Inhoudsopgave. Jaarverslag

0

1

3

Jaarverslag

2

Inhoudsopgave

Jaarverslag 2013

Blz.

3

1 1.1 1.2 1.3

Karakteristieken van Stichting Pensioenfonds OWASE Profiel Organisatie Kerncijfers

4 4 6 10

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Verslag van het bestuur Hoofdlijnen Goed pensioenfondsbestuur Pensioenparagraaf Beleggingenparagraaf Financiële paragraaf Actuariële paragraaf Risicoparagraaf Toekomstparagraaf

11 11 12 17 21 31 39 40 44

3

Verslag van het verantwoordingsorgaan

45

Jaarrekening 2013

48

Balans per 31 december 2013

49

-

50 51 51

Staat van baten en lasten over 2013 Samenvatting van de actuariële analyse Bestemming van het saldo van baten en lasten

Kasstroomoverzicht over 2013

52

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2013

53

Overige gegevens

81

Informatie over de tussen het pensioenfonds en de aangesloten ondernemingen getroffen overeenkomst betreffende de financiering en de uitvoering van de pensioenregeling

81

Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten

81

Gebeurtenissen na balansdatum

81

Gebeurtenissen ‘voor balansdatum’

82

Actuariële verklaring

83

Controleverklaring

85

JAARVERSLAG

2013

Jaarverslag

2013 van Stichting Pensioenfonds OWASE

pagina

3

1

Karakteristieken van Stichting Pensioenfonds OWASE

1.1

Profiel

Stichting Pensioenfonds OWASE, statutair gevestigd te Zwolle, is opgericht op 1 januari 1957. De laatste statutenwijziging vond plaats op 23 december 2010. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Zwolle onder nummer 41022770. Stichting Pensioenfonds OWASE is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij koepelorganisatie Pensioenfederatie. Het pensioenfonds heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de aangesloten ondernemingen en de deelnemers. Hiertoe wordt ultimo 2013 voor 23 aangesloten ondernemingen en voor ruim 4.360 deelnemers, gewezen deelnemers (slapers) en pensioengerechtigden ruim € 652 miljoen aan vermogen beheerd.

1.1.1

Ondernemingspensioenfonds voor de OWASE-ondernemingen

Stichting Pensioenfonds OWASE is in 1957 opgericht als ondernemingspensioenfonds voor het Wavinconcern. Bij het pensioenfonds zijn zowel de ondernemingen van het huidige Wavin-concern aangesloten, als de ondernemingen die in de loop der jaren zijn verzelfstandigd. Wavin en de voormalige Wavinondernemingen hebben samen een vereniging opgericht: Werkgevers Vereniging OWASE (WVO). Deze vereniging heeft onder meer als doel om een gemeenschappelijk personeels- en arbeidsvoorwaardenbeleid te voeren. De pensioenregelingen zijn een belangrijk onderdeel van dit beleid. De gezamenlijke werkgevers en werknemers - lees: CAO-partijen - maken met elkaar afspraken over de pensioenen en pensioenregelingen. De werknemers van de OWASE-ondernemingen nemen op grond van hun arbeidsovereenkomst deel aan deze pensioenregelingen. Stichting Pensioenfonds OWASE voert de pensioenregelingen uit. De OWASE-ondernemingen hebben voor de uitvoering van de pensioenregelingen ieder afzonderlijk een (gelijkluidende) uitvoeringsovereenkomst gesloten met Stichting Pensioenfonds OWASE. Stichting Pensioenfonds OWASE heeft voor de uitvoering van de pensioenregelingen een pensioenreglement opgesteld waarin de regelingen zijn vastgelegd. Het pensioenfonds verstrekt op basis van het pensioenreglement pensioenen en andere uitkeringen terzake van ouderdom, arbeidsongeschiktheid en overlijden aan de deelnemers, gewezen deelnemers, pensioengerechtigden en aan hun nabestaanden. Naar verwachting zal het aantal actieve deelnemers aan de pensioenregelingen van pensioenfonds OWASE in de komende jaren dalen en zullen de aantallen slapers en pensioengerechtigden toenemen. Hierdoor zal de gemiddelde leeftijd van de deelnemers toenemen. Het pensioenfonds zal “rijper” worden.

Jaarverslag


pagina

4

1.1.2

Opbouw van het deelnemersbestand

4.500 4.000 3.500 3.000 2.500

pensioengerechtigden

2.000

actieve deelnemers

gewezen deelnemers

1.500 1.000 500 0 1998

1.1.3

2003

2008

2013

Bij het pensioenfonds aangesloten ondernemingen

In 2013 waren onderstaande ondernemingen bij pensioenfonds OWASE aangesloten:

Aangesloten ondernemingen: -

Combipac B.V. Dion B.V. Dion Vastgoed Support B.V. * Future Pipe Industries B.V. Handelsonderneming Schinkel-Schouten B.V. Pensioen Services Zwolle N.V. * Rollepaal B.V. Romit B.V. RPC Bebo Nederland ** Schoeller Allibert Systems B.V. Schoeller Allibert Systems Services B.V. Trepak Image Systems B.V.

-

Sima Kunststoffen B.V. Sphere Nederland B.V. Stichting BONO Wadinko N.V. Wavin Assurantie B.V. Wavin B.V. Wavin Diensten B.V. Wavin Nederland B.V. Wavin Overseas B.V. Wavin Staf B.V. Wavin Technology & Innovation B.V.

Behalve dat deze ondernemingen hun pensioenregelingen door een gezamenlijk pensioenfonds laten uitvoeren, zijn deze ondernemingen in beginsel* ook lid van WVO en volgen ze een gezamenlijke CAO: de OWASE CAO. Hoofdstuk 12 ‘Pensioen’ van deze OWASE CAO bepaalt: “De werkgever is aangesloten bij de ‘Stichting Pensioenfonds OWASE’ en de werknemer zal, conform het pensioenreglement, deelnemen aan dit pensioenfonds.” en “De inhoud van de pensioenregeling en de hoogte van de werknemersbijdrage wordt vastgesteld door CAO-partijen.”. * **

Dion is in 2013 gestart met het omzetten van haar businessunits in afzonderlijke B.V.’s binnen de Dion-groep (concernverband). Pensioen Services Zwolle N.V. is na acquisitie door Dion aangesloten bij het pensioenfonds. RPC Bebo Nederland is geen lid van WVO en heeft een eigen CAO. Deze onderneming was reeds geruime tijd vóór de oprichting van WVO verzelfstandigd. De pensioenregeling van Stichting Pensioenfonds OWASE is enkel van toepassing voor de vestiging van RPC Bebo Nederland in Beuningen. De vestiging van RPC Bebo Nederland in Goor is in 2011 gesloten. Voormalige medewerkers van deze vestiging die overgeplaatst zijn naar de RPC-vestiging in Deventer blijven deelnemer aan de OWASE-pensioenregeling. RPC heeft inmiddels - per 1 april 2014 - ook de vestiging in Beuningen gesloten. Voormalige medewerkers van deze vestiging die overgeplaatst zijn naar de RPC-vestiging in Deventer blijven eveneens deelnemer aan de OWASE-pensioenregeling.

Jaarverslag


pagina

5

1.2

Organisatie

1.2.1

Bestuur

Het bestuur van Stichting Pensioenfonds OWASE bestond in 2013 uit zes personen: drie vertegenwoordigers van de werkgevers, twee vertegenwoordigers van de werknemers en één vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden. De werkgeversvertegenwoordigers in het bestuur worden benoemd door de Werkgeversvereniging OWASE (WVO). De vertegenwoordigers van de werknemers in het bestuur worden benoemd door de Samenwerkende Ondernemingsraden van de OWASE-ondernemingen (SOR). De vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden wordt gekozen door en uit de geleding van pensioengerechtigden. Het bestuur heeft bevoegdheden overeenkomstig de statuten en reglementen van het pensioenfonds, in overeenstemming met de vastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN). Het pensioenfondsbestuur had in 2013 de volgende samenstelling:

Naam

Functie

Geleding

Lid sinds

Zittingsduur tot

H.J. Meijerink 1 A.J. van den Elst H. Dries 2 J.W. Floor 3 R.H.A. Brookhuis J. Stoffelsma 4

voorzitter plv. voorzitter lid secretaris plv. secretaris lid

werkgevers werkgevers werkgevers werknemers werknemers pensioengerechtigden

2000 2011 2000 2005 2004 2004

2017 2015 2016 2018 2016 2016

1 2 3 4

De heer Meijerink is per 1 januari 2013 voor een nieuwe termijn herbenoemd als vertegenwoordiger van de werkgevers in het bestuur. Hij blijft ook na 1 januari 2013 de voorzitter van het pensioenfondsbestuur. De heer Dries is zowel bestuurslid als directeur van Dion en zal in verband met het recent ingevoerde wettelijke verbod op personele unies per 1 juli 2014 terugtreden als vertegenwoordiger van de werkgevers in het bestuur. De heer Floor is per 1 januari 2014 voor een nieuwe termijn herbenoemd als vertegenwoordiger van de werknemers in het bestuur. Hij blijft ook na 1 januari 2014 de secretaris van het pensioenfondsbestuur. De heer Stoffelsma is per 1 januari 2014 zonder verkiezingen (aangezien zich geen andere kandidaten hebben gemeld) op zijn verzoek voor een halve termijn herbenoemd als vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden in het bestuur.

1.2.2

Verantwoordingsorgaan

Het verantwoordingsorgaan bestond in 2013 uit zes personen: twee vertegenwoordigers van de werkgevers, twee vertegenwoordigers van de werknemers en twee vertegenwoordigers van de pensioengerechtigden. De werkgeversvertegenwoordigers in het verantwoordingsorgaan worden benoemd door de Werkgeversvereniging OWASE (WVO). De vertegenwoordigers van de werknemers in het verantwoordingsorgaan worden benoemd door de Samenwerkende Ondernemingsraden van de OWASEondernemingen (SOR). De vertegenwoordigers van de pensioengerechtigden worden benoemd door de vereniging van gepensioneerden Wavin Old. Het verantwoordingsorgaan heeft de volgende samenstelling:

Naam

Functie

Geleding

Lid sinds

Zittingsduur tot

F. Schepers 1 L. Meijer D. de With 2 W. van Dijk R. de Jonge L. Hessels 3

voorzitter lid lid lid secretaris plv. secretaris

pensioengerechtigden pensioengerechtigden werknemers werknemers werkgevers werkgevers

2008 2008 2012 2008 2008 2008

2018 2016 2017 2015 2016 2018

Jaarverslag


pagina

6

1 2 3

De heer Schepers is per 1 januari 2014 voor een nieuwe termijn herbenoemd als vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden in het verantwoordingsorgaan. Hij blijft ook na 1 januari 2014 de voorzitter van het verantwoordingsorgaan. De heer De With is per 1 januari 2013 herbenoemd als vertegenwoordiger van de werknemers in het verantwoordingsorgaan. De heer Hessels is per 1 januari 2014 voor een nieuwe termijn herbenoemd als vertegenwoordiger van de werkgevers in het verantwoordingsorgaan.

Het pensioenfondsbestuur legt jaarlijks op basis van o.a. het jaarverslag (jaarrekening, bestuursverslag en actuarieel verslag) verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan over het gevoerde beleid, de uitvoering hiervan en de naleving van de regels met betrekking tot de Pension Fund Governance (PFG). Daarnaast informeert het bestuur het verantwoordingsorgaan over beleidskeuzes voor de toekomst. Het verantwoordingsorgaan adviseert op basis van de Pensioenwet:  bij het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling voor bestuursleden (aangezien het verantwoordingsorgaan zelf de normbedragen vaststelt is deze adviestaak bij Stichting Pensioenfonds OWASE niet aan de orde; zie hieronder);  bij het wijzigen van het beleid ten aanzien van het verantwoordingsorgaan;  bij besluiten ten aanzien van de vorm, inrichting en samenstelling van het intern toezicht;  bij het vaststellen en wijzigen van de interne klachten- en geschillenprocedure;  bij het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid. Het verantwoordingsorgaan adviseert in aanvulling daarop ook:  bij het nemen van maatregelen ten aanzien van aanspraken en pensioenen in verband met een verslechterde financiële situatie van het pensioenfonds;  bij het vaststellen en wijzigen van het bestuursreglement;  bij het toe- en uittreden van (aangesloten) ondernemingen. Het verantwoordingsorgaan heeft voorts de volgende goedkeuringsrechten:  bij wijziging van de statuten van de stichting;  bij gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van de stichting;  bij liquidatie van de stichting. Het verantwoordingsorgaan stelt - op voorstel van het bestuur - normbedragen vast voor de tegemoetkoming aan de bedrijven voor het beschikbaar stellen van bestuursleden. Het verantwoordingsorgaan stelt tevens - op voorstel van het bestuur - de hoogte vast van de tegemoetkoming voor eventuele vakbestuurders en de vergoeding voor pensioengerechtigde bestuursleden. Het verantwoordingsorgaan is tot slot bevoegd om - in voorkomende gevallen - op verzoek van het bestuur of van de benoemende geleding een bestuurslid of een lid van het verantwoordingsorgaan te schorsen.

1.2.3

Intern toezicht

Voor het intern toezicht wordt driejaarlijks (m.i.v. 2014: jaarlijks) een visitatiecommissie aangesteld om het functioneren van het pensioenfonds en van het bestuur te onderzoeken en zo nodig aanbevelingen te doen. Taken van het intern toezicht zijn:  het beoordelen van de beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances in het pensioenfonds;  het beoordelen van de aansturing van het pensioenfonds;  het beoordelen van het beleid van het bestuur ten aanzien van langere termijnrisico's. Het bestuur heeft begin 2013 (wederom) een visitatiecommissie ingesteld om een visitatie uit te voeren. Het bestuur is voornemens om eind 2014 opnieuw een visitatiecommissie in te stellen.

1.2.4

Commissies

Het pensioenfondsbestuur heeft een drietal commissies ingesteld die zich elk bezig houden met een onderdeel van de werkzaamheden van het pensioenfondsbestuur. Dit zijn:  de Beleggingscommissie;  de Financiële en Technische Commissie;  de Communicatiecommissie. De commissies houden zich bezig met hun specifieke taken en adviseren het bestuur. De commissies hebben elk ten minste twee leden vanuit het bestuur. De commissies worden ondersteund door medewerkers van het pensioenbureau en door externe adviseurs. Door het werken met de verschillende commissies kunnen de werkzaamheden van het bestuur van het pensioenfonds efficiënter worden

Jaarverslag


pagina

7

uitgevoerd. De commissies hebben ook leden die niet tevens bestuurslid zijn (externe leden). De communicatiecommissie heeft drie externe leden. Het gaat daarbij om twee werknemers van aangesloten ondernemingen en om één pensioengerechtigde. De financiële en technische commissie heeft één extern lid (een werknemer van een aangesloten onderneming). De beleggingscommissie heeft twee externe leden (een werknemer van een aangesloten onderneming en een pensioengerechtigde). Eén van deze leden is sinds 1 januari 2009 tevens (extern) voorzitter van de beleggingscommissie en heeft uit dien hoofde ook (gewoon) stemrecht in de commissie.

Communicatiecommissie

Financiële commissie

Beleggingscommissie

Bestuursleden

Bestuursleden

Bestuursleden

H. Dries (voorzitter) J.U. Stoffelsma

H.J. Meijerink (voorzitter) J.W. Floor

R.H.A. Brookhuis (voorzitter a.i.) A.J. van den Elst

Externe leden

Externe leden

Externe leden

A. Brouwer R. Spijkers J.H. Willems

J.G.A. Terhalle

A.J.M Bruijne (extern voorzitter) 2 R.M. Botter

1 2

De heer Terhalle is per 1 januari 2012 benoemd als extern lid van de financiële commissie. De heer Bruijne is per 1 januari 2013 voor een nieuwe termijn herbenoemd als extern voorzitter van de beleggingscommissie. Hij is echter per 1 juli 2013 teruggetreden als voorzitter en lid van de commissie. Momenteel is de commissie op zoek naar een andere externe voorzitter. De heer Brookhuis neemt per 1 juli 2013 ad interim het voorzitterschap van de commissie waar.

1.2.5

Compliance officer

In 2010 heeft het pensioenfondsbestuur de heer S.H.A.J. Beckers benoemd als compliance officer van het pensioenfonds. De heer Beckers is geen lid van het bestuur of van de beleggingscommissie van het pensioenfonds. De compliance officer is belast met de uitvoering van het integriteitsbeleid van het pensioenfonds en met het toezicht op de naleving van de gedragscode van het pensioenfonds. De compliance officer wordt ondersteund door het pensioenbureau en door KPMG Integrity Services. De heer Beckers is per 1 november 2013 teruggetreden als compliance officer van het pensioenfonds. Het bestuur heeft per 1 januari 2014 de heer P.H. Riedijk benoemd als compliance officer van het pensioenfonds. De heer Riedijk is evenals de heer Beckers geen lid van het bestuur of van de beleggingscommissie van het pensioenfonds.

