Jaarverslag inhoudsopgave

_VVgkZghaV\

Jaarverslag 2011

inhoudsopgave

Voorwoord Inleiding/bestuursverslag

6

Programma Vertegenwoordiging en samenhang

12

Programma Digitale innovatie

15

Programma Opleidingen

18

Programma Onderzoek en kennisdeling

20

Programma Maatschappelijke verankering

26

Programma Certificering

26

Programma Aangepast lezen

28

Jaarcijfers SIOB 2011

4

30

Inleiding jaarrekening/ waarderingsgrondslagen

31

Balans per 31 december 2011

34

Functionele exploitatierekening 2011

35

Toelichting bij de balans

36

Toelichting op de functionele exploitatierekening

41

Prestatieverantwoording 2011 (Model III)

46

Toelichting bij prestatieverantwoording

47

Sectorinstituut Openbare Bibliotheken

voorwoord

2011: een jaar waarin het SIOB het voornemen had een vastere inbedding in het bestel te verwerven. Uiteraard is het vooral aan anderen om zich een oordeel te vormen of dat al gelukt is; het SIOB zelf is tevreden over wat er in 2011 bereikt is. Relatief laat in het jaar ben ik aangetreden als directeur. Ik trof bij het SIOB actieve en bevlogen collega’s aan die toegewijd, vak bekwaam maar vooral ook resultaatgericht hun programma’s managen en uitvoeren. Dat is een goede basis om op voort te bouwen. Het team programmamanagers heeft de organisatie in de periode voor mijn komst prima ondersteund. Ik hoop daar de rol van leider aan toe te voegen die een startende organisatie als het SIOB in haar beginfase nou eenmaal nodig heeft; die de visie uitdraagt, die het voortouw neemt en die consistent optreedt in een veld waarin soms verdeeldheid dreigt. Er is in 2011 hard gewerkt om een visie voor de bibliotheek in 2016 vast te stellen waaruit de taken van het SIOB zijn afgeleid. Dit zal leiden tot een Meerjarenbeleidsplan 2013-2016. Vooruitlopend daarop heeft het SIOB het voortouw genomen in een aantal ont wikkelingen, zoals de inrichting van een plan voor de Bibliotheek op school en mediawijsheid, een plan voor de aanpak van laag geletterdheid, de uitrol van meer producten voor aangepast lezen en de start van een landelijk collectiebeleid. Daarnaast is er bij de landelijke uitvoering van niet-digitale diensten stevig ingezet op samenwerking met de SSPN (Stichting Samenwerkende Provinciale Serviceorganisaties Nederland). 4

Jaarverslag 2011

Een opsteker was het besluit dat het SIOB vanaf 2012 de opdracht taak voor Digitale innovatie krijgt, waarmee het instituut zijn positie in de bibliotheeksector kan versterken. Het vooruitzicht dat het SIOB deze opdrachttaak zal gaan uitvoeren heeft geleid tot diverse activiteiten in nauwe samenwerking met Bibliotheek.nl. Samen zetten we bijvoorbeeld een projectmanagementsysteem op dat de transparantie van de landelijke projecten bevordert. Daarnaast hebben de directeuren van de VOB, het SIOB en Bibliotheek.nl veel aandacht gegeven aan de onderlinge afbakening van verant woordelijkheden, die heeft geleid tot een gezamenlijke discussie met het veld tijdens de Bibliotheektweedaagse in Groningen. Onverwacht was de mededeling dat het SIOB vanaf 2013 een bezuiniging van 50 procent zou worden opgelegd. Hoe kan een instituut, dat net start, zich nu bewijzen als het daar de middelen niet voor krijgt? De opdracht van het SIOB, een sterk stelsel, een groter bereik, is op diverse terreinen al meer zichtbaar geworden. We zijn er nog niet, maar als we de kans grijpen om alles wat er nu gezaaid is tot wasdom te brengen – uiteraard in nauwe samenwerking met alle partijen in de sector – dan wordt die vastere inbedding van het SIOB in het bestel een feit.

Maria Heijne, directeur 5


inleiding/ bestuursverslag

Een jaar na oprichting komt het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken op de kaart. Er wordt vanuit de sector steeds vaker gevraagd om regie, visie en beslissingen. De verhoudingen met de VOB en het ministerie van OCW zijn zich steeds meer aan het uitkristalliseren. Hier door kunnen we elkaar nog meer versterken en aanvullen. De opdrachttaak Digitale innovatie zal het SIOB vanaf 2012 ondersteunen in zijn richtinggevende en regisserende rol binnen het stelsel. In 2011 is met succes een aanvraag hiervoor ingediend bij het ministerie van OCW. Inmiddels is het de sector duidelijk geworden dat het SIOB vanaf 2012 werkelijk de regie voert. We zijn opdrachtgever, monitoren het stelsel en regisseren via de programma’s. Om deze zakelijkheid en transparantie kracht bij te zetten is in 2011 gewerkt aan het invoeren van een projectsystematiek. Door middel van deze systematiek zal het SIOB in staat zijn om een goed en actueel inzicht te geven in zijn projecten en het bereiken van de doelstellingen. Het managementteam van het SIOB heeft het vertrek van de vorige directeur opgevangen in de periode tot 1 augustus 2011. Om stilstand te voorkomen is in voorbereiding op de komst van de nieuwe directeur gewerkt aan de positionering van het instituut en aan een meer jarenvisie. Na het aantreden van de nieuwe directeur is, op basis van de contouren van de visie, een beleidsplan opgesteld voor de periode 2013-2016. De werkelijkheid rondom bibliotheken dwingt tot herbezinning van de taken. Termen als gezamenlijk, kosten besparend, landelijke regie, landelijk geld en duidelijkheid over de positie van de Provinciale Serviceorganisaties worden steeds vaker benoemd. Het SIOB voert onderzoeken uit en gebruikt deze als bouwstenen voor de programma’s die nu en in de toekomst worden uitgevoerd om het stelsel te versterken. Over het te voeren beleid blijven we in gesprek met alle partners, zodat de taak van het SIOB gedragen wordt. De visie vormt het kader waarop de activiteiten van het SIOB worden gebaseerd. In het visie traject zijn externe deskundigen betrokken. Aan hen is een omgevingsverkenning en het resultaat van een SWOT-analyse voorgelegd. Ook is hen gevraagd om een oordeel te geven over de thema’s die door het SIOB als voorlopige speerpunten zijn geïdentificeerd.

inleiding/bestuursverslag

6

Jaarverslag 2011

De belangrijkste punten van de visie zijn op de Bibliotheektweedaagse in Groningen gecommuniceerd. Het definitieve document wordt begin 2012 verwacht.

Directie en Raad van Toezicht De directie en het bestuur van het SIOB bestaat uit de directeur en de bestuurder en bestond in 2011 uit de volgende personen: De heer T.G. van Dijk QC Mevrouw drs. M.A.M. Heijne

01-01-2011 31-07-2011 01-08-2011 31-12-2011

De Raad van Toezicht van het SIOB bestond in 2011 uit de volgende personen: De heer mr. F.H.G. de Grave, voorzitter 01-01-2011 Mevrouw prof. Dr. V.A.J. Frissen, lid 01-01-2011 Mevrouw drs. J.S. Calff, lid 01-01-2011 De heer J.H.M. van Velzen, lid 01-01-2011 De heer dr. J.A. Brandenbarg, lid 01-01-2011

31-12-2011 31-12-2011 31-12-2011 31-12-2011 31-12-2011

Cultural Governance Het SIOB volgt de Code Cultural Governance. Als besturingsmodel is het raad-van-toezichtmodel gekozen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de directeur/bestuurder die belast is met het besturen van het sectorinstituut en de raad van toezicht die als taak heeft om toezicht te houden op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken. Het sectorinstituut past de Principes en Best Practice-bepalingen van de Code Cultural Governance toe.

Financiële resultaten Het jaar 2011 werd positief afgesloten. Het resultaat zal, volgens het bestemmingsvoorstel dat in de jaarrekening staat, worden toegevoegd aan het eigen vermogen en aan de bestemmingsfondsen van het ministerie van OCW. Hieronder volgt een kort overzicht met een toelichting op het financieel resultaat. Lasten Indirecte kosten Communicatie Vertegenwoordiging en samenhang Onderzoek en kennisdeling Digitale innovatie Maatschappelijke verankering Opleiding Certificering Aangepast lezen Totaal lasten

Budget 2.253.816 185.000 75.000 660.000 2.390.000 500.000 360.000 356.000 11.349.954 18.129.770

Realisatie 2.154.552 173.716 106.941 587.870 2.347.672 465.373 181.493 335.496 11.110.463 17.463.576

Verschil 99.264 11.284 -31.941 72.130 42.328 34.627 178.507 20.504 239.491 666.194

Baten Rentebaten Subsidie OCW aangepast lezen Subsidie OCW regulier Baten derden Totaal baten

-11.349.954 6.725.816 54.000 18.129.770

97.270 11.110.463 6.772.359 58.983 18.039.075

97.270 -239.491 46.543 4.983 -90.695

0

-575.499

575.499

Totaal baten minus lasten

Toelichting op budget en realisatie SIOB 2011 Baten De baten bij het SIOB bestaan uit de subsidie van het ministerie van OCW voor de reguliere taken en voor aangepast lezen. Daarnaast zijn er inkomsten uit detachering en vanuit de Bibliotheektweedaagse. 7



Indirecte kosten De indirecte kosten bestaan uit de salariskosten, kantoorkosten etc. Alle indirecte kosten worden doorbelast naar de programmalijnen en verdeeld over de stelseltaken. Op deze wijze is de verantwoording naar het ministerie van OCW in beheerslasten en activiteiten lasten vormgegeven. Programma Vertegenwoordiging en samenhang De gemaakte kosten bestaan uit de inzet van een ‘international officer’ voor de VOB, het SIOB en FOBID (Netherlands Library Forum). Verdere kosten bestaan uit de vertegenwoordiging van het SIOB bij o.a. de IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) en Eblida (European Bureau of Library, Information and Documentation Associations). Ook is een bijdrage aan het jubileumcongres ‘Information in e-motion’ gedaan. Voor het project Innovatienetwerken zijn activiteiten betaald voor Innodating (website, animatie etc.) Daar naast is op het project Samenwerking bestuurslagen de inzet van de toezichthouders geboekt. Programma Onderzoek en kennisdeling In 2011 zijn kosten gemaakt voor het klantsegmentatieonderzoek, marktonderzoek boeken vak, ontwikkeling kennisbank, bezuinigingsonderzoek, het project Meten maatschappelijke opbrengsten, de Bibliotheektweedaagse, het hoogleraarschap en de sectorvisie. Er is een bijdrage geleverd aan onderzoeksproject Oosterwijs (OB Gouda), het Dinalogproject (Rijksuniversiteit Groningen) en is er een aantal publicaties betaald (o.a. Een bredere blik op lezen). De onderbesteding van dit programma komt door lagere kosten bij de totstand koming van het visiedocument (begroot € 104.200, realisatie € 38.133). Een deel van de werkzaamheden is verschoven en zal niet in dit boekjaar maar in 2012 kosten geven. Programma Digitale innovatie De gemaakte kosten bestaan uit de ontwikkeling van de projectsystematiek volgens welke het SIOB en Bibliotheek.nl gaan werken. Ook is er een onderzoek uitgevoerd door Thaesis, mede ten behoeve van het visietraject. Het SIOB heeft een bedrag van € 2,1 mln. als bijdrage aan Bibliotheek.nl verstrekt voor twee projecten (mediacampagne en projectaanbesteding Open index). Er resteert een onderbesteding van € 42.000. Programma Maatschappelijke verankering De kosten bestaan uit het uitgevoerde onderzoek en de publicatie van De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken, kosten gemaakt voor de special Media wijsheid en het project de Bibliotheek op school. Er is een onderbesteding op het project Mediawijsheid. Inmiddels is er een businesscase gemaakt voor komende twee jaren op basis waarvan een reële kostenbegroting gemaakt kan worden. Programma Opleidingen De prognose voor Opleidingen is naar beneden bijgesteld omdat er minder ontwikkeld hoeft te worden. Er worden nog kosten verwacht voor de ontwikkeling van onderwijs programma’s voor mbo en hbo. Ook de kosten voor de LibrarySchool en het trainee programma van de VNG worden uit dit programma betaald. De onderbesteding bedraagt in totaal € 178.507. Programma Certificering De kosten voor het programma Certificering zijn nagenoeg gelijk aan het budget. Het betreft hier voornamelijk kosten voor de certificering van de openbare bibliotheken (€ 258.000). Een bedrag van € 60.000 is besteed aan het project Keurmerk informatiearchitectuur (RFID). Het project Wetgeving kent een besteding van € 13.000. Voor de PSO-certificering zijn geen kosten gemaakt in 2011. Dit is ook meteen de verklaring voor de onderbesteding. Programma Aangepast lezen Het budget voor het programma Aangepast lezen is als subsidie voor de periode 2011-2012 toegekend. Er is in 2011 meer subsidie ontvangen dan dat er kosten zijn gemaakt. Het teveel aan subsidie is geboekt als kortlopende schuld waardoor er in 2011 geen overschot of tekort ontstaat. De activiteiten zijn volgens planning uitgevoerd, maar een aantal partijen (CBB en het Loket aangepast-lezen) bleek de afrekening tegen een lager btw-tarief te kunnen doen dan was begroot. Hierdoor is een voordeel ontstaan. inleiding/bestuursverslag

8

Jaarverslag 2011

Ontwikkeling van de indirecte kosten 2011 Tabel 2: Overzicht budget en realisatie SIOB 2011 indirecte kosten Indirecte kosten Kantoorkosten Huisvestingskosten Afschrijvingen Salariskosten Externe inhuur Advieskosten Reiskosten Deskundigheidsbevordering Overige personeelskosten (salarisverwerking/arbo/bhv) Accountantskosten

