Jaarverslag Leraar in de 21 eeuw

Jaarverslag 2014

‘Leraar in de e 21 eeuw’

2

Jaarverslag 2014

3

Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

4

Vooraf������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 6 Algemene karakteristiek��������������������������������������������������������������������������������� 8 Samenwerkingsverbanden��������������������������������������������������������������������������� 11 Onderwijsaanbod����������������������������������������������������������������������������������������� 15 Voortgezette professionalisering, advisering en ondersteuning��������������������� 23 Kennisinstelling�������������������������������������������������������������������������������������������� 25 Duurzame ontwikkeling�������������������������������������������������������������������������������� 31 Kwaliteitszorg����������������������������������������������������������������������������������������������� 32 Personeel����������������������������������������������������������������������������������������������������� 35 Bedrijfsbureau���������������������������������������������������������������������������������������������� 38 Continuïteitsparagraaf���������������������������������������������������������������������������������� 39 Governance�������������������������������������������������������������������������������������������������� 46 Prestatieafspraken���������������������������������������������������������������������������������������� 52 Verslag Raad van Toezicht����������������������������������������������������������������������������� 55 Het jaar in cijfers������������������������������������������������������������������������������������������ 59 Balans per 31 december 2014����������������������������������������������������������������������� 60 Staat van baten en lasten over 2014:������������������������������������������������������������ 61 Kasstroomoverzicht over 2014���������������������������������������������������������������������� 62 Toelichting behorende bij de jaarrekening 2014�������������������������������������������� 63 Immateriële en materiële vaste activa ��������������������������������������������������������� 68

20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.

Vorderingen������������������������������������������������������������������������������������������������� 70 Liquide middelen ����������������������������������������������������������������������������������������� 72 Eigen vermogen�������������������������������������������������������������������������������������������� 73 Voorzieningen���������������������������������������������������������������������������������������������� 75 Langlopende schulden���������������������������������������������������������������������������������� 76 Kortlopende schulden���������������������������������������������������������������������������������� 77 Niet in de balans opgenomen verplichtingen������������������������������������������������ 79 Rijksbijdragen����������������������������������������������������������������������������������������������� 81 Collegegelden����������������������������������������������������������������������������������������������� 82 Baten werk in opdrachten van derden���������������������������������������������������������� 82 Overige baten����������������������������������������������������������������������������������������������� 83 Personeelslasten������������������������������������������������������������������������������������������ 84 Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa������������������������������ 86 Huisvestingslasten ��������������������������������������������������������������������������������������� 87 Overige instellingslasten������������������������������������������������������������������������������� 88 Honoraria van de accountant������������������������������������������������������������������������ 90 Bezoldiging van bestuurders en toezichthouders������������������������������������������ 91 Overige gegevens����������������������������������������������������������������������������������������� 92

5

Vooraf De Marnix Academie vierde in 2014 haar 30-jarig bestaan. De academie is in die 30 jaar uitgegroeid tot een van de grootste lerarenopleidingen basisonderwijs in Nederland. Het jubileum was natuurlijk aanleiding voor diverse festiviteiten voor studenten, medewerkers en externe relaties. Daarnaast stond het afgelopen jaar voor een groot deel in het teken van de invoering van onze nieuwe digitale leer- en werkomgeving. Met de introductie daarvan hebben we een omgeving die past bij het leren, werken en onderzoeken in de 21e eeuw. De integratie van het rooster in Office 365 helpt studenten en medewerkers bijvoorbeeld bij een goede planning. En via een nieuw systeem kunnen studenten nu ook digitale wetenschappelijke literatuur raadplegen. De digitale leer- en werkomgeving zorgt er bovendien voor dat in de bedrijfsvoering een aantal processen vergemakkelijkt en geoptimaliseerd wordt. We blijven voortdurend onderzoeken in hoeverre er bijstelling nodig is of dat er zich anderszins kansen voordoen om het onderwijs een nieuwe impuls te geven. In dit jaarverslag zijn nog veel meer ontwikkelingen beschreven. Ontwikkelingen die studenten, medewerkers en partners verder helpen. Kortom, we hebben in 2014 de brug geslagen naar het opleiden van de leraar van de 21e eeuw.

Joke Snippe en Gerard Veerbeek College van Bestuur

6

7

1. Algemene karakteristiek De Marnix Academie is een gespecialiseerde hogeschool die zich richt op de opleiding en voortgezette professionalisering van leraren en de ondersteuning van scholen in hun ontwikkeling. De hogeschool behoort met circa 160 medewerkers tot de kleinere hbo-instellingen in Nederland, maar heeft met circa 1350 studenten een grote lerarenopleiding voor het basisonderwijs. De hogeschool wordt in stand gehouden door de Stichting Protestants-christelijk Hoger Beroepsonderwijs Utrecht. De Marnix Academie bestaat sinds 1984. In 2014 vierde de academie dus haar 30-jarig jubileum! Maar de ontstaansgeschiedenis van het protestants-christelijke opleidingsonderwijs gaat terug tot de negentiende eeuw. De hogeschool is in haar huidige vorm ontstaan uit een fusie van de opleiding voor kleuterleidsters Marnixkweekschool (waarvan de geschiedenis teruggaat tot 1854), de Hervormde Pedagogische Academie ‘Jan van Nassau’ (opgericht in 1914) en de Christelijke Pedagogische Academie ‘Rehoboth’ (opgericht in 1924). De hogeschool verzorgt het volgende opleidings- en ondersteuningsaanbod: • de initiële bacheloropleiding Leraar basisonderwijs met de varianten voltijd en deeltijd en academische lerarenopleiding • de masteropleiding Special Educational Needs in voltijd en deeltijd (de Marnix Academie is uitvoeringslocatie van hogeschool Windesheim), de masteropleiding Leren & Innoveren (samen met Interactumpartners) en de masteropleiding Educational Leadership (samen met de Penta Nova-partners); met de Penta Nova-partners ook opleidingen voor schoolleiders • voortgezette professionalisering in specifieke en post-hbo-leergangen en kortere, gerichte cursussen, advisering en ondersteuning van leerkrachten, teams, scholen en besturen • praktijkgericht onderzoek, gebundeld in het Centrum voor Praktijkonderzoek, waarin ook de lectoraten participeren; er zijn lectoraten in drie domeinen: identiteitsontwikkeling en interactie & taalbeleid en leiderschap in het onderwijs

1.1 Missie De Marnix Academie beschouwt het als haar kerntaak om goede leerkrachten op te leiden en verder te professionaliseren, om zo een bijdrage te leveren aan kwalitatief goed basisonderwijs. Daartoe verzorgt zij lerarenopleidingen op bachelor- en masterniveau, biedt zij mogelijkheden voor voortgaande professionalisering

8

van onderwijsgevenden en leidinggevenden, ondersteunt en adviseert zij en verricht zij praktijkgericht onderzoek. De missie van de Marnix Academie is nauw verbonden met haar identiteit: de hogeschool is een open christelijke instelling die samenhang beoogt te realiseren tussen levensbeschouwelijke, pedagogische en onderwijskundige uitgangspunten.

1.2

Goed leraarschap: Bekwaam, betrokken, bevlogen

De verwoording van de missie roept de vraag op wat onder goed leraarschap kan worden verstaan. De Marnix Academie heeft haar visie hierop vervat in drie woorden: bekwaam, betrokken en bevlogen. Deze woorden zijn tevens de kernwaarden van waaruit de academie haar activiteiten vorm geeft. Bekwaam Een leraar dient in de eerste plaats een vakman of – vrouw te zijn. Hij/zij dient over voldoende kennis te beschikken en over de juiste vaardigheden en dus competent te zijn in alle dimensies van het vak. In de Nederlandse onderwijs­ context dient het niveau van bekwaamheid voor het vak van leraar basisonderwijs minimaal hbo-niveau te zijn. Dat betekent dat de vakbekwaamheid ook vertaald wordt in zogeheten hbo-kwalificaties die gerelateerd kunnen worden aan ‘hogere-ordedenken’ en aan geldende ‘Dublin-descriptoren’.

De Marnix Academie is een lerende organisatie die aansluit bij de dagelijkse onderwijspraktijk, bij de ontwikkelingen in het onderwijs én in de samenleving.

De Marnix Academie richt zich op de toerusting van de studenten voor modern onderwijs dat zich blijvend vernieuwt en dat inspeelt op de veranderingen in de samenleving. Dat houdt in dat studenten aan het eind van de opleiding startbekwaam c.q. competent zijn om kwalitatief hoogwaardig onderwijs te verzorgen en in staat zijn zich te blijven ontwikkelen in hun ‘persoonlijk meesterschap’. Tevens zijn zij in staat een professionele bijdrage te leveren aan de schoolontwikkeling. De kernwaarde ‘bekwaam’ geldt ook volledig voor de medewerkers van de hogeschool. Zij zijn toegerust voor hun werk en blijven zich in dat werk ontwikkelen. Daarbij speelt ‘een leven lang leren’ om bekwaam te worden en te blijven een belangrijke rol. De Marnix Academie wil ook als organisatie ‘bekwaamheid’ realiseren door zich - op basis van de aanwezige en onderhouden kennis en bekwaamheid - te profileren als een erkende kennispartner ten behoeve van (de ontwikkeling van) leraren en scholen. Betrokken Kwalitatief hoogwaardig onderwijs kenmerkt zich door betrokkenheid (van de leraar) bij de leerling en zijn omgeving. Daarom is een goede leraar in de visie van de Marnix Academie ook een betrokken leraar: dat is de leraar die vorm geeft aan verantwoord pedagogisch handelen, aan een verantwoorde pedagogische relatie, gericht op de optimale

9

ontplooiing en ontwikkeling van de leerlingen. Betrokkenheid is ook gericht op de context: ouders, school en samenleving. Betrokkenheid is (daarom) ook gerelateerd aan duurzame ontwikkeling. In de beschreven strategische koers zal vooral op het aspect van de veranderende samenleving verder worden ingegaan. De Marnix Academie realiseert in haar onderwijsactiviteiten een omgeving waarin studenten zich optimaal kunnen ontplooien. Deze betrokkenheid is vooral zichtbaar in de wijze waarop de pedagogische en didactische rol die de academie heeft, wordt vervuld. De Marnix Academie realiseert een omgeving waarin ieder gekend en erkend wordt. Betrokkenheid als kernwaarde speelt ook een rol voor de medewerkers van de academie. Van medewerkers wordt verwacht dat zij (ook klantgericht) inspelen op signalen en leervragen vanuit studenten, cursisten en het beroepenveld. De academie geeft als organisatie vorm aan betrokkenheid door een lerende organisatie te zijn die aansluit bij de dagelijkse onderwijspraktijk, bij de ontwikkelingen in het onderwijs en in de samenleving. Essentieel daarbij is het partnerschap met scholen, waarin het volgende centraal staat: • het opleiden van aankomende en zittende leraren • de inhoudelijke schoolontwikkeling • zorg en aandacht voor de kwaliteit van het onderwijs • innovatie van onderwijs en opleiding Bevlogen Gevoed door de christelijke traditie (waarmee de academie zich verbonden weet) voegt de Marnix Academie aan haar beroepsbeeld het begrip ‘bevlogen’ toe. Een goede leraar is die leraar die vorm geeft aan ‘waardenvol’ en ook inspirerend onderwijs. Inspirerend handelen komt voort uit geïnspireerd worden door bronnen, door anderen en door de Ander. Het inspirerend handelen krijgt vorm in een betrokken en op inspiratie gerichte ontmoeting met leerlingen. In de lijn van de christelijke traditie wil de Marnix Academie geïnspireerde en inspirerende leraren opleiden, die vorm geven aan ‘waardenvol’ onderwijs. De academie verwacht van haar studenten dat zij hun (pedagogisch) handelen verantwoorden vanuit hun persoonlijke normatieve kader en zich bewust zijn van wat hen inspireert en drijft en hoe zijzelf kunnen inspireren en motiveren. De medewerkers van de opleiding begeleiden de studenten in deze ontwikkeling en dragen zorg voor een inspirerende, stimulerende en uitdagende leer- en werkomgeving. Ook voor medewerkers geldt de bezinning op en realisatie van wat hen drijft en motiveert in hun werk. Op organisatieniveau krijgt ‘bevlogen’ onder meer vorm in bijzondere kenmerken, zoals de aandacht voor (ook christelijk) geïnspireerd en inspirerend onderwijs, voor duurzame ontwikkeling en voor een benadering waarin vraagsturing en ‘er zijn ten dienste van de ander’ vorm en betekenis krijgen.

10

2. Samenwerkingsverbanden De Marnix Academie participeert in diverse netwerken en werkt samen met meerdere partners. In de eerste plaats binnen het domein van het basisonderwijs, maar ook met scholen en instellingen buiten het primair onderwijs. Die samenwerkingsverbanden zijn zowel nationaal als internationaal.

2.1 Basisonderwijs Het opleiden van studenten gebeurt in zeer nauwe samenwerking met de basisscholen, die zijn aangesloten bij het partnerschap van de Marnix Academie: Partners in Opleiding en Ontwikkeling. Als monosectorale lerarenopleiding voor het primair onderwijs onderhoudt de Marnix Academie intensieve contacten met basisscholen in Midden-Nederland. Dit gebeurt via het praktijkleren, het partnerschap met scholen en via de nascholingsactiviteiten. De Marnix Academie werkt met 37 schoolbesturen samen in Partners in Opleiding en Ontwikkeling (met daaronder ressorterend 340 basisscholen). Vrijwel alle studenten van de Marnix Academie worden in opleidingsscholen opgeleid, met de bijbehorende infrastructuur. In het partnerschap worden gemeenschappelijk afspraken gemaakt over de ontwikkeling van studenten en zittend personeel vanuit de eigen schoolontwikkeling, de vorming van leerwerkgemeenschappen en gezamenlijke kwaliteitsborging.In 2014 zijn 60 partnerscholen gecertificeerd tot opleidingsschool. Deze scholen voldoen aan de criteria van Opleiden in de school. Internationalisering De Marnix Academie en de partnerscholen werken ook op internationaal terrein samen. Zo heeft er in 2014 een werkvergadering in Utrecht plaatsgevonden met lerarenopleidingen en basisscholen uit Denemarken, België en Oostenrijk. Ook hebben vertegenwoordigers van partnerscholen en de Marnix Academie contacten gelegd in Finland. Het doel was steeds om basisscholen en lerarenopleidingen bij elkaar te brengen om tot samenwerking te komen. Denk daarbij aan het samenwerken met leerlingen in het buitenland via Skype. Ook zijn er uitwisselingsreizen mogelijk. De komende jaren wordt hier verder aan gewerkt. Samen opleiden Ten slotte is er de ‘subsidie versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen’ verkregen. Het gaat hierbij om het komen tot een gezamenlijk curriculum op de thema’s als anti-pesten, ouderbetrokkenheid, passend onderwijs en

11

opbrengstgericht werken. Basisscholen uit het partnerschap en de Marnix Academie onderzoeken de mogelijkheden te komen tot nog betere afstemming en samenwerking zodat het leren van studenten, maar ook de kwaliteit van de lerarenopleiding en van het basisonderwijs versterkt wordt. Onderzoeksmatig werken speelt hierbij een rol van betekenis.

2.2 Hogescholen Interactum De Educatieve Federatie Interactum is het samenwerkingsverband tussen hogeschool de Kempel in Helmond, de Iselinge in Doetinchem, de Ipabo in Amsterdam/Alkmaar, de Katholieke Pabo in Zwolle en de Marnix Academie. Het betreft vijf monosectorale lerarenopleidingen basisonderwijs. In het afgelopen jaar heeft in dit samenwerkingsverband de voorbereiding op de visitatie van de bacheloropleiding Lerarenopleiding basisonderwijs plaatsgevonden. Zo is de keuze voor de visiterende instantie en de samenstelling van de visitatiecommissie in onderlinge afstemming gemaakt. Vanuit de samenwerkende instellingen binnen het Interactum-verband is ook het contact met de hogeschool VIAA te Zwolle (voorheen Gereformeerde Hogeschool Zwolle), de Christelijke Hogeschool Ede en Driestar Educatief te Gouda verstevigd. De intentie is om tot meer samenwerking te komen op die onderwerpen waar de afzonderlijke instellingen in gezamenlijkheid een meerwaarde kunnen realiseren. Inmiddels is ook Thomas Moore uit Rotterdam bij het overleg aangesloten. De overeenkomst tussen de negen hogescholen ligt in het feit dat het lerarenopleidingen basisonderwijs betreft die kleinschalig van aard zijn, dichtbij en in het werkveld opleiden, hoge kwaliteit onderwijs leveren en waardenvol onderwijs verzorgen. Op politiek-strategisch terrein wordt inmiddels samen opgetrokken en wordt de belangenbehartiging in gezamenlijkheid opgepakt. Verder is het onderwerp internationalisering een voorbeeld waarop de krachten van de instellingen worden gebundeld. Op inhoudelijk gebied vindt in het verband van deze negen instellingen intensieve doordenking plaats van de huidige opzet van de lerarenopleiding. Met name de vraag in hoeverre deze opzet in het licht van het leren in de 21e eeuw voldoet, speelt een prominente rol in deze discussie. Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM) Het landelijk Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap is tot stand gekomen op basis van een samenwerking tussen hogeschool de Kempel in Helmond, de Iselinge in Doetinchem, de Katholieke Pabo in Zwolle, Driestar Educatief, Christelijke Hogeschool Ede en de Marnix Academie. Aanvankelijk hebben vanuit dit expertisecentrum vooral onderzoeksactiviteiten plaatsgevonden op het terrein van de inspiratie van de leraar. Het gaat dan met name om de professional die onder strak gereguleerde en geprotocolleerde condities zijn werk moet doen. Terwijl hij zijn inspiratie

12

haalt uit de omgang met kinderen, de waardering van ouders en de gedachte dat hij een belangrijke rol kan spelen in de ontwikkeling van kinderen in een bepalende fase van hun leven. Dat zijn zaken die minder goed meetbaar zijn. De professionele spanningen die deze tegenstelling kan opleveren, spelen ook op het terrein van de jeugdzorg. In het afgelopen jaar is dan ook de verbreding ingezet richting de jeugdzorg. Een van de projecten van het afgelopen jaar heeft zich gericht op het voeren van gesprekken met leraren om te achterhalen waar hun passie voor het leraarsvak ligt. Maar ook hoe ze omgaan met de discrepanties die ze ervaren tussen hetgeen van hen wordt gevraagd en hetgeen ze vanuit hun eigen professionele identiteit belangrijk vinden. Het bevragen van zowel beginnende als ervaren leraren heeft een bloemlezing opgeleverd onder de titel Een leraar blijf je altijd. Penta Nova Onder de naam Penta Nova, Academie voor Schoolleiderschap werkt de Marnix Academie samen met de Christelijke Hogeschool Ede, Driestar Educatief en de hogeschool VIAA. In 2014 zijn de voorbereidingen getroffen om Penta Nova per 1 januari 2015 uit te breiden met Hogeschool Inholland en Hogeschool Leiden. Ook is een samenwerkingsovereenkomst gesloten met ASK, een organisatie in Jordanië die zich bezighoudt met de professionalisering van leerkrachten en schoolleiders in het Midden Oosten.