1.2.6

Uitvoeringsorganisatie

Stichting Pensioenfonds OWASE heeft zelf geen mensen in dienst. Het bestuur heeft in 2004 een uitbestedingsbeleid voor het pensioenfonds vastgesteld. Dat beleid wordt in 2014 geactualiseerd. Op basis van het uitbestedingsbeleid worden overeenkomsten gesloten met externe dienstverleners. De externe dienstverleners leggen aan het pensioenfondsbestuur verantwoording af over de wijze waarop zij hun taken uitvoeren. Uitgangspunt is dat het bestuur, overeenkomstig de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Het pensioenbureau is onderdeel van Dion B.V. (per 1 januari 2014 is het pensioenbureau onder de naam Dion Pensioen Services B.V. als aparte B.V. ondergebracht binnen de Dion groep). Het pensioenbureau voert veel van de administratieve werkzaamheden uit, zoals het berekenen en aan de ondernemingen doorbelasten van de premies, het vaststellen van de pensioenuitkeringen en het berekenen van het hiervoor benodigde vermogen. Het pensioenbureau zorgt tevens voor de ambtelijke ondersteuning van het bestuur en de andere pensioenfondsorganen, coördineert de beleidsvoorbereiding en zorgt mede voor de operationele ondersteuning van het vermogensbeheer. Het pensioenfonds heeft de beleggingen vrijwel geheel uitbesteed aan externe vermogensbeheerders. Daarnaast werkt het pensioenfonds samen met een aantal externe adviseurs zoals een actuaris, een accountant en een beleggingsadviseur.

Jaarverslag


pagina

8

Manager pensioenfonds H. Lubbers (Dion B.V.) Administratie en informatie J.F. Lodewijk (Dion B.V.) G. Bouck (Dion B.V.) M.E.H. Zwiers (Dion B.V.) M. van den Dijk (Dion B.V.) Beleidsvoorbereiding M.E.R. Spit (Dion B.V.) R. Buikema (Dion B.V.) Beleggingsondersteuning A.G. Doppenberg (Dion B.V.) C.H. van den Berg (Towers Watson te Amstelveen) Beleggingsadviseur J. Boot (Insinger de Beaufort te Amsterdam) Bewaarder KasBank te Amsterdam Actuaris P.M. Halkes (Towers Watson te Apeldoorn) - adviseur W. Hoekert (Towers Watson te Amstelveen) - certificeerder Accountant F.J.J. Glorie (KPMG Accountants N.V. te Zwolle)

Jaarverslag


pagina

9

1.3

Kerncijfers

(aantallen nominaal, bedragen x € 1000)

Aantal werkgevers

2013

2012

2011

2010

2009

1

21

1

23

23

1.386 1.574 1.402 4.362

1.568 1.474 1.334 4.376

1.611 1.479 1.289 4.379

1.679 1.416 1.252 4.347

1.775 1.363 1.221 4.359

0 2,67 0,25 3,38 14.808 30

0 2,67 0 2,10 14.808 30

0,65 1,94 14.423 30

1,0 1,19 0,08 14.330 30

0 0,75 14.188 30

15.056 14.856 14.339 1.240 444 17.945 461

15.796 15.632 18.045 1.059 365 17.449 -92

15.690 15.783 15.053 984 340 17.435 450

15.864 12.722 13.110 1.144 367 17.109 16

16.212 11.170 14.104 1.005

2,72 652.648 560.250 116,5 118,5

2,43 626.904 580.411 108,0 117,2

2,74 552.699 531.257 104,0 117,3

3,45 533.296 456.678 116,8 117,4

3,86 483.190 405.298 119,2 114,6

288.567 324.249 1.683 20.068 14.970 649.537

227.676 20.238 330.000 2.312 21.816 19.339 621.381

193.444 14.666 313.853 -2.604 18.548 12.065 549.972

194.300 32.912 277.788 -1.127 16.369 11.834 532.076

171.985 23.771 285.592 -2.046 479.302

4,39 4,90

13,37 15,01

2,99 -1,76

10,4 12,5

14,6 21,4

0,387%

0,395%

0,436%

n.v.t.

n.v.t.

23

21

Aantal verzekerden Actieve deelnemers Premievrije rechten (“slapers”) Pensioentrekkenden (excl. IP) totaal

Reglementvariabelen Indexatie actieven (in %) - cumulatieve achterstand ultimo jaar Indexatie inactieven (in %) - cumulatieve achterstand ultimo jaar Franchise ultimo jaar (in Euro) Premiepercentage OP (over grondslag)

Pensioenuitvoering Ontvangen premie Kostendekkende premie (gedempt) Kostendekkende premie (ongedempt) Pensioenuitvoeringskosten 2 - kosten per deelnemer (in Euro) Uitkeringen Saldo waardeoverdrachten

16.233 97

Vermogenssituatie o.b.v. FTKmethodiek (rentetermijnstructuur) 3 FTK-rekenrente ultimo jaar (in %) Totaal pensioenvermogen Pensioenverplichtingen Aanwezige dekkingsgraad (in %) Vereiste dekkingsgraad (in %) 4

Beleggingsportefeuille Aandelen Commodities Vastrentende waarden Derivaten Vastgoed Overige beleggingen totaal

Beleggingsperformance Beleggingsrendement (in %, incl. valuta afdekking) ALM-Benchmark (in %) Kosten vermogensbeheer (in % gem. belegd vermogen) 1 2 3 4

De afname van het aantal aangesloten ondernemingen in 2011 en de toename in 2013 hield verband met wijzigingen in de concernverhoudingen van enkele aangesloten ondernemingen. De pensioenuitvoeringskosten werden vóór 2011 op een andere wijze gepresenteerd, zie hiervoor paragraaf 2.5.7 van het bestuursverslag. Rentetermijnstructuur ultimo 2011 met DNB-correctie o.b.v. 3 maandsgemiddelde en ultimo 2012 en 2013 met DNB correctie o.b.v. UFR en 3 maandsgemiddelde. Het pensioenfonds had ultimo 2013 een reservetekort van -2,0% (geen dekkingstekort), ultimo 2012 een reservetekort van -9,2% (geen dekkingstekort), ultimo 2011 een dekkingstekort van -1,0% en een reservetekort van -13,3 en ultimo 2010 een reservetekort van -0,6% (geen dekkingstekort). In 2009 was er geen sprake van een tekort.

Jaarverslag


pagina

10

2

Verslag van het bestuur

2.1

Hoofdlijnen

2.1.1

Algemeen

Met dit jaarverslag wil het bestuur van Stichting Pensioenfonds OWASE verantwoording afleggen over en toelichting geven op het gevoerde beleid in het afgelopen jaar. Het jaarverslag geeft inzicht in vraagstukken die voor het pensioenfonds belangrijk zijn. Afhankelijk van het onderwerp zal in dit verslag naast een verantwoording over het in het verleden gevoerde beleid ook het in de toekomst te voeren beleid aan de orde komen.

2.1.2

Statutaire doelstelling

Artikel 3 ‘Doel’ van de Statuten van Stichting Pensioenfonds OWASE bepaalt: “Het pensioenfonds heeft als doel de verstrekking van pensioenen en andere uitkeringen ter zake van ouderdom, arbeidsongeschiktheid en overlijden aan deelnemers en gewezen deelnemers, alsmede aan hun nabestaanden, overeenkomstig de bepalingen van het pensioenreglement en van deze statuten.”

2.1.3

Mission statement

Het pensioenfonds is het ondernemingspensioenfonds voor de OWASE-ondernemingen. Het pensioenfonds is een professionele pensioenuitvoerder die in opdracht van de sociale partners pensioenen en andere uitkeringen verstrekt terzake van ouderdom, arbeidsongeschiktheid en overlijden aan (gewezen) deelnemers aan de OWASE-pensioenregeling, alsmede aan hun nabestaanden, overeenkomstig de bepalingen van de uitvoeringsovereenkomst, de bepalingen van het pensioenreglement en de bepalingen van de statuten. Het pensioenfonds is een integere organisatie die de OWASE-pensioenregeling nu en in de toekomst zo optimaal mogelijk wil uitvoeren en de toevertrouwde pensioengelden nu en in de toekomst zo optimaal mogelijk wil beheren, zodat het fonds zijn pensioenverplichtingen en zijn ambities nu en in de toekomst waar kan maken. Voor het pensioenfonds staan bij het formuleren van zijn beleid en bij de uitvoering van zijn taken de belangen van de (gewezen) deelnemers, andere aanspraakgerechtigden en pensioengerechtigden steeds voorop.

2.1.4

Actuariële en Bedrijfstechnische Nota

Om de doelstelling van het pensioenfonds te realiseren werkt het bestuur van Stichting Pensioenfonds OWASE volgens een Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN). De bedoeling van de ABTN is om integraal inzicht te geven in het functioneren van het pensioenfonds en om een beschrijving te geven van het ten behoeve van het pensioenfonds te voeren beleid, waarbij de financiële opzet en de grondslagen waarop deze berust, gemotiveerd omschreven zijn. De ABTN is in 2013 geactualiseerd. De geactualiseerde ABTN is per 1 januari 2014 van kracht geworden. De ABTN is aangepast aan de wijzigingen in het pensioenreglement, die per 1 juli 2013 en per 1 januari 2014 werden doorgevoerd en de reparatievolgorde bij het herstel van gekorte pensioenaanspraken en rechten is geherformuleerd (tekstuele verduidelijking, geen beleidswijziging).

Jaarverslag


pagina

11

2.2

Goed pensioenfondsbestuur

Het pensioenfonds dient maatregelen te treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. In de Pensioenwet zijn de principes van Pension Fund Governance (PFG) verankerd. Deze principes omvatten zorgvuldig bestuur; transparantie, openheid en communicatie; deskundigheid; verantwoording en intern toezicht. Per 1 januari 2014 is de nieuwe Code Pensioenfondsen in werking getreden. De PFG-principes zijn in deze Code opnieuw geformuleerd, uitgebreid en nader uitgewerkt. Het bestuur heeft geïnventariseerd op welke punten het pensioenfonds (nog) niet voldoet aan de nieuwe Code. Zo dient het bestuur bijvoorbeeld: een missie, visie en strategie op te stellen en deze in het jaarverslag helder en duidelijk te beschrijven; zijn overwegingen omtrent verantwoord beleggen vast te leggen en ervoor te zorgen dat er onder belanghebbenden draagvlak bestaat voor de keuzes over verantwoord beleggen; ervoor te zorgen dat het beloningsbeleid van partijen aan wie taken worden uitbesteed niet aanmoedigt om meer risico’s te nemen dan voor het fonds aanvaardbaar is en dit onderdeel te maken van de contractafspraken bij het sluiten of verlengen van de uitbestedingsovereenkomst; te bevorderen dat de dienstverleners een klokkenluidersregeling hebben zodat degenen die financieel afhankelijk zijn van de dienstverlener, zonder gevaar voor hun positie kunnen rapporteren over onregelmatigheden binnen de onderneming; een lid van de visitatiecommissie (pas) te benoemen na bindende voordracht van het verantwoordingsorgaan en (pas) te ontslaan na bindend advies van het verantwoordingsorgaan; het aantal keren dat een bestuurslid kan worden herbenoemd te maximeren op twee keer; concrete stappen vast te stellen om te bevorderen dat fondsorganen divers worden samengesteld en aan te geven hoe en binnen welke termijnen het van plan is om de gewenste diversiteit in leeftijd en geslacht te realiseren. Pensioenfondsen hebben de mogelijkheid om gemotiveerd af te wijken van de bepalingen van de Code (‘comply or explain’). Het bestuur zal de komende periode bekijken of er aanleiding is om het beleid te wijzigen of om de organisatie op onderdelen aan te passen.

2.2.1

Integere bedrijfsvoering

Het beleid van het pensioenfonds is onder meer gericht op een integere bedrijfsvoering. Beheerste en integere bedrijfsvoering bestaat uit:  beheersen van de pensioenfondsprocessen en risico’s waarbij sprake is van: - adequate administratieve organisatie en interne controle; - adequate controlemechanismen; - beleid voor beheersing van risico’s.  waarborgen voor de integriteit: - systematische analyse van integriteitrisico’s; - beleid voor beheersing van deze risico’s; - uitvoering van dat beleid.  procedures en maatregelen ter voorkoming van belangenverstrengeling.  beleid voor het beheersen van (financiële) risico’s die de soliditeit van het pensioenfonds kunnen aantasten. Het bestuur heeft een beleidscyclus voor integraal risicomanagement ingericht en geïmplementeerd om de risico’s en de beheersmaatregelen permanent te monitoren en om permanent op deze risico’s en beheersmaatregelen te kunnen sturen.

2.2.2

Deskundigheidsbevordering

Het bestuur heeft een deskundigheidsplan opgesteld. In dit deskundigheidsplan is een beleidskader geformuleerd voor maatregelen en activiteiten die gericht zijn op het verkrijgen en behouden van een adequaat bestuur met voldoende deskundigheid op alle noodzakelijke deelterreinen. De koepelorganisaties hebben ten behoeve van de deskundigheidsbevordering zgn. eindtermen geformuleerd waaraan bestuursleden binnen een bepaalde termijn moeten voldoen. Deze eindtermen zijn opgenomen in het deskundigheidsplan. Er worden hoge eisen gesteld aan de deskundigheid van

Jaarverslag


pagina

12

bestuursleden (t.a.v. kennis, inzicht, oordeelsvorming). In 2011 is een profiel voor bestuurslid bij het pensioenfonds opgesteld, waarin ook de vereiste competenties worden beschreven (t.a.v. denken, voelen, kracht). Het bestuur heeft in 2013 een analyse laten maken van de competenties van de bestuursleden in relatie tot de taken en de samenstelling van het bestuur (competentiescan). Het bestuur voert jaarlijks een zelfevaluatie uit. De voorzitter van het pensioenfondsbestuur houdt jaarlijks evaluatiegesprekken met de individuele bestuursleden. Op basis van de uitkomsten van de zelfevaluatie en de evaluatiegesprekken is voor elk bestuurslid afzonderlijk een trainingsprogramma vastgesteld. De afspraken in het kader van deze programma’s zijn begin 2013 en begin 2014 geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Het bestuur heeft in oktober 2013 zijn jaarlijkse studiedag gehouden, waarvoor diverse externe sprekers werden uitgenodigd. In april 2013 heeft het bestuur een strategiedag gehouden. Doelstelling van deze dag was om te kijken naar: waar staat het pensioenfonds nu, waar wil het bestuur naar toe en waar moet het bestuur rekening mee houden. Er is tijdens deze dag met name ook gekeken naar het formuleren van de investment beliefs van het bestuur. De beleggingscommissie heeft in december 2013 haar jaarlijkse beleidsdag gehouden waarvoor eveneens diverse sprekers werden uitgenodigd. Tevens werden in 2013 weer diverse congressen, seminars en contactdagen bezocht en werd literatuur over de ontwikkelingen op pensioengebied bijgehouden.

2.2.3

Naleving weten regelgeving

Het bestuur is goed op de hoogte van de geldende weten regelgeving. Voor zover aan het bestuur bekend is er geen sprake van overtreding van deze weten regelgeving. De nieuwe Wet versterking bestuur pensioenfondsen bepaalt dat een fonds voorkomt dat sprake is van personele unies op het niveau van beleidsbepalers of medebeleidsbepalers tussen het fonds en derden waaraan werkzaamheden worden uitbesteed. De heer Dries is zowel bestuurslid als directeur van Dion, de bij het pensioenfonds aangesloten onderneming waarbij het pensioenbureau is ondergebracht. Er is dus sprake van een zgn. personele unie. De heer Dries zal daarom per 1 juli 2014 terugtreden als bestuurslid. De heer Dries is het langstzittende bestuurslid (sinds maart 2000). Het bestuur wil graag opmerken, dat in het verleden altijd uiterst zorgvuldig is omgegaan met deze personele unie. Transacties tussen het pensioenfonds en Dion werden en worden op zakelijke grondslagen overeengekomen. Wanneer in het bestuur gesproken wordt over de relatie tussen het pensioenfonds en Dion is de heer Dries daarbij in beginsel niet aanwezig. Ook andere medewerkers van Dion zijn daarbij niet aanwezig. Wanneer in het bestuur gestemd wordt over transacties met Dion onthoudt de heer Dries zich van stemmen. De huidige benoemingstermijn van de heer Dries zou nog tot 1 januari 2016 hebben gelopen.

2.2.4

Klachten- en geschillenprocedure

Het pensioenfonds heeft een klachten- en geschillenprocedure. In het kader van deze procedure kunnen belanghebbenden worden verwezen naar de Ombudsman Pensioenen. In 2013 zijn er geen klachten ingediend.

2.2.5

Gedragscode

De bestuursleden en de bij het pensioenfonds betrokken medewerkers van het pensioenbureau van Dion B.V. (thans Dion Pensioen Services B.V.) hebben een gedragscode getekend volgens het model van de Stichting Ondernemingspensioenfondsen (OPF; thans onderdeel van de Pensioenfederatie). Stichting Pensioenfonds OWASE valt onder het zgn. effectentypisch gedragstoezicht (ETGT). De gedragscode van het pensioenfonds moet daarom zowel aan de eisen van de Pensioenwet als aan de eisen van de Wet op het financieel toezicht voldoen. Ook nieuwe bestuursleden en nieuwe medewerkers van het pensioenbureau dienen de gedragscode te tekenen. Het bestuur heeft tevens een breder compliancebeleid vastgesteld en dit beleid vastgelegd in een Handboek Compliance. In dit handboek zijn ook de processen en procedures vastgelegd op basis waarvan het pensioenfonds vaststelt of de aan het pensioenfonds verbonden personen zich hebben gehouden aan de gedragscode en of het fonds in compliance is geweest.