Budget 173.277 249.539 15.000 1.289.000 310.000 48.000 45.000 37.000 72.000

Realisatie 127.965 241.938 27.669 1.370.540 225.748 1.428 55.532 17.701 71.126

Verschil 45.312 7.601 -12.669 -81.540 84.252 46.572 -10.532 19.299 874

15.000

14.905

95

Totaal

2.253.816

2.154.552

99.264

Kantoorkosten Het gaat hier om kosten voor onderhoud van meubilair, licentiekosten software, reparatie en onderhoud van computerapparatuur, verzekeringen en bankkosten, kantoorgoederen, kopieerkosten, telefonie, arbo en vakliteratuur. Conform de afspraken is het oude gedeelde contract voor de kopieermachines omgezet in een nieuw contract per organisatie. Er zijn extra kosten gemaakt in verband met de realisatie van de nieuwe ICT-omgeving. Voorheen kon het SIOB nog gebruik maken van licenties die het deelde met de VOB en Bibliotheek.nl. In 2011 zijn de benodigde licenties voor software aangeschaft op eigen naam. De telefoniekosten (€ 14.857) zijn lager uitgevallen dan begroot (€ 18.526) en de abonnementen zijn in de loop van 2011 beter afgestemd op het gebruik, waardoor hoge kosten voor te hoog dataverbruik zijn afgenomen. Ook op andere posten als kantoorbehoeften en administratiekosten is in 2011 minder uitgegeven dan begroot en ook minder dan in 2010. Huisvestingskosten De huisvestingskosten omvatten naast de huurlasten ook posten zoals beveiliging en schoonmaak. Met ingang van het tweede kwartaal zijn de huurkosten voor het SIOB gestegen als gevolg van de extra ruimte die we in gebruik hebben genomen. Ook zijn er extra kosten gemaakt vanwege de bouwtechnische aanpassingen die verband houden met de interne verhuizing (zoals aanleg koffiepunten, indeling van kantoorruimte etc.) Afschrijvingen Het betreft hier de afschrijvingen op de in 2011 aangeschafte ICT-omgeving (apparatuur en implementatiekosten serveromgeving). Het merendeel van de ICT wordt als abonnements dienst afgenomen. De mogelijkheid voor versnelde aflossing bleek in 2011 niet beschikbaar. De gebruiksduur van de apparatuur is aangepast naar drie jaar. Salariskosten en premies De salariskosten zijn conform verwachting. Wel zijn er in december nog extra kosten gemaakt in verband met een prepensioen. Voor deze extra kosten is een voorziening getroffen bij de jaarrekening 2010. De kosten worden met een bestemmingsvoorstel in de jaarrekening verwerkt. Externe inhuur De externe inhuur bestaat uit de vervanging van één van de programmamanagers, onder steuning voor personeelszaken (één dag per twee weken) en vervanging voor de adminis trateur begin 2011. Inmiddels is de vervanging van de programmamanager beëindigd vanwege volledige re-integratie. Er zijn in 2011 geen extra kosten voor externe inhuur gemaakt voor de werkzaamheden die samenhangen met de opdrachttaak.

9



Advieskosten Het gaat hier om een plaatsingsfee als afronding van het outplacementtraject van de communicatieadviseur, dat in 2010 is ingezet. De verwachte extra kosten in verband met de taakopdracht van het SIOB zullen pas in 2012 worden gerealiseerd. Reiskosten De reiskosten zijn toegenomen. Het grootste deel betreft reiskosten woon-werkverkeer. Dit houdt verband met onverwacht hogere kosten van een aantal nieuwe medewerkers. Deskundigheidsbevordering De kosten in 2011 bestaan deels uit coaching en deels uit bijeenkomsten in het kader van programmamanagement en individuele opleidingstrajecten. Overige personeelskosten Het gaat hier om kosten voor de salarisverwerking, arbo, kerstpakket, wervingskosten (advertenties, begeleiding), afscheid, etc. Er werden meer kosten gemaakt voor de arbo (ziektebegeleiding) dan oorspronkelijk was begroot. Ook bleek de salarisverwerker de facturatie over 2010 niet op orde te hebben, waardoor er nog facturen volgden over 2010. Inmiddels is er een contract gesloten met een nieuwe salarisverwerker die qua organisatie beter aansluit bij het SIOB en die bovendien voordeliger is. De wervingskosten zijn lager uitgevallen in 2011 omdat er minder gebruik is gemaakt van wervingsbureaus en omdat er op een andere manier geadverteerd is (meer via online media zoals LinkedIn, Twitter en vacaturesites en minder via landelijke dagbladen). Accountantskosten Het betreft hier de kosten voor de controle van de jaarrekening. De interim-controle volgt in oktober. Liquiditeit De liquiditeitspositie van het SIOB is goed. Dit houdt mede verband met de onderbesteding in 2010. Deze tegoeden zijn tijdelijk gestort op een depositorekening of op de bestuurs spaarrekening.

Toelichting op het al dan niet realiseren van activiteiten

De toelichting op de activiteiten wordt in de onderstaande programmaonderdelen weergegeven. Het SIOB heeft in 2011 een subsidieaanvraag ingediend voor de opdrachttaak Digitale innovatie en de voorbereiding voor de instellingssubsidie (basisinfrastructuur) in de periode 2013-2016. De continuïteit van het SIOB is afhankelijk van de toekenning van deze subsidies. Huisvesting Het SIOB is zich aan het oriënteren op nieuwe huisvesting. De huidige huisvesting wordt gedeeld met de VOB en Stichting Bibliotheek.nl. Het huurcontract loopt in 2013 af. Omdat het subsidieplafond voor de periode 2013-2016 is verlaagd zal het SIOB kijken naar goedkopere huisvesting. De eisen zijn in kaart gebracht en houden rekening met de situatie na 2012. ICT Het SIOB ziet toe op de activiteiten van Bibliotheek.nl en andere betrokken partijen die met overheidsmiddelen digitale innovaties ontwikkelen. Het SIOB vervult hierbij een richting gevende en regisserende rol. Deze rol is door de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verstrekt door het SIOB met ingang van 2012 te mandateren om project subsidies te verstrekken ten behoeve van de opdrachttaak Digitale innovatie. In voorberei ding op deze taak is in 2011 gewerkt aan het invoeren van een projectsystematiek waarbij de ICT een grote ondersteunende rol heeft. Gekozen is voor een oplossing van Principal Toolbox in combinatie met Exact software. De systematiek wordt gezamenlijk met Bibliotheek.nl ingevoerd om de sturing, beheersing en verantwoording van de projecten en activiteiten (van zowel Bibliotheek.nl als SIOB) te verbeteren. De projectleiding is in handen gelegd van Cap Gemini, de systematiek zal in 2012 operationeel worden. Daarnaast is het SIOB in 2011 overgestapt op een systeem waarbij er sprake is van een private-cloudoplossing. Door hier


10

Jaarverslag 2011

voor te kiezen kan het SIOB zich concentreren op zijn hoofdtaken en heeft het de mogelijk heid om plaats- en tijdonafhankelijk te werken. De migratie is zonder problemen verlopen. Personeel In 2011 is er geworven voor een nieuwe directeur en twee programmamedewerkers. In 2011 is een programmamedewerker met pensioen gegaan. In verband met ziekte is er tijdelijk ingehuurd voor de vervanging van een programmamanager en de administrateur. Verdere inhuur bestaat uit een projectleider en een projectsecretaris voor het project de Bibliotheek op school. Ook zijn er in 2011 twee trainees aan de slag geweest bij het SIOB in het kader van het VNG-traineeprogramma. De communicatiefunctie is in 2011 uitgevoerd door twee externe adviseurs. Arbo Het SIOB had in 2011 een aantal langdurig zieken. Deze zijn inmiddels volledig hersteld. Eind 2011 waren zij allen weer aan het werk. Er is een werkplekinventarisatie geweest en er is nieuwe software geïnstalleerd om RSI te voorkomen. Communicatie Concrete resultaten in 2011 zijn communicatie over de visie, de Bibliotheek op school, de competentie-index en opleidingen, de Bibliotheektweedaagse 2011, de promotie van innovatie en de promotie van de digitale bibliotheek. • Daarnaast heeft het SIOB dit jaar twee nieuwe (deel)sites gelanceerd. www.bibliotheekcertificaat.nl is een vernieuwing van de oude site; • www.innodating.nl is een deelsite waar mensen uit het bibliotheekveld vernieuwende en grensverleggende project(idee)en kunnen aanmelden voor steun van het SIOB. De website www.siob.nl werd dit jaar 36.250 keer bezocht. Sinds augustus maakt het SIOB een digitale nieuwsbrief voor 180 abonnees. Daarnaast kunnen mensen zich nog steeds via RSS abonneren op het nieuws van het SIOB.

11



programma vertegenwoordiging en samenhang

Het SIOB heeft een coördinerende rol bij de samenwerking tussen bibliotheken in binnen- en buitenland. Een goede afstemming is immers noodzakelijk, niet alleen voor de promotie van de sector, maar ook voor een goede samenwerking tussen bibliotheken in binnen- en buitenland, het goed uitvoeren van beleid en het stimuleren van innovatie. Dit wordt gecoördineerd door de directeur, die sinds haar aantreden in augustus 2011 de sector dan ook in diverse gremia vertegenwoordigt. Het Sectorinstituut heeft in het meerjarenplan 2010-2012 enkele speerpunten geformuleerd om dit programma te realiseren: • internationale vertegenwoordiging en promotie; • samenwerking binnen het stelsel en de hiervoor benodigde inbedding van landelijk beleid; • het stimuleren van innovatienetwerken. In 2011 heeft dit geleid tot onderstaande resultaten.

Internationale vertegenwoordiging en promotie Het SIOB blijft goed op de hoogte van internationale ontwikkelingen in de bibliotheekwereld en zoekt naar manieren om aansluiting te vinden bij de internationale standaarden voor bibliotheken. Het financiert voor dit doel de inzet van een medewerker bij FOBID, the Netherlands Library Forum. Daarnaast neemt de directeur deel aan internationale netwerken zoals IFLA, Eblida en NAPLE (National Authorities on Public Libraries in Europe). Dit gebeurt in goede afstemming met haar collega van de VOB en de vertegenwoordiger van het ministerie van OCW, die beiden ook een rol spelen op het internationale terrein. Vanuit het SIOB-programma Onderzoek en kennisdeling wordt een actieve bijdrage geleverd aan werkgroepen bij IFLA. Samenwerking binnen het stelsel en inbedding van landelijk beleid De sector telt een groot aantal instellingen die alle vanuit hun eigen verantwoordelijkheid bijdragen aan de werking van het bestel. Vanwege de dreiging van versnippering is het SIOB de partij die activiteiten onderneemt om vanuit een visie op landelijke samenwerking partijen bij elkaar te brengen. Van belang is om essentiële taken voor de sector te waarborgen.


12

Jaarverslag 2011

Samenwerking SIOB, VOB en Bibliotheek.nl Een van de activiteiten in het beleidsplan 2010-2012 is de vorming en uitvoering van een collectieve agenda. In 2011 is door de huidige directies uitgesproken dat helderheid over de afbakening van verantwoordelijkheden tussen het SIOB, de VOB en Bibliotheek.nl nood zakelijk is, maar dat een collectieve agenda misschien niet het doel moet zijn. Wel is door de drie directies een overzicht gemaakt van de verantwoordelijkheden die elk van de drie op zich neemt op de diverse werkterreinen. Dit overzicht is gepresenteerd in een gezamen lijke sessie op de Bibliotheektweedaagse in december 2011. Visie en Beleidsplan 2013-2016 Onder invloed van de ontwikkeling van de digitale infrastructuur wordt een heldere visie op de betekenis van bibliotheken in de fysieke en digitale omgeving steeds belangrijker. Het SIOB heeft in 2011 de aanzet gegeven tot het vastleggen van een visie die in 2012 wordt gepubliceerd. Tevens vormt deze de opmaat tot een Meerjarenbeleidsplan dat begin 2012 wordt opgeleverd en de nadruk legt op de taken van het SIOB in het bestel: bestuurlijk en inhoudelijk. Om de organisatorische, financiële en juridische randvoorwaarden rondom de digitale innovatie in beeld te brengen heeft het SIOB in de voorbereidende fase van het visietraject een verkenning laten opstellen. De inhoudelijke hoofdlijnen van het visiedocument van het SIOB zijn gepresenteerd op de Bibliotheektweedaagse en vervolgens besproken tijdens twee bijeenkomsten met de belangrijkste stakeholders, waaronder het ministerie van OCW, de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), de SSPN (Stichting Samenwerkende PSO’s Nederland), Bibliotheek.nl, de VOB en de NLBB (Vereniging van leesgehandicapten). De reacties vorm den een waardevolle inbreng en worden meegenomen in het definitieve visiedocument. Landelijke samenwerking Het SIOB speelde in 2011 een belangrijke rol in de monitoring van Bibliotheek.nl. De samenwerkingsrelatie met Bibliotheek.nl is veranderd in de aanloop naar de overdracht van de aansturing van Bibliotheek.nl van het ministerie van OCW naar het SIOB, in de vorm van een opdrachttaak in 2012. Het SIOB heeft ook zijn rol in het bestuur van Bibliotheek.nl gewijzigd door de formele relatie te verbreken met de leden die op aanwijzing van het SIOB in het bestuur zitting hadden. In 2011 heeft het SIOB actief aansluiting gezocht bij de SSPN om een model te ontwikkelen voor een landelijk aangestuurde uitvoering van niet-digitale diensten (zoals de Bibliotheek op school, de retailformule en kennisdelen). Dit moet leiden tot een situatie waarin het SIOB de verantwoording neemt voor (ontwikkeling van) landelijk beleid en de SSPN voor de bijbehorende uitvoering en beheer. In 2012 zal dit verder tot ontwikkeling gebracht worden. Tenslotte heeft het SIOB de relaties met actoren uit de andere (bibliotheek)sectoren verder uitgebouwd. Het belang van samenwerking met organisaties als de KB (Koninklijke Bibliotheek) en de DBNL (Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren), maar ook met organisaties op gebied van erfgoed, onderwijs, media, omroep, muziek etc., is evident wanneer het gaat om het bouwen van één digitale infrastructuur. Collectiebeleid In 2011 bleek in het veld de belangstelling voor regie op het gebied van collectiebeleid te groeien. Reden voor SIOB om dit onderwerp actief ter hand te nemen. Ten behoeve van het Meerjarenbeleidsplan is een positionering van het SIOB voorbereid. In 2012 zal een programmamanager de positie van het SIOB uitwerken. Ook dit is een onderwerp dat binnen de afspraken met de SSPN kan gaan vallen. Wetgeving SIOB heeft een rol gespeeld in de totstandkoming van de brief ‘Actualisering bibliotheek wetgeving’ (Tweede Kamer, 2011-2012, 28330, nr. 51) waarin de hoofdlijnen van de nieuwe bibliotheekwetgeving beschreven staan. De brief is op 7 december door het ministerie van 13



OCW aangeboden aan de Tweede Kamer. Het SIOB wordt betrokken bij het uitwerken van de diverse onderwerpen die uiteindelijk voor wetgeving in aanmerking komen. Het SIOB is gevraagd de lead te nemen bij de volgende onderwerpen: één digitale bibliotheek, collectie beleid, bekostiging e-content en nieuwe regels voor lidmaatschap en contributie. Uiteraard wordt het SIOB geacht alle stakeholders per onderwerp bij elkaar te brengen.