De vraag of de opzet van lerarenopleiding voldoet in het licht van het leren in de 21e eeuw speelt een prominente rol in de discussie.

Penta Nova biedt opleidingen voor schoolleiders aan op meerdere locaties. De academie heeft inmiddels een sterke en erkende positie verworven en ontwikkelt zich verder tot een algemeen expertisecentrum op het terrein van schoolleiderschap. Daarin speelt het lectoraat Leiderschap in het onderwijs een belangrijke rol. Hogeschool Windesheim De Marnix Academie verzorgt de hbo-masteropleiding Special Education Needs (SEN), onder licentie van de Hogeschool Windesheim. In 2014 zijn 30 studenten afgestudeerd.

2.3 Universiteiten Met de Universiteit Utrecht wordt voor de cohorten 2013, 2012 en 2011 samengewerkt ten behoeve van de academische variant van de Lerarenopleiding basisonderwijs van de Marnix Academie. Zo is de pre-master Onderwijskunde ingedaald in het programma. Voor het cohort dat gestart is in september 2014 werkt de Marnix Academie samen met de Open Universiteit. Hier betreft het het schakelprogramma Onderwijswetenschappen (pre-master).

13

2.4 Mbo Met de mbo-instellingen die veel studenten aanleveren is er nauw samengewerkt om de doorstroom van het mbo naar de pabo mogelijk te blijven maken. Dit is vooral urgent geworden door de invoering van de instroomtoetsen voor de pabo vanaf de zomer van 2015. Aspirant-studenten moeten hun beginniveau op het gebied van de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek aantonen door een toets te maken of havo-eindexamen in dat vak te doen. In het project Instroom pabo wordt er onder meer samengewerkt met ROC Midden Nederland, MBO Utrecht en het ID-college en wordt er een intensief trainingstraject aangeboden aan de studenten die willen instromen uit het mbo.

2.5

Internationale contacten

De Marnix Academie onderhoudt internationale contacten met instellingen voor hoger onderwijs in 22 landen: België, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, Verenigd Koninkrijk, IJsland, Zweden en Zwitserland. Vanuit het samenwerkingsverband Interactum worden tevens contacten onderhouden met vijf lerarenopleidingen in België (Interactum Vlaanderen).

14

3. Onderwijsaanbod

De studenten ontwerpen

3.1 Instroom

onderwijs waarbij ze de

In 2014 is opnieuw veel werk gemaakt van de werving van aspirant-studenten. Dat zorgde voor een instroom van 390 voltijdstudenten, waarvan 26 studenten voor de Academische lerarenopleiding basisonderwijs. In de deeltijd­ opleiding stroomden 82 studenten in. Hiermee is de ambitienorm van 450 instromende studenten ruimschoots gehaald. In totaal studeerden er in september 2014 1385 bachelorstudenten.

21st century skills bij kinderen stimuleren.

3.2 Deeltijd Met de instroom van 82 studenten blijft de deeltijdopleiding studenten aantrekken. In 2014 werd gestart met de verkorte opleidingsroute van 180 EC voor hbo- en wo-afgestudeerden. In deze opleiding worden studie- en onderzoeksvaardigheden als behaald verondersteld en daarmee kan de studie met 60 EC worden verkort.

3.3

Academische lerarenopleiding basisonderwijs

In de academische variant van de opleiding is in 2014 de samenwerking gestart met de Open Universiteit. In het eerste jaar volgen de academische studenten de module ‘Informatievaardigheden voor sociale wetenschappers’. Op deze manier krijgen zij onmiddellijk een aanbod op universitair niveau.

3.4 Studiekeuzeactiviteit In 2014 is de verplichte studiekeuze-activiteit in werking getreden. Aspirant-studenten moeten deelnemen aan een studiekeuzeactiviteit. Deze activiteit richt zich op het beroepsbeeld, op het theoretische niveau van de opleiding, op de interpersoonlijke competentie en op de inspiratiebronnen van de aspirant-student. Aan het eind van deze middag ontvangt de student een studiekeuzeadvies: positief dan wel negatief. Als de inschrijving na 1 mei heeft plaatsgevonden, is het studiekeuzeadvies bindend. Op basis van de nieuwe procedure hebben een tiental studenten een negatief advies gekregen. Zes van deze studenten hebben daarna hun inschrijving ingetrokken.

3.5 Kennisbases De kennisbases zijn in 2014 volledig geïmplementeerd in de opleiding. In september zijn er zes afstudeerprofielen van start gegaan: dit zijn respectievelijk het profiel Jonge Kind, het Oudere Kind, Cultuur en Identiteit, Kunst en Cultuur, Wereld, Wetenschap & Techniek en het profiel Focus van leerkrachten op onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. In ieder afstudeerprofiel is een profieldeel uit de kennisbases van Meijerink opgenomen. In 2015 zal het eerste cohort

15

studenten afstuderen dat de kennisbases volledig in het curriculum aangeboden heeft gekregen. Er komt meer zicht op de resultaten van de kennisbasistoetsen rekenen/wiskunde en Nederlandse taal. De studenten van de Marnix Academie scoren iets boven gemiddeld op deze toetsen. Dat neemt niet weg dat er ook actie ondernomen wordt richting studenten die de toets niet in twee of drie keer halen. De Marnix Academie heeft in 2014 in Interactum-verband deelgenomen aan peer reviews op het gebied van de kennisbases aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek. Het idee van de peer reviews is dat deze de implementatie van de kennisbases in de opleiding kunnen borgen en dat het beoogde eindniveau van de studenten door deze reviews geborgd kan worden. Het grote doel hierbij is het voorkomen van een derde kennisbasistoets in het derde jaar van de opleiding.

3.6 Curriculumontwikkelingen

Op basis van het strategisch beleidsplan Nieuwe Leer-kracht zijn er in 2014 curriculumontwikkelingen in gang gezet. Het programma Leerkracht 4 heeft als hoofdthema ‘creativiteit’ gekregen. De studenten ontwerpen onderwijs waarbij ze de 21st century skills bij kinderen stimuleren. Zij doen dit vanuit het oogpunt dat juist deze vaardigheden in de toekomst belangrijk zullen zijn, nu de rol en plaats van kennis steeds verandert. De pedagogische rol van de leerkracht wordt sterker: in het derde en vierde jaar krijgt de pedagogische rol van de leerkracht meer aandacht in de programma’s (minoren en profielen). Het project ‘Wetenschap en Technologie’ geeft een extra impuls aan het vernieuwen van het beroepsprofiel in het curriculum. Alle studenten worden geschoold op het gebied van het stimuleren van een nieuwsgierige, onderzoekende en experimenterende houding bij de leerlingen op de basisschool. Op zoek gaan naar de vragen in plaats van het uit je hoofd leren van antwoorden.

3.7 Rooster Aan de logistieke kant van de opleiding zijn er in 2014 mooie resultaten bereikt. Het project waarin het rooster verbeterd werd, heeft geleid tot positieve resultaten. De studenten zijn zeer tevreden over het rooster en de manier waarop zij over het rooster geïnformeerd worden via een app. Meer hierover is te lezen in hoofdstuk 7, Kwaliteitszorg.

3.8 Toetsing Ook op het gebied van de toetslogistiek (inschrijving en afname) zijn positieve resultaten te noemen. Inmiddels is inschrijving voor toetsen via Trajectplanner mogelijk.

16

Het project ‘Vreemde ogen dwingen’ heeft veel aandacht gehad in 2014. Binnen de lerarenopleidingen zijn onder leiding van 10 voor de Leraar landelijke kennistoetsen ingevoerd (rekenen en taal). De Marnix Academie houdt zich aan de afspraken die hierover worden vastgelegd in bindingsbesluiten. De examencommissie bachelor neemt deel aan de Landelijke overleggen Examencommissies (LoEx) dat in het kader van deze landelijke toetsen is opgericht. De voorzitter van de examencommissies van de Marnix Academie is tevens voorzitter van de landelijke vaststellingscommissie die van het LoEx het mandaat heeft de cesuur van de landelijke kennistoetsen vast te stellen. De kennisbases van de overige vakken wordt getoetst met toetsen die door vakdocenten van de Marnix Academie zelf zijn ontworpen, bijgestaan door de toetscommissie en goedgekeurd door de examencommissie bachelor. Lerarenopleidingen hechten waarde aan eindwerkstukken waarin de identiteit van de opleiding tot uiting komt. De laatste fase van de opleiding op de Marnix Academie wordt afgesloten met verschillende eindwerkstukken: het eindassessment, het praktijkonderzoek, en de profieltoets (voorheen minorgebonden toets). De hbo-kernkwalificaties en de SBL-competenties vormen steeds uitgangspunt voor het vaststellen van het niveau en de bijbehorende criteria. In het nieuwe toetsbeleid van de Marnix Academie dat in 2015 wordt vastgesteld krijgt externe validering een plaats. Eind 2013 is het landelijke profiel BKE-SKE (basis- en seniorkwalificatie examinering) gepresenteerd. Hogescholen zijn zelf verantwoordelijk voor de invoering van het profiel. De Marnix Academie heeft in juni 2014 een eigen profiel vastgesteld waarin enkele formuleringen zijn aangepast zodat ze van toepassing zijn op de organisatie en waarin enkele competentie-aspecten zijn toegevoegd die de Marnix Academie van belang acht voor de kwalificatie van examinatoren. In het studiejaar 2014-2015 is gestart met het invoeren van het profiel in bachelor en masters. De voorzitter en toetsdeskundige van de examencommissies van de Marnix Academie zijn aangesloten bij de landelijke expertgroep die zich bezighoudt met het implementeren van het protocol. Scholing van docenten maakt hier belangrijk onderdeel van uit. Tijdens de visitatie van de bacheloropleiding in oktober 2014 werd veel aandacht besteed aan de toetsing en de borging van het eindniveau. Het oordeel van het panel over deze onderwerpen was positief. Naar aanleiding van de versterking van de rol van examencommissies maakt sinds 2011 een toetsdeskundige deel uit van de examencommissie bachelor en sinds 2012 van de examencommissie masters. De toetsdeskundige is tevens voorzitter van de toetscommissie bachelor, die onder verantwoordelijkheid van de examencommissie een proactieve adviserende rol heeft in de ontwikkeling en evaluatie van toetsen. Met de invoering van BKE-SKE zal ook in de masters

17

een senior-gekwalificeerde examinator een proactieve rol gaan spelen in de ontwikkeling en evaluatie van toetsen in de masteropleidingen. Sinds september 2014 is een extern lid toegevoegd aan de examencommissie bachelor (een examencommissielid van de Driestar in Gouda). De voorzitter van de examencommissies van de Marnix Academie is lid van de examencommissie van de Driestar in Gouda. Op deze manier vindt externe validering plaats in beide examencommissies. Aan het einde van het studiejaar 2014-2015 wordt dit geëvalueerd. In de examencommissie masters vindt externe validering plaats doordat van beide masters één docent lid is van de examencommissie. Zij zijn dus ‘vreemde ogen’ voor elkaars opleiding. Naar aanleiding van de evaluatie in de bachelor en de jaarplannen 2015-2016 van beide examencommissies zal worden besloten in welke vorm extern lidmaatschap zal worden vormgegeven volgend studiejaar. De Marnix Academie heeft in 2007 en in 2010 een notitie toetsbeleid vastgesteld. Eind 2012 is het evaluatierapport verschenen van het toetsbeleid. Op basis van deze notities en het evaluatierapport wordt in 2015 een nieuwe notitie toetsbeleid vastgesteld. Hierin worden de bevindingen van het onderzoek door (lectoraten van) andere hogescholen, alsmede de bevindingen van het SURF-onderzoek naar de authenticiteit van het portfolio dat door de Marnix Academie en De Kempel is uitgevoerd, verwerkt.

3.9

Internationale uitwisseling

Internationalisering werd in 2014 gekarakteriseerd door de overgang naar nieuw beleid waarbij wereldburgerschap een prominente plek krijgt. Maar ook door het koppelen van internationalisering aan het herontwerp van het beroepsprofiel, het herontwerp van het onderwijskundig model en de pedagogische opdracht. Dit beleid wordt in 2015 uitgevoerd. De Marnix Academie heeft een bilaterale overeenkomst met 36 buitenlandse instellingen. De internationale studenten van die instellingen kunnen deelnemen aan de twee Engelstalige programma’s: de minor Humanities (in het reguliere curriculum) en het Research & Designprogramma ‘Special educational needs’ in het curriculum van de Academische lerarenopleiding basisonderwijs. Er namen respectievelijk 20 en 7 studenten uit het buitenland deel aan de programma’s. In 2014 was er sprake van uitwisseling in de vorm van internationale themaweken, internationale programma’s, internationale studie en stage en docentenmobiliteit. De internationale themaweken werden gehouden in: Bradford (Engeland), Halden (Noorwegen), Kaunas (Litouwen), Krems (Oostenrijk), Kecskemet (Hongarije), Brussel (België),

18

Roskilde (Denemarken), Zürich (Zwitserland), Reading (Engeland) en Utrecht. Per week namen vijftien tot twintig studenten van de Marnix Academie deel, vaak aangevuld met studenten van de gastinstellingen. Studentenmobiliteit Er verbleven 35 studenten voor hun studie in het buitenland, in het kader van het Erasmusprogramma. Van januari tot eind mei/juni of van september tot december studeerden de studenten onder andere in Brussel (België), Budapest (Hongarije), Saouliai (Litouwen), Bradford (UK), Brno (Tsjechië), Malmö (Zweden), Krakow (Polen), Mondragon (Spanje), Reijkjavik (IJsland), Roskilde (Denemarken) en Kopenhagen (Denemarken). Daarnaast verbleven er 14 studenten voor hun studie/stage gedurende drie of vijf maanden in Bonaire, Curaçao, Suriname en Zuid-Afrika. Docentenmobiliteit Ook docenten nemen deel aan de genoemde internationale weken. In 2014 waren dat 22 docenten. Daarnaast brachten de coördinatoren binnen het Interactum-verband een bezoek aan Suriname en Curaçao. In 2014 heeft de Marnix Academie bovendien bezoeken gebracht aan partnerinstellingen in Zwitserland, Oostenrijk en Japan. In het kader van het partnerschap met het basisonderwijs werd door de docenten en collega’s uit het partnerschap een bezoek gebracht aan Kecskemét in Hongarije. Erasmusprogramma’s De Marnix Academie participeerde voor het eerst in ‘EXPEDUCOM’. Dat is een nieuw Erasmus+ programma, waarin negen instituten uit verschillende Europese landen vertegenwoordigd zijn, een zogenaamde strategische alliantie. Centrale thema’s daarbij zijn: burgerschap, het jonge kind en het 21e eeuws leren.

3.10 Diploma’s In 2014 ontvingen 222 studenten het bachelor-diploma. Alle voltijd en een deel van de deeltijdstudenten kregen daarnaast het Diploma Christelijk Basisonderwijs (DCBO). Sinds 1999 wordt het DCBO door lerarenopleidingen basisonderwijs uitgegeven. Een DCBO-gediplomeerde moet, naast het vormgeven aan godsdienstige en levens­ beschouwelijke vorming, in staat zijn om als lid van het schoolteam mee te werken aan de brede identiteit van een (protestants-) christelijke school. Die identiteit heeft niet alleen levensbeschouwelijke aspecten, maar ook pedagogisch-didactische. Het diploma is belangrijk voor studenten die in het (protestants-) christelijk onderwijs willen gaan werken.

19

In 2014 hebben 182 afgestudeerden het Diploma Christelijk Basisonderwijs ontvangen. 2009/2010

2010/2011

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

Voltijd

298

340

360

302

425

390

Deeltijd

65

126

116

92

101

82

363

466

476

394

526

472

Totaal

Tabel 1: Instroomgroepen en totale instroom op 1 oktober

Voltijd

2009/2010

2010/2011

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

915

948

1.042

999

1145

1011

2

0

0

0

0

0

156

229

234

306

331

205

1.073

1.177

1.276

1.305

1.476

1.216

Duaal Deeltijd Totaal

Tabel 2: Totaal aantal ingeschreven studenten op 1 oktober

3.11 Masteropleidingen De Marnix Academie biedt drie masteropleidingen in verschillende samenwerkingsverbanden aan. Van twee masteropleidingen heeft de Marnix Academie de licentie: Leren & Innoveren en Educational Leadership. De master Special Educational Needs wordt in Utrecht aangeboden onder licentie van Hogeschool Windesheim te Zwolle. Resultaten in 2014 Master Leren en Innoveren In Zwolle zijn in september 2014 50 eerstejaars en 39 tweedejaars studenten gestart met het nieuwe studiejaar. De reguliere instroom in september 2014 in Utrecht bestond uit 31 studenten, waarvan er 6 voor een deel het programma op Hogeschool de Kempel volgt. Dat gebeurt in het kader van Vierslagleren. In Utrecht startten 34 tweedejaarsstudenten.