Jaarverslag


pagina

13

Het pensioenfondsbestuur heeft per 1 januari 2014 een Incidenten- en klokkenluidersregeling vastgesteld. Deze regeling is ook van toepassing voor de medewerkers van het pensioenbureau en bevat een procedure voor interne en externe meldingen van (potentiële) misstanden en de afhandeling daarvan en waarborgen voor de bescherming van de verbonden persoon - de klokkenluider - die te goeder trouw melding maakt van (potentiële) misstanden. Deze regeling bevat tevens een regeling ongewenst gedrag op het werk en beoogt verbonden personen bescherming te bieden tegen ongewenste omgangsvormen en kwetsend gedrag van andere verbonden personen van pensioenfonds OWASE. Alle verbonden personen zijn geïnformeerd over de Incidenten- en klokkenluidersregeling en over de procedures die gevolgd kunnen/moeten worden. In het kader van het compliancebeleid hebben alle bij het pensioenfonds betrokken medewerkers van het pensioenbureau een door de gemeente van hun woonplaats afgegeven verklaring omtrent het gedrag ingeleverd. Ook nieuwe medewerkers dienen een dergelijke verklaring te overleggen. In opdracht van de compliance officer van het pensioenfonds wordt door KPMG Integrity Services jaarlijks een onderzoek uitgevoerd naar de naleving van de gedragscode en naar nevenactiviteiten en halfjaarlijks een onderzoek naar privé-beleggingstransacties. De compliance officer heeft afspraken met KPMG gemaakt over de uitvoering van het onderzoek naar de naleving van de gedragscode. Het pensioenfondsbestuur zal het compliancebeleid in 2014 opnieuw onder de aandacht brengen van alle betrokken personen. Op basis van het onderzoek van KPMG over 2013 werd o.a. vastgesteld dat de gedragscode van het pensioenfonds is nageleefd, dat er door de bestuursleden geen conflicterende nevenactiviteiten zijn verricht en dat er in 2013 door de insiders bij de pensioenfondsbeleggingen geen privébeleggingstransacties zijn verricht in die beleggingsfondsen waarin het pensioenfonds in de toetsingsperiode een aandeel in het belegde vermogen heeft of heeft gehad.

2.2.6

Toezichthouder

Toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) heeft het pensioenfondsbestuur in 2013 een aantal keren om informatie gevraagd. Het bestuur heeft DNB op haar verzoek geïnformeerd over de stijging van het vereist eigen vermogen (VEV) sinds het van kracht worden van het lange termijn herstelplan in 2009. Deze stijging had te maken met het bij de berekening van het VEV hanteren van de feitelijke assetmix in 2009 en de strategische assetmix in 2013. In 2009 week de feitelijk mix sterk af van de strategische mix en lag buiten de vastgestelde bandbreedtes. Dat was het gevolg van marktontwikkelingen. In 2013 lag de feitelijk mix ruim binnen de vastgestelde bandbreedtes en was er dus geen reden om de feitelijke mix als uitgangspunt te nemen bij de berekening van het VEV. Het bestuur heeft DNB op haar verzoek ook geïnformeerd over het sluitend maken van de financiële opzet van het pensioenfonds. Het bestuur heeft zowel voor het kalenderjaar 2013 als het kalenderjaar 2014 de gesplitste kortingsregel - de verlaging van het opbouwpercentage van nieuwe pensioenaanspraken in enig jaar - moeten toepassen aangezien de feitelijke premie van 30% van de pensioengrondslag niet voldoende was om de beoogde opbouw van nieuwe pensioenaanspraken over deze jaren volledig te financieren en er geen andere financiële middelen beschikbaar waren. DNB heeft het bestuur - n.a.v. het zgn. artikel 5 Pw-onderzoek door DNB - gewezen op een onvolkomenheid in het pensioenreglement. In het reglement was wel de situatie geregeld dat er door het tekortschieten van de werkgever een te hoge pensioenuitkering wordt uitbetaald, maar niet de situatie dat er door het tekortschieten een te lage pensioenuitkering wordt uitbetaald. De deelnemer dient in die situatie alsnog een aanvullende uitkering te krijgen, zodat hij uiteindelijk het juiste pensioen krijgt. Het bestuur heeft de bewuste bepaling in het pensioenreglement aangepast en verduidelijkt.

2.2.7

Uitbesteding

Het bestuur is bevoegd één of meerdere onderdelen van de bedrijfsprocessen van het pensioenfonds te laten uitvoeren door derden. In het uitbestedingsbeleid heeft het bestuur vastgelegd aan welke voorwaarden deze uitbesteding zal moeten voldoen. Bij deze beleidsregels is rekening gehouden met de voorwaarden zoals die door De Nederlandsche Bank als toezichthouder zijn voorgeschreven. Nieuwe uitbestedingsovereenkomsten en aanpassingen van bestaande uitbestedingsovereenkomsten worden

Jaarverslag


pagina

14

steeds getoetst aan het uitbestedingsbeleid. Het uitbestedingsbeleid zal in 2014 worden geëvalueerd en waar nodig geactualiseerd. Pensioenfonds OWASE heeft voor de beleidsvoorbereiding en de uitvoering van de administratie door het pensioenbureau een uitbestedingsovereenkomst (Service Level Agreement) gesloten met Dion B.V. (thans Dion Pensioen Services B.V.). De dienstverlening geschiedt overeenkomstig de met het pensioenfondsbestuur gemaakte afspraken. De kwaliteitsaspecten en de monitoring daarvan door middel van kwartaal-SLA-rapportages zijn vastgelegd in de SLA. De heer H. Lubbers van Dion is als manager pensioenfonds voor het bestuur het centrale aanspreekpunt bij het pensioenbureau. Vanwege de toegenomen complexiteit van de pensioenregelgeving en de aanscherping van de eisen die de toezichthouders stellen zal de dienstverlening in 2014 worden uitgebreid.

2.2.8

Communicatie

In 2013 is veel aandacht besteed aan communicatie. De communicatiecommissie zet zich in om de complexe pensioenmaterie op een duidelijke en begrijpelijke manier aan de deelnemers en pensioengerechtigden uit te leggen. Op 26 juni en 3 juli 2013 is het OWASE Pensioenforum georganiseerd, een bijeenkomst om de risicobereidheid van de (oud-) deelnemers aan de OWASE-pensioenregeling te peilen. Ca. 230 personen zijn naar het forum gekomen. Aangezien de pensioenfondspopulatie uit ruim 4.300 (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden bestaat, geven de uitkomsten van het forum slechts een indicatie van de risicobereidheid van de deelnemers aan de pensioenregeling. De deelnemers aan het forum hebben een groot vertrouwen in het pensioenfonds. Zij vertrouwen er op dat het bestuur opkomt voor de belangen van de deelnemers. Dat vertrouwen vloeit volgens hen voort uit zorgvuldige communicatie met de deelnemers, betrokkenheid van de werkgevers en loyaliteit van de werknemers en pensioengerechtigden. De solidariteit is groot bij de deelnemers. Plussen en minnen dienen volgens hen eerlijk verdeeld te worden. Zij zijn geen voorstander van het eventueel met terugwerkende kracht doorvoeren van een solidariteitsheffing. De deelnemers hebben slechts een beperkte risicobereidheid. Voor de deelnemers gaat zekerheid vóór rendement. Een kleine financiële tik zou nog in één keer verwerkt kunnen worden, maar een grote klap zou gespreid moeten worden. De deelnemers zien voor zichzelf momenteel weinig mogelijkheden tot bijsparen. Zij zullen volgens hen ofwel langer door moeten werken ofwel een lager pensioen moeten accepteren. De deelnemers denken dat het pensioenfondsbestuur de aanvaardbaarheid van risico’s beter kan inschatten dan de deelnemers zelf. Conclusies o.b.v. de uitkomsten van het OWASE Pensioenforum: Het is van belang om de nominale aanspraken zo goed mogelijk te garanderen en om terughoudend te zijn met het nemen van beleggingsrisico’s. De deelnemers willen liever een wat lager pensioen dan de kans op een hoger pensioen met de kans op een nog lager pensioen. De risicobereidheid die er is bij de deelnemers vloeit voort uit het besef dat indexaties belangrijk zijn voor een adequate pensioenvoorziening en dat zonder het nemen van beleggingsrisico’s niet geïndexeerd kan worden. Het pensioenfonds zou volgens de deelnemers moeten streven naar volledige indexatie. Bij deze uitkomsten past een ‘tussenvorm’ tussen het nominale en het reële kader: een nominaal kader met het zo goed mogelijk zeker stellen van de nominale aanspraken in combinatie met de mogelijkheid uit het reële kader om financiële schokken te spreiden. Communicatieplan De commissie heeft het communicatieplan in 2013 geactualiseerd. Het bestuur heeft het nieuwe communicatieplan - na een positief advies van het verantwoordingsorgaan - vastgesteld. In het communicatieplan is ook een aantal acties opgenomen naar aanleiding van de uitkomsten van een onderzoek onder de deelnemers naar hun pensioenkennis. Dat onderzoek is in 2007 gedaan en in 2013 in aangepaste vorm herhaald. Het bestuur heeft het pensioenbureau gevraagd om alle actieve deelnemers bij het bereiken van 30- 45- en 55-jarige leeftijd uit te nodigen voor een kort pensioengesprek. Zo’n gesprek is met name bedoeld om de deelnemer inzicht te verschaffen in de eigen pensioensituatie en de deelnemer te wijzen op zijn eigen verantwoordelijkheid voor het treffen van een adequate pensioenvoorziening voor hem zelf en voor zijn eventuele nabestaanden. In de gesprekken worden aan de deelnemers ook enkele pensioenkennisvragen gesteld. Aan de deelnemers die uitgenodigd zijn wordt na elk gesprek tevens gevraagd om een evaluatieformulier in te vullen. Jaarlijks worden de antwoorden op de formulieren geïnventariseerd. De deelnemers geven vrijwel allemaal aan dat ze door het gesprek een

Jaarverslag


pagina

15

goed beeld hebben gekregen van hun persoonlijke pensioensituatie en van de gevolgen van bepaalde gebeurtenissen - zoals trouwen, scheiden of het wisselen van baan - op hun pensioen. Al met al een goede reden om door te gaan met de pensioengesprekken. Pensioenfonds OWASE heeft een website: www.owase.nl. Op de website zijn naast algemene informatie over organisatie en structuur van het pensioenfonds ook de reglementen, brochures, nieuwsbrieven, samenvattingen van de notulen van vergaderingen van bestuur, veelgestelde vragen (en antwoorden) en andere wetenswaardigheden geplaatst. Ook de kwartaalrapportages worden op de website gezet. Ook wordt via de website een rekenmodule (pensioenpeiler) ter beschikking gesteld waarmee de deelnemers hun persoonlijke pensioensituatie kunnen bepalen en verschillende pensioenmogelijkheden kunnen doorrekenen. Dezelfde pensioenpeiler wordt gebruikt bij de pensioengesprekken, maar is dus ook voor iedereen toegankelijk op de website van het pensioenfonds. De pensioenpeiler is inmiddels wel wat gedateerd. Het bestuur heeft besloten om in 2014 nieuwe pensioenadministratiesoftware aan te schaffen en te implementeren. Deze software is web-based. Er zal aan de nieuwe administratiesoftware ook een nieuwe website met een nieuwe pensioenpeiler gekoppeld worden. Een nieuwe deelnemer krijgt binnen drie maanden een startbrief van het pensioenfonds. Bij deze startbrief is een pensioenbrochure bijgevoegd waarin de pensioenregelingen en de uitvoering van deze regelingen op een voor iedereen te begrijpen wijze worden uitgelegd. De brochure is ook bedoeld als beknopt pensioenreglement. In overeenstemming met de door de koepelorganisaties geïntroduceerde doelstelling om eenvormige, eenduidige en duidelijke pensioenoverzichten te verstrekken, is ook in 2013 aan alle actieve deelnemers weer een uniform pensioenoverzicht (UPO) uitgereikt. In 2013 is tevens aan de gewezen deelnemers een UPO uitgereikt. In 2014 zal aan alle deelnemers wederom een UPO uitgereikt worden. Gewezen deelnemers, gewezen partners en pensioengerechtigden worden op het moment dat zij voornoemde status krijgen over bepaalde elementen - die voor hen op dat moment van belang zijn - in hun pensioenregeling geïnformeerd. Daarna worden de gewezen deelnemer, de gewezen partner en de pensioengerechtigde jaarlijks op de hoogte gehouden over belangrijke ontwikkelingen in hun pensioenregeling. De deelnemers en pensioengerechtigden ontvangen in beginsel in de eerste helft van elk jaar een beknopt jaarverslag en in de tweede helft van het jaar een pensioenkrant. Iets later dan gebruikelijk - in februari 2014 - is aan alle deelnemers en pensioengerechtigden weer een pensioenkrant gestuurd waarmee de mensen onder andere werden geïnformeerd over de actuele financiële situatie van het pensioenfonds en over de eigen verantwoordelijkheid om te zorgen voor een adequate pensioenvoorziening voor zichzelf en voor hun eventuele nabestaanden. Tevens werd aangegeven welke wijzigingen op stapel staan, zowel voor wat betreft de wijzing van het landelijke pensioenstelsel als voor wat betreft de aanpassing van de OWASE-pensioenregeling.

2.2.9

Bestuursvergaderingen

Het bestuur van het pensioenfonds heeft het afgelopen jaar verscheidene keren vergaderd. De belangrijkste onderwerpen waren naast de reguliere beleidscyclus:  de financiële situatie van het pensioenfonds;  de ontwikkeling van de kostendekkende premie het toepassen van de gesplitste kortingsregel;  het al dan niet toekennen van voorwaardelijke indexaties;  het actualiseren van de ABTN en het pensioenreglement;  de inrichting van een matchingportefeuille voor het afdekken van het renterisico;  het rapport van de visitatiecommissie en de aanbevelingen van de commissie;  de uitkomsten van het OWASE Pensioenforum en de voortgang van de discussie in de CAO Werkgroep Pensioen over de aanpassing van de pensioenregeling in verband met het nieuwe Nederlandse pensioenstelsel;  de aanpassing van de pensioenfondsorganisatie in verband met de Wet versterking bestuur pensioenfondsen en de keuze voor een paritair bestuursmodel. De agenda van de bestuursvergaderingen wordt gesplitst in een deel strategisch zaken van ca. 1,5 uur en een deel actuele zaken van ca. 1,5 uur. In het strategische deel van de vergadering worden per vergadering bepaalde specifieke beleidspunten besproken. De beleidsvoorbereiding vindt zoveel mogelijk in de commissies plaats.

Jaarverslag


pagina

16

2.2.10

Visitatiecommissie

Het pensioenfondsbestuur heeft begin 2013 een visitatiecommissie ingehuurd om in het kader van het intern toezicht een visitatie uit te voeren. De commissie heeft de opdracht gekregen om een kritische beoordeling te maken: van de beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances in het pensioenfonds; van de aansturing van het pensioenfonds; van het beleid van het bestuur ten aanzien van langere termijnrisico's. En tevens van: (omgang met) pensioenontwikkelingen in het algemeen; risico management met name ten aanzien van de beleggingen; communicatie richting deelnemers De visitatiecommissie heeft op 22 maart 2013 haar rapport aan het bestuur gestuurd. De commissie heeft vastgesteld dat het pensioenfonds de zaken over het algemeen goed voor elkaar heeft, maar heeft ook een aantal aandachtspunten gesignaleerd. Het bestuur heeft kennis genomen van het rapport en van de conclusies en aanbevelingen van de visitatiecommissie. Het bestuur kan zich vinden in de conclusies en aanbevelingen van de commissie. De aanbevelingen van de visitatiecommissie zijn vertaald in actiepunten.

2.2.11

Strategiedag bestuur

Het pensioenfondsbestuur heeft op 16 april 2013 een strategiedag gehouden. Een aantal belangrijke strategische onderwerpen werd gezamenlijk doorgesproken: - de investment beliefs van het pensioenfondsbestuur; - de evaluatie van het crisisplan van het pensioenfonds; - de uitkomsten van de visitatie door de visitatiecommissie; - de ontwikkelingen in pensioenland en de voortgang van de discussie in de CAO Werkgroep Pensioen; - de invulling van het OWASE Pensioenforum.

2.2.12

Bestuursvergadering 20 mei 2014

Op 20 mei 2014 heeft de bestuursvergadering over de jaarstukken plaatsgevonden. In deze vergadering heeft het pensioenfondsbestuur de jaarstukken over het boekjaar 2013 behandeld en formeel vastgesteld.

2.3

Pensioenparagraaf

De pensioenregeling die Stichting Pensioenfonds OWASE uitvoert is een voorwaardelijk geïndexeerde middelloon-pensioenregeling op basis van een uitkeringsovereenkomst met gemaximeerde werkgeverspremie en met opbouw nabestaandenpensioen. Bovendien voorziet de pensioenregeling in een arbeidsongeschiktheidspensioen op risicobasis, een tijdelijk nabestaandenpensioen op risicobasis en een wezenpensioen op risicobasis. De belangrijkste kenmerken van de pensioenregeling: het opbouwpercentage voor het levenslang ouderdomspensioen is tot 1 januari 2014 in beginsel 2,15% (NB. voor het kalenderjaar 2013 geldt een verlaagd opbouwpercentage van 1,65%); de franchise in de ouderdomspensioenregeling is per 1 juli 2012 vastgesteld op € 14.808; de ploegentoeslag is voor de deelnemers, die onder de OWASE CAO vallen, voor 50% in het pensioengevend salaris opgenomen; voor de deelnemers die onder de RPC CAO vallen is het oude percentage van 20% blijven gelden; de pensioenpremie komt voor 75% voor rekening van de werkgever en voor 25% voor rekening van de werknemer. De totale pensioenpremie is momenteel vastgesteld op 30% van de pensioengrondslag; er geldt een flexibele ingangsdatum van het ouderdomspensioen (eerder dan de pensioenleeftijd van 65 jaar, of later maar uiterlijk de 1e dag van de maand waarin de AOW van de deelnemer ingaat)

Jaarverslag


pagina

17

-

het tijdelijk nabestaandenpensioen is vastgesteld op € 7.000 per jaar; het arbeidsongeschiktheidspensioen heeft een excedent-onderdeel voor inkomens boven het maximale WAO of WIA-dagloon; tijdens volledige arbeidsongeschiktheid (WAO of WIA) vindt de opbouw van ouderdomspensioen voor 70% plaats. Voor gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid is een opbouwstaffel vastgesteld.