Het stimuleren van innovatienetwerken

Het SIOB heeft de opdracht om innovatienetwerken (uit) te bouwen in de bibliotheeksector en in de aanpalende sectoren. In 2011 is de ontwikkeling van het kennis- en innovatienetwerk gestart. Op de Bibliotheek tweedaagse 2011 is een model opgeleverd van het functioneren van het innovatienetwerk. Diverse PSO’s hebben al werkende systemen voor kennisdelen. In 2011 zijn de activiteiten gericht op het creëren van draagvlak bij deze organisaties, om op basis van de beste elemen ten uit hun systemen te komen tot een landelijk opererend platform voor kennisdelen. Hierover is inmiddels overeenstemming bereikt, zodat het platform kan worden gebouwd.


14

Jaarverslag 2011

programma digitale innovatie

Dankzij het internet en andere nieuwe media zijn burgers in staat om snel en op ieder gewenst moment informatie te zoeken en te vinden. Het informatieaanbod is oneindig, maar kan ook overweldigend zijn. Deze ontwikkelingen bieden de openbare bibliotheken nieuwe moge lijkheden om hun maatschappelijke betekenis te laten zien, door gebruikers een kader en een context te bieden. Tegelijkertijd veranderen echter ook de eisen aan de dienstverlening. Het SIOB schept de voorwaarden voor bibliotheken om optimaal in te spelen op de veran derende informatiebehoeften van de gebruikers. Met het programma digitale innovatie wil het SIOB het stelsel versterken door te investeren in digitale innovatie, zodat bibliotheken een groter publiek zullen bereiken.

Opdrachttaak Het SIOB zal per 2012 de opdrachttaak van het ministerie van OCW krijgen om de digitale innovatie van de bibliotheken te regisseren. Hiermee wordt het SIOB verantwoordelijk voor de inhoud van de landelijke digitale innovatie, waarbij Bibliotheek.nl de taken uit zal voeren in opdracht van het SIOB.

Monitoring Bibliotheek.nl

De digitale innovaties worden ontwikkeld door verschillende partijen. Bibliotheek.nl is een van de belangrijkste uitvoerders van de digitale innovaties. Monitoring van Bibliotheek.nl is nodig om te kunnen bepalen in hoeverre de doelen waarvoor Bibliotheek.nl is opgericht worden gerealiseerd en om het ministerie van OCW in staat te stellen om eventueel bij te sturen. In de eerste helft van 2011 heeft het SIOB een kritisch advies uitgebracht over de voortgang van de activiteiten bij Bibliotheek.nl in 2010. In 2011 richtte het project zich op verdere formalisering van de monitorfunctie: • het formuleren van de rollen van opdrachtgever en opdrachtnemer; • het opzetten van een managementsysteem voor het programma; • het opstellen van een verantwoordingscyclus;

15



• het adviseren van het ministerie van OCW over sturingsmaatregelen rondom Bibliotheek.nl; • het formuleren van een visie op digitale innovatie als basis voor de opdrachttaak. Vanaf eind 2011 gebeurt het monitoren van Bibliotheek.nl volgens een vaste verantwoordings systematiek die met Bibliotheek.nl is overeengekomen. Gestart is met het maken en beoor delen van businesscases voor alle projecten die de komende periode op stapel staan. Dat werpt inmiddels zijn vruchten af. Het verduidelijkt de rollen en de verantwoordelijkheden van opdrachtgever en –nemer en het is zichtbaar in de projectresultaten van Bibliotheek.nl. Daarnaast bouwt het SIOB kennis op en het benodigde netwerk om goed te kunnen oordelen over de verdere ontwikkeling van Bibliotheek.nl. Ook is het SIOB inhoudelijk en strategisch overlegpartner en adviseur van het ministerie van OCW over Bibliotheek.nl. Om de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer zuiver te houden hebben de bestuursleden van het SIOB vanaf 2012 niet langer namens het SIOB een zetel in het bestuur van Bibliotheek.nl. In de eerste helft van 2011 heeft het SIOB de innovatieprojecten van het ministerie van OCW, die (onder andere) door Bibliotheek.nl werden uitgevoerd, op inhoud en opschaalbaarheid gevolgd en heeft daarover in juli advies uitgebracht. De meeste projecten bleken opschaal baar en bruikbaar te zijn voor de toekomst en het ministerie van OCW heeft de adviezen van het SIOB gevolgd. De projecten zijn inmiddels geïntegreerd in het jaarplan Digitale innovatie 2012. Een aantal projecten is afgerond, andere lopen nog.

Infrastructuur

Dit project heeft als doel het realiseren van een digitale infrastructuur via Bibliotheek.nl. De taak van het SIOB richt zich op toetsen en afstemmen van de rand voorwaarden die noodzakelijk zijn bij de totstandkoming van de infrastructuur. De programmagelden zijn bedoeld om dit te faciliteren. De ontwikkelingen die in 2010 in gang zijn gezet, zijn doorgezet en uitgebreid. Eind 2011 waren er aansluitbare digitale onderdelen gereed die voor april 2012 bij de eerste groep bibliotheken worden aangesloten. In 2011 werd een innovatieagenda opgesteld, vanuit de gedachte dat het SIOB gedelegeerd opdrachtgever is voor infrastructuur en innovatieprojecten in opdracht van het ministerie van OCW. Deze agenda en het jaarplan van Bibliotheek.nl vormen de basis van het inge diende jaarplan Digitale innovatie 2012. Daarnaast werd de samenwerking met de KB (Koninklijke Bibliotheek) en DBNL (Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren) verkend op het gebied van infrastructurele ont wikkelingen. SIOB heeft input geleverd voor de plannen rondom de Gemeenschappelijke Infrastructuur (GII) met de UKB (samenwerkingsverband Universiteitsbibliotheken en Koninklijke Bibliotheek). Ook de bestuurlijke varianten zijn verkend. Dit heeft nog niet geleid tot nieuwe ontwikkelingen. In lijn met de wens van SIOB om semantisch zoeken mogelijk te maken in de toekomst is door Bibliotheek.nl een businesscase voor een ‘Open Index’ geschreven en zijn programma gelden toegekend. De zo te ontwikkelen NBC plus vormt de basis om formele en informele bronnen te doorzoeken en context aan content te verbinden. Het is de ruggengraat die collecties aan elkaar verbindt en daarmee verbindingen mogelijk maakt tussen de content van openbare bibliotheken, de KB en later wellicht ook van andere partijen in het culturele veld. De aanbesteding is gestart. Bibliotheek.nl verwacht in het eerste kwartaal van 2012 een keuze te maken uit de leveranciers en eind 2012 een werkend systeem op te leveren.

Organisatie vulling Nationale Bibliotheek Catalogus In 2011 werd gestreefd naar het maken van duurzame afspraken met diverse partijen over het verkrijgen van de metagegevens en over de wijze waarop deze gegevens mogen worden benut voor toepassingen in Bibliotheek.nl. De belangrijkste landelijke partijen die betrokken zijn bij de vulling van de Nationale Biblio theek Catalogus (NBC) zijn bevraagd op hun wensen rond de NBC. Dit heeft geresulteerd in een advies in 2010 aan het SIOB hoe de vulling van de NBC kan worden aangepakt en


16

Jaarverslag 2011

welke partijen daar op korte termijn een rol in willen spelen. Het advies is gevolgd door een analyse van de kostenstructuur rond producten op het gebied van metadata en infra structuur. Deze analyse is opgesteld door Bibliotheek.nl, de VOB en het SIOB. De zo verkregen informatie is gedeeld met de Stuurgroep Gemeenschappelijke Informatie Infrastructuur (GII). Binnen dat gremium worden verdere ontwikkelingen voorbereid en SIOB zal in 2012 gaan deelnemen aan deze stuurgroep.

Promotie digitale diensten

Om het publiek bekend te maken met wat de moderne bibliotheek te bieden heeft, is een crossmediale campagne nodig. Deze kan van start gaan wanneer de basisfaciliteiten van de digitale infrastructuur zijn geïnstalleerd in alle bibliotheken. Het SIOB streeft ernaar om gebruikers bekend maken met de bibliotheek in haar vernieuwde vorm, waarin digitale dienstverlening een belangrijke plaats inneemt. Ook richt het zich op vergroting van het bereik en het gebruik van de diensten die de bibliotheek biedt, ook onder specifieke doelgroepen zoals die van onderwijs en aangepast lezen.

17



programma opleidingen

Publicaties De publicaties Nieuwe bibliotheken, nieuwe competenties en Nieuwe bibliothe ken, nieuwe competenties: op weg naar een passend opleidingsaanbod zijn gepre senteerd tijdens de Expertmeeting die de Opleidingscommissie FOBID in oktober 2011 organiseerde. In brochurevorm zijn de publicaties (oplage van 750 ex.) onder alle bibliotheken verspreid. Introductiecolleges Bibliotheek tweedaagse Tijdens de Bibliotheektweedaagse zijn introductiecolleges verzorgd door project leiders van het mbo- en hbo-project. Doel van deze colleges was om bibliotheken breed te informeren over de (ver)nieuwde opleidingsprogramma’s en om de inschrijf procedures te starten.

In onze sterk veranderende samenleving willen burgers actief kunnen deelnemen en bijdragen aan de kenniseconomie. Met een goed toegankelijke en geïntegreerde bibliotheek- en informatiefunctie fungeert de bibliotheek als wegwijzer die bijdraagt aan goed geïnfor meerde, mediawijze burgers die in deze informatiemaatschappij hun weg kunnen vinden. Als gevolg van veranderingen zoals de toenemende digitalisering verandert de behoefte van burgers aan informatie en de wijze waarop zij het eigen informatieproces vormgeven.

Competenties

Binnen het bibliotheekveld vinden momenteel tal van ontwikkelingen plaats om een toekomstbestendige bibliotheekfunctie vorm te geven. Van het personeel vraagt deze veranderende bibliotheekfunctie andere competenties zoals: • Toenemende aandacht voor innovatiekracht; • Cultureel ondernemerschap; • Het kunnen benoemen van de maatschappelijke waarde van de bibliotheekfunctie; • Actieve vormgeving van bestuurlijke processen en strategische netwerken; • Adaptatievermogen aan digitale informatieprocessen; • Het realiseren van een adequate aansluiting op veranderende gebruikersbehoeften. Een ander aandachtspunt is de uitstroom van personeel, die als gevolg van de vergrijzing de komende jaren zal oplopen tot 40 procent.

Onderzoek naar bibliotheekfuncties en competenties In nauwe afstemming met het programma Onderzoek en kennisdeling van het SIOB is het onder zoeksrapport ‘Nieuwe bibliotheken, nieuwe competenties’ verschenen. Dit onderzoek is uitgangspunt voor het beleid voor het programma Opleidingen van het SIOB voor de komende jaren. Op basis van dit onderzoek is vervolgens een nieuwe competentieindex ‘Nieuwe bibliotheken, nieuwe competenties: op weg naar een passend opleidings aanbod voor het bibliotheekveld’ ontwikkeld. Deze geeft een eenduidig beeld van de competenties die professionals nodig hebben om goed te kunnen functioneren in het toekomstige bibliotheekveld. programma opleidingen

18

Jaarverslag 2011

De index is tot stand gekomen in nauw overleg met vertegenwoordigers uit de HRMcommissie van de VOB en de landelijke werkgroep Opleidingen. Het bestuur van de VOB heeft met instemming kennis genomen van de compententie-index en beveelt alle branchepartijen aan hem in te zetten als basis voor het HRM- en opleidingsbeleid.

Strategische allianties

Om een toekomstbestendige opleidingsinfrastructuur vorm te geven is het SIOB strategische allianties aangegaan met partijen uit het bibliotheekveld en uit de onderwijswereld. Hiermee worden vraag en aanbod dichter bij elkaar gebracht.

Marketingmodule In 2011 heeft het SIOB de wens van de VOB gehonoreerd om bibliotheken te onder steunen bij het inzetten van marketing voor het promoten van hun activiteiten. Het leverde een bijdrage aan de oplei dingsmodule Marketing, specifiek voor openbare bibliotheken. Inmiddels hebben de kandidaten hun marketingplannen

Binnen de bibliotheekbranche zijn met name het management van de VOB, de HRMcommissie en de landelijke werkgroep Opleidingen actief betrokken bij het vaststellen van de opleidingsbehoeften en het creëren van draagvlak. Daarnaast maakt het SIOB deel uit van de FOBID Opleidingscommissie, waarin ook de Koninklijke Bibliotheek en Universiteits bibliotheken participeren. Doel van deze alliantie is om de samenwerking met deze biblio theken ook op het gebied van opleidingen te versterken.

gepresenteerd en zijn de meeste deelne mers geslaagd. Aan de opleiding hebben 23 bibliotheken deelgenomen.

Met het onderwijsveld zijn via het landelijk overleg IDV/IDM, waarin de roc’s, de hogescholen en ECABO (kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven voor de economisch/ administratieve, ICT- en veiligheidsberoepen) participeren, op strategisch niveau verbindingen gelegd zodat ook gezamenlijk gebouwd kan worden aan een landelijke opleidingsinfrastructuur. Met de competentie-index als uitgangspunt is een aantal projecten gestart dat op verschillende opleidingsniveaus resulteert in een vernieuwd curriculum.

Mbo In de zomer van 2011 is het mbo-project gestart. Het doel is om de bestaande opleidingstrajecten op mbo-niveau zodanig te vernieuwen dat zij nauw aansluiten op de competentie-index. Daarnaast wordt een betere doorstroming van mbo- naar hbo-niveau bewerkstelligd door inhoudelijke verbindingen te maken met het landelijk ingestelde AD(Associate-degree)-programma. De eerste resultaten zijn tijdens de Bibliotheektweedaagse in december 2011 gepresenteerd. Inmiddels is het curriculum Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL, een combinatie van leren en werken) op de benoemde domeinen mediawijsheid, leesbevordering, didactische vaardig heden en ondernemerschap vernieuwd. Deelnemers zijn geworven en begin 2012 zullen verspreid over het land bij de verschillende roc’s vijf opleidingstrajecten starten.