20

Wat is Vierslagleren? Een zittende en een startende leerkracht vormen samen een lerarenduo en hebben (bij voorkeur) samen een klas en leren van elkaar. Beiden volgen een zelfgekozen master met de Lerarenbeurs en werken samen aan de schoolontwikkeling. De zittende leerkracht wordt daarvoor maximaal twee dagen per week vrijgesteld van lesgevende taken. De startende leerkracht vult de vrijgekomen uren in van de ervaren leraar. Per lerarenduo ontvangt het bestuur een tegemoetkoming in de verletkosten van de ervaren leerkracht.

Eerstejaars

2009/2010

2010/2011

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

29

28

26

40

42

31

29

28

20

39

34

57

54

62

83

65

Tweedejaars Totaal

29

Tabel 3: Aantal studenten master Leren en Innoveren in de lesplaats Utrecht

Master Educational Leadership Landelijk groeit de belangstelling voor de master Educational Leadership. In 2014 zijn er groepen gestart in Goes, Zwolle, Utrecht en Friesland met in totaal 65 studenten. In het kader van de groepsvisitatie in 2018 zijn er afspraken gemaakt met andere aanbieders van masteropleidingen op het gebied van leiderschap.

Eerstejaars

2009

2010

2011

2012

2013

2014

18

7

12

20

21

13

15

14

11

11

17

22

26

31

32

30

Tweedejaars Totaal

18

Tabel 4: Aantal studenten master Educational Leadership

21

Master Special Educational Needs In 2014 ontvingen 30 studenten hun diploma. De master Special Educational Needs startte in september 2014 met 94 studenten. In het kader van de nota helderheid in bekostiging in het hoger onderwijs werden de docenten en de lesplaatscoördinator van de master voor hun inzet gedetacheerd naar Windesheim. 2009/2010

2010/2011

2011/2012

2012/2013

2013/2014

2014/2015

voltijd 1e jaar

19

16

6

7

12

17

Voltijd ouderejaars

10

18

15

8

8

2

deeltijd 1e jaar

87

77

53

52

61

77

deeltijd 2e jaar

37

64

50

41

37

42

deeltijd ouderejaars

23

44

71

45

21

35

176

219

195

151

139

173

Totaal

Tabel 5: Aantal studenten master Special Educational Needs in de lesplaats Utrecht

22

4. Voortgezette professionalisering, advisering en ondersteuning

In 2014 werd gestart met een groep post-hbo-

Het Marnix Onderwijscentrum (MOC) is onderdeel van de Marnix Academie. Het is de afdeling die gespecialiseerd is in het verzorgen van nascholingscursussen en opleidingen voor leraren en leidinggevenden in het primair onderwijs. Daarnaast kunnen scholen er terecht voor advies.

4.1

studenten in de opleiding ‘specialist 21e eeuws leren’.

Resultaten in 2014

Het Marnix Onderwijscentrum (MOC) realiseerde in 2014 een omzet van nagenoeg 2,5 miljoen euro. Een stijging van ruim 10% ten opzicht van 2013 en ruim €300.000 boven de begroting. Het aandeel inkomsten uit marktgerichte activiteiten is uitgekomen op de gewenste 16% van de totale inkomsten van de Marnix Academie. Het aantal studenten steeg in 2014 met 39%. Daarvan was 68% ingeschreven voor een opleidingstraject en 32% voor een kortlopende cursus. Er is sprake van een toenemende belangstelling voor langduriger opleidingstrajecten in plaats van kortlopende cursussen. Studentenaantallen

2010

2011

2012

2013

2014

Totaal aantal studenten

797

790

775

649

900

Percentage van het totaal dat deelneemt aan opleidingstraject

55%

68%

53%

63%

68%

Tabel 6: Totaal aantal studenten Marnix Onderwijscentrum

De belangstelling voor de master SEN was boven begroting en ook de opleiding voor zij-instromende leerkrachten nam substantieel toe. Er is een toenemende belangstelling voor de opleidingen vanuit verder weg gelegen provincies. Het aantal maatwerktrajecten daalde met 10%. In 2014 werd gestart met een groep post-hbo-studenten in de opleiding ‘specialist 21e eeuws leren’. De opleiding werd aan de Stichting Post HBO Nederland ter registratie gezonden. De uitslag wordt in 2015 verwacht. Hiermee zijn alle post-hbo-opleidingen geregistreerd. Er is een start gemaakt met het ombouwen van het curriculum van de post-hboopleiding Intern begeleider naar een meer blended variant van online en offline leren. 23

Het MOC is nauw betrokken bij het netwerk Landelijk Platform Nascholingsinstituten Primair Onderwijs (LPNPO). Hierin werken 24 nascholingsinstanties van pabo’s samen. Het voortouw werd genomen in het ontwikkelen van het curriculum van de post-hbo-opleiding ‘Jonge Kind Specialist’, dat door alle LPNPO-partners uitgevoerd kan worden. Ook de opleiding Cultuurbegeleider is een gemeenschappelijke opleiding die vanaf volgend schooljaar door het MOC uitgevoerd zal worden.

24

5. Kennisinstelling De Marnix Academie wil zich verder ontwikkelen als kennisinstelling op het gebied van leren en opleiden. Sleutelbegrippen hierbij zijn: • kenniscreatie en kenniscirculatie via lectoraten en bijbehorende kenniskringen; daarnaast is er een Centrum voor Praktijkgericht Onderzoek (waarin ook de lectoraten zijn gepositioneerd) • kennisleergemeenschappen met het scholenveld • kennisdienstverlening vanuit het Marnix Onderwijscentrum

5.1

Resultaten in 2014

De summit voor alle medewerkers van de Marnix Academie stond in het teken van leren en werken in de 21e eeuw.

Er is verder gewerkt aan het realiseren van de doelstellingen uit het strategisch plan voor 2013 – 2017. De Marnix Academie heeft drie lectoraten met bijbehorende kenniskringen en praktijkgericht onderzoek in de beroepspraktijk en de opleiding: • Dynamische identiteitsontwikkeling • Interactie en taalbeleid • Leiderschap in het onderwijs (Penta Nova) De ontwikkeling tot een kennisinstelling kwam ook tot uiting in de vorming van leerwerkgemeenschappen in het partnerschap met scholen. In 2014 hebben 64 leerwerkgemeenschappen binnen de partnerscholen gefunctioneerd. Binnen het Marnix Onderwijscentrum functioneren ‘kenniscentra’, waarin op specifieke gebieden gewerkt wordt aan innovatie en kennisontwikkeling. Centrum voor Praktijkgericht Onderzoek In 2014 is het traject dat moest leiden tot het voldoen aan de eisen van de BKO (Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek) afgerond. Dit traject heeft nu geleid tot een onvoorwaardelijke validering van de onderzoeksfunctie van de hogeschool. Tijdens en na het traject BKO zijn stappen gezet om te komen tot een samenhangend onderzoeksprogramma, ondergebracht in het Centrum voor Praktijkgericht Onderzoek. Vanuit dit centrum is een onderzoeksprogramma geformuleerd en er is gewerkt aan een overzicht van te hanteren onderzoeksmethodieken. Voor het centrum is een perspectief voor 2017 geschetst en er is vanuit dat perspectief een jaarplan voor 2013/2014 en 2014/2015 opgesteld. Het centrum houdt zich op dit moment bezig met een positionering die moet garanderen dat binnen het centrum gewerkt wordt aan onderzoeksvragen die vanuit de beroepspraktijk afkomstig zijn.

25

Promotietrajecten Evenals in voorgaande jaren maakte de Marnix Academie het voor drie medewerkers mogelijk om aan een promotieonderzoek te werken: een onderzoek gericht op ‘onderzoekend leiderschap’, een onderzoek naar ‘betekenisvol leren in de academische lerarenopleidingen’ en een onderzoek naar ‘een model voor creatieve en verbeeldende levensbeschouwelijke vorming’. Het laatste onderzoek heeft tot een daadwerkelijke promotie geleid op basis van een proefschrift met als titel: Speelruimte voor dialoog en verbeelding1. Inmiddels is een volgend promotietraject opgepakt, dat betrekking heeft op de ontwikkeling van de levensbeschouwelijke identiteit van de Marnix Academie. Onderzoek in de opleidingen Ten slotte is verder gewerkt aan de afstemming en verdere ontwikkeling van onderzoek in de opleidingen. Er is een onderzoekslijn vastgesteld, met aandacht voor training van onderzoeksvaardigheden, het doen van praktijkgericht onderzoek en voor een doorgaande lijn tussen de bachelor- en masteropleidingen. Vanuit de visitatie door NQA (zie ook hoofdstuk 3, Onderwijsaanbod) is de aanbeveling gekomen om toch nog verder aandacht te besteden aan (de begeleiding van) het praktijkgericht onderzoek. Op dat punt ligt er ook een taak voor het Centrum voor Praktijkgericht Onderzoek. RAAK-subsidies In 2014 werden opnieuw twee RAAK-subsidie trajecten verworven. Een traject op het terrein van werken aan taal- en gespreksdoelen tijdens het spel in kindercentra en kleutergroepen en een traject met als onderzoeksvraag: hoe kunnen leerkrachten leerlingen van 4-12 jaar begeleiden in hun levensbeschouwelijke ontwikkeling. Aan de onderzoeken zal samen met leerkrachten uit het basisonderwijs tot 2016 gewerkt worden.

5.2

Lectoraat Interactie en Taalbeleid

Het lectoraat Interactie en Taalbeleid richt zich op gesprekken in de klas die taal- en denkontwikkeling van leerlingen bevorderen. Alle kinderen in de basisschool moeten de kans krijgen om te leren door middel van kwalitatief hoogwaardige interactie. Resultaten in 2014 In 2014 werd een vervolg gegeven aan het onderzoek naar hoe geschiedenisdidactiek en interactiedidactiek gecombineerd kunnen worden. Er is samen met leraren een didactiekmodel ontworpen dat leraren steun geeft om binnen geschiedenislessen de moderne geschiedenisdidactiek toe te passen en tegelijkertijd ervoor te zorgen dat er 1 Berg, B.W. van den (2014). Speelruimte voor dialoog en verbeelding. Narratio: Gorinchem

26

taal-denk-gesprekken gevoerd worden. Er is inmiddels gewerkt met dit model en daar zijn uitgebreide video-opnames van gemaakt. Het lectoraat analyseert nu deze videodata om na te gaan of kinderen met deze aanpak inderdaad meer zijn gaan denken en meer van geschiedenis zijn gaan begrijpen. Het onderzoek wordt in 2015 afgerond. Het lectoraat heeft de eerste bevindingen gepresenteerd op een congres in Padua (Italië). Er zijn mooie voorbeelden besproken van de manier waarop basisschoolleerlingen dankzij taal-denk-gesprekken tot historisch redeneren komen. Per november 2014 voert het lectoraat met het Marnix Onderwijscentrum een nieuw tweejarig RAAK-project uit: Kansen in spel. Het lectoraat werkt daarin samen met een drietal andere organisaties: iPabo, Kohnstamm Instituut en De Activiteit. Het onderzoek loopt op dit moment op scholen en peuterinstellingen in Utrecht, Amsterdam en Schagen. Tijdens spel vinden leraren en pedagogisch medewerkers het lastig een gesprek te voeren met jonge kinderen. Terwijl je daar juist kansen kunt benutten. Een flink deel van de tijd spelen ze immers. De hamvraag is: hoe krijg je de kinderen zover dat ze gaan praten, nadenken en ideeën gaan uitwisselen. Dit onderzoek wil leraren en pedagogisch medewerkers tegemoet komen bij hun handelingsverlegenheid en ze helpen het spel te verdiepen met taal-denkgesprekken. Het lectoraat is ook weer gestart met de opleiding van docenten van de Marnix Academie tot trainer Taal en uitdagend onderwijs (TUO). Zij kunnen dan - samen met de al eerder opgeleide collega’s - de TUO-training verzorgen, waarmee alle derdejaarsstudenten op de Marnix Academie toegerust worden om taal-denk-gesprekken met leerlingen te voeren.

5.3

Lectoraat Dynamische identiteitsontwikkeling

Het lectoraat Dynamische identiteitsontwikkeling doet al tien jaar wetenschappelijk onderbouwd praktijkonderzoek. Het gaat om onderzoek op en met basisscholen naar de identiteitsontwikkeling van leraren en leerlingen en naar creatieve levensbeschouwelijke vorming. Maar ook naar zingeving in het werken op de basisschool. Resultaten in 2014 Een van de plekken waar het lectoraat heel zichtbaar was in 2014, was in de masteropleiding Leren en Innoveren. De professionele identiteit speelt binnen de master een belangrijke rol. De uitbreiding van de opleiding naar hogeschool De Kempel en de Katholieke Pabo Zwolle in 2014, betekende ook een uitbreiding van werkzaamheden van de lector, als eindverantwoordelijke voor het identiteitsdeel van de master.

27

Twee kenniskringleden hebben een belangrijke rol als het gaat om het thema leren en werken in de 21e eeuw. Zij houden zich voornamelijk bezig met de vraag: hoe krijg je diepgang in het thema? Een belangrijk moment was de summit voor alle medewerkers van de Marnix Academie op 5 december 2014. Die dag stond in het teken van leren en werken in de 21e eeuw. Het lectoraat was intensief betrokken bij de voorbereidingen. Daarnaast houdt een van de kenniskringleden zich bezig met onderzoek naar het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden. Hij schreef in 2014 ook een boek over kritisch denken en dialoog. Een praktisch boek over de pedagogische opdracht van iedere leraar. Het boek wordt in 2015 uitgegeven. Op 1 oktober 2014 werd een subsidie-aanvraag van het lectoraat door RAAK gehonoreerd: Leren voor het leven. Het onderzoek is gericht op de ontwikkeling van nieuwe vormen van levensbeschouwelijk onderwijs op de basisschool. Het gaat om een project met drie hogescholen: Hogeschool Zeeland, Windesheim en de Marnix Academie. De lector van de Marnix Academie is inhoudelijk eindverantwoordelijk. Er wordt in dit project zuiloverstijgend gewerkt. Per regio zijn er drie scholen betrokken (steeds één openbare en één bijzondere school). In professionele leergemeenschappen komen de betrokkenen bij elkaar. Er is inmiddels een start gemaakt. Het project heeft een looptijd van twee jaar. De Marnix Academie heeft een open christelijke identiteit. In 2014 is uitgesproken dat er behoefte is aan gesprekken hierover en aan een nieuwe verwoording van de open christelijke identiteit. Het lectoraat speelt hierin een leidende rol. Dat sluit mooi aan op het onderzoek van het lectoraat naar de beleving van de identiteit op partnerscholen. Hierin is het lectoraat een samenwerking aangegaan met de Universiteit Leuven. Er lopen sinds 2014 pilots in Alphen aan den Rijn op zowel een middelbare school als een basisschool. In 2015 wordt dit naar andere scholen uitgebreid, ook naar de Marnix Academie zelf. In 2014 bestond het lectoraat tien jaar. De lector promoveerde datzelfde jaar aan de Universiteit Utrecht tot doctor in de geesteswetenschappen. Zijn proefschrift heeft als titel Speelruimte voor dialoog en verbeelding. Basisschoolleerlingen maken kennis met religieuze verhalen. Er wordt gewerkt aan een vertaling van het proefschrift voor de partnerscholen.

5.4

Lectoraat Leiderschap in het onderwijs

Het lectoraat Leiderschap in het onderwijs ontwikkelt en ondersteunt leiderschap in scholen. Leidraad is daarbij de internationale ontwikkeling naar nieuw leiderschap - met name onderzoeksmatig leiderschap - en onderzoekende

28

scholen. Het lectoraat wil een centrum zijn voor schoolleiders waar door middel van (praktijk)onderzoek kennis wordt gecreëerd, waar kennis wordt verspreid en waar deling van kennis en ervaringen plaatsvindt. De verbinding met wetenschappelijk onderzoek is daarbij uitgangspunt. De lector staat, samen met een ontwikkelgroep, aan de basis van de master Educational Leadership. Resultaten in 2014 Binnen het lectoraat werd veel onderzoek verricht. De kenniskringleden hielden zich met vijf verschillende onderzoeksprojecten bezig. Dit zijn allen nog lopende onderzoeken. In januari 2014 is het boek Leidinggeven aan de onderzoekende school uitgegeven bij Coutinho. Dit boek is geschreven door de kenniskringleden, onder redactie van de lector. De lector werkte sinds 2013 mee aan een onderzoek van de Onderwijsinspectie naar de kwaliteit van schoolleiders in Nederland. Dat onderzoek is in 2014 afgerond. De kwaliteit van schoolleiders bleek nog niet voldoende te zijn. Dit onderzoek heeft daarmee ruimschoots de pers gehaald. Net als in 2013 werd er meegewerkt aan de schoolleidersregisters. Eerder ging het om de formulering van de basiscompetenties, die de basis vormen voor het beroepsregister. In 2014 werd er gewerkt aan de vorming van de registers. Binnen de VO-academie is de lector betrokken bij de notities die worden geschreven en bij trainingen van adviseurs. Ook is er een digitaal instrument gemaakt voor schoolleiders, om de eigen competenties te koppelen aan de basiscompetenties. De lector heeft daarnaast een adviserende rol in de wetenschappelijke raad van Schoolleidersregister PO. Er werd ook gewerkt aan een opdracht voor School aan Zet waarbij een digitaal instrument werd ontwikkeld waarmee scholen in alle lagen (bestuur, schoolleiding, leraren) kunnen werken aan de ontwikkeling naar een lerende organisatie. In de Community of Practice ´Onderzoeksmatig leiderschap´, door de lector opgezet in 2013, is onderzoek gestart door de elf betrokken schoolleiders in de eigen scholen. Er is onderzoek verricht naar de perceptie van hun leraren op onderzoeksmatig leidinggeven en werken. De data zijn na de zomer van 2014 geanalyseerd en in schoolrapporten terug gegeven aan de scholen. De resultaten van de onderzoeken worden door de leden van de Community of Practise teruggekoppeld naar hun leraren en vormen de basis voor het verder werken aan een onderzoekende cultuur in hun scholen.