De belangrijkste wijzigingen van het pensioenreglement in 2013 zijn: de verlaging per 1 januari 2013 van het opbouwpercentage voor de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken in het kalenderjaar 2013; per 1 juli 2013 is in het reglement verduidelijkt dat de deelnemer alsnog een aanvullende uitkering krijgt wanneer door het tekortschieten van de werkgever een te lage pensioenuitkering wordt uitbetaald; per 1 juli 2013 geldt bij het arbeidsongeschiktheidspensioen dat behalve bij een IVA-uitkering ook bij een WGA-uitkering wegens volledige arbeidsongeschiktheid een eventuele aanvulling van die WIAuitkeringen plaatsvindt vanuit het pensioenfonds en dat ook bij een WGA-uitkering wegens volledige arbeidsongeschiktheid de opbouw van het ouderdomspensioen gedeeltelijk wordt voortgezet onder vrijstelling van premiebetaling.

2.3.1

Toeslagbeleid

Het indexatiebeleid van Stichting Pensioenfonds OWASE heeft een strikt voorwaardelijk karakter. Als sprake zou zijn geweest van een onvoorwaardelijk indexatiebeleid, dan had het pensioenfonds voor indexaties een reserve moeten aanhouden, maar voor het opbouwen en aanhouden van een dergelijke reserve ontbreken de financiële middelen. Het pensioenfonds heeft wel de ambitie om de indexaties zoveel als mogelijk is te realiseren. De indexaties moeten echter gefinancierd worden uit de vrije reserve van het pensioenfonds (lees: uit de beleggingsopbrengsten). Indexatieambitie De indexatieambitie van het pensioenfonds luidt als volgt: - Het bestuur streeft er naar om de pensioenaanspraken van actieve deelnemers per de data van de collectieve OWASE CAO-verhogingen te indexeren overeenkomstig de OWASE CAO-loonindex. Zij kunnen voor de toekomst geen rechten ontlenen aan een verleende indexatie en aan de verwachting voor de komende jaren. - Het bestuur streeft er naar om halfjaarlijks de pensioenuitkeringen van de gepensioneerden en de pensioenaanspraken van gewezen deelnemers te indexeren op basis van de CBS-consumentenprijsindex (alle huishoudens, afgeleid). Zij kunnen voor de toekomst geen rechten ontlenen aan een verleende indexatie en aan de verwachting voor de komende jaren. Indexatiekader De voorziening pensioenverplichtingen wordt onder het Financiële Toetsingskader (FTK) vastgesteld op basis van de rentetermijnstructuur. Ook bij het vaststellen van de dekkingsgraad van het pensioenfonds wordt uitgegaan van deze rentetermijnstructuur. Er wordt een nominale dekkingsgraad bepaald. Op basis van deze nominale dekkingsgraad beoordeelt het bestuur of er op dat moment voldoende financiële middelen zijn om indexaties toe te kennen. Zoals reeds aangegeven wordt voor indexaties door het pensioenfonds geen geld gereserveerd. Als de financiële situatie van het pensioenfonds dat toelaat kan het bestuur besluiten om de pensioenuitkeringen en de pensioenaanspraken aan te passen aan de loon- en prijsstijgingen. Voor de eventuele indexatie van de pensioenaanspraken van de actieve deelnemers in de pensioenregeling bekijkt het bestuur eerst óf sprake is van looninflatie en zo ja, hoe hoog deze is. Het bestuur gaat daarbij uit van de collectieve OWASE CAO-verhogingen, de zgn. loonindex. Voor de eventuele indexatie van de pensioenuitkeringen van pensioengerechtigden en voor de pensioenaanspraken van gewezen deelnemers in de pensioenregeling bekijkt het bestuur eerst óf sprake is van prijsinflatie en zo ja, hoe hoog deze is. Het bestuur gaat daarbij uit van de prijsindexcijfers die door het Centraal Bureau voor de Statistiek worden vastgesteld (CPI alle huishoudens, afgeleid), de zgn. prijsindex. Het bestuur bekijkt vervolgens hoe de financiële situatie van het pensioenfonds is. Het pensioenfonds moet op elk moment voldoende financiële middelen hebben om aan al zijn financiële verplichtingen te voldoen (bijvoorbeeld het uitbetalen van de pensioenuitkeringen) en moet tevens nog een reserve

Jaarverslag


pagina

18

hebben. In totaal dient het pensioenfonds ten minste een zgn. dekkingsgraad van 104,25% te hebben (100% voor de verplichtingen plus 4,25% voor de reserve).

Als de dekkingsgraad onder 104,25% zakt heeft het pensioenfonds een zgn. dekkingstekort. Als het pensioenfonds een dekkingsgraad van 104,25% heeft, heeft het geen financiële middelen om de pensioenuitkeringen en pensioenaanspraken te indexeren. Door te indexeren worden de verplichtingen van het pensioenfonds namelijk groter en aan grotere verplichtingen kan het pensioenfonds op dat moment niet voldoen. Naast de hiervoor genoemde reserve van 4,25% moet het pensioenfonds nog een aantal financiële reserves aanhouden. Deze reserves dienen om eventuele risico’s te kunnen opvangen (zoals een hele lage rentestand of het inzakken van de aandelenkoersen). Als het pensioenfonds onvoldoende financiële middelen heeft om alle reserves aan te houden heeft het pensioenfonds een zgn. reservetekort. Als geen sprake is van een reservetekort heeft het pensioenfonds op dat moment in beginsel voldoende middelen om de pensioenuitkeringen en de pensioenaanspraken volledig te indexeren en kan het bestuur bij de vaststelling van het indexatiepercentage zelfs rekening houden met indexaties die in het verleden niet konden plaatsvinden (maar dan mag door deze zgn. inhaalindexatie niet alsnog een reservetekort ontstaan). De grens voor volledig indexeren ligt op 100% van de reservetekortgrens. Als geen sprake is van een dekkingstekort maar wel van een reservetekort kan het bestuur besluiten de pensioenaanspraken gedeeltelijk te indexeren. Het bestuur hanteert daarvoor de zgn. lineaire indexatie-methode. De voor het bepalen van de financiële situatie relevante ijkdatum is de situatie één maand vóór de beoogde indexatieverlening. - Voor de eventuele indexatie van de pensioenaanspraken van de actieve deelnemers gaat het bestuur uit van de datum van de collectieve OWASE CAO-verhoging. Het bestuur beoordeelt de financiële situatie van het pensioenfonds op de datum die één maand vóór de beoogde indexatiedatum ligt. - Voor de eventuele indexatie van de pensioenuitkeringen van pensioengerechtigden en voor de pensioenaanspraken van gewezen deelnemers beoordeelt het bestuur twee keer per jaar - per 1 januari en per 1 juli - of de pensioenuitkeringen en de pensioenaanspraken geïndexeerd kunnen worden. Het bestuur beoordeelt de financiële situatie van het pensioenfonds op de datum die één maand vóór de beoogde indexatiedatum ligt. Voor de beoordeling of sprake is geweest van prijsinflatie kijkt het bestuur of de prijsindex is gestegen in de referteperiode van april tot oktober, resp. van oktober tot april (referteperiode van een halfjaar). Zoals reeds vermeld is het indexatiebeleid strikt voorwaardelijk. Het pensioenfondsbestuur beslist op basis van de actuele financiële situatie of en in hoeverre de pensioenaanspraken per een bepaalde datum kunnen worden aangepast. Als dat nodig is kan het bestuur eventueel ook andere factoren bij zijn beslissing laten meewegen. Geen indexatie per 1 januari 2013 Het pensioenfondsbestuur heeft in de bestuursvergadering van 15 januari 2013 beoordeeld of de pensioenen per 1 januari 2013 geïndexeerd kunnen worden. Volgens het CBS waren de prijzen over de referteperiode van april 2012 tot oktober 2012 gestegen met 0,92% (CPI alle huishoudens, afgeleid). De dekkingsgraad van het pensioenfonds was 107,2% op de zgn. ijkdatum van 1 december 2012. En 108,0% op de beoogde indexatiedatum van 1 januari 2013. Het pensioenfonds kan gedeeltelijk indexeren als er sprake is van een reservetekort, maar niet van een dekkingstekort. Van een dekkingstekort is sprake wanneer de dekkingsgraad van het pensioenfonds lager is dan 104,25%. Dat was op dat moment niet het geval. Maar er was wel sprake van een reservetekort. Als uitsluitend gekeken zou worden naar de grenzen die het pensioenfonds voor zijn indexatiebeleid hanteert, dan had een gedeeltelijke indexatie van 0,22% toegekend kunnen worden. Het pensioenfonds had echter op dat moment als beleid dat eerst een verlaging van het opbouwpercentage ongedaan gemaakt diende te worden, alvorens er weer indexaties toegekend konden worden. Het opbouwpercentage werd in 2013 verlaagd van 2,15% naar 1,65% en die verlaging gold voor het hele kalenderjaar 2013 en zou op zijn vroegst pas begin 2014 - afhankelijk van de financiële positie van het pensioenfonds op 31 december 2013 - ongedaan gemaakt kunnen worden. Het bestuur heeft in maart 2013 besloten tot aanpassing van dit beleid. De reparatie van de opbouwverlaging en de voorwaardelijke indexaties hebben verschillende financieringsbronnen en zouden naar het oordeel van het bestuur niet afhankelijk van elkaar moeten zijn. Het bestuur heeft daarom besloten om de reparatievolgorde (per toekomende datum) aan te passen.

Jaarverslag


pagina

19

Het pensioenfondsbestuur heeft op 15 januari 2013 - mede vanwege de broze financiële situatie van het pensioenfonds - besloten om de gedeeltelijke indexatie per 1 januari 2013 niet toe te kennen. Voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers was daardoor sprake van een niet gecompenseerde prijsstijging van 0,92%. In totaal was per 1 januari 2013 voor deze groep sprake van een indexatieachterstand van 3,04%. Voor de actieve deelnemers was op deze datum sprake van een (ongewijzigde) indexatieachterstand van 2,67%. Gedeeltelijke indexatie per 1 juli 2013 Het pensioenfondsbestuur heeft in de bestuursvergadering van 2 juli 2013 beoordeeld of de pensioenen per 1 juli 2013 geïndexeerd kunnen worden. Volgens het CBS waren de prijzen over de referteperiode van oktober 2012 tot april 2013 gestegen met 0,58% (CPI alle huishoudens, afgeleid). De dekkingsgraad van het pensioenfonds was 109,8% op de zgn. ijkdatum van 1 juni 2013. En 106,7% op de beoogde indexatiedatum van 1 juli 2013. Het pensioenfonds kan gedeeltelijk indexeren als er sprake is van een reservetekort, maar niet van een dekkingstekort. Van een dekkingstekort is sprake wanneer de dekkingsgraad van het pensioenfonds lager is dan 104,25%. Dat was op dat moment niet het geval. Maar er was wel sprake van een reservetekort. Er zou een gedeeltelijke indexatie van 0,25% toegekend kunnen worden (deelfactor 0,43). Zoals reeds vermeld had het bestuur in maart besloten om de zgn. reparatievolgorde aan te passen: er hoefde niet gewacht te worden met het toekennen van een eventuele indexatie totdat de verlaging van het opbouwpercentage ongedaan was gemaakt. Het bestuur heeft besloten om aan de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers per 1 juli 2013 een gedeeltelijke indexatie van 0,25% toe te kennen. Na het toekennen van deze gedeeltelijke indexatie bleef er per 1 juli 2013 nog een niet gecompenseerde prijsstijging over van 0,33%. Als rekening wordt gehouden met inflatie op inflatie was er per 1 juli 2013 sprake van een cumulatieve indexatieachterstand van totaal 3,38%. Voor de actieve deelnemers was onverminderd sprake van een indexatieachterstand van 2,67%. Sinds 1 juli 2012 had er geen nieuwe CAO-verhoging plaats gevonden.

2.3.2

Verwachte en gerealiseerde wijzigingen in het komend jaar

Gedeeltelijke indexatie per 1 januari 2014 Het pensioenfondsbestuur heeft in de bestuursvergadering van 14 januari 2014 beoordeeld of de pensioenen per 1 januari 2014 geïndexeerd kunnen worden. Volgens het CBS waren de prijzen over de referteperiode van april 2013 tot oktober 2013 gestegen met 0,49% (CPI alle huishoudens, afgeleid). De dekkingsgraad van het pensioenfonds was 117,4% op de zgn. ijkdatum van 1 december 2013. En 116,5% op de beoogde indexatiedatum van 1 januari 2014. Het pensioenfonds kan gedeeltelijk indexeren als er sprake is van een reservetekort, maar niet van een dekkingstekort. Van een dekkingstekort is sprake wanneer de dekkingsgraad van het pensioenfonds lager is dan 104,25%. Dat was op dat moment niet het geval. Maar er was wel sprake van een reservetekort. Er zou een gedeeltelijke indexatie van 0,44% toegekend kunnen worden (deelfactor 0,93). Het bestuur heeft besloten om aan de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers per 1 januari 2014 een gedeeltelijke indexatie van 0,44% toe te kennen. Na het toekennen van deze gedeeltelijke indexatie bleef er per 1 januari 2014 nog een niet gecompenseerde prijsstijging over van 0,05%. Als rekening wordt gehouden met inflatie op inflatie was er per 1 januari 2014 sprake van een cumulatieve indexatieachterstand van totaal 3,43%. Voor de actieve deelnemers was onverminderd sprake van een indexatieachterstand van 2,67%. Sinds 1 juli 2012 had er geen nieuwe CAO-verhoging plaats gevonden. Het bestuur probeert de gemiste indexaties op een latere datum alsnog toe te kennen zodra de financiële situatie van het pensioenfonds dat weer toelaat. Het bestuur zal in juli 2014 beoordelen of er per 1 juli 2014 eventueel – indien mogelijk – weer een voorwaardelijke indexatie toegekend kan worden. Aanpassing pensioenregeling aan het fiscale kader per 1 januari 2014 Per 1 januari 2014 is het fiscale kader vernauwd. CAO-partijen bij de OWASE CAO hebben besloten om het jaar 2014 als overgangsjaar te beschouwen en om voor dat jaar alleen de wettelijk vereiste aanpassingen door te voeren. De structurele wijzigingen zullen pas in 2015 worden doorgevoerd. De pensioenleeftijd blijft in 2014 dan ook 65 jaar. Wel hebben de deelnemers de mogelijkheid gekregen om hun pensioendatum uit te stellen tot de 1e dag van de maand waarin de AOW ingaat, mits de deelnemer ook daadwerkelijk blijft doorwerken tot deze datum. Ook diende het opbouwpercentage van nieuwe

Jaarverslag


pagina

20

pensioenaanspraken aangepast te worden aan de nieuwe belastingregels. Volgens de belastingdienst komt een maximaal opbouwpercentage van 2,15% bij een hogere pensioenleeftijd van 67 jaar overeen met een maximaal opbouwpercentage van 1,84% bij een pensioenleeftijd van 65 jaar. Het pensioenreglement is per 1 januari 2014 aan deze fiscale maxima aangepast. Het percentage van 1,84% kan in 2014 met de huidige pensioenpremie echter niet worden gefinancierd. De opbouw van nieuwe aanspraken dient voor het jaar 2014 verlaagd te worden met 0,09% van 1,84% naar 1,75%. De opbouw van nieuwe pensioenaanspraken moest ook in het onderhavige boekjaar van 2013 worden verlaagd: met 0,5% van 2,15% naar 1,65%. CAO Werkgroep Pensioen CAO-partijen hebben een pensioenwerkgroep ingesteld, de CAO Werkgroep Pensioen, met als taakopdracht: “de werkgroep inventariseert, onderzoekt de haalbaarheid en de implicaties van noodzakelijke en gewenste aanpassingen van de pensioenregeling en adviseert CAO-partijen partijneutraal.” Ook vertegenwoordigers van het pensioenfondsbestuur en het pensioenbureau zitten in deze werkgroep. De inzet is een solide, toekomstbestendige pensioenregeling voor OWASE waarin alle partijen zich herkennen De werkgroep kijkt o.a. naar: de nieuwe fiscale kaders; het nieuwe financiële toetsingskader; de financiële opzet van de pensioenregeling cq. het pensioenfonds; de hoogte van de pensioenpremie; de hoogte van het opbouwpercentage; de hoogte van de franchise; de hoogte van de pensioenleeftijd voor de nieuwe en voor de bestaande pensioenopbouw; de pensioengevende loonbestanddelen (waaronder de ploegentoeslag); de diverse pensioenonderdelen: ouderdomspensioen, nabestaandenpensioen, arbeidsongeschiktheidspensioen; de indexatieambitie van het pensioenfonds en het indexatiekader; de keuze voor een nominaal kader of een reëel kader. Aangezien de contouren van het nieuwe Nederlandse pensioenstelsel nog niet helder zijn, is momenteel ook nog niet duidelijk op welke wijze de OWASE-pensioenregeling aangepast dient te worden. De huidige regeling zal echter hoe dan ook ingrijpend gewijzigd worden. Duidelijk is in elk geval al wel dat het fiscale kader per 1 januari 2015 wordt versoberd. De werkgroep streeft er naar om in de tweede helft van 2014 advies uit te brengen aan CAO-partijen.