Hbo Hogeschool Saxion heeft in het najaar van 2011 een projectleider aangesteld die verantwoordelijk is voor het herschrijven van het curriculum op AD- en Bachelorniveau voor bibliotheekmedewerkers. Hierna zal het bijbehorende onderwijsprogramma op landelijke schaal ontwikkeld en uitgevoerd worden. Tevens geeft dit vorm aan de infra structuur voor Levenlang Leren, een programma waarin de persoonlijke ontwikkeling van bibliotheekmedewerkers centraal staat. Directie/management Leiderschapsprogramma Met de VOB zijn de eerste verkenningen gedaan voor de vormgeving van een leiderschaps programma op directie- en managementniveau. De gedachte is om talentvolle professionals kennis te laten maken met de bestuurlijke aspecten van het besturen en runnen van een moderne bibliotheek. De opleiding zal het karakter hebben van een ‘master in public administration’. Dit wordt in 2012 in nauwe samenwerking met de VOB concreet uitgewerkt. LibrarySchool De contacten met de LibrarySchool hebben in 2011 nog niet geleid tot verdere samenwerking.

19

programma opleidingen


programma onderzoek en kennisdeling

Gemeentelijke bezuinigingen op open baar bibliotheekwerk; ontwikkeling van het bibliotheeklandschap in de periode 2010-2014 De gemeentelijke bezuinigingen op het openbare bibliotheekwerk leiden tot meer en uiteenlopende verschijningsvormen van de bibliotheek. Niet alleen verschilt de hoogte van de bezuinigingen sterk per gemeente. Ook bieden de bibliotheken ieder op eigen manier de bezuinigingen het hoofd. Daarmee bevestigt het vervolg onderzoek ‘Gemeentelijke bezuinigingen op openbaar bibliotheekwerk’ de in 2010 ingezette tendens dat de bezuinigingen een bedreiging vormen voor de innovatie kracht van de openbare bibliotheken. Dit is de conclusie van het SIOB op basis van dit (jaarlijks uit te voeren) vervolg onderzoek ‘Gemeentelijke bezuinigingen op openbaar bibliotheekwerk, ontwikke ling van het bibliotheeklandschap in de periode 2012-2014’ van Kasperkovitz Beleidsonderzoek. Een eerder onderzoek werd gedaan in 2010.


De digitalisering van de media en informatie stelt de bibliotheeksector voor grote uit dagingen. Haar traditionele missie – mensen ondersteunen in hun persoonlijke ontwikkeling – zal de openbare bibliotheek met nieuwe middelen vorm moeten geven. Een actueel beeld van de bibliotheeksector in deze veranderende omgeving is daarom van groot belang voor allen die hierbij betrokken zijn. Het programma Onderzoek en kennisdeling van het SIOB brengt in kaart wat de positie is van de sector als geheel, wat zijn sterke en zwakke kanten zijn en waar de kansen en bedreigingen liggen. Deze analyse vormt de basis voor de formulering van de overige programma’s.

Het belang van onderzoek

Om het kennisniveau van de sector te versterken doet het SIOB zelf onderzoek en laat het onderzoek uitvoeren. Het SIOB wil een partner zijn die anderen laat delen in zijn kennis. Daarnaast maakt het graag gebruik van de kennis van anderen. Zo wordt het kennisniveau verhoogd en kunnen gefundeerde uitspraken worden gedaan over de effectiviteit van het stelsel en de verdere ontwikkeling tot een sterk stelsel met een groter bereik.

Het programma Onderzoek en kennisdeling formuleert niet alleen de thema’s voor de programma’s. Het zorgt er ook voor dat de (maatschappelijke) effecten van ieder pro gramma zorgvuldig in kaart worden gebracht, zodat met deze kennis de opzet en uitvoering van de programma’s kan worden bijgesteld.

Programmaonderzoek

Om de kwaliteit en effectiviteit van de eigen programma’s te versterken laat het SIOB onderzoek uitvoeren of voert het zelf onderzoek uit. Frank Huysmans heeft zijn taak als programmamanager neergelegd en het SIOB kijkt uit naar een onder zoeker om het programma te versterken. In 2011 heeft het SIOB een onderzoeksagenda voor een langere periode gemaakt, met daarin aandachtspunten die door alle programma’s gebruikt kunnen worden. Een vervolg onderzoek over gemeentelijke bezuinigingen op bibliotheekwerk, waarvan de resultaten 20

Jaarverslag 2011

in 2011 werden gepubliceerd, leverde onder andere de conclusie op dat de bezuinigingen leiden tot meer en uiteenlopende verschijningsvormen van de bibliotheek. Het SIOB deed zelf onderzoek naar de competenties die nodig zijn voor het huidige bibliotheekwerk, zodat op basis daarvan de opleidingen verbeterd kunnen worden. Meer hierover leest u onder het programma Opleidingen. Voor het programma Aangepast lezen werd onderzoek gedaan naar nieuwe mogelijk heden voor de rol van bibliotheken in dienstverlening aan leesgehandicapten. In een ander onderzoek werden de doelgroepen van het Loket aangepast-lezen in kaart gebracht. Onder het programma Aangepast lezen is dit nader toegelicht. Het SIOB heeft Research voor Beleid onderzoek laten doen naar de mogelijkheden voor open bare bibliotheken om laaggeletterdheid aan te pakken. Dit resulteerde in het rapport ‘De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken; kansen en mogelijkheden voor de toekomst’. Meer hierover vindt u onder het programma Maatschappelijke verankering. Het SIOB volgde en stimuleerde onderzoek op het terrein van logistiek. In 2012 verwacht het SIOB specifieke uitkomsten voor de bibliotheken. Deze zijn van grote waarde voor de keuzes die de sector kan maken voor het collectiebeleid en het IBL-vraagstuk (interbiblio thecair leenverkeer). Daarnaast werd een aanzet gedaan voor een onderzoek naar De Bibliotheek op school. Het leer- en leesonderzoek Oosterwijs in de achterstandswijk Oosterwei in Gouda zal de effecten van de invoering van de Bibliotheek op school meten over een periode van 3 jaar.

Bibliotheekmonitor

Via www.bibliotheekmonitor.nl worden gegevens over de bibliotheeksector en zijn stakeholders en de maatschappelijke omgeving op gestructu reerde wijze toegankelijk gemaakt en geduid. Bronnen als BIS (statistische- en onderzoeks databank van alle openbare bibliotheken in Nederland), CBS, SCP (Sociaal Cultureel Plan bureau) en onderzoek van de Stichting Marktonderzoek Boekenvak leveren gegevens voor de monitor. Na de lancering eind 2010 is de monitor in 2011 uitgebreid. Hij wordt voort durend aangevuld met nieuwe informatie. De website, die inmiddels operationeel is, wordt veelvuldig geraadpleegd als bron voor publicaties over en van bibliotheken. In 2011 werden 13.268 bezoekers geteld. Er is een data bank, een zogenoemd ‘datawarehouse’, in ontwikkeling bij Bibliotheek.nl, die zal dienen als bron voor de monitor. De SIOB-medewerkers worden nu zijdelings bij de bouw betrokken. Voor 2012 zal sturing op de uitkomsten van het datawarehouse georganiseerd worden ten diensten van de Bibliotheekmonitor.

Meten maatschappelijke opbrengst: kwa litatief vooronderzoek Het project Meten maatschappelijke opbrengst (MMO) bestaat uit twee fasen. In de eerste projectfase worden de dimen sies van maatschappelijke opbrengst ver kend. In 2011 is een vooronderzoek gestart naar een kwalitatieve omschrijving van de functies die bibliotheken (denken te) ver vullen in de samenleving. Bij dit onderzoek wordt zowel naar het perspectief van de bibliotheekorganisaties als naar dat van gemeentes en (netwerk)partners gekeken. Onderzoek wordt gedaan door middel van interviews, aanvullende casestudies en groepsdiscussies. Parallel hieraan wordt gewerkt aan een uitgebreide literatuurstu die, die ook als input dient voor deze inven tarisatie. Omdat ook de visie van de (potentiële) eindgebruikers van groot belang is, wordt de eerste fase afgesloten met een surveyonderzoek naar het per spectief van de burger. In de tweede fase van het project worden de inzichten uit het vooronderzoek en literatuurstudie samen gebracht en zal men beginnen met het ontwikkelen en testen van het meetinstru ment zelf. Deze fase start in de tweede helft van 2012.

In 2011 zijn diverse onderzoeken gepubliceerd op basis van de bibliotheekmonitor. Structureel gebruik van de uitkomsten van de monitor wordt in 2012 verder uitgewerkt.

Ontwikkelen van prestatie-indicatoren: effecten en opbrengst van beleidsinterventies In november is onderzoeksbureau Research voor Beleid, in opdracht van het SIOB, begonnen met de uitvoer van een kwalitatief vooronderzoek naar de maatschappelijke opbrengst van bibliotheken. Dit onderzoek vormt een belangrijk onderdeel binnen de eerste fase van het project Meten maatschappelijke opbrengst (MMO). Het project MMO is opgestart om tegemoet te komen aan de wens van de branche om naast de ‘outputs’ ook de ‘outcomes’ – wat levert het gebruik van bibliotheek diensten individuen, groepen en de samenleving als geheel op? – van bibliotheken meet baar te maken, zodat deze (structureel) in kaart gebracht kunnen worden. Het project is in 2011 enigszins onderbelicht gebleven vanwege tekort aan personele inzet. In 2012 krijgt dit traject de aandacht die het verdient.

Bibliotheektweedaagse: een congres van en voor bibliotheken De Bibliotheektweedaagse 2011 was een groot succes. Er zijn 751 deelnemers geweest die samen het congres met een 7,6 hebben beoordeeld. Zowel het programma als de organisa tie kregen hoge cijfers. Opmerkingen betroffen vooral de locatie Groningen, vanwege de lange reistijd. De projecten die door en voor bibliotheken zijn uitgevoerd zijn gepresenteerd, 21



de plannen voor 2012 zijn bekend gemaakt en de uitwisseling met de bezoekers van het Congres vormt de basis voor nieuw beleid.

Bijzondere leerstoel De bijzondere leerstoel Bibliotheekwetenschap is ingesteld om de onderzoeksafdeling van het SIOB te verbinden aan de UvA (Universiteit van Amsterdam), teneinde fundamenteel onderzoek ten behoeve van de bibliotheeksector mogelijk te maken. De leerstoel wordt bekleed door prof. dr. Frank Huysmans, die tot 1 februari 2012 tevens werkzaam is bij het SIOB. Als bijzonder hoogleraar blijft hij aan het instituut ver bonden. In 2011 vonden de volgende activiteiten plaats: • Verzorgen van de minor Media, Cultuur en Informatie aan de UvA; • Onderzoek doen en publiceren over en ten behoeve van bibliotheken; • Begeleiden van promovendi; • Deelname aan IFLA-werkgroep Statistics & Evaluation; • Presentaties bijvoorbeeld over de gevolgen van bezuinigingen voor bibliotheken.


22

Jaarverslag 2011

programma maatschappelijke verankering

In iedere stad en in ieder dorp spelen bibliotheken, met hun kerntaken lezen, leren en informeren een cruciale rol. In het licht van de komende bezuinigingen moeten zij zoeken naar nieuwe partners en samenwerkingsrelaties, zodat zij ook in de toekomst deze rol kunnen blijven spelen. Het programma Maatschappelijke verankering streeft naar een betere profilering van bibliotheken op de thema’s leesbevordering, mediawijsheid en levenlang leren waardoor zij hun maatschappelijke betekenis kunnen versterken.

Onderwijs Het doel om bibliotheken beter te profileren op de thema’s leesbevordering en mediawijsheid is in 2011 een flinke stap dichterbij gebracht. Het SIOB heeft de krachten van bestaande onderwijsactiviteiten en –projecten gebundeld in een nieuwe dienst voor het primair onderwijs. Deze dienst, met de naam de Bibliotheek op school, integreert lees bevordering en mediawijsheid. De bestaande projecten waren onder meer de zogeheten innovatieprojecten, waaronder Boek1boek en Biebsearch jr., die begin 2011 waren opgeleverd. Als vervolg op deze projecten heeft het SIOB het initiatief genomen om een landelijk pakket van diensten voor het primair onderwijs te ontwikkelen op basis van deze en andere onderwijsprojecten, zoals Kunst van Lezen, Schoolbieb en Leesplein.

De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken; kansen en mogelijkheden voor de toekomst Het SIOB heeft Research voor Beleid onder zoek laten doen naar de mogelijkheden voor openbare bibliotheken om laaggeletterd heid aan te pakken. In het rapport worden beleidsstructuren en financiële structuren geanalyseerd. Op basis daarvan is bekeken wat de mogelijkheden van bibliotheken zijn voor een duurzame aanpak. Hoewel bezui nigingen en wijzigingen in budgetten een bedreiging vormen om het ingezette beleid voort te zetten, zijn er juist ook veel kansen bij bibliotheken. Zo blijkt dat veel laag geletterden de bibliotheek bezoeken en dat de digitale voorzieningen ook kansen bieden (laaggeletterden leren graag in een digitale omgeving). Ook geeft de doorgaande leesen leerlijn van bibliotheken een goede basis.

Het SIOB ontwikkelde eerst een visie op onderwijsdiensten, waarin naast leesbevordering en mediawijsheid ook (digitale en fysieke) collecties op school een hoofdrol spelen. Deze visie werd de basis van het projectplan dat moet leiden tot een landelijk dienstenaanbod. Een landelijke projectgroep onder leiding van het SIOB is verantwoordelijk voor de coördi natie van de productontwikkeling, die in nauwe samenwerking wordt uitgevoerd met de SSPN (Stichting Samenwerkende PSO’s Nederland) en met Bibliotheek.nl. De implementatie van de nieuwe dienst start met ingang van het schooljaar 2012-2013.

23



Leesbevordering

Sinds 2008 geeft het SIOB samen met Stichting Lezen vorm aan het leesbevorderingsprogramma Kunst van Lezen. Eind 2011 deden 720 van de 900 bibliotheken mee aan BoekStart voor baby’s. Begin 2011 zijn in Groningen, Gelderland en Noord-Brabant pilots van start gegaan voor BoekStart in de kinderopvang. De doelstelling om een meetinstrument te ontwikkelen voor leesgedrag is gerealiseerd door de bouw van de Monitor de Bibliotheek op school. Daarnaast startte de Universiteit Leiden in februari een effectiviteitsonderzoek naar BoekStart dat 2,5 jaar zal duren. Onder zocht wordt onder meer of ouders eerder gaan voorlezen en welk effect dat heeft op de taalontwikkeling. Kunst van Lezen is ook actief op basisscholen: sinds 2008 is het aantal deelnemende scholen gestegen tot 170. De 46 betrokken bibliotheken zien het aantal lid maatschappen bij de deelnemende scholen stijgen met 65 procent, en het aantal uitleningen bij die doelgroep met 115 procent. In 2011 besloot de staatssecretaris het tijdelijke programma te verlengen tot 2015, omdat het succesvol is gebleken, een groot bereik heeft, de maatschappelijke functie van de open bare bibliotheken versterkt, en daarmee het de bibliotheekvernieuwing ondersteunt. De komende periode zal gebruikt worden om leesbevordering structureel te verankeren in het beleid van bibliotheken en samenwerkende partijen zoals gemeenten, scholen, de kinder opvang en consultatiebureaus.

Mediawijsheid In 2011 heeft het SIOB in samenspraak met experts uit het bibliotheek veld de landelijke visie op mediawijsheid aangescherpt. Inhoudelijk zal de focus komen te liggen op de informatievaardigheden zoeken, selecteren en interpreteren, omdat daarin de kracht van bibliotheken gelegen is. Voor de implementatie van het curriculum en bij behorende leerinstrumenten is het onderwijs als primaire doelgroep gekozen; via meer structurele samenwerking met het onderwijs kunnen jongeren het beste bereikt worden. Op basis van onderzoek door het marktonderzoeksbureau Duo Market Research is een stappenplan opgesteld om mediawijsheid in het onderwijs ingebed te krijgen. In de coör dinerende netwerkorganisatie Mediawijzer.net werkt het SIOB nauw samen met onder andere ECP-EPN en Beeld en Geluid. Daarnaast neemt het SIOB de pijler mediawijsheid op binnen de landelijke dienst de Bibliotheek op school, zodat de bibliotheken één dienstverleningsconcept voor lees bevordering én mediawijsheid aan het onderwijs kunnen aanbieden. In september 2011 is in opdracht van Mediawijzer.net een model ‘Meten van mediawijsheid’ uitgebracht. Het SIOB heeft, daarbij geadviseerd door prof. Saskia Brand-Gruwel, opdracht gegeven om dit model uit te breiden met een component voor informatievaardigheden. De landelijke campagne voor bibliotheken en mediawijsheid is in samenwerking met Mediawijzer.net uitgevoerd in de Week van de Mediawijsheid 2011 door de bibliotheken te promoten als Huizen van de Mediawijsheid. Eind 2011 zijn ook voorbereidingen getroffen voor een landelijke dienstverlening op het gebied van mediawijsheid voor volwassenen. Daarbij wordt onder meer het oefenprogramma Klik & Tik betrokken dat bibliotheken aanbieden. Op basis van evaluatieonderzoek van Klik & Tik wordt in 2012 besloten of het programma wordt opgenomen in de nieuwe landelijke dienst. Klik & Tik wordt ook gebruikt bij de Maatschappelijke Digistage, waarbij leerlingen uit het voortgezet onderwijs digibeten in de bibliotheek helpen hun digitale vaardigheden te verbeteren.

Laaggeletterdheid Voor 2011 was het doel in kaart te brengen welke potentiële nieuwe doelgroepen binnen het programma Levenlang leren bediend kunnen worden, om zo het bereik te vergroten. Deze verkenning heeft zich toegespitst op het thema laaggeletterdheid (doelgroep 18+), dat in 2011 is teruggekomen op de agenda van het SIOB. Dat was mede mogelijk omdat het huidige kabinet prioriteit aan dit onderwerp geeft. Om de bibliotheken te positioneren in dit aandachtsgebied heeft het SIOB onder meer een onderzoek laten uitvoeren naar de rol van openbare bibliotheken bij de aanpak van laaggeletterdheid, getiteld ‘De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken’. De inspanningen van het SIOB hebben


24

Jaarverslag 2011

ertoe geleid dat de minister en de staatssecretaris van het ministerie van OCW de bibliotheken een stevige rol toekennen in hun plannen. De aandacht voor laaggeletterdheid is ook van belang voor de preventie van laaggeletterd heid en de meerjarige voortzetting van het leesbevorderingsproject Kunst van Lezen. Eind 2011 is overleg gestart tussen het SIOB en de directie Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie (BVE) van het ministerie van OCW over de financiering van een meerjarig project dat voortbouwt op het onderzoek ‘De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken’.

25



programma certificering

Scores goed tot zeer goed Aan alle bezochte bibliotheken kon het certificaat worden uitgereikt. De scores waren over het algemeen goed tot zeer goed. Zesentwintig bibliotheken scoorden 90 procent of meer conform de norm. De meeste bibliotheken blijken hard gewerkt te hebben om bekende tekorten op te heffen. De bibliotheken hebben zich goed voorbereid en de medewerkers goed geïnformeerd over de norm, het beleid en de punten die uit het zachtere deel van het nieuwe INK-model voortvloeien (IMWR: Inspireren, Mobiliseren, Waarderen en Reflecteren).


Het bezuinigingsvraagstuk vraagt grote inspanning van de directies van openbare bibliotheken. Het handhaven van de kwaliteit van de dienstverlening achten zij onder deze omstandigheden nauwelijks mogelijk, terwijl dat toch hun eerste zorg is. Juist in tijden van sterke bezuinigingen is het van groot belang de kwaliteit van de dienstverlening op peil te houden om verdere afkalving te voorkomen. Daarbij behoren ook uniforme standaarden waarmee de samenwerking binnen de branche vereenvoudigd wordt. Het programma Certificering biedt voor alle programma’s een waardevol instrument. Immers: in de normen voor certificering worden de gemaakte afspraken over samen werking binnen de sector vastgelegd. Zo wordt geborgd dat deze afspraken ook daad werkelijk worden nagekomen.

Informatiearchitectuur

Het voornemen om samen met de VOB en Bibliotheek.nl nieuwe standaarden op te stellen voor het keurmerk voor de informatiearchitectuur is, voor wat betreft de bibliotheeksystemen, voorlopig stilgelegd. Omdat de standaarden moeten aansluiten op de landelijke digitale infrastructuur is besloten dit project aan te houden totdat de architectuur en de landelijke (infra)structuur van Bibliotheek.nl meer vastligt. Zo kunnen de standaarden voor het keurmerk beter afgestemd worden. Bovendien is het daardoor mogelijk om een modulaire opzet te maken voor de beoordeling. Het uitstel zal uiteindelijk tot een beter resultaat leiden. Wel zijn er nieuwe standaarden voor de RFID (een chip in bibliotheekboeken ten behoeve van de fysieke organisatie en vindbaarheid) opgesteld, samen met de VOB en Bibliotheek. nl. Bij de totstandkoming van het datamodel is een klankbordgroep van experts uit de branche actief betrokken. Ook zijn leveranciers van RFID- en bibliotheekautomatiserings systemen geconsulteerd. Het nieuwe datamodel maakt de weg vrij voor verdere innovatie van de landelijke infor matiearchitectuur en zal op termijn bijdragen aan een soepele overgang naar de inter nationale ISO-standaard 28560. Het bestuur van de VOB heeft het model officieel vast gesteld. Publicatie vindt plaats via de website van Bibliotheek.nl. Over de (noodzaak van)

26

Jaarverslag 2011

certificering van chips, apparatuur en software wordt een notitie voorbereid, die in het eerste kwartaal van 2012 tot besluitvorming moet leiden.

Certificering openbare bibliotheken In 2011 zijn 43 bibliotheken door een auditor bezocht met positief resultaat. Over de resultaten zijn artikelen geleverd voor VNG-nieuws en Bibliotheekblad. Daarnaast zijn er enkele handreikingen geproduceerd die de openbare bibliotheken kunnen gebruiken bij de voorbereiding van de audit. De planning voor 2012 is in gang gezet; er zijn uitnodigingen aan de bibliotheken verstuurd en met nagenoeg alle openbare bibliotheken die het betreft zijn afspraken gemaakt voor de datum en de auditor. Basispakket provinciale service organisaties (PSO’s) Gezien de onduide lijkheid over de rol van de PSO’s nu en in de toekomst is het niet mogelijk op dit moment stappen te zetten met betrekking tot certificering.

27



programma aangepast lezen

Collectienota In 2011 werd de collectienota gepubliceerd. In deze nota over het collectiebeleid worden de uitgangspunten geformuleerd voor het collectioneren van boeken, kranten, en tijdschriften en voor het produceren van reliëfwerk en maatwerk. De nota biedt een handvat voor een evenwichtige samen stelling van de collectie in de passende leesvormen, waarmee de leesgehandi capte optimaal bediend wordt.

Mede door de vergrijzing komen er meer leesgehandicapten, die wij zo goed mogelijk moe ten zien te bereiken. Met het programma Aangepast lezen wil het SIOB de participatie van leesgehandicapten in de samenleving vergroten en de producten voor leesgehandicapten onder bereik van een bredere doelgroep brengen.

Kwaliteitscriteria Het onderzoek naar kwaliteitscriteria voor het segment aangepast lezen is in het vierde kwartaal afgrond. Er is aansluiting gezocht bij de criteria die gelden voor openbare bibliotheken. In 2012 zal een pilot plaats vinden om de werking van de norm in de praktijk uit te testen. Daarnaast zal een voorstel worden gedaan aan de stichting Certificering Openbare Bibliotheken om ook de certificering van het segment aangepast lezen op zich te nemen.

Het bibliotheekwerk voor leesgehandicapten is ingepast in het werk van de openbare bibliotheken. Belangrijke projecten zijn het zorgen voor een goed toegankelijke collectie voor leesgehandicapten, het bijdragen aan promotie van deze collectie en het stimuleren van innovaties, zoals het streamen van gesproken boeken. Daarbij wordt ook bekeken of innovaties op andere terreinen, zoals e-books en digitale luisterboeken, met aanpassingen geschikt gemaakt kunnen worden voor leesgehandicapten.

Braille op verzoek Braille op verzoek is zeer positief ontvangen door de gebruikersgroep. In 2011 kon daar door het aantal producties (titels) worden vergroot. Daarnaast sloten de geproduceerde titels beter aan op de wensen van de lezers.


Het programma Aangepast lezen lijkt op het eerste gezicht misschien tamelijk op zichzelf te staan. Er zijn echter wel degelijk raakvlakken met het bibliotheekwerk en dus ook met de diverse programma’s van het sectorinstituut. De meest duidelijke verbinding is er met het programma Digitale innovatie vanwege de snelle technologische ontwikkelingen op dit gebied.

Doelgroep Het programma Aangepast lezen richt zich op eenieder bij wie het gewone lezen niet (meer) gaat. Om realistische doelstellingen te kunnen formuleren is het nodig om de omvang van de groep mensen te kennen voor wie het moeilijk of onmogelijk is om op normale wijze een boek te lezen. In 2011 is hierover het onderzoek ‘Een bredere blik op lezen’ gepubliceerd.

Collectiebeleid Op diverse manieren wordt binnen het collectiebeleid aangepaste lectuur geïnnoveerd, met als resultaat een grotere keuze voor de gebruiker. Er zijn nieuwe afspraken gemaakt met de NUV (de Nederlandse Uitgeversverbond). Dit was nodig omdat de voorwaarden waaronder openbare bibliotheken gesproken boeken mogen uitleveren niet voldoende duidelijk waren. De productiemethoden van aangepaste lectuur dienen 28

Jaarverslag 2011

voortdurend aan de veranderingen in de omgeving te worden aangepast. De voortschrij dingen van de (digitale) techniek maken het mogelijk om ook de distributiemethoden uit te breiden, waardoor de doelgroep beter en gemakkelijker wordt bereikt.

Gebruikersraad In 2010/2011 heeft een evaluatie van de gebruikersinbreng plaats gevonden, uitgevoerd door USBO (Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de universiteit van Utrecht). Zij hebben de Gebruikersraad geadviseerd de activiteiten voor aangepast lezen op te splitsen in een deel voor beleidsmatige ondersteuning, toe te voegen aan het SIOB, en een cliëntenraad, toe te voegen aan het Loket. De visie van de Gebruikersraad op het rapport, de suggesties van derden en de bespreking van het voor genomen advies in de Gebruikersraad hebben geleid tot het besluit de Gebruikersraad om te vormen tot een Lezersraad en hiervoor een nieuw reglement op te stellen. Dit reglement is inmiddels in voorbereiding. Met het reglement als basis kan een selectiecommissie voor de Lezersraad worden ingezet om profielen voor de leden van de raad op te stellen en om de selectie in gang te zetten. Vergroten bereik

De deelname van openbare bibliotheken aan de subsidieregeling voor aangepast lezen was in 2011 gering. In totaal hebben inmiddels ruim 500 vestigingen van de (eenmalige) subsidie gebruik gemaakt. SIOB heeft besloten een onderzoek uit te voeren naar de effecten van de subsidie. De resultaten van hiervan komen in 2012 beschikbaar. Om de inpassing in de openbare bibliotheken actief te houden heeft SIOB gesloten het niet bestede bedrag aan te wenden voor promotieacties. In het verlengde hiervan is het actieplan Vergroten bereik opgesteld om de kloof tussen gewoon lezen en aangepast lezen te ver kleinen. Inmiddels is de pilot in uitvoering genomen. Wanneer deze pilot succesvol is zal de actie landelijk worden uitgerold. Daarbij zal, behalve met de openbare bibliotheken, samenwerking worden gezocht met alle omringende relevante partijen, zoals opticiens en zorginstellingen. De pilot is vooralsnog gericht op ouderen waarvan het zicht afneemt. Voorzien is een pilot in een beperkt aantal openbare bibliotheken. Daarvoor wordt een aantal nieuwe producten ontwikkeld.

Het SIOB heeft besloten de werkwijze te continueren en enkele knelpunten weg te nemen die uit de evaluatie naar voren kwamen. De voorstellen hierover zijn nog door de Gebruikersraad aanvaard. Overeenkomst over producten voor aangepast lezen Eind december werd een overeenkomst met de Nederlandse Uitgeversbond bekrachtigd over producten voor aangepast lezen. In de overeenkomst is onder andere bepaald dat leners bij openbare bibliotheken een Verklaring leeshandicap moeten inleveren om gebruik te mogen maken van de col lectie voor aangepast lezen. De behande ling van deze verklaring vraagt aanpassing van bibliotheeksystemen. Hiermee is inmiddels een begin gemaakt. De bibliotheken zijn geïnformeerd over de nieuwe handelwijze. Een grote verworvenheid is dat, door de online beschikbaarstelling van de gehele digitale collectie van het Loket aangepastlezen, deze collectie ook binnen het bereik van de klanten van de openbare bibliotheken is gekomen. Leesgehandicapten hoeven voor de online dienstverlening niet meer overgedragen te worden aan het Loket, waardoor zij ook niet meer automatisch uit de klantenkring van de lokale bibliotheek verdwijnen. Met de verschillende leveranciers van producten die gebruik maken van het Daisy-systeem voor luisterboeken zijn overeenkomsten gesloten over het gebruik en het voorkomen van misbruik van deze producten. Een bredere blik op lezen In het onderzoek ‘Een bredere blik op lezen’ wordt de diversiteit van de doelgroep voor aangepast lezen in kaart gebracht. Naast mensen met een visuele beperking kunnen ook dyslectici, mensen met een cognitieve beperking, met een motorische beperking en zelfs mensen met een taalvaardigheids probleem of taalachterstand profijt heb ben van de dienstverlening. Doelstelling van het onderzoek is om een schatting te maken van de omvang van de totale doel groep. Een complicerende factor is dat de schattingen over de grootte van elke groep uiteenlopen. De resultaten van het onder zoek geven een ruwe indicatie van de ondergrens en de bovengrens van de groepen mensen voor wie de voorziening van nut zou kunnen zijn.

29


_VVg X^_[Zgh

Jaarverslag 2011

inleiding jaarrekening / waarderings grondslagen Algemene grondslagen voor de jaarrekening

De jaarrekening is opgesteld op basis van in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor organisaties-zonderwinststreven, zoals vastgelegd in de ‘Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor organisaties-zonder-winststreven en de vereisten vanuit het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies Instellingen 2009-2012’. Vestigingsplaats Bijgevoegd treft u de jaarrekening aan van de Stichting Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, gevestigd in de gemeente ’s-Gravenhage. Rapporteringsvaluta Alle vermelde bedragen zijn in euro’s. Beschrijving activiteiten Het SIOB heeft volgens de oprichtingsakte tot doel: ‘Vanuit de kernfuncties lezen, leren en informeren het stelsel van openbare bibliotheken te bewaken en bevorderen en investeert alleen zeer gericht in zaken die op landelijk niveau van belang zijn. De Stichting beoogt hiermee de versterking van het maatschappelijk belang, de positie en het functioneren van (digitale) openbare bibliotheken’.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling Algemeen De waardering van activa en passiva, en de bepaling van het resultaat, vinden plaats op basis van historische kosten, tenzij in de onderstaande toelichting anders is vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar worden in acht genomen, indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. 31

inleiding jaarrekening / waarderingsgrondslagen


Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd op historische kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen gebaseerd op de verwachte levensduur. De aanwezige activa wordt afgeschreven tot een restwaarde nihil. De afschrijvingstermijnen voor de te onderscheiden activa zijn: Omschrijving Inrichting Meubilair Automatiseringsapparatuur en software

Afschrijvingspercentage 10% 10% 33,3%

Voorraden De voorraden zijn gewaardeerd tegen inkoopprijs onder aftrek van een eventuele voorziening voor incourantheid. Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk is aan de nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd op nominale waarde. Algemene reserve De algemene reserve bestaat uit de in het verleden behaalde eigen inkomsten. Dotatie aan de algemene reserve vindt plaats naar rato van de eigen inkomsten ten opzichte van de totale inkomsten. Bestemmingsfondsen Een eventuele onderbesteding van de ontvangen subsidies wordt in het desbetreffende boekjaar gedoteerd aan het bestemmingsfonds. Het resultaat wordt met de resultaats bestemming toegevoegd aan het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW, de algemene reserve of een bestemmingsreserve. Over de bestemming van de, aan het einde van de betreffende subsidieperiode resterende middelen in het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW, zal bij de vaststelling van de subsidie van de betreffende subsidie periode een beslissing worden genomen. Op 21 november 2011 is de Regeling frictie- en transitiekosten culturele basisinfrastructuur 2009-2012 gepubliceerd in de Staatscourant (nr. 20943). In artikel 9 van deze regeling staat dat voor iedere aanwending van het bestem mingsfonds van het ministerie van OCW toestemming nodig is van de bewindspersoon, ook wanneer sprake is van een negatief exploitatieresultaat. In beginsel zal toestemming geweigerd worden. Bestemmingsreserves Een door het bestuur aangebrachte beperking in de reserves wordt aangeduid als bestemmingsreserve. Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde en vervolgens tegen de geamortiseerde kostprijs die gelijk is aan de nominale waarde. Overige balansposten De overige balansposten zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna anders vermeld.


32

Jaarverslag 2011

Grondslagen resultatenbepaling Baten De baten betreffen directe exploitatieopbrengsten en de ontvangen subsidies van het ministerie van OCW. Beheerslasten personeel en materieel De beheerslasten personeel worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Tot de beheerslasten worden gerekend alle personele en materiële lasten die samenhangen met het beheer van de organisatie (overheadlasten). Afschrijvingen Afschrijvingen (opgenomen onder de beheerslasten materieel) worden berekend op basis van de verkrijgingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte levensduur. Activiteitenlasten personeel en materieel De activiteitenlasten personeel worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Tot de activiteitenlasten behoren de lasten die direct samenhangen met de activiteiten van de organisatie. Pensioenlasten De vennootschap is aangesloten bij het bedrijfstakpensioenfonds voor openbare bibliotheken. De door het fonds verzorgde pensioenregeling is een toegezegd-pensioenregeling op basis van een middelloonregeling. Deze toegezegd-pensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. Dit omdat de stichting in geval van een tekort geen verplichting heeft tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan door hogere toekomstige premies. Het pensioenfonds heeft per balansdatum een dekkingsgraad van 107 procent. Op grond hiervan worden de komende jaren, naast de reguliere premies, geen additionele premies verwacht.

33



balans per 31 december 2011 De balans is opgemaakt na resultaatsbestemming. Activa I Immateriële vaste activa II Materiële vaste activa III Financiële vaste activa Totale vaste activa

Huidig boekjaar 0 46.232 0 46.232

Vorig boekjaar 0 4.147 0 4.147

I Voorraden II Vorderingen III Effecten IV Liquide middelen Totale vlottende activa

1.941 260.496 0 7.578.033 7.840.470

0 311.362 0 4.154.814 4.466.176

Totale activa

7.886.702

4.470.323

Huidig boekjaar 68.845 0 4.440.796 0 4.509.641

Vorig boekjaar 58.219 0 3.875.924 0 3.934.143

Totale voorzieningen

0

0

Totale langlopende schulden

0

0

I Kortlopende schulden Totale kortlopende schulden

3.377.061 3.377.061

536.180 536.180

Totale passiva

7.886.702

4.470.323

Passiva I Algemene reserve II Bestemmingsreserves III Bestemmingsfonds OCW IV Overige bestemmingsfondsen Totale eigen vermogen

balans per 31 december 2011

34

Jaarverslag 2011

functionele exploitatierekening 2011 Baten

Directe opbrengsten Publieksinkomsten Sponsorinkomsten Overige inkomsten Indirecte opbrengsten Totale opbrengsten

Totaal

Inter nationale promotie

Educatie, informatie, reflectie

Erfgoed taken

Documen Afstemming tatie en en archivering coördinatie

336.397

283.795

52.602

336.397

283.795

52.602

Leesgehan dicapten

Subsidie OCW Subsidie provincie Subsidie gemeente Overige subsidies/bijdragen Subsidies uit publieke middelen Bijdragen uit private middelen Bijdragen van VSB-fonds Totale subsidies/bijdragen

17.882.822

6.772.359

11.110.463

17.882.822

6.772.359

11.110.463

Totale baten

17.882.822

6.824.961

11.110.463

Documen- Afstemming tatie en en archivering coördinatie

Leesgehan dicapten

Lasten

283.795

Totaal

Inter nationale promotie

Educatie, informatie, reflectie

207.099 571.287 778.386

51.775 142.822 194.597

51.775 142.822 194.597

51.775 142.822 194.597

51.775 142.822 194.597

Activiteitenlasten personeel Activiteitenlasten materieel Totale activiteitenlasten

1.549.882 15.412.722 16.962.604

120.000 781.122 901.122

476.627 571.013 1.047.640

714.941 2.950.124 3.665.065

238.314 11.110.463 11.348.777

Totale lasten

17.740.990

1.095.719

1.242.237

3.859.662

11.543.374

Beheerslasten personeel Beheerslasten materieel Totale beheerslasten

Saldo uit gewone bedrijfsvoering Saldo rentebaten/-lasten Saldo bijzondere baten/lasten

478.229 97.270 0

Exploitatieresultaat

575.499

35

Erfgoed taken

functionele exploitatierekening 2011


toelichting bij de balans

Toelichting materiële vaste activa Pc’s en toebehoren Boekwaarde 1 januari 2011 Investeringen 2011 Desinvesteringen 2011 Desinvesteringen afschrijvingen 2011 Afschrijving 2011 Boekwaarde 31 december 2011

Waarde 4.147 69.754 -/- 14.260 14.260 -/- 27.669 46.232

In 2011 is de gehele ICT van het SIOB vervangen. Er wordt nu gebruik gemaakt van een zogenaamde private-cloudoplossing. De oude servers zijn verwijderd en de computers op kantoor staan nu door middel van een snelle dataverbinding in contact met een server in een datacentrum in Nederland. De boekwaarde per 31 december 2011 bestaat uit: Pc’s en toebehoren Centrale computerapparatuur Afschrijving pc’s en toebehoren Afschrijving 2011 Boekwaarde 31 december 2011


52.438 17.316 17.750 -/5.772 -/46.232

36

Jaarverslag 2011

Toelichting vorderingen Omschrijving Debiteuren Overlopende activa: Nog te ontvangen en vooruitbetaalde posten Vorderingen personeel Pensioenvordering

31 december 2011 152.531

31 december 2010 60.048

72.019

250.514

0 35.945

800

Debiteuren Het gaat hier om facturen die eind december zijn verstuurd naar partijen ten behoeve van de Bibliotheektweedaagse. Voor een deel betreft dit de doorbelasting van kosten aan de mede organiserende partijen (Bibliotheek.nl en VOB) en het overige betreft partijen die stands hebben gehuurd op de Bibliotheektweedaagse. Ook de doorbelasting van de projectleider voor Kunst van Lezen is in dit bedrag inbegrepen. Overlopende activa Aan nog te ontvangen bedragen per 31 december 2011 staan geboekt: de nog te ontvangen rente op de spaarrekening en de depositorekening van het SIOB (€ 45.260) en nog te ontvangen registratiegelden van deelname aan de Bibliotheektweedaagse (€ 26.759).

Toelichting liquide middelen Omschrijving Liquide middelen

31 december 2011 7.578.033

31 december 2010 4.145.814

Het SIOB beschikt in 2011 over één betaalrekening, één depositorekening en één spaarrekening bij de Deutsche Bank. De tegoeden zijn onmiddellijk opvraagbaar.

Toelichting eigen vermogen Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsfonds OCW aangepast lezen Bestemmingsfonds OCW algemeen Bestemmingsfonds OCW bibliotheek voor zeevarenden Bestemmingsfonds OCW frictiekosten Totaal

31 december 2011 68.845 561.209

31 december 2010 58.219 561.209

2.988.308

3.074.714

0

240.000

891.279

--

4.509.641

3.934.142

Het saldo per 31 december 2010 bestaat uit het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW en middelen subsidie aangepast lezen 2009 en 2010. In 2010 is een deel van het resultaat toegevoegd aan het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW voor de bibliotheek voor zeevarenden. Van het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW is in 2011 bekend geworden dat dit uitsluitend (tot een bepaalde hoogte) mag worden besteed aan frictiekosten en niet voor overige doeleinden. Derhalve is het deel voor zee varenden weer toegevoegd aan het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW alge meen en zijn de kosten voor de bibliotheek voor zeevarenden die in 2011 zijn gemaakt ten laste gebracht van het exploitatieresultaat 2011 en niet van de reserve. Het SIOB heeft een aanvraag ingediend voor frictiekosten en hier een reservering voor gemaakt (bestemmings reserve frictiekosten). De algemene reserve neemt licht toe. De berekening hiervoor is overige inkomsten / totale inkomsten * exploitatieresultaat.

37



Verloopoverzicht per reserve/fonds Algemene reserve Stand 1 januari 2011 Toevoeging resultaat 2011 Stand 31 december 2011

Waarde 58.219 +/+ 10.626 68.845

De toevoeging aan het resultaat is als volgt berekend: Overige inkomsten (€ 336.397) / Totale inkomsten (€ 18.219.219) * Exploitatieresultaat (€ 575.499) = € 10.626. Bestemmingsfonds OCW aangepast lezen Stand 1 januari 2011 Toevoeging resultaat 2011 Stand 31 december 2011

Waarde 561.209 0 561.209

De ontvangen subsidie voor aangepast lezen in 2011 bedraagt € 11.428.496, de lasten in 2011 bedragen € 11.110.463. Het verschil is geboekt als vooruit ontvangen subsidie, aangezien de subsidie is verstrekt voor de periode 2011 en 2012 en wordt verantwoord onder de kort lopende schulden. Bestemmingsfonds OCW algemeen Stand 1 januari 2011 Onttrekking ten behoeve van bestemmingsfonds frictiekosten Toevoeging van bestemmingsfonds OCW bibliotheek voor zeevarenden Toevoeging resultaat 2011 Stand 31 december 2011

Waarde 3.074.714 -/- 891.279 +/+ 240.000 +/+ 564.873 2.988.308

Het saldo van het bestemmingsfonds algemeen van het ministerie van OCW per 31 december 2011 is tot stand gekomen door een onttrekking ten behoeve van de frictiekosten, toevoeging van het bestemmingsfonds bibliotheek voor zeevarenden en toevoeging van het resultaat 2011 (na aftrek voor algemene reserve). Bestemmingsfonds OCW bibliotheek voor zeevarenden Stand 1 januari 2011 Onttrekking ten behoeve van bestemmingsfonds OCW algemeen Stand 31 december 2011

Waarde 240.000 -/- 240.000 0

Op 4 november 2011 heeft het SIOB verzocht om het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW aan te wenden voor een aantal doeleinden (o.a. project de Bibliotheek op school en Zeevarenden). Op 21 november 2011 is de regeling ‘Frictie- en transitiekosten culturele basisinfrastructuur 2009-2012 gepubliceerd’. Hierin staat dat toestemming voor aanwending van het bestemmingsfonds voor andere doeleinden dan het bestrijden van frictiekosten wordt onthouden. Op 30 januari 2012 heeft de staatssecretaris schriftelijk laten weten niet akkoord te gaan met de door het SIOB voorgestelde inzet. Het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW voor de bibliotheek voor zeevarenden wordt daarom toegevoegd aan het algemene bestemmingsfonds van het ministerie van OCW. Bestemmingsfonds OCW frictiekosten Stand 1 januari 2011 Toevoeging vanuit bestemmingsfonds OCW algemeen Stand 31 december 2011

Waarde 0 +/+ 891.279 891.279

Op 27 januari 2012 heeft staatssecretaris van het ministerie van OCW het SIOB een aan kondiging en besluit Vergoeding kosten toegezonden. Hierin wordt besloten dat middelen die in een bestemmingsfonds van het ministerie van OCW zijn gevormd aangewend mogen worden ter bestrijding van frictiekosten. De berekening van de verwachte frictie kosten is in december 2011 verstuurd naar het ministerie van OCW. Op basis hiervan is de bestemmingsreserve frictiekosten gevormd.


38

Jaarverslag 2011

Toelichting kortlopende schulden Omschrijving Vooruit ontvangen subsidie Loonheffing en premies Schulden aan personeel Crediteuren Overlopende passiva

31 december 2011 318.033 65.388 94.908 511.034 2.387.698

31 december 2010 0 58.691 70.431 404.713 2.345

Crediteuren Het saldo per 31-12-2011 bestaat uit openstaande facturen die in 2012 zijn betaald. Er is een factuur aangehouden (€ 1.190) omdat er nog geen overeenstemming is over de geleverde prestatie. Loonheffing en premies Deze post bestaat uit nog af te dragen loonheffing en pensioenpremie. Schulden aan personeel Deze post bestaat uit vakantietoeslag en vakantieverlof. Vooruitontvangen subsidie Deze post bestaat uit de niet bestede subsidie aangepast lezen 2011/2012 die in 2011 is ontvangen. De ontvangen subsidie voor aangepast lezen in 2011 bedraagt € 11.428.496, de lasten in 2011 bedragen € 11.110.463. Het verschil betreft vooruitontvangen subsidie aangezien de subsidie is verstrekt voor de periode 2011 en 2012 en wordt daarom verant woord onder kortlopende schulden. Overlopende passiva De overlopende passiva bestaan uit: Omschrijving verplichting Hbo associatie-opleidingsprogramma Hbo bachelor-opleidingsprogramma Project aanvragen gesproken boek Traineeprogramma Project een groter bereik voor aangepast lezen Project aanbesteding openbaar zoekplatform en mediacampagne Financiële afwikkeling van de Stichting Certificering Project Mediawijsheid als onderdeel van de Bibliotheek op school Project Betaversie als onderdeel van de Bibliotheek op school Project Boek1Boek als onderdeel van de Bibliotheek op school Afrekening 2011 Dedicon Afwikkeling van een financiële verplichting voor de bibliotheek voor zeevarenden Overige Totaal

Bedrag 29.000 29.000 37.000 40.660 80.000 1.656.014 30.345 58.000 54.000 68.000 32.908 60.000 212.771 2.387.698

Niet in de balans opgenomen verplichtingen en activa

Bij de ontvlechting van de oude VOB is besloten om een huurder te zoeken voor de rest van de huurovereen komst die de VOB heeft voor de huisvesting aan de Grote Marktstraat 43. De huurovereen komst loopt tot en met 30 juni 2013. De kwartaalhuur is € 75.713 waarvan het SIOB ongeveer 40 procent betaald. Het SIOB heeft een contract met Veenman voor de printers en kopieermachines. De contracten zijn begin 2011 ingegaan met een looptijd van 72 maanden, de kosten bedragen ca. € 12.000 per jaar. Het SIOB is overgegaan op het afnemen van ICT in een abonnements vorm via een private cloud. Het abonnement is in 2011 aangegaan met Lancom en heeft een duur van drie jaar de kosten bedragen ca. € 35.000 per jaar. 39



Het SIOB heeft een overeenkomst met de Universiteit van Amsterdam over de bijzondere leerstoel Bibliotheekwetenschap. De benoemingstermijn loopt van 01-09-2010 tot en met 01-09-2015. De kosten bedragen ca. € 43.000 per jaar.


40

Jaarverslag 2011

toelichting op de functionele exploitatierekening

Overige inkomsten

De overige inkomsten bestaan uit doorbelastingen van kosten van de bibliotheektweedaags aan andere partijen (VOB en Bibliotheek.nl), inkomsten uit de Bibliotheektweedaagse van standhouders (totaal € 283.795) en de doorbelasting aan Stichting Lezen voor de projectleider Kunst van Lezen (€ 52.602).

Subsidie van het ministerie van OCW

Het ministerie van OCW heeft een drie jaarlijkse instellingssubsidie verstrekt. Eind november is de instellingssubsidie bijgesteld met de loonbijstelling voor 2011 en 2012 en is de generieke korting toegepast. De totale subsidie voor de periode 2010-2012 komt daarbij uit op € 19.585.911. Voor alleen 2011 is dit € 6.722.359. Voor aangepast lezen is een subsidie toegekend voor de periode 2011-2012. Na aanpassing van de subsidie met de loonbijstelling 2011 en 2012 en de generieke korting komt de totale subsidie voor deze periode uit op € 22.605.565. Voor 2011 is dit € 11.428.496, hiervan is € 318.033 geboekt als vooruitontvangen subsidie. De projectsubsidie voorziening leesgehandicapten is verleend op grond van artikel 1, eerste lid, van het Besluit op het specifiek cultuurbeleid. De instellingsubsidie is verleend op basis van artikel 4 van de Wet op het specifiek cultuurbeleid.

Beheerslasten en activiteitenlasten personeel De personeelslasten over 2011 bedragen € 1.756.981. Waarvan € 207.099 aan beheerslasten en € 1.549.883 aan activiteiten lasten. De beheerslasten zijn gelijk over de programma’s (hoofdfuncties) verdeeld. De personeelslasten zijn opgebouwd uit lonen, sociale lasten en pensioenlasten en overige personeelslasten. Deze verdeling is als volgt: Omschrijving Lonen Sociale lasten Pensioenlasten Overige lasten Totaal 41

Realisatie 2011 1.014.679 247.351 108.510 386.441 1.750.163



Het aantal personeelsleden per 1 januari 2011 was 16,6 fte, op 31 december 2011 bedroeg het aantal personeelsleden 17,8 fte. Het gemiddeld aantal personeelsleden in 2011 komt hierbij uit op: 17,2 fte.

Beheerslasten materieel Omschrijving Kantoorkosten Huisvestingskosten Afschrijvingen Corporate communicatie Totaal

Begroot 2011 173.277 249.539 15.000 185.000 622.816

Realisatie 2011 127.965 241.938 27.669 173.716 571.287

Kantoorkosten Het gaat hier om kosten voor onderhoud meubilair, licentiekosten software, reparatie en onderhoud van computerapparatuur, verzekeringen en bankkosten, kantoorgoederen, kopieerkosten, telefoniekosten, arbokosten en uitgaven aan vakliteratuur. Er zijn in 2011 extra kosten gemaakt in verband met de realisatie van de nieuwe ICT-omgeving. Voorheen kon het SIOB nog gebruik maken van licenties die het deelde met de VOB en Bibliotheek.nl. In 2011 zijn de benodigde licenties voor software aangeschaft op eigen naam. De telefonie kosten zijn lager (€ 14.857) uitgevallen dan begroot (€ 18.526), de telefoonabonnementen zijn in de loop van 2011 beter afgestemd op het gebruik waardoor hoge kosten voor te hoog dataverbruik zijn afgenomen. Ook op andere posten als kantoorbehoeften en administratie kosten is in 2011 minder uitgegeven dan begroot en minder dan in 2010. Huisvestingskosten De huisvestingskosten omvatten naast de huurlasten ook posten zoals beveiliging en schoonmaak. Met ingang van het tweede kwartaal zijn de huurkosten voor het SIOB gestegen als gevolg van de extra ruimte die we in gebruik hebben genomen. Ook zijn er extra kosten gemaakt vanwege de bouwtechnische aanpassingen die verband houden met de interne verhuizing (zoals aanleg koffiepunten, kantoorruimte indelen etc.) Afschrijvingen Het betreft hier de afschrijvingen op de in 2011 aangeschafte ICT omgeving (apparatuuren implementatiekosten serveromgeving). Het merendeel van de ICT wordt als abonne mentsdienst afgenomen. De gebruiksduur van de apparatuur is aangepast naar drie jaar. De beheerslasten zijn gelijk verdeeld over de programma’s (hoofdfuncties). Corporate communicatie Het gaat hier om de kosten voor corporate communicatie. Er zijn kosten gemaakt voor het onderhouden van diverse websites, gericht communicatieadvies, webredactie, publicaties en overige communicatie-uitingen.

Activiteitenlasten materieel internationale promotie Project Omschrijving 4120 Samenwerking stelsel 4150 Internationale vertegenwoordiging 4230 Bibliotheekcongres 4340 Promotie digitale diensten Totaal

Begroot 2011 10.000 25.000

Realisatie 2011 52.029 31.329

186.000 222.000 443.000

178.104 222.000 483.462

De gemaakte kosten bestaan uit de inzet van een ‘international officer’ voor de VOB, het SIOB en FOBID. Verdere kosten bestaan uit de vertegenwoordiging van het SIOB bij onder andere de IFLA en Eblida. Ook is een bijdrage aan het jubileumcongres ‘Information in e-motion’ gedaan. De Bibliotheektweedaagse is dit jaar in Groningen gehouden. De uitgaven voor het congres (€ 461.899) zijn gecorrigeerd met de ontvangsten aan registratiegelden


42

Jaarverslag 2011

en standhouders en de bijdragen van de VOB en Bibliotheek.nl aan dit congres (totaal € 283.795). Voor de promotie digitale diensten is een bijdrage verstrekt aan Bibliotheek.nl voor het project mediacampagne.

Activiteitenlasten materieel educatie, informatie en reflectie Project 4220 4240 4250 4260 4260 4520 4530 4540

Omschrijving Bibliotheekmonitor Hoogleraar Internationale definitie prestatie-indicatoren Programmamonitor Sectorvisie Mbo Mbo Universitair Totaal

Begroot 2011 176.000 45.000 70.000

Realisatie 2011 174.577 42.407 41.390

78.800 104.200 30.000 160.000 170.000 834.000

43.000 88.145 19.527 58.402 103.565 571.013

In 2011 zijn kosten gemaakt voor het klantsegmentatieonderzoek, marktonderzoek boekenvak, ontwikkeling kennisbank, bezuinigingsonderzoek, het project Meten maat schappelijke opbrengsten, het hoogleraarschap en de sectorvisie. Verder is bijgedragen aan onderzoeksproject Oosterwijs (OB Gouda), het Dinalogproject (Rijksuniversiteit Groningen) en is er een aantal publicaties betaald (o.a. een bredere blik op lezen). Op het project hoogleraar zijn de kosten geboekt voor de bijzondere leerstoel Bibliotheekweten schap. De kosten voor de opleidingsprojecten bleken in 2011 lager te zijn omdat er minder ontwikkeld hoeft te worden. De kosten bestaan uit een bijdrage aan Saxion voor het ont wikkelen van een hbo-programma en de kosten voor de LibrarySchool. Ook het trainee programma van de VNG worden uit dit programma betaald. De onderbesteding bedraagt in totaal € 262.987 en wordt veroorzaakt door de lagere kosten bij de opleidings programma en doordat een deel van de werkzaamheden voor het visietraject verschoven is naar 2012.

Activiteitenlasten materieel afstemming en coördinatie Project Omschrijving 4130 Stimuleren innovatienetwerken 4320 Monitoring bibliotheek.nl 4330 Digitale infrastructuur 4335 Nationale Bibliotheek Catalogus 4420 Leesbevordering 4430 Mediawijsheid 4440 Levenlang leren 4450 Onderwijsdiensten 4620 Certificering bibliotheken 4630 Certificering PSO 4640 Keurmerk informatiearchitectuur 4650 Wetgeving Totaal

Begroot 2011 40.000

Realisatie 2011 23.582

58.001 2.100.000 10.000

107.493 2.018.151 29

5.000 100.000 35.000 360.000 204.000 20.000 72.000

0 27.104 60.920 377.350 258.328 0 60.742

60.000 3.064.001

16.426 2.950.124

Innovatienetwerken Voor het project Innodating zijn activiteiten betaald voor de website (www.innodating.nl), de animatiefilm en overige ontwikkelkosten. Monitoring bibliotheek.nl De gemaakte kosten bij de monitoring bibliotheek.nl bestaan uit de ontwikkeling van de projectsystematiek volgens welke het SIOB en Bibliotheek.nl gaan werken. 43



Digitale infrastructuur Het SIOB heeft een financiële bijdrage geleverd aan Bibliotheek.nl voor het project Aanbesteding Open Zoekplatform (NBC+). Nationale Bibliotheek Catalogus De kosten voor de NBC zijn inbegrepen in bij digitale infrastructuur. Mediawijsheid In maart 2011 heeft het SIOB een rondetafel georganiseerd in Utrecht om te bespreken hoe de rol van de bibliotheek op het gebied van mediawijsheid het beste kan worden ingevuld. Daarnaast heeft het SIOB in samenwerking met andere partijen waaronder Mediawijzer. net een stripalbum van Suske en Wiske over mediawijsheid uitgebracht. Zo leren kinderen op een speelse wijze wat de gevaren van internet zijn. In oktober heeft het SIOB in samenwerking met Cubiss een expertmeeting georganiseerd over het belang van informatievaardigheden voor de bibliotheken en het belang om dit in te bedden in het raamwerk dat door het Eye Filminstituut in opdracht van Mediawijzer.net is geschreven. In dit zelfde traject heeft Saskia Brand-Gruwel, een expert op het gebied van informatievaardigheden het SIOB advies gegeven. In samenspraak met Cubiss heeft het SIOB een tekst opgesteld over informatievaardigheden ten behoeve van het raamwerk van Eye. Om te kijken hoe mediawijsheid meer structureel in het onderwijs ingebed kan worden heeft het SIOB in de zomer in samenwerking met ECP-EPN en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid een onderzoek laten uitvoeren door DUO Market research. Levenlang leren De kosten bestaan uit het uitgevoerde onderzoek en de publicatie voor de aanpak laag geletterdheid door openbare bibliotheken. Onderwijsdiensten De kosten bestaan uit gemaakte kosten voor het project de Bibliotheek op school (projectleiding, website, ontwikkeling materiaal, bijeenkomsten, onderzoeken etc.) . Certificering, wetgeving en informatiearchitectuur De kosten voor het programma certificering zijn nagenoeg gelijk aan het budget. Het betreft hier voornamelijk (€ 258.000) kosten voor de certificering van de openbare bibliotheken. Een bedrag van € 60.000 is besteed aan het project keurmerk informatie architectuur (RFID). Het project wetgeving kent een besteding van € 13.000. Voor de PSO-certificering zijn geen kosten gemaakt in 2011.

Activiteitenlasten materieel leesgehandicapten Project 4809 4819 4829 4839 4849 4859 4869 4899 4899

Omschrijving Loketfunctie Productie algemene lectuur Productie kranten Maatwerk Verenigingsdrukwerk Relief Opslag/distributie Integratiebudget Overige posten Totaal

Begroot 2011 1.930.238 2.959.025 2.313.184 135.822 137.921 147.201 2.666.448 528.836 531.279 11.349.954

Realisatie 2011 1.673.969 2.903.772 2.269.623 122.011 129.342 147.201 2.645.449 620.314 598.781 11.110.463

Loketfunctie Omdat aan het Loket subsidie wordt verstrekt wordt geen omzetbelasting in rekening gebracht, hoewel dat wel is begroot. Het overige verschil is loon- en prijscompensatie.


44

Jaarverslag 2011

Productie algemene lectuur, maatwerk, verenigingsdrukwerk, relief, opslag CBB brengt voor de productie van aangepaste lectuur het verlaagde tarief in rekening, terwijl het normale tarief is begroot. Het overige verschil is loon- en prijscompensatie. Integratiebudget Het aantal aanvragen van openbare bibliotheken is achtergebleven bij het beschikbare budget. Een deel van het beschikbare bedrag is ingezet voor het project groter bereik, dat doorloopt in 2012. Daarnaast werd een aanzienlijk bedrag beschikbaar gesteld voor het onderdeel braille op verzoek, waarmee het aantal in productie gegeven titels kon worden vergroot van 480 naar 720. Hierdoor is een overschrijding van dit budget ontstaan dat wordt gecompenseerd door de lagere bestedingen op algemene lectuur, als gevolg van de daar genoemde redenen. Overige posten Door het teruglopen van het aantal abonnementen op tijdschriften zijn de inkomsten op dit onderdeel lager dan begroot. Omdat de uitgaven op dit onderdeel conform begroting waren vindt een overschrijding op dit onderdeel plaats.

Resultaatsbestemming Van het resultaat wordt € 10.626 toegevoegd aan het eigen vermogen. Het overige resultaat (€ 564.873) wordt toegevoegd aan het bestemmingsfonds van het ministerie van OCW. Middels dit jaarverslag wordt ook toestemming gevraagd aan de subsidieverstrekker om de dotaties en onttrekkingen aan de bestemmingsfondsen zoals opgenomen in deze jaarrekening goed te keuren.

45



prestatie verantwoording 2011 (model III)

Huidig boekjaar Aantal Aantal deel nemers F SECTORINSTITUTEN 1 (Inter)nationale promotie Internationale activiteiten Nationale activiteiten Bezoekersprogramma's 2 E ducatie, informatie en reflectie Informatieverzoeken Conferenties / debatten Educatieve activiteiten Publicaties Aantal unieke hits op de website Anders, nl. bezoeken www.siob.nl Anders, nl. bezoeken bibliotheekmonitor 3 Erfgoedtaken Verwervingsactiviteiten Presentaties/tentoonstellingen Waardering en ontsluiting 4 Documentatie en archivering Documentaire activiteiten 5 Afstemming en coördinatie Afstemmings- en coördinatieactiviteiten

prestatieverantwoording 2011 (Model III)

Voorgenomen Vorig boekjaar activiteiten Aantal Aantal Aantal Aantal deel deel nemers nemers

4 1 n.v.t.

4 1 n.v.t.

4 1 n.v.t.

8

niet benoemd 1.350 1 niet benoemd niet benoemd

8

7 0 19

600

3 7 9

112.800

62.693

36.229

17.076

13.268

566

n.v.t. n.v.t. n.v.t.



1

1

1

12

4

4

46

Jaarverslag 2011

toelichting bij prestatie verantwoording

Internationale activiteiten

In het plan ‘Sectorinstituut openbare bibliotheken 2010-2012’ was het doel bij internationale vertegenwoordiging en promotie om goed op de hoogte te blijven van internationale ontwikkelingen en aansluiting vinden bij internationale standaarden. Deze rol zou beslag krijgen in deelname aan internationale netwerken zoals FOBID, IFLA, LIBER en NAPLE. In 2011 heeft het sectorinstituut bijgedragen aan het voeren van het secretariaat van FOBID. Het SIOB is lid geworden van de IFLA en EBLIDA en heeft deelgenomen aan de conferenties. Daarmee zijn alle geplande activiteiten uitgevoerd.

Nationale activiteiten Binnen het project samenwerking stelsel is het doel een toekomstbestendige samenwerking van diverse partijen in de bibliotheeksector op te bereiken. Het SIOB heeft relatienetwerken en overleggremia georganiseerd met alle rele vante stakeholders, waaronder de VOB (als opdrachtgever namens de bibliotheeksector), Bibliotheek.nl, de Koninklijke Bibliotheek, de universiteitsbibliotheken en leveranciers als NBD/Biblion en OCLC. Bezoekersprogramma’s

Het SIOB voert geen bezoekersprogramma’s uit.

Informatieverzoeken

Om informatieverzoeken zo effectief mogelijk te behandelen is er in 2011 voor gekozen om de gegevens van de Bibliotheekmonitor toegankelijk te maken via een webpublicatie, www.siob.nl/bibliotheekmonitor. De site wordt continue geactua liseerd. Ook is gestart met de bouw van de kennisbank. Deze website gaat in 2012 live. Bronnen als BIS, CCBS, SCP en onderzoek van de Stichting marktonderzoek Boekenvak leveren gegevens voor de monitor. Het aantal bezoekers van deze website bedraagt 13.268. Verder zijn er binnen het programma nog zeven onderzoeken gedaan, deze worden verder toegelicht in het jaarverslag bij het programma onderzoek en kennisdeling.

Conferenties en debatten Het SIOB is in 2011 (mede)organisator geweest of heeft met een stand deelgenomen aan de volgende conferenties en debatten: 47

toelichting bij prestatieverantwoording


Boekstart op de negenmaandenbeurs Ronde tafel bijeenkomsten over de visie Bibliotheek 2016 Festival van het Leren Regionale bijeenkomsten De Bibliotheek op school Conferentie Bibliotheken en Laaggeletterdheid Week van de mediawijsheid Bibliotheektweedaagse

16 t/m 20 februari 2011 11 mei 2011 10 t/m 16 september 2011 6 bijeenkomsten in november 2011 3 november 2011 21 t/m 27 november 8 en 9 december 2011

Publicaties De volgende publicaties / interviews zijn in 2011 tot stand gekomen, een aantal hiervan in samenwerking met de Stichting Lezen: Titel Het plezier in lezen staat voorop; Handleiding voor de organisatie van leesbevorderingsnetwerken Werken aan netwerken; Een strategie voor bibliotheek en leesbevordering

Soort Deze brochure gaat over hoe leesbevorderingsnetwerken het lezen kunnen bevorderen bij alle kinderen van 0 tot 12 jaar en hoe de bibliotheek binnen de gemeente een netwerk kan realiseren. In deze brochure – geschreven voor managers en beleids medewerkers – wordt ingegaan op het strategisch belang van leesbevorderingsnetwerken. Meer lezen, beter in taal; effecten van lezen Deze brochure biedt achtergronden over de betekenis van lezen op taalontwikkeling voor de taalontwikkeling en handvatten om de samenwerking tussen bibliotheek en school een stevige basis te geven. Onderzoeksrapport Een bredere blik op In het onderzoek Een bredere blik op lezen wordt de diversiteit van lezen de doelgroep voor aangepast lezen in kaart gebracht. Schoolbieb ’s-Hertogenbosch; Een BiEB op Deze brochure beschrijft de totale omslag in het bibliotheekbeleid elke basisschool van ’s-Hertogenbosch om toekomstbestendig te zijn. Bibliotheek op de basisschool; Naar een Deze brochure beschrijft een landelijk overdraagbaar model schoolbibliotheek nieuwe stijl om een schoolbibliotheek op basisscholen te realiseren. Collectiebeleid Aangepast Lezen; keuzes, In de Collectienota Aangepast-lezen zijn de uitgangspunten vastcriteria en dienstverlening gelegd voor de opbouw van de collectie van het Loket aangepastlezen, de landelijk werkende bibliotheek voor leesgehandicapten. Gemeentelijke bezuinigingen op openbaar De gemeentelijke bezuinigingen op het openbare bibliotheekwerk leiden tot meerdere en verschillende verschijningsvormen van de bibliotheekwerk; Ontwikkeling van het bibliotheeklandschap in de periode bibliotheek. 2010-2014 Segmentatieonderzoek loket Aangepast In het Segmentatie-onderzoek Loket aangepast-lezen staan de Lezen gebruikers van de voorziening voor aangepast lezen centraal. Nieuwe bibliotheken, nieuwe competenties; Het SIOB heeft onderzocht in hoeverre het huidige opleidingsaanop weg naar een passend opleidingen bod aansluit op de eisen waaraan de medewerkers bij de openbare aanbod bibliotheek moeten voldoen. Competentie-index voor het bibliotheekMet instemming van alle belangrijke partijen in het bibliotheekveld; handvatten voor competente veld is een nieuwe competentie-index ontwikkeld voor het bibliomedewerkers theekveld. Die geeft een eenduidig beeld welke competenties bibliotheekprofessionals nodig hebben om goed te kunnen functioneren in de moderne bibliotheek. Met de competentie-index heeft het SIOB een belangrijke stap gezet op weg naar verbetering van opleidingen en HRM-beleid. Brochure BoekStart. Een strategisch verhaal De komende jaren zal Boekstart geïmplementeerd worden in de kinderopvang. Om verder succes te verkrijgen en te behouden, zal de continuïteit gewaarborgd moeten worden. Brochure Meer voorlezen, beter in taal Deze brochure beschrijft hoe voorlezen de taalontwikkeling van jonge kinderen beïnvloedt.


Door Kunst van Lezen

Datum apr ’11

Kunst van Lezen

apr ’11

Kunst van Lezen

apr ’11

Marjolein Oomes juli ’11 Kunst van Lezen

apr ’11

Kunst van Lezen

apr ’11

Loket aangepast feb ’11 lezen en Dedicon Kasperkovitz mei ’11 Beleidsonderzoek

Mathijs Kriellaars mei ’11 Marjolein Oomes juli ’11

Marjolein Oomes juli ’11

Kunst van Lezen

dec. ’11

Kunst van Lezen

dec. ’11

48

Jaarverslag 2011

Titel De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken; kansen en mogelijkheden voor de toekomst

Terug naar de Basis

Soort In het rapport De aanpak van laaggeletterdheid door openbare bibliotheken; kansen en mogelijkheden voor de toekomst’ worden beleidsstructuren en financiële structuren geanalyseerd. Op basisdaarvan is bekeken wat de mogelijkheden van bibliotheken zijn voor een duurzame aanpak. Nieuwe meerjarenvisie

Wat Bibliotheken waard zijn

Meten Maatschappelijke Opbrengst: van outputs naar outcomes.

Nieuwe Certificeringsronde: eerste twaalf bibliotheken voldoen aan norm

Certificering eerst ronde bibliotheken.

Bezuinigingen in breder perspectief

In dit artikel worden de bezuinigingen geplaatst tegen de achtergrond van het budget van voorgaande jaren.

SIOB bestaat anderhalf jaar. Hoe is die periode verlopen en wat is er inmiddels tot stand gebracht?

Chris Groeneveld en Gerard van Dijk kijken terug op de eerste anderhalf jaar.

Door Research voor Beleid

Datum juni ’11

Interview Chris Groeneveld Bibliotheekblad 10 interview Marjolein Oomes en Frank Huysmans Bibliotheekblad 10 interview Gerard van Dijk Bibliotheekblad 2 interview Luc Röst en Frank Huysmans Bibliotheekblad 2 interview Chris Groeneveld en Gerard van Dijk Bibliotheekblad 8

aug. ’11

aug. ’11

feb. ’11

feb. ’11

juni ’11

Documentaire activiteiten

Het project bibliotheekmonitor is een doorlopend overkoepelend onderzoeksprogramma gebaseerd op bestaande onderzoeken en op nieuw te ontwikkelen onderzoeken, die zowel in eigen beheer worden gedaan als worden uitbesteed aan derden. De resultaten worden gepubliceerd op een eigen website.

Afstemmings- en coördinatieactiviteiten

Het SIOB neemt haar regierol en stemt af met de VOB, OCW, Bibliotheek.nl, SSPS, UB, KB, NLBB, DBNL, GII, IDV/IDM, Stichting Lezen, BVE en overige partijen.

49


Jaarverslag 2011

51

hoofdstuktitel

Colofon

op

t nstituu se c tori heken bibliot enbare

Grote Marktstraat 43 | 2511 bh Den Haag Postbus 16160 | 2500 bd Den Haag t +31(0)70 30 90 222 f +31(0)70 30 90 299 www.siob.nl | [email protected]

Jaarverslag 2011 is een uitgave van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, Den Haag, maart 2012. Eindredactie: Loes van Eijk, Frank Schrijvershof Vormgeving: Comma-S ontwerpers, ’s-Hertogenbosch © SIOB

Jaarverslag inhoudsopgave

Recommend Documents