29

Binnen het lectoraat neemt de masteropleiding Educational Leadership een belangrijke plaats in. De belangstelling voor deze masteropleiding groeide in 2014. In januari 2014 waren er vijf groepen: twee in Utrecht, één in Goes, één in Zwolle en één in Drachten. In de evaluatie afgenomen in februari 2014 beoordeelden de alumni, afgestudeerd in 2013, de opleiding met gemiddeld een 8,2. Lees meer over deze masteropleiding in hoofdstuk 3, Onderwijsaanbod.

30

6. Duurzame ontwikkeling Binnen de Marnix Academie is een taakgroep duurzame ontwikkeling actief. De taakgroep werkt permanent aan verbreding van draagvlak en bekendheid met het thema. Er wordt veel samengewerkt met het lectoraat Dynamische identiteitsontwikkeling van de Marnix Academie en externe organisaties als Duurzame Pabo, The Learning Teacher Network en Unesco.

6.1

Resultaten in 2014

Het duurzaamheidsbeleid van de Marnix Academie is gehandhaafd op niveau aishe3. Dat is het derde niveau (van de vier) voor de certificering voor Duurzaam Hoger Onderwijs. Aishe staat voor Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education. In 2014 zijn activiteiten gestart om te inventariseren waar de Marnix Academie staat. Die inventarisatie is van belang vanwege een vervolgaudit in 2015, op basis van vernieuwde criteria. Er is een aanzet gegeven tot en curriculumscan en het starten van een studenten-werkgroep.

De Engelstalige minor Humanities is sinds september 2014 inhoudelijk gefocust op (wereld) burgerschap en duurzame ontwikkeling.

Binnen de Marnix Academie is in 2014 uitgebreid aandacht geweest voor de notitie Grenzeloos leren, waarin de Marnix Academie beschrijft hoe zij vanuit het leren voor duurzame ontwikkeling vorm gaat geven aan wereldburgerschap. Sinds september 2014 zijn in alle profielen deelaspecten van (wereld)burgerschap en duurzame ontwikkeling verweven. Verschillende studenten initiëren binnen die profielen veranderingen binnen basisscholen ten aanzien van deze aandachtsgebieden. Verder is de Engelstalige minor Humanities, waarin studenten uit diverse landen van de EU participeren, sinds september 2014 inhoudelijk gefocust op (wereld)burgerschap en duurzame ontwikkeling. Studenten brengen scholen binnen Europa met elkaar in contact rondom thema’s die raken aan duurzame ontwikkeling. Het jaarthema liep weer als een rode draad door het collegejaar. Het thema van 2014-2015 was ‘Jij maakt het verschil’ en het werkte door in diverse vieringen, colleges en bijzondere evenementen zoals de jaaropening in de Domkerk. Het thema is ontleend aan het boekje Vensters op de Wereld, canon voor wereldburgerschap (NCDO/UU). Voor de bedrijfsvoering ten aanzien van duurzame ontwikkeling wordt verwezen naar hoofdstuk 9, Bedrijfsbureau. Zo waren duurzaamheid en goed opdrachtgeverschap belangrijke thema’s bij de aanbesteding van de schoonmaak.

31

7. Kwaliteitszorg 7.1

Visitatie bachelor en beoordeling (academische) opleidingsschool

Het jaar 2014 stond in het teken van de visitatie van de bacheloropleiding en de beoordeling van de (academische) opleidingsschool. Het eindoordeel van het panel naar aanleiding van de visitatie is voor de bacheloropleiding als volgt omschreven:

De bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs van de Marnix Academie wordt als reguliere en academische voltijdopleiding en als deeltijdopleiding aangeboden in Utrecht. Het panel komt voor deze opleiding zowel voor de voltijd- als voor de deeltijdvariant tot het eindoordeel goed.

Het panel roemt met name het docentencorps:

Het panel trof een deskundig docententeam aan dat goed op elkaar ingespeeld is en gezamenlijk invulling geeft aan het opleidingsprogramma. De docenten zijn daadwerkelijk rolmodellen doordat ze kennis hebben van zowel theorie als praktijk, bereid zijn te reflecteren op hun handelen en zich te blijven ontwikkelen. De docenten staan open voor nieuwe ontwikkelingen en de inbreng van studenten en dragen op die manier de gemeenschappelijke waarden van de opleiding actief uit.

Het panel kende ook het bijzonder kenmerk ‘duurzaamheid’ toe. Bij de NVAO is op basis van de bevindingen van het visitatiepanel accreditatie aangevraagd. De (academische) opleidingsschool ontving ook een heel mooie terugkoppeling. In het rapport staat het volgende:

Overwegingen en conclusie Het panel is op basis van bovenstaande bevindingen positief over de kwaliteit van de opleidingsschool Partners in Opleiding en Ontwikkeling (POO). POO heeft zich ontwikkeld tot een krachtige leeromgeving waarin opleiden, onderzoek en onderwijsontwikkeling goed samengaan. Het toetskader biedt slechts de mogelijkheid het oordeel te onderscheiden in voldoende of onvoldoende. Het panel komt overtuigd en volmondig tot het oordeel voldoende.

32

7.2

Validatie kwaliteitszorg onderzoek

De validatiecommissie kwaliteitszorg onderzoek (VKO) onderzoekt de kwaliteitszorg van het onderzoek. De VKO heeft de kwaliteitszorg met betrekking tot het onderzoek van de Marnix Academie positief gevalideerd. De commissie uitte haar grote waardering over onder andere de samenhang en sturing met betrekking tot onderzoek. Ook was er waardering voor het organiseren van de externe beïnvloeding, het promotiebeleid en het verbeterbeleid.

7.3 Werkveldtevredenheidsonderzoek De resultaten die uit het werkveldtevredenheidsonderzoek naar voren komen, zijn vergelijkbaar of (licht) gestegen ten opzichte van de vorige metingen. Het algemeen rapportcijfer dat partnerscholen geven aan de bacheloropleiding van de Marnix Academie is dit jaar een 7,6. Daarmee zet de stijgende waardering van partnerscholen door (in 2007 een 7,1, in 2009 een 7,3, in 2011 een 7,5).

7.4 Keuzegids

In de Keuzegids HBO 2015 (publicatie najaar 2014) staat de bachelor opleiding van de Marnix Academie op de vijfde plaats bij de lerarenopleidingen basisonderwijs in de regio Midden en Oost. In de Keuzegids HBO 2013 nam de Marnix Academie de vierde plaats in. In het landelijke overzicht staat de Marnix Academie op de elfde plaats van de lerarenopleidingen basisonderwijs. De deeltijdopleiding bachelor van de Marnix Academie staat op de vierde plaats in de ranglijst van de Keuzegids HBO 2015.

‘De docenten staan open voor nieuwe ontwikkelingen en de inbreng van studenten. Op die manier dragen zij de gemeenschappelijke waarden van de opleiding actief uit.’

Ook het tijdschrift Elsevier publiceert jaarlijks in De beste studies een ranglijst van hogescholen op basis van de uitkomsten van de Nationale Studenten Enquête. De Marnix Academie staat hier in 2013 op de elfde plaats van de (24 deelnemende) lerarenopleidingen basisonderwijs (editie 27 september 2014). Op vrijwel alle onderdelen scoort de Marnix Academie hoger dan het gemiddelde van alle pabo’s. Overige resultaten in vergelijking tot gemiddelde van alle deelnemende pabo’s: • Op de hamvraag ‘zou je de opleiding aanraden aan familie, vrienden of collega’s, scoort de Marnix ruim boven het gemiddelde. • Slechts een gering deel van de eerstejaars van de Marnix Academie vindt de contacttijd te weinig (10% t.o.v. bijna 20% gemiddeld). • Het aantal studenten dat na het eerste studiejaar stopt ligt iets lager bij de Marnix Academie dan gemiddeld. • Het aantal studenten dat binnen vijf jaar afstudeert is iets hoger dan gemiddeld. • Het aantal studenten met vwo als vooropleiding is bij de Marnix Academie iets lager dan gemiddeld.

33

Jaarmeting

Publicatie

Vraag / Stelling

Gemiddelde score

Interpretatie oordeel

Studenten algemeen (NSE)

Voorjaar 2014

2014

Je studie in het algemeen

3,9 (voltijd) 4,1 (deeltijd) 3,7 (MLI) 4,0 (MEL) (op 5-puntschaal)

Alle opleidingen scoren (ver) boven de norm van de NSE (3,5)

Alumni bachelor (HBO Monitor 2013)

Afgestudeerd in 2011-2012

2014

(Zeer) tevreden over de studie

76% (voltijd) 84% (deeltijd)

Landelijk gemiddelde voltijd: 58 % Landelijk gemiddelde deeltijd: 55%

Tabel 8: Externe tevredenheidsmetingen onder doelgroepen

34

8. Personeel

88 procent van de

8.1 Personeelsbestand

docenten beschikte in 2014

De personeelsaantallen in 2014 zijn nagenoeg gelijk gebleven aan die van het vorige jaar. Ter vervanging van de 14 medewerkers die in de loop van het jaar uit dienst traden, zijn 11 nieuwe medewerkers aangetrokken, waarvan 4 onderwijsondersteunend en 7 onderwijsgevend zijn. Het personeelsbestand op 31 december 2014 bedroeg 117,1 fte, ingevuld door 155 medewerkers. Leeftijd

aantal

fte

25 - 34 jaar

20

15,2

35 - 44 jaar

38

26,7

45 - 54 jaar

46

34,4

55 - 59 jaar

27

22,6

> 60

24

18,3

155

117,1

Totaal

over een masterniveau. Dat ligt ruim boven het afgesproken percentage van 82 procent.

Tabel 9: Opbouw personeel in aantallen en fte’s op 31 december 2014

Opbouw personeel in aantallen en fte's op 31 december 2014 50 aantal fte

40 30 20 10 0

25 - 34 jaar

35 - 44 jaar

45 - 54 jaar

55 - 59 jaar

> 60

35

8.2 Verzuimcijfers Het ziekteverzuim is in 2014 wederom gestegen. De oorzaak ligt ook dit jaar met name in niet arbeidsgerelateerd, langdurig verzuim wat slecht te beïnvloeden is. Maar ook het kortdurende verzuim is gestegen. Dit percentage ligt nu weer op het niveau van de jaren voor 2013, namelijk 1,7%. De Marnix Academie besteedt extra aandacht aan het onderwerp verzuim omdat verdere toename voorkomen moet worden. Er zijn diverse acties geformuleerd en in gang gezet waaronder training voor het management en het aantrekken van een verzuimcoach. Ook is gekozen voor een andere inrichting van het bachelor-onderwijs waardoor er gewerkt gaat worden met kleinere teams. De verwachting is dat de beduidend kleinere span of control een positieve invloed zal hebben op de verzuimcijfers. Jaar

2010

2011

2012

2013

2014

Totaal ZV 2

1,8

1,7

1,8

1,5

1,7

Totaal ZV 1

4,3

3,8

3,1

5,2

8,4

Tabel 10: Ontwikkeling ziekteverzuim 2010 - 2014 ZV 1: ziekteverzuimpercentage totaal ZV 2: ziekteverzuimpercentage, exclusief langdurig verzuim en exclusief zwangerschappen

Ontwikkeling ziekteverzuim 2010 -2014 9

Totaal ZV 1

8 7

Totaal ZV 2

6 5 4 3 2 1 0

36

2010

2011

2012 jaren

2013

2014

8.3

Prestatieafspraken

De ratio OP/OBP ligt - evenals vorig jaar - op het gewenste, met het ministerie afgesproken niveau van 2:1. Op 31 december 2014 beschikte 88% van de docenten over een masterniveau (inclusief MO-b) hetgeen ruim boven het afgesproken percentage van 82% is. Enkele docenten volgen nog een masteropleiding. Voor anderen geldt een vrijstelling, bijvoorbeeld op grond van leeftijd.

8.4 Medewerkerstevredenheidsonderzoek In 2014 mocht de Marnix Academie de Beleving Award van Integron in ontvangst nemen. Van de ruim honderd medewerkertevredenheidsonderzoeken die werden uitgevoerd in vier sectoren (waaronder acht hogescholen) scoorde de Marnix Academie het hoogst op medewerkertevredenheid.

8.5 Werkdruk In 2014 hebben – met en voor docenten - workshops plaatsgevonden over het onderwerp werkdruk. Aanleiding hiervoor waren de minder goede scores op dit punt in het MTO. De workshops hebben geleid tot beter zicht op specifieke oorzaken en verbeterpunten. Naar aanleiding hiervan zijn acties geformuleerd, bijvoorbeeld op het gebied van inzetplanning en roostering en, met name, toetsing. Er is een project gestart om het toetsbeleid opnieuw te doordenken, om na te gaan in hoeverre er toetsvormen worden gehanteerd die onevenredig veel beslag leggen op de inzet van docenten en daardoor de werkdruk negatief beïnvloeden.

37

9. Bedrijfsbureau De facilitaire dienst van de Marnix Academie heeft in 2014 door een Europese aanbesteding de schoonmaak opnieuw aanbesteed. Met ingang van 1 september 2014 heeft een ander schoonmaakbedrijf de opdracht gegund gekregen. Met de aanbesteding is er een optimale balans bereikt tussen enerzijds de tevredenheid van de schoonmaakmedewerkers plus de interne klanten en anderzijds een goede kostenverhouding. Belangrijke thema’s bij de aanbesteding waren duurzaamheid en goed opdrachtgeverschap. Als leidraad zijn de minimumeisen voor het duurzaam inkopen van schoonmaak en de code Verantwoordelijk Marktgedrag gehanteerd. Met betrekking tot het klimaatsysteem zijn er regelkasten vervangen waardoor nu alles van dezelfde leverancier afkomstig is. Mede hierdoor zijn de klimaatklachten afgenomen. De inzet van de warmtepomp is sterk verbeterd waardoor er in 2014 een besparing is gerealiseerd van 2200 m3 gas en 3.8 ton CO2. In 2014 is het computerlokaal opnieuw ingericht. De inrichting sluit aan bij de eisen die gesteld worden bij het afnemen van digitale toetsen. Aansluitend hierop is ook de multifunctionele ruimte in de mediatheek geschikt gemaakt voor het afnemen van de digitale toetsen. In de mediatheek is Multibib vervangen door Aura Online. Aura Online is een bibliotheekpakket voor het beheer en de uitleen van de fysieke mediatheekcollectie. Ook hebben studenten en docenten nu toegang tot digitale wetenschappelijke literatuur. Hiermee is een langgekoesterde wens in vervulling gegaan. Voor studenten en docenten betekent het dat zij niet langer uit hoeven te wijken naar de universiteit.

38

10. Continuïteitsparagraaf

Studenten en docenten

Het financiële beleid van de Marnix Academie wordt zichtbaar gemaakt door de planning- en controlcyclus. In de cyclus wordt door middel van periodieke rapportage inzicht gegeven in de financiële informatiestromen en – resultaten ten behoeve van de interne beheersing en de administratieve organisatie. In het strategisch beleidsplan zijn de uitgangspunten geformuleerd voor de komende vier jaar, waarop het financiële beleid is afgestemd. Op basis van de geraamde studentenaantallen voor de komende drie jaar, kan worden vastgesteld welke financiële speelruimte er is om het onderwijsaanbod in stand te houden. Daartoe is een financiële meerjarenraming en een meerjaren-investeringsbegroting gemaakt. Vervolgens is de meerjaren-liquiditeitsprognose hiervan afgeleid. 2014/2015

2015/2016

2016/2017

2017/2018

1.117

936

875

875

Bachelor deeltijd

295

275

275

275

Master

184

210

200

200

1.596

1.421

1.350

1.350

Bachelor voltijd

Totaal

hebben nu toegang tot digitale wetenschappelijke literatuur.

Tabel 11: Raming aantal ingeschreven studenten bij aanvang van het collegejaar

2014/2015

2015/2016

2016/2017

2017/2018

OP bachelor

59,2

51,8

46,3

46,3

Onderwijsadviseurs

16,4

17,0

17,0

17,0

1,3

1,2

1,2

1,2

OBP

35,4

35,0

33,5

33,5

CvB

4,8

3,8

3,8

3,8

117,1

108,8

101,8

101,8

Lectoren

Totaal

OP = Onderwijzend personeel, OBP = Ondersteunend en beheerspersoneel Tabel 12: Aantal fte’s bij aanvang van het collegejaar

39

De geprognosticeerde balansen voor de jaren 2015 tot en met 2018 laten het volgende beeld zien: 2015

2016

2017

2018

X € 1.000

X € 1.000

X € 1.000

X € 1.000

512

384

256

128

- Grond en gebouw - Inventaris Totaal materiële vaste activa

6.200 1.250 7.450

5.700 1.150 6.850

5.350 1.150 6.500

5.350 1.150 6.500

Vlottende activa

1.550

1.500

1.500

1.500

Liquide middelen

2.150

2.750

3.000

3.000

11.662

11.484

11.256

11.128

4.579 183 4.762

5.129 183 5.312

5.588 125 5.713

5.958 125 6.083

150

150

150

150

Langlopende schulden

1.850

1.735

1.620

1.500

Kortlopende schulden

4.900

4.287

3.773

3.395

11.662

11.484

11.256

11.128

Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

Balanstotaal debet Passiva Eigen vermogen - Algemene reserve - Bestemmingsreserves Totaal eigen vermogen Voorzieningen

Balanstotaal credit Tabel 13

Naar verwachting zal de current ratio (vlottende activa en liquide middelen versus kortlopende schulden) vanaf 2016 structureel boven de 1 uitkomen. De solvabiliteit ontwikkelt zich als volgt:

Lang- en kortlopende schulden in een % van het balanstotaal Tabel 14 

40

2015

2016

2017

2018

42,2%

42,2%

51,4%

54,5%

2015

2016

2017

2018

Rijksbijdragen

10.239

10.104

9.488

9.500

Collegegelden

2.486

2.502

2.320

2.500

Contractactiviteiten

2.300

2.450

2.500

2.500

659

444

450

500

15.684

15.500

14.759

15.000

10.835

10.550

10.000

10.250

Afschrijvingen

988

950

915

900

Huisvesting

803

850

875

900

2.928

2.510

2.425

2.500

97

90

85

80

15.651

14.950

14.300

14.630

33

550

459

370

X € 1.000 Baten

Overige baten Totaal baten Lasten Personele lasten

Overige instellingslasten Financiële lasten Totaal lasten Resultaat Tabel 15: Meerjarenraming 2015-2018

In de ramingen is rekening gehouden met een daling van het aantal bachelorstudenten, voltijd en deeltijd, van 180 studenten in het studiejaar 2015 – 2016 en een daling van 60 studenten in het studiejaar 2016 – 2017. In het strategisch beleidsplan wordt ervan uitgegaan dat het jaarlijks aantal ingeschreven studenten 1.350 zal bedragen. Rekening houdend met een lagere instroom wordt het aantal van 1.350 bereikt in het studiejaar 2016 – 2017. Bij het vaststellen van de personeelsformatie is rekening gehouden met de volgende indicatoren: bij aanvang van het studiejaar bedraagt de docent/studentratio 1:25 en de verhouding tussen opleidingspersoneel en ondersteunend personeel is 2:1. De balansverhoudingen zullen de komende jaren niet in belangrijke mate wijzigen. Het balanstotaal zal ongeveer 11 miljoen euro bedragen. Wel zal de verhouding tussen het eigen vermogen en het vreemde vermogen veranderen

41

ten gunste van het eigen vermogen doordat de geprognosticeerde batige saldi per boekjaar aan het eigen vermogen worden toegevoegd, terwijl de aflossing van de langlopende lening het vreemd vermogen doet afnemen. Er zijn geen grote veranderingen in de vaste activa te verwachten. Deze post op de balans zal daardoor, behoudens de waardevermindering, gelijk blijven. De Raad van Toezicht heeft in haar vergadering van 26 november 2014 de begroting voor 2015 goedgekeurd en kennis genomen van de uitgangspunten waarop de ramingen voor 2016 tot en met 2018 zijn gebaseerd. De Raad kan zich verenigen met deze uitgangspunten en is van mening dat de ramingen voor 2016 tot en met 2018 op realistische uitgangspunten zijn gebaseerd. Per bedrijfsonderdeel wordt een doorkijk gegeven naar de toekomst. Bacheloropleidingen Het verloop van de instroom zal de komende jaren betrekkelijk onzeker zijn. Het is onduidelijk welk effect de nieuwe instroomeisen zullen hebben op het aantal studenten dat aan de lerarenopleiding basisonderwijs wil beginnen. De instroom van mbo-studenten wordt goed gevolgd. In 2015 zal duidelijk worden wat het effect van de invoering van de toelatingseisen is. Er vindt overleg plaats met het ROC Midden Nederland en het MBO Utrecht over differentiatie in het onderwijsaanbod. Door de veranderingen in het sociaal leenstelsel wordt het nog belangrijker om de uitval te verminderen en het rendement in de opleiding te verhogen. Er zijn diverse maatregelen getroffen om de uitval in het eerste jaar te beperken. Zo wordt de Studiekeuzeactiviteit in 2015 uitgebreid met de rekentoets. De scores op deze toets worden meegenomen in het studiekeuzeadvies. Voor het verhogen van het doorstroomrendement in de opleiding zal het aantal inlevermomenten omlaag gaan en zullen studenten intensiever begeleid worden bij het werken aan hun toetsproducten (hier-en-nu-studeren). De plek van het 21e eeuws leren en de veranderende rol van de leerkracht zal de komende jaren verder verwerkt worden in het curriculum. Daarbij speelt het partnerschap een prominente rol en wordt er gewerkt aan het grensoverschrijdend samenwerken binnen het curriculum. Masteropleidingen De komende jaren is het belangrijk om pas afgestudeerde leerkrachten te binden aan het onderwijs. Zodat zij, als de arbeidsmarkt weer aantrekt, beschikbaar zijn om de vacatures die ontstaan door de verwachte forse uitstroom van babyboomers te vervullen. Het (landelijke) project Vierslagleren dat in Zwolle en Helmond vormgegeven wordt,

42

voorziet hierin. Bij Vierslagleren vormen een zittende en een startende leerkracht samen een lerarenduo. Ze hebben samen een klas en volgen beide een masteropleiding. Binnen de master Leren en Innoveren zal de flexibilisering van het programma de komende jaren meer vorm moeten krijgen. Hierbij moet gedacht worden aan modularisering in combinatie met blended learning. Marnix Onderwijscentrum De omzet van het Marnix Onderwijscentrum zal de komende jaren stijgen tot € 2,5 miljoen. Er is in het regeerakkoord structureel geld opgenomen voor professionalisering van onderwijspersoneel. Belangrijk is de lerarenbeurs, te gebruiken voor masters (€ 95 mln.) en professionalisering onderwijspersoneel (€ 3,4 mln.). Leraren- en school­leiders­ register bieden kansen voor ‘gecertificeerde‘ trajecten. De eisen van bekwaamheid uit het Lerarenregister en de bijscholingsplicht van docenten worden met ingang van 2017 wettelijk verankerd. Het aantal basisschoolleerlingen zal in de gemeente Utrecht de komende jaren (tot 2028) met gemiddeld 2% per jaar stijgen (rapport Leerlingenprognose 2014-2028, gemeente Utrecht). In de omgeving van Utrecht zal het aantal 10-15% (OCW, Referentieraming 2010) dalen. Door deze ontwikkeling zal het aantal leraren in onze regio de komende jaren naar verwachting dalen. Ook komend jaar wordt weer ingezet op ontwikkeling van nieuwe cursussen en opleidingen. Zowel de post-hboopleiding Cultuurbegeleider, Onderwijskundig specialist Wetenschap en Technologie, als de opleiding Oudere Kind Specialist zullen nieuwe opleidingen zijn. De bestaande opleidingen zullen de komende jaren steeds meer blended worden aangeboden. Internationalisering Het beleidsplan Grenze(n)loos leren en onderwijzen vormt de basis van de ontwikkelingen op korte en langere termijn. De Marnix Academie kiest voor een insteek die start bij ‘wereldburgerschap’. Vanuit die insteek worden lijnen naar internationalisering getrokken. De internationale weken worden inhoudelijk omgebouwd in de richting van wereldburgerschap en de pedagogische vertaling daarvan. In de profielen wordt op maat gezocht naar internationaliseringsmogelijkheden. Met een beperkt aantal Europese instellingen wordt een duurzame relatie nagestreefd. Docenten- en studentenmobiliteit wordt gestimuleerd. Het begrip ‘Internationalisation at home’ krijgt een prominentere plek in het curriculum. De komende jaren zullen steeds meer studenten hun stage in een multiculturele context doorbrengen. Op de langere termijn zal dit voor alle studenten gelden.

43

De internationale dimensie zal ook in het partnerschap met de basisscholen verder worden uitgebouwd. Dit jaar vindt er een verkenning plaats naar de structurele inbedding in een Erasmus-programma. Ten slotte zal internationalisering nadrukkelijker betrokken worden bij onderzoeken, waarin de Marnix Academie participeert. Risicobeheersing In 2014 zijn de belangrijkste risico’s en de impact daarvan op de organisatie in kaart gebracht volgens de onderstaande tabel. Risico factoren

Kans laag / effect hoog

Kans laag / effect laag

Kans hoog / effect hoog

Kans hoog / effect laag

1. Onderwijs en onderzoek - 1.1 Kwaliteit

X

- 1.2 Nieuwe initiatieven externe partijen - 1.3 Innovatie interne organisatie

X X

- 1.4 Studentenaantallen

X

2. Bedrijfsvoering - 2.1 Strategie

X

- 2.2 Sturing en beheersing

X

- 2.3 Kritische bedrijfsprocessen

X

- 2.4 Financiën

X

3. Personeel - 3.1 Leiderschap & Sturing

X

- 3.2 Competenties

X

- 3.3 Cultuur

44

X

Risico factoren

Kans laag / effect hoog

Kans laag / effect laag

Kans hoog / effect hoog

Kans hoog / effect laag

4. Compliance - 4.1 Wet- en regelgeving verankering

X

- 4.2 Wet- en regelgeving naleving

X

- 4.3 Branchecodes

X

- 4.4 Regelgeving intern

X

5. Omgeving - 5.1 Overheidsbeleid

X

- 5.2 Demografie

X

- 5.3 Duurzaamheid

X

- 5.4 Technologie

X

- 5.5 Imago

X

Tabel 16

Er is een actieplan gemaakt om de risicofactoren, die rood zijn aangemerkt, beheersbaar te houden voor de organisatie. Periodiek worden de risico’s en de beheersmaatregelen gewogen en beoordeeld.

45

11. Governance 11.1 College van Bestuur Het College van Bestuur is belast met het besturen van de hogeschool. Het College van Bestuur legt verantwoording af aan de Raad van Toezicht. Vanwege langdurige ziekte van voorzitter Gerard Veerbeek heeft Barbara de Kort tot 1 november 2014 als waarnemend voorzitter gefungeerd. Vanaf die datum is zij op eigen verzoek teruggetreden uit het College van Bestuur. Joke Snippe is op 1 januari 2014 benoemd tot vast lid van het College van Bestuur. Zij bekleedt vanaf 1 november 2014 de functie van waarnemend voorzitter. Naam

Functie

Portefeuilles

Mw. drs. B.E. de Kort (tot 1-11-2014)

waarnemend voorzitter

Onderwijs en onderzoek, bachelor, lectoraten, rechtsbeschermingsregelingen, kwaliteitszorg, personeel

Mw. dr. J. Snippe MBA (tot 1-11-2014)

lid

Algemeen beleid, masters en post-initieel, lectoraten, studentenzaken, financiën, facilitair beheer, internationalisering

Mw. dr. J. Snippe MBA (vanaf 1-11-2014)

waarnemend voorzitter

Alle portefeuilles

Dhr. drs. G.J. Veerbeek

voorzitter

Tabel 17: Samenstelling en portefeuilleverdeling College van Bestuur vanaf 1 januari 2014

De bezoldiging van de bestuurders van de Marnix Academie is conform de Bezoldigingscode Bestuurders Hogescholen. In de jaarrekening is een overzicht van de bezoldiging en overige vergoedingen van de leden van het College van Bestuur opgenomen conform het format van de Vereniging Hogescholen (Zie hoofdstuk 14, Het jaar in cijfers). De leden van het College van Bestuur zijn niet betrokken geweest bij transacties waarbij sprake kon zijn van (potentieel) tegenstrijdige belangen.

11.2 Horizontale dialoog In het kader van de horizontale dialoog voert de Marnix Academie overleg met twee ‘klantgroepen’: de studenten en het beroepenveld.

46

Studenten Met vertegenwoordigers van de studenten wordt gesproken over de uitwerking van het opleidingsprogramma en de inrichting van de leerwerkomgeving. Dit overleg vindt plaats met de Studentenraad en in het zogeheten kwaliteitsoverleg. Beroepenveld Met het beroepenveld onderhoudt de Marnix Academie intensief contact. Aan elke opleiding is een veldadviesraad verbonden. Ten behoeve van de bacheloropleiding wordt ook overleg gevoerd met de stuurgroep van Partners in Opleiding en Ontwikkeling en het regionale bestuurlijk overleg (PIO). In de veldadviesraden bespreken de Marnix Academie en een aantal vertegenwoordigers van het beroepenveld de opleiding en de ontwikkelingen in het beroepenveld teneinde deze op elkaar af te stemmen. De veldadviesraad bacheloropleiding is in 2014 driemaal bijeen geweest. De belangrijkste gespreksonderwerpen waren: • Profielen • Kritische zelfreflectie t.b.v. de accreditatie • Kwaliteitsrapportage en beoordeling leergang Bewegingsonderwijs • Registratiedocument Specialist Ouder Kind • Kunst in de opleiding Naam

Functie

Mw. J.C. IJntema

Adjunct-directeur SBO De Brug te Vianen

Mw. L. Buis

Coördinator opleiden Onderwijsgroep Amstelland te Amstelveen

Dhr. A.D. de Jong

Directeur de Fontein 1 en 2 te Alphen aan den Rijn

Mw. M.F. van der Ploeg

Directeur De Koningslinde te Nijkerk

Mw. B. Lindemulder-Hendriks

Directeur ’t Speel – Kwartier te Veenendaal

Dhr. H.M. de Vink

Voorzitter College van Bestuur SPCO Groene Hart te Woerden

Mw. J. van der Lee

Schoolleider en ico basisschool Op De Groene Alm te Utrecht

Tabel 18: Samenstelling Veldadviesraad bacheloropleiding in 2014

47

De veldadviesraad master Leren en Innoveren is twee keer bijeen geweest. Belangrijke gespreksonderwerpen in 2014 waren: • Vierslagleren in Zwolle en Helmond en de borging van de kwaliteit op de verschillende locaties • Uitbreiding van de Leerlijn Innoveren • Het verbeterplanplan MLI Naam

Functie

Dhr. drs. B. Boshoven

Projectmanager OnderwijsAdvies, gemeente Zoetermeer

Mw. M. Rieter MEL

Directeur X11, school voor grafimedia, Utrecht

Mw. C. Heeringa

Directeur De Rank, PCPO Krimpenerwaard

Dhr J. Vodegel

Directeur Scope Scholengroep Alphen ad Rijn

Dhr. drs. J. Spronk

Directeur Grafisch Lyceum Utrecht

Tabel 19 : Samenstelling Veldadviesraad Master Leren en Innoveren 2014

De veldadviesraad master Educational Leadership is in 2014 twee keer bijeen geweest. Belangrijke gespreksonderwerpen waren: • Midterm Review en de actie in het verbeterplan • Implicaties van het Inspectierapport over kwaliteit schoolleiders en de implicaties voor de MEL • Bestuursakkoord PO en de implicaties voor de MEL Naam

Functie

Dhr. A. de Haan

HR Functionaris GSG Groningen

Dhr. R. Renting

Directeur Onderwijskwaliteit PCOU Utrecht

Mw. M. de Haan MEL

Directeur basisschool Het Baken, Veenendaal

Dhr. drs. A. Smit

Rector Corlaer College, Nijkerk

Tabel 20: Samenstelling Veldadviesraad master Educational Leadership 2014

De stuurgroep Partners in Opleiding en Ontwikkeling is een bestuurlijk overleg waarin de besluiten worden genomen over het partnerschap. De stuurgroep is in 2014 vier keer bij elkaar gekomen.

48

Onderwerpen die zijn besproken: • Accreditatie • Project Vierslagleren • Protocol ongewenste omgangsvormen • Kwaliteitszorg partnerschap • Kritische reflecties opleidingscholen • Project Versterking Samenwerking • De rol en betrokkenheid van besturen in het partnerschap In het Regionaal platform Partners in Onderwijs in Utrecht en omstreken (PIO) voeren de twee Utrechtse lerarenopleidingen en de regionale werkgevers overleg over arbeidsmarktvraagstukken en professionalisering. Gespreksonderwerpen waren in 2014 onder andere ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en overleg met de PO-raad. Er is gesproken over mogelijke projecten die tot doel hebben afgestudeerden te behouden voor de onderwijsarbeidsmarkt, zoals het project Vierslagleren. Medezeggenschapsraad In de medezeggenschapsraad worden de belangen van de organisatie als geheel (vertegenwoordigd door het College van Bestuur) besproken met de belangenvertegenwoordigers van medewerkers en studenten. Alle beleidsstukken worden voorgelegd aan de medezeggenschapsraad met het verzoek om instemming of advies (afhankelijk van het onderwerp). De medezeggenschapsraad heeft afgelopen jaar tien keer vergaderd. Vier van deze vergaderingen waren samen met het CvB, de andere bijeenkomsten waren werkoverleggen. Daarnaast is eenmaal overleg geweest met de Raad van Toezicht en het CvB en is een afvaardiging van de medezeggenschapsraad als toehoorder aanwezig geweest bij het overleg tussen het CvB en de vakbonden (het lokale cao-overleg). Ook heeft de MR zonder het CvB met een afvaardiging van de Raad van Toezicht gesproken. Naast de jaarlijks terugkerende onderwerpen, bijvoorbeeld de Onderwijs- en Examenregelingen (OER) en de begroting, is in 2014 onder meer gesproken over de veranderingen binnen de samenstelling van het CvB, de voorstellen tot verandering van de aansturing van de bacheloropleiding en het beleidsplan internationalisering. Daarnaast bespreekt de MR een aantal keren per jaar de voortgang van de in de begroting opgenomen investeringen en blijven praktische zaken als roosters en het klimaat haar aandacht houden. Vlak voor de zomer heeft de voorzitter na zes jaar afscheid genomen. Daardoor ontstond een vacature voor de medewerkersgeleding. Omdat er meerder kandidaten voor deze functie waren, heeft de MR verkiezingen

49

georganiseerd. Ook binnen de studentengeleding heeft een wijziging plaatsgevonden. De samenstelling van de MR was in 2014 als volgt: Medewerkers

Studenten

Rob van den Dool‐Wamelink, voorzitter (tot 31-8-2014)

Ruben Schippers (tot 30-9-2014)

Martin Hunziker (voorzitter vanaf 1-9-2014)

Tom van Baardewijk

Vera Kok

Rik Mooibroek

Anne-Marie van der Horst

Anne Mulder

Abigail Pater

Rosanne van Putten

Mascha de Graaf (vanaf 1-9-2014)

Alex den Besten (vanaf 1-10-2014)

Tabel 21 : Samenstelling medezeggenschapsraad in 2014

11.3 Rechtsbescherming Bij het loket Rechtsbescherming zijn dertien meldingen binnengekomen. Eén melding werd niet ontvankelijk verklaard. Vijf meldingen zijn doorgeleid aan het College van Beroep voor de Examens, waarvan drie zaken konden worden geschikt en twee zaken tot een uitspraak hebben geleid (beide ongegrond). Drie meldingen zijn doorgeleid naar een examencommissie. Eén zaak is door het College van Bestuur ongegrond verklaard na een negatief advies van de Klachtenadviescommissie. Ook een nog aanhangige zaak uit 2013 is ongegrond verklaard na negatief advies van de Klachtenadviescommissie. Drie meldingen zijn opgelost na behandeling door College van Bestuur of opleidingsmanager. De Geschillenadviescommissie en de Klachtencommissie Ongewenste Omgangsvormen hebben geen zaken behandeld. Er zijn geen meldingen ingediend in het kader van de Klokkenluidersregeling.

11.4 Financiële ondersteuning studenten De Marnix Academie kent een Regeling Financiële Ondersteuning Studenten, zoals bedoeld in art. 7.51 WHW. De hierin voorgeschreven procedure kent twee onderscheiden aanvragen. De eerste is die van de erkenning van de aanspraak op financiële ondersteuning, zodra omstandigheden die daartoe zouden kunnen leiden zich voordoen. De tweede is het verzoek tot feitelijke toekenning van de ondersteuning. In 2014 is in drie gevallen de aanspraak erkend. In één geval is een gecombineerd verzoek tot erkenning en toekenning gedaan en ingewilligd.

50

11.5 Navolging Notitie Helderheid in bekostiging

De notitie Helderheid in de bekostiging kent tien thema’s. Thema twee handelt over het investeren van publieke middelen in private activiteiten. De toepassing hiervan is dat de interne exploitatie-rekening van het Marnix Onderwijscentrum over 2014 is vastgesteld op door het CvB goedgekeurde grondslagen van interne verrekening. De interne grondslagen zijn in overeenstemming met het gestelde in de genoemde notitie en worden jaarlijks geëvalueerd. In 2014 zijn er geen publieke middelen aangewend voor private activiteiten. De overige negen thema’s zijn niet van toepassing op de hogeschool in 2014.

11.6 Treasurybeleid De treasurydoelstellingen van de Marnix Academie in termen van solvabiliteit, financieringsstructuur, liquiditeit en financiële risico’s zijn vastgelegd in een treasurystatuut. In 2014 is gewerkt volgens de vastgelegde methoden van liquiditeitsbeheer. Liquide middelen die niet direct nodig zijn worden op een korte termijn depositospaarrekening gezet bij ABN AMRO NV. In het kader van het risicomijdend beleggen en belenen maakt de Marnix Academie gebruik van een renteswap. Het renterisico betreft de verandering van het renteresultaat als gevolg van een stijging of daling van de gelden/of kapitaalmarktrente en is een groot risico. De swap wordt ingezet om de variabele rente af te dekken met een vaste rente. De Marnix Academie maakt gebruik van kostprijs hedge accounting. Ultimo 2014 bedraagt de marktwaarde van de renteswap € 246.454 negatief. Er is geen sprake van overhedging.

51

12. Prestatieafspraken In 2012 hebben de instellingen voor hoger onderwijs, waaronder de Marnix Academie, prestatieafspraken gemaakt met de staatssecretaris van OCW ter verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en het profileren van de instelling. De resultaten in 2014 op het punt van de kwaliteitsverbetering zijn opgenomen in deze tabel. Nulmeting 2012

Realisatie 2013

Realisatie 2014

Ambitie

Uitval 1e jaar

31,3%

34,2%

45,1 %

30,0%

Bachelorrendement na 5 jaar

73,0%

71,5%

72,3%

73,0

Studentenoordeel (voltijdstudenten)

83,7%

83,0%

76 %

80,0%

Docenten met Master/PhD

77,0%

84,0%

88 %

82,0%

Onderwijsintensiteit (contacturen < 14)

0%

0%

0%

0%

Ratio OP/OBP

2,0

2,0

2,0

2,0

Tabel 22: Resultaten kwaliteitsverbetering

Om de uitval van studenten in het eerste jaar terug te dringen, zijn in het voorjaar 2014 verplichte studie­keuze­ activiteiten aangeboden. De gevreesde negatieve invloed op de instroomcijfers is uitgebleven, maar een duidelijke invloed op het uitvalcijfer is helaas niet te zien. Dit zal ook te maken hebben met het feit dat deze activiteiten geen effect hebben op het vereiste niveau bij binnenkomst in de opleiding. Dat niveau laat nog steeds te wensen over. Instromende studenten in 2015 krijgen te maken met aanvullende toelatingseisen op het gebied van aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek. De exameneisen in het voortgezet onderwijs en mbo op het gebied van Nederlandse taal en vooral rekenen zijn echter nog steeds niet aangescherpt. Deze vakken vormen serieuze struikelblokken. Op korte termijn zal dus nog steeds geen effect op het uitvalpercentage te verwachten zijn. Er is een benchmark uitgevoerd bij twee collega-hogescholen: Katholieke Pabo Zwolle en De Kempel. Hieruit zijn factoren naar voren gekomen die kunnen bijdragen aan vermindering van studie-uitval in het eerste jaar. Het gaat dan om het versterken van de binding van studenten met de instelling, het monitoren van studenten op onder meer welbevinden, stage-ervaringen, toetsresultaten en aanwezigheid. Op basis van deze uitkomsten is gestart met een intensievere monitoring van de studieresultaten en hebben de studenten extra aanbod gekregen van trainingen voor

52

de rekentoets. Bij de aanmeldprocedure voor het studiejaar 2015-2016 zal de rekentoets worden opgenomen bij de verplichte studiekeuzeactiviteiten. In 2014 vond het midterm review plaats van het selectieve budget uit de prestatieafspraken. De minister heeft geconcludeerd dat de Marnix Academie voldoende voortgang heeft geboekt op het terrein van profilering en zwaartepuntvorming. De reviewcommissie was positief over de activiteiten in het kader van onderwijsdifferentiatie, zoals het nieuwe deeltijdcurriculum, de academische variant van de bacheloropleiding, de inspanningen om jongens voor de opleiding te behouden en het aanbod van post-hbo-opleidingen in het kader van Leven Lang Leren. Ook zag de reviewcommissie vooruitgang bij het versterken van het praktijkgericht onderzoek: de oprichting van het Centrum voor Praktijkgericht Onderzoek, de verwerving van RAAK-subsidies, de omzet van het Marnix Onderwijscentrum en het benutten van samenwerkingsverbanden met andere lerarenopleidingen basisonderwijs. De minister heeft besloten de bijdrage met betrekking tot het selectieve budget te continueren. Met betrekking tot het Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM), dat de Marnix Academie vormt met andere instellingen op het gebied van lerarenopleidingen basisonderwijs, heeft de minister geconcludeerd dat er onvoldoende voortgang is geboekt en besloten de financiering daarvan niet te continueren. Wel heeft de minister aangegeven het onderwerp van het Center, het inspireren van professionals, van groot belang te achten. Zij heeft daarbij het CEPM de suggestie gedaan om te onderzoeken of op andere wijze middelen te verwerven zijn, bijvoorbeeld door projectsubsidies. Daarbij is wel noodzakelijk dat de in gang gezette verbreding naar de jeugdzorg daadwerkelijk doorzet. De hogeschool heeft ook in dit verslagjaar activiteiten verricht op de drie onderscheidende profielkenmerken ‘voortgaande professionalisering’, ‘verbinding met het beroepenveld’ en ‘kwaliteit en identiteit. In 2014 is het nieuwe deeltijd-currriculum voor het eerst aangeboden. Het betreft een versneld traject met een studielast van 180 EC, speciaal gericht op studenten met een wo/hbo-bachelor vooropleiding. De aanmeldingen in september 2014 waren ruim een kwart hoger dan in 2013. Dit laat zien dat deze variant, die tegemoet komt aan een vraag vanuit het werkveld, in een behoefte voorziet. De Marnix Academie blijft zich sterk maken voor de verbinding met het beroepenveld. Het partnerschap omvat momenteel 37 besturen met 340 scholen. In het kader van de subsidie Versterking samenwerking Lerarenopleidingen en scholen zijn de deelprojecten ingericht. Het gaat om specifieke onderwijsthema’s, zoals ‘omgaan met verschillen’, begeleiding van beginnende leerkrachten, ouderbetrokkenheid etc.

53

Ter versterking van de kwaliteit van het onderwijsaanbod zijn dit jaar de afstudeerprofielen ingevoerd. Daarnaast is de inrichting van de bachelor-organisatie onder de loep genomen. Dit werd ingegeven door ervaren werkdruk en administratieve belasting van de leidinggevende medewerkers. De student zal van het nieuw ontwikkelde model weinig merken. Het model zal wel het welbevinden van docenten en leidinggevenden vergroten, waarvan een positieve uitwerking op de opleiding te verwachten is.

54

13. Verslag Raad van Toezicht De Raad van Toezicht bestaat uit leden, die vanuit hun eigen maatschappelijke achtergrond een specifieke expertise inbrengen. In 2014 heeft de Raad van Toezicht zijn benoemingstermijnen aangepast aan de Code Goed Bestuur. De maximale zittingsduur is bepaald op acht jaar, leden worden voor een periode van drie jaar benoemd, met de mogelijkheid van eenmaal verlenging met dezelfde termijn en eenmaal verlenging met twee jaar. Voor Ada Fischer en Jan de Vries wordt gebruik gemaakt van de overgangsregeling, waardoor zij nog gedurende de oude termijn van negen jaar deel blijven uitmaken van de Raad van Toezicht. In juni 2014 is Evert Vos toegetreden tot de Raad van Toezicht. In dit verslagjaar heeft de Raad van Toezicht een procedure vastgesteld voor de herbenoemingen. Met toepassing van die procedure werden Jan de Vries (voorzitter van de Raad van Toezicht) en Herman Meininger voor een periode van drie jaar herbenoemd. In verband met ziekte van de vicevoorzitter werd deze taak voor langere tijd waargenomen door Gerard Gerding. Vanaf september 2014 vervult hij deze functie definitief. De Raad kent een auditcommissie. Hiervan maken Gerard Gerding en Evert Vos deel uit. De auditcommissie kwam in 2014 driemaal bijeen. Van elke bijeenkomst is schriftelijk verslag uitgebracht aan de Raad van Toezicht. De taken van een remuneratiecommissie worden binnen de Raad uitgeoefend door de voorzitter en vicevoorzitter. De leden van de Raad zijn onafhankelijk, zoals bedoeld in de Branchecode Governance HBO en de nieuwe Branchecode Goed Bestuur Hogescholen. De samenstelling van de Raad van Toezicht was in 2014 als volgt. Per

Naam

Aandachtsgebied

Functie

2008 (derde termijn)

Dhr. mr. drs. J.M. de Vries voorzitter

Overheidsbestuur

Directeur MEE Nederland

2007 (derde termijn)

Mw. A.A.B. Fischer vicevoorzitter tot september 2014

Speciaal onderwijs / onderwijsachterstanden

Bestuurder/directeur Stichting Elan te Hilversum

2011 (tweede termijn)

Dhr. prof. dr. H.P. Meininger

Levensbeschouwelijke identiteit

Emeritus bijzonder hoogleraar Godgeleerdheid VU

55

Per

Naam

Aandachtsgebied

Functie

2012 (eerste termijn)

Dhr. dr. G. Gerding lid Auditcommissie vicevoorzitter vanaf sep 2014

Sociaal beleid en arbeidsverhoudingen

Voorzitter Raad van Bestuur Gemiva-SVG

2012 (eerste termijn)

Mw. drs. A.W. Pastoor – van der Wijst

Algemeen bestuurlijk / politiek Lid gemeenteraad Zeist

2014 (eerste termijn)

Drs. E. Vos Lid auditcommissie

Financiën/marketing

Interimmanager in het Onderwijs

Tabel 23: Samenstelling Raad van Toezicht in 2014

Naam

Nevenfuncties

Dhr. mr. drs. J.M. de Vries

Lid Raad van Toezicht ROC Da Vinci College te Dordrecht Lid Raad van Toezicht NOS Lid Raad van Advies CAK Voorzitter Raad van Advies Stichting Meedoen Mogelijk Maken (Revalidatiefonds en Fonds Verstandelijk Gehandicapten) Vicevoorzitter Stichting ter bevordering van de christelijke pers in Nederland (dagblad Trouw) Bestuurslid Stichting Youth for Christ Nederland Voorzitter en jeugdouderling Hervormde Gemeente Goudriaan (PKN) Lid Raad van Advies Stichting Het Passion

Mw. A.A.B. Fischer

Lid Raad van Toezicht Koninklijke Aurisgroep te Gouda

Dhr. prof. dr. H.P. Meininger

Dhr. dr. G. Gerding

Bestuurslid Coöperatie PGGM te Zeist Penningmeester Stichting Bestuur Wachtgeldverplichtingen, huurverplichtingen en verplichtingen ESF te Utrecht Lid Raad van Toezicht Zonnehuisgroep Amstelland te Amstelveen Lid Raad van Toezicht van Stichting Perspekt te Utrecht

Mw. drs. A.W. Pastoor – van der Wijst

Lid Raad van Toezicht Nationale Reisopera Lid Raad van Toezicht Kennisnet

Dhr. drs. E. Vos

Lid Raad van Toezicht Spelenderwijs te Utrecht Secretaris Vereniging Vollow-Up te Harderwijk

Tabel 24: Samenstelling Raad van Toezicht in 2014: nevenfuncties

56

Werkzaamheden In 2014 vergaderde de Raad van Toezicht vijf keer met het College van Bestuur. In iedere vergadering is de Raad door middel van rapportages van het College van Bestuur geïnformeerd over ontwikkelingen in en rond de hogeschool. Daarnaast waren belangrijke gespreksonderwerpen dit jaar: Het systeem van risicomanagement, de digitale leer- en werkomgeving (besproken in aanwezigheid van de programmaleider), de instroom van studenten, de kwaliteit van onderwijs en onderzoek en in het bijzonder de voorbereiding op de accreditatie, de wijziging in de organisatie van de bacheloropleiding, het medewerkerstevredenheidsonderzoek en de samenwerking met andere hogescholen. Ook dit jaar vroeg de invulling van het College van Bestuur veel aandacht. Joke Snippe, die in 2013 ten gevolge van de langdurige ziekte van de voorzitter van het College van Bestuur Gerard Veerbeek als interim-lid werd toegevoegd aan het College van Bestuur, is vanaf 1 januari 2014 in dienst getreden van de Marnix Academie. Barbara de Kort, die optrad als waarnemend voorzitter, is in november 2014 op eigen verzoek teruggetreden uit het College van Bestuur. Zij koos ervoor een lang gekoesterde wens te realiseren, namelijk om naast haar taak als hogeschoolhoofddocent een promotieonderzoek uit te voeren naar de identiteitsontwikkeling van de Marnix Academie. De Raad van Toezicht heeft veel waardering voor de wijze waarop Barbara de Kort sinds 2002 invulling heeft gegeven aan haar lidmaatschap van het College van Bestuur en de periode waarin zij optrad als waarnemend voorzitter. Vanaf 1 november 2014 fungeert Joke Snippe als waarnemend voorzitter. De Raad heeft goedkeuring verleend aan de jaarrekening en het jaarverslag van 2013 en de begroting van 2015. Naast reguliere agendapunten wordt regelmatig een thema besproken. In 2014 waren de thema’s: • Het lectoraat Dynamische identiteitsontwikkeling, in aanwezigheid van de lector • Het lectoraat Leiderschap in het onderwijs, in aanwezigheid van de lector Op 27 juni 2014 sprak de Raad van Toezicht met de medezeggenschapsraad, buiten aanwezigheid van het College van Bestuur. In dit overleg werd onder andere gesproken over de samenstelling van het College van Bestuur. Op 21 november 2014 vond een gezamenlijke vergadering plaats van een afvaardiging van de Raad van Toezicht, het College van Bestuur en de medezeggenschapsraad. Gespreksonderwerpen waren onder meer de organisatie van de bacheloropleiding, veiligheid, het medewerkerstevredenheidsonderzoek 2013. Beide overleggen vonden in een open en constructieve sfeer plaats. De Raad van Toezicht is blij met de opstelling van de medezeggenschapsraad in deze. De Raad van Toezicht is onder de indruk van de wijze waarop het College van Bestuur, het management, de docenten en de ondersteunende medewerkers in 2014 in gezamenlijkheid hebben gewerkt aan een stabiele hoge instroom, een goede voorbereiding op de studie, het verbeteren van de vaardigheden van studenten, de implementatie van een

57

digitale leer- en werkomgeving en de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Met vreugde heeft de Raad geconstateerd dat deze inzet zich heeft vertaald in de studenttevredenheid, het werkveldtevredenheid en een zeer positief oordeel van de visitatiecommissie zowel met betrekking tot de bacheloropleiding als de kwaliteitszorg van het onderzoek. Bezoldiging De bezoldiging van de leden van de Raad voldoet aan de Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector. De bedragen, die aan de leden van de Raad van Toezicht zijn uitbetaald, staan vermeld in de Jaarrekening.

58

14. Het jaar in cijfers 14.1 Kerncijfers 2014

2013

2012

2011

2010

2009 (*)

2008 (*)

Totale baten

15.321

13.847

13.095

12.807

12.086

12.697

12.762

Totale lasten

15.185

13.846

13.089

12.506

11.792

13.086

12.723

136

1

6

301

294

-543

39

Financieel

Exploitatieresultaat Eigen vermogen

4.670

4.536

4.535

4.528

4.230

3.941

4.386

Totale vermogen

12.214

11.244

9.910

11.266

11.623

10.873

11.955

Solvabiliteitsratio

38,2%

40,3%

45,8%

40,2%

36,4%

36,2%

36,7%

0,53

0,71

0,57

0,85

0,75

0,62

0,63

Weerstandsvermogen

38,2%

40,3%

45,8%

40,2%

36,4%

36,2%

36,7%

Rijksbijdragen / totale baten

61,7%

63,1%

63,0%

62,5%

65,6%

67,9%

71,2%

Currentratio

Personele lasten / totale baten

72,4%

71,9%

69,5%

70,4%

71,0%

65,6%

67,8%

Materiële lasten / totale baten

26,0%

28,9%

29,8%

28,9%

28,0%

35,5%

29,2%

Totale lasten / aantal studenten

9.447

8.732

10.258

9.801

9.904

12.196

10.779

Personele lasten / aantal studenten

6.947

6.281

7.134

6.903

7.028

7.995

7.303

Materiële lasten / aantal studenten

2.500

2.451

3.124

2.897

2.876

4.201

3.476

1.596

1.560

1.336

1.276

1.177

1.073

1.156

Opleidingspersoneel

76,4

80,4

74,3

71,8

68,9

64,5

69,2

Ondersteunend personeel

40,7

37,1

37,4

37,4

37,1

44,7

43,3

117,1

117,5

111,7

109,2

106,0

109,2

112,5

155

157

150

149

140

145

153

Aantal studenten Totaal ingeschreven op 1 oktober Personeel in dienst

Totaal fte Totaal aantal werknemers

(*) Voor vergelijkingsdoeleinden aangepast Tabel 25: Kerncijfers 2014

59

15. Balans per 31 december 2014 (na resultaatbestemming) x € 1.000

2014

2013

Vaste activa 1.1

Immateriële vaste activa

1.2

Materiële vaste activa

640

-

7.969

8.103 8.609

8.103

Vlottende activa 1.5

Vorderingen

1.682

1.929

1.7

Liquide middelen

1.923

1.212 3.606

3.141

12.214

11.244

Eigen vermogen 2.1

Eigen vermogen

4.536 4.670

4.536

135

136

2.4

Voorzieningen

2.5

Langlopende schulden

1.972

2.088

2.6

Kortlopende schulden

5.437

4.484

12.214

11.244

Tabel 26

60

4.670

16. Staat van baten en lasten over 2014: x € 1.000

2014

Begroting 2014

2013

Baten 9.457

3.1

Rijksbijdragen

3.2

Collegegelden

2.780

2.675

2.347

3.3

Baten werk i.o.v. derden

2.456

2.100

2.209

3.4

Overige baten

628

611

547

Totale baten

9.314

15.321

8.740

14.700

13.843

Lasten 4.1

Personeelslasten

4.2

Afschrijvingen

4.3

Huisvestingslasten

4.4

Overige lasten

11.088

9.709

1.046

850

851

707

815

822

2.237

2.820

2.287

Totale lasten Saldo baten en lasten 5.0

Financiële baten en lasten

9.774

15.078

14.194

13.734

243

506

109

107

80

108

107

80

108

Resultaat

136

426

1

Nettoresultaat

136

426

1

Tabel 27

61

17. Kasstroomoverzicht over 2014 Kasstroom uit operationele activiteiten x € 1.000

2014 Resultaat: Gecorrigeerd voor: Afschrijvingen Mutatie bestemmingsreserve Mutatie voorzieningen

111

1.046 -1

852 - 23 1.288

Veranderingen in vlottende middelen Vorderingen Schulden

248 953

Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden Mutatie liquide middelen

Tabel 28

62

1.201

544

2.489

1.484 4 - 116

-109

- 112

2.380

1.372

- 640 - 913

Totaal investeringsactiviteiten

940 - 929 1.473

2 - 111

Totaal operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investering immateriële vaste activa Investering materiële vaste activa

2013

243

- 772 - 1.553

- 772

- 1.553

- 772

- 116

- 116 711

484 

18. Toelichting behorende bij de jaarrekening 2014 18.1 Juridische vorm en voornaamste activiteiten De organisatie is een stichting; de voornaamste activiteiten van de stichting bestaan uit kennisoverdracht aan studenten in het Hoger Beroepsonderwijs. De Stichting is statutair en feitelijk gevestigd in Utrecht.

18.2 Toegepaste standaarden De jaarrekening is opgesteld volgens de Regeling jaarverslaggeving onderwijs. In deze regeling is bepaald dat de bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (in het bijzonder RJ 660 Onderwijsinstellingen) van toepassing zijn en met inachtneming van de daarin aangeduide uitzonderingen. De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaat-bepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Voor zover niet anders gemeld is het boekjaar gelijk aan het kalenderjaar. De vergelijkende cijfers zijn, waar nodig, aangepast ten behoeve van het inzicht.

18.3 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling. Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen historische kostprijs. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de organisatie zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

18.4 Gebruik van schattingen De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s, de functionele valuta van de organisatie. Alle financiële informatie in euro’s is afgerond op het dichtstbijzijnde duizendtal. De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

63

18.5 Financiële instrumenten Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten investeringen in vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, schulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten omvatten tevens in contracten besloten afgeleide financiële instrumenten (derivaten). Deze derivaten worden niet gesepareerd van het basiscontract en daarom in overeenstemming met het basiscontract verwerkt. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Indien instrumenten niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening maken eventuele direct toerekenbare transactiekosten deel uit van de eerste waardering. Na de eerste opname worden financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd. Overige financiële verplichtingen Financiële verplichtingen die geen deel uitmaken van een handelsportefeuille worden tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerd op basis van de effectieve rentemethode. Voor afgeleide instrumenten wordt kostprijs hedge accounting toegepast, waarbij eerste waardering plaatsvindt tegen reële waarde. Zolang het afgeleide instrument betrekking heeft op afdekking van het specifieke risico van toekomstige transactie die naar verwachting zal plaatsvinden, vindt geen herwaardering van dit instrument plaats. Zodra de verwachte toekomstige transactie leidt tot verantwoording in de winst-en-verliesrekening, wordt de met het afgeleide instrument samenhangende winst of het met het afgeleide instrument samenhangende verlies in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Indien de afgedekte positie van een verwachte toekomstige transactie leidt tot de opname in de balans van een niet financieel actief past de onderneming de kostprijs van dit actief aan met de afdekkingsresultaten die nog niet in de winst-en-verliesrekening zijn verwerkt.

18.6 Immateriële en materiële vaste activa Ontwikkelingskosten worden geactiveerd voor zover deze betrekking hebben op financieel haalbaar geachte projecten. De ontwikkelingskosten zijn gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs, eventueel verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Zij bevatten voornamelijk salariskosten en inhuurkosten van het betrokken personeel; de geactiveerde kosten worden na beëindiging van de ontwikkelfase afgeschreven over de verwachte gebruiksduur van vijf jaar.

64

De afschrijving vindt plaats volgens de lineaire methode, ofwel een vast percentage van de aanschafwaarde. De kosten voor onderzoek en de overige kosten voor ontwikkeling worden ten laste van het resultaat gebracht in de periode waarin deze zijn gemaakt. Voor het nog niet afgeschreven deel van de geactiveerde ontwikkelingskosten is een wettelijk verplichte reserve gevormd. De gebouwen en terreinen, inventaris en apparatuur, andere vaste bedrijfsmiddelen, immateriële- en materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsof vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op terreinen, materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven. De volgende afschrijvingspercentages worden hierbij gehanteerd: Gebouwen 2,5 Renovaties 6,67 Elektrische installaties 6,67 ICT infrastructuur 10 Inventaris en apparatuur 10 ICT en audiovisuele middelen 20 Onderhoudsuitgaven worden slechts geactiveerd indien zij de gebruiksduur van het object verlengen. Voorts wordt een deel van de rente op schulden over het tijdvak van vervaardiging aan de vervaardigingsprijs toegerekend.

18.7 Vorderingen Vorderingen worden gewaardeerd op de geamortiseerde kostprijs onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de inbaarheid van de vorderingen.

18.8 Eigen vermogen Onder het eigen vermogen worden de algemene reserves en de bestemmingsreserves gepresenteerd. De algemene reserve bestaat uit de reserves die ter vrije beschikking staan van het Bestuur. Indien een beperktere bestedingsmogelijkheid door de organisatie is aangebracht, dan is het aldus afgezonderde deel van het eigen vermogen aangeduid als bestemmingsreserve.

65

18.9 Voorzieningen Onder de voorzieningen worden de personele voorzieningen en de overige voorzieningen gepresenteerd. Tenzij anders aangegeven worden de voorzieningen opgenomen tegen de historische kostprijs. Toevoegingen aan voorzieningen vinden plaats ten laste van de staat van baten en lasten. Uitgaven vinden rechtstreeks plaats ten laste van de voorzieningen. Een voorziening in verband met verplichtingen als bedoeld in artikel 2:374 lid 1, eerste volzin BW wordt uitsluitend opgenomen indien op de balansdatum aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: a de rechtspersoon heeft een verplichting (in rechte afdwingbaar of feitelijk); b het is waarschijnlijk dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen noodzakelijk is; en c er kan een betrouwbare schatting worden gemaakt van de omvang van de verplichting.

18.10 Langlopende schulden Schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar worden aangeduid als langlopend. Het aflossingsbedrag van het lopende jaar wordt onder de kortlopende schulden opgenomen. Schulden worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.

18.11 Kortlopende schulden Schulden met een op balansdatum resterende looptijd van ten hoogste één jaar worden aangeduid als kortlopend. Schulden worden niet gesaldeerd met activa. Schulden worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Overlopende passiva betreffen vooruit ontvangen bedragen (waaronder geoormerkte bijdragen) en nog te betalen bedragen ter zake van lasten die aan een verstreken periode zijn toegekend. Van bedragen die voor meerdere jaren beschikbaar zijn gesteld, wordt het nog niet bestede gedeelte op deze post aangehouden. Vrijval ten gunste van de staat van baten en lasten geschiedt naar rato van de besteding.

18.12 Personeelsbeloningen/pensioenen Pensioenregeling Voor de medewerkers van de organisatie is een pensioenregeling getroffen die kwalificeert als een toegezegde pensioenregeling. Deze pensioenregeling is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds (ABP) en wordt – overeenkomstig de RJ – in de jaarrekening verwerkt als toegezegde bijdrageregeling. Dit betekent dat de over het boekjaar verschuldigde premies als kosten worden verantwoord. De risico’s van loonontwikkeling, prijsindexatie en beleggingsrendement op het fondsvermogen zullen mogelijk leiden tot toekomstige aanpassingen in de jaarlijkse

66

bijdragen aan het pensioenfonds. Deze risico’s komen niet tot uitdrukking in een in de balans opgenomen voorziening. Informatie over eventuele tekorten en de gevolgen hiervan voor Marnix Academie voor de pensioenpremies in de toekomstige jaren is niet beschikbaar. De dekkingsgraad van het ABP Pensioenfonds bedraagt per 31 maart 2014 106,1%.

18.13 Rijksbijdragen, overige overheidsbijdragen en -subsidies Rijksbijdragen, overige overheidsbijdragen en -subsidies uit hoofde van de basisbekostiging worden in het jaar waarop de toekenning betrekking heeft, volledig verwerkt als baten in de staat van baten en lasten. Indien deze opbrengsten betrekking hebben op een specifiek doel, dan worden deze naar rato van de verrichte werkzaamheden als baten verantwoord.

18.14 Collegegelden De collegegelden worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben, waarbij ervan uitgegaan is dat reguliere onderwijs- en onderzoekstaken gelijkmatig over het studiejaar zijn gespreid.

18.15 Baten werk in opdracht van derden Opbrengsten uit hoofde van werk in opdracht van derden (contractonderwijs, contractonderzoek en overige) worden in de staat van baten en lasten als baten opgenomen voor een bedrag gelijk aan de kosten indien zeker is dat deze kosten declarabel zijn. Een eventueel positief resultaat wordt genomen naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op verslagdatum (de zogeheten percentage of completion methode). Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de verrichte werkzaamheden. Voor een eventueel verwacht negatief resultaat wordt een voorziening getroffen die is gepresenteerd als voorziening verlieslatende contracten.

18.16 Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Onder liquide middelen wordt verstaan de direct opeisbare banktegoeden.

18.17 Nummering in de jaarrekening De hoofdposten zijn doorlopend genummerd vanaf 1. De hoofdposten worden toegelicht in aparte hoofdstukken. De nummering van de hoofdstukken correspondeert met de nummering van de hoofdposten. Binnen de hoofdposten worden aparte regels toegevoegd. De nummering van deze financiële regels corresponderen met de nummering, zoals deze is voorgeschreven in het elektronische jaarverslag van het Ministerie van OCW.

67

19. Immateriële en materiële vaste activa Het verloop van de immateriële en materiële vaste activa is als volgt weer te geven:

x € 1.000

1.2.2 Inventaris en apparatuur (MVA)

1.2.1 Gebouwen en terreinen (MVA)

1.1.1 ICT middelen in eigen beheer (IVA)

Totaal

Stand per 1 januari 2014: Aanschafprijs

-

13.249

5.556

18.805

Cum. afschrijvingen

-

6.175

4.528

10.703

Boekwaarde

-

7.074

1.028

8.102

Mutaties in de boekwaarde: 640

208

705

1.553

Desinvesteringen

Investeringen

-

- 17

-

- 17

Afschrijvingen

-

700

346

1.046

640

-509

359

490

640

13.457

6.261

20.358

-

6.875

4.874

11.749

640

6.582

1.387

8.609

Saldo

Stand per 31 december 2014: Aanschafprijs Cum. Afschrijvingen Boekwaarde

Tabel 29

68

In 2014 zijn twee deelprojecten van de digitale leer- en werkomgeving gereed gekomen. Het betreft de koppeling tussen de verschillende softwarepakketten en de geheel vernieuwde portal. De totaal geactiveerde waarde bedraagt € 640.000. In de balans is dit bedrag verantwoord onder immateriële vaste activa. De actuele waarde van de bedrijfsgebouwen en -terreinen is door onafhankelijke taxateurs getaxeerd op € 13.800.000 (peildatum 23 mei 2008). In 2016 zal het pand opnieuw getaxeerd worden ten behoeve van de verzekerde waarde. De jaarlijkse indexering van de verzekerde waarde van de gebouwen en terreinen bedraagt 1,3% De verzekerde waarde van de gebouwen is € 15.151.660 (peildatum 01-01-2015). De OZB-waarde van de gebouwen en terreinen is € 5.050.000 (peildatum 01-01-2014). De investeringen in 2014 in het gebouw en de inventaris bestaan uit vervangingsinvesteringen en uitbreiding­ sinvesteringen. De belangrijkste vervangingsinvesteringen in het gebouw betroffen de uitbreiding van de fietsenstalling, groot € 35.000 en de vervanging van de meet- en regelkasten ten behoeve van de elektrische voorziening in het gebouw, groot € 170.000. De inventaris bestaat uit meubilair, IT-middelen (hardware) en audiovisuele middelen. In 2014 is voor € 50.000 meubilair vervangen in diverse ruimten. Alle werkplekken in het gebouw zijn in 2014 voorzien van nieuwe desktop pc’s of laptops. De totale waarde van de vervanging bedroeg € 300.000. Alle medewerkers van de Marnix Academie hebben in 2014 een tablet ter beschikking gekregen. De waarde van de uitbreidingsinvestering bedroeg € 90.000. Er is in 2014 voor € 30.000 audiovisuele middelen vervangen.

69

20. Vorderingen x € 1.000

2014 1.5.1

Debiteuren

1.5.3

Vorderingen op derden

1.5.4

Vorderingen op studenten

1.5.5

Overige vorderingen

2013

1.460

1.511

74

236

-

1.534

1.5.6

Overlopende activa

1.5.9

Af: voorzieningen wegens oninbaarheid

15

1.747 26

15

26

141

177

-8

-21

1.682

1.929

Tabel 30

Het verloop van de voorziening wegens oninbaarheid is als volgt: x € 1.000

2014 21

21

Onttrekking

1

-

Dotatie

-

-

12

-

8

21

Stand per 1 januari

Vrijval 1.5.9

Stand per 31 december

Tabel 31

70

2013

20.1 Debiteuren Eind 2014 bedroeg het studentendebiteurensaldo € 959.000. Van de overige debiteuren stond € 10.000 langer dan 90 dagen open. Het resterende saldo van € 490.000 is minder dan 60 dagen oud. Er stonden per 31 december 2014 geen vorderingen, langer dan 1 jaar, open.

20.2 Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten Onder de post vorderingen op derden is € 74.000 opgenomen. Dit betreft het bedrag dat door het Steunfonds, na verrekening van de betaalde voorschotbedragen, nog verschuldigd is tot en met 2014. Deze post wordt in 2015 door het Steunfonds geheel afgelost. De vooruitbetaalde kosten betreffen verplichtingen over 2014 waarvan de betaling in 2015 plaatsvindt.

71

21. Liquide middelen x € 1.000

2014 1.7.1

Kasmiddelen

1.7.2

Tegoeden op bankrekeningen

2013 -

-

1.923

1.212

1.923

1.212

Tabel 32

De liquide middelen zijn vrij besteedbaar. Eind 2014 stond van de beschikbare liquide middelen € 1.100.000 op een ondernemers Top Deposito rekening bij de ABN AMRO NV., waarvan het saldo per dag opneembaar is. De current ratio bedroeg eind 2014 0,53 tegen 0,71 in 2013. De verslechtering is het gevolg van de toename van de kortlopende schuld inzake de vooruit ontvangen collegegelden. De current ratio beweegt zich daarmee tussen de signaleringsgrenzen van 0,5 – 1,5 die door de Commissie Don als acceptabel worden beschouwd.

72

22. Eigen vermogen x € 1.000

Stand per 1 januari 2014

Resultaat

Overige mutaties

Stand per 31 december 2014

Algemene reserve 2.1.1

Algemene reserve

4.312

25

-640

3.697

--

--

640

640

200

100

-

300

22

11

-

33

4.534

136

-

4.670

Wettelijke reserve 2.1.2

Reserve voor immateriële vaste activa

2.1.3

Bestemmingsreserve Reserve tbv langdurige ziekte Reserve tbv student-voorzieningen Totaal

Tabel 33

Ten laste van de algemene reserve is een wettelijke reserve gevormd voor de immateriële vaste activa. Jaarlijks wordt de reserve gemuteerd met het bedrag van de waardeverandering van de immateriële vaste activa. In 2013 is ten laste van de algemene reserve een bestemmingsreserve van € 200.000 gevormd voor vervanging in geval van langdurige ziekte. De grondslag voor de reserve is bepaald door het aantal langdurige ziektegevallen over de afgelopen vijf jaar te herleiden tot een percentage. Voor 2014 komt het percentage uit op 2,5%, vergelijkbaar met vorig jaar. De hoogte van de bestemmingsreserve voor langdurige ziekte blijft daarom ongewijzigd ten opzichte van 2013. De bestemmingsreserve studentvoorzieningen is gevormd ten behoeve van de studenten, die om moverende redenen een beroep doen op de reserve aangaande collegegeldverplichtingen. De reserve heeft een beperkte bestedingsmogelijkheid en wordt daarom aangemerkt als een bestemmingsreserve.

73

In het eigen vermogen is het resultaat van 2014, vooruitlopend op de resultaatsbestemming over 2014, opgenomen in de algemene reserve, die daarmee uitkomt op € 3.697.000. Het aandeel van het eigen vermogen van de Stichting ten opzichte van het totale vermogen komt daarmee op 38,2% (2013: 40,3%). De teruggang van het percentage wordt geheel veroorzaakt door het toegenomen balanstotaal.

74

23. Voorzieningen Het verloop van de voorzieningen kan als volgt worden weergegeven: x € 1.000

2.3.1 Personeelsvoorzieningen

Totaal

Stand per 1 januari 2014

136

136

Dotaties

9

9

Onttrekkingen

10

10

Stand per 31 december 2014

135

135

Kortlopend deel < 1 jaar

13

13

Langlopend deel >1 jaar

122

122

Tabel 34

23.1 Personeelsvoorziening De wettelijke personeelsvoorziening is gevormd voor jubilea van het personeel in de toekomst.

75

24. Langlopende schulden x € 1.000 Stand per 1 januari 2014 Aflossingen 2014 Stand per 31 december 2014 Looptijd < 1 jaar

2.4.3. ABN AMRO

Totaal

2.088

2.088

116

116

1.972

1.972

116

Looptijd 1-5 jaar

464

Looptijd > 5 jaar

1.392

Rentevoet

5.64%

Tabel 35

De verstrekte zekerheden zijn toegelicht onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden.

76

25. Kortlopende schulden x € 1.000

2014

2013

2.6.1

Kredietinstellingen

116

116

2.6.3

Crediteuren

705

638

2.6.4

Verbonden partijen

-

-

2.6.6

Belastingen en premies sociale verzekeringen

400

384

2.6.7

Schulden terzake van pensioenen

119

137

2.6.8

Overige kortlopende schulden

167

2.6.9

Overlopende passiva

821

754

519

521 152

3.930

3.057 4.097

3.209

5.437

4.484

Tabel 36

25.1 Kredietinstellingen De stichting heeft bij ABN AMRO NV in 2006 een langlopende lening afgesloten van € 2.900.000. De looptijd van de lening is 25 jaar. Het rentepercentage van de langlopende lening is gebaseerd op het tarief van de 3-maands Euribor plus een opslag van 0,50%. Het renterisico is voor de periode 1 januari 2008 tot en met 2 januari 2018 afgedekt door middel van een renteswap, waarmee het rentepercentage van de lening uitkomt op 5,54% in 2014 (2013: 5,74%). De waarde van de renteswap bedraagt eind 2014 € 246.454 negatief (2013: € 279.066 negatief).

77

De kortlopende schulden hebben betrekking op de volgende posten: • Vooruit gefactureerde omzet Marnix onderwijscentrum • Nog te betalen stagevergoeding aan partnerscholen • Nog te betalen kosten over 2014 • Rentekosten langlopende leningen 4e kwartaal 2014 Geen van de kortlopende schulden heeft een looptijd van langer dan 1 jaar. De overlopende passiva hebben betrekking op de volgende posten: • Nog te betalen vakantietoeslag • Niet opgenomen verlofuren • Vooruit ontvangen gelden van studenten • Ontvangen subsidiegelden • Vooruit ontvangen collegegelden studiejaar 2014 – 2015 Geen van de posten van de overlopende passiva heeft een looptijd van langer dan 1 jaar.

78

26. Niet in de balans opgenomen verplichtingen 26.1 Financiële instrumenten Algemeen Voor de medewerkers van de organisatie is een pensioenregeling getroffen die kwalificeert als een toegezegde pensioenregeling. Deze pensioenregeling is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds (ABP) en wordt – overeenkomstig de RJ – in de jaarrekening verwerkt als toegezegde bijdrageregeling. Dit betekent dat de over het boekjaar verschuldigde premies als kosten worden verantwoord. De risico’s van loonontwikkeling, prijsindexatie en beleggingsrendement op het fondsvermogen zullen mogelijk leiden tot toekomstige aanpassingen in de jaarlijkse bijdragen aan het pensioenfonds. Deze risico’s komen niet tot uitdrukking in een in de balans opgenomen voorziening. Informatie over eventuele tekorten en de gevolgen hiervan voor Marnix Academie voor de pensioenpremies in de toekomstige jaren is niet beschikbaar. De Stichting PC HBO Utrecht heeft bij de ABN AMRO NV in 2006 een langlopende lening afgesloten van € 2.900.000. De looptijd van de lening is 25 jaar. Het renterisico is voor de periode 1 januari 2008 tot en met 2 januari 2018 afgedekt met renteswaps, waarmee het rentepercentage van de lening uitkomst op gemiddeld 5% per jaar. De contractwaarde van deze swap is een indicatie van de mate waarin van financiële instrumenten gebruik wordt gemaakt en niet van het bedrag van de krediet- of marktrisico’s. De Stichting handelt niet in afgeleide financiële instrumenten. In het treasurystatuut van de Stichting zijn procedures opgenomen waaraan voldaan moet worden bij het aangaan van afgeleide financiële instrumenten. De omvang en marktwaarde van de swap zijn toegelicht bij 25.1 krediet-instellingen. Kredietrisico De vorderingen bestaan grotendeels uit studenten, deelnemers en cursisten. De Stichting heeft regels en procedures opgesteld waaraan de studenten, deelnemers en cursisten moeten voldoen met betrekking tot betaling van college en cursusgelden. Renterisico Het renterisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de marktwaarde van opgenomen en uitgegeven leningen. De opgenomen lening heeft een variabele rente waarvan het renterisico is afgedekt door middel van een renteswap.

79

Marktwaarderisico De marktwaarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder vorderingen, liquide middelen en kortlopende schulden benadert de boekwaarde ervan.

26.2 Meerjarige financiële verplichtingen Er zijn langlopende onvoorwaardelijke verplichtingen aangegaan ter zake van operationele leasing ten aanzien van de printers. De verplichtingen die hieruit voortvloeien bedragen voor 2015 € 4.000 (2014: € 48.200). De Stichting is eigenrisicodrager voor de WIA, hetgeen tot gevolg heeft dat het risico voor de lasten van de WGAuitkeringen gedurende een periode van 10 jaar het eigen risicodragerschap door de Stichting wordt gedragen. Voor onderhoudswerkzaamheden rondom het gebouw is een doorlopend contract afgesloten van € 24.000 tot en met 2019. Met de Stichting Kunstuitleen Utrecht is een doorlopend contract afgesloten tot 2015. De waarde van de uitgeleende kunstobjecten bedraagt maximaal € 357.000.

80

27. Rijksbijdragen x € 1.000

2014

Begroting 2014

2013

8.856

8.492

8.213

- Geoormerkte OCW subsidies

223

412

32

- Niet-geoormerkte OCW subsidies

378

410

495

3.1.1

Rijksbijdrage OCW

3.1.2

Overige OCW subsidies

9.457

9.314

8.740

Tabel 37 * De cijfers van 2013 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. De procentuele toename van de totale rijksbijdrage, inclusief de subsidies, in 2014 ten opzichte van 2013 bedraagt 8,2%.

G1

Subsidies zonder verrekeningsclausule Omschrijving

1.

Lerarenbeurs

2.

Versterking samenwerking lerarenopleidingen en partnerscholen Totaal

Toewijzingskenmerk

Toewijzingsdatum

Bedrag toewijzing

Ontvangen t/m verslag jaar

X € 1.000

X € 1.000

Prestatie afgerond? Ja / Nee

611895-1

20 jan 2014

39

39

Ja

DL/466244

18 dec 2013

1.600

800

Nee

1.639

839

Tabel 38

81

28. Collegegelden x € 1.000

2014 3.3.3

Begroting 2014 2.780

Collegegelden sector HBO

2013 2.675

2.347

Tabel 39

De procentuele toename van de collegegelden in 2014 ten opzichte van 2013 bedraagt 18,4%.

29. Baten werk in opdrachten van derden x € 1.000

2014 3.3

Contractonderwijs

Tabel 40

82

Begroting 2014 2.456

2013 2.100

2.209

30. Overige baten x € 1.000

2014

Begroting 2014

2013

3.4.2

Verhuur

13

23

27

3.4.3

Detachering personeel

29

33

49

3.4.4

Bijdrage Steunfonds

208

268

65

3.4.5

Opbrengst Lectoraat

54

50

54

3.4.6

Overige subsidies

200

189

159

3.4.7

Overige opbrengsten

45

48

51

3.4.8

Eenmalige baten

80

-

142

629

611

547

Tabel 41

De procentuele toename van de overige baten in 2014 ten opzichte van 2013 bedraagt 14,9% De opbrengst uit de overige subsidies zijn als volgt gespecificeerd: 1. Nuffic/Socrates (internationale studieprogramma’s) € 55.555 2. MBO Raad, voorbereiding MBO studenten op het HBO € 61.480 3. Center of Expertise – persoonlijk meesterschap € 81.105 4. Overige subsidies € 1.906 De éénmalige baten betreft twee ontvangsten: 1. Laatste uitkering opheffing Waarborgfonds 2. Vrijval saldo oude faciliteitenkaarten studenten

€ 68.981 € 10.949

83

31. Personeelslasten x € 1.000

2014 4.1.1

Brutolonen en salarissen

4.1.2

Sociale lasten

4.1.2

Pensioenpremies

Personeel niet in Loondienst

2013

6.596

6.577

6.337

972

800

778

1.038

985

1.027

8.606

Lonen en salarissen Dotatie personele voorzieningen

Begroting 2014

8.362

8.142

10

-

25

2.000

978

1.310

2.010

978

1.335

4.1.3

Overige personele lasten

499

394

332

4.1.4

Af: uitkeringen

- 28

- 25

- 36

11.087

9.709

9.773

Tabel 42

De bruto lonen zijn in 2014 gestegen ten opzichte van 2013 door de toename van het aantal studenten met ingang van het studiejaar 2013 – 2014. De afname van de bruto lonen in 2014 ten opzichte van de begroting wordt voornamelijk verklaard uit het feit dat de gevolgen van het afsluiten van de nieuwe cao pas in december 2014 in de bruto lonen zijn verwerkt, terwijl in de begroting ervan uit gegaan is dat de loonsverhoging in april 2014 zou worden doorgevoerd. De gevolgen van de stijging van het bruto loon werkt op dezelfde wijze door in de hoogte van de sociale lasten en de pensioenen. In de begroting 2014 zijn de werkgeverslasten te laag ingeschat. Het grote verschil bij de kosten van personeel niet in loondienst in 2014 ten opzichte van 2013 en ten opzichte van de begroting 2014 is grotendeels te verklaren door de toename van de docentinzet bij de MLI door de uitbreiding van de lesplaatsen Zwolle en Helmond. Hierdoor is het aantal studenten in 2014 gestegen van 84 naar 197.

84

Daarnaast zijn meer docenturen ingezet op de verschillende subsidieprojecten. Tegenover deze stijging staat in verhouding dezelfde stijging bij de baten van de subsidieprojecten. Het gemiddelde aantal Fte’s in 2014 bedroeg 117,3 tegen 113,6 in 2013. De toename in 2014 is het gevolg van de toename van het aantal studenten vanaf het studiejaar 2013 – 2014. Er waren in 2014 geen medewerkers in het buitenland gestationeerd.

85

32. Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa x € 1.000

2014 4.2.1

Immateriële vaste activa

4.2.2

Materiële vaste activa

Begroting 2014

2013

1.046

850

851

1.046

850

851

-

Tabel 43

In 2014 zijn twee deelprojecten van de digitale leer- en werkomgeving geactiveerd. De projecten zijn als immateriële vaste activa geactiveerd en worden in vijf jaar ten laste van de exploitatie afgeschreven.

86

33. Huisvestingslasten x € 1.000

2014

Begroting 2014

2013

4.3.1

Huur

34

17

26

4.3.2

Verzekeringen

32

31

24

4.3.3

Onderhoudskosten

200

269

276

4.3.4

Energie en water

141

130

136

4.3.5

Heffingen

29

33

30

4.3.6

Schoonmaakkosten

192

210

194

4.3.7

Overige huisvestingslasten

79

125

136

707

815

822

Tabel 44

De huisvestingslasten zijn in 2014 gedaald als gevolg van de lagere kosten van de schoonmaak. Het contract van de schoonmaak is in 2014 opnieuw (Europees) aanbesteed. Door de vernieuwing van de meet- en regelkasten (zie vervangingsinvesteringen gebouw) daalde de onderhoudskosten in 2014 op de elektrische apparatuur aanzienlijk.

87

34. Overige instellingslasten x € 1.000

2014

Begroting 2014

2013

4.4.1

Adm.- en beheerskosten

1.132

966

1.052

4.4.2

Onderzoek en ontwikkeling

866

1.349

909

4.4.9

Studentvoorzieningen

242

435

301

4.4.10

Dotatie voorzieningen

-3

70

25

2.237

2.820

2.287

Tabel 45

Administratie- en beheerkosten In 2014 zijn de ICT kosten van periodiek onderhoud en licenties ten opzichte van 2013 licht toegenomen als gevolg van de nieuwe IT architectuur in het kader van de digitale leer-en werkomgeving. De contributies zijn gestegen als gevolg van de toename van het aantal studenten vanaf het studiejaar 2013 – 2014. Onderzoek en ontwikkeling De kosten van onderzoek en ontwikkeling zijn lager dan in 2013, omdat tot en met 2013 de volledige ontvangst van de subsidies als kosten en baten zijn verantwoord. Vanaf 2014 worden voor de zogenoemde lumpsum subsidies alleen de werkelijke kosten verantwoord in het verslagjaar en het niet uitgegeven deel wordt als schuld op de balans opgenomen. Om dezelfde reden zijn de werkelijke kosten in 2014 lager dan de begroting over 2014. De opbrengsten van de subsidies zijn verantwoord bij de subsidies OCW, voor zover het OCW subsidies betrof en bij de overige baten als het andere subsidies betrof. Dotaties voorzieningen De dotaties aan de overige voorzieningen betreft de vrijval uit de voorziening voor dubieuze debiteuren van € 12.500 en de toevoeging aan de voorziening van ambtsjubilea van € 9.500.

88

Financiële baten en lasten x € 1.000

2014

Begroting 2014

2013

5.1.1

Rentebaten

-2

-15

-8

5.2.1

Rentelasten

109

95

116

107

80

108

Tabel 46

De rentelasten hebben geheel betrekking op de betaalde rente in 2014 op de langlopende lening bij de ABN AMRO NV. De rentebaten zijn ontvangen op de liquide middelen die het hele jaar op de depositorekening hebben gestaan.

89

35. Honoraria van de accountant x € 1.000

Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten

KPMG Accountants N.V. 2014

KPMG Accountants N.V. 2013

50

53

-

-

Adviesdiensten op fiscaal terrein

6

-

Andere niet controlediensten

22

17

78

70

Tabel 47

De betaalde verrichtingen van de instellingsaccountant betrof de controle op de jaarrekening, de bekostigings­ controle en de interim controle. Daarnaast is een controle opdracht verstrekt in het kader van de digitale leer- en werkomgeving. Deze kosten zijn verantwoord bij de niet-controlediensten.

90

36. Bezoldiging van bestuurders en toezichthouders Functie

Voorzitter CvB Lid CvB

Voorzitters clausule van toepassing

Naam

Ingangsdatum dienstverband

Ja

Veerbeek, G.J.

01-06-2009

Einddatum dienstverband

31-10-2014

Omvang dienstverband

Bruto salaris in €

Belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding

Pensioen premie werkgever

Uitkering wegens beëindiging van het dienstverband

Motivatie overschrijding van de norm

1,0 fte

116.600

3.750

23.194

n.v.t.

n.v.t.

1,0 fte

100.410

3.125

17.558

n.v.t.

n.v.t.

1,0 fte

86.261

4.028

15.100

n.v.t.

n.v.t.

Nee

Kort de, B.E.

01-11-1994

Lid CvB wnd. voorzitter

Ja

Snippe, J.

01-01-2014

Voorzitter RvT

Ja

Vries de, J.

01-01-2008

31-12-2015

n.v.t.

6.100

n.v.t.

n.v.t.

Lid RvT, vicevoorzitter

Nee

Fischer, A.A.B.

01-01-2007

31-12-2014

n.v.t.

4.300

n.v.t.

n.v.t.

Lid RvT, lid fin. auditcommissie

Nee

Gerding, G.

01-01-2012

31-12-2019

n.v.t.

4.300

n.v.t.

n.v.t.

Lid RvT

Nee

Meininger, H.P.

01-01-2013

31-12-2020

n.v.t.

3.400

n.v.t.

n.v.t.

Lid RvT

Nee

Pastoor, A.W.

01-01-2013

31-12-2020

n.v.t.

3.400

n.v.t.

n.v.t.

Lid RvT, lid fin. auditcommissie

Nee

Vos, E.

01-06-2014 31-05-2022

n.v.t.

2.508

n.v.t.

n.v.t.

Tabel 48

De gegevens in tabel 48 zijn opgenomen op basis van de Wet Normering Topinkomens (WNT).

91

37. Overige gegevens 37.1 Verdeling van het resultaat Het resultaat uit de exploitatie over 2014 bedraagt € 136.114 positief. In de vergadering van de Raad van Toezicht van 22 april 2015 is de jaarrekening 2014 goedgekeurd en is de bestemming van het resultaat als volgt bepaald: € 100.000 wordt toegevoegd aan de reserve langdurig zieken; € 640.000 wordt toegevoegd aan de reserve ten behoeve van de immateriële vaste activa; € 11.000 wordt toegevoegd aan de reserve studentvoorziening; € 614.886 wordt onttrokken aan de algemene reserve. De resultaatverdeling is in de jaarrekening 2014 verwerkt.

37.2 Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben geen gebeurtenissen na balansdatum en voor de datum van openbaarmaking van de jaarrekening 2014 plaatsgevonden, die betrekking zouden hebben gehad op de jaarrekening 2014.

92

93

Lerarenopleiding basisonderwijs Vogelsanglaan 1 Utrecht | Postbus 85002 3508 AA Utrecht 030 275 34 00 | [email protected] | www.marnixacademie.nl