2.4

Beleggingenparagraaf

2.4.1

Algemeen en beleggingsproces

Het bestuur heeft een beleggingscommissie ingesteld die in 2013 bestond uit twee bestuursleden en twee externe leden. Het ene externe lid is de heer R.M. Botter, pensioengerechtigde en oud-lid van het pensioenfondsbestuur. De heer A.J.M. Bruijne - corporate director Treasury and Investor Relations bij Wavin - was de externe voorzitter van de beleggingscommissie (zie paragraaf 1.2.5). In verband met het terugtreden van de heer Bruijne per 1 juli 2013 is het pensioenfonds momenteel op zoek naar een andere externe voorzitter van de commissie. In de tussentijd neemt de heer Brookhuis (bestuurslid en lid van de commissie) de voorzittersfunctie waar. De heer J. Boot van Insinger de Beaufort is de beleggingsadviseur van het pensioenfonds. Towers Watson verzorgt de performancerapportages. Het pensioenbureau verzorgt de beleggingsrapportages en voert - op basis van de besluiten van het bestuur en van de beleggingscommissie - de wijzigingen in de beleggingsportefeuille door. Het pensioenbureau zorgt tevens voor de ambtelijke ondersteuning, de beleidsvoorbereiding en coördineert de beleggingsadministratie. Het bestuur bepaalt de hoofdlijnen van het te voeren beleggingsbeleid door middel van de vaststelling van de lange termijn ALM-benchmark. Hiertoe wordt periodiek een Asset Liability Management (ALM) studie uitgevoerd. In een ALM-studie worden, op basis van bepaalde uitgangspunten, lange termijn prognoses gemaakt waarbij de ontwikkelingen van de bezittingen en de verplichtingen tegen elkaar worden afgezet. De laatste ALM-studie is in 2010 uitgevoerd. In 2011 zijn op basis van de uitkomsten van deze ALM-studie de hoofdlijnen van het beleggingsbeleid geactualiseerd. Per 10 juli 2012 werden de ALM-benchmarks en

Jaarverslag


pagina

21

de SAA-beheerruimte nog enigszins bijgesteld. Deze zijn op dit moment nog steeds van toepassing. De SAA-beheerruimte geeft aan binnen welke marges de beleggingscommissie, na advies van de beleggingsadviseur, op strategisch niveau mag afwijken van de ALM-benchmark. Dit SAA-beheer (Strategische Asset Allocatie-beheer) is gebaseerd op de verwachtingen op middellange termijn en de timing van de strategische aanpassingen. De SAA-benchmark die door de beleggingscommissie wordt vastgesteld, wordt opgesplitst in mandaten die door mandaatbeheerders deels op actieve wijze worden beheerd. Ook de implementatie hiervan en de aansturing van de mandaatbeheerders is de verantwoordelijkheid van de beleggingscommissie, ondersteund door de beleggingsadviseur, door Towers Watson en door het pensioenbureau. De behaalde rendementen van de ALM-benchmark, de SAAbenchmark en de mandaten worden gemeten zodat duidelijk wordt hoe het behaalde pensioenfondsrendement is opgebouwd en op basis van welke beslissingen dit rendement tot stand is gekomen.

2.4.2

Beleggingsklimaat en het beleggingsresultaat

De markten werden in 2013 beheerst door het monetaire beleid van de belangrijkste centrale banken. In 2012 was het vooral de ECB die van zich deed spreken met het ter beschikking stellen van meer dan € 1.000 mrd. aan 3-jaars leningen aan Europese banken en de belofte van voorzitter Draghi in juli 2012 tot ‘alles’ bereid te zijn om de euro te steunen. Eind 2012 namen de Amerikaanse FED en de Bank of Japan het stokje over van de ECB met de aankondiging van omvangrijke kwantitatieve verruimingsprogramma’s. Het QE3-programma van de FED trok de meeste aandacht, maar het Japanse programma was naar verhouding het grootst. Het koersverlies van de dollar ten opzichte van de euro bleef in 2013 beperkt tot 4%, maar de yen verloor 21%. Vooral de Japanse en Amerikaanse aandelenmarkten wisten te profiteren van de omvangrijke liquiditeit, met koerswinsten van 57% voor de Japanse Nikkei en van bijvoorbeeld 41% voor de Amerikaanse technologiebeurs Nasdaq. Voor eurobeleggers ging een groot gedeelte van de Japanse koerswinsten weliswaar verloren aan de forse verzwakking van de yen, maar ook in euro’s uitgedrukt behoorde de Nikkei nog tot de beter presterende markten met een koerswinst van 23%. In euro’s uitgedrukt bereikte de Japanse aandelenmarkt echter al eind mei haar hoogste niveau, terwijl zij in yen nog doorsteeg tot het einde van het jaar. De Europese aandelenmarkten profiteerden in mindere mate van het zeer ruime monetaire beleid, zodat de koersstijgingen in de meeste Europese landen beperkt bleven tot circa 20%. De MSCI Europe index boekte, inclusief dividend, een resultaat van circa 19%. Doordat zowel in de VS als in Europa de stijging van de bedrijfswinsten zeer beperkt was, liepen de koers-winstverhoudingen in de loop van het jaar sterk op tot bijna 20 in de VS en circa 15 in Europa. Grootste slachtoffers in 2013 waren de opkomende landen, die vooral te lijden hadden van de aankondiging van de FED in mei 2013 dat het lopende QE3 programma mogelijk later in het jaar op een lager pitje zou worden gezet (‘tapering’). Dit was het signaal voor beleggers om niet alleen hun obligaties te verkopen, maar ook om zich terug te trekken uit de opkomende landen. Hierdoor kwamen niet alleen de obligaties, maar ook de aandelen en de valuta’s in veel van die landen zwaar onder druk. De MSCI Emerging Markets aandelenindex verloor, inclusief dividend, bijna 7% in 2013, in sterk contrast tot de vaak hoge winsten in de westerse markten en Japan. Nadat de obligatiemarkten in 2012 nog flinke winsten hadden geboekt, werden ook zij slachtoffer van de taperingvoornemens van de FED. De rente op Amerikaanse 10-jaars staatsobligaties verdubbelde bijna, van 1,6% begin mei 2013 tot 3,0% begin september. Op dit hoge niveau werd het jaar ook afgesloten. De Duitse 10-jaars rente vertoonde een vergelijkbare ontwikkeling, zij het op een veel lager niveau: een stijging van 1,2% begin mei 2013 tot 2,0% begin september. Door de rentestijging daalde de waarde van de bestaande staatsobligaties. De bestaande bedrijfsobligaties stegen juist in waarde. Zij profiteerden van dalende risicopremies, waardoor vooral de reeds bestaande meer risicovolle bedrijfsobligaties nog een duidelijk positief rendement konden boeken. Europese high yield obligaties realiseerden, inclusief lopende rente, zelfs een rendement van circa 10%. Onder de alternatieve beleggingen liepen de rendementen sterk uiteen. Converteerbare obligaties profiteerden van de sterke aandelenmarkten en boekten een positief rendement van circa 13%. Ook Europees onroerend goed had een goed jaar met een totaalrendement van ruim 10%. Hedgefondsen beleefden een redelijk goed jaar met een rendement van circa 6%. Goud behoorde echter tot de grootste slachtoffers van de taperingvoornemens van de FED: in euro’s uitgedrukt daalde de goudprijs met ruim 30%. Door de stijging van de reële rente verloren westerse beleggers hun belangstelling voor het edelmetaal. De vraag van beleggers uit het oosten, en dan met name de grote aankopen van de Chinese centrale bank, bleken niet voldoende om een forse prijsdaling te voorkomen. Ook de prijzen van andere

Jaarverslag


pagina

22

grondstoffen stonden vrijwel het hele jaar onder druk, met een gemiddeld verlies van circa 13% in euro’s tot gevolg. Beleggingsbeslissingen Januari 2013: Verkoop € 6 mln. € 7 mln. € 5,3 mln.

Onderhandse lening Beursgenoteerd vastgoed Europese bedrijfsobligaties

Aankoop € 6,3 mln. € 9 mln. € 2 mln. € 1 mln.

Staatslening Aandelen Europa Aandelen Noord Amerika Aandelen Azië overig

De onderhandse lening werd volgens schema afgelost, de opbrengst werd belegd in een staatslening met een lange looptijd. De rente op leningen met een lange looptijd was gestegen waardoor het verwachte rendement aantrekkelijk werd. Nadat de waardering van de bedrijfsobligaties was toegenomen door de afname van risicopremies werden deze obligaties verkocht vanwege de overweging van deze categorie ten opzichte van de ALM doelstelling en om winst te nemen. Vastgoed werd deels verkocht na een flinke herwaardering en een lagere rendementsverwachting dan voor aandelen. Met deze transacties werd de weging van aandelen verhoogd richting de ALM doelstelling van 40%. De vooruitzichten voor regio’s liepen niet sterk uiteen zodat gekozen is voor een spreiding over diverse markten. Februari 2013: Verkoop €9

Europese bedrijfsobligaties

Aankoop € 2,5 mln. € 2,5 mln.

Aandelen Europa Aandelen Noord Amerika

De rendementsvooruitzichten voor bedrijfsobligaties waren inmiddels afgenomen, dit was aanleiding om het belang in vastrentende waarden verder te verlagen ten gunste van aandelen en uitbreiding van de liquiditeiten. Er was geen aanleiding om in een specifieke regio te beleggen. Maart 2013: Verkoop

Aankoop € 5 mln. € 5,2 mln.

Aandelen Europa Aandelen Noord Amerika

In vervolg op de beslissing in februari werd in maart eveneens belegd in aandelen gespreid over Noord Amerika en Europa. Juni 2013: Verkoop € 5,5 mln. € 33 mln.

Aankoop High Yield bedrijfsobligaties Hoog dividend aandelen

€ 33 mln.

Wereldwijde kwaliteitsaandelen

Aanleiding voor de verkoop van de high yield bedrijfsobligaties was dat er op termijn - nadat de waardering was toegenomen door daling van de risicopremies - voor deze categorie een forse koerscorrectie werd verwacht vanwege een massale uitstroom uit deze categorie als gevolg van een rentestijging in de VS. Daarnaast werd een relatief lager rendement verwacht op deze bedrijfsobligaties dan op aandelen. Bovendien was deze sector nog steeds licht overwogen ten opzichte van de ALM doelstelling. De vrijgekomen liquide middelen werden tijdelijk op spaarrekeningen geplaatst. In de categorie aandelen werd een wijziging van beheerder doorgevoerd. Een fonds met als focus bedrijven die een hoog dividend uitkeren werd verkocht nadat de beheerder geruime tijd onder zijn benchmark had gepresteerd. De beleggingscommissie heeft na een selectieprocedure gekozen voor een beheerder met een ander, defensiever beleid. Dit fonds belegt wereldwijd in ondernemingen van goede kwaliteit met een goed management. Deze belegging is voornamelijk bedoeld als lange termijn belegging. In een neergaande markt wordt verwacht dat dit fonds beter zijn waarde behoudt. Juli 2013: Verkoop € 15,5 mln. € 83 mln. € 122 mln.

Commodities, goud Staatsleningen LDI fonds

Aankoop € 7,6 mln. € 205 mln.

Wereldwijde kwaliteitsaandelen Matching mandaat

In 2008 werd een goudpositie ingenomen als hedge tegen onrust in de wereld. Medio 2013 waren er

Jaarverslag


pagina

23

minder zorgen over de algehele economie in de VS en ook het vertrouwen in de Eurozone was toegenomen. De FED had aangekondigd dat de verruimingsmaatregelen voorzichtig zouden worden afgebouwd. De zorgen over de financiële sector waren afgenomen. Hiermee werd de lange termijn opgaande trend van ‘goud’ doorbroken. Vanaf het vierde kwartaal 2012 was de goudprijs onder druk komen te staan door afbouw van speculatieve posities. Een verdere daling werd niet uitgesloten en werd groter geacht dan de kans dat de prijs zou stijgen. Dit was aanleiding om de goudpositie geheel te verkopen. Gedeeltelijk werd de opbrengst liquide aangehouden, deels werd de opbrengst belegd in het wereldwijde aandelen fonds (zie wijziging beheerder in juni). Matching mandaat Na een selectieprocedure werd in een gezamenlijke vergadering van het bestuur en de beleggingscommissie besloten tot wijziging van het rente afdekkingsbeleid en tot de aanstelling van een nieuwe beheerder. De renteafdekking werd herzien tot een beleid waarbij fijnmaziger de vastrentende waarden werden afgestemd op de verplichtingen van OWASE. Tot medio 2013 vond dit plaats op basis van een indeling van een beperkt aantal klassen waarin de verplichtingen waren ingedeeld, dit werd gewijzigd in 13 klassen over de gehele looptijd van de verplichtingen. De eigen portefeuille aan staatsleningen werd grotendeels ingebracht in een beleggingsfonds, het belang in het LDI mandaat werd op basis van een transitieplan eveneens ingebracht. Augustus 2013: Verkoop

Aankoop € 5 mln.

Italiaanse staatslening

Deze lening werd aangeschaft omdat de liquiditeiten-positie na de transacties van juli de toegestane beleidsruimte van 5% overschreed. De lening werd gezien als een aantrekkelijk alternatief voor kasgeld, vooral vanwege de al eerder genoemde Draghi garantie voor de leningen van de Zuid Europese landen. December 2013: Verkoop € 5,1 mln. Italiaanse staatslening € 5 mln. Converteerbare obligaties € 5 mln. Aandelen Noord Amerika

Aankoop € 10 mln. € 5 mln. € 5 mln. € 5,4 mln.

Staatslening Beursgenoteerd vastgoed Wereld wijde bedrijfsobligaties Herinvesteren dividend uitkering wereldwijde kwaliteitsaandelen

De Italiaanse staatslening werd verkocht. Door de dalende rente voor Italiaanse staatsleningen, was de waarde gestegen. Met de verkoop werd, over de korte periode waarin deze belegging werd aangehouden, een winst gerealiseerd van afgerond € 0,1 mln., op jaarbasis een rendement van 7%. De converteerbare obligaties en de aandelen Noord Amerika werden verkocht om winst te nemen op deze beleggingen en om de in oktober ontstane overweging van zakelijke waarden te verlagen tot 44%. De converteerbare obligaties waren in 2012/2013 sterk gestegen in waarde, daardoor werd hetverwachtte rendement lager ingeschat dan voor zakelijke waarden. De aandelen in Noord Amerika lieten in 2013 een performance zien van 23,7%, hoger dan de Europese aandelen (20,2%). Het potentieel van de Europese aandelen werd hoger ingeschat en daarom werden de Noord Amerikaanse aandelen verkocht. De opbrengst werd belegd in een Nederlandse staatslening met een lange looptijd (2033) en in wereldwijde bedrijfsobligaties. Een deel van de kasgelden werd gebruikt voor beleggingen in beursgenoteerd Europees vastgoed. De vastgoedmarkt in Europa bleef achter bij de ontwikkeling van de aandelen in Europa, verwacht werd dat vastgoed het beter zal doen dan de Europese aandelen. Beoordeling uitgevoerde transacties in 2013 Om vast te stellen of de transacties het gewenste resultaat hebben opgeleverd, werd een analyse uitgevoerd naar de effecten. Hierbij werd gekeken naar een situatie alsof er geen verkopen hadden plaatsgevonden. Tevens werd beoordeeld of de combinatie van verkoop en vervangende aankoop positief is geweest. Resultaat bij een ongewijzigde portefeuille Vastrentende waarden Voor de wijziging ten aanzien van de rente-afdekking was het effect van de transacties moeilijk te bepalen. De aanpak in het nieuwe mandaat is veel gedetailleerder dan de grofmazige aanpak die ten grondslag lag aan de belegging in de LDI fondsen van Robeco. Na het uittreden van OWASE uit de LDI

Jaarverslag


pagina

24

fondsen, werden deze fondsen opgeheven en bestonden ze niet meer. Door het ontbreken van relevante koersinformatie per einde van het jaar kon het resultaat niet goed worden bepaald. Zakelijke waarden Het totaal resultaat op transacties in zakelijke waarden werd positief beïnvloed door de verkopen. Als de beleggingen niet zouden zijn verkocht, had dit geleid tot een verlies van circa € 8,9 mln. Resultaat op de aangekochte beleggingen Hierbij is uitgegaan van de verschillen in koers op moment van de transactie en het einde van het verslagjaar van het verkochte fonds ten opzichte van het resultaat op de aangeschafte belegging. Vanuit het perspectief van de koersontwikkeling van de aankopen werd in vrijwel alle gevallen een positief resultaat geboekt na aanschaf; de totale positieve bijdrage bedroeg circa € 5,5 mln.

2.4.3

Performance-analyse

In absolute termen was er sprake van een positief rendement over het jaar 2013 (zie tabel). Over het jaar 2013 heeft de beleggingsportefeuille een rendement van 4,4% behaald. Ten opzichte van de ALM-benchmark heeft de portefeuille een underperformance behaald van 0,5%. Zonder de valuta-afdekking was de bijdrage van SAA en mandaatbeheer circa 1,1% negatief. De bijdrage van SAA en mandaatbeheer zijn afzonderlijk weergegeven in onderstaande tabellen met de performance over 2013 en 2012. In de laatste tabel wordt de bijdrage per subcategorie aan het totaal rendement weergegeven. Toelichting op de performancebijdrage van de Strategische Asset Allocatie en bijdrage mandaat beheerders De bijdrage van de strategische asset allocatie werd veroorzaakt door verschillen in werkelijk rendement van de portefeuille ten opzichte van de ALM benchmark en het gewicht van de belegging ten opzichte van de ALM allocatie. De bijdrage van de mandaatbeheerders werd veroorzaakt doordat de het resultaat van de belegging afwijkt van de benchmark. Vastrentende waarden Staatsobligaties en bedrijfsobligaties: Opvallend was het negatieve resultaat op staatsobligaties. OWASE belegt in Europese staatsobligaties van de landen Nederland, Finland, Oostenrijk, Frankrijk en Duitsland. De belegging in de Italiaanse lening was een tactische keuze. Het resultaat ten opzichte van de ALM benchmark (JP Morgan EMU index) werd grotendeels veroorzaakt doordat de ALM benchmark is gebaseerd op een brede samenstelling van de hele obligatiemarkt in Europa (inclusief bedrijfsobligaties en de zwakkere zuidelijke landen) terwijl de staatsobligaties bij OWASE een beperkt deel van de markt beslaan. Hierdoor heeft OWASE minder kunnen profiteren van de gedaalde rentes op staatsobligaties van bijvoorbeeld Spanje en Italië dan de benchmark. In 2014 zal binnen de ALM studie de gebruikte benchmark voor staatsleningen worden heroverwogen. Bedrijfsobligaties bleven licht achter doordat in deze categorie een onderhandse lening werd verantwoord. Deze lening wordt gewaardeerd tegen nominale waarde waardoor geen beleggingsrendement wordt gerealiseerd. De waardering is tegen nominale waarde omdat bij aflossing voor de einddatum de nominale waarde van de lening wordt uitgekeerd. Inflation linked bonds OWASE belegde niet meer in inflation linked bonds. Dit droeg in 2013 positief bij aan het resultaat. Zakelijke waarden Aandelen Noord Amerika en Europa Onder aandelen Noord Amerika worden zowel de aandelen Noord Amerika als wereldwijde aandelen fondsen gepresenteerd. De wereldwijde fondsen lieten een negatieve performance zien ten opzichte van de ALM-benchmark, de aandelen Noord Amerika een positieve performance ten opzichte van de ALM

Jaarverslag


pagina

25

benchmark. De overweging naar deze aandelen droeg positief bij. De goede relatieve performance van de categorie aandelen Europa was toe te rekenen aan beide beheerders in deze regio en een overweging ten opzichte van de ALM allocatie. De performance was beter dan de ALM benchmark. Emerging Markets Deze belegging bleef achter op de benchmark. Een van de fondsen waarin OWASE belegt (€ 22 mln.) bleef ruim 4% achter bij de benchmark. Dit was aanleiding voor de Beleggingscommissie om in januari 2014 de beheerder te vragen de performance toe te lichten. De belangrijkste redenen voor de negatieve performance waren gelegen in de manier waarop deze beheerder bedrijven selecteerde. De landen waarin belegd werd, lieten een sterke daling van de valuta zien. Daarnaast waren de rentestijging in die landen en een overweging naar de sector financials belangrijke oorzaken voor het achterblijven op de benchmark. De onderweging naar de categorie Emerging Markets pakte positief uit, wat de achterblijvende performance grotendeels compenseerde. Azië overig De negatieve bijdrage was grotendeels toe te schrijven aan de beheerder. Het fonds repliceert niet volledig de benchmark. Vanwege het grote aantal bedrijven in de benchmark wordt een optimalisatie toegepast wat nu leidt tot een negatieve bijdrage van de beheerder. Aandelen Azië Japan OWASE belegde niet in dit land. De ALM benchmark liet een positieve bijdrage aan het rendement zien. De SAA bijdrage was daarom negatief. Overige zakelijke waarden Indirect onroerend goed Het onroerend goed bleef achter bij de benchmark voor beursgenoteerd onroerend goed. De beleggingen vinden zowel in beursgenoteerd onroerend goed als niet beursgenoteerd onroerend goed plaats. In het algemeen heeft niet beursgenoteerd onroerend goed een lager rendement laten zien dan beursgenoteerd onroerend goed zodat het onroerend goed achter bleef bij de benchmark. Vanwege de beperkte allocatie naar vastgoed was de bijdrage aan het totaal resultaat verwaarloosbaar. Commodities edelmetalen In 2013 werd in de categorie commodities edelmetalen het goud verkocht, terwijl de ALM-benchmark van deze categorie een zwaar negatief resultaat liet zien over 2013. Dit leverde een positieve bijdrage aan het totaal resultaat. Commodities andere delfstoffen OWASE belegde niet in deze categorie. Aangezien de ALM benchmark een negatief rendement liet zien, betekende dit een positieve bijdrage aan het totaal rendement . High yield credits De positieve bijdrage was toe te wijzen aan de keuze voor de beheerder, van wie de performance hoger was dan de benchmark. De verkoop van een tactische allocatie in wereldwijde High Yield credits droeg positief bij aangezien deze belegging negatief presteerde na verkoop. Vanwege de beperkte allocatie en rendementsverschillen, was de bijdrage aan het totaal resultaat verwaarloosbaar.

Jaarverslag


pagina

26

2013

2013

2013

2013

2013 Bijdrage Mandaatbeheer

2013

(in %)

(in %)

(in %)

(in %)

(in %)

Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Inflation-linked obligaties Liquiditeiten

237,0 67,2 0,0 24,7

36,3 10,3 0,0 3,8

30 10 10 0

-5,7 1,0 0,0 0,0

1,8 1,8 -4,8 0,2

-7,1 -1,1 4,8 -0,2

-0,4 0,3 0,0 0,0

Totaal Vastrentende waarden

328,8

50,4

50

-4,3

0,5

-4,4

-0,4

Aandelen Aandelen Aandelen Aandelen Aandelen

147,5 24,5 16,1 0,0 100,7

22,6 3,8 2,5 0,0 15,4

12 8 0 5 15

19,7 -10,6 -1,7 0,0 20,4

22,0 -6,2 0,0 9,7 17,4

-0,7 -0,3 -0,4 -9,7 2,8

-1,6 -4,1 -1,3 0,0 0,2

288,8

44,2

40

15,4

13,4

3,3

-1,3

Indirect onroerend goed Commodities: edelmetalen Commodities: andere delfstoffen High Yield credits

20,3 0,0 0,0 15,0

3,1 0,0 0,0 2,3

2,5 2,5 2,5 2,5

4,9 -22,3 0,0 7,5

6,8 -34,8 -5,7 6,4

0,1 12,5 5,7 0,7

-2,0 0,0 0,0 0,4

Totaal Overige zakelijke waarden

35,3

5,4

10

-2,9

-6,8

4,2

-0,3

Totaal excl. valuta-afdekking

651,2

99,7

3,8

4,9

-0,5

-0,6

Totaal incl. valuta-afdekking

652,9

100,0

4,4

4,9

-0,5

n.v.t.

Noord Amerika * Emerging Markets Azië overig Azië Japan Europa

Totaal Zakelijke waarden

Bijdrage SAA

(in %)

Rendement ALMBenchmark

31-12 2013

Beleggingscategorie

Rendement Portefeuille

31-12 2013 (x € 1 mln)

2013

ALMbenchmark

Feitelijke positie per

2013 Feitelijke positie per

Performanceoverzicht (YTD)

* Inclusief allocaties naar het GMO Quality Fund – Bond Convertible World en iShares Macquarie Global Infrastructure fonds. Dit zijn in werkelijkheid wereldwijde aandelenfondsen.

Jaarverslag


pagina

27

2012

2012

2012

2012

2012 Bijdrage Mandaatbeheer

2012

(in %)


231,3 81,9 0,0 16,8

37,2 13,2 0,0 2,7

30 10 10 0

13,0 11,9 5,4 0,0

17,4 13,1 12,6 0,0

-2,4 -2,9 -5,9 0,0

-2,0 1,7 -1,3 0,0


330,0

53,1

50

13,1

15,6

-1,2

-1,3


116,6 27,5 15,6 0,0 68,0

18,8 4,4 2,5 0,0 10,9

12 8 0 5 15

10,4 21,9 19,2 0,0 17,9

13,0 16,2 19,9 13,3 17,5

-2,0 -0,7 0,0 -13,3 1,0

-0,6 6,4 -0,7 0,0 -0,6

227,7

36,6

40

14,3

15,2

1,5

-2,4


21,8 20,2 0,0 19,3

3,6 3,2 0,0 3,1

2,5 2,5 2,5 2,5

20,8 6,7 0,0 15,1

22,6 5,1 -1,5 14,2

3,6 1,7 1,5 0,6

-5,4 -0,1 0,0 0,3


61,3

9,9

10

14,5

10,3

6,4

-2,2

Totaal excl. valuta-afdekking

619,0

99,6

13,6

15,0

-0,7

-0,7

Totaal incl. valuta-afdekking

621,3

100,0

13,4

15,0

-0,7

n.v.t.



(in %)

(in %)

Bijdrage SAA

(in %)

Rendement ALMBenchmark

31-12 2012

Beleggingscategorie

Rendement Portefeuille

31-12 2012 (x € 1 mln)

2012

ALMbenchmark

Feitelijke positie per

2012 Feitelijke positie per

Performanceoverzicht (YTD)

(in %)

(in %)

* Inclusief allocaties naar het BNP Global High Income Equity Fund, BNP L Fund – Bond Convertible World, iShares Macquarie Global Infrastructure fonds. Dit zijn in werkelijkheid wereldwijde aandelenfondsen.

Performanceoverzicht (YTD) Beleggingscategorie

2013

2012

Bijdrage aan totaal rendement (in %-punt)

Bijdrage aan totaal rendement (in %-punt)


-2,7 -0,1 0,5 0,0

-0,4 0,3 -0,7 0,0


-2,3

-0,8


0,7 0,1 0,0 -0,5 0,5

-0,2 -0,3 0,5 -0,7 -0,2


0,8

-0,9


0,0 0,3 0,1 0,0

0,1 0,1 0,0 0,1


0,4

0,3

(3,8 - 4,9 =) -1,1

(13,6 - 15,0 =) -1,4


Totaal (excl. valuta-afdekking)

Jaarverslag


pagina

28

2.4.4

De huidige ALM-benchmark en SAA-bandbreedtes

Met ingang van 10 juli 2012 gelden de hieronder vermelde ALM-benchmarks en beheerruimtes: Per 10 juli 2012: in %

Strategische beheerruimte van de SAA-benchmark *

ALM-benchmark

Beleggingscategorie

Benchmark index

Vastgesteld door: Assetmix

Benchmark

Minimum

Maximum

Bestuur

Bestuur

Bestuur

100

Feitelijke positie per 31-12-2013

100

Vastrentende waarden Zakelijke waarden feitelijke derivatenpositie **

50 50

45 40

60 55

49,9 49,8 0,3

Vastrentende waarden

50

45

60

49,9



50

36,5



20

0,0

10

0

20

10,3

0

-5

5

3,1

Zakelijke waarden

50

40

55

49,8

Aandelen Overige zakelijke waarden

40 10

25 0

45 20

44,4 5,4

Aandelen

40

25

45

44,4

Staatsobligaties (Eur. Unie, ex Conv; ten minste BBB-) 1 Staatsobligaties: Inflation Linked (ten minste A-) Credits (ten minste BBB-, incl. OL) 2 Liquiditeiten (ten minste A-, resp. AA-) 4

Aandelen ontwikkelde landen: Europa Aandelen ontwikkelde landen: Noord Amerika Aandelen ontwikkelde landen: Azië Aandelen Emerging Markets 5

JPMorgan New EMU

30

Barcap Euro Overall Over 5 years Lehman Euro Aggregate Credit - Corporate Euribor

10

Commodities: edelmetalen (goud incl. mining) Commodities: overig Staatsobligaties Emerging Markets (EM Debt) 5 Credits Emerging Markets (EM Corporate) 5, 6 High yield credits 6

3

MSCI AC Europe

15

15,5

MSCI North America

12

22,7

MSCI AC Far East

5

2,4

MSCI EM (Emerging Markets)

8

3

10 EPRA Total Return Index EUR S&P GSCI Gold Index Spot S&P GSCI Index Spot Indx JP Morgan GBI-EM Global Diversified Index JP Morgan CEMBI Broad Diversified Index Citigroup High Yield Market Capped Index

Overige zakelijke waarden Indirect onroerend goed

30

5

3,8

0

20

5,4

2,5

0

5

3,1

2,5

0

5

0,0

2,5 0

0 0

5

0,0 0,0

0

0

5, 6

0,0

2,5

0

6

2,3

100 100 0

80 80 0

100 100 100

78,6

16

12

18

16,3

13

2,5 2,5

5

5

Risicobeperkingen afdekking van valuta exposure Beleggingen in USD Beleggingen in GBP 7 Beleggingen in overige valuta's 8 Modified duration inv. grade obligaties (jaar):

Jaarverslag

conform VPV


pagina

29

*

Het bestuur accepteert dat de beheerruimte tijdelijk - gedurende maximaal 6 maanden - wordt overschreden wanneer deze overschrijding het enkele gevolg van marktontwikkelingen is. Bij/vóór afloop van deze ‘gedoogperiode’ van 6 maanden dient de beleggingscommissie: ofwel de portefeuille te rebalancen/aan te passen cf. de beleidskaders, ofwel het bestuur te adviseren om de beleidskaders (SAA-beheerruimte) aan te passen. ** Bij de feitelijke positie moet ook de derivatenpositie (currency overlay) meegenomen worden. Deze is niet opgenomen in de ALM- en SAA-benchmark. Wel is bij de risicobeperkingen de mate van afdekking van de valuta exposure opgenomen. 1 Het bestuur heeft op 10 juli 2012 besloten om (met ingang van 10 juli 2012) de ratingeisen voor staatsobligaties in staatsobligatiefondsen te verlagen van A- naar BBB-, maar dan voor maximaal 25% van de volledige staatsobligatieportefeuille (ten minste 75% van de staatsobligaties dient dus een rating van minimaal A - te hebben). Staatsobligaties in andere beleggingsfondsen (bijv. in creditsfondsen) tellen niet mee bij de bepaling van het maximum. 2 Het bestuur accepteert (met ingang van 15 mei 2012) dat een investment grade creditsfonds (IG) waarin het pensioenfonds belegt een beperkt percentage van ten hoogste 15% high yield credits (HY) in portefeuille heeft, maar stelt daarbij de volgende -aanvullende- volume-eisen: - het totale percentage high yield credits in IG-beleggingsfondsen binnen de beleggingscategorie vastrentende waarden mag niet hoger zijn dan 3% van de totale beleggingsportefeuille; - het totale percentage high yield credits in beleggingsfondsen (IG en HY) binnen de beleggingsportefeuille (categorieën vastrentende waarden en overige zakelijke waarden) mag niet hoger zijn dan 7% van de totale beleggingsportefeuille. Voorts dient de performance van een IG-fonds met HY in portefeuille afgezet te worden tegen een benchmarkindex met een vergelijkbaar risicoprofiel. Bij overschrijding van de rating/volume-eisen moet het creditsfonds in beginsel afgestoten worden. Wenst de beleggingscommissie het fonds niet af te stoten, dan dient de commissie onverwijld toestemming te vragen aan het bestuur. Het bestuur neemt op basis van een voorstel van de commissie een besluit over het al dan niet afstoten. 3 Het minimum van 30% geldt voor beide categorieën staatsobligaties gezamenlijk. 4 Er mag maximaal 1% van de totale portefeuille bij één enkele bank met ten minste een A--rating en maximaal 2,5% van de totale portefeuille bij één enkele bank met ten minste een AA --rating in liquide middelen worden aangehouden. Het bestuur heeft op 10 juli 2012 besloten om de volume- en ratingeisen voor het aanhouden van kasgeld bij banken (met ingang van 10 juli 2012) aan te passen: voor banken met een rating van ten minste AA heeft het bestuur de volume-eis opgehoogd van een maximum van 2,5% van de totale beleggingsportefeuille naar een maximum van € 15 mln., voor banken met een rating van ten minste A heeft het bestuur de volume-eis opgehoogd naar een maximum van € 7,5 mln. en voor banken met een rating van ten minste A- heeft het bestuur de volume-eis vastgesteld op een maximum van € 2,5 mln. Is het gewenste totale percentage liquide middelen hoger, dan dienen deze over meerdere banken te worden gespreid. Aan de custodian wordt een ratingeis van ten minste A- gesteld. Liquide middelen mogen ook in andere valuta dan in Euro’s worden aangehouden. De afdekkingseisen gelden echter onverkort voor cashbeleggingen in andere valuta. 5 Voor de categorieën EM aandelen, EM Debt en EM Corp geldt een gezamenlijk maximum van 13% van de totale portefeuille. 6 Voor de categorieën High Yield en EM Corp geldt een gezamenlijk maximum van 5% van de totale portefeuille. 7 Het bestuur heeft in 2009 overeenkomstig het voorstel van de beleggingscommissie besloten om de afdekking van de UK-pond (GBP) op tactische gronden volledig los te laten (zie paragraaf 3.6). De UK-pond werd het gehele boekjaar 2013 niet afgedekt. 8 Indien voor 1,5% of meer van de totale beleggingsportefeuille in een bepaalde valuta wordt belegd, dient het bestuur voor deze valuta afdekkingseisen te formuleren: als beleidsuitgangspunt geldt daarvoor een ALMbenchmark van 100% afdekking met een beheerruimte van ten minste 80% tot 100% afdekking. Het bestuur heeft op 10 juli 2012 besloten om het valutarisico van de Chinese Yuan (lees: Renminbi) voorlopig niet af te dekken. Het bestuur zal dit besluit heroverwegen zodra het volume van in Yuan genoteerde beleggingen een maximum van 2,5% van de totale portefeuille nadert.

NB. de afdekking van de Amerikaanse dollar is per einde jaar 78,4% in plaats van de doelstelling van 80%. Dit is ontstaan door koersontwikkelingen van onderliggende beleggingen. Maandelijks wordt de afdekking getoetst. Begin januari is daarom de omvang van de afdekking verhoogd en op 80% gebracht.

2.4.5

Vooruitblik 2014

Economische vooruitzichten Ten opzichte van de economische groeiverwachtingen voor heel 2013 waren de gerealiseerde cijfers over 2013 niet veel anders. De ingezette trend werd in het vierde kwartaal van 2013 niet verstoord en economische verwachtingen konden in Europa licht positief bijgesteld worden. De verwachtingen voor de VS bleven vrijwel ongewijzigd. Er bestaat meer onzekerheid over trends in landen zoals China, Brazilië en India. Cijfers en prognoses hebben daar slechts een beperkte waarde als voorspelling. Voor 2014 is de groeiverwachting voor Europa beperkt met 0,5%, voor de VS is dit 2,5%, In de VS heeft het snel afnemend begrotingstekort een positieve invloed, er hoeft minder te worden bezuinigd. In opkomende landen wordt een beperkte groei verwacht, een recessie is niet ondenkbeeldig. De verwachting is dat de lange termijn rente in Europa weinig of geen stijging zal laten zien, de 10 jaarsrente in VS zal naar verwachting nog enigszins oplopen tot een niveau van ongeveer 3,25%

Jaarverslag


pagina

30

Outlook 2014 Het jaar 2014 is ondanks wat onrust in januari begonnen met een voortzetting van de trend van 2013. De volatiliteit is nog steeds laag en risicodragende beleggingen zijn relatief aantrekkelijk door de voortdurend lage rentestanden. Een steeds duidelijkere trend is wel de zorgwekkende terugtrekking van liquiditeit uit de opkomende markten. Zowel de aandelen- als de lokale schuldenmarkt liggen daarom nog steeds onder druk. Voor 2014 lijkt dan ook sprake van een voortdurend verschil tussen de ontwikkelde en de ontwikkelende markten. We blijven uitgaan van een licht gewijzigd economisch scenario in 2014 t.o.v. 2013. In grote lijnen voltrekt de economische cyclus zich volgens bovenstaand economisch scenario. Alhoewel de schuldencrisis in de Euro-zone op dit moment meer onder controle is zal ook in 2014 de impact van bezuinigingen gevoeld worden. Beperkte consumentenbestedingen zullen ook een impact hebben op de bedrijfswinsten. De aandelenmarkten zullen in 2014 minder gedreven zijn door liquiditeit en meer onderscheidend zijn voor fundamentele bedrijfswinsten dan in 2013. Voorlopig weten beleggers zich gesteund door monetaire ondersteuning van de centrale banken maar fundamentele verbeteringen in de economie, bankenbalansen en winstcijfers zijn vereist om de aandelenmarkten verder te laten stijgen en kredietopslagen op dit lage niveau te houden. Bij teleurstellende ontwikkelingen ligt een grotere correctie op de aandelenmarkten voor de hand. Op basis van de economische vooruitzichten en de outlook zullen beslissingen worden genomen ten aanzien van de samenstelling van de beleggingsportefeuille. Aandelen hebben daarbij vooralsnog de voorkeur boven vastrentende waarden vanwege hogere rendementsverwachtingen.

2.5

Financiële paragraaf

2.5.1

Algemeen

Onder het huidige Financiële Toetsingskader (FTK) is de financiële positie van het pensioenfonds sterk afhankelijk van renteschommelingen. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat de duration (rentegevoeligheid) van de pensioenverplichtingen hoger is dan de duration van de beleggingen. Als de rente omhoog gaat neemt de financiële positie van het pensioenfonds toe en als de rente omlaag gaat neemt de financiële positie af. Om dit effect te verkleinen heeft het pensioenfonds in 2013 de afdekking van het renterisico herzien en een beleid vastgesteld waarbij fijnmaziger de vastrentende waarden worden afgestemd op de verplichtingen van het pensioenfonds. Tot medio 2013 vond de afdekking van het renterisico plaats op basis van een indeling van een beperkt aantal klassen waarin de verplichtingen waren ingedeeld. Inmiddels is dat uitgebreid tot 13 klassen over de gehele looptijd van de verplichtingen. De hedge-doelstelling van het nieuwe beleid is een matching van 45% van de verplichtingen van het pensioenfonds. Een pensioenfonds moet de omvang van de verwachte uitgaande kasstromen vaststellen op basis van verwachte marktontwikkelingen en prudente verzekeringstechnische grondslagen waaronder begrepen de voorzienbare trend in overlevingskansen. Het pensioenfonds past de AG prognosetafel 2012-2062 toe, die in 2012 is gepubliceerd, met een correctie voor de zgn. ervaringssterfte o.b.v. fonds specifieke OWASE 2012 correctiefactoren. De beroepsbevolking heeft namelijk een andere - over het algemeen hogere - levensverwachting dan de gehele bevolking.

2.5.2

Het verslagjaar 2013

Het pensioenfonds heeft het jaar 2013 afgesloten met een positief resultaat van € 46 miljoen. De gemiddelde rekenrente is gedurende 2013 toegenomen van 2,43% eind 2012 naar 2,72% eind 2013 waardoor de verplichtingen met € 20,2 miljoen zijn afgenomen ten opzichte van eind 2012. De afname van de verplichtingen komt door de stijging van de gemiddelde rekenrente. Eind 2012 had het pensioenfonds een VPV van € 580,4 miljoen, eind 2013 was dat € 560,2 miljoen. Het vermogen van het pensioenfonds is gedurende 2013 aangegroeid met bijna € 25,8 miljoen. De toename van het vermogen is grotendeels te danken aan de stijging van de beurskoersen in 2013 als gevolg van het verdere herstel van de financiële markten. Eind 2012 had het pensioenfonds een vermogen van € 626,8 miljoen, eind 2013 was dat € 652,6 miljoen.

Jaarverslag


pagina

31

De verplichtingen namen dus af en het vermogen nam toe. Hierdoor is de dekkingsgraad van het pensioenfonds toegenomen. Samenvatting van de financiële positie van het fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar: Pensioenfondsvermogen in € 1000

Stand per 1 januari 2013

Technische voorzieningen in € 1000

626.859

Beleggingsresultaten

28.695

Premiebijdragen

15.056

Werknemersgelden expiratie IPR

580.411

Dekkingsgraad in %

108,0

780

Uitkeringen

-18.010

Wijziging marktrente

-17.111

Overige

Stand per 31 december 2013

-732

-3.050

652.648

560.250

116,5

Het saldo van baten en lasten over de afgelopen jaren kan als volgt worden geanalyseerd:

2013

2012

2011

2010

2009

2.765

445

2.940

4.597

4.256

Interestresultaat

26.638

68.329

14.742

46.093

50.577

Overig resultaat

15.516

-43.713

- 72.833

- 51.933

- 387

45.919

25.061

- 55.151

- 1.243

54.446

Bedragen x € 1000 Premieresultaat

Het positieve premieresultaat duidt op een kostendekkende premie (zie ook paragraaf 2.5.5). Het positieve interestresultaat is voornamelijk het gevolg van de stijging van de zakelijke waarden. Het overig resultaat is voor het overgrote deel toe te schrijven aan de stijging van de marktrente met als gevolg een daling van de voorziening pensioenverplichtingen (zie ook paragraaf 2.6.1). Het bestuur heeft in 2010 besloten om de zgn. excassokostenopslag op de voorziening pensioenverplichtingen (VPV) om prudente redenen per 31 december 2010 van 2% van de VPV naar 2,25% op te hogen. In 2013 is bekeken of de opslag aangepast diende te worden, maar het percentage van 2,25% kon worden gehandhaafd.

2.5.3

Dekkingsgraad

Onder dekkingsgraad wordt verstaan de waarde van de bezittingen van het pensioenfonds, uitgedrukt in een percentage van de voorziening pensioenverplichtingen. Per 31 december 2013 was de nominale dekkingsgraad op basis van de FTK-methode 116,5%. De dekkingsgraad per 31 december (op basis van de jaarrekening) heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld:

2013

2012

2011

2010

2009

Dekkingsgraad per 31 december

116,5

108,0

104,0

116,8

119,2

Gemiddelde rekenrente

2,72**

3,45

3,86

in %

Jaarverslag

2,43 **

2,74 *


pagina

32

* **

In afwijking van de ‘oude’ berekeningswijze van de rekenrente, heeft DNB de rekenrente ultimo 2011 vastgesteld op basis van een gemiddelde over de laatste drie maanden. In afwijking van de ‘oude’ berekeningswijze van de rekenrente, heeft DNB de rekenrente ultimo 2012 en 2013 vastgesteld met een correctie aan de hand van de ultimate forward rate (UFR) vanaf jaar 20 en tevens op basis van het gemiddelde over de laatste drie maanden.

Grafiek van de dekkingsgraadontwikkeling sinds december 2008 (vlak na het begin van de kredietcrisis):

Dekkingsgraadontwikkeling pensioenfonds OWASE 125% 120% 115% 110% 105% 100%

dekkingsgraad (linker-as)

2.5.4

dekkingstekortgrens (linker-as)

dec-13

sep-13

jun-13

mrt-13

dec-12

sep-12

jun-12

mrt-12

dec-11

sep-11

jun-11

mrt-11

dec-10

sep-10

jun-10

mrt-10

dec-09

sep-09

jun-09

mrt-09

dec-08

95%

reservetekortgrens (linker-as)

Richtlijnen van De Nederlandsche Bank

Onderdekking Indien op enig moment de dekkingsgraad daalt tot onder de 104,25% is er sprake van onderdekking van het fonds. In die situatie moet DNB hiervan op de hoogte worden gebracht en zal er binnen 3 maanden een herstelplan ter beëindiging van de onderdekking moeten worden ingediend. De situatie van onderdekking dient binnen 3 jaar na het optreden hiervan te zijn beëindigd. Per 31 december 2013 bedroeg de FTK dekkingsgraad 116,5% zodat er geen sprake was van onderdekking. Oud korte termijn herstelplan eindigde per 1 april 2013 Eind februari 2009 bedroeg de dekkingsgraad 101,3% en was er sprake van een dekkingstekort. De situatie van onderdekking heeft twee maanden geduurd, tot eind april 2009. In verband met het dekkingstekort heeft het bestuur toen een korte termijn herstelplan opgesteld en bij DNB ingediend. Dit herstelplan is gedurende de rest van 2009 van toepassing geweest. Eind 2009 was er gedurende drie kwartaaleinden geen sprake meer van een dekkingstekort, zodat het herstelplan met ingang van 1 januari 2010 niet langer van toepassing was. Eind september 2011 was er echter wederom sprake van onderdekking. Het ‘oude’ korte termijn herstelplan uit 2009 herleefde daarom per 30 september 2011. Het herstelplan was van toepassing tot 1 april 2013. Toen was opnieuw drie kwartaaleinden geen sprake meer van een dekkingstekort. Reservetekort Van een reservetekort is sprake indien de middelen ontoereikend zijn om naast de voorziening voor de pensioenverplichtingen en de reserve voor algemene risico's ook nog de buffers voor beleggingsrisico's en andere bestemde reserves aan te houden. Indien er op enig moment sprake is van een reservetekort dient DNB hierover te worden ingelicht en moet er binnen 3 maanden een plan worden ingediend om het reservetekort te beëindigen. De reserves dienen binnen maximaal 15 jaar weer op het gewenste niveau te

Jaarverslag


pagina

33

worden gebracht. De vereiste dekkingsgraad zoals die voortvloeit uit de solvabiliteitsvoorschriften volgens de Pensioenwet bedroeg ultimo 2013 118,6%. De actuele dekkingsgraad lag met 116,5% onder deze zgn. reservetekortgrens. De reservepositie van het pensioenfonds was negatief: -2,1%. Per 31 december 2013 was er weliswaar geen sprake van een dekkingstekort, maar wel van een reservetekort. De solvabiliteit van het fonds was niet voldoende vanwege het reservetekort. Oud lange termijn herstelplan bleef van toepassing De vereiste dekkingsgraad bedroeg ultimo 2008 111,0%. De dekkingsgraad lag ultimo 2008 met 105,9% onder de zgn. reservetekortgrens. Per 31 december 2008 was er eveneens sprake van een reservetekort. De situatie van reservetekort heeft tot eind mei 2009 geduurd. In verband met het reservetekort heeft het bestuur toen een lange termijn herstelplan opgesteld en bij DNB ingediend. Ook dit lange termijn herstelplan is gedurende de rest van 2009 van toepassing geweest. Eind 2009 was er gedurende drie kwartaaleinden geen sprake meer van een reservetekort, zodat dit herstelplan met ingang van 1 januari 2010 niet langer van toepassing was. Mei 2010 ontstond er opnieuw een reservetekort. Per 1 juni 2010 herleefde het ‘oude’ lange termijnherstelplan (het korte termijn herstelplan herleefde nog niet per deze datum, want er was op dat moment nog geen sprake van een dekkingstekort). Ultimo 2013 was er nog steeds sprake van een reservetekort. Het herstelplan blijft van toepassing totdat er drie kwartaaleinden geen sprake is geweest van een tekort. Herstelplan In verband met het dekkings- en reservetekort begin 2009 heeft het bestuur een korte termijnen lange termijnherstelplan opgesteld. De hersteltermijn voor de opheffing van het dekkingstekort werd door de overheid verlengd van maximaal 3 jaar tot maximaal 5 jaar. De hersteltermijn voor de opheffing van het reservetekort bleef maximaal 15 jaar. In het korte termijn-herstelplan werd rekening gehouden met de verlaagde financiële positie per eind februari 2009. De uitgangspunten voor het lange termijn-herstelplan en de ondersteunende continuïteitsanalyse werden door het pensioenfondsbestuur vastgesteld op 3 maart 2009. Het herstelplan werd op 31 maart 2009 ingediend bij DNB. DNB heeft bij brief van 1 juli 2009 bevestigd dat het herstelplan akkoord is bevonden. Zowel het korte termijn-herstelplan als het lange termijn-herstelplan waren met ingang van 1 januari 2010 niet langer van toepassing, aangezien gedurende drie kwartaaleinden geen sprake meer was van een tekort. Het lange termijn herstelplan herleefde echter per 1 juni 2010 en het korte termijn herstelplan herleefde per 30 september 2011. Beide herstelplannen waren begin 2013 nog steeds van kracht. Begin 2014 was enkel het lange termijn herstelplan nog van kracht. Het herstelplan werd opgesteld met inachtneming van de uitgangspunten zoals die door DNB waren voorgeschreven. Uit het herstelplan bleek herstelkracht. Opheffing van het dekkingstekort werd naar verwachting in een periode van 3 jaar gehaald. Opheffing van het reservetekort werd naar verwachting in een periode van 5 jaar gehaald. Volgens het (oorspronkelijke) herstelpad zou de dekkingsgraad ultimo 2013 111,0% moeten zijn. Ook een herstelplan is echter een benadering van de werkelijkheid. Dit betekent dat de werkelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad in positieve of negatieve zin kan afwijken van het verwachte herstelpad, waardoor de financiële positie van het fonds zich sneller of langzamer kan herstellen dan voorzien. Het verwachte herstelpad is dan ook niet gelijk aan het kritieke herstelpad. Uiterlijk op 31 december 2013 diende de financiële positie op basis van het herstelplan dusdanig te zijn hersteld dat geen sprake meer is van onderdekking. Deze doelstelling is inmiddels gerealiseerd. Uiterlijk op 31 december 2023 dient de financiële positie dusdanig te zijn hersteld dat geen sprake meer is van reservetekort. Op basis van de evaluatie van het herstelplan begin 2014 zou de dekkingsgraad naar verwachting toenemen tot 139,5% ultimo 2023. Het herstel wordt naar verwachting tijdig gerealiseerd. Sturingsmiddelen In het herstelplan werd gebruik gemaakt van het sturingsmiddel toeslagverlening. Het toeslagbeleid - het indexatiekader - diende terughoudend en strikt te worden nageleefd. Per 1 januari 2009 werden geen toeslagen toegekend aan inactieven (en actieven). Per 1 juli 2009, 1 januari 2010 en 1 april 2010 werden wel toeslagen toegekend. Per 1 juli 2010 werd een gedeeltelijke toeslag toegekend aan de inactieven en per 1 januari 2011 werd een gedeeltelijke toeslag toegekend aan de inactieven en de actieven. Per 1 juli 2011 werd een toeslag toegekend aan de inactieven en werden tevens inhaalindexaties toegekend aan de inactieven en aan de actieven. Na 1 juli 2011 was geen sprake meer van een indexatieachterstand. Per 1 januari 2012, 1 juli 2012 en 1 januari 2013 werden geen toeslagen toegekend, noch aan de inactieven, noch aan de actieven. Per 1 juli 2013 en 1 januari 2014 werden gedeeltelijke toeslagen toegekend aan de

Jaarverslag


pagina

34

inactieven. De besluiten om wel of geen toeslagen te verlenen waren in overeenstemming met het herstelplan en met het reeds bestaande beleid zoals opgenomen in de ABTN. Evenwichtige belangenbehartiging In het herstelplan werd voornamelijk gebruik gemaakt van de mogelijkheid de toeslagverlening te korten om tot herstel te komen. Alle deelnemers worden door deze maatregel getroffen. Het bestuur was en is dan ook van mening dat hij met dit beleid recht doet aan het uitgangspunt van evenwichtige belangenbehartiging. Ook bij eventuele verdergaande maatregelen zal het bestuur dit uitgangspunt hanteren bij de besluitvorming.

2.5.5

Kostendekkende premie volgens de FTK-methode

De beleidsregels van De Nederlandsche Bank schrijven voor dat de premie kostendekkend dient te zijn. De door het pensioenfonds in 2013 ontvangen pensioenpremie van € 15,1 miljoen is hoger dan de door de actuaris voor 2013 berekende zuiver kostendekkende premie van € 14,3 miljoen en hoger dan de voor 2013 berekende gedempte kostendekkende premie van € 14,9 miljoen. De kostendekkende premie fluctueert van jaar tot jaar, mede als gevolg van wijziging van het rentepercentage. Voor zover de in 2013 ontvangen premies hoger zijn dan de kostendekkende premie is het meerdere toegevoegd aan de vrije reserve van het pensioenfonds en dient dit ter versterking van de financiële positie van het pensioenfonds. Kostendekkende premie vs. daadwerkelijke pensioenpremie Werkgevers en werknemers betalen gezamenlijk een pensioenpremie van 30% van de pensioengrondslag(som). Deze 30% is de premie die het pensioenfonds daadwerkelijk in rekening brengt. Tot oktober 2010 was er altijd sprake van een marge tussen de daadwerkelijke premie van 30% en de kostendekkende premie. De premie van 30% lag voorheen altijd wat hoger dan door de pensioenwet wordt voorgeschreven. Volgens de pensioenwet dient het pensioenfonds een premie in rekening te brengen die ten minste kostendekkend is. Het gaat hierbij om de kosten van de opbouw van de nominale pensioenaanspraken en om de uitvoeringskosten. De nominale aanspraken vormen ca. 60% van het uiteindelijke pensioen van de deelnemer. De overige 40% van het pensioen wordt gevormd door indexaties. Indexaties zijn bij pensioenfonds OWASE echter strikt voorwaardelijk. Het pensioenfondsbestuur besluit of een indexatie al dan niet wordt toegekend. De deelnemers hebben geen recht op indexatie. Voor de indexaties wordt geen geld gereserveerd en voor de indexaties wordt ook geen premie betaald. Indexaties dienen uit de beleggingsopbrengsten te worden gefinancierd. Zuiver kostendekkende premie vs. gedempte kostendekkende premie Er dient onderscheid gemaakt te worden tussen de zuiver kostendekkende premie en de gedempte kostendekkende premie. De zuiver kostendekkende premie wordt jaarlijks op 31 december vastgesteld voor het gehele komende jaar op basis van de rekenrente over december. Het pensioenfonds hanteert naast de zuiver kostendekkende premie ook een gedempte kostendekkende premie. Deze gedempte kostendekkende premie is voor het bestuur het uitgangspunt bij de vaststelling van de pensioenpremie die daadwerkelijk in rekening wordt gebracht. Ook de gedempte kostendekkende premie wordt jaarlijks op 31 december voor het komende jaar vastgesteld, maar op basis van de gemiddelde rekenrente over de voorliggende periode van 12 maanden (deze zgn. dempingsperiode van 12 maanden is een eigen keuze van het pensioenfonds; het pensioenfonds mag ook een langere dempingsperiode hanteren). a.

De zuiver kostendekkende premie 2013 en 2014

De zuiver kostendekkende premie voor 2013 werd op 31 december 2012 vastgesteld (rekenrente 2,68%). De zuiver kostendekkende premie voor 2013 was 36,3% - bij een opbouwpercentage van 2,15% - en dus (fors) hoger dan 30%. De zuiver kostendekkende premie voor 2014 is inmiddels ook vastgesteld, op 31 december 2013 (rekenrente 2,98%). De zuiver kostendekkende premie voor 2014 is 30,0% - bij een opbouwpercentage 1,84% - en dus gelijk aan de daadwerkelijke premie van 30%. b.

De gedempte kostendekkende premie 2013 en 2014

De gedempte kostendekkende premie voor 2013 werd op 31 december 2012 vastgesteld (rekenrente 2,54%). De gedempte kostendekkende premie voor 2013 was 37,6% - bij een opbouwpercentage van

Jaarverslag


pagina

35

2,15% - en dus (fors) hoger dan 30%. De gedempte kostendekkende premie voor 2014 is inmiddels ook vastgesteld, op 31 december 2013 (rekenrente 2,81%). De gedempte kostendekkende premie voor 2014 is 31,3% - bij een opbouwpercentage 1,84% - en dus hoger dan 30%. De premie voor 2013 was niet kostendekkend: verlaging opbouwpercentage Per 1 januari 2013 diende sprake te zijn van een sluitende financiële opzet (de premie diende ten minste kostendekkend te zijn). Aangezien de (gedempte) kostendekkende premie fors hoger lag dan de feitelijke premie van 30%, dienden er maatregelen genomen te worden. Samen met CAO-partijen is een aantal opties bekeken: verhogen van de pensioenpremies, vrijwillige bijstorting door de werkgevers, wijzigen van de zgn. dempingsperiode en versoberen van de pensioenregeling. CAO-partijen achtten het niet wenselijk om de pensioenpremies te verhogen, de werkgevers zagen geen mogelijkheden voor een vrijwillige bijstorting, het pensioenfondsbestuur achtte het niet prudent om de dempingsperiode te verlengen en de CAO Werkgroep Pensioen achtte het niet wenselijk om de pensioenregeling vooruitlopend op de integrale wijziging van de regeling - alvast op onderdelen te versoberen. Dat betekende eigenlijk automatisch dat het reguliere aanpassingsbeleid in werking zou treden: de zgn. gesplitste kortingsregel, de ‘verlaging van de opbouw in enig jaar’. Op advies van de actuaris en op basis van de situatie op 31 december 2012 heeft het bestuur het opbouwpercentage voor het kalenderjaar 2013 vastgesteld op 1,65% (het reguliere opbouwpercentage bedroeg 2,15%). Dit besluit werd afgestemd met CAO-partijen. Tevens werd een kort gelegenheidsartikel aan het pensioenreglement toegevoegd, waarin werd bepaald dat voor 2013 tijdelijk een lager opbouwpercentage geldt en dat dit percentage met terugwerkende kracht bij bestuursbesluit weer opgehoogd kan worden naar 2,15%. De toepassing van de maatregel gold in beginsel uitsluitend voor het jaar 2013 en uitsluitend voor de in dat jaar nieuw op te bouwen pensioenaanspraken. Ook voor wat betreft de berekening van het nabestaandenpensioen (t.a.v. de fictieve deelnemingsjaren) zou enkel voor het jaar 2013 van een verlaagde opbouw uitgegaan worden. Het was en is nog steeds de bedoeling dat de maatregel ongedaan wordt gemaakt zodra de pensioenpremie weer kostendekkend is en de financiële situatie van het pensioenfonds de reparatie weer toelaat. De deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden zijn per brief geïnformeerd over de verlaging van het opbouwpercentage voor 2013. De premie voor 2014 is evenmin kostendekkend: opnieuw verlaging opbouwpercentage Ook per 1 januari 2014 diende de premie ten minste kostendekkend te zijn. Aangezien de (gedempte) kostendekkende premie hoger lag dan de feitelijke premie van 30%, dienden er opnieuw maatregelen genomen te worden. Het bestuur had eind 2013 reeds besloten om het opbouwpercentage voor 2014 - in verband met de vernauwing van het fiscale kader (Witteveen) - te verlagen van 2,15% naar het nieuwe fiscale maximum van 1,84%. In het pensioenreglement werd toen vastgelegd dat voor 2014 een opbouwpercentage van 1,84% geldt. Daarbij werd echter ook al expliciet een voorbehoud gemaakt, dat het percentage verder verlaagd zou kunnen worden als de gesplitste kortingsregel (de verlaging van de opbouw ‘in enig jaar’) net als voor het kalenderjaar 2013 - ook voor het jaar 2014 toegepast zou moeten worden. CAO-partijen hadden het pensioenfondsbestuur in augustus 2013 al meegegeven dat het bestuur voor 2014 uit dient te gaan van een premie van 30% van de pensioengrondslag(som) en dat het opbouwpercentage voor 2014 op die premie afgestemd dient te worden. Het bestuur was voorts van oordeel dat het eigen premiebeleid onverkort uitgevoerd dient te worden. Er was geen aanleiding om de dempingsperiode voor de komende periode te verkorten of te verlengen. De renteontwikkeling was tot op heden te grillig en te divers om een beleidswijziging te overwegen. Dat betekende dat wederom het reguliere aanpassingsbeleid in werking zou treden: de zgn. gesplitste kortingsregel, de ‘verlaging van de opbouw in enig jaar’. Het pensioenfondsbestuur heeft in overleg met CAO-partijen besloten om een reparatiemogelijkheid open te houden, zodat de verlaging van de opbouw in 2014 in de toekomst wellicht ongedaan gemaakt zou kunnen worden, zodra dat uit de premieruimte mogelijk is. In dat geval zal dan eerst de verlaging over 2013 en daarna de verlaging over 2014 gerepareerd worden. Het bestuur heeft in zijn vergadering van 14 januari 2014 besloten om voor het kalenderjaar 2014 de gesplitste kortingsregel en het opbouwpercentage voor 2014 overeenkomstig het advies van de actuaris vast te stellen op 1,75%. Dit percentage geldt in beginsel uitsluitend voor het kalenderjaar 2014 en uitsluitend voor de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken in het kalenderjaar 2014. Het opbouwpercentage voor 2014 werd vastgelegd in het pensioenreglement en de deelnemers werden per brief geïnformeerd over de verlaging van de opbouw in 2014. De reparatiemogelijkheid staat ook in het reglement. De eventuele reparatie kan plaatsvinden tot aan het voor 2014 geldende fiscale maximum van 1,84%.

Jaarverslag


pagina

36

2.5.6

Herverzekering

In de financiële opzet van het pensioenfonds wordt rekening gehouden met normaal voorkomende risico’s. Het risico voor het pensioenfonds van kort leven (lees: vroegtijdig overlijden) is dan ook opgenomen in de financiële opzet en dus ook in de vastgestelde pensioenpremie. Voor het risico voor het pensioenfonds van arbeidsongeschiktheid geldt dit eveneens. Het pensioenfonds heeft ter afdekking van de risico’s als gevolg van uitzonderlijke situaties van overlijden en arbeidsongeschiktheid een herverzekering afgesloten bij ElipsLife AG. De herverzekering bestaat uit een combinatie van een stoploss dekking tot een bepaald kapitaal per verzekerde bij overlijden en bij arbeidsongeschiktheid en een proportionele (per persoon) dekking van kapitalen boven deze grenzen. Voor het stoploss gedeelte van de herverzekering geldt een eigen risico voor het fonds. Bij een totale schade in enig jaar boven het eigen risico keert ElipsLife uit tot een bepaald maximum per jaar. Bij elke schade bij de proportionele dekking wordt het verzekerde kapitaal meteen uitgekeerd.

2.5.7

Uitvoeringskosten

In de jaarrekening worden in toelichting 24 de pensioenuitvoeringskosten toegelicht. Op basis van deze uitgaven en (deels) niet zichtbare kosten van beleggingen zijn de kosten van het fonds weer te geven, zoals vermeld in de tabel op de volgende pagina. In deze opstelling wordt bij de kosten van de beleggingen geen inschatting gemaakt van de transactiekosten en de marktimpact van de onderliggende beleggingsfondsen. De kosten zijn gebaseerd op de gerapporteerde kosten (de zogenaamde Total Expense Ratio). Bedragen x € 1000

31-12-2013

31-12-2012

Onderverdeling uitvoeringskosten Administratiekosten

623

495

Bestuursondersteuning

237

225

Communicatiekosten

135

161

Bestuurskosten

245

178

Pensioenadministratiekosten

1.240

Directe kosten beleggingen Indirecte kosten beleggingen

1.059

919

1.019

1.552

1.447

Kosten beleggingen

2.471

2.466

Totaal uitvoeringskosten

3.711

3.525

De stijging van de posten administratiekosten en bestuursondersteuning houdt verband met een uitbreiding van de SLA met Dion en de toename van de kosten van externe adviseurs. De stijging van de post bestuurskosten houdt verband met de stijging van de kosten van het extern toezicht door de toezichthouders en de inhuur van een visitatiecommissie in 2013.

Jaarverslag


pagina

37

Op basis van de Aanbeveling van de Pensioenfederatie zijn uit deze gegevens de volgende kengetallen te berekenen:

2013

2012

2.788

2.902

Kosten pensioenadministratie per deelnemer

445

365

Kosten beleggingen per deelnemer

886

850

Totaal Pensioenverplichtingen (* € 1000)

560.250

580.411

Totaal kosten in % van verplichtingen

0,662%

0,607%

Aantal deelnemers actief en gepensioneerd

De administratiekosten per deelnemer zijn gestegen door enerzijds een uitbreiding van de SLA met Dion en door anderzijds een stijging van de kosten van adviseurs en toezichthouders. De kosten van de beleggingen zijn te verdelen in actief en passief beheer en weer te geven als onderstaande kengetallen: Bedragen x € 1000

31-12-2013

31-12-2012

1.783

1.717

688

749

Actief / passief beheer Kosten actief beheer Kosten passief beheer Totaal

2.471

2.466

Gemiddeld belegd vermogen Actief beheer

325.355

305.032

Passief beheer

286.598

318.556

Totaal

611.953

623.588

Kosten in % belegd vermogen Kosten actief beheer

0,548%

0,563%

Kosten passief beheer

0,240%

0,235%

Totaal

2.5.8

0,404%

0,395%

Vooruitzichten 2014

Het beleid van het pensioenfondsbestuur is gericht op het herstel van de vermogenspositie en van de dekkingsgraad. Een daling van de dekkingsgraad kan echter niet worden uitgesloten.

Jaarverslag


pagina

38

2.6

Actuariële paragraaf

2.6.1

Actuariële analyse van het saldo van baten en lasten

Bedragen x € 1000

2013

2012

15.836 -11.908 -873 -290

16.230 -14.699 -790 -296

2.765

445

9.721 18.876 -2.056

7.056 69.555 -8.282

26.541

68.329

-58 -384 581 -865 17.111 41 -175 0 424 -14 -48

11 1.204 42 0 -36.933 128 -171 -7.925 0 -10 -59

16.613

-43.713

45.919

25.061

Premieresultaat Premiebijdragen Pensioenopbouw Onttrekking uit premie voor uitvoeringskosten Onttrekking uit premie voor vrijstelling premiebetaling bij arbeidsongeschiktheid *

Interestresultaat Directe beleggingsopbrengsten ** Indirecte beleggingsopbrengsten ** Rentetoevoeging

Overig resultaat Resultaat op waardeoverdrachten Resultaat op levenskansen Resultaat op arbeidsongeschiktheid * Toeslagen Wijziging marktrente (ultimo jaar) Resultaat op kosten Resultaat op uitkeringen Overige mutaties in technische voorzieningen *** Overige baten Wijziging herverzekeringsdeel technische voorzieningen Overige lasten

Totaal saldo van baten en lasten *

In het resultaat op arbeidsongeschiktheid wordt sinds boekjaar 2012 rekening gehouden met de betaalde premies voor de dekking van arbeidsongeschiktheid. In verband hiermee is bij het premieresultaat een post Onttrekking uit premie voor vrijstelling premiebetaling bij arbeidsongeschiktheid opgenomen. ** Na aftrek beleggingskosten in de fondsen. *** De post "Overige mutaties in technische voorzieningen" in 2012 betreft de overgang naar nieuwe sterftegrondslagen. Deze post kan nog gesplitst worden in een post van 5.140 voor de nieuwe AG-tafels en een post van 2.785 voor de fonds specifieke ervaringssterfte.

Jaarverslag


pagina

39

2.6.2

Uitkomsten van de solvabiliteitstoets

Bedragen x € 1000

31-12-2013

Uitgedrukt in de VPV

Aanwezig vermogen

652.648

116,5%

Af: VPV volgens FTK-methode

560.250

100,0%

23.818

4,25%

68.580

12,2%

79.818

14,2%

-11.238

-2,0%

Af: minimaal vereist eigen vermogen (4,25%)

Dekkingspositie Af: vereist eigen vermogen (excl. minimaal vereist eigen vermogen) Overige voorzieningen

Reservepositie

NB. Bij de berekening van het vereist eigen vermogen wordt uit prudente overwegingen uitgegaan van de zgn. feitelijke assetmix, aangezien uit deze berekening een hoger vereist eigen vermogen voortvloeit dan uit de berekening op basis van de zgn. strategische assetmix.

2.7

Risicoparagraaf

2.7.1

Risico- en beheersingsbeleid

Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN. Risicobeheersing en Interne Controle zijn speerpunten van het beleid. