JAARVERSLAG Presteren tijdens de verbouwing. Jaarverslag

JAARVERSLAG 2009

Presteren tijdens de verbouwing

Jaarverslag 2009

1

Jaarverslag 2009

2

Inhoudsopgave

Voorwoord

5

Hoofdstuk 1

Goed Luisteren naar onze klanten

Hoofdstuk 2

Samenwerken aan vitale en aantrekkelijke wijken in een sterke stad

15

Hoofdstuk 3

De Woonstad Rotterdamwijken

25

Hoofdstuk 4

Ondernemende Corporatie

45

Hoofdstuk 5

Organisatie

49

Hoofdstuk 6

Governance

55

Hoofdstuk 7

Verslag van de Raad van Commissarissen

59

Hoofdstuk 8

Kengetallen

65

Hoofdstuk 9

Financiën en Deelnemingen

67

Hoofdstuk 10

Verklaring Bestuur

77

Hoofdstuk 11

Geconsolideerde jaarrekening 2009

79

Hoofdstuk 12

Enkelvoudige jaarrekening 2009

105

Hoofdstuk 13

Overige gegevens

113

Lijst van Afkortingen

Jaarverslag 2009

7

117

3

Jaarverslag 2009

4

Voorwoord Woonstad Rotterdam zet zich in voor de maatschappij. Wij doen dat op onze manier, namelijk daadkrachtig, betrokken en in samenwerking met een groot aantal partijen. Concreet laten wij dat zien door de grote hoeveelheid werk die wij verzetten voor onze klanten, onze wijken en onze stad, Rotterdam. Op de resultaten daarvan zijn wij terecht trots. Onze medewerkers hebben ook in 2009 weer een - maatschappelijke - prestatie van formaat geleverd. 2009 was een belangrijk jaar voor Woonstad Rotterdam. Het was namelijk het eerste jaar waarin wij als hele organisatie onder de naam Woonstad Rotterdam opereerden. Onze naam benadrukt dat wij werken aan een stad waar mensen graag wonen. Zij benadrukt ook dat wij ervoor kiezen onze verantwoordelijkheid als grote stadscorporatie te nemen. 2009 was ook het jaar waarin steeds duidelijker welke effecten economische crisis en (politieke) ontwikkelingen zouden kunnen hebben voor Woonstad Rotterdam. Effecten die wij serieus nemen maar die ons niet ontmoedigen. Wij blijven ons aandeel leveren, ook in slechtere tijden. Woonstad Rotterdam investeert in haar wijken. In die wijken wonen de 100.000 klanten die ons bestaansrecht vormen. Wij onderhouden en beheren hun woningen, zodat woningen, woonomgeving en leefomstandigheden goed blijven of verbeteren. Wijken als Pendrecht en Katendrecht verbeteren dankzij miljoeneninvesteringen gestaag. In Overschie hebben wij in 2009 een grootscheepse herstructurering voorbereid die ervoor moet zorgen dat deze wijk leefbaar en veilig blijft. Talloze onderhouds-, renovatie- en nieuwbouwprojecten dragen bij aan verbetering van wijken als Hillesluis, Bloemhof, Spangen, Oude Noorden en Feijenoord. Woonstad Rotterdam is de grootste Rotterdamse corporatie met bezit in een groot aantal WWIwijken. Woonstad Rotterdam heeft al eerder haar zorgen uitgesproken over het ontbreken van een meerjarig perspectief voor WWI en de betrokken wijken. Wij benadrukken wederom dat deze wijken niet gebaat zijn bij een projectencarrousel maar bij meerjarige afspraken over hun aanpak. In 2009 is duidelijkheid gekomen over de Europese regelgeving rond staatssteun. Woonstad Rotterdam ziet de afspraak als erkenning van het feit dat corporaties verantwoordelijk zijn voor het bieden van goede en betaalbare woningen voor huishoudens met een lager inkomen. De inzet van Woonstad Rotterdam gaat echter verder en is gericht op het creëren van vitale en aantrekkelijke wijken. Goede woningen voor middeninkomens dragen daaraan bij. Het akkoord zou ertoe kunnen leiden dat wij niet meer in staat zijn woningen aan te bieden aan middeninkomens. 2009 was een succesvol jaar voor onze vastgoedontwikkeling. Ondanks de economische crisis heeft Woonstad Rotterdam voldaan aan de met de gemeente Rotterdam afgesproken productiedoelstellingen voor de aantallen start bouw. Met 603 bouwstarts in de nieuwbouw en 150 in de transformatie hebben meer als voldaan aan de externe afspraken en interne doelstellingen. Net als in 2008 was Woonstad Rotterdam de enige Rotterdamse corporatie die haar productieafspraken heeft gehaald. De economische crisis is niet aan Woonstad Rotterdam voorbij gegaan. Tegenvallende opbrengsten uit de verkoop van woningen hebben geleid tot een hoger negatief jaarresultaat dan verwacht. Woonstad Rotterdam realiseert zich dat een negatief jaarresultaat ongewenst is, wij werken de komende jaren dan ook aan een positief resultaat in 2013. In 2009 wezen de eerste tekenen erop dat meer huurders moeite hebben met het betalen van hun huur dan in voorgaande jaren. Woonstad Rotterdam verwacht dat deze ontwikkeling in 2010 verder doorzet. Wij zetten alles op alles om ervoor te zorgen dat huurders hun woning kunnen behouden. Woonstad Rotterdam heeft bij het bepalen van de strategie ook te maken met externe factoren als gemeentelijk en rijksbeleid. De gemeente Rotterdam kan de komende vijf jaar substantieel minder investeren dan de afgelopen tien jaar. Een nieuw college zal na de verkiezingen duidelijke keuzes moeten maken. Woonstad Rotterdam vindt het van belang goede woonafspraken te maken voor de komende periode.

Jaarverslag 2009

5

De ontwikkelingen als gevolg van nieuw rijksbeleid brengen voor corporaties mogelijk grote consequenties met zich mee die de bewegingsvrijheid van corporaties beïnvloeden. Daarnaast wordt (financieel) steeds meer een beroep gedaan op corporaties, waardoor een aantal corporaties in de knel dreigt te komen. Dat is een zorgelijke ontwikkeling. Als het op deze manier doorgaat, betekent dit voor de sector en in het bijzonder voor Woonstad dat de ambities, de strategie en de meerjarige financiële situatie fundamenteel scherper tegen het licht moeten worden gehouden, hetgeen tot andere keuzes in de opgave kan leiden. Het bestuur roept het Rijk dan ook op samen met corporaties te komen tot goede afspraken, zodat corporaties kunnen blijven doen waar ze goed in zijn.

Het bestuur van Woonstad Rotterdam, drs. A.J.M. Schakenbos ir. M. de Bruyn ir. W.H. Klos R.C. de Gier RA

Jaarverslag 2009

6

Hoofdstuk 1

Goed luisteren naar onze klanten

Onze prestaties in 2009 Gehaald Niet gehaald Vanaf 1 juli 2009 kunnen onze klanten van 8 tot Het incassoproces heeft in 2009 meerdere 20 uur op één telefoonnummer bij ons terecht strubbelingen gekend. Proces en systeem met vragen en klachten. Onze telefonische werkten nog niet optimaal. bereikbaarheid liep op naar 96%. Wij hebben woonfraude aangepakt: 98 In 2009 legden telefoonstoringen meer dan huurovereenkomsten zijn opgezegd, 13 eens centrale plat. Onze dienstverlening werd huurders zijn zelf weer in hun onderverhuurde hierdoor negatief beïnvloed. woning gaan wonen. Klanten waarderen onze woningen met een Woonstad Rotterdam heeft het proces van 6,8. frictie- en projectleegstand nog niet optimaal onder controle. Er staan daardoor langer dan nodig woningen leeg. Wij hebben een innovatieve Klanten gaven ons in 2009 een 5,2 voor de participatiestructuur ontwikkeld, in wijze waarop wij reparatieverzoeken samenwerking met onze huurders. afhandelen. Wij hebben het aantal huisuitzettingen weten te verminderen, van 242 in 2008 naar 219 in 2009. Wij hebben 228 woningen beschikbaar gesteld voor huisvesting van mensen die onder de Generaal Pardon regeling vallen. Wij hebben een goede rol gespeeld in de discussie over woonruimteverdeling. Hierdoor ontwikkelt in Rotterdam woonruimteverdeling zich tot woonruimtebemiddeling.

Woonstad Rotterdam heeft 100.000 klanten: huurders, kopers en huurders van bedrijfsonroerend goed. Zij zijn jong of juist oud, zij willen een klein appartement of een ruime eengezinswoning. Ze zoeken naar een woning die hen onafhankelijkheid biedt of juist een woning die het mogelijk maakt in de wijk waar zij opgroeien te blijven wonen. Ze willen wonen en werken combineren of ze zijn op zoek naar een woning die hen de mogelijkheid biedt een stads bestaan te combineren met privacy. 100.000 klanten, 100.000 wensen en verlangens. In één ding zijn zij echter gelijk: zij zijn ons bestaansrecht, zij zijn de reden dat wij ons continu voor 100% inzetten. Ook in 2009. Wij genieten van de diversiteit die 100.000 klanten ons bieden, wij zoeken in die diversiteit naar aanknopingspunten die het ons mogelijk maken zoveel mogelijk wensen en eisen in te willigen. Wij doen dat in de eerste plaats door onze klantbenadering, in de tweede plaats door te werken aan aantrekkelijke woonmilieus, professionele dienstverlening en passende producten en diensten. 1.1 Professionele dienstverlening De visie van Woonstad komt terug in onze basisdienstverlening aan onze klanten. De begrippen klantgedreven en klanttevredenheid zijn daarbij leidend. We denken van buiten naar binnen en streven naar een zo goed mogelijke beheersing van de processen die een goede basisdienstverlening garanderen: naast klantcontacten bijvoorbeeld ook voorkomen van leegstand, het verbeteren van het incassoproces of de diensten die wij leveren aan VvE’s. Ook tijdens ons integratieproces heeft een professionele dienstverlening voorop gestaan: wij hebben gepresteerd tijdens de verbouwing. Eén telefoonnummer Vanaf 1 juli 2009 kent Woonstad Rotterdam één telefoonnummer voor alle klanten: huurders, kopers en huurders van bedrijfsonroerend goed. Zij kunnen dit nummer van 8 tot 20 uur bellen met vragen of klachten. Zij worden vervolgens door een medewerker van ons Klantcontactcentrum (KCC) geholpen. Het één-ingangsprincipe maakt dat wij zoveel mogelijk kunnen garanderen dat al onze klanten op eenzelfde wijze geholpen worden. Klanten hebben eind juni een mailing ontvangen waarin het nieuwe telefoonnummer en onze bereikbaarheid vermeld stonden. Het KCC heeft in 2009 ruim 330.000 telefoongesprekken afgehandeld en 32.000 brieven, e-mails en klachten gedistribueerd.

Jaarverslag 2009

7

Klanten zijn ook bij ons welkom; wij hebben ervoor gekozen hun reistijd zo beperkt mogelijk te houden. Onze vijf regiokantoren in het hartje van ons werkgebied beschikken daarom over balies waar onze klanten terecht kunnen met hun vragen of klachten. Klantcontacten In 2009 heeft de integratie tot één Woonstadorganisatie plaatsgevonden. De continuïteit van onze dienstverlening was daarbij een topprioriteit. Wij hebben gestreefd naar voortdurende aandacht voor kwaliteitsverbetering. Dit betekent onder andere dat wij in 2009 ons proces zo hebben ingericht dat de klant contact met ons kan opnemen wanneer dat de klant uitkomt – en niet wanneer het ons uitkomt. Bijvoorbeeld door de ruimere (telefonische) openingstijden, van 8 uur ’s morgens tot 8 uur ’s avonds, per 1 juli 2009 van ons klantcontactcentrum. In de eerste helft van 2009 slaagde het KCC er niet in meer dan 80% van de klantvragen binnen 30 seconden te beantwoorden. In de tweede helft verbeterde de performance aanzienlijk zodat een gemiddelde van 90% gehaald werd. De telefonische bereikbaarheid van het KCC ligt thans op 96%, 1% hoger dan de doelstelling. In de tweede helft van 2009 legden storingen in de telefooncentrale helaas meerdere malen het gehele telefoonverkeer stil. De dienstverlening aan onze klanten heeft hieronder zwaar geleden. Ook is in weekenden regelmatig gewerkt aan de telefooncentrale waardoor klanten met dringende vragen korte tijd geen gehoor konden krijgen bij Woonstad Rotterdam. Leegstand Leegstand is ongewenst, uit financieel en maatschappelijk oogpunt. Daarom stuurt Woonstad Rotterdam er strak op, dat woningen tussen het opzeggen van de huur en het aangaan van een nieuw huurcontract zo kort mogelijk leegstaan. In 2009 is gebleken dat woningen vaak onnodig lang leeg staan voordat zij worden verkocht, gerenoveerd of gesloopt. Met negatieve consequenties voor onze opbrengsten. Woningen die leegkomen bij renovatie of sloop/nieuwbouw worden in principe tijdelijk verhuurd of in gebruik gegeven aan particulieren of anti-kraak organisaties als Ad Hoc. Voorkomen huisuitzetting Woonstad Rotterdam wil haar huurders beschermen tegen huurachterstanden. Wij proberen dat op twee manieren te voorkomen. In de eerste plaats in onze samenwerking met gemeente en Kredietbank, in de tweede plaats door ons incassoproces te optimaliseren. Wij streven ernaar huisuitzetting zoveel mogelijk te voorkomen. Dit betekent onder andere, dat wij huurders met problemen die zij niet zelf kunnen oplossen aanmelden bij het Meldpunt preventie huisuitzettingen. Dit Meldpunt (een samenwerking van de Kredietbank en de GGD en corporaties) voorkomt huisuitzettingen zoveel mogelijk. Onze gezamenlijke inzet heeft in 2009 geleid tot een daling van het aantal huisuitzettingen; in 2008 werden bij Woonstad Rotterdam nog 242 woningen ontruimd, in 2009 waren het er 213. Ons incassoproces is zoveel mogelijk gestandaardiseerd. Op vaste momenten in de maand herinneren wij huurders aan achterstanden in huur of manen wij hen aan. Ook vorderingen aan incassobureaus worden op vaste momenten overgedragen. Zo wijzen wij huurders zo vroeg mogelijk op de mogelijke negatieve gevolgen van niet-tijdig betalen en voorkomen wij dat hun huurachterstand onoverkomelijk groot wordt. Het inregelen van dit proces verliep in 2009 nog met de nodige strubbelingen. Zo ontvingen meerdere klanten onterecht of te vroeg aanmaningen. Beheer van Verenigingen van Eigenaren Woonstad Rotterdam maakt als eigenaar deel uit van ruim 500 VvE’s. Wij dragen verantwoordelijkheid als eigenaar én als beheerder van VvE’s. Een groeiend deel van onze huurders wordt bovendien door verkoop van appartementen in hun complexen betrokken bij VvE’s. Het leveren van diensten aan de VvE’s is dan ook onderdeel van onze professionele dienstverlening. Onze diensten als VvE-beheerder dragen bovendien bij aan het behoud van vitale en aantrekkelijke wijken. Wij realiseren ons dat een steeds groter deel van onze hurende klanten deel uitmaakt van een VvE. In 2009 hebben wij de diensten aan VvE’s anders georganiseerd. Woonstad Rotterdam heeft de ambitie om te groeien van een taakgerichte organisatie naar een resultaatgericht expertisecentrum op het gebied van VvE-beheer binnen Woonstad Rotterdam. Verkoop van woningen door Woonstad Rotterdam is onlosmakelijk verbonden met een adequaat VvE-beheer en een nieuwe inhoud van het (mede)eigendom van wooncomplexen. In de toekomst zal dit een belangrijke opgave blijven voor Woonstad Rotterdam. Woonstad Rotterdam handelt het bestuurlijk deel van het beheer van VvE’s af. Zij bereiden de vergaderingen voor en zorgen voor de afhandeling van actiepunten. De meeste VvE’s van het voormalige WBR waren MVE-complexen; eigenaren hebben het Planmatig Onderhoud afgekocht.

Jaarverslag 2009

8

Zij betalen hiervoor een vast bedrag. Bij de Nieuwe Unie spaarden verenigingen zelf voor het planmatig onderhoud. Zij bepaalden welk onderhoud wanneer werd uitgevoerd en bepaalden de hoogte van de VvE-bijdrage. 1.2 Klant en klantbenadering Klantbenadering bij Woonstad Rotterdam gaat uit van de gedachte dat onze klanten verschillen. Zij hebben verschillende wensen en zijn letterlijk en figuurlijk veelkleurig. Ons denken en werken staat in het teken van het continu versterken van dit uitgangspunt. Dus leggen wij ons oor te luister bij zoveel mogelijk klanten. Wij zijn benieuwd naar hun mening en proberen die op meerdere manieren boven tafel te krijgen. In de eerste plaats door hen aan de telefoon of de balie correct te woord te staan en goed door te vragen naar klachten of wensen. In de tweede plaats door te werken met een formele participatiestructuur en in de derde plaats door zelf onderzoek uit te voeren. 1.2.1 Verbeteren van processen Optimaal woongenot voor onze 100.000 klanten staat voorop. In sommige gevallen kan Woonstad Rotterdam echter niet geheel voorkomen dat dit woongenot in gevaar komt. Omdat buren overlast veroorzaken bijvoorbeeld of omdat het systeem voor woonruimteverdeling te weinig maatwerk levert voor de wensen en behoeften van Rotterdammers. Op stedelijk niveau werkt Woonstad Rotterdam alleen of met partners aan processen die het woongenot van onze 100.000 klanten waarborgen. Resultaten woonruimteverdelingssysteem Samen met onze partners, andere corporaties bijvoorbeeld, denken we na over verbetering van het Rotterdamse woonruimteverdelingssysteem. Zo willen wij beter kunnen inspelen op de wensen en behoeften van onze klanten. We kunnen constateren dat het systeem meer gericht is op de verhuur van woningen dan op het bedienen van de woningzoekenden. Dit heeft o.a. met de volgende knelpunten te maken: • de meeste woningen worden verhuurd onder beperkende voorwaarden; het uitgangspunt zou moeten zijn vrije keus en vestiging; • er wordt te weinig informatie gegeven in woningadvertenties • er wordt niet of nauwelijks aangesloten op verschillende typen woningzoekenden (starters, spoedzoekers, oriënterende onderzoekers of kwaliteitzoekers) Wij oriënteren ons op nieuwe uitgangspunten onder de noemer Van Woonruimteverdeling naar Woonruimtebemiddeling. Voor deze uitgangspunten bestaat draagvlak bij de wooncorporaties en de Stadsregio. Zij worden uitgewerkt in voorstellen waarover in 2010 een besluit wordt genomen. Woonfraude Woonfraude is een bekend probleem bij corporaties. Woonstad Rotterdam bestrijdt woonfraude, omdat wij streven naar een goede leefbaarheid in onze wijken en complexen. Woonfraude dreigt deze leefbaarheid te verstoren, woonfraude verlengt bovendien de toch al lange wachtlijst voor een sociale huurwoning in Rotterdam. In 2009 zijn 379 zaken opgelost. In 256 gevallen leidde een administratieve aanpassing van een bestaan als potentieel fraudeur naar keurig huurder. Daar staat tegenover dat 98 huurovereenkomsten zijn opgezegd, dat 13 huurders zelf weer in hun onderverhuurde woning zijn getrokken en dat er 5 zaken gelegaliseerd zijn. Eind 2009 waren er nog 182 zaken in behandeling. Convenant Aanpak Woonoverlast Rotterdam Woonstad Rotterdam heeft in 2009 samen met de andere grote Rotterdamse corporaties, de politie, de gemeente en deelgemeenten een convenant gesloten om gezamenlijk, Rotterdambreed, woonoverlast aan te pakken. De aanpak bestaat uit twee sporen. In de eerste plaats de aanpak van (extreme) overlastsituaties door de ketenpartners; in de ideale situatie beëindigt de gezamenlijke inspanning de overlastsituaties. Helaas lukt dat niet altijd. De samenwerking is dan gericht op de vorming van een sluitend dossier. Aan overlast veroorzakende bewoners kan uiteindelijk een gele en of zelfs rode kaart overhandigd worden. Woonstad Rotterdam gaat alleen tot die stap over indien alle andere middelen gefaald hebben. Het tweede spoor is de zogenaamde screening van nieuwe bewoners. De partners bepalen samen welke straten, complexen en/of portieken in aanmerking komen voor screening. De politie onderzoekt daar de achtergrond van potentiële huurders. Zij krijgen de woning niet aangeboden indien zij in het verleden overlast veroorzaakt hebben. Voor Woonstad Rotterdam geldt dat screening in 2009 is ingezet in het Oude Westen en Pendrecht.

Jaarverslag 2009

9

Geschillen Advies Commissie Woonstad Rotterdam neemt deel aan een externe Geschillencommissie voor de behandeling van klachten van huurders en – in een beperkt aantal gevallen - kopers, de Geschillen Adviescommissie (GAC). De GAC komt in beeld als de bij Woonstad Rotterdam bestaande interne klachtenafhandeling geen oplossing naar tevredenheid van de klager heeft opgeleverd. De GAC is een regionale geschillenadviescommissie waarin nog vier corporaties deelnemen. De GAC brengt jaarlijks een openbaar jaarverslag uit met daarin een overzicht van de behandelde zaken van de aangesloten corporaties. In 2009 zijn over Woonstad 27 klachten ingediend bij de GAC waarvan er zestien ontvankelijk zijn verklaard. Van deze zestien zijn er negen gegrond verklaard, drie deels gegrond en in één geval is geen uitspraak gedaan. Klanten van Woonstad Rotterdam worden mondeling en met een brochure geïnformeerd over het bestaan van de GAC. De GAC beschikt over een website waar het reglement en de te volgen werkwijze door klagers zijn opgenomen. 1.2.2 Klantonderzoek De vraag van onze klanten is ons uitgangspunt. Medewerkers aan de telefoon of balie maar ook in projecten zijn gesprekspartners van (toekomstige) bewoners, zij hebben oog en oor voor wensen en behoeften van onze klant. Zij luisteren naar wat onze klanten te zeggen hebben. Woonstad Rotterdam achterhaalt op meerdere manieren de wensen van onze klanten. Wij organiseren daartoe een structurele dialoog met onze klanten en wij voeren klantonderzoeken uit. Klantonderzoek Woonstad Rotterdam: Wie zijn onze klanten? Woonstad Rotterdam heeft onderzocht wat het profiel is van haar klanten, zowel voor huurwoningen als voor bestaande woningen en nieuwbouwkoopwoningen. Net als in de hele stad Rotterdam wordt ons klantenbestand langzaam iets jonger en woont in kleinere huishoudens. 55% van onze klanten bleek geen huurtoeslag te ontvangen. Daarnaast was het interessant te zien dat wij onze nieuwbouwkoopwoningen voor 30% aan niet-Rotterdammers verkochten. Voor de helft kwamen zij uit de Stadsregio, voor de andere helft uit andere regio's. Digitale Klantpanel Het digitale klantpanel van Woonstad Rotterdam is in 2009 gegroeid tot 1000 klanten. Ons digitale klantenpanel is geen goede afspiegeling van de diversiteit onder onze klanten: met name oudere klanten doen mee. Wij werven daarom nu nieuwe leden, zodat het klantenpanel een goede afspiegeling wordt. De 1.000 leden hebben meegedaan aan vier klantpanelonderzoeken: 'Goed huurdersgedrag', 'Evaluatie digitale klantpanel', 'Onderzoek naar afhandeling reparatieverzoeken', en 'Woonwensenonderzoek'. 12.500 van onze klanten blijken nooit te maken te hebben met overlast, 37.500 klanten dus wel. De leden van ons panel adviseren ons om meer toezicht te houden, meer in gesprek te gaan met onze huurders en potentiële huurders te screenen. Klanten zijn nog niet tevreden over de manier waarop wij reparatieverzoeken afhandelen. Een onderzoek één maand na onze fusiedatum gaf aan dat zij ons hiervoor een 5,2 geven. Een duidelijk signaal dat onze dienstverlening beter kan. Hun eigen woning waarderen onze klanten wel: zij geven er gemiddeld een 6,8 voor. Sommige klanten willen toch verhuizen naar een appartement met lift of woning met een tuintje, andere klanten willen graag hun woning kopen. Voor ons reden om op strategisch niveau na te denken over onze woonportefeuille. Tevredenheidonderzoek nieuwbouwkopers In 2009 is Woonstad Rotterdam gestart met de opzet voor een onderzoek naar koperstevredenheid. Via enquêtes beoordeelden kopers twee recente nieuwbouwprojecten op diverse aspecten van het verkoopproces en het product. De resultaten geven ons inzicht in de tevredenheid van de klanten over het gehele koopproces en helpen ons inzicht te krijgen in de wensen en koopmotieven van de kopers van een nieuwbouw- of renovatieproduct. De eerste resultaten zijn begin 2010 beschikbaar gekomen. Zij laten zien dat klanten er prijs op stellen regelmatig op de hoogte gehouden te worden over bouwactiviteiten, de duur van de bouw en deadlines. Daarnaast gaven klanten dat zij prijs stellen op nuttige tips en gebruiksinformatie. Een speciale projectsite zou daar bijvoorbeeld een goede rol in kunnen spelen. 1.2.3 Participatie In 2009 heeft Woonstad Rotterdam regelmatig overleg gevoerd met de participatieorganen COH/BOH en BAR. Zij hebben ons meerdere malen van adviezen voorzien. In 2009 hebben we samen met betrokkenen bij onze huidige participatieorganen gewerkt aan een nieuwe participatievorm voor heel Woonstad Rotterdam. De nieuwe structuur wordt juridisch in 2011 geïmplementeerd. 2010 wordt benut om kwartier te maken.

Jaarverslag 2009

10

De kern van de nieuwe participatievorm is dat participatie op drie niveaus plaatsvindt: Woonstad Rotterdam, wijk en complex. Wij streven naar samenwerking niet naar georganiseerde belangentegenstelling. Daarom willen wij onze bewoners vroeg betrekken bij processen, zodat hun ervaringen, ideeën en knelpunten vanaf het begin meegenomen kunnen worden. Op het niveau van Woonstad Rotterdam willen wij gaan werken met een stevige klantenraad. Op wijkniveau denken wij aan maatwerk, brede ontmoetingen en losse consultaties per thema of doelgroep. Wij streven niet naar een vertegenwoordigend getrapt model, we willen graag ruimte bieden voor meerdere meningen die een afspiegeling vormen van ons klantenbestand – huurders, kopers (VvE) en ondernemers. 1.3 Aantrekkelijke woonmilieus Voor woningzoekenden is de woonomgeving vaak belangrijker dan de woning zelf. Zoveel verschillende mensen hebben echter zoveel verschillende wensen, ook voor woonmilieus. Woonstad Rotterdam werkt daarom aan differentiatie in woonmilieus. Stap één is het bepalen van wijkidentiteiten, stap twee deze versterken en uitdragen. Zo proberen we de bewoners te bereiken die zich aangesproken voelen door specifieke woonmilieus, en dus in de betreffende wijken willen wonen. Daarbij zetten we fysieke en sociale maatregelen in. Denk bijvoorbeeld aan projecten als de Small Business School en Wonen Light. In 2009 heeft Woonstad Rotterdam lopende identiteitstrajecten gecontinueerd en waar mogelijk afgerond. Daarnaast is nader onderzoek gedaan naar de identiteit van Tarwewijk. In hoofdstuk drie staat per wijk een uitvoerige beschrijving van al onze activiteiten. 1.4 Producten en diensten De belangrijkste opgave voor 2009 was de integratie van bestaande producten en diensten tot één Woonstadbreed pakket. Producten en diensten weken af op aanpak en prijs, het was dus nodig om na te denken over de Woonstad Rotterdamversie. In een aantal gevallen kwamen product of dienst grotendeels overeen en bleek een kleine aanpassing voldoende. In een aantal andere gevallen vroeg het product of de dienst om nieuw beleid. Uitgangspunt bij elke verandering was het belang van de klant. In juli 2009 waren die producten en diensten die van essentieel belang zijn voor onze basisdienstverlening omgezet naar de nieuwe situatie. Eind 2009 was er sprake van een beperkt aantal zaken waarover nog een uitspraak gedaan moest worden. 1.5 Prijsbeleid en verhuringen Woonstad Rotterdam heeft ook in 2009 een gematigd en realistisch huurbeleid gevoerd. De jaarlijkse huurverhoging bedroeg 1,2%. Verhuringen Van de 2.089 woningen die we in 2009 verhuurden via Woonnet Rijnmond is 77% verhuurd aan mensen met een laag inkomen. Er is in beperkte mate sprake van ‘ scheef wonen’ (tabel 1). In 2009 heeft Woonstad Rotterdam 2.895 woningen verhuurd aan nieuwe huurders (tabel 2). 40% van deze woningen is verhuurd aan specifieke doelgroepen (o.a. herhuisvestingskandidaten en bijzondere doelgroepen; 9% is verhuurd via Lokaal Maatwerk in de Stadsregio Rotterdam. Evenals in 2008 heeft Woonstad in 2009 meer woningen direct bemiddeld dan afgesproken: 40% in plaats van 25%. De reden hiervan is onder meer de huisvesting van mensen die vallen onder het Generaal Pardon. Daarnaast had Woonstad een grote opgave voor herhuisvesting had (onder andere door de herstructureringen in Nieuw Crooswijk en Pendrecht). Dit alles is ten koste gegaan van de voorwaardenvrije verhuur. In plaats van 40% werd 26% van het aanbod voorwaardenvrij verhuurd.

Jaarverslag 2009

11

Tabel Verhuringen aan primaire doelgroep per prijsklasse (in %)

[1]

Goedkoop Bereikbaar Duur

Totaal

Woonstad

Hoger inkomen

15%

23%

74%

23%

Totaal

Laag inkomen

85%

77%

26%

77%

100%

100%

100%

100%

Huisvesting van bijzondere doelgroepen Woonstad Rotterdam ziet de huisvesting van bijzondere doelgroepen als een van haar kerntaken. Ook in 2009 kreeg Woonstad Rotterdam van de gemeente Rotterdam meerdere malen het verzoek woonruimte beschikbaar te stellen voor bijzondere doelgroepen. Bij de gemeente kregen deze groepen prioriteiten, wat leidde tot het verzoek aan alle corporaties. De stapeling heeft geleid tot een ongewenst effect: als wij gehoor geven aan alle verzoeken tot huisvesting van bijzondere doelgroepen moeten wij een groeiend deel van ons huuraanbod reserveren voor deze doelgroepen. Het huuraanbod voor reguliere woningzoekenden neemt daardoor af, de wachtlijst groeit. De gemiddelde wachttijd van ruim vijf jaar neemt dan nog meer toe. Tabel 2 Verhuringen Woonstad aantal Totaal verhuringen: Pro forma[2] Verhuringen via Woonnet Rijnmond - waarvan voor directe bemiddeling aan

Afspraak

in %

2.895 806 2.089 831

100% 40% max 25%

- herhuisvestingskandidaten

235

- overige urgenten

296

- bijzondere doelgroepen

300

- waarvan via Lokaal Maatwerk[3]

184

9%

- waarvan met huisvestingsvergunning

249

12%

- waarvan volkshuisvestelijk gelabeld

280

13% max.20%

max. 15%

- waarvan voorwaardenvrij 545 26% min. 40% Bron: databestand Woonnet Rijnmond met de verhuurde woningen in 2009 [1] Laag inkomen: éénpersoonshuishoudens ≤ € 20.975, éénpersoonshuishoudens ouderen ≤ € 19.800, twee- of meerpersoonshuishoudens ≤ € 28.475 twee- of meerpersoonshuishoudens ouderen ≤ € 27.075 Hoger inkomen: éénpersoonshuishoudens > € 20.975, éénpersoonshuishoudens ouderen > € 19.800, twee-/ meerpersoonshuishoudens > € 28.475, twee-/meerpersoonshuishoudens ouderen > € 27.075 Goedkoop: ≤ € 348,99/€ 357,37 Bereikbaar:≤ € 631,73/€ 647,53 Duur > € 631,73/€ 647,53

[2] Pro forma: contractsverandering waarbij de woning niet leegkomt (bijvoorbeeld door naamswijziging of woningruil), verhuringen ‘om niet’ en tijdelijke verhuur (bv. in Nieuw Crooswijk), tijdelijke wisselwoningen voor herhuisvestingskandidaten. [3] Lokaal Maatwerk: conform de overeenkomst regionale woonruimteverdeling. Er is in diverse wijken een aantal complexen waarvoor specifieke toewijzingsvoorwaarden gelden zoals wijkbinding, inkomenseis, minimaal of maximaal aantal personen. Ook deze voorwaarden vallen onder het Lokaal Maatwerk.

Jaarverslag 2009

12

Woonstad Rotterdam voorziet in de woonbehoefte van de meest kwetsbare groepen in de samenleving. In 2009 heeft Woonstad Rotterdam met het beschikbaar stellen van 228 woningen in ruime mate bijgedragen aan de huisvesting van de mensen die onder de Generaal Pardon regeling vallen of die op reguliere basis een verblijfsvergunning hebben gekregen. Ook voor die doelgroepen die zorg of begeleiding krijgen vanuit een GGZ-instelling werd mede met behulp van Flexibel Wonen met 72 woningen in de behoefte voorzien. Voor de instroom van mensen uit de Midden en Oost-Europese landen die binnen de regio tijdelijk werk vonden zijn plekken voor tijdelijke huisvesting in onder meer Overschie en Nieuw Crooswijk gerealiseerd. Het aantal verhuringen is overigens niet gelijk aan het aantal opzeggingen. Een deel van de leeggekomen woningen is bedoeld voor verkoop of herstructurering en wordt dus niet meer verhuurd. Huurprijsbeleid Samen met andere grote stadscorporaties verenigd in De Vernieuwde Stad zijn wij in 2009 gestart aan een nieuwe visie op het huurprijsbeleid. Het huidige stelsel heeft namelijk teveel beperkingen. Knelpunten zijn bijvoorbeeld een te groot verschil met de koopmarkt, het grote beslag op huurtoeslag, scheef wonen en de grote onrendabele toppen bij projectontwikkeling. Er wordt een samenhangende visie gemaakt waarin deze knelpunten worden vermeden en de betaalbaarheid in het oog wordt gehouden. 1.6 Reputatiemanagement Woonstad Rotterdam luistert naar haar stakeholders: klanten, professionals en partners. Hun mening over ons bepaalt onze reputatie. In 2009 hebben wij hen daarom op meerdere manieren ingelicht over onze integratie en onze plannen. Wij zijn bovendien in gesprek gegaan met professionele stakeholders. In sommige gevallen droeg de buitenwereld mee aan onze reputatie, soms in positieve soms in negatieve zin. Introductie Woonstad Rotterdam Woonstad Rotterdam is per 1 augustus 2007 gefuseerd. De integratie van de twee organisaties heeft in fasen plaatsgevonden, en op 1 juli 2009 was het dan zo ver, de laatste bedrijfsonderdelen werden samengevoegd: Woonstad Rotterdam ging als volledig samengevoegde organisatie ‘live’. Huurders, kopers en stakeholders zijn vooraf zorgvuldig op de hoogte gesteld van wijzigingen. Zo is aan de jaarlijkse brief over de huurverhoging een leaflet toegevoegd waarin huurders werden voorbereid op wijzigingen. Eind juni ontvingen huurders en kopers een folder met daarin twee zaken: de visie van Woonstad Rotterdam en praktische informatie over onze bereikbaarheid. In het najaar volgde een mailing waarin medewerkers van wijkteams werden voorgesteld aan huurders en kopers. Huurders en kopers zijn bovendien op ludieke wijze betrokken bij het vergroten van de zichtbaarheid van Woonstad Rotterdam: door een poster op te hangen maakten zij kans op een prijs. Ook professionele stakeholders ontvingen informatie over de wijzigingen; voor hen werden nieuwe middelen ontwikkeld en twee stadsdebatten georganiseerd. Ons jaarmagazine dat een overzicht gaf van alle activiteiten op weg naar de integratie, een themanummer over wijkeconomie en een bod aan de gemeente Rotterdam zijn voorbeelden van publicaties speciaal voor stakeholders. Wijkeconomie en De Maakbaarheid van de Stad (in samenwerking met Architectuur Biënnale) waren het onderwerp van de stadsdebatten in mei en november. Beide debatten waren succesvol en druk bezocht. In 2009 bestond Woonstad Rotterdam 100 jaar, of liever gezegd één van haar rechtsvoorgangers, Stichting Volkswoningen. Woonstad Rotterdam heeft aandacht besteed aan haar jubileum. Wij vroegen onze klanten en stakeholders mee te denken over onze toekomst. Dit bleek te ambitieus; wij ontvingen slechts een enkele reactie. In de afsluitende bijeenkomst – De Dag van de Toekomst - die begin 2010 plaatsvond, hebben wij daarom zelf een glimp van de toekomst laten zien: een trendwatcher gaf zijn visie, en op een markt konden aanwezigen kennis nemen van ontwikkelingen in de toekomst. De Dag werd druk bezocht door een groot aantal klanten, met name huurders. De buitenwereld draagt bij aan onze reputatie In 2009 bleken de media Woonstad Rotterdam prima te vinden: zij vroegen ons te reageren op voorvallen bij Woonstad Rotterdam zelf of te reageren op uitspraken van of ontwikkelingen bij derden. Zo waren ontwikkelingen in Nederland en Rotterdam aanleiding voor media om de grootste stadscorporatie naar haar mening te vragen. In het NOS-Journaal en het RTL-Nieuws gaf Woonstad Rotterdam haar genuanceerde mening over het voorstel van de gemeente Rotterdam om lastige huurders sneller uit hun huis te kunnen zetten.

Jaarverslag 2009

13

In juni tekende Woonstad Rotterdam het Woonconvenant waarin corporaties, politie en de gemeente Rotterdam een gezamenlijke vuist maken tegen woonoverlast. In 2009 bleek enkele malen dat de wens van de gemeente om daadkrachtig over te komen in sommige gevallen sterker was dan de noodzaak om zorgvuldig te handelen. Woonstad Rotterdam heeft dan ook een aantal keren moeten ingrijpen om een onzorgvuldige – publieke – behandeling van haar huurders in de media te voorkomen. Woonstad Rotterdam werd in 2009 geconfronteerd met diverse voorvallen in haar werkprocessen die hebben geleid tot persvragen. In een groot aantal van deze gevallen zochten huurders zelf de pers op, omdat zij vonden dat Woonstad Rotterdam hun problemen niet voldoende adequaat afhandelde. Een nieuwe tendens lijkt te zijn, dat media onderwerpen hoe dan ook uitzenden. Ook als uit de voorgesprekken blijkt dat er eigenlijk geen verhaal is. Behandeling van de voorvallen in de pers kan tot reputatieschade leiden voor Woonstad Rotterdam.

Jaarverslag 2009

14

Hoofdstuk 2

Samen werken aan vitale en aantrekkelijke wijken in een sterke stad

Onze prestaties in 2009 Gehaald Niet gehaald Wij werken voor zes wijken samen met onze In sommige nieuwbouwprojecten waren partners aan gebiedsvisies. speciale maatregelen nodig om de gewenste verkoopdoelstelling te behalen. Wij werken met bewoners uit Jaffa en Wielewaal Woonstad Rotterdam is er niet in geslaagd haar aan een visie op de toekomst van hun wijken. verkoopdoelstelling van 695 woningen uit de bestaande voorraad te halen. Wij hebben in samenspraak met partners en bewoners onze visie op het bewonersproces dat hoort bij Herstructurering geformuleerd. Woonstad Rotterdam heeft de Productieprijs 2009 ontvangen. Wij waren - net als in 2008 de enige Rotterdamse corporatie die haar productieafspraken had gehaald met 603 bouwstarts in de nieuwbouw en 150 in de transformatie. Wij hebben de Passief Bouwen Award gewonnen voor het renovatieproject Sleephellingstraat. Woonstad Rotterdam scoort energetisch redelijk: we zijn groener dan het landelijk gemiddelde. 70% van onze woningen beschikt over een C- of D-label, 5% van de woningen over een A- of B-label, en 25% van ons bezit over een E-, F- of G-label. Wij hebben onze jaarlijkse doelstelling van 2% energiebesparing behaald.

De organisatievorm van Woonstad Rotterdam is afgestemd op onze keuze voor een integrale gebiedsgerichte inzet. Wij staan voor vitale en aantrekkelijke wijken in een sterke stad. Vanuit vijf regiokantoren met circa 350 medewerkers, tien programmamanagers, veertien wijkmanagers en vijf regiodirecteuren werken wij dagelijks voor onze 50.000 klanten. Dicht bij de wijken en de mensen om wie het gaat, dicht bij de kansen die we zien en de problemen die we oplossen. En dat werkt. Omdat wij onze wijken door en door kennen en hun potentie zien, durven wij mensen en middelen in te zetten. Wij inspireren daarmee onze partners en zetten hen aan tot meebewegen. Onze regio’s volgen de grenzen van de Rotterdamse deelgemeenten. Zo voorkomen wij onduidelijkheid voor onze klanten en stakeholders. Dat onze aanpak werkt blijkt wel uit het feit dat jaarlijks geïnteresseerden uit het gehele land een kijkje komen kijken bij Woonstad Rotterdam en haar wijken. Zij zijn geïnteresseerd in onze aanpak en in onze resultaten; ze gaan niet naar huis met een kant-en-klaar aanpak maar wel met een inspirerend verhaal over onze inzet. Woonstad Rotterdam heeft in 2009 gewerkt aan de Woonstadcockpit. De Woonstadcockpit is een sturingsinstrument op het niveau van de stad Rotterdam en maakt het mogelijk om op een overkoepelend niveau te kijken naar onze klant-, vastgoed- en verkoopstrategie. De cockpit vormt de paraplu voor gebiedsvisies. De eerste versie is in 2009 afgerond en besproken met het bestuur. De resultaten van de cockpit worden in 2010 voor het eerst gebruikt bij de ontwikkeling van gebiedsvisies, verkoopplannen en voorraadbeheerplannen. 2.1 Integrale en gebiedsgerichte inzet In ons ondernemingsplan is sterk ingezet op gebiedsgericht werken, vanuit wijken en bijbehorende wijkvisies. De volgende afwegingen zijn daarbij van belang: • hoe worden de doelstellingen van Woonstad Rotterdam en haar wijken gerealiseerd; • welke kansen worden wel of niet benut; • waarin wordt wel/niet geïnvesteerd. In 2009 heeft Woonstad Rotterdam voor een aantal wijken integrale gebiedsvisies opgesteld. In de eerste plaats voor de wijk Pendrecht. Samen met onze partners heeft Woonstad Rotterdam de bestaande gebiedsvisie verder uitgewerkt voor de periode 2010 – 2014. Voor het Oude Noorden hebben wij met onze partners gestaag gewerkt aan een gebiedsvisie die in 2010 wordt afgerond; ook het uitvoeringsprogramma is in ontwikkeling.

Jaarverslag 2009

15

Voor Overschie is een 2009 een gebiedsafspraak met de gemeente tot stand gekomen. Deze is begin 2010 getekend. Gebiedsvisies voor Middelland, Spangen en Cool zijn opgestart. Voor het gebied Boomkwekerij is afgezien van de ontwikkeling van een ontwikkelingsvisie. Voor de wijk Jaffa is samen met de gemeente en met de bewoners van de wijk een masterplan opgesteld. Begin 2010 leidt dit tot gebiedsafspraken die de basis vormen voor een omvangrijke herstructurering in de periode 2012 – 2015. Voordat voor de wijk Wielewaal een gebiedsvisie wordt opgesteld, heeft eerst een uitvoering bouwkundig onderzoek naar de bouwkundige en –fysische staat van de woningen. Met bewoners is gesproken over de fysieke en sociale bouwstenen van Wielewaal als opmaat voor een vernieuwde wijk. Binnen de door de bewonerscommissie gemandateerde commissie Toekomstvisie Wielewaal woedt hierover nog een heftige discussie. 2.2 Optimalisatie Herstructureringsproces Woonstad Rotterdam heeft in 2009 haar manier van herstructureren, en dan vooral de wijze waarop wij bewoners daarbij betrekken, tegen het licht gehouden. Woonstad Rotterdam kent een groot aantal gevallen waarin de betrokkenheid van onze bewoners goed geregeld is. Wij kennen ook gevallen waarin dit minder goed verliep, met als resultaat verzet van bewoners tegen herstructureringsplannen of discussie in de landelijke en plaatselijke politiek over de positie van bewoners in herstructureringsprojecten. We zijn op zoek gegaan naar factoren die bepalen hoe herstructurering en de betrokkenheid van bewoners verlopen en naar factoren die dit proces positief kunnen beïnvloeden. We hebben daartoe adviezen gevraagd aan bewoners, politici, deskundigen en onze eigen medewerkers. Het uiteindelijke resultaat is vastgelegd in de uitgave “Herstructureren doen we zo”. Daarin beschrijven we het proces en de positie van bewoners. We onderscheiden projecten in de mate waarin ze van strategisch belang zijn voor de stad, de wijk, voor Woonstad Rotterdam of voor de huidige bewoners. In elk geval krijgen bewoners krijgen een belangrijke plaats zowel in de voorbereiding, de afweging als in de uitvoering. We beseffen dat het proces gericht moet zijn op het winnen van vertrouwen en dat elk proces anders is en andere belangen kent. 2.3 Vastgoedstrategie De vastgoedstrategie van Woonstad Rotterdam is een nadere uitwerking van onze klantstrategie. Met onze vastgoedontwikkelingen spelen wij in op veranderingen in de vraag. Ons investerings- en verkoopprogramma is bovendien gebaseerd op onze visie op de stad en de wijken. De opbrengsten van onze verkopen zijn de motor achter ons investeringsprogramma. In 2009 vielen verkopen bestaande voorraad dermate tegen dat wij ons bezinnen op de toekomst van ons investeringsprogramma. 2.3.1 Nieuwbouw 2009 is een succesvol jaar geweest voor de productie van vastgoed. Ondanks de economische crisis heeft Woonstad Rotterdam toch voldaan aan de met de gemeente Rotterdam afgesproken productiedoelstellingen voor de aantallen start bouw. Woonstad heeft hiervoor de Productieprijs 2009 ontvangen. Net als in 2008 was Woonstad Rotterdam de enige Rotterdamse corporatie die haar productieafspraken had gehaald. Met 603 bouwstarts in de nieuwbouw en 150 in de transformatie (renoveren na verhuizen) is voldaan aan de externe afspraken en interne doelstellingen. GESTARTE PROJECTEN Katendrecht Puntblok Pension Katendrecht Driehoek Zuid Kluswoningen Pendrecht De Hagen Pendrecht De Vijvers Tarwewijk Studenten op de Dordtselaan Tarwewijk Bas Jungerius blok 1 Tarwewijk Millinx 4 Hillesluis Friesestraat fase 2 Lage Land La Terra Overschie Blijvenburg, fase 1 Crooswijk Blok B+C

Jaarverslag 2009

Transformatie 31 36

Nieuwbouw

64 26 38 26 10 9 105 101 307

16

OPGELEVERDE PROJECTEN Kralingen IJsclubdwarsstraat Feijenoord Panorama Dillenburg Katendrecht Sumveer Katendrecht Laankwartier Fase II Katendrecht Tolhuispoort Charlois Katenndrechtse lagendijk Pendrecht Oldegaarde - Herkingen Pendrecht Sliedrecht EGW Tarwewijk Dortselaan Blok 3, 7 Tarwewijk Dortselaan studentenw. Noordereiland Sleephelling

Huur

Koop 8 29 36 82 2 1 50 60 12 19 15

Het renovatieproject Sleephellingstraat, een initiatief van Woonstad Rotterdam en BAM Woningbouw Rotterdam, heeft de Passief Bouwen Award 2009 gewonnen. Deze prijs is in 2009 voor het eerst uitgereikt. Het project Sleephelling behelst de renovatie van negen historische panden met toepassing van het Energiezuinig Wonen-concept. De panden zijn omgevormd tot 14 boven- en benedenwoningen en een kleinschalige voorziening voor begeleid wonen. De eerste bewoners hebben in 2009 hun woning betrokken. Het is voor het eerst dat het Energiezuinig Wonen-concept is toegepast bij een renovatieproject in Nederland. De woningen zijn vier tot vijf keer energiezuiniger dan wettelijk verplicht. 2.3.2 Verkopen uit productie In 2009 was Woonstad Rotterdam één van de best verkopende ontwikkelaars van nieuwbouwwoningen. De verkoop van woningen in de projecten Terra, Burghsluissingel, De Hagen en Driehoek Zuid was uitermate succesvol: het juiste type woning (veelal grondgebonden) voor een redelijke prijs op de juiste plek. Ondanks de goede verkopen, merkt echter ook Woonstad Rotterdam de effecten van de crisis. In sommige projecten, bijvoorbeeld Nieuw Crooswijk, Laankwartier fase 3 en De Werelden, verliep de verkoop minder goed dan gehoopt. Om de verkoop te bevorderen zet Woonstad specifieke maatregelen in. Verkoopvormen met een grotere mate van zekerheid voor de koper bijvoorbeeld maar ook de persoonlijke aandacht van een Turkse medewerkster voor potentiële Turkse kopers in project De Werelden. 2.3.3 Verkopen uit bestaand bezit Woonstad biedt woningen aan ter verkoop. Woonstad vindt het namelijk belangrijk dat mensen een keuze kunnen maken tussen huren en kopen. Daarnaast creëert een mix van koopwoningen en huurwoningen vitaliteit in een wijk. In 2008 is vastgesteld dat, om het WWI-programma te realiseren, er substantieel méér woningen moeten worden verkocht dan opgenomen in de investeringsstrategieën van (voormalig) de Nieuwe Unie en WBR tot 2008. Voor 2009 betekende dat een verkoopdoelstelling van 695 woningen vanuit de bestaande voorraad. De verkopen pakten lager uit dan begroot. Bij woningen tot € 150.000 blijkt Maatschappelijk Verantwoord Eigendom, een verkoopconstructie waarbij Woonstad Rotterdam een deel van de risico’s op zich neemt, echter voldoende aantrekkelijk om kopers over de streep te trekken. De voornaamste oorzaak van lagere verkopen was en is de economische crisis. De huizenmarkt zit in zwaar weer: prijzen staan onder druk en de gemiddelde termijn dat een woning te koop staat is ver opgelopen. Hierdoor is de omloopsnelheid van woningen laag. Verder is er een sterk toegenomen vraag naar zogenaamde ‘turnkey’ woningen. Dit zijn woningen die kwalitatief goed zijn: nieuwe keuken, nieuwe badkamer, goede vloeren, gladde muren en goed in de verf. De woningen van Woonstad voldoen doorgaans niet aan dit profiel; zij zijn jarenlang verhuurd en tonen de tekenen van bewoning. Eind 2009 is daarom een pilot uitgevoerd met het op verschillende wijze opknappen van woningen voordat deze in de verkoop gaan. De pilot loopt door naar 2010, de resultaten worden verder uitgewerkt. Uiteindelijk zijn (toch) 252 woningen (voor het eerst) verkocht. Daarnaast heeft Woonstad Rotterdam nog eens 277 woningen ‘wederverkocht’: eerst teruggekocht in het kader van de terugkoopverplichting van MVE woningen en daarna weer doorverkocht.

Jaarverslag 2009

17

Het genereren van financiën is niet de enige doelstelling die wij met verkoop willen realiseren. Een goede vastgoedportefeuille en het benutten van verkoop als ‘motor’ voor de ontwikkeling van de wijk zijn ook belangrijk. In onze verkoopstrategie (gereed 1e helft 2009) is uitgewerkt waar, wanneer en op welke wijze deze verkoopdoelstellingen worden gerealiseerd. Daarbij kan ook sprake zijn van geclusterd afstoten op locaties waar Woonstad maar zeer beperkt bezit heeft. Om de verkoop van onze woningen te stimuleren is in de tweede helft van het jaar, een reclamecampagne ontwikkeld voor nieuwbouwwoningen en verkoop woningen uit bestaand bezit met als slogan ‘Woonstad Rotterdam brengt je eigen koopwoning wel héél dichtbij’. De campagne is tijdens de Livin’ beurs van 2010 geïntroduceerd. 2.3.4 Bedrijfsruimten Woonstad Rotterdam heeft meer dan 1.500 bedrijfsruimten in bezit. Het beheer van deze bedrijfsruimten was er ook in 2009 op gericht om huuropbrengst te optimaliseren en de functies van bedrijfsruimten aan te laten sluiten op de wijkvisies. Daarnaast werden er ten behoeve van het voorzieningenniveau en buurtinitiatieven enkele bedrijfsruimten tijdelijk in gebruik gegeven tegen gereduceerde huurprijzen (Maatschappelijk Onroerend Goed). Als gevolg van vastgoedontwikkelingen is gewerkt aan uitplaatsingen van bedrijven in het kader van projecten als Nieuw Crooswijk, Jaffa en renovatie in de Oranjeboomstraat. Enkele voorbeelden van uitgevoerde projecten zijn. • In de plint de van de Diergaardesingel 61 - 67 is fors geïnvesteerd om in een voormalig garagebedrijf een volwaardige kantoorruimte te creëren. In november 2009 heeft ´de Mediawerkplaats´ hier officieel haar deuren geopend. • Voor het gebied Rijnhoutplein is de branchering Kunst, Mode & Design vastgesteld. Als aantrekker en stimulans hiervoor is de Kunstsuper aangetrokken - een Supermarkt voor kunst. In mei 2009 opende het Prachthuis haar deuren aan de Abtsweg 2 in een ruimte waar voorheen de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevestigd was. Het prachthuis is een ‘sociale supermarkt’ waar alle bewoners van Overschie terecht kunnen voor informatie, advies, ondersteuning en cursussen. 2.4 Kernkwaliteit beheer Goed beheer is een kerntaak van Woonstad Rotterdam. Bij het beheer is ons motto "schoon, heel en veilig". Dit geldt niet alleen voor de individuele woning, maar voor hele complexen, straten, buurten, wijken en de bijbehorende openbare ruimten. Waar nodig nemen we daar een initiërende rol op ons. Beheer gaat in het geval van Woonstad Rotterdam niet alleen over huurwoningen maar ook over de koopwoningen in VvE-verband die wij beheren. Goed beheer gaat daarnaast over sociaal beheer. Aan de ene kant verbetering van de leefbaarheid, aan de andere kant handhaving van een gewenst leefbaarheidsniveau. In het beheer is een belangrijke, positieve rol weggelegd voor onze servicemedewerkers in de wijken. Zij zijn de "ogen en oren" in de wijk en zijn de eerste aanspreekpunten voor bewoners. Hun signalen worden door collega’s in de regiokantoren opgepakt. Onderhouds- en portiekenplannen zorgen ervoor dat portieken in onze wooncomplexen ‘schoon’ en ‘heel’ zijn en blijven. Leefbaarheid wordt bovendien verbeterd door een bijdrage te leveren aan projecten met een sociaal karakter in wijken, bijvoorbeeld door een financiële bijdrage aan activiteiten als Thuis op Straat of Watch Out. Ook sponsoring van wijk- of buurtactiviteiten draagt bij aan behoud of verbetering van leefbaarheid.

Jaarverslag 2009

18

Uitgaven leefbaarheid 20091

2009

Thema

2008

Schoon, heel en veilig * Buurtmeesters, huismeesters, servicemedewerkers Aanpak binnenterreinen/tuinen/buitenruimte/ portieken, entrees en bergingen ( incl. PKVW) Cameratoezicht en schotels Overig

2.217.965

2.626.368

2.193.739 473.726 177.825

2.108.549 755.049 396.273

Totaal

5.063.256

5.886.239

Buurtbemiddeling ** Aanpak woonfraude

45.450 556.365

229.674 352.064

Totaal

601.815

581.738

4.516.113

1.393.301

10.181.184

7.861.278

Aanpak overlast en woonfraude

Sociale cohesie en empowerment Totaal

Totaal * exclusief uitgaven voor onderhoud ** in 2009 deels opgenomen in sociale cohesie en empowerment

Onderhoud Woonstad Rotterdam focust haar inkoop-, energie- en onderhoudsbeleid op efficiency en doelmatigheid. Zo is in 2009 inkoopbeleid voor niet-planmatig onderhoud, schilderwerk en keukenvervanging ontwikkeld op basis van een grondige analyse van de bestaande inkoop en de marktsituatie van de betreffende productgroep. Om dit proces zo efficiënt en effectief mogelijk te laten verlopen is hiervoor een aparte afdeling ingericht, het Servicebureau Techniek. Deze afdeling verzorgt ook aanbestedingen en contractvorming. Vakinhoudelijk advies op het gebied van cascoonderhoud en installatietechniek heeft in beheer- en nieuwbouwprojecten al geleid tot besparingen. Woonstad Rotterdam heeft ten slotte nieuwe werkprocessen ontwikkeld en deze vertaald naar een nieuw bedrijfssysteem (Omega). Daarmee is de basis gelegd voor een Woonstadbrede meerjarenonderhoudsplanning en algemeen inkoopvoorwaarden. Alle jaarplannen zijn gerealiseerd, met extra aandacht voor dak- en schilderwerkzaamheden, contractonderhoud en keuken- en cv-vervanging.

1

Bovenstaande uitgaven zijn in de winst-en-verliesrekening opgenomen onder lonen en salarissen, sociale

lasten, pensioenlasten, overige bedrijfslasten en volkshuisvestelijke uitgaven.

Jaarverslag 2009

19

Gemiddelde uitgaven onderhoud per woning Jaarplan Realisatie Jaarplan Realisatie 2009 2009 2008 2008 soort onderhoud totaal niet planmatig onderhoud (NPO) Waarvan reparatieverzoeken/ storingsonderhoud Waarvan mutatieonderhoud Regulier planmatig onderhoud (PO)

353

327

365

323

254 99

226 101

263 102

217 106

606

849

592

633

86

114

62

54

1.045

1.290

1.019

1.010

Opknappen binnenzijde woning (keukens/CV's) totaal

2.5 Energie en duurzaamheid In 2009 is de labeling van de complete woningvoorraad van Woonstad afgerond; ruim 50.000 woningen zijn geanalyseerd en daarna voorzien van een energielabel. Woonstad Rotterdam scoort energetisch redelijk: we zijn groener dan het landelijk gemiddelde. 70% van onze woningen beschikt over een C- of D-label (38 respectievelijk 32%), 5% van de woningen over een A- of Blabel. Woonstad Rotterdam is bovendien in 2009 door KIWA gecertificeerd om energielabels te maken en te verstrekken. Bij een mutatie ontvangt de nieuwe huurder van Woonstad Rotterdam het energielabel van de woning. Woonstad Rotterdam heeft de inspanning nodig om haar woningvoorraad energiezuiniger te maken in kaart gebracht. Op basis van deze verkenning is onze doelstelling verbreed van alleen 20% energiebesparing in 10 jaar naar vermindering van het aantal woningen met een “rood” energielabel. Deze beleidslijn is verder uitgewerkt tot een concrete aanpak. Woonstad Rotterdam wil namelijk goed geïsoleerde woningen aanbieden aan haar klanten én voorkomen dat woonlasten door hoge energiekosten enorm stijgen. In 2009 heeft Woonstad Rotterdam een vooruitstrevend product opgeleverd: het eerder genoemde project Sleephelling, in samenwerking met BAM Woningbouw. Woonstad Rotterdam heeft hiermee ook bijgedragen aan de Rotterdamse doelstelling om te werken aan CO2-reductie door de verkoop van energiezuinigere woningen. Ook in de dagelijkse praktijk is aardig wat werk verzet: 1.150 VR-ketels zijn vervangen door HRketels, er wordt gebruik gemaakt van FSC-hout en er is gewerkt aan energiebesparing door sloop/ nieuwbouwprojecten. Door deze maatregelen is al de jaarlijkse doelstelling van 2% energiebesparing behaald. In de komende jaren wordt de voorgestelde aanpak uit het Energieplan in de praktijk gebracht. Energiebesparing 2009 2,0% 1,5%

Isolatie Ketelvervanging

1,0%

Transformatie Sloop/nieuwbouw

0,5% 0,0% Doelstelling

Jaarverslag 2009

Realisatie

20

Aanpak Sloop/nieuwbouw Transformatie Ketelvervanging Isolatie Totaal energiebesparing

Doelstelling 0,7% 0,2% 0,3% 0,8% 2,0%

Realisatie 0,8% 0,5% 0,2% 0,5% 2,0%

2.6 WWI Woonstad Rotterdam is trekker van de Rotterdamse wijkenaanpak en groot-investeerder als het gaat om WWI-wijken. Wij werken samen met partners als de (deel)gemeente(n) hard aan de verschillende activiteiten uit de wijkactieprogramma's 2008-2009 voor de vijf WWI-wijken waarin wij actief zijn. In deze wijken hebben wij relatief veel bezit, waardoor het om substantiële financiële investeringen gaat. In december 2009 heeft het CFV het eerste deel van de WWI-gelden voor 2008 uitgekeerd (circa € 8,8 miljoen op een totale investering van € 160 miljoen in 2008 en 90 miljoen in 2009). De late uitkering is het gevolg van het EC-besluit van december 2009 over de aanvullende criteria voor deze regeling. De aanvragen ‘bijzondere projectsteun 2009’ worden naar verwachting medio mei door het CFV beoordeeld. De 18 WWI-gemeenten hebben met de minister voor WWI afgesproken dat in 2010 en 2011 alle WWI-wijken worden gevisiteerd. Naast de corporaties en de gemeente worden ook bewonersorganisaties betrokken bij de visitatie van de wijken. De corporaties zijn gevraagd een zelfbeschouwing op te stellen ten aanzien van de wijkenaanpak met thema’s die zij met de visitatiecommissie willen bespreken. Daarbij valt te denken aan de bijzondere aanpak Zuid, onze rol in Rotterdam en onze onrendabele investeringen en onze visie dat voor de wijkenaanpak echt een lange adem nodig is. 2.7 Pact op Zuid In de drie deelgemeenten op Rotterdam Zuid wonen in totaal bijna 190.000 mensen in ruim 90.500 woningen. In de deelgemeente Charlois behoort 30% van de woningen tot de particuliere voorraad. In de deelgemeenten Feijenoord en IJsselmonde is dat respectievelijk 17,7% en ruim 34%. Opvallend is ook de relatief jonge bevolking (een derde is jonger dan 30 jaar), het percentage lage inkomens (circa 60%) en de veelheid aan culturele achtergronden (circa 130 nationaliteiten). Het gebied van Pact op Zuid omvat zowel wijken als herontwikkelde haventerreinen (o.a. Kop van Zuid) en grootschalige voorzieningen (o.a. Ahoy, Zuidplein en het Feyenoord-stadion). Rotterdam Zuid heeft te maken met achterstanden: een eenzijdig woningbestand, verloedering van woningen en buitenruimte, huisjesmelkers, een wegtrekkende middenklasse, moeilijkheden met de jeugd, lage scores op het gebied van inkomen uit arbeid, het aantal uitkeringsgerechtigden en veiligheid, leer- en onderwijsachterstanden en een matig winkelbestand. Het gebied heeft wel een duidelijke potentie. Zuid heeft ruimte, is groen, goed bereikbaar en heeft een jonge, dynamische bevolking. Van 2006 tot 2016 werken gemeente, deelgemeentes en corporaties samen in Pact op Zuid. Doel: Rotterdam Zuid sterker maken. Hoofdthema’s: Jeugd en jongeren, werk en economie en gebieden met veel particuliere woningvoorraad. De partijen legden in 2006 vast dat zij de komende tien jaar € 1 miljard extra investeren in de sociale, economische en fysieke kwaliteiten van Rotterdam Zuid. In 2009 is de koers bijgesteld: minder regie en projecten, meer focus op specifieke thema’s en nieuwe samenwerkingsverbanden. Kwaliteit in plaats van kwantiteit. Het Pact is ontstaan vanuit het besef dat geen van de betrokken partijen in staat is om de problemen op Zuid alleen op te lossen en de benodigde kansen te creëren. Daarom vroegen en vragen de initiatiefnemers nog steeds andere partijen bondgenoot te worden van het Pact. Te denken valt aan onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven, bewoners en ondernemers. Het Rijk is ook al sinds een vroeg stadium vaste bondgenoot. Bij de start van het Pact op Zuid was de hoofddoelstelling: Rotterdam Zuid staat in 2016 op het niveau van de stad. Deze hoofddoelstelling is uitgewerkt in twee subdoelstellingen: de selectieve migratie – het wegtrekken van kansrijken en doorgroeiers met midden- en hogere inkomens – moet in 2016 tot nul zijn gereduceerd de buurttevredenheid moet in 2016 gelijk zijn aan het stedelijk gemiddelde.

Jaarverslag 2009

21

De doelstellingen worden per wijk en op deelgemeente- en ‘Pactniveau’ gemeten. Onderzoekers van de Hogeschool Rotterdam (Kenniskring Opgroeien in de Stad) meten de vorderingen op de doelstellingen (half)jaarlijks. In de Reisgids 2009 wordt over de eerste bevindingen gerapporteerd. De Pact-organisatie is in 2009 tot het besef gekomen dat door de veelheid aan projecten en activiteiten de focus uit het zicht is geraakt. De vraag rees onder andere hoe zo’n omvangrijk programma beheersbaar te houden is en of het Pact niet te veel de projecten financiert die eigenlijk thuishoren bij de normale bedrijfsvoering van deelgemeenten en diensten. Een evaluatie heeft geleerd dat de doelen met de bestaande aanpak niet zouden worden gehaald en dat meer focus noodzakelijk was. Om de effectiviteit van het Pact te verbeteren is de werkwijze aangepast: van een omvangrijk investeringsprogramma naar een procesgerichte organisatie. Het aantal Pact-projecten is daarom teruggebracht tot maximaal 20 à 30 projecten die hét verschil maken: omdat ze een doorbraak kunnen forceren, een nieuwe aanpak vereisen en voldoende schaalgrootte vereisen. Projecten die onder de reguliere werkzaamheden van de Pact-partners vallen, zijn teruggelegd bij die partners. De bestaande, integrale benadering wordt gecombineerd met focus op een beperkt aantal thema’s: • Jeugd en onderwijs: beter onderwijs, talentontwikkeling, minder schooluitval en goede startkwalificaties • Economie en arbeidsparticipatie: zoeken naar de economische identiteit en mogelijke economische knooppunten, ruimte creëren voor jong talent • Gebieden met veel particuliere woningvoorraad: pro-actieve particuliere woningverbetering, intensieve ‘hotspot-aanpak’ van probleemgebieden gericht op particuliere verhuurders, VvE’s en eigenaar-bewoners. • Spin-off kanskaarten: Hart van Zuid, Stadionpark en de Zorgboulevard zijn zogenaamde kanskaarten. Afspraken over werkgelegenheid, stageprojecten en creëren van voorzieningen voor een aantrekkelijk woonmilieu vallen onder de kanskaartenaanpak. Twee concrete voorbeelden Aanpak Stichtseplein De problemen op het Stichtseplein in Hillesluis, zoals bleek uit het onderzoek ‘Pleinen, woonkamer van de buurt’ (2008), zijn in 2009 opgepakt door Woonstad Rotterdam samen met Pact op Zuid, de Deelgemeente Feijenoord en de Stadsmarinier. De komst van een buurtmanager, gekoppeld aan het jongerenprogramma voor Hillesluis en de start van de herinrichting van het plein maakt het Stichtseplein weer toegankelijk en veilig voor kinderen tot 12 jaar en hun ouders. De overlast ’s avonds van jongeren is in 2009 al sterk afgenomen. De extra inzet van alle partijen loopt tot 2012. Woonstad Rotterdam draagt in de aanpak van Stichtseplein jaarlijks bij door de financiering van Thuis op Straat. Praktijkhuis Feijenoord Zowel kinderen als volwassenen uit de deelgemeente Feijenoord kunnen deelnemen aan de activiteiten in het Praktijkhuis in Feijenoord. Jongeren van het Albeda College (locatie Rosestraat) organiseren hier activiteiten. Het Praktijkhuis is een unieke voorziening: leerlingen doen er praktijkervaring op en buurtbewoners krijgen een gevarieerd programma aangeboden. Woonstad Rotterdam stelde winkelpanden beschikbaar en maakte zo een gebaar dat ook andere participanten stimuleerde een bijdrage te doen. Sommige partners brachten geld in voor activiteiten, andere partners zorgden voor de inventaris en/of menskracht, weer andere partners beloofden producten af te nemen. Het Praktijkhuis is met veel enthousiasme uitgegroeid tot een plek waar zowel jong als oud gedurende het gehele jaar kunnen deelnemen aan vele activiteiten. In 2009 zijn er onder andere activiteiten georganiseerd rondom Pasen/voorjaar, sprookjes, de Kinderboekenweek, het Suikerfeest, Sinterklaas, Kerst en tal van multiculturele activiteiten. Scholieren kunnen er terecht voor huiswerkbegeleiding. Bij de samenstelling van het programma wordt zoveel mogelijk ingespeeld op de behoefte van de mensen uit de omgeving. Het Praktijkhuis is mogelijk gemaakt via het samenwerkingsverband ‘Samen werken, Samen leven, Samen zorgen in Feijenoord’ (Samen 1 Feijenoord), dat met steun van het Pact op Zuid tot stand is gekomen. 2.8 Particuliere Voorraad In het kader van het Pact op Zuid en WWI heeft Woonstad Rotterdam zich actief ingezet voor de aanpak van de particuliere voorraad. De nadruk lag daarbij op onze adoptiewijken, Oud-Charlois, Tarwewijk en Bloemhof-Hillesluis. De enorme opgave waar wij voor staan betekent dat Woonstad Rotterdam selectief is geweest met het zetten van de meest ingrijpende stap in de aanpak van de particuliere voorraad: het opkopen, renoveren en weer verkopen van panden.

Jaarverslag 2009

22

Zo is bijvoorbeeld in 2009 € 3,5 miljoen ingezet voor het aankopen van 52 woningen op de Dordtselaan, in de Maximiliaanbuurt, de Millinxbuurt en de Gouwstraat. Woonstad Rotterdam zet wel stevig in op het aanspreken en ondersteunen van particuliere eigenaren. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de VvE-serviceorganisatie VvE-010, een samenwerkingsverband van Woonstad met de gemeente, Com.Wonen en Woonbron. In 2009 heeft deze service-organisatie vooral gewerkt aan het bekend maken van haar aanpak bij de particuliere eigenaren. Woonstad heeft € 264.000 aan deze aanpak in 2009 bijgedragen voor het activeren van 665 VvE's. Woonstad Rotterdam werkt ten slotte via WOM Tarwewijk en Stadsvastgoed mee aan verbetering van de particuliere woningvoorraad. De investeringen van Woonstad in het kader van deze aanpak komen bovenop de investeringen die al in de wijken worden gedaan. VvE-010 Woonstad Rotterdam neemt samen met de gemeente Rotterdam, Woonbron en Com.Wonen deel aan VvE-010. Deze organisatie heeft als missie Rotterdamse VvE’s te informeren, activeren en faciliteren om zo verloedering in Rotterdamse wijken tegen te gaan, nu en in de toekomst. VvE010 heeft daarvoor drie productlijnen ontwikkeld: Algemeen informerende functie, Projectmatige Aanpak en VvE-beheer voor kleine VvE’s. De organisatie van VvE-010 is op die drie productlijnen ingericht. De stichting VvE-010 is op 20 januari 2009 opgericht. De dienstverlening is in juni 2009 van start gegaan met een feestelijke openingshandeling door Minister Van der Laan. Vanaf dat moment konden Rotterdammers bij VvE-010 terecht met hun vragen over rechten en plichten van VvE’s. Binnen de Projectmatige Aanpak heeft VvE-010 bijna 900 woningen in de particuliere voorraad in opdracht genomen. Binnen deze aanpak werkt VvE-010 – samen met de VvE’s – het achterstallig onderhoud weg en waarborgt VvE-010 structureel onderhoud. Ook het aanschrijvingsbeleid van de gemeente zal worden aangepakt. De hoeveelheid werk bleek lager dan in het jaarplan 2009 was opgenomen. Dit heeft een weerslag op het financiële resultaat over 2009. Voornaamste oorzaak is dat de totale hoeveelheid werk voor Projectmatige Aanpak in de Rotterdamse wijken aanzienlijk lager bleek dan vooraf ingeschat: 2.000 in plaats van 12.500 appartementen. Een herijking van de opgave bleek daarom noodzakelijk. Uit de herijking bleek dat een integralere aanpak van de particuliere voorraad wenselijk is, onder andere omdat er ook sprake blijkt van particulier niet-gesplitst bezit. De ontwikkeling van de productlijn VvE-beheer is in 2009 grotendeels afgerond. In 2010 zal de focus liggen op het op stoom komen met projecten in opdracht, mede ontwikkelen van een integrale aanpak particuliere voorraad en het intensiveren van de algemeen informerende functie. Bijzondere aanpak Zuid De particuliere woningvoorraad in de vooroorlogse schil van Rotterdam-Zuid baart diverse partijen al langere tijd zorgen. Woonstad Rotterdam heeft de afgelopen jaren stevig ingezet op investering in de voorraad op Zuid, door aankoop en verbetering van verslechterd particulier bezit in met name de Tarwewijk, Oud-Charlois, Bloemhof en Hillesluis. Deze aanpak vraagt echter een forse investering, die met het wegvallen van een structureel perspectief op financiering van de wijkenaanpak (WWI-aanpak), gecombineerd met de huidige economische situatie, niet meer op te brengen is. Bovendien wordt de financiële slagkracht van corporaties door de aangescherpte Europese richtlijnen nog verder beperkt. Daarnaast heeft de aanpak van de particuliere voorraad, ondanks de forse investeringen die de corporaties op Zuid samen hebben opgebracht, slechts een beperkt effect op de schaal van Rotterdam-Zuid. Woonstad Rotterdam ziet daarom meer mogelijkheden in een gecombineerde aanpak op Zuid, waarbij de nadruk ligt op het stimuleren van particuliere eigenaren en het faciliteren van ondernemerschap op Zuid. Dit onder meer door de Rotterdamwet op een wervende manier in te zetten voor ondernemers die zich langdurig aan Zuid willen binden.

Jaarverslag 2009

23

Jaarverslag 2009

24

Hoofdstuk 3

De Woonstad Rotterdamwijken

Onze prestaties in 2009 Gehaald Niet gehaald Wij hebben eerste palen geslagen in Ondanks alle inspanningen kampt het Oude Overschie, Pendrecht. Westen nog steeds met een slecht imago. Wij werken aan gebiedsafspraken, In 2009 werd duidelijk dat de financiering van gebiedsvisies en masterplannen gemaakt voor het project OCNC moeilijkheden ondervond, Overschie, Pendrecht, Jaffa, Oude Noorden, waardoor de planning vertraging opliep. Het Spangen, Wielewaal, Mijnkintbuurt en economische tij en het ontbreken van een Feijenoord. vigerend bestemmingsplan waren hier debet aan. Gemeente en de Ontwikkelingscombinatie, met een grote inzet van Woonstad Rotterdam, hebben daarom besloten 23 miljoen extra te investeren in de herstructurering. Daarnaast werd afgezien van de eis om pas te starten met de bouw indien 70% van de voorverkoop was gerealiseerd Wij zijn gestart met de voorbereidingen voor De ontwikkelingsvisie Nieuw Kralingen, het de restauratie van de monumenten Justus van programma en de financieel haalbare Effen, Stulemeijer en Kiefhoek. grond/vastgoedexploitaties zijn nog niet van start gegaan. Wij hebben winkel- en woonpanden in de Van Woonstad Rotterdam wilde met de stichting Oldenbarneveltstraat gerenoveerd. Pameijer huisvesting bieden aan 16 psychiatrische patiënten in Kralingen. De investeringskosten bleken dermate hoog dat Pameijer zich heeft teruggetrokken. Het seniorencomplex Huize Kellogg is geheel gerenoveerd. De eerste paal van Terra is geslagen; de verkoop van woningen in het Lage Land overtrof alle verwachtingen. Woonstad Rotterdam betaalde mee aan de gevelrenovatie van 100 woningen in OudCharlois. Het nieuwbouwproject Laankwartier 2e fase is opgeleverd. In hoofdstuk drie nemen wij u mee in de wereld van onze wijken. De belangrijkste prestaties per wijk op een rijtje gezet. Wij hebben in de prestaties een onderverdeling gemaakt in fysiek, sociaal en economisch, de belangrijkste activiteiten waarmee wij te maken krijgen in onze dagelijkse werkzaamheden. Aan het begin van elke paragraaf vermelden wij gegevens uit de zogenaamde reisgids. Deze webs zijn afkomstig uit de Reisgids 2009 (Pact op Zuid) en de Catalogus 2009 (Spierings & Meeuwisse 2010). Het materiaal is aangeleverd door Centrum voor Onderzoek en Statistiek van de gemeente Rotterdam in opdracht van de acht Rotterdamse woningcorporaties en de Gemeente Rotterdam.

3.1

Overschie

Sociaal In Overschie is in 2009 veel gebeurd. In nauwe samenwerking met de deelgemeente is gewerkt aan de WWI-doelstellingen op sociaal gebied, met goed resultaat. Deelgemeente Overschie en Woonstad Rotterdam openden het Prachthuis, dé plek in de wijk waar bewoners en actieve organisaties elkaar kunnen ontmoeten. Een proef met het gebruik van fijnstoffilters in bestaande woningen dicht bij de rijksweg is verder uitgebreid; Woonstad Rotterdam werkt daarvoor samen met DCMR en GGD. Woonstad Rotterdam leverde ten slotte een bijdrage aan de nieuwe inrichting van speeltuin Levenslust. Deze prachtige plek is gekozen om met zoveel mogelijk klanten in contact te komen en aan hen te vragen wat ze aan Woonstad Rotterdam kwijt wilden. 350 klanten hadden een leuke middag; Woonstad Rotterdam kreeg vragen én complimenten.

Jaarverslag 2009

25

Inkomen 140 120 100 Sociaal

Ro tterdam Overschie Overschie

80

Veiligheid

Woningw aarde

Fysiek Op het gebied van vastgoedontwikkeling was het voor Overschie en Woonstad Rotterdam ook een belangrijk jaar. De eerste paal van het nieuwbouwcomplex aan de Blijvenburgstraat. Door de samenwerking met Laurens en Steinmetz/De Compaan is het mogelijk gebleken alle woningen levensloopbestendig te maken. Ouderen en met mensen met een beperking kunnen daardoor (langer) in Overschie blijven wonen. In nauwe samenwerking met deelgemeente en gemeente zijn bovendien gebiedsafspraken tot stand gekomen. Deze hebben betrekking op de ontwikkellocaties Kleinpolder Zuidwest, Kleinpolder Oost en Blijvenburg. De feestelijke ondertekening van de gebiedsafspraken kon helaas net niet meer in 2009 plaatsvinden, maar de voorbereidingen voor de ontwikkelingen zijn wel gestart. Voor Kleinpolder-Oost is een start gemaakt met het bepalen van de identiteit van dit gebied, samen met politiek, bewonersorganisaties en professionals. De bewoners van het gebied zijn door ons eind 2009 geïnformeerd over de mogelijke ontwikkelingen. Vanaf 1 maart 2009 kunnen buitenlandse werknemers tijdelijk huisvesting krijgen in Overschie; per woning kunnen 3-4 mensen hun intrek nemen voor een periode van gemiddeld drie maanden. 3.2

Spangen Inkomen 100 90 80 70 Sociaal

Ro tterdam dlg Delfshaven Spangen

60

Veiligheid

Woningw aarde

Voor de wijk Spangen is met de deelgemeente Delfshaven gewerkt aan de basis voor een integrale gebiedsvisie. Deze wordt in 2010 verder uitgewerkt.

Jaarverslag 2009

26

Fysiek De restauratie van het Justus van Effencomplex ontving in 2009 van de ministers Van der Laan en Plasterk de toezegging voor een subsidie van € 139.000. Het complex is een herkenbaar ‘landmark’ in de wijk en speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van de wijk. In 2009 is gewerkt aan de voorbereidingen voor de restauratie van het Justus van Effencomplex. Alle bewoners van het complex zijn geholpen aan een prettige en passende andere woning. Eind 2009 stond het Rijksmonument dan ook zo goed als leeg. Dit bood de mogelijkheid voor een bijzondere theatervoorstelling in december 2009. Deze werd verzorgd door professionals en bewoners van Spangen. Bewoners kwamen uitgebreid aan het woord over de toekomst van de Staringbuurt. Wij hebben met hen gesproken over de tevredenheid met de buurt, de buren en de woning. Dat leverde voor ons een mooi beeld op van de potentie van de buurt. Wij gebruiken dit bij de afwegingen die we moeten maken over de herstructurering van de Staringbuurt. 3.3

Nieuwe Westen/Middelland Inkomen 100 90 80 70 Sociaal

Ro tterdam dlg Delfshaven Nieuwe Westen

60

Veiligheid

Woningw aarde

Fysiek Woonstad Rotterdam en de bewoners van de Singelblokken hebben in 2009 overeenstemming bereikt over de wijze waarop de huurwoningen aan de Essenburgsingel worden gerenoveerd. Zittende huurders kunnen zelf bepalen of en zo ja, hoe ingrijpend ze hun woning willen laten renoveren. Het hele pakket leidt tot een woning die voldoet aan de huidige strenge wooneisen. Het casco wordt door Woonstad Rotterdam aangepakt. Inkomen 100 90 80 70 Sociaal

Ro tterdam dlg Delfshaven M iddelland

60

Veiligheid

Woningw aarde

Sociaal Gezocht is naar nieuwe manieren om in contact te komen met huurders. ‘Met z’n allen in een zaaltje’ werkt niet echt meer. In Middelland is succes geboekt door aan het eind van de middag bij mensen aan te bellen en met ze in gesprek te gaan over de buurt, woning en leefbaarheid.

Jaarverslag 2009

27

Dat heeft veel kennis en veel kennissen opgeleverd; Woonstad Rotterdam kent de buurt beter en weet nu bovendien wie zich wil inzetten voor de buurt. Economie Schoon, heel en veilig zijn ook in Middelland en Nieuwe Westen belangrijke thema’s die bij bewoners, deelgemeente en woningcorporaties hoog op de agenda staan. Samen met Woonbron zijn wij bezig met de ontwikkeling van een buurtbeheerbedrijf nieuwe stijl. Het doel van dit buurtbeheerbedrijf is om de kwaliteit van de (semi-)openbare ruimte te verbeteren door alle betrokken partijen op wijkniveau te verbinden en bewoners een rol te geven bij het beheer. Door het inzetten van werkzoekenden uit de wijk wordt ook de micro-economie gestimuleerd. Naast Woonbron en Woonstad Rotterdam zijn ook deelgemeente Delfshaven, SoZaWe en potentiële uitvoeringsorganisaties nauw betrokken bij de ontwikkeling. 3.4. Oude Westen Inkomen 120 100 80 60 Sociaal

Ro tterdam Stadscentrum Oude Westen

40

Veiligheid

Woningw aarde

Het Oude Westen is een prachtige wijk die tegelijkertijd kampt met een slecht imago. Er wonen veel mensen die in meerdere opzichten niet mee doen in deze maatschappij; de wijk bungelt onderaan de lijst voor zowel veiligheid als de sociale index. Woonstad Rotterdam en de andere betrokken partijen willen daar verandering in brengen. Woonstad Rotterdam werkt met behulp van WWI-budget, rijksbijdragen en gemeentelijke bijdragen aan maatregelen op drie gebieden: ruimtelijk-fysiek, economisch en sociaal. Daarnaast werken we aan projecten in de openbare ruimte, aan maatschappelijk vastgoed en bereiden we voor een aantal locaties herontwikkeltrajecten voor. Woonstad Rotterdam, bewoners, ondernemers, instellingen en Oude Westen-adepten van buiten de wijk voeren ten slotte het ambitieuze programma “Binden en Verleiden” uit. Dit programma laat het Oude Westen zien als een wijk waarin het goed wonen en vertoeven is. In 2009 hebben we in het Oude Westen de volgende resultaten bereikt. Fysiek Trespablok: de voorbereiding van de face lift (gevels) en het verbeteren van de veiligheid is afgerond. De uitvoering start in 2010. De campagne “bouw je eigen droomhuis” heeft een groep aspirant-bouwers geïnteresseerd voor particulier opdrachtgeverschap. Zij krijgen de kans om in de Gaffelstraat een eigen huis te bouwen. De verhuizing van de huidige bewoners en de sloop van de bestaande panden aan de Gaffelstraat is afgerond en voorbereid; De aanpak van een drietal 55+ complexen is gestart. Na afloop is het complex beter toe- en doorgankelijk voor rollator- en rolstoelgebruikers. De planvorming voor de Drievriendendwarsstraat, de St. Mariastraat en voor een 90-tal POPpanden is voorbereid. De uitvoering van een tweetal projecten gericht op de aanpak van portieken is gestart. De ontwikkelvisie voor Bajonet is verder voorbereid. De aanpak van een aantal binnenterreinen is voorbereid en gestart. Sociaal Het project vitale coalitie – gericht op het samenbinden van actieve bewoners en betrokkenen – is medio 2009 beëindigd. De resultaten van het project vielen tegen. De WOW-campagne is in 2009 goed op stoom gekomen en de uitingen ervan worden inmiddels overgenomen door ondernemers uit het Oude Westen. Jaarverslag 2009

28

Een integrale studie naar het gewenste voorzieningenniveau is uitgevoerd en afgerond. Onderdeel hiervan is een ruimtelijke vertaling naar verschillende locaties. Inmiddels is de nota goedgekeurd door de Centrumraad. Hiermee is tevens het besluit genomen om wijkcentrum Odeon op termijn te slopen. Economisch De ondernemerstafel, een plek middenin de wijk waar ondernemers uit het Oude Westen elkaar kunnen ontmoeten, heeft in 2009 haar activiteiten voortgezet. In haar pand heeft zich de scholingswinkel Oude Westen gevestigd, een initiatief van de Rabobank, gefinancierd door Woonstad en de Centrumraad. De Kunstmarkt en de Mediawerkplaats hebben in 2009, in het kader van het bedrijfsruimte plan Oude Westen, hun deuren geopend. Eind 2009 is een start gemaakt met de Alliantie West-Kruiskade, een samenwerking met gemeente en ondernemers die moet leiden tot verbetering van bedrijfsruimten. Woonstad Rotterdam is de trekker van deze Alliantie. 3.5. Cool en Centrum Inkomen 120 100 80 60 Sociaal

40

Veiligheid

Ro tterdam Stadscentrum Co o l

Woningw aarde

De wijk Cool valt uiteen in een zuidelijk en een noordelijk gedeelte met de Westblaak als scheidslijn. Cool Noord ontwikkelt zich tot een iets chiquer deel van het uitdijende winkelgebied met hoogwaardige stedelijke voorzieningen. In de zijstraten is het rustig stedelijk wonen. Woonstad Rotterdam heeft hier bezit op beeldbepalende plekken. Cool Zuid kent een creatieve urbancultuur aan de Witte de Withstraat. De woningvoorraad is divers: nieuw en oud. Inkomen 140 120 100 80 Sociaal

Ro tterdam Stadscentrum Stadsdrieho ek

Jaarverslag 2009

60

Veiligheid

Woningw aarde

29

Fysiek In 2009 heeft Woonstad Rotterdam bezit in de Van Oldenbarneveltstraat gerenoveerd. Woningen zijn samengevoegd, winkelpanden zijn gerenoveerd. De oplevering van de woningen en winkels uit de eerste fase vindt begin 2010 plaats. Woonstad Rotterdam participeert met de gemeente en andere private partijen in de regiegroep ‘Cool creative student city’; met kanskaarten worden korte termijnacties zichtbaar gemaakt die bijdragen aan de opwaardering van de wijk. 3.6. Oude Noorden

Inkomen 110 90 70 Sociaal

Ro tterdam No o rd Oude No o rden

50

Veiligheid

Woningwaarde

Woonstad Rotterdam speelt in de deelgemeente Noord een kleine rol, met alleen woningen in het Oude Noorden. In de gebiedsvisie Oude Noorden, die in 2010 wordt vastgesteld, geven we richting aan onze inspanningen voor de wijk. Het bijbehorende uitvoeringsprogramma geeft een overzicht van de fysieke, sociale en economische activiteiten die we oppakken in de komende jaren. De gebiedsvisie is ontwikkeld vanuit een groter geheel, namelijk de gebiedsvisie “Groot Oude Noorden”. Deze wordt opgesteld in samenwerking met Com.Wonen, PWS, Vestia en de (deel-) gemeente. De intensieve samenwerking met deze partijen is ontstaan in het kader van het WWIactieprogramma. De publieke en private samenwerking leidt tot een hoge mate van synergie. Het Oude Noorden kent nu een eenzijdige bevolkingsopbouw. Diverse projecten, zoals de verkoop van 16 kluswoningen, het casco opleveren van nieuwbouwwoningen en het esthetisch verbeteren van vele authentieke gevels dragen bij aan een proces van gentrification. Fysiek Samen met bewoners, basisscholen en instellingen hebben de deelgemeente Noord en Woonstad Rotterdam een aanpak gemaakt voor de Kloosterbuurt. Binnenterreinen en pleinen in de Kloosterbuurt worden opgeknapt, Het Klooster wordt opgeknapt zodat het vriendelijker overkomt en ruimte biedt aan diverse activiteiten Met de deelgemeente en dS+V hebben we in 2009 gewerkt aan een gezamenlijk beeldkwaliteitplan en een helder ruimtelijke kader voor de hele wijk. Zo krijgt Woonstad Rotterdam heldere stedenbouwkundige randvoorwaarden aangereikt voor de herontwikkeling van de Bloklandstraat. Sociaal Het Oude Noorden wordt in de visie Groot Oude Noorden gelabeld als “springplank” voor de huidige bewoners. Inspanningen van alle partijen in de wijk zijn erop gericht om mensen hun talenten te laten ontwikkelen en op die manier achteruitgang tegen te gaan. Projecten die hierbij horen zijn bv voorkomen vroegtijdige schoolverlaters, terugdringen werkloosheid. In Rotterdam krijgen jongeren via Watch Out de mogelijkheid om werkervaring op te doen en een baan te vinden in de beveiliging. In 2009 is ook in het Oude Noorden een project Watch Out gestart. Met als resultaat verbeterd beheer en toezicht op openbaar gebied en binnenterreinen. In 2009 is extra ingezet op verhogen van participatie. In samenwerking met de deelgemeente zijn in de wijk verschillende participatiegroepen opgezet. Een goed voorbeeld is de “Raad der wijzen”, een groep bewoners en ondernemers die meegedacht hebben over de identiteit van de wijk. Zij hebben bovendien bijgedragen aan de analyse van de wijk en de vaststelling van het toekomstbeeld.

Jaarverslag 2009

30

Deze groep gaat later een belangrijke rol spelen in het monitoren van het uitvoeringsprogramma. Met de deelgemeente is de afspraak gemaakt dat bij nieuwe projecten de participatie van bewoners en ondernemers een standaardonderdeel vormt. Doordat de eindgebruiker namelijk meedenkt over de ontwikkeling, levert Woonstad Rotterdam een beter eindproduct af. Economisch Het winkelgebied in het Woonstaddeel van het Oude Noorden kan gehandhaafd blijven. De Benthuizerstraat functioneert goed en voorziet in de behoefte van de bewoners in het Oude Noorden en het Liskwartier. Er is een website gelanceerd, www.heldenvanhetoudenoorden.nl , waar bewoners informatie kunnen vinden over projecten die uitgevoerd (gaan) worden. Ook kunnen zij reageren op de diverse plannen. 3.7. Nieuw Crooswijk

Inkomen 120 100 80 Sociaal

Ro tterdam Kr.-Cro o swijk Nieuw Cro o swijk

60

Veiligheid

Woningwaarde

Fysiek In Nieuw Crooswijk vindt een grootschalige herstructurering plaats: 1800 woningen worden gesloopt en 1750 nieuwbouwwoningen gebouwd door de Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk (OCNC), bestaande uit Proper-Stok, Era Bouw en Woonstad Rotterdam. In een nieuwe stedenbouwkundige structuur met brede straten, ruime binnenterreinen en inpandig parkeren, wordt een groene wijk ontwikkeld; een nieuw middenklasse woonmilieu met ruim 428 sociale woningen. Eind 2009 zijn ruim 700 woningen gesloopt. De eerste nieuwbouw, Het Nieuw Trapezium, wordt medio 2010 opgeleverd. Het gaat om 61 sociale 55+ huurwoningen en 32 marktwoningen. Zij zijn onder andere bestemd voor oudere, oorspronkelijke bewoners van Crooswijk. In december 2009 is gestart met de bouw van 320 woningen in blok B en C. In 2009 werd duidelijk dat de financiering van het project moeilijkheden ondervond, waardoor de planning vertraging opliep. Het economische tij en het ontbreken van een vigerend bestemmingsplan zijn hier debet aan. Gemeente en de Ontwikkelingscombinatie, met een grote inzet van Woonstad Rotterdam, hebben daarom besloten € 23 miljoen extra te investeren in de herstructurering. Daarnaast werd afgezien van de eis om pas te starten met de bouw indien 70% van de voorverkoop was gerealiseerd. Om verdere vertraging te voorkomen, investeren gemeente en OCNC elk € 11 miljoen extra in de ontwikkeling. Woonstad Rotterdam heeft een belangrijke rol gespeeld in het voorkomen van verdere vertraging. Wij zien het als onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om de voortgang van de herstructurering op tempo te houden.

Jaarverslag 2009

31

3.8. Kralingen

Inkomen 120

100

Sociaal

Ro tterdam Kr.-Cro o swijk Kralingen-west

80

Veiligheid

Woningwaarde

Kralingen is hét A-merk van Rotterdam. De diversiteit in woonmilieus is groot: vooroorlogse herenhuizen en arbeidersstraatjes maar ook naoorlogse portiekflats, stadvernieuwing, bloemkoolbuurtjes en uitleggebieden. In Kralingen liggen sommige van de sterkste woonmilieus in de stad. Omdat de gemeente Rotterdam meer middeninkomens en hogere inkomens naar de stad wil trekken, is in de stadsvisie opgenomen dat de sterke woonmilieus van Kralingen uitgebreid moeten worden. Fysiek Woonstad Rotterdam draagt daaraan bij met het masterplan voor de wijk Jaffa-Zuid; deze wijk moet gaan bijdragen aan een rustig stedelijk woonmilieu. Het uitvoeringsprogramma start in 2010. De ontwikkelingsvisie Nieuw Kralingen, het programma en financieel haalbare grond/vastgoedexploitaties zijn nog niet van start gegaan. Het imago van Kralingen blijkt niet aan te sluiten bij de realiteit. Woonstad Rotterdam heeft daarom in 2009 met haar partners gesproken over de identiteit van het gebied. Met deze partijen hebben wij consensus over een aantal ingrepen die er voor kunnen zorgen dat realiteit en imago beter op elkaar sluiten. Zo heeft Kralingen geen zichtbare entree. Met onze partners hebben wij vastgesteld dat de hoofdstructuur en routes door de wijk versterkt moeten worden. Zo krijgen de drie belangrijkste straten meer identiteit. In januari 2009 voltooide Woonstad Rotterdam de restauratie van het pand De IJsclub. Acht geschakelde herenhuizen uit begin 1900 zijn ingrijpend gerestaureerd. Authentieke details zijn zoveel mogelijk teruggebracht in de originele staat waardoor de woningen hun sierlijke en artistieke uitstraling weer hebben teruggekregen. Eén moderne ingreep is teruggedraaid: kunststof kozijnen hebben weer plaatsgemaakt voor hout. Een andere moderne ingreep is juist toegepast: isolerend monumentenglas in de ramen. Het project Hart Lusthof is van start gegaan; er wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om meer ruimte te bieden aan middeninkomens en hogere inkomens. Samen met winkeliers is een luifelplan gemaakt voor winkels aan de Lusthofstraat. Woningen aan de Bennekerslaan en de Vogelstraat zijn gesloopt; medio 2010 start de bouw van nieuwe woningen in het project Bennekershof, met ander woningaanbod. In de wijk Jericho zijn door samenvoeging van kleinere woningen diverse grote woningen tot stand gekomen. Werkzaamheden in de Vlinderbuurt (= Kralingen West) zijn in 2009 afgerond. De buitenruimte is aangepakt, de complexen zijn geschilderd. De verzorgde uitstraling leidt tot vermindering van het sociaal kwetsbaar gevoel. Sociaal Woonstad Rotterdam wilde met de stichting Pameijer huisvesting bieden aan 16 psychiatrische patiënten in Kralingen; de stichting zou de patiënten begeleiden. De investeringskosten bleken helaas dermate hoog dat de huur voor Pameijer te hoog zou worden. Pameijer heeft zich daarom teruggetrokken. Alternatieven in de wijk zijn op korte termijn niet direct voor handen.

Jaarverslag 2009

32

3.9

De Esch

Inkomen 120

100

Sociaal

Ro tterdam Kr.-Cro o swijk De Esch

80

Veiligheid

Woningwaarde

De Esch bestaat iets meer dan 25 jaar; in deze wijk worden nu de eerste signalen van stedelijke problematiek zichtbaar. Voorbeelden hiervan zijn verschraling van het groen, woningen die verouderen en de zeer beperkte aanwezigheid van voorzieningen. De komende jaren zal samen met de partners, de deelgemeente in het bijzonder, gezocht worden naar mogelijke oplossingen om van deze wijk krachtiger en aantrekkelijker te maken, zowel sociaal als fysiek. Onderdeel daarvan is een onderzoek naar de mogelijkheden om, binnen een nieuw te ontwikkelen wijkvisie voor 2011 en verder, woningen toe te voegen aan het bestand. Fysiek In het verlengde van de stedenbouwkundige visie van de deelgemeente wordt een ontwikkelingsvisie, opgesteld. Deze vervangt en herijkt de inmiddels gedateerde bestaande ruimtelijke visie en wijkvisie. Om de ontwikkelkansen van De Esch te benutten is gestart met een onderzoek naar de mogelijkheden voor meer grondgebonden woningen en woningen voor senioren. Sociaal Met enkele partners is Woonstad Rotterdam daarnaast gestart met het project Welzijn en Zorg. Omdat De Esch vergrijst, is gezocht naar middelen om het dreigende isolement van ouderen te doorbreken. Ontmoeten, bewegen (met een 'Wii' bijvoorbeeld) en cultuur vormen onderdeel van de aanpak. De leefbaarheid in de Filtergebouwen, de voormalige monumentale waterzuiveringsgebouwen, staat onder druk. Overlast en vandalisme nemen toe. In bewonersoverleggen zijn woonafspraken gemaakt; driekwart van de bewoners zette hun handtekening onder de afspraken.

Jaarverslag 2009

33

3.10. Ommoord en Zevenkamp Ommoord is een rustige wijk met voornamelijk modale senioren die steeds duidelijk aangegeven blij te zijn met hun wijk en woonomgeving. Als er al sprake is van ontevredenheid, gaat die voornamelijk over de staat van onderhoud van de complexen. Inkomen 130

110

Sociaal

90

Veiligheid

Ro tterdam P rins A lexander Ommoo rd

Woningw aarde

Fysiek In navolging van de afgeronde grootscheepse renovatie van de Zernikeflat is in 2009 het grondig verbouwde Huize Kellogg opgeleverd (kans op wonen-welzijn-zorg). Door de renovatie beschikten de bewoners tijdelijk niet over een keuken. Gedurende de renovatie werden maaltijden verzorgd in een gezamenlijke ruimte. Om de leegstand terug te dringen is samenwerking gezocht met Laurens. Woonstad heeft aan 24 autisten, onder begeleiding van de Pameijer Stichting, huisvesting geboden in de Kelloggflat. Deze nieuwe bewoners zijn succesvol in de omgeving geïntegreerd. In Zevenkamp ligt het accent op leefbaarheid. Inkomen 130

110

Sociaal

Ro tterdam Prins Alexander Zevenkamp

90

Veiligheid

Woningw aarde

Fysiek In 2008 is een start gemaakt met een grondige opknapbeurt van verschillende binnenterreinen. Een langgekoesterde wens van bewoners is daarbij in vervulling gegaan: het afsluiten van een aantal terreinen. Dit proces is in 2009 voortgezet; ‘natuur in de buurt’ en ‘kinderen voorop’ vormden daarbij belangrijke aandachtspunten. In een breder verband is door de verschillende corporaties geluisterd naar bewoners. Dit heeft geleid tot de gezamenlijke aanpak van de entrees van Zevenkamp, bijvoorbeeld door de plaatsing van kunstwerken. Op basis van een wijkanalyse ‘bloemkoolwijken’ werkt Woonstad Rotterdam samen met de gemeente en andere corporaties aan een actieprogramma voor verbetering van de wijk: aanpak van de sleetse buitenruimte en verbetering van de onderhoudsstaat van de complexen zijn de aandachtspunten voor Woonstad Rotterdam.

Jaarverslag 2009

34

3.11.

Oosterflank Inkomen 130

110

Sociaal

90

Veiligheid

Ro tterdam Prins Alexander Oo sterflank

Woningw aarde

Oosterflank is een typische voorstad van Rotterdam uit de jaren zeventig waar bewoners de afgelopen decennia tevreden gewoond hebben. De wijk maakt na 25 jaar hier en daar een sleetse indruk. Dit geldt vooral voor de ‘harde’ hoogbouwrand. Het openbare gebied verschraalt op een aantal locaties. Delen van Oosterflank hebben de potentie om de probleemwijken van de toekomst te worden. Dit vraagt om gerichte fysieke investeringen en verbreding van de sociale inzet. Met een imagocampagne die in 2009 gestart is, krijgt de wijk een duidelijk imago. Er wordt preventief geïnvesteerd in het gebied door de kwaliteit van het openbare gebied te verbeteren. Fysiek In 2009 zijn in het kader van het uitvoeringsprogramma ‘Tandje erbij’ portieken opgefrist en onaantrekkelijke plekken aangepakt. Er is een pilot uitgevoerd waarbij projectmatig de badkamers, toiletten en keukens zijn vervangen. Na afronding in 2010 wordt de pilot geëvalueerd om te bezien hoe het vervolg aan kunnen geven. In 2009 is ook voor Oosterflank een wijkanalyse ‘bloemkoolwijken’ opgesteld. 3.12.

Lage Land, Prinsenland en Kralingse Veer Inkomen 130

110

Sociaal

90

Veiligheid

Ro tterdam Prins Alexander Het Lage Land

Woningw aarde

Het Lage land is een groen woongebied. De woningen van Woonstad zijn voornamelijk gebouwd in de jaren zestig. We hebben de afgelopen jaren stevig geïnvesteerd in het Lage Land. Sloop/nieuwbouw, transformatie en renovatie hebben een bredere variëteit in het aanbod gebracht. De beoordeling van de wijk door bewoners is tussen 2004 en 2008 gestegen.

Jaarverslag 2009

35

Fysiek In 2009 is de eerste paal geslagen van het project Terra, eengezinswoningen in de koopsector. Het was het best verkopende nieuwbouwproject van de stad. Met bewonerscommissie Ons Belang van de Prinses Margrietflat is een regulier overleg opgestart in het kader van de planvorming voor renovatie van de flat. Uitgangspunt hierbij is vergroting van de woningplattegronden. Behalve mogelijke fysieke varianten voor verbetering is ook het sociaal plan onderwerp van gesprek. Bouwactiviteiten voor de Romanohof zijn gestart. Sociaal In samenwerking met de gemeente en de partners in ontmoetingscentrum Prinsenhof worden plannen gemaakt voor het ‘Fit & Spleisurecentrum’, een multifunctionele accommodatie voor senioren waarin de huidige activiteiten van ontmoetingscentrum Prinsenhof worden voortgezet en uitgebreid met fitness, zwemmen en andere voorzieningen. Dit plan is de pilot van de woonwelzijn-zorgstrategie van Woonstad Rotterdam en maakt onderdeel uit van de integrale gebiedsontwikkeling van deze locatie. Andere onderdelen zijn de herontwikkeling van de Prinses Margrietflat, de toevoeging van circa 100 koopappartementen en de eventuele vergroting van de buitenruimte van de overige drie flats. De deelraad heeft in december 2009 ingestemd met de voortzetting van het project. Gezamenlijk met de deelgemeente is een informatiemarkt georganiseerd voor omwonenden waarin de stand van zaken werd toegelicht, o.m. met een maquette waarin ook de beoogde nieuwbouw van woningen te zien was. Definitieve besluitvorming wordt medio 2010 verwacht. Inkomen 130

110

Sociaal

90

Veiligheid

Ro tterdam P rins A lexander P rinsenland

Woningw aarde

Prinsenland is een prettige wijk om te wonen en behoort tot de betere woongebieden van Rotterdam. De wijk dateert uit de jaren ’90. De wijk heeft een constante goede positie op de woningmarkt. Het merendeel van de woningen in het bezit van Woonstad bestaat uit eengezinswoningen. De nadruk van onze werkzaamheden ligt op beheer. In 2009 is besloten dat 220 van de woningen kunnen worden verkocht aan zittende huurders. Inkomen 150

130

110

Sociaal

Ro tterdam P rins A lexander Kralingseveer

Jaarverslag 2009

90

Veiligheid

Woningw aarde

36

3.13.

Oud Charlois Inkomen 100

90

80

Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Oud-Charlo is

70

Veiligheid

Woningw aarde

Voor de wijk Oud-Charlois geldt de in 2007 opgestelde wijkvisie als leidraad. In 2009 lag de focus op de aanpak van de kunstenzone, het faciliteren van bewonersinitiatieven en de sociale aanpak van de Doklaanbuurt. Fysiek In 2009 waren de eerste tekenen van ‘upgrading’ in de Maximiliaanbuurt zichtbaar. De gemeente schreef eigenaren aan. Woonstad Rotterdam kocht woningen aan tegen taxatiewaarde op het moment dat eigenaren aangaven dat ze de middelen niet hadden om verbeteringen, zoals vermeld in de aanschrijvingen, uit te voeren. De historische uitstraling in het hart van Oud Charlois is op twee manieren verbeterd: zorgvuldige restauratie van het Woonstad Rotterdambezit en verbetering van de uitstraling van recentere panden. Economisch/sociaal/fysiek In het historische hart van Charlois wonen en werken veel kunstenaars. Dit deel van Rotterdam heeft in de kunstenaarswereld een zeer goede nationale en internationale reputatie. Alle reden om dit ook te vertalen naar de buurt zelf. Dit doet Woonstad Rotterdam door bedrijfsruimten aan te kopen en deze te verhuren aan Kunstenaars in de Gouwstraat. Ook zijn gastateliers gerealiseerd voor buitenlandse kunstenaars die voor korte tijd in Oud Charlois willen wonen. Lege koopwoningen worden met een opknapverplichting verkocht aan kunstenaars. De circa 100 woonachtige kunstenaars in de Wolphaertstraat fleurden de gevel van hun panden op. Omdat deze panden tot het bezit van Woonstad Rotterdam behoren, droeg Woonstad Rotterdam bij aan de financiering. Sociaal In de Doklaan zijn bewoners bezocht door SoZaWe en Woonstad om te bezien wat hun kansen en bedreigingen zijn. Vanouds is de Doklaan een gebied met bewoners met een laag opleidingsniveau en een laag inkomen. Er wonen veel eenoudergezinnen. Het aantal mensen met een bijstandsuitkering niet in staat voor zichzelf op te komen is hoog. Sociaal is dit verder doorgevoerd. Waar nodig zijn woningen opgeknapt, zodat een gezonde, leefbare leefomgeving is gecreëerd voor de bewoners.

3.14. Wielewaal Fysiek Er is in 2008 een start gemaakt met de ontwikkelingsvisie Wielewaal, deze loopt door in 2009. Bewoners zijn nadrukkelijk betrokken bij het opstellen van de ontwikkelingsvisie; er is een gemandateerde commissie Toekomstvisie Wielewaal. In 2009 hebben sessies plaatsgevonden waarin gezocht is naar de fysieke en sociale bouwstenen van Wielewaal. Omdat veel inwoners van Wielewaal zeer gehecht zijn aan hun wijk, woedt onder hen een verwoede discussie over de noodzaak tot aanpak van Wielewaal. Er heeft in 2009 een grondig, bouwkundig onderzoek plaatsgevonden naar de bouwkundige en fysieke staat van de woningen.

Jaarverslag 2009

37

Inkomen 140 120 100 80 Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Wielewaal

60

Veiligheid

Woningw aarde

Wielewaal is voor Woonstad Rotterdam een belangrijke kanslocatie. De wijk biedt de mogelijkheid om een nieuw aantrekkelijk woonmilieu met veel groen toe te voegen op Zuid. In 2010 wordt de visie op Wielewaal afgerond; hoe deze exact wordt ingevuld is op dit moment nog niet duidelijk. De toekomstige ontwikkeling van de Wielewaal wordt integraal bekeken met de ontwikkeling van de naastgelegen gebieden Waalhaven, Pendrecht en Oud-Charlois. De ligging in de nabije buurt van de Waalhaven levert beperkingen op door de geluidscontouren. Met de gemeente worden gebiedsafspraken gemaakt. De aankoop van de sportvelden en de verbetering van de sporthal Wielewaal maken onderdeel uit van deze afspraken. De commissie Toekomstvisie Wielewaal beraadt zich op de conclusies van een rapport naar de toekomst van Wielewaal door BOAG. Dit rapport wijst uit dat vernieuwing de toekomst van de Wielewaal is. 3.15. Pendrecht Inkomen 100 90 80 70 Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid P endrecht

60

Veiligheid

Woningw aarde

Het jaar 2009 stond voor Pendrecht in het teken van het afronden van de wijkvisie Pendrecht. Deze visie - De Nieuwe Tuinstad, Visie Pendrecht 2020 - is goedgekeurd en uitgewerkt naar een uitvoeringsprogramma. Fysiek Het project Tuin op Zuiden is in voorbereiding, de eerste paal van dit project met veel grondgebonden woningen is gestart. De Ossenissebuurt, waarin Tuin Op het Zuiden ligt, verandert door deze nieuwbouw van een buurt met gestapelde woonblokken naar een buurt met eengezinskoopwoningen. Woonstad Rotterdam voldoet zo aan de behoefte aan een woonmilieu voor gezinnen met kinderen. Kopers komen uit de wijk zelf maar ook uit andere wijken en zelfs andere steden.

Jaarverslag 2009

38

Sociaal Voor Pendrecht is in 2009 een gebiedspromotiecampagne ontwikkeld: Pendrecht is goed bezig. Met deze brandingscampagne was in 2009 een bedrag van € 171.000 gemoeid; kosten voor rekening van deelgemeente en Woonstad Rotterdam. In de campagne spelen bewoners – lokale helden - en hun inzet voor de wijk de hoofdrol. Woonstad Rotterdam besteedt in Pendrecht veel aandacht aan beheer. Wij zetten daartoe een grote variëteit aan maatregelen in: van bewonersondersteuning, cameratoezicht en goed beveiligde bergingen tot en met een grootschalige aanpak door SoZaWe om mensen in een uitkeringssituatie in ‘een traject te zetten’. In de Tuin op het Zuiden, de eerdere Transformatiezone, is ook extra aandacht voor het beheer. Dit op basis van de medio 2008 vastgestelde overeenkomst Tijdelijk Beheer. In 2009 kon in de Transformatiezone door de bewoners gebruik worden gemaakt van de speelvelden op de plek van de geplande nieuwbouw aan de Dinteloord Een speciaal project was de ontwikkeling van glaskunst in de ramen van de bovenste verdiepingen van de portiekwoningen aan het Zuiderdiep. Minister Van der Laan heeft deze glaskunst in november 2009 onthuld. Economisch Het project Plein 1953 zit in de uitvoeringsfase van het zogenaamde compacte model dat in 2009 is ontwikkeld. Deelgemeente en gemeente nemen de voortrekkersrol in dit project, Woonstad Rotterdam ondersteunt waar nodig en wenselijk. 3.16. Tarwewijk Inkomen 100 90 80 70 Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Tarwewijk

60

Veiligheid

Woningw aarde

De eerste stappen zijn gezet voor visie-ontwikkeling, identiteit en ontwikkeling van gebiedspromotie van Tarwewijk. Dit vormt onderdeel van de gebiedsafspraak die voor 2010 op stapel staat. Met kleinschalige directe communicatie wordt ingezet op de zichtbaarheid van de resultaten voor de bewoners van Tarwewijk. Tarwewijk is een WWI-wijk, dat betekent dat op verschillende fronten een (financiële) bijdrage is geleverd die de wijk ten goede komt, zoals de financiering van een wijkkrant. De investering in de Tarwewijk in het kader van de WWI bedroeg € 684.000, exclusief de investeringen in de particuliere voorraad. Fysiek Bijdrage leveren aan het plan van aanpak in de Mijnkintbuurt gericht op internsief beheer. De (deel)gemeente en Woonstad hebben gezamenlijk het plan van aanpak Mijnkintbuurt opgesteld gericht op intensief beheer. Besluitvorming hierover vindt in april 2010 plaats. In de Millinxbuurt zijn 8 particuliere panden aangekocht. Voor deze 8 en de overige 33 aangekochte panden in 2008 is een aanpak bepaald en deels uitgevoerd. Deze aanpak varieert van samenvoeging (36) tot verhuur (5). Woonstad Rotterdam heeft aan de Dordtselaan woningen aangekocht en aangepast voor studentenhuisvesting. Woonstad Rotterdam geeft deze studenten korting op de huur indien zij werkzaamheden verrichten, vrijwillig of tegen betaling, in het belang van de wijk. In 2009 hebben 46 studenten een huurcontract getekend.

Jaarverslag 2009

39

Planvorming voor de Wevershoekstraat e.o. plus hoek Hellevoetstraat-Brielselaan (sloop nieuwbouw)en de panden in de Millinxstraat (casco renovatie en sloop nieuwbouw. Sociaal Woonstad Rotterdam ondersteunt bewonersinitiatieven. Woonstad bevordert samen met de deelgemeente en gemeente cultuur in de Tarwewijk door Cultureel denkwerk voor een periode van 3 jaar in te huren. Cultureel Denkwerk verbindt op creatieve wijze verschillende initiatieven aan elkaar, ontwikkelt een lesprogramma in de wijk over de wijk voor de basisscholen en bevordert nieuwe vormen van participatie. 3.17. Carnisse Inkomen 100

90

80

Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Carnisse

70

Veiligheid

Woningw aarde

Woonstad Rotterdam is de enige corporatie met bezit in Carnisse, bijna driekwart van de woningen is in particuliere handen. Voor Carnisse is in 2008 een gebiedsvisie ontwikkeld, waarin Carnisse wordt gepositioneerd als een echte gezinswijk met een goed voorzieningenniveau. Vanuit de visie zijn in 2009 acties ondernomen voor de korte en langere termijn om Carnisse ook daadwerkelijk te laten uitgroeien tot een verbindende schakel van de wijken aan de haven en het park. Sociaal Niet opgenomen in het programma Tarwewijk en Oud Charlois, maar wel behorende tot de opgave in Charlois-Noord is de ontwikkeling van een servicepunt à la Pendrecht. In 2009 is de locatie gevonden. Deze wordt nu aangepast, streven is dat het servicepunt in 2010 operationeel is. In Charlois-Noord was overigens geen geschikte locatie aanwezig, daarom is uitgeweken naar Carnisse. 3.18. Noordereiland Inkomen 120

100

80

Sociaal

Ro tterdam P act op Zuid No ordereiland

Jaarverslag 2009

60

Veiligheid

Woningw aarde

40

Voor het Noordereiland is in 2003 een wijkvisie gemaakt. Vanuit deze wijkvisie spelen in 2009 nog twee projecten. In de visie Kop van Feijenoord is een nieuwe ontwikkellocatie voor het Noordereiland vastgelegd: het Jan Eleveld. In 2009 is in opdracht van de deelgemeente een Kunst en Cultuurnota opgesteld. Deze nota geeft een heel breed beeld van alle kansen die er liggen op het gebied van kunst en cultuur op het Noordereiland. Burgemeester Aboutaleb heeft het Noordereiland niet voor niets vergeleken met het Île de la Cité in de Seine in Parijs. Fysiek In 2009 werd het project Sleephelling opgeleverd. Dit ‘Passief Bouwen’ project ontving tevens een prijs en veel publicitaire aandacht. In 2009 verzocht de gemeente Woonstad om de voorgenomen sloop/nieuwbouw van ‘Ons Blok’ op basis van een cultuurhistorische studie te heroverwegen. De uitkomst van deze heroverweging zal in 2010 tot definitieve planvorming leiden. Sociaal Woonstad Rotterdam heeft een aantal belangrijke evenementen op het Noordereiland financieel ondersteund: het Rondje Noordereiland, het podium van Jazz around town en Mode aan Maas. 3.19

Katendrecht Inkomen 100 90 80 70 Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Katendrecht

60

Veiligheid

Woningw aarde

In Katendrecht is een opgaande lijn te zien. De campagne ‘Kun jij de Kaap aan?’ is in 2009 gecontinueerd en slaat aan; de identiteit van de wijk in samenhang met de investeringen van Woonstad zorgen ervoor dat het vertrouwen toeneemt. Dat vertaalt zich o.a. in een hogere score op de veiligheidsindex. Het wijkprogramma omvatte ook in 2009 alle aspecten; zowel op sociaal, cultureel, fysiek als economisch gebied is in de wijk geïnvesteerd. Fysiek Hoogtepunten in 2009 waren de oplevering van de tweede fase Laankwartier, de start van de bouw van de Kluswoningen en natuurlijk de oplevering van de Punt van het Puntblok. In 2009 is de verkoop van de Kaapse Veer gestart. De verkoop op Katendrecht loopt nog steeds door, al is ook hier sprake van enige terugloop in verband met de kredietcrisis. De projecten Brehil en de tweede fase van het Puntblok zijn in voorbereiding voor uitvoering in 2010. Daarnaast is ook de planontwikkeling van Belvedere in 2009 om verschillende redenen in een stroomversnelling gekomen. Sociaal de theatervoorstelling ‘Kaap de Goede Hoop’ door en voor wijkbewoners en ander publiek op verschillende locaties in de wijk was een groot succes. Alle voorstellingen waren lang van te voren uitverkocht. Bij de meeste voorstellingen zit het theater vol. Met dit succes durfde bij de start niemand rekening te houden. Daarnaast heeft theater Walhalla dat bij de meeste voorstellingen een volle bak had en ook 7 festivals op en rond het Deliplein georganiseerd. Samen met het Pact op Zuid en de deelgemeente heeft Woonstad Rotterdam deze festivals financieel ondersteund. De bewonerswerkgroepen Levendig en Leuk en Katendrechts Peil hebben in 2009 diverse zaken onder de aandacht gebracht, opgepakt en ook gerealiseerd. Een aantal van deze activiteiten is door Woonstad Rotterdam (financieel) ondersteund.

Jaarverslag 2009

41

3.20.

Feijenoord Inkomen 100

90

80

Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Feijeno o rd

70

Veiligheid

Woningw aarde

Halverwege 2009 is de visie op de nieuwbouw in de wijk Feijenoord door het College van B&W vastgesteld. Hiermee ligt er nu een kader dat in de komende jaren verder uitgewerkt kan gaan worden. De eerste stap is het uitwerken van de visie naar een Masterplan. Dit Masterplan moet in het najaar van 2010 bestuurlijk vastgesteld gaan worden. Fysiek de verkoop van d’Oranjeboom is in het najaar van 2009 gestart. het project Stampioenblok is in 2009 helemaal voorbereid zodat begin 2010 gestart kan worden met het opknappen van de gevels en de portieken. Het heel bijzondere project Panorama Dillenburg is opgeleverd. Op de locatie van het voormalige Zinkerblok is een Ecokinderpark ingericht een plek waar kinderen kunnen (leren) tuinieren, vaardigheden leren en met elkaar de uitstraling van dit stukje Feijenoord verbeteren. Samen met de bewoners is de planontwikkeling voor het Nassauhavenpark gestart. Dit heeft geleid tot een aantal korte termijn maatregelen die in het voorjaar van 2010 gerealiseerd moeten worden. De verbouwing van een deel van de Steenplaat is in mei 2009 gestart. Verwachte bouwtijd circa 1 jaar. Sociaal De inzet op schoon-heel-veilig is in 2009 van start gegaan, o.a. in het Simonscomplex werd een spreekuur georganiseerd en de door de bewoners gemelde benodigde reparaties werden uitgevoerd. Het project Troef in Armoede heeft voor het tweede jaar bewoners in de wijk gewezen op de mogelijkheden van het aanvragen van bijzondere bijstand. In samenwerking met Villa Zebra is de eerste tentoonstelling van het project Droom en Daad gerealiseerd. Dit is een tentoonstelling op de muren van het elektriciteitsgebouw op de Persoonsdam. Hier hangen diverse schilderijen van de kinderen uit de buurt met het thema Monsters. Economisch De Trattoria Borgo d´Aneto in Panorama Dillenburg is geopend. Deze trattoria verlevendigt het complex; de verwachting is dat de trattoria in de zomer met haar terras een sociale en economische functie kan vervullen. In het kader van de op te stellen brancheringsvisie voor de Oranjeboomstraat is samen met de deelgemeente een laanmanager ingehuurd. In 2009 zijn de eerste voorzichtige stappen van de uitvoering van de brancheringsvisie gezet. Met de bewoners is gewerkt aan het maken van een plan voor het binnenterrein achter de Oranjeboomstraat. In dit plan staan de mogelijkheden om dit terrein economisch te benutten centraal.

Jaarverslag 2009

42

3.21. Bloemhof en Hillesluis Inkomen 100

90

80

Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid B lo emho f

70

Veiligheid

Woningw aarde Inkomen 100 90 80 70

Sociaal

Ro tterdam P act o p Zuid Hillesluis

60

Veiligheid

Woningw aarde

De verbinding van de gebiedsvisie van Woonstad Rotterdam met de programma’s van de deelgemeente kon in 2009 tot teleurstelling van alle betrokken partijen niet tot stand komen. Bloemhof en Hillesluis scoren slecht op bijvoorbeeld de veiligheidsindex; extra inzet is nog steeds hard nodig. Deze inzet is van de kant van Woonstad Rotterdam, ondanks het ontbreken van de gezamenlijk gedragen wijkvisie, volledig geleverd. Dat blijkt uit de gerealiseerde projecten en programma’s. Fysiek De start van de bouw en verkoop van de Werelden loopt na de toepassing van het Fair Value principe zeer goed. Deze eengezinswoningen moeten sociale stijgers in de wijk vast houden. De eerste fase van de aanpak van de particuliere voorraad in de Friesestraat en Beverstraat is in 2009 afgerond en de tweede fase is gestart. Ook hier loopt de verkoop goed. De aanpak van de particuliere voorraad aan de Putsebocht en de Hillevliet heeft zich in 2009 nog beperkt tot het vervullen van de achtervangfunctie voor de aankoop van door de gemeente aangeschreven woningen. In 2010 zal de uitvoering van de verbetering starten. De verbeterplannen aan het stadsmonument de Stulemeijer zijn in voorbereiding; de aanpak van het Rijksmonument de Kiefhoek is gestart. Sociaal In Bloemhof staat een woonfoyer, uitbreiding hiervan is in 2009 gestart. De verbouwde woonfoyer wordt in 2010 opgeleverd. Het Praktijkhuis Feijenoord werd gerealiseerd in de Oranjeboomstraat in de wijk Feijenoord, omdat er in Bloemhof en Hillesluis geen geschikte locatie beschikbaar was.

Jaarverslag 2009

43

‘Leefbaar Rieder-Zuid’ is in 2009 gestart. Met bewoners wordt gezocht naar nieuwe vormen van zelfbeheer om zo de verbetering duurzaam te maken voor de toekomst. In 2010 wordt dit project afgerond. Voor de woon-zorglocatie aan de Slaghekstraat/Beukelaarstraat (project Hilleplein) is de planvorming in 2009 afgerond. Financiering van de zorg is weerbarstig; ook in 2009 is deze wederom geconfronteerd met wijzigingen waardoor de plannen moesten worden aangepast. Economie De Boulevard Zuid is belangrijk voor de wijkeconomie. Met deelgemeente en gemeente en ontwikkelaar is gewerkt aan een plan van aanpak dat de Boulevard Zuid weer aantrekkelijk moet maken als winkelgebied voor de omliggende wijken. De vestiging van de Media Markt helpt daarbij; deze winkel zal begin 2010 worden geopend.

Jaarverslag 2009

44

Hoofdstuk 4

Ondernemende Corporatie

Onze prestaties in 2009 Gehaald Niet gehaald Woonstad Rotterdam heeft een concept Bieden van voldoende aantallen en concepten ontwikkeld dat senioren in staat stelt langer voor huisvesting van bijzondere doelgroepen en zelfstandig thuis te wonen. Midden en Oost-Europeanen. Wij zijn in 2009 gestart met de bouw van twee seniorencomplexen: Burghsluissingel en Blijvenburg. De upgrading van het Alexanderbad tot een fit & spleisurecentrum – in samenwerking met gemeente en deelgemeente – vordert gestaag. 46 studenten hebben het contract getekend van studentenwoningen aan de Dordtselaan. Wij werken mee aan de revitalisering van drie winkelgebieden: Boulevard Zuid, Plein 1953 en Nieuwe Binnenweg. Wij hebben met gemeente en ondernemers een alliantie gesloten om winkelpanden aan de West-Kruiskade te renoveren en onderhouden. Woonstad Rotterdam investeert in een duurzame relatie met haar partners. Ook met partners op het gebied van wonen, welzijn en zorg en wonen, leren en werken. Wij nemen initiatieven daar waar mogelijk en stimuleren anderen om met ons mee te werken. Ook in dit geval geldt dat het belang van onze klanten hierbij voorop staat. De diversiteit onder onze 100.000 klanten heeft als logisch gevolg dat wij niet alleen te maken hebben met klanten die goed in staat zijn voor zichzelf te zorgen maar ook met ouderen en jongeren die op een cruciaal punt in hun leven staan. Wij staan ervoor dat ouderen langer zelfstandig kunnen wonen, vaak met behulp van onze partners in de zorg. Wij staan er ook voor dat jongeren alle kansen krijgen, dus helpen wij met stages of regelen wij woonruimte zodat jongeren hun opleiding kunnen afmaken. 4.1 Wonen, welzijn en zorg Een kleine 40% van de huurders van Woonstad Rotterdam is 55 jaar of ouder. Zij zijn daarmee een belangrijke doelgroep. Binnen Rotterdam zal het aantal 55-plussers groeien. Het gemiddelde netto besteedbaar inkomen zal toenemen. De kwaliteitseisen nemen toe en de vitaliteit van senioren neemt toe. Naast wonen wordt aanvullend aanbod in de vorm van diensten belangrijk voor deze doelgroep. Met deze trends als uitgangspunt heeft Woonstad Rotterdam een geïntegreerd concept ontwikkeld waarin wonen wordt gecombineerd met een breed scala aan diensten op het gebied van ontmoeting, vertier, horeca, beweging en zorg; de nadruk ligt op vitaliteit en wellness. Door de beschikbaarheid van zorg en ondersteuning kunnen senioren zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Samen met de juiste partners leveren we op het vlak van wonen, welzijn en zorg hoogwaardige kwaliteit voor alle inkomensgroepen. We gaan hiertoe een duurzame relatie met hen aan. Woonstad Rotterdam stelt zich ten doel om op meerdere locaties in de stad haar wonen-welzijnzorgconcept te realiseren. Uiteraard gaat het daarbij om locaties waar relatief veel senioren wonen. Insteek is om twee pilots te starten: één binnen bestaande bouw en één in nieuwbouw. Via de zogenaamde arrangementenlijn bedienen we senioren in wijken waar minder senioren wonen. Woonstad Rotterdam wil ten slotte een rol spelen in de herstructurering van het zorgvastgoed. In 2009 is verdere voortgang geboekt met een pilot in het Lage Land. Woonstad Rotterdam slaat hier de handen ineen met de deelgemeente Prins Alexander. Samen streven wij naar een upgrading van het Alexanderbad met als doel een voorziening te realiseren die functies en financiële stromen. De realisatie van de voorziening is onderdeel van een integrale gebiedsontwikkeling: verbetering van de nabij gelegen Prinsessenflats, differentiatie van het huidige woningaanbod in de omgeving en het opknappen van de buitenruimte. Het schetsontwerp dat eind 2009 op hoofdlijnen was doorgerekend gaf aan dat er sprake zou zijn van een te groot tekort. In de eerste helft van 2010 zal moeten blijken of het project - door subsidiëring door de gemeente Rotterdam – financieel haalbaar is. In Pendrecht en De Esch zijn wij in 2009 gestart met de uitvoering van de arrangementenlijn. In Pendrecht heeft de planvorming Burghsluissingel geleid tot de bouwstart van een seniorencomplex bestaande uit drie torens. De Stromen is opdrachtgever voor twee van de drie torens. In deze torens huisvest De Stromen senioren die meer zorg nodig hebben.

Jaarverslag 2009

45

In Overschie ten slotte is Woonstad Rotterdam gestart met het Project Blijvenburg. Partner Laurens ontwikkelt in dit complexen woningen voor senioren. In 2009 heeft Woonstad Rotterdam geïnvesteerd in intensivering en verduurzaming van onze relatie met onze belangrijkste zorgpartners. Onderwerp van gesprek daarbij was de synergie in ambities. Doel is om deze synergie in ambities ook om te zetten in concrete projecten. Hiertoe is een aantal verkenningen gestart. 4.2 Wonen, leren en werken Goede voorzieningen in de keten wonen-leren-werken dragen bij aan vitale en aantrekkelijke wijken. Het zijn bovendien voorwaarden om sociale stijging van (groepen) individuen mogelijk te maken. Deze stijging verloopt langs de zogenaamde stijgingsroutes: wonen, werken, leren en cultuur/vrije tijd. Woonstad Rotterdam heeft projecten uitgevoerd die vallen onder deze vier stijgingsroutes: • Stijgingsroute wonen: een woonstart en wooncarrière kunnen maken. Bijvoorbeeld door begeleid wonen in de woonfoyer Sandelingenplein (via Flexibel wonen), door onze deelname in het Woonhotel, kluswoningen in Katendrecht en Spangen, de verkoop van woningen in verschillend koopconstructies en het project Studentenkwartier Dordtselaan. • Stijgingsroute werken: van stageplaatsen tot ondernemersondersteuning zoals bijvoorbeeld de ondernemerswinkel in het Oude Westen, en de stageplaatsen binnen Woonstad. • Stijgingsroute leren: schoolondersteuning, leerlingondersteuning, brede scholen, vrijwilligerswerk en cursussen of bijvoorbeeld ondersteuning van de wijkschool noord of de Meidenvilla in Pendrecht. • Stijgingsroute cultuur en vrije tijd: speelplekken, sportvelden, buurtfestivals en ondersteuning van sportverenigingen. Voorbeelden zijn de deelname aan de Paradie Overschie, investeringen in de Thai-boksschool in het Oude Westen, een bijdrage aan de vrouwenhuizen op zuid voor cursussen en emancipatiebevordering maar ook een ijsbaan rond de kerst op Noordereiland. Twee voorbeelden. Het Studentenkwartier Dordtselaan is een uniek project waarbij Woonstad Rotterdam, Pact op Zuid, de deelgemeenten Charlois en Feijenoord, B&W en de twee hogescholen (INHolland en Hogeschool Rotterdam e.o.) samenwerken om de Dordtselaan en omgeving te verbeteren in sociaal en economisch opzicht en om het onderwijs te vermaatschappelijken. Deze samenwerking is formeel gestart in september 2008; de tweede helft 2009 zijn de eerste 46 (van naar verwachting circa 200) studentappartementen opgeleverd en verhuurd aan maatschappelijk betrokken studenten. Zij zijn enthousiast van gestart gegaan met het op poten zetten van hun eigen organisatie en daarnaast zijn zij met de eerste projecten begonnen. In ruil voor hun maatschappelijke inzet krijgen zij van Woonstad korting op de huur; de hogescholen zijn van plan om het met studiepunten te waarderen. Het bijzondere is dat de studenten wonen in een omgeving waar ze zelf aan werken. Daardoor ze leren hoe de eigen interventies in de praktijk kunnen uitpakken. Daarnaast ervaren ze wat het inhoudt om verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen woonomgeving. Het seniorencomplex Stadt en Lande is één van de vele voorbeelden waarbij wij tijdelijke bewoning combineren met zorg voor senioren. Het seniorencomplex wordt op termijn gesloopt. De huidige huurders (allen 55+) krijgen een nieuwe woning in de nieuwbouw van het project Blijvenburg. Om het gevoel van onveiligheid weg te nemen en kraak te voorkomen, is besloten lege woningen tijdelijk in beheer te geven aan studenten. Dit gebeurt in samenwerking met Alvast. Alvast selecteert de studenten zorgvuldig en zorgt ervoor dat strikte leefregels worden nageleefd. Een van die regels is dat alle studenten zich samen met de huismeester komen voorstellen aan de direct omwonenden. Zo weet men wie de buren zijn en wordt sociale controle in ere hersteld. 4.3 Wijkeconomie In 2009 heeft Woonstad Rotterdam haar beleid op het gebied van Wijkeconomie opgesteld. Woonstad Rotterdam vindt een goede vitale economie in wijken namelijk belangrijk. Wij zien wijkeconomie daarbij breed: de kleine bakker of buurtkroeg maar ook grote winkelketens en kantoren. Wijkeconomie bepaalt namelijk de aantrekkelijkheid van wijken, en daarmee het wonen. Overlastgevende bedrijven dragen bij aan een negatief woonklimaat. Leuke winkels en kleinschalige bedrijvigheid daarentegen dragen bij aan levendigheid en de sociale functie in wijken. Wijkeconomie moet aansluiten bij een wijk en bij de verschillende leefstijlen en woonwensen van haar bewoners. Veel partijen dragen bij aan een sterke wijkeconomie. Wij zien dat de belangrijkste uitdaging ligt bij ondernemers. Daar waar zij kansen zien en nemen, kunnen ze zich vestigen en – hopelijk – groeien. Wij willen goede ondernemers stimuleren en faciliteren. Onze rol daarin verschilt per situatie. Onze ervaring is dat een integrale gebiedsgerichte aanpak die rekening houdt met ontwikkelingen in omliggende wijken en de stad het meest effectief is.

Jaarverslag 2009

46

Er zijn geen pasklare oplossingen om wijkeconomie te versterken. Er zijn wel veel mogelijkheden. Zo hebben wij in 2009 het initiatief genomen om in het Oude Westen een Ondernemerstafel op te zetten, bieden wij flexibele huurcontracten aan startende ondernemers en renoveren wij kantooren winkelpanden, bijvoorbeeld op het Noordereiland en in de Johan van Oldenbarneveltstraat. Wij zijn bovendien betrokken bij de revitalisering van de winkelgebieden Boulevard Zuid, Plein 1953, West-Kruiskade en Nieuwe Binnenweg. Zo sluiten wij voor de West-Kruiskade met ondernemers een Alliantie af gericht op renovatie en onderhoud van de winkelpanden; deze alliantie is in 2009 voorbereid en start in 2010. Omdat wij willen dat onze investeringen en risico’s verantwoord zijn, investeren wij nooit als enige risicodragende partij en laten wij fysieke herontwikkeling van winkelgebieden over aan professionele winkelontwikkelaars, winkeliers, gemeente en vastgoedeigenaren. Wij beperken onze investeringen tot woningen en bedrijfsonroerend goed. In het voorjaar van 2009 heeft Woonstad Rotterdam een succesvol stadsdebat georganiseerd over wijkeconomie. Dit heeft later in het jaar geleid tot een uitgave specifiek gewijd aan wijkeconomie.

Jaarverslag 2009

47

Jaarverslag 2009

48

Hoofdstuk 5

Organisatie

Onze prestaties in 2009 Gehaald Niet gehaald Wij hebben de integratie van Woningbedrijf Het kantoorautomatiseringssysteem bleek van Rotterdam en de Nieuwe Unie tot Woonstad mindere kwaliteit dan gewenst. Rotterdam succesvol afgerond: de nieuwe structuur is geïmplementeerd, medewerkers zijn geplaatst in hun nieuwe functies, de nieuwe ICT-omgeving werkt. Tientallen processen zijn voor 1 juli 2010 opnieuw beschreven en implementatieklaar gemaakt. Woonstad Rotterdam beschikt over een nieuwe De persoonlijke pagina voor klanten is niet methodiek voor belonen en beoordelen. gerealiseerd. Woonstad Rotterdam beschikt over een nieuwe Het bleek moeilijk om de twee afwijkende OR. financiële systemen in elkaar te voegen. Dit heeft rond de zomer geleid tot grote achterstanden bij de verwerking van financiële gegevens en facturen. Een nieuwe integriteitscode is vastgesteld in het bestuur. In 192 modules/131 dagen zijn ruim 400 cursisten opgeleid. 5.1 Organisatieontwikkeling, persoonlijke ontwikkeling en groei Woonstad Rotterdam zet zo’n 550 medewerkers in om te werken aan vitale en aantrekkelijke wijken. 550 medewerkers die hun beste beentje voorzetten om onze 100.000 klanten te bedienen. In 2009 zijn de nieuwe structuur waarin zij werken en nieuwe processen ontwikkeld en geïntroduceerd. Woonstad Rotterdam heeft gekozen voor een organisatievorm waarbij het werk zo dicht mogelijk bij de klanten gebeurd en ondersteunende stafwerkzaamheden centraal plaatsvinden. Wij stellen onze klanten en onze dienstverlening aan hen centraal en hebben daarom ook onze organisatievorm zoveel mogelijk op hun belang afgestemd. Voor een groot deel van onze medewerkers stond 2009 in het kader van plaatsing in een functie, opleiding en training. Allemaal met het doel na de integratie onze klanten nóg beter van dienst te kunnen zijn. In de tweede helft van 2009, nadat alle medewerkers geplaatst waren in hun definitieve functies, is een proces ontstaan waarbij zij hun verantwoordelijkheid pakten voor nieuwe en aangepaste werkprocessen. Proceseigenaren en ‘key users' speelden en spelen hierin een grote rol. 5.1.1

Afronding integratie

Blauwdruk Voor de integratie van de beide organisaties diende de blauwdruk van de organisatie-inrichting van Woonstad Rotterdam als basis. In de blauwdruk heeft Woonstad Rotterdam een principiële keuze gemaakt voor haar regio’s en wijken. In onze wijken gebeurt het, onze organisatorische indeling en onze processen weerspiegelen deze keuze: dichtbij onze klanten, fysiek en in woord en daad. Vanuit vijf regiokantoren met grenzen die overeenkomen met die van deelgemeentes werken wij voor onze klanten. Ondersteunende werkprocessen zijn centraal en uniform georganiseerd, zodat werkzaamheden zo effectief en efficiënt mogelijk kunnen verlopen. Vanuit het oogpunt van draagvlak en het gebruiken van praktijkervaring is in 2008 afgesproken dat de blauwdruk in 2010 wordt geëvalueerd. Bij de evaluatie van de blauwdruk wordt gekeken naar de structuur, de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden, processen, functiegebouw en formatie. De werkgroep doet eind 2010 aanbevelingen aan het bestuur. Primaire Processen In 2009 zijn alle primaire processen beschreven: verhuur, leefbaarheid, incasso, niet-planmatig onderhoud, planmatig onderhoud, overlastaanpak, leefbaarheid en VvE-beheer. In sommige gevallen bleken processen bij beide organisaties overeen te komen, in andere gevallen was een keuze nodig. Deze keuzes zijn in 2009 gemaakt voor die processen die essentieel zijn voor een goede basisdienstverlening. Het proces van beschrijvingen loopt door in 2010.

Jaarverslag 2009

49

Bij het opstellen van de beschrijvingen stond steeds maar één vraag voorop: hoe is onze klant het beste gediend met dit proces? En hoe regelen wij dat dan intern? Proceseigenaren en ‘key users’ zijn verantwoordelijk voor de processen, zij houden in de gaten of klantbelang en werkwijze optimaal met elkaar corresponderen. Zij overleggen regelmatig om hun vinger aan de pols te houden en processen waar mogelijk verder te verbeteren en uniformeren. Rond de zomer bleek dat de samenvoeging van de twee financiële afdelingen problematischer was dan verwacht. Nieuwe werkplekken, nieuwe werkzaamheden en nieuwe systemen leidden samen tot groeiende achterstanden in de verwerking van financiële gegevens en facturen. Plaatsing 2009 was het laatste integratiejaar. Plaatsing van medewerkers onder het sociaal plan (ca. 416 medewerkers) is ruim binnen de afgesproken periode (april 2009 en formeel per 1 juli 2009) gerealiseerd. Op drie medewerkers na zijn alle medewerkers die binnen het Sociaal Plan vielen, geplaatst binnen de nieuwe Woonstad Rotterdam-organisatie. Er is slechts een gering aantal bezwaren (7 stuks) ontvangen, waarvan er drie gegrond zijn verklaard. Het totale proces is in goede afstemming met managers en directeuren verlopen. Voor een zeer beperkt aantal medewerkers (7) is een externe oplossing gezocht. Deze medewerkers zijn of worden begeleid naar een functie buiten de organisatie. 5.1.2

Organisatieontwikkeling

Beoordelen, waarderen en competenties In 2009 is het nieuwe beoordelingssysteem van Woonstad Rotterdam gefaseerd geïmplementeerd. In de eerste helft van 2009 zijn resultaatgerichte afspraken per functie opgesteld, daarna zijn managers en medewerkers voorzien van informatie over de juiste werkwijze. Vooruitlopend hierop hebben de staven hun beoordeling al laten lopen via de nieuwe systematiek: formuleren afspraken en competenties – voortgang – beoordelen. Nadat in juli 2009 het plaatsingsproces voor de overige organisatieonderdelen was afgerond, zijn ook zij aangesloten op het Woonstad Beoordelingssysteem. De (tijdelijke) OR heeft in november ingestemd met de invoering van de nieuwe systematiek. In het laatste kwartaal van 2009 zijn de beoordelingsgesprekken gevoerd aan de hand van het nieuwe beoordelingsformulier. Zo kon de organisatie in de volle breedte bekend raken met het principe van resultaatafspraken en competenties. Opleiding In de periode van 15 april tot en met 14 juli hebben wij in zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk medewerkers voorbereiden op nieuwe werkprocessen na de integratie. Daarom zijn diverse opleidingen en presentaties in projectvorm georganiseerd met betrekking tot de (hoofd)werkprocessen, Wocas4all en diverse applicaties. In 192 modules/131 dagen zijn ruim 200 cursisten opgeleid. Daarnaast zijn er in het tweede halfjaar nog 38 opleidingen gegeven voor 290 cursisten. Woonstadcultuur Het systeem van beoordelen en waarderen is één van de manieren waarmee we invulling geven aan de nieuwe Woonstad Rotterdam-cultuur. Deze kenmerkt zich door het onderscheiden en waarderen van prestaties van medewerkers, het maken van afspraken over gewenst gedrag (competenties) en het stimuleren tot persoonlijke ontwikkeling. In 2009 zijn drie kernwaarden ‘samenwerken’, ‘daadkrachtig’ en ‘betrokken’ vastgesteld die voor alle medewerkers een rol spelen in de start-, voortgang en beoordelingsgesprekken. Het thema cultuur en de vraag “hoe cultuur te beïnvloeden?” zijn ten slotte in het MD-programma opgenomen. Management Development programma In het kader van het MD-programma zijn in de periode september tot en met november 2009 negen teamdagen georganiseerd voor de MT’s van de bedrijfsonderdelen. Deze teamdagen worden periodiek georganiseerd voor het middenkader van de organisatie; zij dragen eraan bij dat de strategische doelen van de organisatie op tactisch / operationeel niveau worden doorvertaald naar het niveau van de werkvloer. De teamdagen zorgen ervoor, dat er meer verbinding komt tussen bestuur en werkvloer en dat er dwarsverbanden ontstaan tussen de verschillende bedrijfsonderdelen en afdelingen. De managementteams fungeren daarbij als hefboom. Voor bestuur en directie worden periodiek “Wij Woonstad” bijeenkomsten georganiseerd.

Jaarverslag 2009

50

5.1.3 Integriteitscode In nauw overleg met management en de T(OR) is een integriteitscode vastgesteld. Hierin zijn onder andere gedragsregels opgenomen over hoe om te gaan met klanten, met collega’s, bedrijfsgevoelige informatie, bedrijfseigendommen en dergelijke. Ook zijn contractuele afspraken gemaakt over externe melding in het geval van integriteitschending door medewerkers van Woonstad Rotterdam. De integriteitscode is gepubliceerd op intranet en internet. 5.1.4 Vacatures Door een aantal gerichte arbeidsmarktcampagnes is in 2009 de naam van Woonstad Rotterdam als één van de grotere, aantrekkelijke werkgevers in Rotterdam gevestigd. Getuige het grote aantal positieve reacties op onze vacatures, is de belangstelling voor een baan bij onze organisatie onmiskenbaar een feit. We hebben een aanzienlijk aantal jonge, goed opgeleide mensen voor een baan bij Woonstad Rotterdam weten te interesseren. Aan het begin van het jaar had Woonstad Rotterdam 37 vacatures, eind 2009 waren dat er 45. 132 nieuwe medewerkers zijn aangenomen. Talentontwikkelingsbeleid In 2009 is talentontwikkelingsbeleid opgesteld. Hieronder vallen het regulier opleidingsaanbod, het zogenaamde ‘high potential’ beleid, traineeship, de flexpool en het eerde genoemde MDprogramma. Het traineeship is na de zomer voorbereid. In het 4e kwartaal zijn oriënterende gesprekken gevoerd in de regio’s, diverse afdelingen en staven met regiodirecteuren, wijkmanagers, managers techniek, stafhoofden en teamleiders. Het doel van deze ronde was kennismaken, informeren over het traineeship, draagvlak creëren en inventariseren wat mogelijke opdrachten voor een trainee zouden kunnen zijn. De reacties waren enthousiast, de noodzaak van deze investering wordt erkend. Uitgangspunt is dat er voor de organisatie een toegevoegde waarde moet zijn. De werving van de trainees is medio december 2009 gestart in samenwerking met PWS en Com. Wonen. Bij de werving is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van free publicity en gratis wervingskanalen zoals; scholen (docenten, stagebureaus), advertenties in de Metro en op Aedesnet, Traineeships.nl, Monsterboard en NL10. Tot eind 2009 zijn er 116 sollicitaties ontvangen, vanaf januari 2010 vindt de selectie plaats. 5.1.5 Gezondheidsmanagement Woonstad Rotterdam heeft, na overleg met de (T)OR, besloten gebruik te maken van de wettelijke mogelijkheid tot maatwerk bij arbodienstverlening. Er is gekozen voor het “eigen regiemodel” waarbij de verantwoordelijkheid voor gezondheid van de medewerkers nadrukkelijk bij de werkgever komt te liggen. Na het formuleren van het programma van eisen waaraan de nieuwe bedrijfsarts zou moeten voldoen, is er na een zorgvuldig selectietraject gekozen voor samenwerking met een zelfstandig gevestigde bedrijfsarts. Het ziekteverzuimpercentage bij Woonstad Rotterdam is over het jaar 2009 overigens 5,4%. Woonstad Rotterdam valt met dit percentage onder het landelijk gemiddelde. 5.1.6 Verkiezingen Ondernemingsraad In december 2009 is de eerste Ondernemingsraad (OR) van Woonstad Rotterdam gekozen. De OR heeft gekozen voor het model “kern-OR met focusgroepen”. Bestuur en OR hebben afspraken gemaakt over facilitering van OR-leden, agendering van onderwerpen en de gezamenlijke wens tot professionalisering van het overleg. 5.1.7 Harmonisatie Arbeidsvoorwaarden Wij wilden de harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden eind 2009 afronden. Deze planning hebben we helaas bij moeten stellen, het streven is nu om in de eerste helft van 2010 alle regelingen af te ronden. In totaal zijn er 23 uitvoeringsregelingen ingevoerd. Daarnaast heeft het in het vierde kwartaal van 2009 gesloten principe CAO-akkoord gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden, met name voor de ambulanten-regelingen, PLP-uren en opleidingsfaciliteiten.

Jaarverslag 2009

51

Medewerkers in dienst per 31 december 2009 Woonstad Rotterdam 2009 Formatie (vastgesteld) 545,5 fte Aantal medewerkers Waarvan fulltime Waarvan parttime % vrouw % man

592 426 166 (301) 50,8% (291) 49,2%

5.2 ICT De integratie heeft grote impact gehad op de inrichting van de automatisering bij Woonstad Rotterdam. Om daadwerkelijk te integreren en als één bedrijf te handelen is al in 2008 een aantal keuzes gemaakt voor de benodigde (informatie)systemen. De gekozen pakketten moesten in 2009 worden ingericht en ingevoerd. De nieuwe gemeenschappelijke processen vormden daarvoor de basis. Een goede basisdienstverlening aan onze klanten was ook voor de automatisering het uitgangspunt. In 2009 is het nieuwe bedrijfssysteem Wocas4all geïmplementeerd. In nauwe samenwerking met collega’s in het primaire proces zijn in de eerste helft van 2009 de hoofdprocessen nader uitgewerkt, is het systeem ingericht en is de conversie van gegevens voorbereid. In het tweede kwartaal is bovendien een groot aantal collega’s opgeleid: in een periode van drie maanden vonden 200 opleidingen plaats. In dezelfde periode is het systeem uitgebreid getest om een probleemloze overgang te garanderen. Een ander onderdeel van de automatisering vormden de nieuwe kantoorautomatisering, de ontwikkeling van de klantgedreven website, één kennisbank voor het Klantcontact Centrum en de primaire processen en één datawarehouse voor managementinformatie. Op 29 juni 2009, enkele dagen voor de officiële integratiedatum van 1 juli 2009, werkten alle medewerkers van Woonstad Rotterdam met het nieuwe systeem. De belangrijkste primaire processen - verhuur, niet planmatig onderhoud, incasso, sociale meldingen en de klantregistratie – verlopen vanaf dat moment via Wocas4all. Tijdens de nazorgperiode zijn kleine problemen opgelost. Proceseigenaren en ‘key users’ vormen de ‘linking pin’ tussen processen en informatiesysteem. Eventuele problemen worden door hen aangekaart. Ook de ICT-omgeving van Woonstad Rotterdam is in de eerste helft van 2009 opnieuw vorm gegeven. Werkplekken zijn voorzien van nieuwe programmatuur, ‘hard en soft ware’ zijn vervangen. Het nieuwe concept voor de kantoorautomatisering bleek in de praktijk soms weerbarstig. De kwaliteit en de snelheid van de kantoorautomatisering bleken minder dan gewenst. Het zal ook in 2010 nog aandacht vragen. In 2009 is Woonstad Rotterdam ook overgestapt op IP-telefonie (“VOIP”). Het tweede halfjaar van 2009 is ruim aandacht besteed aan stabilisatie en optimalisatie van Wocas4all en de kantoorautomatisering. Naast deze twee grote projecten is ook een aantal kleinere maar cruciale projecten afgerond. Zo zijn voor het nieuwe Klantcontact Centrum een “klantenkaart”, een kennissysteem, een reparatieboom en complexoverzichten gerealiseerd. In 2009 is gestart met de inrichting van een datawarehouse met kengetallen voor Woonstad Rotterdam. Dit datawarehouse bevat gegevens van de belangrijkste informatiesystemen. De ontwikkeling van de overzichten ten behoeve van managementinformatie was eind 2009 nog in volle gang. Voor de nieuwe organisatie is tenslotte in samenwerking met de afdeling Communicatie een nieuwe inter- en intranetomgeving ontwikkeld die aansluit bij de gewenste uitstraling van de nieuwe organisatie. Intranet blijkt in de interne communicatie een steeds grotere rol te spelen. Het internet krijgt steeds meer vorm en inhoud en trekt steeds meer bezoekers. Introductie van de Persoonlijke Pagina voor huurders is i.v.m. technische problemen helaas uitgesteld tot 2010.

Jaarverslag 2009

52

5.3 Huisvesting De integratie maakte het noodzakelijk met frisse ogen te kijken naar huisvesting. De inrichting van ontvangstruimtes voor onze klanten was daarbij het belangrijkste aandachtspunt. Woonstad Rotterdam vindt het van groot belang dat klanten ontvangen worden in ruimtes die hen verwelkomen maar die ook voldoende privacy bieden. Het uiteindelijke concept is open en transparant met oog voor de veiligheid van klanten en medewerkers. Het huisvestingsconcept voor medewerkers gaat uit van flexibel gebruik van werkplekken en ruimtes op alle locaties. Bestaande regiokantoren zijn gehandhaafd, bij verhuizingen en bij verbouwingen is zoveel gebruik gemaakt van bestaande middelen en faciliteiten. 5.4 Verslag OR 2009 is een druk jaar geweest, zowel voor de Tijdelijke Ondernemingsraad (TOR) als voor alle medewerkers van Woonstad Rotterdam. Het integratieproces en de plaatsingen deden een flink beroep op de inzet en flexibiliteit. De TOR heeft zich onder andere bezig gehouden met de blauwdruk en de integratie, het plaatsingsproces, het nieuwe systeem voor beoordelen en belonen, de huisvesting, harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden, de financiële jaarstukken en de functiegerelateerde faciliteiten. Ook maakte de TOR een plan voor de invulling van medezeggenschap in de toekomst. Dat resulteerde in een innovatieve aanpak met een kern OR met 9 leden en focusgroepen waarin medewerkers kunnen meepraten over actuele onderwerpen binnen Woonstad Rotterdam. Zo kunnen collega’s hun mening kenbaar maken en kan de OR een ‘breed geluid’ laten horen aan het bestuur. De tijdelijke Ondernemingsraad functioneerde tot eind 2009. In december organiseerde de TOR verkiezingen. Deze zijn succesvol verlopen. Er waren 18 kandidaten voor 9 zetels. Het opkomstpercentage was 53 procent.

Jaarverslag 2009

53

Jaarverslag 2009

54

Hoofdstuk 6

Gehaald

Governance Onze prestaties in 2009 Niet gehaald

Wij hebben een verdere verdiepingsslag gemaakt in de ontwikkeling en aansturing van Woonstad Rotterdam. De missie is in 2009 aangescherpt. Missie en doelstellingen zijn in 2009 verder vertaald in een routekaart voor de komende jaren. In 2009 is een nieuwe klokkenluidersregeling ingevoerd. Woonstad Rotterdam heeft als rechtsvorm de Stichting en wordt bestuurd door een bestuur van vier leden. Het toezicht wordt uitgeoefend door een Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen en het Bestuur vinden ‘goed ondernemingsbestuur’ (corporate governance) van groot belang. De governancestructuur van Woonstad Rotterdam is professioneel en vormgegeven conform de principes en de uitwerkingen van de Aedes- en de Governancecode Woningcorporaties. Dit is verankerd in onder andere de volgende documenten: • De statuten van de stichting • Het reglement van de Raad van Commissarissen en Bestuur • Het reglement van de commissies van de Raad van Commissarissen • De profielschets van de Raad van Commissarissen • Het treasurystatuut • De integriteitscode • De klokkenluidersregeling Bij afwijking van de codes zijn de redenen daarvoor expliciet benoemd. In het verslag van de Raad van Commissarissen (paragraaf 7.4) wordt ingegaan op de wijze waarop invulling is gegeven aan de rol van de Raad van Commissarissen bij governance binnen Woonstad Rotterdam. In 2008 heeft Woonstad Rotterdam de blauwdruk van de na de fusie ontstane organisatie vastgesteld met daarin de sturingsfilosofie en de zeggenschapsverhoudingen tussen bestuur en Raad van Commissarissen, tussen bestuurders onderling en het management.

Jaarverslag 2009

55

Het organogram van Woonstad Rotterdam ziet er als volgt uit: Raad van Commissarissen

Best uur

Best uurssecret ariaat

Best uurlijke en Juridische Zaken

St rat egie & Beleid

Markt & Klant

Management Development , Personeelszaken en

Reput at ie & Communicat ie

Wonen

Klant cont act cent rum

Commercie

Af deling Commer cie

Organisat ieont wikkeling

Techniek

Vast goedont wikkeling

VGO-Cont rol & Ser vicebureau Techniek

Onder st euning

Waarde, Finance & Facilit ies

Facilit aire Zaken

Regio Cent rum/ Alexander

Ont wikkeling Noor d

Waardest uring

Regio Char lois

Ont wikkeling Zuid

Int er nal Audit ing

Regio Delf shaven/ Overschie

Realisat ie

Finance & Cont rol

Regio Feijenoord

Inf or mat isering & Aut omat isering

Regio Kralingen/ Noord

Bestuur Het bestuur bestuurt de wooncorporatie en heeft een collegiale verantwoordelijkheid voor de realisatie van de doelstellingen, de strategie, de financiering, het beleid en de daaruit voortvloeiende resultatenontwikkeling én het beleid ten aanzien van de deelnemingen van Woonstad Rotterdam. Het bestuur legt hierover verantwoording af aan de Raad van Commissarissen. In 2008 heeft Woonstad Rotterdam het Ondernemingsplan 2008-2012 vastgesteld, ‘Passie voor Rotterdam’. Het ondernemingsplan bevat de visie, missie en strategische uitgangspunten van Woonstad. Ook in 2009 is dit plan vertaald naar een jaarplan en een begroting, die op hun beurt weer bestaan uit afdelingsplannen en daaraan gekoppelde budgetten. Elk jaar worden de doelstellingen in de zogenaamde voorjaarsbrief geactualiseerd. In 2009 heeft het bestuur een verdere verdiepingsslag gemaakt in de ontwikkeling en aansturing van Woonstad Rotterdam. De ontwikkeling van de cockpit en de meerjarenbegroting zijn daar voorbeelden van. De missie is in 2009 aangescherpt. Missie en doelstellingen zijn in 2009 verder vertaald in wat de routekaart genoemd wordt. De routekaart beslaat de periode tot en met 2014 en beschrijft per jaar welke stappen gezet moeten worden om de Woonstadambities te kunnen realiseren. Omdat het nu eenmaal niet mogelijk is vier jaar vooruit te kijken, is de routekaart een levend document. Het wordt jaarlijks bijgesteld op basis van resultaten en nieuwe ontwikkelingen. Het bestuur vergadert eenmaal per twee weken, daarvan worden notulen gemaakt en wordt een bestuursbesluitenlijst bijgehouden, die op intranet wordt gepubliceerd. Daarnaast wordt op intranet een overzicht geplaatst van de belangrijkste items uit de bestuursvergadering. Vierjaarlijkse visitatie In 2009 heeft Woonstad de voorbereidingen getroffen voor het uitvoeren van het visitatietraject medio 2010. Ecorys zal het visitatietraject uitvoeren. Maximale zittingsduur De governancecode beveelt een maximale zittingsduur aan van vier jaar voor leden van het bestuur. De aanbeveling zal vooralsnog niet worden gevolgd. De Raad van Commissarissen is van mening dat het volstaat om met duidelijke prestatieafspraken te werken en dat naar een hoge mate van continuïteit van de bestuursleden gestreefd moet worden. Jaarverslag 2009

56

Jaarlijkse stakeholdersvergadering Ten aanzien van de aanbevolen jaarlijkse stakeholdersvergadering handelt Woonstad naar de geest van de Governancecode handelen. Volgens de letter van de regel is een dergelijke vergadering voor een corporatie met de omvang van Woonstad (ruim 50.000 vhe's) onwerkbaar gezien het groot aantal stakeholders (12 deelgemeenten, 28 wijken). Daarom is gekozen voor maatwerk met focusgroepen van prioritaire stakeholders. In de komende jaren zal daarvoor een passende vorm van verantwoording ontwikkeld worden. Integriteitscode Integer handelen (van de hele organisatie) is een onlosmakelijk onderdeel van good governance. De integriteitscode vat de spelregels kort samen en geeft antwoord op mogelijke dilemma’s waar medewerkers mee te maken kunnen krijgen. De nieuwe integriteitscode is in 2009, na instemming van de ondernemingsraad, vastgesteld, en daarna op de website geplaatst. Deze code geldt voor iedereen die uit naam van Woonstad Rotterdam in actie komt: medewerkers, directie, bestuursleden en commissarissen van Woonstad en relaties. Zij houden zich aan de harde en de zachte regels uit de integriteitscode. In 2009 is het helaas noodzakelijk gebleken een medewerker te ontslaan die zich niet hield aan de integriteitscode. Deze overtreding was aangekaart door een externe relatie die geïnformeerd is over het ontslag. Intern is open gecommuniceerd over deze zaak. Klokkenluidersregeling Medewerkers van Woonstad zijn in de gelegenheid eventuele misstanden veilig aan de orde te stellen. De klokkenluidersregeling biedt hiervoor de nodige handvatten. In 2009 is, na instemming van de ondernemingsraad, een nieuwe regeling vastgesteld. Het bestuur doet alles binnen haar vermogen om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden. Uitgangspunt daarbij is dat het bestuur zelf c.q. zijn aanverwanten, nooit transacties zullen aangaan waarbij tegenstrijdige belangen zou kunnen ontstaan, ook niet als die van ondergeschikt belang zijn. Mocht er echter toch sprake zijn van schijn, dan informeert het bestuur meteen de voorzitter van de Raad van Commissarissen. Hierover zal worden gerapporteerd in het jaarverslag. In 2009 is er geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen van bestuurders. Risicomanagement Het auditplan 2009 is vastgesteld met daarin een risicoanalyse en daaraan gekoppelde auditobjecten en werkzaamheden. Dit auditplan is deels in 2009 uitgevoerd en loopt nog door in 2010. Naar aanleiding van de audits zijn verbeteracties ingezet. In het kader van risicomanagement worden projectbesluiten structureel door planning & control getoetst en is in het kader van de Wet Keten Aansprakelijkheid gestart met het toetsen van de kredietwaardigheid van leveranciers. Het model van risicomanagement is in 2009 nog niet verder ontwikkeld als gevolg van de fusie/integratie. Het is de bedoeling om dit model in 2010 verder te ontwikkelen. Samenstelling bestuur Naam Functie

Portefeuille

Werkzaam in huidige functie

de heer drs. A.J.M. Schakenbos (1957)

Bestuursvoorzitter

strategie, commercie Bestuurlijke Zaken, corporate communicatie en human resources

2005

Werkzaam bij (een rechtsvoorganger van) Woonstad Rotterdam sinds 2004

mevrouw ir. M. de Bruyn (1956)

Lid van het bestuur

Wonen

2006

1980

de heer ir. W.H. Klos (1954)

Lid van het bestuur

Ontwikkeling & Techniek

2000

1997

de heer R.C. de Gier RA (1953)

Lid van het bestuur

Waarde, Finance & Facilities

2008

2008

Jaarverslag 2009

57

Nevenfuncties bestuurders Een bestuurder van Woonstad Rotterdam die een nevenfunctie wil accepteren, legt deze vooraf ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. De heer Schakenbos is lid van de Raad van Toezicht van de Velthuis-klinieken en lid van de Economic Development Board Rotterdam (EDBR).

Jaarverslag 2009

58

Hoofdstuk 7

Verslag van de Raad van Commissarissen

7.1 Algemeen Het is de taak van de Raad van Commissarissen om toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken in Woonstad Rotterdam en de met haar verbonden ondernemingen. De Raad staat het bestuur bovendien met raad terzijde. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen zijn in artikel 17 van de statuten van Stichting Woonstad Rotterdam omschreven. Een en ander is verder uitgewerkt in het reglement van de Raad van Commissarissen. 7.2 Verantwoording In dit verslag legt de Raad van Commissarissen, als onderdeel van een maatschappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop in 2009 invulling is gegeven aan zijn toezichthoudende en adviserende taak. Het verslag maakt deel uit van het Jaarverslag van Woonstad Rotterdam, waarin de aanpak en uitvoering van de vele beleidsterreinen en aandachtsvelden worden belicht. Het jaarverslag is door de Raad van Commissarissen goedgekeurd nadat dit met het bestuur was besproken. Als toezichtkader voor het uitoefenen van zijn taken hanteert de Raad van Commissarissen het BBSH, het jaarplan en de begroting, het ondernemingsplan 2008-2012, de prestatieafspraken met de gemeente Rotterdam en enkele concrete normen op het gebied van solvabiliteit, financiële continuïteit en kredietwaardigheid. Het verslagjaar 2009 stond in het teken van de verdere integratie van de organisatie tot Woonstad Rotterdam en de bijbehorende processen. In de periode van 1 januari tot en met 31 december 2009 heeft de raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam zeven maal met het bestuur over een veelheid van onderwerpen vergaderd. De raad heeft goedkeuringsbesluiten genomen over het jaarverslag, de jaarrekening, de (meerjaren)begroting (in aanwezigheid van de externe accountant) en het jaarplan voor het komende jaar. Daarnaast heeft de raad een nieuwe accountant benoemd, Deloitte, na het doorlopen van een selectieprocedure met een aantal accountantskantoren. De raad heeft zich regelmatig laten informeren over de actuele ontwikkelingen op het gebied van de WWI c.q. de ‘Vogelaarwijken’ en de daarbij behorende investeringen en subsidies, én over de ontwikkelingen rond het Europa dossier. Voorts heeft de raad kennisgenomen van de resultaten uit de rapportage van het Centraal Fonds Volkshuisvesting over Woonstad Rotterdam in Corporatie in Perspectief. In 2009 hebben de raad en het bestuur een tweetal themabijeenkomsten actuele onderwerpen besproken als: de positionering van Woonstad Rotterdam in de stad en de criteria voor maatschappelijk ondernemen door Woonstad Rotterdam. het programma van Woonstad Rotterdam rond energie en duurzaamheid. De commissarissen die op voordracht van de huurdersorganisatie zijn benoemd, hebben overleg gevoerd met de huurdersorganisatie om zich te laten informeren. Daarnaast heeft een delegatie van de raad ook dit jaar overleg gehad met een delegatie van de ondernemingsraad over actuele onderwerpen en is een gezamenlijk bezoek gebracht aan delen van het woningbezit van Woonstad. 7.3 Commissies De Raad van Commissarissen heeft twee commissies, te weten een Remuneratiecommissie en een Auditcommissie. Remuneratiecommissie De primaire functie van de Remuneratiecommissie is het voorbereiden van de besluitvorming door en het adviseren van de Raad ten aanzien van de volgende punten: - de benoeming van leden van de Raad van Commissarissen - het functioneren van de Raad van Commissarissen als geheel en van de leden afzonderlijk - het gewenste profiel van de Raad van Commissarissen en de evaluatie van dat profiel - de honorering van de leden van de Raad van Commissarissen - de benoeming van de leden van het bestuur - de door het bestuur te leveren en de geleverde prestaties - het functioneren van het bestuur als geheel en van de leden afzonderlijk - de honorering van de leden van het bestuur.

Jaarverslag 2009

59

De Remuneratiecommissie bestond tot 1 juli 2009 uit mr. W.G. van Hassel (voorzitter), ir. J.H. van der Meer en ir. J.J. Verwer. Wegens het einde van de zittingstermijn van de heer Van Hassel is dr. F.J. de Wuffel als voorzitter toegetreden van de commissie. In 2009 heeft de commissie onder andere vergaderd over: de arbeidsvoorwaarden van de bestuurders, de beoordeling van het functioneren van het bestuur over 2008, de te maken prestatieafspraken met de individuele bestuurders over het jaar 2009 en de bijbehorende prestatiebeloning. Daarbij is afgesproken om deze begin 2010 te beoordelen. de selectie van de nieuwe commissaris. De belangrijkste bevindingen van de Remuneratiecommissie gaan in op het goede functioneren van het bestuur over 2008 en het soepel verloop van het integratieproces. Honorering Raad van Commissarissen De honorering van de Raad van Commissarissen is gekoppeld aan de zwaarte van de functie van de afzonderlijke leden van de Raad van Commissarissen en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De honorering van de Raad van Commissarissen is mede op basis van de uitgangspunten en aanbevelingen van de commissie Meijerink, en rekening houdend met de grootte van de organisatie, opnieuw getoetst en voor het jaar 2009 ongewijzigd als volgt vastgesteld: Voorzitter € 15.600 Vice-voorzitter € 13.000 Commissievoorzitters € 13.000 Overige leden € 10.400 Auditcommissie De Raad van Commissarissen kent een Auditcommissie. De primaire functie van deze commissie is het ondersteunen van de Raad van Commissarissen bij het toezicht op de interne risicobeheersings- en controlesystemen, de naleving van wet- en regelgeving en gedragscodes, de betrouwbaarheid van de verslaggeving, inclusief de gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling, de toepassing van nieuwe wet- en regelgeving, schattingen, rapportages door de externe accountant, het belastingbeleid, het financierings- en beleggingsbeleid, de toepassing van informatie- en communicatietechnologie, de opvolging van de aanbevelingen van de externe accountant en de relatie met de externe accountant, in het bijzonder de toewijzing, de onafhankelijkheid, het functioneren, de contractvoorwaarden en het honorarium. Daarnaast kan de Auditcommissie het bestuur aanwijzingen geven over te onderzoeken onderdelen van de deelgebieden in de organisatie en daarbij behorende aandachtspunten. In bijzondere situaties is de Auditcommissie het eerste aanspreekpunt voor interne controleaspecten door daartoe aangewezen functionarissen. De Auditcommissie bestond in 2009 uit prof.dr.mr. J.C.M. van Sonderen (voorzitter), drs. P. Maaskant RA en mevrouw mr. W.L. Gillis-Burleson. De commissie heeft in de periode van 1 januari tot en met 31 december 2009 zes maal vergaderd. In die vergaderingen zijn de onderwerpen als jaarrekening, (meerjaren)begroting, treasury, het auditplan, het verslag van de auditdienst, het continuïteitsoordeel en de kredietwaardigheid behandeld. Ook is de economische crisis meermalen onderwerp van gesprek geweest. Daarnaast heeft de commissie advies uitgebracht over de keuze van de nieuwe accountant van Woonstad Rotterdam. 7.4 Governance De visie van de Raad van Commissarissen op governance luidt: Goed bestuur staat voor moreel gezag, vertrouwen, integriteit en respect; maar ook voor transparantie, verantwoording afleggen, risico’s onderkennen, zien aankomen en beperken. Goed bestuur is offensief: regels leiden niet tot ‘afvinkprocedures’. Ze worden gebruikt om een scherp inhoudelijk debat te voeren en hiermee de aandachtspunten in de organisatie op te sporen. De essentie van goed bestuur is daarmee de aanwezigheid van kwaliteit, vertrouwen en inspiratie. De Raad van Commissarissen onderschrijft de in de Aedescode en de Governancecode Woningcorporaties vastgelegde beginselen en aanbevelingen.

Jaarverslag 2009

60

Op de website staan de profielschets van de Raad van Commissarissen en het rooster van aftreden. Onafhankelijkheid De Raad van Commissarissen waakt ervoor dat de meerderheid van de leden van de Raad van Commissarissen onafhankelijk is in de zin van de in de Governancecode Woningcorporaties onder bepaling III 2.2. aangeduide criteria. De Raad heeft vastgesteld dat er geen sprake is van belangenverstrengeling van de leden van de Raad met andere functies. Er is dan ook geen sprake geweest van (transacties met) tegenstrijdige belangen waarbij leden van de Raad van Commissarissen en/of het bestuur betrokken waren. Zelfevaluatie Zoals gebruikelijk heeft de Raad van Commissarissen in 2009 eenmaal onderling overleg gevoerd, buiten aanwezigheid van het bestuur. Daarbij is (aan de hand van een checklist) het eigen functioneren van de raad geëvalueerd en is nagegaan of de samenstelling en de aanwezige deskundigheden nog voldoen aan het vastgestelde profiel. Ook de informatievoorziening aan de Raad is besproken en hierbij is ook het oordeel van het bestuur over het functioneren van de Raad betrokken. Dit onderling beraad heeft niet geleid tot een bijstelling van de werkwijze van de Raad of andere maatregelen. Voorts heeft de Raad vastgesteld dat er geen sprake is van belangenverstrengeling van de leden van de Raad met andere functies. Bezoek aan wijken De Raad van Commissarissen bezoekt elk jaar in september enkele wijken en buurten waar de Woonstad Rotterdam actief is, om zich op de hoogte te stellen van de ontwikkelingen op het gebied van beheer en stedelijke vernieuwing. In 2009 werd het Sleephellingproject bezocht, het project waarvoor Woonstad de Passief Bouwen Award heeft gewonnen. 7.5 Deskundigheid De Raad van Commissarissen werkt met een profielschets, gerelateerd aan zijn omvang, samenstelling en activiteiten, voor de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden van de Raad van Commissarissen. In 2009 is de profielschets voor de Raad van Commissarissen in algemene zin ongewijzigd gebleven. Naar aanleiding van het vertrek van een commissaris met deskundigheid op het gebied van ontwikkeling, bouw en beheer van vastgoed is de profielschets op dit onderdeel geactualiseerd. De nieuw geworven commissaris beschikt over ruime deskundigheid op dat gebied. Voor de samenstelling van de Raad van Commissarissen geldt als algemeen uitgangspunt dat hij beschikt over: • kennis en ervaring op het gebied van bestuur en toezicht, • een strategische oriëntatie, • een brede maatschappelijke ervaring en betrokkenheid, • kennis van en affiniteit met de volkshuisvesting, • kennis van de financiële regelgeving en het financiële beheer van een onderneming, • duidelijke binding met Rotterdam, • affiniteit en betrokkenheid bij de fusiecorporatie. • Met inachtneming van deze algemene uitgangspunten dienen binnen de Raad specifieke deskundigheden aanwezig te zijn op de volgende gebieden: • financiën, bedrijfseconomie, treasury • juridische zaken • bedrijfskunde • human resource management • volkshuisvesting, stedelijke ontwikkeling en planologie • ontwikkeling, bouw en commercieel beheer van vastgoed • zorg, welzijn en sociale zaken openbaar bestuur Commissarissen houden hun deskundigheid op het gebied van toezicht/governance op peil door het volgen van seminars onder andere bij de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties. Door de Raad van Commissarissen is vastgesteld dat zowel de algemene als de specifieke deskundigheden op dit moment ruimschoots aanwezig zijn.

Jaarverslag 2009

61

7.6 Samenstelling Raad van Commissarissen Volgens de statuten bestaat de Raad van Commissarissen uit tenminste zeven en ten hoogste negen personen. Twee leden worden benoemd op voordracht van de gezamenlijke huurdersorganisaties en één lid op voordracht van de ondernemingsraad. In 2009 hebben Bestuur en Raad van Commissarissen veel oog gehad voor proactieve naleving van de Governancecode. Een commissaris is tussentijds afgestreden, na aanvaarding van een functie die onverenigbaar was met het commissariaat bij Woonstad Rotterdam. Twee leden van de Raad , de heren Van der Meer en Van Hassel, zijn afgetreden, na het bereiken van de maximale zittingsduur. Nieuwe leden zijn volgens de officiële richtlijnen open en transparant geworven. In 2009 hebben bestuur en raad bovendien gesprekken gevoerd over de noodzakelijke omvang van de raad en zijn profiel. Bij de fusie in 2007 is besloten het aantal commissarissen terug te brengen. Het vertrek van drie commissarissen in 2009 heeft dan ook geleid tot één enkele vacature voor een commissaris. Deze vacature is begin 2010 ingevuld door de benoeming van de heer ir. P.A.R.J. Vismans. In de periode van 1 januari tot 31 december 2009 bestond de Raad van Commissarissen uit de volgende leden: Ir. J.J. Verwer (1941) voorzitter Was voor zijn pensionering in 2005 algemeen directeur van Eon Benelux NV. Is thans adviseur van de Raad van Bestuur van Eon AG in München, adviseur van Nauta Dutilh advocaten en voorzitter van de Raad van Commissarissen van Electrorisk (captive van de e-bedrijven). De heer Verwer is per 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sinds 2001 voorzitter van de Raad van Commissarissen van de Nieuwe Unie. Zijn huidige zittingsperiode loopt per 31 december 2012 af. Daarna is hij niet langer herbenoembaar. Binnen de Raad van Commissarissen is hij lid van de Remuneratiecommissie. Ir. J.H. van der Meer (1938) vice-voorzitter Was voor zijn pensionering directievoorzitter van de divisie Europa van Rodamco NV. Is thans lid van de Raad van Commissarissen van steenfabriek De Rijswaard BV en non-executive director bij vastgoedonderneming BCRE BV. De heer Van der Meer is per 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sedert 1997 lid van de Raad van Commissarissen van het Woningbedrijf Rotterdam, waar hij laatstelijk de functie van voorzitter vervulde. De heer Van der Meer is per 31 december 2009 afgetreden wegens het bereiken van de maximale zittingsduur. Mevrouw mr. W.L. Gillis-Burleson (1960) Is directeur-eigenaar van Legato en momenteel lid van de Raad van Commissarissen van de Rabobank Rotterdam, voorzitter van de Raad van Toezicht van STR (Thuiszorg/Kraamzorg/Ouder en Kind). Tenslotte is zij penningmeester van Opportunity in bedrijf. Zij was tot voor kort plaatsvervangend voorzitter van de Kamer van Koophandel in Rotterdam. Daarnaast was zij tot en met 2009 (bestuurs)lid van de Economic Development Board en de Rotterdamse Ondernemers Organisatie. Mevrouw Gillis is op 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was zij sedert 2003 op voordracht van de Centrale Huurdersraad benoemd als lid van de Raad van Commissarissen van het Woningbedrijf Rotterdam. Haar zittingsperiode loopt af op 31 december 2011. Binnen de Raad van Commissarissen is zij lid van de Auditcommissie. Mr. W.G. van Hassel (1946) Was tot 2000 bestuursvoorzitter van Trenité Van Doorne Advocaten. Is thans onder andere voorzitter van de Raad van Commissarissen van Ahoy Rotterdam NV, ASVB BV en Eurocommercial Properties NV en voorts enkele private beleggingsmaatschappijen. Verder is hij voorzitter van het bestuur van de Kunsthal Rotterdam en de Raad van Toezicht van het Sint-Fransiscus Gasthuis. Daarnaast is hij onderzoeker in enquêtes van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. De heer Van Hassel is op 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sedert 1997 lid van de Raad van Commissarissen van het Woningbedrijf Rotterdam, een van de rechtsvoorgangers van Woonstad Rotterdam. De heer Van Hassel is per 1 juli 2009 afgetreden wegens het bereiken van de maximale zittingsduur. Binnen de Raad van Commissarissen was hij voorzitter van Remuneratiecommissie.

Jaarverslag 2009

62

Mevrouw mr. E.L. Kuijper (1948) Was voorheen gemeenteraadslid en wethouder van de gemeente Rotterdam. Zij is voorzitter van de Algemene Bezwaarschriften Commissie van de gemeente Rotterdam, commissaris bij NV Netwerk, afval- en reinigingsbedrijf in het Drechtstedengebied, bestuursvoorzitter van de Stichting Rotterdamse Volksuniversiteit, Stichting Fonds de Boer en (de Raad van Toezicht) van Stichting De Meeuw, lid van het Hoofdbestuur van Humanitas, de Nederlandse Vereniging voor maatschappelijke dienstverlening en samenlevingsopbouw, lid van de Commissie voor de Straatnamen Rotterdam en bestuurslid van de Stichting de Heerlijkheid Hoogvliet. Mevrouw Kuijper is per 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was zij sedert 15 juni 2007 lid van de Raad van Commissarissen van de Nieuwe Unie. Mevrouw Kuijper is per 1 juli 2009 afgetreden vanwege het vervullen van de functie van voorzitter van de deelgemeente Hillegersberg. Deze functie is incompatibel met de functie van commissaris bij Woonstad Rotterdam. Drs. P. Maaskant RA (1946) Was voorheen bestuursvoorzitter van Arthur Andersen Nederland. Is zelfstandig financieel adviseur en voorts voorzitter van de Raad van Commissarissen van Royal Burger Group en lid van de Raad van Commissarissen van Citco Group Ltd, Citco Bank Nederland en Citco Banking Corporation. De heer Maaskant is op 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sedert 2003 lid van de Raad van Commissarissen van het Woningbedrijf Rotterdam. Zijn huidige zittingsperiode loopt af per 31 december 2012. Binnen de Raad van Commissarissen is hij lid van de Auditcommissie. Prof.dr.mr. J.C.M. van Sonderen (1955) Is belastingdeskundige en voorzitter van de Raad van Bestuur, tevens partner van de maatschap PKF Wallast, Accountants en Belastingadviseurs te Delft. Daarnaast is hij hoogleraar aan de juridische faculteit van de Erasmus Universiteit Rotterdam en raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof te Amsterdam. De heer Van Sonderen is op 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sedert 1997 lid van de Raad van Commissarissen van de Nieuwe Unie, waarbij hij tevens fungeerde als contactpersoon voor de ondernemingsraad. Binnen de Raad van Commissarissen is hij voorzitter van de Auditcommissie. Zijn huidige en laatste zittingsperiode loopt tot 31 december 2010. W.J.J.M. Verbakel (1949) Was voorheen wethouder volkshuisvesting in de gemeente Dordrecht. Is thans wijkmanager bij de gemeente Utrecht. De heer Verbakel is op 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sedert 2003 op voordracht van de gezamenlijke huurdersorganisaties lid van de Raad van Commissarissen van de Nieuwe Unie. Zijn huidige zittingsperiode loopt af per 31 december 2010. Dr. F.J. de Wuffel (1954) Is zelfstandig organisatieadviseur. Is voorts voorzitter van de Frentrop Stichtingen te Sassenheim, Harreveld en De Heibloem, voorzitter van de Raad van Toezicht van de Careyn Zorggroep te Schiedam en lid van de Raad van Toezicht van Lucas Onderwijs te Den Haag. De heer De Wuffel is op 1 augustus 2007 benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Woonstad Rotterdam. Daarvoor was hij sedert 1 januari 2007 op voordracht van de ondernemingsraad lid van de Raad van Commissarissen van het Woningbedrijf Rotterdam. Zijn huidige zittingsperiode loopt af per 31 december 2010. 7.7 Financieel resultaat Het boekjaar sluit met een aanzienlijk negatief financieel resultaat. De operationele kosten en de volkshuisvestelijke kosten zijn hoger dan structureel kan worden volgehouden. In het licht van de huidige recessie zullen deze kosten in de komende jaren moeten worden teruggebracht tot kleinere proporties. Het tekort tast overigens de A-status van de onderneming niet aan.

Jaarverslag 2009

63

Tot slot De raad spreekt zijn waardering uit aan het Bestuur en de medewerkers voor de wijze waarop het integratieproces na de fusie medio 2007 in 2009 zijn volle beslag heeft gekregen. De beide organisaties hebben voortvarend en in goede harmonie een nieuwe en slagvaardige organisatie tot stand gebracht. Deze moet in staat geacht worden om de grote uitdagingen die de sociale woningbouw in Rotterdam stelt met elan en enthousiasme aan te gaan. De raad ondersteunt de oproep van het bestuur aan het Rijk om samen met de corporaties te komen tot goede afspraken over de (financiële) inzet van corporaties, zodat corporaties kunnen blijven doen waar ze goed in zijn, met een gezonde bedrijfsvoering.

Jaarverslag 2009

64

Hoofdstuk 8

Kengetallen Gegevens ultimo boekjaar 2009

2008 1)

2007

2006

2005

Gegevens bezit Woningen

47.335

48.098

49.235

50.896

51.988

1.490

1.644

1.743

1.694

1.745

415

602

623

637

694

23

23

23

23

23

49.263

50.367

51.624

53.250

54.450

6.018

5.816

5.380

4.739

4.197

485

460

n.b.

n.b.

n.b.

8,9

9,9

10,0

9,3

10,9

Huurachterstand totaal in %

3,4

2,5

2,2

2,0

1,7

Huurderving in %

2,3

1,6

1,8

1,9

2,7

0,3

0,4

0,7

0,7

0,7

Solvabiliteit eigen vermogen

23,0

25,8

26,2

24,2

22,2

Rentabiliteit eigen vermogen

- 13,0

-3,2

7,4

6,7

10,4

5,2

5,6

5,5

5,6

5,7

Bedrijfspanden (incl. garages) Overig 2) Woonwagens 2)

Aantal MVE-woningen ultimo boekjaar Aantal MGE/FairValue-won. ultimo boekjaar Het verhuren van woningen Mutatiegraad in %

Continuïteit Liquiditeit

Rentabiliteit vreemd vermogen Rentabiliteit totaal vermogen

0,4

2,7

5,6

5,4

6,2

11.455

11.471

9.648

8.948

8.636

8.723

9.306

9.373

8.413

7.674

33

185

5

11

35

Totale exploitatieopbrengsten per vhe

5.136

4.754

4.587

4.450

4.348

Totale opbrengsten/vhe (incl.

5.613

5.692

5.504

5.505

5.491

1.247

1.257

1.306

1.321

1.357

771

737

718

691

645

Interne financiering per vhe Balans en winst-en-verliesrekening Eigen vermogen per vhe Overige voorzieningen per vhe

verkoopwinst)

Rentelasten per vhe Afschrijvingen per vhe (Terugname) bijz. waardevermind./vhe Onderhoudsuitgaven per vhe in exploitatie 3) Kosten herstruct.+leefbaarheid/vhe Kosten werkapparaat per vhe 4) Overige (zakelijke) lasten per vhe 5) Jaarresultaat per vhe Onderhoudsuitgaven per vhe incl. MVE

138

279

-343

-318

-191

1.340

1.245

1.193

1.102

1.054

884

650

266

593

593

1.350

1.151

1.153

1.052

847

655

573

515

498

389

- 1.091

-301

695

566

797

1.240

1.156

1.115

1.036

1.006

1) Een aantal kengetallen van 2008 zijn gewijzigd naar aanleiding van het herstel van een fundamentele onjuistheid in de jaarrekening per 31-12-2008. 2) In de jaren 2005 tot en met 2008 is een aanpassing verwerkt van de woonwagens. Dit leidt tot een verschuiving van overige bezit naar woonwagens van 11 eenheden. 3) De onderhoudsuitgaven voor 2009 zijn geschoond van extra eenmalige onderhoudskosten en de effecten van de gelijkschakeling van de verantwoordingsmethodiek van e onderhoudskosten. 4) Exclusief de kosten ten gevolge van de integratie (2009). 5) Exclusief eenmalige reorganisatiekosten (2008 en 2009).

Jaarverslag 2009

65

Jaarverslag 2009

66

Hoofdstuk 9

Financiën en Deelnemingen

9.1 Financiële Resultaten (bedragen in miljoenen euro's, tenzij anders vermeld) Enkele kerncijfers - aantal verhuureenheden eind boekjaar - aantal MVE-woningen in bezit van derden eind boekjaar - gemiddeld aantal werknemers in fte

2009 49.263 6.018 516

2008 50.367 5.816 480

1

Financieel beleidsuitgangspunt Het financiële beleid van Woonstad Rotterdam is gericht op een solide financiële positie zowel op korte als lange termijn. Daarvoor gelden de volgende uitgangspunten: Een solvabiliteit op basis van historische kostprijswaardering van structureel minimaal 15%, en op basis van reële waarde structureel minimaal 25%. Voldoen aan de kredietwaardigheidnorm van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Voldoen aan de classificatie voor A-corporatie van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV). Jaarresultaat. Het jaarresultaat over 2009 bedraagt negatief € 53,7 miljoen. Over 2008 was dat nadelig € 15,1 miljoen. Het jaarresultaat is afzonderlijk onder het eigen vermogen opgenomen. Het eigen vermogen bedraagt ultimo 2009 € 415 miljoen; ultimo 2008 was dat € 468,7 miljoen. In het eigen vermogen per ultimo 2008 is een correctie (verlaging) verwerkt van € 16,6 miljoen. Die correctie betreft het herstel van een fundamentele onjuistheid in de jaarrekening 2008 inzake het tijdstip waarop een onrendabele top van investeringsprojecten behoort te worden verantwoord. Vóór de verwerkte correctie bedroeg het jaarresultaat 2008 € 1,5 miljoen. Voor een toelichting wordt verwezen naar de in de jaarrekening opgenomen waarderingsgrondslagen. De solvabiliteit gemeten op basis van de historische kostprijs, bedraagt ultimo 2009 23,1%; ultimo 2008 was dat 25,9%. Van grote invloed op het jaarresultaat zijn de volkshuisvestelijke uitgaven in combinatie met de daarvoor aangewezen bekostigingswijze. De specificatie van deze posten luidt als volgt (x 1 mln): 2009 2008 Volkshuisvestelijke uitgaven: Out of pocket € 43,5 € 33,9 als onderhoudslast verantwoord 9,9 9,0 Overige waardeveranderingen 6,8 14,1 ────── ────── Totaal volkshuisvestelijke uitgaven € 60,2 € 57,0 Bekostiging: Overheidsbijdragen Verkoopresultaat onroerend goed Totaal bekostiging Saldo

8,8 23,4 ────── € 32,2

0 47,2 ────── € 47,2

-/- 28,0 ══════

-/- € 9,8 ══════

Woonstad Rotterdam heeft een grote (herstructurering)opgave in de stad. In de realisatie daarvan wordt fors geïnvesteerd, voor het merendeel met uit verkoop van woningen verkregen middelen. Overschotten uit eerdere jaren (2007 € 51,4 miljoen) die toen aan het eigen vermogen zijn toegevoegd, worden nu besteed. Het jaarresultaat is overigens ruim € 31 miljoen nadeliger dan bij de begroting verwacht. Belangrijkste verklaring van dit verschil ligt bij de stagnatie van de verkoopresultaten (circa € 25 miljoen minder dan verwacht). 1

Het relatief lage aantal fte in 2008 wordt verklaard door een langdurige wervingsstop in verband met de plaatsing van medewerkers volgens het sociaal plan. Vacatures zijn, ook nog in het jaar 2009, tijdelijk ingevuld door middel van externe inhuur van personeel. De formatie van Woonstad is vastgesteld op 545,5 fte.

Jaarverslag 2009

67

Het verschil in resultaat ten opzichte van het voorgaand jaar kan als volgt worden gespecificeerd:

- overheidsbijdragen - overige opbrengsten - boekwinst verkopen Totaal bedrijfsopbrengsten

(x € 1 miljoen) 8,8 4,3 -/- 23,7 -/- 10,6

- afschrijvingen - (terugname) bijzondere waardeverminderingen - bijzondere waardevermindering activa in ontwikkeling - onderhoud inclusief projectonderhoud - personeelskosten - overige lasten - volkshuisvestelijke uitgaven Totaal lasten

-/-/-/-/-/-

Bedrijfsresultaat Rente Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

-/- 36,8 2,2 -/- 34,6

Resultaat deelneming Jaarresultaat

-/-/-

0,7 9,3 16,6 10,5 11,6 1,0 9,6 26,2

- /- 3,9 - /- 38,5

De afname van het jaarresultaat met € 38,5 miljoen wordt voornamelijk door deze posten veroorzaakt. Toelichting op afwijkingen van het resultaat t.o.v. 2008 1. De huuropbrengsten namen met € 2,0 miljoen toe. Als gevolg van meer leegstand nam de huurderving ten opzichte van 2008 toe met € 1,7 miljoen. Daarnaast is € 0,4 miljoen meer aan vorderingen afgeboekt dan in 2008. 2. De boekwinst op verkopen bedraagt € 23,5 miljoen tegen € 47,2 miljoen in 2008. De daling wordt voornamelijk veroorzaakt door een afname van het aantal verkopen. Dit verkoopresultaat bestaat voornamelijk uit verkopen bestaand bezit. In totaal zijn 695 woningen verkocht (getransporteerd). Daarvan werden 252 woningen onder MVEvoorwaarden verkocht. In 2008 waren dit 517 woningen. Ultimo 2009 was de voorraad verkocht maar nog niet getransporteerd, 35 woningen. 3. De hogere overheidsbijdrage betreft de verantwoording van de bijzondere projectsteun in het kader van de WWI-activiteiten. 4. De afschrijvingslasten namen toe met € 0,7 miljoen en zijn vrijwel gelijk aan die van vorig jaar. 5. De mutatie van de bijzondere waardeverminderingen bedraagt in 2009 € 7,3 miljoen, hierbij is rekening gehouden met het herstel van de fundamentele fout. De bijzondere waardeverminderingen is de mutatie van het cumulatieve verschil tussen de bedrijfswaarde en de boekwaarde per ultimo 2009 ten opzichte van ultimo 2008 op KGE-niveau. De afboeking wordt veroorzaakt door de gehanteerde parameters en het in gebruik nemen van (nieuwbouw)woningen. De nieuwbouwwoningen liggen voornamelijk in CBS-buurten waar geen ruimte meer is in de KGE. 6. De onderhoudskosten inclusief projectonderhoud (herstructurering) namen met € 10,5 miljoen toe. Dat is voornamelijk het gevolg van hoger planmatig onderhoud. 7. De personeelslasten namen toe met € 11,6 miljoen, bestaande uit € 1,7 miljoen voor het invullen van vacatures, tijdelijke inhuur van extern personeel in verband met werkzaamheden voor het integratieproces (€ 9,1 miljoen) en hogere sociale lasten € 0,7 miljoen). Sinds 1 juli 2009 is ook de organisatorische fusie van Woonstad Rotterdam een feit. Tot en met juni 2009 is de inzet gericht geweest op het herplaatsen van de medewerkers conform de afspraken in het Sociaal Plan waren opgenomen. Gedurende deze periode heeft gefaseerd externe werving plaatsgevonden. Vacatures zijn alleen tijdelijk en met behulp van externen ingevuld. Dit heeft de omvang van de personeelslasten tijdelijk doen toenemen. Daarnaast heeft Woonstad voor WWI-activiteiten extra personele inzet gepleegd. Zoals eerder gemeld in het jaarverslag heeft Woonstad bezit in een groot aantal WWI-wijken. In die wijken ontplooit Woonstad veel activiteiten met een grote inzet van personeel als buurt- en huismeesters. 8. De overige lasten namen per saldo toe met € 1 miljoen ten opzichte van 2008. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door hogere communicatiekosten en hogere kosten rioolrecht.

Jaarverslag 2009

68

9.

10.

De volkshuisvestelijke uitgaven zijn in 2009 € 9,7 miljoen hoger dan in 2008. De stijging heeft te maken met de verdere realisatie van in 2008 in uitvoering genomen projecten. Als gevolg van het projectmatige karakter van deze uitgaven kan en mag een vergelijking met de uitgaven van het voorgaande jaar niet gemaakt worden. De rentelasten daalden met € 2,1 miljoen. Dit werd voornamelijk veroorzaakt door de (her)financiering tegen lagere rentepercentages waardoor de gemiddelde rentevoet daalde.

Het totale investeringsvolume in 2009 bedroeg € 64,2 miljoen tegen € 72,9 miljoen in 2008. Dit is inclusief koopprojecten en aangekocht bezit en exclusief onderhoud. Het totale investeringsvolume komt € 8,7 miljoen lager uit dan vorig jaar met name als het gevolg van de stagnatie als gevolg van de kredietcrisis. De kasstroom vóór financieringsactiviteiten bedroeg € 1,8 miljoen en was daarmee € 28,6 miljoen lager dan vorig jaar. Per saldo werd € 4,8 miljoen aan leningen afgelost. Hierdoor namen de liquide middelen af met € 2,9 miljoen tot € 2,4 miljoen. Woonstad Rotterdam beschikt over voldoende kasmiddelen om investeringsprojecten in uitvoering te kunnen financieren. Verkorte balans De verkorte balans luidt als volgt: (in miljoenen euro's)

31-12-2009

Onroerend goed Overige vaste activa Vlottende activa

1.712,5 8,9 76,8 ────── 1.798,2 85,9 ────── 1.712,3 1.295,8 1,6 ────── 414,9 ══════

Totaal activa Niet-rentedragende schulden Werkzaam vermogen Rentedragende schulden Voorzieningen Eigen vermogen

% 31-12-20081 95,2 0,5 4,3 ────── 100,0 4,8 ────── 95,2 72,0 0,1 ────── 23,1 ═══════

1.720,4 16,8 73,0 ────── 1.810,2 73,7 ────── 1.736,5 1.258,5 9,3 ────── 468,7 ══════

% 95,1 0,9 4,0 ────── 100,0 4,1 ────── 95,9 69,5 0,5 ────── 25,9 ═══════

De bedrijfswaarde van het onroerend goed ligt ultimo 2009 circa 20% boven de boekwaarde; dat is ten opzichte van 2008 (26%) een daling van 6%. Als gevolg van het negatieve resultaat nam de solvabiliteit op basis van de historische kostprijs met 2,8% af. De rentabiliteit over het werkzame vermogen bedroeg 0,4%, wat 2,3% lager is dan vorig jaar. De rentabiliteit over het eigen vermogen bedroeg -/- 13% versus -/- 3,2% vorig jaar. De daling houdt verband met het negatieve exploitatieresultaat over 2009. Vennootschapsbelasting Vanaf 2008 is er sprake van een integrale vennootschapsbelastingplicht. De voorwaarden zijn vastgelegd in de VSO 2 welke eerst in januari 2009 is gepubliceerd. Op basis van de huidige inzichten is een berekening gemaakt voor de fiscale positie ultimo 2008 van Woonstad Rotterdam waarbij ook de fiscale uitkomsten van 2006 en 2007 volgens de VSO 1 betrokken zijn. De aangifte 2008 bevat de fiscale resultaten van 2006, 2007 en 2008. Binnen de VSO 2 bestaat de mogelijkheid om gebruik te maken van een herinvesteringsreserve (HIR). Hiermee rekening houdende ontstaat er een fiscaal compensabel verlies ultimo 2008 van € 37,9 miljoen.

1 Ten laste van het eigen vermogen is een voorziening getroffen voor onrendabele toppen van € 16,6 miljoen. Hiervan is € 7,3 miljoen in mindering gebracht op de post onroerend goed (activa in ontwikkeling) en € 9,3 miljoen verantwoord als voorziening. De betreffende cijfers en kengetallen 2008 zijn hiertoe aangepast.

Jaarverslag 2009

69

Omschrijving Indicatief fiscaal resultaat 2006 en 2007 volgens VSO 1, vastgoed waarderingsverschil Indicatief fiscaal exploitatieresultaat 2008 volgens VSO 2 Indicatief fiscaal resultaat 2008

x € 1 mln. -/- 23,7 4,3 -/- 19,4

Indicatieve mutatie herinvesteringsreserve 2008

-/- 18,5

Totaal indicatief compensabel verlies ultimo 2008

-/- 37,9

Indicatief fiscaal exploitatieresultaat 2009

-/- 30,9

Indicatief compensabel verlies ultimo 2009

-/- 68,8

Rekening houdende met het resultaat over 2009 neemt het verwachte fiscaal compensabele verlies toe tot circa € 68 miljoen ultimo 2009. Hierbij is nog geen rekening gehouden met het verschil tussen de fiscale en commerciële boekwaarde. De fiscale boekwaarde ligt boven de commerciële boekwaarde, waardoor het fiscaal compensabele verlies toeneemt. Het fiscale resultaat 2009 wordt nader bepaald. Op basis van de MJB 2009-2018 wordt verwacht dat de mogelijkheden van verliescompensatie niet volledig benut kunnen worden. Daarmee wordt de tijdshorizon waarbinnen zicht op compensatie ontstaat langer dan de vijf jaar die gehanteerd wordt voor het tot waardering brengen van dergelijke verliezen. Intracomptabele verwerking heeft om deze reden niet plaatsgevonden. 9.2 Treasury Treasurystatuut In het Treasurystatuut zijn de formele kaders voor alle activiteiten op het gebied van treasury binnen Woonstad Rotterdam vastgelegd. Vanwege de per 1 juli 2009 gerealiseerde definitieve integratie van de organisatie van Woonstad Rotterdam is het treasurystatuut in het derde kwartaal van 2009 op een aantal punten herzien. De wijzigingen hebben betrekking op de verdeling van taken en werkzaamheden op het gebied van treasury. In de vergadering van de Raad van Commissarissen d.d. 6 oktober 2009 is het herziene treasurystatuut goedgekeurd. Renterisicomanagement Een belangrijke doelstelling van treasury is het bewaken en zekerstellen van de financierbaarheid van de bedrijfsactiviteiten door tijdige en voldoende toegang tot de geld- en kapitaalmarkt op zowel korte als lange termijn. Dit gebeurt door actief saldobeheer op korte en lange termijn. Als deelnemer van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) worden nieuwe leningen afgesloten onder borgstelling door het WSW. Woonstad Rotterdam voldoet aan de eisen van kredietwaardigheid en solvabiliteit die het WSW stelt. Acties op het gebied van langjarige financiering en renterisico management worden vooraf met het WSW afgestemd. Treasurybeleid Het treasurybeleid van Woonstad Rotterdam is gericht op het actief beheersen van financieringsen renterisico’s. De belangrijkste uitgangspunten zijn: het benutten van mogelijkheden ten aanzien van herfinanciering van leningen, benutten van mogelijkheden op de rentemarkt, het spreiden en vermijden van risico’s, zo veel mogelijk intern financieren en streven naar balansverkorting. Uitgangspunt voor het voorfixeren van renterisico’s is dat afhankelijk van de mate van (on)zekerheid van de renterisico’s, binnen het van de Raad van Commissarissen verkregen mandaat, besloten wordt tot het daadwerkelijk vroegtijdig vastleggen van rentepercentages. Het treasurystatuut staat, binnen daaraan gestelde kaders, het toepassen van rentederivaten toe. In voorgaande jaren zijn hiertoe met drie banken basiscontracten voor rentederivaten afgesloten; tot op heden wordt hiervan geen gebruik gemaakt.

Jaarverslag 2009

70

Treasurycommissie Het treasurystatuut van Woonstad Rotterdam voorziet in een treasurycommissie. De treasurycommissie heeft de volgende samenstelling: Bestuurder Waarde Finance & Facilities (voorzitter), Bestuursvoorzitter, Manager Finance & Control, Senior medewerker Financieel Beleid (secretaris), Medewerker Financieel Beleid en twee externe deskundigen.1 De treasurycommissie heeft een brede adviserende taak op het gebied van financiën en treasury. In 2009 is de treasury commissie drie maal in vergadering bijeen geweest. De belangrijkste agendapunten waren: ontwikkeling financieringsbehoefte, ontwikkeling financierbaarheid en faciliteringsvolume bij het WSW, beoordelingen door WSW en CFV, herfinanciering aflossingen bestaande leningen, aanpassing treasurystatuut vanwege definitieve integratie organisatie per 1 juli 2009, treasuryparagrafen jaarplan en meerjarenbegroting, ontwikkelingen geld- en kapitaalmarkt en ontwikkelingen rentemarkt. De treasurycommissie heeft positief geadviseerd ten aanzien van de acties op het gebied van treasury in 2009. Nieuw afgesloten leningen In 2009 zijn onder borgstelling van het WSW zes nieuwe fixe-leningen voor een totaalbedrag van € 147,5 miljoen gesloten. Deze leningen zijn overwegend bedoeld als herfinanciering van aflossingen op bestaande leningen in 2009 en 2010 en hebben geleid tot verlaging en spreiding van de renterisico’s in de komende jaren. Drie fixe-leningen, gesloten in juli 2009 (elk € 25 miljoen), zijn reeds gestort in september, november en december 2009. De overige drie fixe-leningen, gesloten in december 2009 (totaal € 72,5 miljoen), hebben stortingsdata in januari, februari en maart 2010. Het gemiddelde rentepercentage van de nieuwe leningen is 3,758%. Gemiddelde rente leningen De huidige portefeuille van langjarige vastrentende leningen van Woonstad Rotterdam is het resultaat van de samenvoeging van de leningenportefeuilles van de rechtsvoorgangers Stichting De Nieuwe Unie en Stichting Woningbedrijf Rotterdam en de nieuwe leningen die na de fusie op naam van Woonstad Rotterdam zijn gesloten. De gemiddelde rentecoupon van de leningenportefeuille bedroeg per 31 december 2009 5,1% (per 31 december 2008 was dat 5,3%). Mede ten gevolge van de in juli en december 2009 gesloten nieuwe leningen neemt de gemiddelde rentecoupon op de huidige portefeuille van langjarige vastrentende leningen tot ultimo 2011 af tot 4,8%. Renterisicoprofiel Het WSW definieert het renterisico op de bestaande leningenportefeuille als het totale bedrag waarover in een jaar een nu nog onbekend nieuw rentepercentage betaald gaat worden. Het renterisico per jaar bestaat uit het totale bedrag aan eindaflossingen en renteaanpassingen van bestaande leningen. De huidige norm van het WSW voor het maximaal aanvaardbare renterisico in een jaar is bepaald op 15% van de restant hoofdsom van langlopende leningen. Het renterisicoprofiel van Woonstad Rotterdam volgens de definitie van het WSW tot het einde van de looptijd van de huidige leningen is weergegeven in de onderstaande grafiek. Het renterisico kent een redelijke spreiding en bedraagt de komende tien jaar gemiddeld 6% per jaar. Dat ligt ruim onder de norm van 15% die het WSW hanteert.

1

Een externe deskundige op vaktechnisch gebied en een externe deskundige op het vlak van macroeconomische verkenningen en rentevisies.

Jaarverslag 2009

71

Grafiek: Renterisicoprofiel volgens definitie WSW (in € miljoen)

BIJLAGE BIJ TEKST TREASURY JAARVERSLAG WOONSTAD ROTTERDAM 2009:

Getallen behorende bij de grafiek “Grafiek: Renterisicoprofiel volgens definitie van het WSW (in € 1.000)” te behoeve van de drukker van het jaarverslag. Bedragen x € 1.000

Jaarverslag 2009

72

9.3 Verbindingen Van Woonstad Rotterdam is onderstaand organigram te presenteren inclusief deelnemingen en samenwerkingsverbanden.

Flexibel Wonen

Stichting Woonpromotie Rotterdam

Stichting VVE 010

Prinsenhof

St. Woonstad Rotterdam

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

DNU Exploitatiemaatschappij BV 100%

DNU Ontwikkelingsmaatschappij BV 100%

dNU Deelnemingen 1 BV 100%

WOM Tarwewijk CV 32,5%

1

DNU Holding BV 100%

2

Vastgoed Woonhotel VOF 50%

3

NV Stadsvastgoed 19,6%

4

WOM Tarwewijk BV 33,3%

5

OCT Beheer BV 50%

6

OCNC BV 33,3%

7

OCNC CV

8

Woonstad FBI BV 100%

9

Woonstad OBA BV 100%

10

WBR Extra BV 100%

11

Stadsherstel Historisch Rotterdam NV 1,1%

Ontwikkelcombinatie Tarwewijk CV 48%

Woonstad Rotterdam heeft verbindingen met: 1. Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk CV / Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk beheer BV Voor de aanpak van de Tarwewijk is in april 2004 een samenwerkingsovereenkomst getekend door de gemeente Rotterdam, AM Grondbedrijf BV en Woonstad Rotterdam. Deze samenwerking is geformaliseerd met een CV/BV-constructie. Op 27 december 2004 is daartoe opgericht de Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk CV, waarin wordt deelgenomen door De Nieuwe Unie Deelnemingen 1 BV, Commandite Rotterdam BV, AM Grondbedrijf BV en de Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk Beheer BV. Doelstelling van de Wijkontwikkelingscombinatie Tarwewijk CV is het zelfde als bij de ontwikkelingscombinatie Tarwewijk CV en is gericht op het aanbrengen van meer variatie in het woningaanbod, fysieke verbetering van de woningen en intensieve sociale begeleiding van de bewoners, in combinatie met gerichte aandacht voor orde, veiligheid en kwaliteit van openbare ruimten in de Tarwewijk De eerstgenoemde drie partijen nemen ieder deel voor 32,5% en de laatstgenoemde, welke als beherend vennoot optreedt, neemt deel voor 2,5%. De CV beschikt over een maatschappelijk kapitaal van € 3 miljoen, waarvan in overeenstemming met haar aandeel de Nieuwe Unie Deelnemingen 1 BV € 975.000 heeft ingebracht. In de op 24 november 2004 opgerichte Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk Beheer BV bedraagt het geplaatste en gestorte maatschappelijk kapitaal € 90.000. Hierin nemen deel, ieder voor een derde, de Stichting Woonstad Rotterdam, AM Grondbedrijf BV en de gemeente Rotterdam. Daarnaast heeft Woonstad Rotterdam zich, net zoals de overige deelnemende partijen, garant gesteld voor eenderde van een laagrentende (0,5%) SVN-lening ten bedrage van € 2,7 miljoen, ofwel € 0,9 miljoen. Met de NV Bank Nederlandse Gemeenten is door de Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk een kredietovereenkomst aangegaan tot een bedrag van maximaal € 20 miljoen.

Jaarverslag 2009

73

De WOM heeft geen projectresultaten in 2009, wel is er een forse negatieve aanpassing in de grex te verwachten. Woonstad heeft half november een bod uitgebracht op 127 woningen van de WOM voor een bedrag van € 7.400.000. Dit bod heeft de WOM afgewezen. De partijen AM en het OBR achten een verlies van maximaal € 3,9 miljoen (per partij derhalve € 1,3 miljoen aanvaardbaar. Per 1-1-2010 wordt een herziene Grex opgesteld. Woonstad is van mening dat de afwaardering in 2009 dient te vallen en heeft op deze deelneming € 975.000 afgeboekt. Tevens is er een voorziening getroffen van € 325.000. Een eerste indicatie van het resultaat van de herziene grex per 1-1-2010 wordt € 2,2 miljoen negatief. 2. Ontwikkelingscombinatie Tarwewijk CV/Ontwikkelingscombinatie Tarwewijk beheer BV In het totaal plan voor de ontwikkeling van de Tarwewijk is voorzien dat een deel van de projecten binnen de WOM Tarwewijk ontwikkeld zullen worden en dat voor een ander deel een ontwikkelingscombinatie opgericht zal worden met als participanten Woonstad Rotterdam en AM Wonen BV. Hier is gekozen voor een CV/BV-constructie. Doelstelling van de Ontwikkelingscombinatie Tarwewijk CV is het aanbrengen van meer variatie in het woningaanbod, fysieke verbetering van de woningen en intensieve sociale begeleiding van de bewoners, in combinatie met gerichte aandacht voor orde, veiligheid en kwaliteit van openbare ruimten in de Tarwewijk. De Ontwikkelingcombinatie Tarwewijk CV beschikt over een maatschappelijk kapitaal van € 90.000, waarvan in overeenstemming met haar 48%-aandeel de Nieuwe Unie Deelnemingen 1 BV in 2006 € 43.200 heeft ingebracht. In de Ontwikkelingscombinatie Tarwewijk beheer BV bedraagt het maatschappelijk kapitaal € 90.000, waarvan € 18.000 geplaatst en gestort. Hierin heeft in 2006 de Stichting Woonstad Rotterdam net zoals AM Wonen BV € 9.000 gestort. 3 Vastgoed Woonhotel Rotterdam VOF Woonstad Rotterdam en Woonbron nemen ieder voor 50% deel in Vastgoed Woonhotel Rotterdam VOF. Hierin zijn het vastgoed en de inventaris van het Woonhotel ondergebracht. De essentie van het Woonhotel is dat het gebouw tijdelijke huisvesting biedt, enerzijds op commerciële basis en anderzijds voor begeleiding van huurders die verwezen worden door sociale instellingen. Woongedrag, veiligheid en verblijfsklimaat kunnen door het Woonhotel gegarandeerd worden. Vastgoed Woonhotel Rotterdam VOF verhuurt het Woonhotel aan een door derden gedreven exploitatie-BV. Door het hanteren van de bij verhuur gebruikelijke calculatietechnieken ontstaat in de eerste jaren een verlies, dat in latere jaren gecompenseerd moeten worden. Daarnaast is in het bedrijfsplan voorzien in een lagere bezettingsgraad in de beginjaren. Het negatieve resultaat van de VOF over 2009 is € 68.966. Het verlies voor Woonstad bedraagt op basis van de 50% participatie dus € 34.483. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat er grote achterstanden zijn in het betalen van de huur door de huurder van het Woonhotel. De totale achterstand bedraagt momenteel € 450.000. Er wordt gewerkt om een regeling te treffen waarbij de achterstand ingelopen kan gaan worden. Een optie hierbij is om de “overomzet”-regeling verder in de toekomst te schuiven op voorwaarde dat met behulp van een extern financier de achterstand kan worden ingelost. 4 NV Stads Vastgoed Woonstad Rotterdam neemt, net zoals nog drie collega-corporaties, voor € 2,2 miljoen (= 19,6%) deel in het aandelenkapitaal inclusief agioreserve van de NV Stads Vastgoed. Naast de vier corporaties nemen de gemeente Rotterdam, de NV Bank Nederlandse Gemeenten en een bouwbedrijf deel in voornoemde NV. De NV Stads Vastgoed is een bijzonder bedrijf dat een actieve bijdrage aan de volkshuisvesting levert door verwerving en verbetering van woningen in maatschappelijk kwetsbare buurten binnen de Rotterdamse regio. De bedrijfsactiviteiten zijn aanvullend op de reguliere werkzaamheden van de woningcorporaties waar het woningverbetering betreft. Vooral door de verspreide ligging en beperkte aantallen leent de verbetering zich er voor niet als reguliere werkzaamheid van de corporaties opgenomen te worden. De deelnemende partners heroriënteren zich over de rol en positie van Stads Vastgoed in de aanpak van de particuliere voorraad. Het resultaat over 2008 is ruim € 2 miljoen negatief. Het aandeel van Woonstad in de NV bedraagt 20% ofwel € 400.000, hiervan is € 272.000 in 2008 en € 128.000 is in 2009 verantwoord. Tevens is de huidige liquiditeitssituatie van de NV slecht. Over de toekomst van de deelneming wordt gesproken binnen de RvC van de deelneming. In verband met de verwachte liquidatie van de deelneming is in 2009 € 1,9 miljoen afgewaardeerd.

Jaarverslag 2009

74

Er wordt vanuit gegaan dat de aandelen om niet worden verkocht/vervreemd. Tevens wordt gedacht om een deel van het vastgoed over te nemen. Er is een werkgroep ontmanteling samengesteld. De afboeking is in de cijfers verwerkt. 5-6 CV Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk / OCNC BV Da samenwerking ten aanzien van de herstructurering van Nieuw Crooswijk is vormgegeven in een CV/BV-constructie. Woonstad Rotterdam heeft zowel in de CV als de BV een belang van 33,3%. Woonstad Rotterdam is commanditair vennoot van CV Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk (CV OCNC). Het doel van de vennootschap is het ontwikkelen en realiseren van de plannen voor de herstructurering van Nieuw Crooswijk, conform de daarvoor bepaalde uitgangspunten. De andere commanditaire vennoten zijn Era Bouw BV en Proper-Stok Woningen BV. De beherende vennoot is OCNC BV. De omvang van het financiële risico voor Woonstad Rotterdam wordt beperkt door bepalingen in de overeenkomst tot oprichting van de ontwikkelingscombinatie. Dit betreft bepalingen t.a.v. financiering, vergoeding voor grond en te slopen woningen en aantal en prijs van de aan Woonstad Rotterdam te leveren sociale sector woningen. Woonstad Rotterdam deelt niet mee in het verlies van de ontwikkelingscombinatie en deelt vanaf een bepaald percentage wel mee in de winst. In verband met deze beperkte gerechtigdheid tot de reserves en resultaten van deze vennootschappen worden deze deelneming tegen verkrijgingsprijs gewaardeerd. Eind 2009 heeft Woonstad Rotterdam € 12,8 miljoen te vorderen op de CV OCNC uit hoofde van: 1. € 2,1 miljoen aan verstrekte renteloze hypothecaire leningen in verband met door CV OCNC aangekocht onroerend goed ten behoeve van het project. Deze leningen kennen een looptijd tot 1 januari 2015. Op het aangekochte onroerend goed heeft de vennootschap hypotheek gegeven aan Woonstad Rotterdam. Woonstad Rotterdam beheert deze panden voor eigen rekening en risico. 2. € 0,4 miljoen aan aangekocht onroerend goed ten behoeve van het project. Dit onroerend goed zal op moment van sloop tegen kostprijs worden overgedragen aan CV OCNC. 3. € 1,9 miljoen ingebrachte boekwaarden van woningen en bedrijfsruimten. 4. € 4,0 miljoen aan vooruitbetaalde kosten ten behoeve van herhuisvesting van bewoners en bedrijven (€ 3,7 miljoen) en planvoorbereidingskosten (€ 0,3 miljoen). De kosten van herhuisvesting kunnen in rekening gebracht bij de CV OCNC op het moment van start bouw van de betreffende planfase. 5. € 4,4 miljoen aan financiering van de liquiditeit van CV OCNC. 7 Woonstad Rotterdam FBI BV In december 2007 is Woonstad Rotterdam FBI BV opgericht en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en is een 100% deelneming van Woonstad Rotterdam. De vennootschap heeft ten doel het beleggen van vermogen in registergoederen, effecten en schuldvorderingen. Woonstad Rotterdam FBI BV is een fiscale beleggingsinstelling en is opgericht in verband met de voorgenomen keuze voor model I op basis van de zgn. Vaststellings-overeenkomst ‘Belastingplicht Woningcorporaties’ (VSO 1). In 2008 heeft Woonstad Rotterdam definitief gekozen voor model I. In dit model is sprake van een juridische scheiding tussen vrijgestelde activiteiten en belaste activiteiten. De stichting Woonstad Rotterdam verricht alleen vrijgestelde activiteiten en de belaste activiteiten worden fiscaal uitgevoerd voor rekening en risico van één of meerdere dochtervennootschappen. De fiscale consequenties van VSO 1 worden in de aangifte 2008 opgenomen. De BV heeft op 31 december 2008 alle bezittingen weer overgedragen aan Woonstad Rotterdam. In 2009 zijn er geen activiteiten uitgevoerd. 8 Woonstad Rotterdam OBA BV In mei 2008 is Woonstad Rotterdam OBA BV opgericht en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel als 100% deelneming van Woonstad Rotterdam. Woonstad Rotterdam OBA BV is een afzonderlijke BV, ten behoeve van de overige belaste activiteiten voortvloeiend uit de zgn. vaststellingsovereenkomst ‘Belastingplicht Woningcorporaties’ (VSO 1). Voor de formele afwikkeling van de VSO 1 heeft een levering en teruglevering van vastgoed tussen Woonstad Rotterdam en Woonstad Rotterdam OBA BV plaatsgevonden. De fiscale consequenties van VSO 1 worden in de aangifte 2008 opgenomen. De BV heeft op 31 december 2008 alle bezittingen weer overgedragen aan Woonstad Rotterdam. In 2009 zijn er geen activiteiten uitgevoerd. 9 Woningbedrijf Rotterdam Extra BV Deze vennootschap heeft als doel het ontwikkelen woningbouwprojecten op herstructureringslocaties ten behoeve van lagere inkomensgroepen. Momenteel worden er geen activiteiten ondernomen door deze vennootschap. Woonstad Rotterdam heeft een belang van 100% in Woningbedrijf Rotterdam Extra BV.

Jaarverslag 2009

75

10 Stadsherstel Historisch Rotterdam NV Deze vennootschap beoogt een wezenlijke bijdrage te leveren aan het behoud van monumenten in Rotterdam. Woonstad Rotterdam heeft hier een aandeel in van 1%. Tot op heden heeft de vennootschap jaarlijks stockdividend uitgekeerd. 11 Stichting administratiekantoor NCCW In 2009 is de participatie vrijwel tegen boekwaarde verkocht. Over 2008 is een dividend ontvangen van € 17.000. Woonstad Rotterdam heeft zitting in het bestuur/ de Raad van Commissarissen van: Stichting VvE-010. Begin 2009 is de VvE-010 opgericht. Deelnemers in de stichting zijn de gemeente Rotterdam, Stichting Woonbron en Stichting Woonstad Rotterdam elk voor 33,3%. Woonstad Rotterdam heeft, net als de andere deelnemers, zitting in de Raad van Commissarissen. Doelstelling van de stichting is het ondersteunen, reactiveren, stimuleren, adviseren van verenigingen van eigenaars van appartementscomplexen, ten einde onderhoudsachterstanden weg te werken, zogenaamde “slapende verenigingen” tot leven te wekken en te komen tot een doelmatig en efficiënt beheer en exploitatie binnen de vereniging gericht op een langdurige instandhouding van het beheerde gebouw. Het stichtingskapitaal bedraagt € 1,2 miljoen, het aandeel van Woonstad Rotterdam bedraagt € 400.000. Dit kapitaal is ten laste van 2009 afgeboekt. De aanloopkosten van de voorexploitatie in 2008/2009 komen voor rekening van de deelnemende partijen, het aandeel van Woonstad Rotterdam bedroeg € 425.000 en is ten laste van het jaarresultaat 2009 verantwoord. Stichting Flexibel Wonen Rotterdam Rijnmond Corporaties zijn slechts beperkt toegerust om woonbegeleiding aan bijzondere doelgroepen te bieden. Daarom is samen met Com.Wonen en PWS in 2005 de Stichting Flexibel Wonen Rotterdam Rijnmond (FWRR) opgericht. De participanten vormen gezamenlijk het bestuur van de stichting. FWRR is een aparte beheerorganisatie, die zich specifiek op de huisvesting van bewoners met een woon- en hulpvraag richt. Met dit initiatief hebben deze corporaties hun kennis en ervaring gebundeld om te kunnen voorzien in een professionele aanpak voor wonen op maat voor kwetsbare groepen in de samenleving en binnen zorginstellingen. Met woontoezicht geeft FWRR waar nodig kamerbewoners ondersteuning bij het wonen. Ze wil op die manier tegelijkertijd overlast voor omwonenden voorkomen. Dit concept past geheel binnen het collegeprogramma van de gemeente Rotterdam die een gezonde woningmarkt voor ogen heeft. Hiermee wordt ook voorkomen dat veel kwetsbare groepen zijn aangewezen op een kamer in een illegale verblijfsinrichting. De corporaties gaan met de gemeente de verplichting aan om de komende vijf jaar gemiddeld 150 kamers per jaar op te leveren. In de loop van 2009 is de participatie door Woonstad Rotterdam uitgebreid. Naast een vaste bijdrage per participant wordt een variabele vergoeding betaald voor elke bij FWRR in beheer zijnde woning. In 2009 heeft FWRR 381 woningen in beheer van Woonstad Rotterdam. Stichting Woonpromotie Rotterdam De Stichting Woonpromotie Rotterdam is een samenwerkingsverband van bijna alle ontwikkelaars, makelaars, woningcorporaties en beleggers die in de Rotterdamse nieuwbouwmarkt actief zijn. De stichting, die ondersteund wordt door het OntwikkelingsBedrijf van de gemeente Rotterdam, heeft tot doel het Rotterdamse nieuwbouw- en renovatieaanbod onder de aandacht van het publiek te brengen. Het gaat daarbij om koopwoningen en (vrije sector) huurwoningen. Ook wil de stichting Rotterdam promoten als een stoere, wereldse en dynamische woon- en leefstad. Stichting beheer ontmoetingscentrum Prinsenhof In 2006 is, samen met Stichting Pameijerkeerkring en Stichting Laurens, de Stichting Beheer Ontmoetingscentrum Prinsenhof opgericht. In de statuten is de doelstelling als volgt omschreven: De stichting heeft den doel het beheren van het pand Bramantestraat 30 te Rotterdam met als doelstelling het in stand houden en exploiteren van het pand als ontmoetingscentrum voor omwonenden, in het bijzonder de omwonenden met een verstandelijke beperking en ouderen en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdeling verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. In 2007 is de samenwerking verder uitgebreid met een transitieprogramma in het kader van vernieuwingen in de zorg.

Jaarverslag 2009

76

Hoofdstuk 10 Verklaring Bestuur Het bestuur van Woonstad Rotterdam verklaart dat Woonstad Rotterdam een adequate invulling heeft gegeven aan het uitgangspunt ‘uitsluitend werkzaam in het belang van de volkshuisvesting’, zoals omschreven in artikel 11 van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). Rotterdam, 15 juni 2010

Bestuur Woonstad Rotterdam (voor vaststelling)

Raad van Commissarissen (ter goedkeuring)

……………………………………. drs. A.J.M. Schakenbos

…………………………………. ir. J.J. Verwer

……………………………………. mevr. ir. M. de Bruyn

…………………………………. mevr. mr. W.L. Gillis-Burleson

…………………………………….

………………………………….

ir. W.H. Klos

drs. P. Maaskant RA

……………………………………. R.C. de Gier RA

…………………………………. prof.dr. J.C.M. van Sonderen

…………………………………. W.J.J.M. Verbakel

…………………………………. ir. P.A.R.J. Vismans

…………………………………. dr. F.J. de Wuffel

Jaarverslag 2009

77

Jaarverslag 2009

78

Hoofdstuk 11

Jaarverslag 2009

Geconsolideerde Jaarrekening 2009

79

Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (voor winstbestemming) (bedragen in duizenden euro's) 31-12-2009

31-12-2008

1.639.197 48.168 26.652 ──────── 1.714.017

1.672.929 31.177 16.253 ─────── 1.720.359

25 254 8.411 243 ──────── 8.933 ──────── 1.721.407 ════════

1.431 4.900 10.012 415 ──────── 16.758 ─────── 1.737.117 ════════

Voorraden

31.093

34.088

Onderhanden werk

24.525

15.131

3.837 5.163 3.736 4.546 2.344

2.814 8.266 604 5.472 6.261

2.396 ──────── 77.640

5.330 ─────── 77.966

1.800.590 ════════

1.815.083 ════════

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Onroerende zaken in exploitatie Onroerende zaken in ontwikkeling Onroerende zaken ten dienste van de exploitatie

Financiële vaste activa Te vorderen subsidies Deelnemingen Vorderingen op deelnemingen Overige financiële vaste activa

Totaal vaste activa VLOTTENDE ACTIVA

Vorderingen Huurdebiteuren Vorderingen deelnemingen Gemeente Overige vorderingen Overlopende activa

Liquide middelen Totaal vlottende activa

TOTAAL

Jaarverslag 2009

80

Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (voor winstbestemming) (bedragen in duizenden euro's) 31-12-2009

31-12-2008

468.702 -53.746 ──────── 414.956 ════════

483.871 -15.169 ──────── 468.702 ════════

1.641 ════════

9.318 ════════

1.148.054 1.702 ──────── 1.149.756 ════════

1.142.337 1.674 ──────── 1.144.011 ════════

42.098 103.912 1.768 6.332 5.028 75.099 ──────── 234.237 ════════

0 114.413 6.617 2.822 4.904 64.296 ──────── 193.052 ════════

1.800.590 ════════

1.815.083 ════════

PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Resultaat boekjaar

Voorzieningen

Langlopende schulden Leningen overheid en kredietinstellingen Waarborgsommen Totaal langlopende schulden

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Aflossingsverplichting langlopende schulden Schulden aan leveranciers Belastingen en sociale premies Onderhanden werk projecten Overige schulden en overlopende passiva Totaal kortlopende schulden

TOTAAL

Jaarverslag 2009

81

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2009 (bedragen in duizenden euro's) 2009

2008

227.539 8.817 14.153 23.493 16.641 ─────── 290.643

227.069 42 13.585 47.217 12.342 ─────── 300.255

37.975 6.783 44.504 3.118 5.060 73.264 14.153 50.941 43.525 ────── 279.323 ══════

37.119 14.066 33.713 3.390 4.013 62.693 13.585 49.906 33.885 ────── 252.370 ══════

11.320

47.885

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

3.870 65.308 ─────── - 61.438

4.022 67.345 ─────── - 63.323

Resultaat uit gewone bedrijfsvoering

- 50.118

-15.438

Belastingen Resultaat deelnemingen

0 - 3.628 ─────── - 53.746 ═══════

0 269 ─────── -15.169 ═══════

Bedrijfsopbrengsten Huren Overheidsbijdragen Opbrengsten leveringen en diensten Verkoop onroerende goederen Overige bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen vaste activa Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa in ontwikkeling Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Lasten leveringen en diensten Overige bedrijfslasten Volkshuisvestelijke uitgaven Som der bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat

Jaarresultaat na belastingen

Jaarverslag 2009

82

Kasstroomoverzicht (bedragen in duizenden euro's) Kasstroomoverzicht uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: - afschrijvingen 39.991 - Extra afschrijvingen buiten gebruik gestelde Activa ten dienste van de exploitatie 1.047 - bijzondere waardeverminderingen 6.783 - bijzondere waardeverminderingen* 9.318 - winst verkoop onroerende goederen -23.493 - onrendabele investeringen 0 - veranderingen in werkkapitaal - mutaties voorraden -6.399 - mutaties vorderingen 3.791 - mutaties kortlopende schulden 51.687 ─────── 82.725 - mutaties voorzieningen - 7.677 ─────── - ontvangen rente - betaalde rente - Resultaat deelnemingen

2009

2008

11.320

47.885 39.381 0 - 2.555 7.303 - 47.217 - 7.110

75.048 ─────── 86.368

3.870 -65.308 -3.628 ───────

5.518 - 8.590 3.663 ─────── -9.607 9.057 ─────── 4.022 - 67.345 269 ───────

-65.066

-

─────── 21.3029 Kasstroom uit investeringsactiviteiten - investeringen in materiële vaste activa - desinvesteringen in materiële vaste activa - mutatie financiële vaste activa

-65.772 38.467 7.825 ───────

63.054 ─────── -15.719

- 72.901 116.189 2.880 ────── -19.480 ─────── 1.822

Kasstroom uit financieringsactiviteiten - ontvangen uit langlopende leningen - aflossing op langlopende leningen - klim langlopende leningen

-550 ─────── 47.335

120.000 -124.756 0 ──────

46.168 ─────── 30.449 67.500 - 103.343 588 ──────

-35.255 ───────

-4.756 ──────

Netto kasstroom

-2.934 ═══════

- 4.806 ═══════

Liquide middelen begin boekjaar netto kasstroom

5.330 -2.934 ────── 2.396 ═══════

10.136 - 4.806 ────── 5.330 ═══════

Liquide middelen einde boekjaar

*

Dit betreft de afwaardering op onroerende zaken in ontwikkeling vanwege de lagere bedrijfswaarde voor de KGE Nieuw Crooswijk. In de jaarrekening per 31 december 2008 is hiervoor een voorziening getroffen omdat er nog géén uitgaven op de betreffende projecten hadden plaatsgevonden.

Jaarverslag 2009

83

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2009 Algemeen Woonstad Rotterdam is op 1 augustus 2007 ontstaan uit een fusie van Stichting De Nieuwe Unie en Stichting Woningbedrijf Rotterdam en is een voortzetting van Stichting De Nieuwe Unie. De stichting is werkzaam op het gebied van de volkshuisvesting. Het doel van de stichting is zorgen voor goede en betaalbare woningen voor brede lagen van de bevolking. Waarderingsgrondslagen Waardering van activa en passiva zijn gebaseerd op historische kosten. Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. De bedrijfsopbrengsten en het bedrijfsresultaat worden bepaald op basis van historische kostprijs. De bedrijfsopbrengsten, bedrijfslasten en financiële baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben en voorzienbaar zijn. De balans, de winst-en-verliesrekening evenals de toelichtingen luiden in duizenden euro's, tenzij anders vermeld. De jaarrekening is opgesteld op basis van de richtlijnen van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). Dit betekent dat de jaarrekening is opgesteld conform de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek (titel 9, boek 2). Consolidatie De nevenstructuur van Stichting Woonstad Rotterdam kent een aantal groepsmaatschappijen. Voor zover er activiteiten plaatsvinden zijn deze groepsmaatschappijen geconsolideerd. Indien de netto vermogenswaarde negatief is, worden eventuele vorderingen op de desbetreffende deelneming tot nihil afgewaardeerd en wordt voor het eventueel resterende negatieve bedrag een voorziening getroffen. Deelnemingen waarop de stichting geen invloed van betekenis uitoefent op het beleid zijn niet geconsolideerd en gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Geconsolideerd zijn dNU Holding BV, FBI BV, OBA BV en VOF Woonhotel. De VvE’s waarin Woonstad participeert zijn niet geconsolideerd. Woonstad Rotterdam participeert in circa 525 VvE’s. Deze participaties vloeien voort uit het gevoerde beleid om woningen uit de bestaande voorraad te verkopen. Deze VvE’s kunnen onderscheiden worden naar VvE’s onder MVE-verband (circa 400) en overige VvE’s (circa 125). In de MVE-VvE’s heeft Woonstad Rotterdam een meerderheidsbelang. Bij 71 van de overige VvE’s is er ook sprake van een meerderheidsbelang. Bij de MVE-VvE’s is er door de structuur van de VvE en de gemaakte afspraken geen sprake van een reservefonds of onderhoudsvoorziening, maar alleen van een calamiteitenfonds. Het aandeel van Woonstad Rotterdam ultimo boekjaar in het calamiteitenfonds is in de jaarrekening onder de kortlopende vorderingen verantwoord. Voor een nadere toelichting op de VvE’s wordt verwezen naar de ‘niet in de balans opgenomen verplichtingen’. Stelselwijzigingen Met ingang van 1 januari 2009 dient de nieuwe Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 221 inzake de verantwoording van het onderhanden werk te worden toegepast. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen projecten waarbij de woningen verkocht zijn (project in opdracht van derden) en woningen welke nog niet verkocht zijn maar wel bestemd voor verkoop (voorraad). Deze wijziging heeft geen effect voor het vermogen en het resultaat. In 2009 zijn de baten en lasten met betrekking tot de servicecontracten opgenomen. Deze baten en lasten zijn budgettair neutraal. Ook de hierop betrekking hebbende cijfers van 2008 zijn opgenomen. Het exploitatieresultaat 2008 blijft ongewijzigd. Aanpassing waarderingsgrondslag per 31 december 2008 Ultimo 2008 was geen rekening gehouden met de financiële gevolgen van de projectbesluiten van met name de realisatie van woningen in Nieuw Crooswijk. Deze besluiten leidden tot onrendabele investeringen die als gevolg van het vrijwel ontbreken van voldoende ruimte binnen de kasstroomgenererende eenheid (KGE) direct voorzien dienden te worden. Deze verliezen zijn alsnog verwerkt in de cijfers per 31 december 2008. Verwezen wordt naar de toelichting op het eigen vermogen en de voorziening onrendabele top. Voorheen werden de onrendabele toppen verantwoord in het jaar van oplevering van de huurwoningen.

Jaarverslag 2009

84

Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen en obligaties, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten omvatten tevens in contracten besloten afgeleide financiële instrumenten (derivaten). Deze worden door de onderneming gescheiden van het basiscontract en apart verantwoord indien de economische kenmerken en risico's van het basiscontract en het daarin besloten derivaat niet nauw verwant zijn, indien een apart instrument met dezelfde voorwaarden als het in het contract besloten derivaat aan de definitie van een derivaat zou voldoen en het gecombineerde instrument niet wordt gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening. Financiële instrumenten, inclusief de van de basiscontracten gescheiden afgeleide financiële instrumenten, worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Indien instrumenten niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winsten- verliesrekening maken eventuele direct toerekenbare transactiekosten deel uit van de eerste waardering. In contracten besloten financiële instrumenten die niet worden gescheiden van het basiscontract worden verwerkt in overeenstemming met het basiscontract. Na de eerste opname worden financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd. Verstrekte leningen en overige vorderingen Verstrekte leningen en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve-rentemethode, verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen. Verwerking integrale belastingplicht Woonstad Rotterdam is integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Bij aanvang van deze belastingplicht is de fiscale openingsbalans opgemaakt op basis van de geldende fiscale waarderingsgrondslagen. Voor het verschil tussen de waardering van de fiscale balans (fiscale boekwaarde) en de waardering in de commerciële balans (commerciële boekwaarde) wordt een belastinglatentie bepaald voor zover sprake is van verrekenbare tijdelijke verschillen. Een actieve belastinglatentie kan aan de orde zijn in het geval dat de commerciële waardering lager is dan de fiscale waardering, bij een passieve latentie is de omgekeerde situatie van toepassing. De actieve latentie dient te worden gevormd tot een bedrag waarvan het waarschijnlijk is dat de fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. In de toelichting op de balans onder niet in de balans opgenomen verplichtingen zijn de gevolgen voor de belastingheffing van de tijdelijke waarderingsverschillen en de compensabele verliezen opgenomen en nader uitgewerkt. Materiële vaste activa De materiële vaste activa bestaan uit (on)roerende zaken in exploitatie, (on)roerende zaken in ontwikkeling en (on)roerende zaken ten dienste van de exploitatie. Onroerende en roerende zaken in exploitatie Grond Over grond in eigendom wordt niet afgeschreven. De afgekochte erfpacht wordt annuïtair afgeschreven conform de economische levensduur van het complex. Woningen, woongebouwen en onroerende zaken niet zijnde woningen Zowel de woningen en woongebouwen als de onroerende zaken niet zijnde woningen (bedrijfsruimten en winkels) zijn gewaardeerd tegen historische kostprijs, verminderd met de hierop toegepaste annuïtaire afschrijvingen of tegen lagere reële waarde. De historische kostprijs bestaat uit de verkrijgings- of vervaardigingskosten. Hierin zijn begrepen de kosten van rente tijdens de bouw, toezicht, ontwikkeling en administratie. Investeringssubsidies van de overheid worden op de stichtingskosten in mindering gebracht. De afschrijvingstermijnen zijn gelijk aan de exploitatieduur van het woningcomplex dan wel de bedrijfsruimte.

Jaarverslag 2009

85

Reële waarde Ter toetsing van de boekwaarde aan de reële waarde is het woningbezit ingedeeld in kasstroomgenererende eenheden (KGE) op basis van CBS-buurten. De reële waarde is de contante waarde van het verschil tussen toekomstige inkomsten en uitgaven over de resterende exploitatieduur. De berekening van de reële waarde vindt plaats volgens de 'medio nummerandomethode', waarbij voorts de volgende uitgangspunten zijn gehanteerd: Jaarlijkse huurontwikkeling Huurderving Onderhoudslasten Overige lasten

Huurharmonisatie (opgenomen in de jaarlijkse huurontwikkeling) Jaarlijkse lastenontwikkeling Jaarlijkse stijging onderhoudslasten Levensduur

Restwaarde

Disconteringsvoet Rentabiliteitswaardecorrectie

Verkopen Bepaling onrendabele top

2010: 1,45%, 2011: 1,7%, 2012: 2,35% en jaren daarna 2,25%. Woningen 2%; Bedrijfsruimten 4,5%. Normbedrag per eenheid. Normbedrag per eenheid gebaseerd op de begroting 2010, en voor latere jaren rekening houdend met nieuw ingezet beleid. 2010: 0,25%, 2011: 0,2% en 2012: 0,1%. 2010: 1,5% en jaren daarna 2,25%. 2010 1,5 % en jaren daarna 2,25%. Inschatting per complex van de economische levensduur; minimaal 10 jaar tenzij projectmatige aanpak eerder voorzien is Historische kostprijs grond in eigendom en vergoeding boekwaarde te slopen bezit Nieuw Crooswijk. Hierbij is geen rekening gehouden met de kosten einde exploitatie. 6% Gemiddelde rentevoet van de leningsportefeuille; de uitkomst naar rato over de complexen regulier woningbezit verdeeld. Op basis van meerjarenbegroting periode 2009-2018 op basis van taxatiewaarden. Op CBS-buurt niveau.

De reële waarde van de volgens de regeling KoopGoedkoop in erfpacht uitgegeven gronden is de afkoopwaarde per 31 december 2009. Afschrijvingsmethode en -termijnen Afschrijving vindt plaats conform de annuïteitenmethode. Hierbij wordt als levensduur van de woningen de periode gehanteerd, die behoort bij de historisch op de desbetreffende woningen van toepassing zijnde subsidieregeling. Over het algemeen is dit voor nieuw gebouwde woningen 50 jaar. Voor gerenoveerde woningen is de levensduur sterk afhankelijk van het investeringsniveau. De levensduur varieert veelal van 10 tot 53 jaar. Als levensduur van de bedrijfsruimten wordt voor nieuwbouw 30 jaar en voor renovatie 10 tot 30 jaar aangehouden. Eén pand heeft een afschrijvingstermijn van 75 jaar. De levensduur van de na-investeringen loopt tot het einde van de exploitatieduur van het complex. De gehanteerde levensduur voor de overige zaken in exploitatie is sterk afhankelijk van de aard van de investering en de daarbij horende levensduur, en varieert van minimaal 5 tot maximaal 25 jaar. De in erfpacht uitgegeven gronden zijn tegen een fictieve grondwaarde gewaardeerd. Deze waarde is gebaseerd op de gehanteerde afkoopsom van de erfpachtcanon voor een periode van 50 jaar. Afschrijving vindt plaats volgens de annuïteitenmethode. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Deze activa worden gewaardeerd tegen de historische kostprijs inclusief toegerekende rente dan wel lagere bedrijfswaarde.

Jaarverslag 2009

86

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Deze activa worden gewaardeerd tegen de historische aanschafwaarde, onder aftrek van annuïtaire/ lineaire afschrijving, waarbij wordt uitgegaan van de geschatte economische levensduur. De gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn als volgt: Erfpacht grond kantoorgebouwen: 75 jaar annuïtair Bedrijfsgebouwen: 10 tot 50 jaar annuïtair/lineair Inventaris en computerapparatuur: 2 tot 10 jaar lineair Financiële vaste activa Te vorderen subsidies Waardering van de post "Te vorderen subsidies MIVA-woningen" vindt plaats tegen historische uitgaafprijs, onder aftrek van het aflossingsgedeelte van de jaarlijkse bijdrage conform de Beschikking Geldelijke Steun Huisvesting Gehandicapten. Deze subsidie is annuïtair berekend en toegekend voor een periode van 20 jaar. Deelnemingen Onder deze rubriek zijn gerangschikt de duurzame kapitaalbelangen die voor eigen rekening ten dienste van de eigen werkzaamheden worden aangehouden. Indien invloed van betekenis op het beleid kan worden uitgeoefend, vindt waardering van de aandelen plaats op basis van het aandeel in de netto vermogenswaarde. Indien geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden de aandelen gewaardeerd op kostprijs of lagere opbrengstwaarde. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen Een voorziening voor latente belastingvorderingen en -verplichtingen wordt getroffen met behulp van de verplichtingenmethode voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van de activa en verplichtingen en hun belastinggrondslag. Hierbij wordt rekening gehouden in hoeverre er sprake is van (voorwaartse) verrekenbare verliescompensatie. De berekening van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen geschiedt tegen de op het einde van het boekjaar geldende belastingtarieven of tegen de in komende jaren geldende tarieven, voor zover reeds bij wet vastgelegd. Latente belastingvorderingen, met inbegrip van die voortvloeiend uit de voorwaartse verliescompensatie, worden gewaardeerd indien het waarschijnlijk is dat fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Belastinglatenties worden op contante waarde gewaardeerd. Latente belastingvorderingen (met een looptijd langer dan 1 jaar) worden opgenomen onder financiële vaste activa, latente belastingverplichtingen worden opgenomen onder de voorzieningen. Tevens wordt verwezen naar het onderdeel vennootschapbelasting bij de toelichting op de ‘niet in de balans opgenomen verplichtingen’. Vlottende activa Voorraden Voorraad MVE/MGE en FairValue-woningen Dit betreft de voorraad teruggekochte woningen. Deze woningen zijn eerder verkocht onder de voorwaarde dat deze door Woonstad Rotterdam worden teruggekocht. Deze woningen zullen opnieuw worden verkocht. Deze zijn gewaardeerd tegen aankoopprijs respectievelijk historische kostprijs, of lagere marktwaarde. Voorraad koopwoningen De voorraad koopwoningen bestaat uit de nog niet verkochte gereedgekomen koopwoningen uit de projectontwikkelingsactiviteiten. Deze woningen worden gewaardeerd tegen de historische kostprijs, of lagere marktwaarde. Onderhanden werk De voorraad onderhanden werk bestaat uit koopwoningen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen de historische kostprijs verhoogd met een opslag ter dekking van indirecte kosten voor toezicht, ontwikkeling en toegerekende rentekosten, alsmede een proportioneel deel van de verwachte verkoopwinst. Eventuele verwachte verliezen worden direct genomen en in mindering gebracht op de waardering. De richtlijn voor de jaarverslaggeving 221 is op dit onderdeel van toepassing.

Jaarverslag 2009

87

Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Voorzieningen Voorzieningen worden getroffen voor voorzienbare, betrouwbaar in te schatten risico's en verplichtingen welke hun oorzaak vinden in het verslagjaar, of eerder, en worden afhankelijk van de verwachte looptijd gewaardeerd tegen nominale of tegen contante waarde. Resultaatbepaling Het resultaat wordt bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen. Als opbrengsten zijn verantwoord die bedragen die over het verslagjaar zijn te realiseren, en als kosten zijn verantwoord alle bedragen die aan het verslagjaar toerekenbaar waren of in het verslagjaar voorzienbaar waren. Winst-en-verliesrekening Huren Hieronder worden opgenomen de netto opbrengsten van alle onroerende zaken onder aftrek van huurderving, alsmede de mutaties in getroffen voorzieningen voor oninbare huurvorderingen. Huurderving als gevolg van leegstand door herontwikkelingsprojecten en MVE-verkoop wordt verantwoord onder volkshuisvestelijke uitgaven. Verkoop nieuwbouwwoningen Het resultaat nieuwbouwwoningen betreft de opbrengstwaarde van de in het verslagjaar opgeleverde en verkochte woningen. De wijziging in onderhanden werk vormt de productie van enig jaar voor eigen ontwikkelingsprojecten inclusief aan de projecten in uitvoering toegerekende winsten en/of getroffen verliesvoorzieningen. De kosten uitbesteed werk en externe kosten betreft de in het boekjaar bestede kosten. Bij verkoop van nieuwbouw of verbeterde woningen geschiedt winstneming op basis van het percentage van voltooiing en worden verliezen voor het gehele project genomen op het moment dat deze bekend zijn. Verkoop onroerende goederen in exploitatie Winstneming van verkochte onroerende goederen in exploitatie geschiedt op het moment van juridische levering. In het merendeel van de verkopen is sprake van verkoop onder voorwaarden. De diverse varianten zijn onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen uiteengezet. Een mogelijke terugkoop heeft altijd een actuele taxatie als grondslag. Afhankelijk van toepassing van de voorwaarde geschiedt zo’n terugkoop in veel gevallen tegen een lagere waarde dan de taxatiewaarde. Eenmaal teruggekochte woningen worden wederom verkocht. In incidentele gevallen geschiedt een terugname in exploitatie. Op dat moment wordt een mogelijk verlies genomen indien de exploitatiewaarde lager is dan de kostprijs. Pensioenen Woonstad Rotterdam heeft een pensioenregeling die wordt geclassificeerd als een zogenaamde 'toegezegde pensioenregeling'. De pensioenregeling is ondergebracht bij het SPW (Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties). Dit betreft een bedrijfstakpensioenfonds en Stichting Woonstad Rotterdam heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds, anders dan het voldoen van hogere toekomstige premies. Conform de richtlijnen is de pensioenregeling daarom verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde bijdrageregeling. De pensioenlast in de winst-en-verliesrekening bestaat bij een toegezegde bijdrageregeling uit de verschuldigde premies over het lopende jaar. De in 2010 door SPW gepubliceerde bijgestelde dekkingsgraad per 31 december 2009 bedraagt 104%. Gebruik van schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening dient het bestuur, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen, bepaalde schattingen en veronderstellingen te doen die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken.

Jaarverslag 2009

88

Toelichting op de geconsolideerde balans (bedragen in duizenden euro's) Vaste activa Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie Het verloop van de onroerende zaken in exploitatie in het boekjaar is als volgt:

Woningen en woongebouwen Saldo per 31 december 2008 - Aanschafwaarde - Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde Mutaties in het boekjaar - (na)-investeringen - aankopen - desinvesteringen - afschrijvingen - bijzondere waardevermindering

Totaal

1.993.430 83.866 2.077.297 -376.518 -27.849 -404.368 ─────────── ─────────── ─────────── 1.616.912 56.017 1.672.929

11.785 1.679 13.464 11.885 651 12.536 -14.869 -105 -14.974 -35.609 -2.366 -37.975 -6.783 -6.783 ─────────── ─────────── ─────────── -33.591 -141 -33.732 ═══════════ ═══════════ ═══════════

Saldo per 31 december 2009 - Aanschafwaarde - Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde

(On)roerende zaken niet zijnde woningen

1.959.234 80.772 2.040.005 - 375.913 -24.896 -400.809 ─────────── ─────────── ─────────── 1.583.321 55.876 1.639.197 ═══════════ ═══════════ ═══════════

Verzekering De vaste activa zijn verzekerd tegen schade als gevolg van brand, storm, bliksem, ontploffing en luchtvaartuigen. Onderverzekering is bij voorwaarde uitgesloten. Ontwikkeling reële waarde - totale reële waarde ultimo vorig verslagjaar - uniformering rekenmethodiek

Autonome ontwikkeling - vrijval kasstroom 2009 - vereist rendement (effect 1 jaar opschuiven)

2.117.129 - 259 ───────── 2.116.870 -185.476 122.620 ───────── -62.856

Voorraadmutaties - investeringen - overige mutaties

12.751 57.155 ───────── 69.906

Parameterwijzigingen - aanpassing huurindex en inflatie - wijziging schatting levensduur - aanpassing bedrijfskostenniveau - aanpassing huurprijsniveau

Mutatie rentabiliteitswaardecorrectie Reële waarde ultimo huidig verslagjaar

Jaarverslag 2009

9.443 - 33.157 - 83.744 - 51.627 ───────── -159.085 14.343 ───────── 1.979.178 ═════════

89

Woningen bestemd voor verkoop op korte termijn Voor het komend jaar wordt verwacht dat 562 woningen zullen worden verkocht met een boekwinst van € 33,9 miljoen. WOZ-waarde De vastgestelde waarde van de onroerende zaken in exploitatie volgens de Wet Waardering Onroerende Zaken (waardepeildatum 1 januari 2009) bedraagt circa € 6 miljard. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

Saldo per 31 december - investeringen (incl. toegerekende rente) - opleveringen - voorziening onrendabele top / afwaardering naar lagere bedrijfswaarde Saldo per 31 december

2009

2008

31.177 38.062 -11.753 - 9.318 ───────── 48.168 ═════════

37.150 30.287 -28.957 - 7.303 ───────── 31.177 ═════════

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

Saldo per 31 december 2008 - aanschaffingswaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde Mutaties in het boekjaar - investeringen - afschrijvingen - afwaarderingen (buitengebruikstelling)

Saldo per 31 december 2009 - aanschaffingswaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde

Kantoorpand en inrichting

Computer systemen

Overige

Totaal

23.409 -9.435 ─────── 13.974

4.838 -2.921 ────── 1.917

1.205 -843 ────── 362

29.452 -13.199 ─────── 16.253

4.314 -1.256 -1.047 ─────── 2.011 ═══════

8.702 -667 ────── 8.035 ══════

446 -93 ────── 354 ══════

13.462 -2.016 -1.047 ─────── 10.400 ═══════

24.340 -8.355 ─────── 15.985 ═══════

11.642 -1.690 ────── 9.952 ══════

976 -261 ────── 716 ══════

36.958 -10.306 ─────── 26.652 ═══════

Financiële vaste activa Te vorderen subsidies Dit betreft overheidssubsidies in het kader van BWS en MIVA.

31-12-2009 31-12-2008 25 1.431 ═══════ ═══════ In 2009 zijn de BWS-subsidies door de gemeente Rotterdam afgekocht. Deelnemingen 31-12-2009 31-12-2008 Dit betreft de volgende deelnemingen: - Stadsherstel Historisch Rotterdam NV (1%) 84 76 - Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk BV (33,3%) (OCNC) 6 6 - NV Stads Vastgoed, Rotterdam (19,6%) 0 2.149 - NCCW BV, Almere (5%) 0 1.575 - Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk CV, Rotterdam (32,5%) 0 975 - Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (33,3%) 31 31 - Ontwikkelcombinatie Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (50%) 9 9 - Ontwikkelcombinatie Tarwewijk CV, Rotterdam (48%) 124 43 - WBR Extra BV (100%) 0 0 - OBA Woonstad Rotterdam BV (100%) 0 18 - FBI Woonstad Rotterdam BV (100%) 0 18 ─────── ─────── Totaal 254 4.900 ═══════ ═══════ Jaarverslag 2009

90

Stadsherstel Historisch Rotterdam NV beoogt een wezenlijke bijdrage te leveren aan het behoud van monumenten in Rotterdam. Voortschrijdend inzicht in de waarde van de deelneming in de NV Stads Vastgoed, Rotterdam heeft in 2009 geleid tot een volledige afboeking. Tevens is een voorziening getroffen voor het restant van het verwachte verlies van circa € 325.000. In 2009 is de deelneming in het NCCW BV, Almere tegen vrijwel de boekwaarde verkocht. Deze verkoop houdt verband met de overgang naar één financieel automatiseringspakket waardoor geen gebruik meer wordt gemaakt van het NCCW. De deelneming in de joint venture Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk houdt verband met herstructurering van de wijk Nieuw Crooswijk. De stichting is beperkt gerechtigd tot de reserves en het resultaat van deze joint venture. Uit dien hoofde wordt deze deelneming gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Vorderingen op deelnemingen Dit betreft een vordering op de joint venture Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk uit hoofde van voorfinanciering van projectkosten. Het kortlopende deel is opgenomen onder de vlottende activa. 31-12-2009 31-12-2008 De vordering kan als volgt worden gespecificeerd: - renteloze hypothecaire lening 4.351 1.891 - aangekocht onroerend goed 2.555 2.555 - ingebrachte boekwaarde 1.883 5.451 - vooruitbetaalde kosten - af: opgenomen onder vorderingen Totaal

Overige financiële vaste activa Leningen U.G. - Deelgemeente Feijenoord, 9,5%, 7 jaar - Stichting Woonbench - Stichting Durban-Rotterdam Housing Project Totaal

4.031 -4.409 ─────── 8.411 ═══════

5.227 -5.112 ─────── 10.012 ═══════

31-12-2009 31-12-2008

122 121 0 ─────── 243 ═══════

133 78 204 ─────── 415 ═══════

Dit betreft een lening aan de deelgemeente Feijenoord tegen een rente van 9,5%, waarvan de restant-aflossingstermijn 7 jaar bedraagt. Twee leningen met een totale waarde van € 121.000 aan Stichting Woonbench. De lening van in totaal € 204.000 verstrekt aan Stichting Durban-Rotterdam Housing Project ten behoeve van de bouw van betaalbare nieuwe woningen in Durban, met een looptijd van 10 jaar tegen 0% is in 2009 volledig afgewaardeerd. Vlottende activa Voorraden - voorraad nieuwbouwkoopwoningen - teruggekochte MVE/MGE/FairValue-woningen - overige voorraden Totaal

Jaarverslag 2009

31-12-2009 31-12-2008 3.586 27.507 0 ────── 31.093 ══════

7.935 23.369 300 ────── 34.088 ══════

91

Het verloop van de voorraad teruggekochte MVE/MGE- en FairValue-woningen is als volgt: 31-12-2009 31-12-2008 - beginvoorraad teruggekochte MVE-woningen - beginvoorraad teruggekochte MGE/FairValue-woningen - beginvoorraad teruggekochte woningen - teruggekochte woningen - verkochte woningen - terug naar verhuur Eindvoorraad teruggekochte woningen

186 31 ────── 217

156 0 ────── 156

365 -306 -48 ────── 228 ══════

381 -281 -70 ────── 186 ══════

Onderhanden werk Ingaande 2009 is de richtlijn voor de jaarverslaggeving 221 op deze post toegepast. In deze richtlijn wordt een splitsing in de verantwoording van reeds verkochte en nog niet verkochte woningen van verkoopprojecten voorgeschreven. 31-12-2009 31-12-2008 - kostprijs onderhanden werk koopprojecten niet verkochte woningen *)

24.525 ══════

15.131 ══════

Vorderingen Huurdebiteuren -

31-12-2009 31-12-2008

huurdebiteuren af: voorziening wegens oninbaarheid huurdebiteuren vertrokken huurders af: voorziening wegens oninbaarheid

5.058 -1.718 2.838 -2.341 ────── 3.837 ══════

Totaal

Vorderingen deelnemingen

31-12-2009 31-12-2008

- Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk - VvE’s - Overige

4.409 302 452 ────── 5.163 ══════

Totaal

Overige vorderingen

3.207 1.173 166 ────── 4.546 ══════

Totaal

2.301 3.107 63 ────── 5.472 ══════

31-12-2009 31-12-2008

- Vooruitbetaalde bedragen - nog te ontvangen bedragen

1.245 1.099 ─────── 2.344 ═══════

Totaal

Liquide middelen

5.112 2.647 507 ────── 8.266 ══════

31-12-2009 31-12-2008

- Debiteuren (niet-huurders) - Te ontvangen koopsommen & depotbedragen - Overige

Overlopende activa

3.963 -1.456 1.753 -1.446 ────── 2.814 ══════

2.025 4.236 ─────── 6.261 ═══════

31-12-2009 31-12-2008

- saldo 31 december

2.396 ═══════

5.330 ═══════

De liquide middelen staan geheel ter vrije beschikking van de stichting.

Jaarverslag 2009

92

Passiva Eigen vermogen Algemene reserve en resultaat boekjaar

Saldo per 31 december 2008 - correctie (als gevolg van stelselwijziging) voorziening onrendabele top Saldo per 31 december 2008 na correctie - resultaat vorig boekjaar - resultaat lopend boekjaar

Saldo per 31 december 2009

Algemene reserve

Resultaat boekjaar

Totaal

483.871

.1.452

485.323

- 16.621 ───────── 467.250 1.452 -

───────── 1.452 -1.452 -53.746

-16.621 ───────── 468.702 -53.746

───────── 468.702 ═════════

───────── - 53.746 ═════════

───────── 414.956 ═════════

Resultaatbestemming Het resultaat over het boekjaar 2009 bedraagt circa € 53,8 miljoen negatief en wordt onttrokken aan de Algemene reserve. Correctie voorziening onrendabele top Ultimo 2008 is ten onrechte geen rekening gehouden met o.a. de onrendabele toppen van de projecten in Nieuw Crooswijk. Voor verdere toelichting wordt verwezen naar de waarderingsgrondslagen en de toelichting bij de voorziening onrendabele top. Voorzieningen Voorziening reorganisatie Deze kortlopende voorziening is gevormd ter dekking van afvloeiingskosten van niet plaatsbaar personeel voortvloeiende uit de integratie/reorganisatie.

Saldo per 31 december Toevoeging Vrijval Uitgaven in 2009 / 2008 Saldo per 31 december

31-12-2009 31-12-2008 0 261 1.316 0 0 -174 0 -87 ───────── ───────── 1.316 0 ═════════ ═════════

Voorziening deelnemingen Deze voorziening is gevormd ter dekking van kosten met betrekking tot verwachte verliezen in de deelneming NV Stads Vastgoed Rotterdam. 31-12-2009 31-12-2008 Saldo per 31 december Toevoeging 325 0 Vrijval 0 0 Uitgaven in 2009 / 2008 0 0 ───────── ───────── Saldo per 31 december 325 0 ═════════ ═════════ Voorziening onrendabele top De voorziening onrendabele top wordt gevormd voor dat deel van investeringsprojecten die niet in de bedrijfswaarde van de kasstroomgenerende eenheid waartoe de investeringsprojecten behoren, kunnen worden terugverdiend. De storting met terugwerkende kracht (besluiten in 2008) betreft geheel Nieuw Crooswijk, waar sprake is van een grootschalige herstructurering.

Saldo per 1 januari Correctie t.l.v. algemene reserve (stelselwijziging) Verantwoording onder activa in ontwikkeling Saldo per 31 december

Jaarverslag 2009

31-12-2009 31-12-2008 9.318 0 0 16.621 - 9.318 - 7.303 ───────── ───────── 0 9.318 ═════════ ═════════ 93

Langlopende schulden 31-12-2009 Looptijd Totaal > 5 jaar - leningen overheid en kredietinstellingen 1.055.639 1.251.966 - aflossingsverplichting volgend jaar 103.912 ────── Saldo leningen overheid en kredietinstellingen 1.148.054 - waarborgsommen 1.702 1.702 ─────── ────── 1.057.341 1.149.756 ═══════ ══════

31-12-2008 Looptijd Totaal > 5 jaar 751.565 1.256.750 114.413 ────── 1.142.337 1.674 1.674 ────── ─────── 753.285 1.144.011 ══════ ═══════

Het gemiddeld rentepercentage van de portefeuille bedraagt 5,08% (2008: 5,32%). Waarborgsommen Betreft de waarborgsommen welke in rekening worden gebracht bij verhuur van bedrijfsruimten, en winkels. Er vindt geen rentevergoeding plaats. Kortlopende schulden Onderhanden projecten Kostprijs onderhanden koopprojecten verkochte woningen* Af: gefactureerde termijnen Totaal

31-12-2009 31-12-2008 6.739

36.159

11.767 ────── 5.028 ══════

41.063 ────── 4.904 ═══════

*) Opgemerkt wordt dat in het saldo de naar rato van de voortgang van het werk genomen winst verminderd met voorziening voor verliezen en risico’s is opgenomen.

Overige schulden en overlopende passiva - niet vervallen rente op leningen - vooruit ontvangen huur - overige nog te betalen posten Totaal

31-12-2009 31-12-2008 30.302 4.691 40.106 ────── 75.099 ══════

30.071 3.689 30.536 ────── 64.296 ═══════

In de overige nog te betalen posten zijn de geraamde kosten einde exploitatie (PB2, verhuiskosten/sloopkosten) van ruim € 15 miljoen opgenomen. Daarnaast zijn van € 15 miljoen prestaties geleverd welke in 2010 zijn gefactureerd. Niet in de balans opgenomen verplichtingen Aangegane verplichtingen De aangegane verplichtingen voor de in uitvoering zijnde projecten bedragen ultimo boekjaar € 50,9 miljoen (2008 € 37,7 miljoen). Deze verplichtingen bestaan uit de geraamde projectkosten, onder aftrek van de te ontvangen subsidies en tot en met balansdatum bestede bedragen. Woonafspraken. De gemeente Rotterdam heeft met de corporaties afspraken gemaakt over de ‘bestaande woningvoorraad’ voor de periode 2007 – 2009. Ten aanzien van de particuliere woningen is overeengekomen dat Woonstad Rotterdam in de adoptiegebieden € 14 miljoen onrendabel investeert ter verbetering van de particulieren voorraad. Het onrendabel investeren is de resultante van aankoop van particulieren, verbeteren en verkoop dan wel verhuur. De adoptiegebieden betreffen de wijken Bloemhof–Hillesluis, Oud-Charlois en Tarwewijk. In deze adoptiegebieden zijn een aantal woningen aangekocht en vindt aanpassing van de woningen plaats. Verkoop of in verhuur nemen heeft nog niet plaatsgevonden. Het gevolg daarvan is dat geen inzicht bestaat in de (directe) financiële consequentie van het onrendabel investeren; verkoop onder de totale verwervingskosten (gerealiseerd verlies) of lagere bedrijfswaarde dan de totale stichtingskosten (onrendabele top) bij het in verhuur nemen van de woningen. Binnen de betreffende KGE’s is nog ruimte aanwezig om de onrendabele top op te vangen. Jaarverslag 2009

94

Obligo t.b.v. Waarborgfonds Sociale Woningbouw Ten behoeve van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) dient een obligo aangehouden te worden voor leningen die door het WSW geborgd zijn. Invordering kan alleen plaatsvinden wanneer het risico vermogen van het WSW daalt onder 0,25% van het gegarandeerde vermogen. Het obligo ultimo boekjaar bedraagt € 50,1 miljoen (2008 € 49,0 miljoen). Verkochte woningen onder voorwaarden In MVE-verband verkochte woningen Ten aanzien van de verkochte woningen in MVE-verband bestaat een terugkoopverplichting en een aanbiedingsplicht door eigenaren. Woningen verkocht onder MVE-voorwaarden worden teruggekocht tegen de marktwaarde op het moment van terugkoop, rekeninghoudend met een eventuele winst/verliesdeling. Bij terugkoop van een woning die is verkocht onder MVE-A voorwaarden is sprake van 50% winst/verliesdeling gedurende onbepaalde tijd. Bij terugkoop van een woning die is verkocht onder MVE-C voorwaarden is sprake van winst/verliesdeling gedurende vijf jaar volgens een afnemende staffel van 50 naar 10%. Na vijf jaar wordt teruggekocht tegen marktwaarde. Marktontwikkelingen geven geen aanleiding om een voorziening te treffen voor terugkoopverplichtingen waarvan de verwachte terugkoopprijs hoger is dan de verwachte marktwaarde. Het betreft ultimo boekjaar 5.814 woningen (2008: 5.629 woningen). In MGE-verband verkochte woningen Ten aanzien van de verkochte woningen in MGE-verband bestaat een terugkoopverplichting en een aanbiedingsplicht door eigenaren. Woningen verkocht onder MGE-voorwaarden worden teruggekocht tegen de marktwaarde op het moment van terugkoop, rekening houdend met een winst/verliesdeling. Bij terugkoop van een woning is sprake van 50% winst/verliesdeling gedurende onbepaalde tijd. Marktontwikkelingen geven geen aanleiding om een voorziening te treffen voor terugkoopverplichtingen waarvan de verwachte terugkoopprijs hoger is dan de verwachte marktwaarde. Het betreft ultimo boekjaar 212 woningen (2008: 211 woningen). Verkochte FairValue woningen Voor deze woningen bestaat een terugkoopverplichting en een aanbiedingsplicht door eigenaren. Deze woningen worden verkocht met een korting van 15 of 20% van de taxatiewaarde. De terugkoopprijs wordt bepaald op basis van de oorspronkelijke verkoopprijs plus of min een percentage van de gestegen of gedaalde taxatiewaarde. Afhankelijk van de eerder verstrekte korting (15% of 20%) deelt Woonstad Rotterdam voor 30%, respectievelijk 40% mee in de winst. Marktontwikkelingen geven geen aanleiding om een voorziening te treffen voor terugkoopverplichtingen waarvan de verwachte terugkoopprijs hoger is dan de verwachte marktwaarde. Het betreft ultimo boekjaar 249 woningen (2008: 218 woningen). VvE’s. De niet MVE-VvE’s zijn zelfstandige juridische entiteiten en beschikken elk over een reservefonds of onderhoudsvoorziening. Het totaal van de reservefondsen van deze VvE’s bedraagt ultimo 2009 € 8,8 miljoen tegen € 8,1 miljoen ultimo 2008. Op basis van de eigendomsverhouding bedraagt het aandeel van Woonstad Rotterdam in deze reservefondsen € 5,4 miljoen ultimo 2009 tegen € 4,9 miljoen ultimo 2008. Vennootschapbelasting Vanaf 2008 is er sprake van een integrale vennootschapsbelastingplicht. De voorwaarden zijn vastgelegd in de VSO 2 welke eerst in januari 2009 is gepubliceerd. Op basis van de huidige inzichten is een berekening gemaakt voor de fiscale positie ultimo 2008 van Woonstad Rotterdam waarbij ook de fiscale uitkomsten van 2006 en 2007 volgens de VSO 1 betrokken zijn. De aangifte 2008 bevat de fiscale resultaten van 2006, 2007 en 2008. Binnen de VSO 2 bestaat de mogelijkheid om gebruik te maken van een herinvesteringsreserve (HIR). Hiermee rekeninghoudende ontstaat er een fiscaal compensabel verlies ultimo 2008 van € 37,9 miljoen.

Jaarverslag 2009

95

Omschrijving

x € 1 miljoen

Indicatief fiscaal resultaat 2006 en 2007 volgens VSO 1, vastgoed waarderingsverschil Indicatief fiscaal exploitatieresultaat 2008 volgens VSO 2 Indicatief fiscaal resultaat 2008 Indicatieve mutatie herinvesteringsreserve 2008 Totaal indicatief compensabel verlies ultimo 2008 Indicatief fiscaal exploitatieresultaat 2009 Indicatief compensabel verlies ultimo 2009

-/- 23,7

-/-/-/-/-/-

4,3 19,4 18,5 37,9 30,9 68,8

Rekening houdende met het resultaat over 2009 neemt het verwachte fiscaal compensabele verlies toe tot circa € 68 miljoen ultimo 2009. Hierbij is nog geen rekening gehouden met het verschil tussen de fiscale en commerciële boekwaarde. De fiscale boekwaarde ligt boven de commerciële boekwaarde waardoor het fiscaal compensabele verlies toeneemt. Het fiscale resultaat 2009 wordt nog nader bepaald. Op basis van de MJB 2009 - 2018 wordt verwacht dat de mogelijkheden van verliescompensatie niet volledig benut kunnen worden. Daarmee wordt de tijdshorizon waarbinnen zicht op compensatie ontstaat langer dan de vijf jaar die gehanteerd wordt voor het tot waardering brengen van dergelijke verliezen. Intracomptabele verwerking heeft om deze reden niet plaatsgevonden. Faciliteiten en zekerheden Woonstad Rotterdam heeft bij de BNG een kredietfaciliteit van € 50 miljoen beschikbaar. Daarnaast heeft Woonstad Rotterdam nog een, door het WSW geborgde rollover krediet faciliteit van € 35 miljoen, waarvan een bedrag van minimaal € 7 miljoen dient te worden opgenomen. Financiële verplichtingen. Achtervang. Woonstad Rotterdam heeft ten behoeve van de voortgang van de realisatie van projecten met partijen afspraken gemaakt over de mogelijke afname van woningen. Het betreft projecten in Nieuw Crooswijk waarbij in totaal voor 70 woningen met een mogelijke aankoopwaarde van € 16,5 miljoen afspraken zijn gemaakt. Rekeninghoudende met een geschatte huurprijs van € 750 per maand resulteert dit in een mogelijk onrendabele top van circa € 6 miljoen. Garantstelling Aan de Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten is een concerngarantie afgegeven van € 896.000 voor de aan de wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk CV verstrekte geldlening. Huurverplichtingen panden. Diverse kantoorpanden en opslagruimten zijn voor een langere periode gehuurd. De looptijden van de contracten en de daarmee gemoeide jaarlijkse bedragen zijn als volgt te specificeren: Huurperiode tot 2011 2013 2014 2015 2016

Aantal panden 2 1 2 1 1

Jaarlijkse verplichting € 546.000 € 35.000 € 520.000 € 36.000 € 161.000

Lease- en huurverplichtingen. Aangegane verplichtingen vanuit lease en huur leiden tot een jaarlijkse exploitatielast van ongeveer € 393.000 voor het wagenpark en €284.000 voor kantoormachines. Hierbij is er sprake van verschillende looptijden van de contracten. Looptijd tot 2010 2011 2011 2012 2013 2015

Aantal 4 personenauto’s 6 bedrijfsauto’s 6 personenauto’s 4 personenauto’s 3 personenauto’s 1 personenauto

Jaarlijkse verplichting € 55.000 € 30.000 € 94.000 € 52.000 € 40.000 € 14.000

2015

Kantoormachines

€ 284.000

Jaarverslag 2009

96

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2009 Bedrijfsopbrengsten Huren Te ontvangen huur: - woningen en woongebouwen - onroerende zaken niet zijnde woningen

- huurderving wegens frictieleegstand - huurderving wegens afboekingen - mutatie voorziening huurdebiteuren

Huurderving

- frictieleegstand - afboekingen

2009

2008

221.410 13.715 ────── 235.125 -5.486 -1.196 -904 ────── 227.539 ══════

218.731 13.745 ────── 232.476 -3.744 -1.932 269 ────── 227.069 ═══════

in geld

2009 in %

in geld

2008 in %

5.486 1.196 ─────── 6.682 ═══════

2,3 0,5 ────── 2,8 ══════

3.744 1.932 ────── 5.676 ══════

1,6 0,8 ─────── 2,4 ═══════

De projectenleegstand en leegstand ten behoeve van MVE-verkopen zijn verantwoord onder volkshuisvestelijke uitgaven. Afboekingen vinden plaats nadat van deurwaarders het bericht is ontvangen dat incassoacties zijn gestaakt wegens oninbaarheid van de betreffende vordering, dan wel betreffende vordering tegen een lagere opbrengstwaarde is verkocht. Overheidsbijdragen Dit betreft de ontvangen jaarlijkse overheidsbijdragen (BWS) en de bijzondere projectsteun i.h.k.v. de WWI-problematiek.

Opbrengsten leveringen en diensten Vergoedingen Afgerekende servicekosten Af te rekenen servicekosten Totaal

2009

2008

8.817 ══════

42 ═══════

2009 17.169 -/291 -/- 2.725 ────── 14.153 ══════

2008 14.000 -/13 -/- 402 ────── 13.585 ═══════

2009

2008

21.060 0 -23.711 ────── -2.650 ══════

44.321 -5.657 -34.348 ────── 4.316 ═══════

83.748 -53.325 -4.280 ────── 26.143 ══════

108.831 -61.789 -4.140 ────── 42.901 ═══════

23.493 ══════

47.217 ═══════

De vergelijkende cijfers over 2008 zijn gebaseerd op schattingen. Verkoop onroerende goederen Nieuwbouwwoningen - verkoopprijs nieuwbouwwoningen - wijziging onderhanden werk - kosten uitbesteed werk en externe kosten

Onroerende goederen in exploitatie - verkoopprijs onroerende goederen - boekwaarde onroerende goederen bij verkoop - verkoopkosten

Totaal nieuwbouw woningen en onroerende goederen in exploitatie

Jaarverslag 2009

97

In het boekjaar zijn 695 woningen verkocht (2008: 823), waarvan 276 woningen (2008: 517) de eerste verkoop in MVE/MGE en FairValue-verband betrof. Er werden 306 teruggekochte MVE/MGE en FairValue-verband woningen opnieuw verkocht (2008: 281). Overige bedrijfsopbrengsten - vergoeding voor MVE-diensten - overige vergoedingen voor verrichte diensten - aan projecten doorberekende kosten - diversen

2009 4.929 3.202 6.905 1.605 ────── 16.641 ══════

2008 4.695 2.453 4.488 706 ────── 12.342 ═══════

Onder de post Overige vergoedingen voor verrichte diensten worden opbrengsten verantwoord zoals doorberekende administratiekosten en vergoedingen van eigenaren en huurders. De post Diversen betreft met name nagekomen baten inzake terug ontvangen BTW. Bedrijfslasten Afschrijvingen vaste activa - woningen en woongebouwen - onroerende goederen niet zijnde woningen

Overige waardeveranderingen Deze post wordt als volgt toegelicht: - materiële vaste activa in exploitatie - materiële vaste activa in ontwikkeling Totaal

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa in exploitatie Mutatie in het verslagjaar

2009

2008

35.699 2.366 ────── 37.975 ══════

36.172 947 ────── 37.119 ═══════

2009

2008

6.783 0 ────── 6.783 ══════

-/- 2.555 16.621 ────── 14.066 ═══════

2009 6.783 ══════

2008 -/- 2.555 ═══════

De waardevermindering is de mutatie van het verschil tussen de bedrijfswaarde en de boekwaarde per ultimo 2009 ten opzichte van ultimo 2008 op KGE-niveau. De waardevermindering wordt veroorzaakt door een wijziging van de gehanteerde parameters en het in exploitatie nemen van (nieuwbouw)woningen waardoor de ruimte in de KGE wijzigt. Zie de toelichting op de Materiële vaste activa, Onroerende zaken in exploitatie. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa in ontwikkeling 2009 Mutatie in het verslagjaar 0 ══════

2008 16.621 ═══════

Ultimo 2008 is geen rekening gehouden met de financiële gevolgen van de projectbesluiten van projecten in ontwikkeling van met name de realisatie van woningen in Nieuw Crooswijk. Deze besluiten leiden tot onrendabele investeringen welke als gevolg van het vrijwel ontbreken van voldoende ruimte binnen de kasstroomgenererende eenheid (KGE) direct voorzien dienen te worden aangezien deze besluiten intern geformaliseerd zijn en extern gecommuniceerd. Deze fundamentele onjuistheid is in de balans per 1 januari 2009 hersteld. De vergelijkende cijfers over het voorgaande jaar dienen te worden gepresenteerd zoals deze zouden zijn geweest zonder fundamentele onjuistheid. Lonen en salarissen - Lonen en salarissen - extern personeel (tijdelijk)

Jaarverslag 2009

2009

2008

25.650 18.854 ────── 44.504 ══════

23.930 9.783 ────── 33.713 ═══════ 98

Gemiddeld aantal werknemers Het gemiddeld aantal werknemers in dienst bedroeg in 2009 516 fte's (2008: 480 fte's). De stijging van deze kosten wordt voornamelijk veroorzaakt door de toename van het aantal werknemers binnen de formatie, de tijdelijke invulling van vacatures, projecten (o.a. WWI), de integratie medio 2009 en de overgang naar één primair woningbeheersysteem (Wocas) en één financieel systeem (DBS). De inzet van externen heeft te maken met ziektevervanging, projecten en extra inzet als gevolg van de integratie medio 2009 en de daarmee samenhangende werkzaamheden. Beloning bestuurders 2009 (x € 1.000) Bestuursvoorzitter

salaris, inclusief vakantietoeslag* variabele beloning korte termijn ** vaste kostenvergoeding (bruto) privé kilometers leaseauto Totaal

Bestuurder Wonen

188 38 8 -/- 2 232

138 15 5 -/- 2 156

Bestuurder Ontwikkeling & Techniek 151 15 5 -/- 2 169

Bestuurder Waarde, Finance, Facillities 130 5 -/- 2 133

Totaal

607 68 23 -/- 8 690

* De salarissen zijn vanaf 1 januari 2008 niet geïndexeerd. ** Dit betreft de in 2009 uitbetaalde variabele beloning over 2008. NB: Over 2009 wordt slechts één bonus uitgekeerd (in 2010) vanwege realisatie van de voorgenomen bouwproductie.

Izeboud 1. De beloningselementen in bovenstaand overzicht zijn gebaseerd op het advies van de Commissie Arbeidsvoorwaarden Statutair Directeur Woningcorporaties ( Commissie Izeboud). De “total cash” op grond van Izeboud is exclusief sociale lasten, de bijdrage ziektekostenverzekering en wettelijk verplichte, dan wel in de CAO voorziene pensioenvoorzieningen. 2. Opgemerkt wordt dat deze beloningselementen afwijken van de beloningselementen als bedoeld in artikel 383 Titel 9 BW2. Ook de beloningselementen zoals bedoeld in de Wet openbaarmaking van uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT) wijken af van de beloningselementen zoals de Commissie Izeboud die hanteert. 3. De beloningen van de bestuursvoorzitter en de bestuursleden vallen binnen de bandbreedte van de Commissie Izeboud. 2. Normeringsbeleid naar aanleiding van het AO topinkomens. In juni 2009 is door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het normeringsbeleid aangekondigd naar aanleiding van het Algemeen Overleg inzake normsalarissen e.d. in de semipublieke sector. Het normbedrag wat hier voor de woningcorporaties is vastgesteld bedraagt € 181.773. In dit bedrag is opgenomen het salaris verhoogd met vakantiegeld, eindejaarstoeslag, bonussen enzovoort. Kostenvergoedingen en uitgesteld loon (pensioen) maken hier geen deel van uit. 2009 2008 Bestuursvoorzitter € 225.115 n.v.t. 3. Opgaaf op grond van de wet publicatie topinkomens (WOPT) De som van het belastbaar inkomen en pensioenbijdrage van de volgende functionarissen is groter dan € 188.000 op basis van 1 fte (2008: € 181.000): Functionaris en dienstverband (bedragen in duizenden euro's)

- bestuursvoorzitter - bestuurder Ontwikkeling & Techniek - bestuurder Wonen

belastbaar inkomen

2009 pensioen afdracht

belastbaar inkomen

2008 pensioen afdracht

228 166 154

54 43 39

207 154 136

43 33 36

Beloning commissarissen 2009 De beloning van de Raad van Commissarissen bedroeg over 2009 € 88.400. Een algemene kosten- of vacatiegeldregeling is niet van toepassing.

Jaarverslag 2009

99

Lasten onderhoud - niet-planmatig onderhoud - planmatig onderhoud - planmatig onderhoud in herstructureringsprojecten

2009

2008

21.665 41.688 9.911 ────── 73.264 ══════

19.401 34.322 8.970 ────── 62.693 ═══════

Als gevolg van de integratie is de wijze van verantwoorden van het planmatig onderhoud gelijkgeschakeld. Dit leidt eenmalig tot een verhoging van € 2,7 miljoen. Voor het niet-planmatig onderhoud is hier ruim € 1 miljoen mee gemoeid. Het planmatig onderhoud in herstructureringsprojecten wordt sterk beïnvloed door de fasering van de projecten. Besluitvorming en realisatie liggen veelal niet in hetzelfde jaar. Lasten leveringen en diensten Energieverbruik Stookkosten / kosten CV Administratiekosten Schoonmaakkosten Kosten huismeester, tuinonderhoud en diversen Totaal

2009

2008

4.052 4.190 519 4.718 674 ────── 14.153 ══════

3.320 4.446 348 4.447 1.024 ────── 13.585 ═══════

De servicekosten worden met de huurders verrekend. De vergoedingen zijn als opbrengst leveringen en diensten verminderd met de afgerekende en af te rekenen bedragen opgenomen. Overige bedrijfslasten -

algemene bedrijfskosten zakelijke bedrijfslasten resultaat op goederen en diensten (negatief) overige lasten

Algemene bedrijfskosten -

huisvestingskosten automatiseringskosten communicatiekosten overige kosten (inclusief erfpacht)

Jaarverslag 2009

2009

2008

20.829 18.780 255 11.077 ────── 50.941 ══════

16.806 17.803 803 14.494 ────── 49.906 ═══════

2009

2008

5.748 4.620 3.878 6.583 ────── 20.829 ══════

5.622 4.046 2.845 4.293 ────── 16.806 ═══════

100

Overeenkomstig artikel 382a Titel 9 Boek2 BW dienen de honoraria van de externe accountant in de toelichting op de jaarrekening te worden opgenomen. De honoraria zijn als volgt weer te geven: X € 1.000

onderzoek van de jaarrekening andere controleopdrachten adviesdiensten op fiscaal terrein Ondersteuning afd. F&C Detachering VvE Ondersteuning integratie Overige advisering andere niet controlediensten

Deloitte Accountants NV 71

2009 Overig Deloitte netwerk

Totaal Deloitte netwerk 71

172

172

419 168 213 25

419 168 213 25

1.068

1.068

KPMG Accountants NV 120

2008 Overig KPMG netwerk

Totaal KPMG netwerk 120

120

120

In 2008 was uitsluitend de accountantscontrole aan KPMG opgedragen. De ondersteunende dienstverlening, detachering en advisering door Deloitte bedroeg € 585.000 en behoefde in 2008 niet in bovenstaand overzicht te worden opgenomen.

Zakelijke bedrijfslasten - belastingen - verzekeringen

2009

2008

16.307 2.473 ────── 18.780 ══════

15.492 2.311 ────── 17.803 ═══════

De belastingen betreffen de kosten van waterschapslasten, rioolheffing en OZB. De verzekeringen betreffen de opstalverzekering van het bezit. Resultaat op goederen en diensten Dit betreft het verschil tussen de aan de bewoners in rekening gebrachte kosten van water en licht, glasverzekering, schoonmaakkosten en dergelijke en de feitelijke kosten hiervan. Overige lasten De overige lasten betreffen alle overige aan de normale bedrijfsuitoefening toe te rekenen kosten zoals kosten uit hoofde van milieuproblematiek, onderzoeks- en advieskosten, kosten bewonersparticipatie, bijdragen aan VvE's 2009 2008 -

onderzoek en advies VVE-bijdragen reorganisatiekosten projectkosten stafafdelingen niet verrekenbare service- en verwarmingskosten diversen

1.018 2.073 1.466 2.919 1.938 1.663 ────── 11.077 ══════

1.278 1.542 5.530 0 2.847 3.275 ────── 14.472 ═══════

Volkshuisvestelijke uitgaven

2009

2008

-

9.682 5.855 7.991

9.082 4.465 7.032

19.576 ────── 43.525 ══════

13.307 ────── 33.885 ═══════

leefbaarheid niet fysieke projecten projecten en MVE-verkoopleegstand kosten einde exploitatie, w.o. afboeking boekwaarde, kosten sloop- en te slopen objecten en verhuiskostenvergoedingen

Jaarverslag 2009

101

De kosten van leefbaarheid betreft zowel sociale uitgaven met betrekking tot WWI-wijken en niet WWI-wijken. De post niet-fysieke projecten betreft WWI-geoormerkte projecten. De post projecten en MVE-verkoopleegstand betreffen de uitgaven met betrekking tot de straatplannen en renovatieprojecten. De verkoopleegstand bedraagt € 1,2 miljoen tegen € 1,5 miljoen in 2008. De kosten van einde exploitatie zijn sterk afhankelijk van de realisatie van de kosten voorafgaand aan het projectbesluit en de datum van het projectbesluit. Per de datum van het projectbesluit worden alle voorzienbare kosten in het exploitatieresultaat verantwoord. Rentebaten en soortgelijke opbrengsten - rente beleggingen lange termijn - rente te vorderen BWS-subsidie - rente op uitgezette middelen - rente tijdens de bouw (6%) - overige rentebaten

Rentelasten en soortgelijke kosten - rente langlopende schulden - overige rentelasten

2009

2008

12 106 278

132 120 306

2.710

3.039

764 ────── 3.870 ══════

425 ────── 4.022 ═══════

2009

2008

65.015 293 ────── 65.308 ══════

67.185 161 ────── 67.345 ═══════

De rente op langlopende schulden betreft de over het exploitatiejaar te verantwoorden rentelast met betrekking tot de leningsportefeuille. Resultaat deelnemingen De specificatie is als volgt:

2009

2008

Resultaat NV Stadsvastgoed Rotterdam

2.148

52

1.100 400 0 ────── 3.648 -/- 8 -/- 12 ────── 3.628 ══════

-/- 296 0 25 ────── -/- 219

Resultaat DNU Holding BV Afwaardering VvE 010 Resultaat WBR Extra

Stockdividend NV Stadsherstel Verkoopresultaat / dividend NCCW Totaal resultaat deelnemingen

-/- 50 ────── -/- 269 ═══════

Resultaat volkshuisvestelijk beleid. Woonstad Rotterdam heeft een grote investeringsopgave in de WWI-wijken, investeringen die nodig zijn om de kwaliteit van het wonen in de wijken te verbeteren. Het gaat daarbij niet alleen om vastgoedinvesteringen in “de stenen”, maar ook om sociale investeringen die gericht zijn op het verbeteren van de leefbaarheid in de wijken. Voor een belangrijk deel zijn deze investeringen onrendabel, dat wil zeggen investeringen die niet door (toekomstige) huur- en/of verkoopopbrengsten worden terugverdiend. De verantwoording van deze onrendabele bedragen is tweeledig, te weten zogenaamde “out-ofpocketkosten” en onrendabele toppen. De out of pocketkosten komen rechtstreeks ten laste van het jaarresultaat. De verantwoording van onrendabele toppen is tweeërlei: voor zover de betreffende kasstroomgenererende eenheid ruimte voor activering overlaat, geschiedt activering. Voor zover de investeringen niet binnen de betreffende kasstroomgenererende eenheid kunnen worden terugverdiend, geschiedt voor dat deel verwerking ten laste van de winst-en-verliesrekening.

Jaarverslag 2009

102

Zowel de out-of-pocketkosten als de onrendabele toppen leggen een groot beslag op het eigen vermogen van de organisatie. In 2009 zijn investeringbesluiten tot een bedrag van € 109 miljoen genomen tegen € 65 miljoen in 2008. De geraamde onrendabele top voor deze investeringen bedraagt € 34 miljoen in 2009 respectievelijk € 38 miljoen in 2008. Afhankelijk van de ruimte in de kasstroomgenererende eenheid (KGE) vindt de uiteindelijke afboeking ten laste van het jaarresultaat plaats. Over de afgelopen jaren kan het volgende overzicht van het volkshuisvestelijk beleid gepresenteerd worden: x € 1 miljoen Volkshuisvestelijke Onrendabele top Totaal uitgaven investeringen 2009 53 34 87 2008 33 38 71 2007 14 14

Jaarverslag 2009

103

Jaarverslag 2009

104

Hoofdstuk 12

Jaarverslag 2009

Enkelvoudige jaarrekening Woonstad Rotterdam

105

Enkelvoudige balans per 31 december 2009 (voor winstbestemming) (bedragen in duizenden euro's) 31-12-2009

31-12-2008

1.633.999 48.168 26.652 ──────── 1.708.819

1.667.613 31.177 16.253 ─────── 1.715.043

25 390 9.211 243 ──────── 9.869 ──────── 1.718.688 ════════

1.431 4.272 11.996 415 ──────── 18.114 ─────── 1.733.157 ════════

Voorraden

31.093

34.088

Onderhanden werk

24.525

15.131

3.575 5.163 3.736 4.546 2.344

2.701 8.152 604 5.468 6.489

2.186 ──────── 77.168

4.952 ─────── 77.168

1.795.856 ════════

1.810.742 ════════

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Onroerende zaken in exploitatie Onroerende zaken in ontwikkeling Onroerende zaken ten dienste van de exploitatie

Financiële vaste activa Te vorderen subsidies Deelnemingen Vorderingen op deelnemingen Overige financiële vaste activa

Totaal vaste activa VLOTTENDE ACTIVA

Vorderingen Huurdebiteuren Vorderingen deelnemingen Gemeente Overige vorderingen Overlopende activa

Liquide middelen Totaal vlottende activa

TOTAAL

Jaarverslag 2009

106

Enkelvoudige balans per 31 december 2009 (voor winstbestemming) (bedragen in duizenden euro's) 31-12-2009

31-12-2008

468.702 -53.746 ──────── 414.956 ════════

483.871 -15.169 ──────── 468.702 ════════

1.334 ════════

9.318 ════════

1.144.174 1.702 ──────── 1.145.876 ════════

1.138.551 1.674 ──────── 1.140.225 ════════

42.098 103.912 1.734 6.332 5.028 74.586 ──────── 233.690 ════════

0 114.295 6.580 2.823 4.904 63.895 ──────── 192.497 ════════

1.795.856 ════════

1.810.742 ════════

PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Resultaat boekjaar

Voorzieningen

Langlopende schulden Leningen overheid en kredietinstellingen Waarborgsommen Totaal langlopende schulden

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Aflossingsverplichting langlopende schulden Schulden aan leveranciers Belastingen en sociale premies Onderhanden werk projecten Overige schulden en overlopende passiva Totaal kortlopende schulden

TOTAAL

Jaarverslag 2009

107

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2009 (bedragen in duizenden euro's) 2009

2008

227.132 8.817 14.153 23.493 16.641 ─────── 290.236

226.671 42 13.585 47.217 12.344 ─────── 299.859

37.857 6.783 44.504 3.118 5.060 73.224 14.153 50.880 43.525 ────── 279.104 ══════

37.006 14.066 33.713 3.390 4.013 62.654 13.585 49.849 33.885 ────── 252.161 ══════

11.132

47.698

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

3.917 65.073 ─────── - 61.156

4.114 67.141 ─────── - 63.027

Resultaat uit gewone bedrijfsvoering

- 50.024

-15.329

Belastingen Resultaat deelnemingen

0 - 3.722 ─────── - 53.746 ══════

0 160 ─────── -15.169 ══════

Bedrijfsopbrengsten Huren Overheidsbijdragen Opbrengsten servicecontracten Verkoop onroerende goederen Overige bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen vaste activa Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa in ontwikkeling Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Lasten servicecontracten Overige bedrijfslasten Volkshuisvestelijke uitgaven Som der bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat

Jaarresultaat na belastingen

Jaarverslag 2009

108

Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 2009 Voor de toelichting op de enkelvoudige jaarrekening, de balans en de winst-en-verliesrekening wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Hierna worden de belangrijkste posten toegelicht. Toelichting op de enkelvoudige balans (bedragen in duizenden euro's) Vaste activa Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie Het verloop van de onroerende zaken in exploitatie in het boekjaar is als volgt:

Woningen en woongebouwen Saldo per 31 december 2008 - Aanschafwaarde - Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde Mutaties in het boekjaar - (na)-investeringen - aankopen - desinvesteringen - afschrijvingen - bijzondere waardevermindering

Saldo per 31 december 2009 - Aanschafwaarde - Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen Boekwaarde

Jaarverslag 2009

(On)roerende zaken niet zijnde woningen

Totaal

1.993.430 78.144 2.071.574 -376.518 -27.443 -403.961 ─────────── ─────────── ─────────── 1.616.912 50.701 1.667.613

11.785 1.679 13.464 11.885 651 12.536 -14.869 -105 -14.974 -35.609 -2.247 -37.857 -6.783 -6.783 ─────────── ─────────── ─────────── -33.591 -141 -33.614 ═══════════ ═══════════ ═══════════ 1.959.234 75.049 2.034.283 - 375.913 -24.371 -400.284 ─────────── ─────────── ─────────── 1.583.321 50.678 1.633.999 ═══════════ ═══════════ ═══════════

109

Deelnemingen

31-12-2009 31-12-2008

Dit betreft de volgende deelnemingen: -

Stadsherstel Historisch Rotterdam NV (1%) 84 Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk BV (33,3%) (OCNC) 6 NV Stads Vastgoed, Rotterdam (19,6%) 0 NCCW BV, Almere (5%) 0 Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (32,5%) 0 Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (33,3%) 31 Ontwikkelcombinatie Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (50%) 9 Ontwikkelcombinatie Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (48%) 124 Ontwikkelingscomb. Nieuw Crooswijk CV (commanditair vennoot 33,3%) (OCNC) 0 WBR Extra BV (100%) 0 OBA Woonstad Rotterdam BV (100%) *) 0 FBI Woonstad Rotterdam BV (100%) *) 0 ─────── Saldo in de geconsolideerde jaarrekening 254

76 6 2.149 1.575 975 31 9 43 0 0 18 18 ─────── 4.900

Deelnemingen DNU Holding niet in enkelvoudige jaarrekening: - Wijkontwikkelingsmaatschappij Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (32,5%) 0 - Ontwikkelcombinatie Tarwewijk Beheer BV, Rotterdam (48%) -124 ─────── 130

-975 -43 ─────── 3.882

Geconsolideerde deelnemingen in enkelvoudige balans: - OBA Woonstad Rotterdam BV (100%) *) - FBI Woonstad Rotterdam BV (100%) *) - DNU Holding - Woonhotel

Saldo in de enkelvoudige jaarrekening

18 18 0 224

0 0 166 224

─────── 390 ═══════

─────── 4.272 ═══════

*) Deze deelnemingen zijn in 2009 geconsolideerd. In 2008 waren deze tegen verkrijgingsprijs in de geconsolideerde jaarrekening verantwoord.

DNU holding BV houdt zich bezig met het beheer van deelnemingen in het belang van de volkshuisvesting. DNU Holding BV neemt deel in dNU Exploitatiemaatschappij BV, dNU Ontwikkelingsmaatschappij BV en dNU deelnemingen I BV. DNU Holding BV heeft over het boekjaar een verlies geleden van € 1.159.000. Dit verlies is als volgt in de enkelvoudige jaarrekening verwerkt: Afwaardering deelneming Afwaardering vordering op deelneming DNU Holding Voorziening verlies deelnemingen

166.000 975.000 18.000 ─────── 1.159.000 ═══════

Vorderingen op deelnemingen De vordering kan als volgt worden gespecificeerd: Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk Woonhotel DNU Holding *)

31-12-2009

31-12-2008

8.411 757 43 ─────── 9.211 ═══════

10.012 966 1.018 ─────── 11.996 ═══════

*) In 2009 is de lening betreffende DNU Deelnemingen I BV met betrekking tot de WOM CV ad € 975.000 tot nihil afgewaardeerd vanwege het verlies DNU Holding BV.

Jaarverslag 2009

110

Passiva Voorzieningen 31-12-2009 Saldo geconsolideerde jaarrekening Voorziening DNU Deelnemingen I BV / WOM CV

Voorziening deelneming DNU Holding BV Saldo enkelvoudige jaarrekening

Langlopende schulden Saldo geconsolideerde jaarrekening Af: Langlopende schulden Woonhotel Saldo enkelvoudige jaarrekening

31-12-2008

1.641 -325 ───────

9.318 0 ───────

1.316 18 ─────── 1.334 ═══════

9.318 0 ─────── 9.318 ═══════

31-12-2009 31-12-2008 1.149.756 3.880 ─────── 1.145.876 ═══════

1.144.011 3.786 ─────── 1.140.225 ═══════

Toelichting op de enkelvoudige winst-en-verliesrekening (bedragen in duizenden euro's) Het jaarresultaat van de enkelvoudige jaarrekening is gelijk aan het resultaat van de geconsolideerde jaarrekening. Ten gevolge van de consolidatie heeft een verschuiving tussen de onderscheiden posten.

Resultaat deelnemingen De specificatie is als volgt:

2009

2008

Aandeel negatief jaarresultaat Woonhotel Resultaat NV Stadsvastgoed Rotterdam

35 2.148

50 52

1.159 400 0 ────── 3.742 -/- 8 -/- 12 ────── 3.722 ═══════

-/- 237 0 25 ────── -/- 110

Resultaat DNU Holding BV Afwaardering VvE 010 Negatief jaarresultaat WBR Extra

Stockdividend NV Stadsherstel Dividend / verkoopresultaat NCCW Totaal resultaat

Jaarverslag 2009

-/- 50 ────── -/- 160 ═══════

111

Jaarverslag 2009

112

Hoofdstuk 13

Overige gegevens

A. Resultaatbestemming Overeenkomstig artikel 10 van de statuten keurt de Raad van Commissarissen de jaarrekening, het jaarverslag en het overzicht met cijfermatige kerngegevens goed. Voorgesteld wordt het negatieve jaarresultaat over 2009 ad € 53.746.000 aan de algemene reserve te onttrekken. Rotterdam, 15 juni 2010

Jaarverslag 2009

113

Jaarverslag 2009

114

B. Accountantsverklaring Aan de Raad van Commissarissen van Stichting Woonstad Rotterdam Postbus 2370 3000 CJ ROTTERDAM Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2009 van Stichting Woonstad Rotterdam te Rotterdam bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van Stichting Woonstad Rotterdam is verantwoordelijk voor het opmaken van deze jaarrekening die het vermogen en resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale huursector en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht en het controleprotocol in rubriek A van Bijlage III bij het Besluit beheer sociale huursector. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van Stichting Woonstad Rotterdam. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van Stichting Woonstad Rotterdam heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Woonstad Rotterdam per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale huursector en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving.

Jaarverslag 2009

115

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften/en of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de verplichting ingevolge Bbsh artikel 28, sub a melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391, lid 4, BW. Voorts merken wij op dat, op grond van artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens, is voldaan aan de wettelijke verplichting tot vermelding van de informatie over topinkomens en dat, indien de toegelaten instelling financiële ondersteuning heeft gegeven aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG 2005-04 en MG 2008-03, hiervan melding is gemaakt in de jaarrekening en het jaarverslag. Voorburg, 15 juni 2010 Deloitte Accountants BV Was getekend,

C.J. Vrolijk RA

Jaarverslag 2009

116

Lijst van afkortingen AVV

Aankopen, Verbeteren, Verkopen

BAR

Bewonersadviesraad

BNG

Bank Nederlandse Gemeenten

BOH

Bedrijfs Overleg Huurders

B&W

Burgemeester & Wethouders

BWS

Besluit Woninggebonden Subsidies

CAO

Collectieve Arbeidsovereenkomst

CATS

systeem voor functiewaardering

CBS

Centraal Bureau voor de Statistiek

CFV

Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting

COH

Centraal Overleg Huurdersorganisaties

FBI

Fiscale Beleggingsinstelling

FWRR Flexibel Wonen Rotterdam Rijnmond FTE

Full time equivalent

GAC

Geschillenadviescommissie

GGZ

Geestelijke gezondsheidszorg

GREX

Grondexploitatie

HIR

Herinvesteringsreserve

IGON

In Gebruikgeving Om Niet

KCC

Klantcontactcentrum

KGE

Kasstroomgenererende eenheid

MD

Management Development

MGE

Maatschappelijk Gebonden Eigendom

MIVA

Minder-validen

MJB

Meerjarenbegroting

MVE

Maatschappelijke Verantwoord Eigendom

NPO

Niet Planmatig Onderhoud

OBA

Overige belaste Activiteiten

OCNC

Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk

PKVW Politiekeurmerk Veilig Wonen PO

Planmatig Onderhoud

SMART Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden SPW

Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties

TOR

Tijdelijke Ondernemingsraad

VHE

Verhuureenheid

VSO

Vaststellingsovereenkomst

VvE

Vereniging van Eigenaren

WOPT Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens WOW

Werelds Oude Westen

WSW

Waarborgfonds Sociale Woningbouw

WWI

Wonen Wijken & Integratie

Jaarverslag 2009

117