Het is een recreatief uitloopgebied aan de noordwestzijde van de stad. Het ligt globaal tussen vliegveld teuge en de A50. Het gebied wordt ingericht voor recreatief medegebruik en natuurontwikkeling. Door middel van vrijwillige kavelruil wordt hiervoor ruimte vrijgemaakt, waarbij zo mogelijk, de betere gronden beschikbaar komen voor de landbouw en de nattere voor natuur. Concreet is in 2013 een belangrijk deel


7

van het plan zoals fietspaden, klompenpaden, verblijfsplekken en natuurgebieden, gerealiseerd. De uitvoering van het project vindt plaats als onderdeel van het Regiocontract stedendriehoek. Het is een samenwerking van de gemeenten Apeldoorn en Voorst met Waterschap Vallei en Veluwe en Natuurmonumenten. financiële bijdragen komen van provincie gelderland en Europese gemeenschap. Natuurontwikkeling in het bijzonder kan plaats vinden door inzet van natuurhectares uit het Natuurbeheerplan van provincie gelderland. particulieren nemen het initiatief om natuur te ontwikkelen waarbij cultuurgrond wordt afgewaardeerd naar natuurgrond. sinds 2012 vindt een verkenning plaats naar het telen van biomassa als nieuwe economische drager met een informatieve boodschap over duurzame energie.

Openbare ruimte Binnenstad Met de herinrichting van het Caterplein en de aanliggende straten is de toon gezet voor de herinrichting van de rest van het voetgangersdomein. Het vormt het eerste resultaat van het uitvoeringsprogramma binnenstad. Naast een directe kwaliteitsverbetering in het gebied zelf valt op dat de herinrichting als vliegwiel werkt voor het genereren van een nieuwe

betrokkenheid van ondernemers en bewoners op het gebied zelf. Er wordt zichtbaar meer geïnvesteerd in panden, kwaliteit van terrasmeubilair en onderlinge samenwerking. Daarmee is de negatieve spiraal waarin het gebied terecht gekomen was gekeerd en kan de komende jaren gewerkt worden aan het uitbreiden van het positieve resultaat. Daarbij zal het accent minder op fysieke zaken liggen maar meer op de programmering van evenementen, de kwaliteit van terrasinrichtingen en de samenwerking tussen culturele ondernemers en horeca. Beken en sprengen Vanuit het beken en sprengenprogramma zijn ook in 2013 een aantal deelprojecten opgeleverd. De grift in het Catharina Amaliapark en de pWA-zone is daarvan het meest in het oogspringende onderdeel. De beken leveren niet alleen een bijdrage aan een duurzaam waterbeheer conform de uitgangspunten van het waterplan. Ze zorgen er ook voor dat de openbare ruimte een forse impuls krijgt en tegelijkertijd het Apeldoornse karakter ervan versterkt wordt. Die gestapelde meerwaarde en de continuïteit van het beken en sprengenproject valt ook buiten Apeldoorn op. Het project werd opgenomen als één van de 27 excellente voorbeeldprojecten in het prestigieuze jaarboek stedenbouw en Landschapsarchitectuur. Daarbij werd vooral de ‘lange adem’ die voor een project van een dergelijke omvang noodzakelijk is


8

Opening Park Berg en Bos

geroemd, naast de meerwaarde die de beken geven aan de identiteit van de stad. Park berg en Bos Met de herinrichting van het voorplein is de jarenlange herinrichting van park Berg en Bos grotendeels afgerond. Het park vormt opnieuw een visitekaartje van de stad voor de vele bezoekers vanuit Apeldoorn zelf maar vooral ook van buiten de stad.

Kunst in de openbare ruimte Kunstobjecten buiten vormen het meest openbare kunstbezit, in het groen, op straat. Er is altijd een sterke samenhang tussen kunst en stedenbouw. Kunst in de openbare ruimte is dan meer dan versiering alleen. Het onderstreept en versterkt de kwaliteit van de openbare ruimte en geeft identiteit aan de stad. Wilhelminaring De Wilhelminaring is een oeuvreprijs voor de Nederlandse beeldhouwkunst die om de twee jaar wordt toegekend aan een vooraanstaand Nederlandse beeldhouwer. De prijs bestaat uit een speciaal ontworpen ring en uit het toekennen van een opdracht voor een driedimensionaal werk in de openbare ruimte in Apeldoorn. In 2013 is het beeld geplaatst van piet slegers ‘Kringloop’ en een beeld van John Körmerling ‘the Origin of 1 metre’. Kennisbank Om blijvend te kunnen verwijzen naar de archeologische vindplaats, een nederzetting uit de Romeinse

Piet Slegers, Kringloop, onthulling door burgemeester Berends 2013

tijd, is op het binnenterrein van de Herderweg-Ooiweg door de goede Woning een kennisbank geplaatst. De bank is ontworpen door de architect van de woningen in samenspraak de gemeente Apeldoorn. De bank bestaat uit ijzer, met op de rugleuning een dichtregel van de Apeldoornse stadsdichter en is gemaakt door de enige smid van de stad Apeldoorn. De uitvoering is bewust in ijzer om zo te verwijzen naar de archeologische vindplaats, waar immers aanwijzingen voor ijzerproductie zijn aangetroffen. Letterlijk een mooi staaltje Apeldoornse creativiteit. ‘Officieuze’ kunst in de openbare ruimte In 2013 werd het Van Berloterrein opgesierd met een


9

Van Berloterrein, Gijs VanHee en Dzia

grote muurschildering van kunstenaars gijs VanHee en Dzia. Beide kunstenaars, afkomstig uit België, werden door cultuurpodium en café Klein Berlijn naar Apeldoorn gehaald. samen met de gemeente, en meerdere sponsors is dit mogelijk gemaakt. Dit laat zien hoe culturele initiatieven kansen bieden om nieuwe monumentale kunst in Apeldoorn te krijgen.

Toezicht en handhaving Er was in 2013 nog geen uitvoeringsprogramma opgesteld voor toezicht en handhaving. Uiteraard heeft er wel toezicht en handhaving plaatsgevonden. In 2013 zijn in totaal 36 handhavingzaken behandeld en afgerond in relatie tot welstandsaspecten, monumentenaspecten en/of de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Er hebben zich in 2013 geen excessen voorgedaan zoals bedoeld in artikel 19 van de Woningwet.

Jaarlijkse raadsexcursie Leren van Rijnbooggebied In september 2013 is de gemeenteraad rondgeleid in het Rijnbooggebied Arnhem. Dit is een binnenstedelijk herontwikkelingsgebied. Waarvoor vóór de crisis een grootschalige transitie was gepland. Veel panden waren al aangekocht en staan nu leeg. Het programma en stedenbouwkundig plan voor het gebied is twintig jaar oud en in de loop der jaren verschillende keren bijgesteld. Door de crisis lijkt het oorspronkelijke programma niet meer haalbaar. toch zijn er allerlei initiatieven in dat gebied die

Rozet

impulsen geven voor nieuwe ontwikkelingen en economische prikkels. In het Rijnbooggebied zijn nieuwe invullingen gevonden. We hebben hierbij de hierboven beschreven manier van beherend ontwikkelen gebruikt, kansen gepakt en bestaande middelen op creatieve manier ingezet. Daarbij is niet de overheid per definitie leidend, maar nemen partijen in het gebied zelf het initiatief en worden met de gemeente als partner nieuwe kansen voor dit gebied gecreëerd. Met de raadsleden is de discussie gevoerd wat de toepassing voor Apeldoorn zou kunnen zijn.


10

3 Trends en ontwikkelingen 2013 Organische ontwikkeling Ingegeven door de crisis en de keuze om de burger eerder en sterker te betrekken heeft het (plan) proces van veel vraagstukken bij ruimtelijke ontwikkelingen ingrijpend gewijzigd. Minder ‘van bovenaf’, meer ‘van onderop’. De initiatieven kennen een organische manier van totstandkoming over een langere periode, met een uitkomst die niet vanaf het begin een strak omkaderd beeld geeft. Veeleer is er sprake van een visie, waarbij er gaande het proces mogelijkheden ontstaan. Hierbij zijn procesvoering, ontwikkelend beheren en (gezamenlijke) planvorming leidend. Huidige wet- en regelgeving, financiering- en verdienvraagstukken zijn nu nog niet altijd goed toegerust op deze nieuwe manier van ontwikkelen. Inmiddels begint die andere aanpak, langzaam maar zeker ook in Apeldoorn vorm te krijgen.

Leegstand en herbestemming Leegstand zal naar verwachting de komende jaren toenemen. Ook in Apeldoorn staan veel gebouwen en

terreinen leeg. Om overlast te beperken en de leefbaarheid in stand houden, proberen we zoveel mogelijk leegstand te voorkomen. Dat doen we door met eigenaren en ontwikkelaars in gesprek te gaan en aan te spreken op hun verantwoordelijkheid, en door samen te zoeken naar nieuwe, duurzame invullingen van leegstaand vastgoed dat iets toevoegt aan Apeldoorn. De leegstandskaart is daarbij een belangrijk hulpmiddel. Hoewel onze middelen om leegstand tegen te gaan beperkt zijn, wordt wel een actieve en verbindende rol gepakt om leegstand in de stad zoveel als mogelijk te beperken. Eén van de acties is bijvoorbeeld de inzet van een serviceteam dat snel en duidelijk vragen van eigenaren en initiatiefnemers over de (ruimtelijke) mogelijkheden kan beantwoorden. Door leegstand, ander functioneel gebruik van gebouwen en terreinen en door andere manieren van winkelen, is de context van binnensteden in Nederland veranderd. Met onze binnenstadpartners hebben wij ideeën ver-

Parkwoningen die succesvol duurzaam zijn gerenoveerd


11

sAMEN VOOR KWALItEIt, NAAR EEN ANDERE RUIMtELIJKE ORDENINg IN ApELDOORN zameld voor de binnenstad van Apeldoorn. We hebben ook gekeken waar de verschillende partners graag hun energie in willen steken. We zien genoeg kansen om de Apeldoornse binnenstad door samenwerkingsverbanden tussen cultuur, ondernemers en de overheid te versterken de komende jarenaantrekkelijker te maken. Het concrete plan van aanpak is opgenomen in “een uitvoeringsprogramma binnenstad voor 2014 en 2015”.

Detailhandelsvisie Het winkellandschap is de afgelopen jaren enorm veranderd door enerzijds ontwikkelingen aan de aanbodzijde, zoals schaalvergroting en afname van het aantal winkels. Anderzijds door ontwikkelingen aan de vraagzijde, zoals de toename van het internetwinkelen en een beperkte groei van de bevolking. Het oude detailhandelsbeleid was versnipperd en daardoor onduidelijk. De nieuwe detailhandelsvisie die in 2013 is vastgesteld biedt ondernemers ruimte voor nieuwe vormen van detailhandel. Deze visie zet in op het behoud van de fijnmazigheid van de bestaande winkelstructuur met een sterke focus op de binnenstad.

Duurzaamheid en beeldkwaliteit De gemeente Apeldoorn wil een energieneutrale stad zijn in een aantrekkelijke woon- en werkomgeving met een goede ruimtelijke kwaliteit. Beide doelstellingen

dienen het duurzame karakter van de stad. De belangstelling voor het thema duurzaamheid is de laatste jaren sterk toegenomen. Veel betrokkenen denken dat het lastig is om duurzaamheid en beeldkwaliteit met elkaar te verenigen. In de praktijk blijkt dat goed samen te gaan en zijn er genoeg goede voorbeelden die inspireren. In 2013 is verder gewerkt door het KEN (Kerschoten Energie Neutraal) om Kerschoten te verduurzamen. Als eerste resultaat is een blok laagbouwwoningen succesvol gerenoveerd. Een ander sprekend voorbeeld is het Werkgebouw Zuid. Dit is het werkgebouw voor openbare werken, in opdracht van de gemeente gebouwd. Een goed voorbeeld van een integraal en duurzaam concept waarin veel aandacht is besteed aan duurzaamheid, ook betreft de inrichting van de buitenruimte. Dat duurzaamheid, architectuur en beeldkwaliteit goed samengaan, blijkt uit het feit dat dit project de publieksprijs heeft gekregen tijdens de nacht van de architectuur in Apeldoorn.

‘Samen voor kwaliteit, naar een andere ruimtelijke ordening in Apeldoorn’ Veranderingen zoals de Andere Overheid, de stelselherziening van het gehele omgevingsrecht en de vele maatschappelijke veranderingen en onzekerheden, hebben invloed op de werkwijze waarop we in de toekomst omgaan met de ruimtelijke ordening. Met de notitie ”Samen voor kwaliteit, naar een andere ruimtelijke ordening in Apeldoorn’’ wordt in hoofdlijnen richting gegeven aan de werkwijze waarop we in de toekomst invulling geven aan het proces van een andere ruimtelijke ordening. Op basis van een wijkgerichte visie, met gebruikmaking van (nieuwe) instrumenten zoals de kookboeken, wijkschouwen en toekomstagenda’s, gaan wij met de bevolking een ander bestemmingsplanproces in. Wijkbewoners worden in een vroeg stadium uitgenodigd zelf invulling te geven aan de ruimtelijke kwaliteit van de eigen leefomgeving. De gemeente heeft daarbij een faciliterende, inspirerende en waar nodig een regisserende en kaderstellende rol.


12

Nieuwe werkwijze toegepast op Brink & Orden In het nieuwe bestemmingsplan en beeldkwaliteitplan voor de wijk Brink & Orden worden de uitgangspunten uit “Samen voor kwaliteit, naar een andere ruimtelijke ordening in Apeldoorn” in de praktijk gebracht. Met deze plannen wordt vanuit de cultuurhistorische kenmerken, een ruimtelijke visie voor de wijk vormgegeven en vastgelegd. Een visie over de inrichting en de kwaliteit van de wijk. Uitgangspunt vanuit de gemeente daarbij is het bieden van ruimte.

“De hand in handhaving” Handhaving van bouwen en ruimtelijke ordening is een belangrijke schakel om strategische doelen uit de structuurvisie “Apeldoorn biedt ruimte” te bereiken. In 2013 is een strategisch handhavingplan “De hand in handhaving” opgesteld. Het plan sluit aan op de notitie ”Samen voor kwaliteit, naar een andere ruimtelijke ordening in Apeldoorn” en hiermee wordt handhaving een intergraal onderdeel in de ruimtelijke keten.

Uitgangspunt is dat de verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke kwaliteit zowel bij de gemeente als bij de samenleving ligt. Rode draad in het plan is het stadsdeelgericht werken. De koers is vooral gericht op meer betrokkenheid vanuit een gebied en juist die zaken aanpakken die ook vanuit de samenleving zelf als belangrijk worden gezien. Daarbij wordt ook het sociaal functioneren van een wijk nadrukkelijk meegewogen. Vervolgens worden de te nemen acties bepaald en – voor zover passend bij een ieders rol over de betrokkenen verdeeld. Vanuit de gemeente is de essentie van de actie kort, krachtig en zichtbaar. per jaar worden twee stadsdelen onder de loep genomen.

Het strategische plan bevat een vernieuwende handhavingvisie en –strategie waarbij invulling wordt gegeven aan de andere overheidsgedachte. Er wordt meer preventief en oplossingsgericht gewerkt om het naleefgedrag, van regels die bijdragen aan het behoud van een goede ruimtelijke kwaliteit, te bevorderen.


13

Tot slot In de prijzenkast Nu al Eenvoudig Beter-trofee De gemeente Apeldoorn heeft met haar ‘kookboeken’ voor de ontwikkeling van de omgeving de Nu al Eenvoudig Beter-trofee gewonnen. In de boeken biedt de gemeente handvatten voor initiatieven in de openbare ruimte. De trofee is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. tijdens een bijeenkomst in Den Haag over de stelselwijziging van het omgevingsrecht kozen ruim 100 bestuurders van gemeenten, provincies en waterschappen Apeldoorn uit als winnaar. Wethouder Nathan stukker van de gemeente Apeldoorn ontving de trofee uit handen van minister schultz van Haegen. “Apeldoorn is een terechte winnaar van de trofee. Door de originele aanpak voelen

bewoners zich betrokken en gaan ze zelf aan de slag met hun omgeving. Dat is ook wat ik met de Omgevingswet beoog: ruimte maken voor initiatieven in de leefomgeving, met waarborgen voor kwaliteit”, aldus de minister. Project bekenherstel Naast vermelding in het jaarboek stedenbouw en Landschapsarchitectuur is het project bekenherstel in het afgelopen jaar ook door de jury geselecteerd voor de longlist van vijftien projecten voor de gouden piramide, de rijksprijs voor excellent opdrachtgeverschap. Het project bekenherstel hoorde ook bij de tien nominaties voor de gelderse prijs voor Ruimtelijke kwaliteit.

Eenvoudig Beter-trofee


14

Vooruitblik Een jaarverslag blikt terug. Maar zo aan het eind van een jaarverslag is het ook goed om vooruit te kijken. De vorig jaar genoemde tendensen; het verder uitbouwen van ‘De andere Overheid’ en de Integratie van de ruimtelijk beleidsvelden blijven ook het komend jaar de aandacht houden. Het integreren van het ruimtelijk beleid en het daarmee anticiperen op de Omgevingswet zal verder vorm worden gegeven in de bestemmingsplannen en beeldkwaliteitplannen nieuwe stijl. Het ruimtelijk beleid zal ook ten dienste staan van de strategische doelen om van Apeldoorn een blijvend comfortabele en attractieve stad te maken.

Keukentafelgesprekken

Architectuurprijs Apeldoorn Ook altijd een Apeldoorns feestje is de Nacht van de architectuur. Afgelopen jaar voor de laatste maal in de bekende opzet in schouwburg Orpheus. Het bestuur oriënteert zich op een andere organisatie. Met onder meer een terugblik van Albert fien (vml hoofd stedenbouw) werd een tijdperk afgesloten en werden de aanwezigen door Doesjka Majdanzic (stedenbouw) een blik in de toekomst gegund, een gemeente die facilieert met laagdrempelige (zogenaamde keukentafel gesprekken). De architectuurprijs 2013 ging naar De Villa aan de Zutphensestraat van architectenbureau De Zwarte Hond. De gemeente Apeldoorn mocht zich als opdrachtgever verheugen met de publieksprijs voor post Zuid. Voor het ontwerp tekenden architectenbureau’s Courage en Mies.

Het derde kookboek voor de stad is in voorbereiding en wordt naar verwachting in 2014 uitgebracht. De kookboeken inspireren en worden vooral gebruikt om met initiatiefnemers in gesprek te gaan om duidelijk te maken hoe hun ideeën kunnen bijdragen aan de eigen identiteit van de dorpen of wijken. Het doel is, met het kookboek als vertrekpunt voor een gesprek over de ruimtelijke kwaliteit bij allerlei private initiatieven, sneller een dialoog te kunnen voeren en overeenstemming te vinden over de te volgen koers, met betere plannen en kortere procedure tijd tot gevolg. Inmiddels is ook een subsidie toegezegd door de provincie om de kookboeken met een goede digitale ontsluiting onder de aandacht te brengen. Er zal in 2014 verder worden gewerkt aan dit voornemen. Daarnaast wordt aan een nieuwe Welstandsnota gewerkt. De Welstandsnota vormt samen met de kookboeken ons ruimtelijke beleid. De welstandsnota staat daarbij voor het vastleggen, regelen van de basiskwaliteit in de stad, de kookboeken zijn onze inspiratiekaders waarmee we onze partners (burgers, ondernemers, ontwikkelende partijen) in het fysieke domein uitdagen om gezamenlijk aan onze mooie omgeving te bouwen.

Het nieuwe werkgebouw Post Zuid


15

Colofon Uitgave: gemeente Apeldoorn fotografie: EneHarry, thinkstock en gemeente Apeldoorn Vormgeving: Balyon, Zoeterwoude Augustus 2014 www.apeldoorn.nl

© 2014, Gemeente Apeldoorn Jaarverslag Ruimtelijke Kwaliteit 2013

24

JAARVERSLAG RUIMTELIJKE KWALITEIT 2013

Recommend Documents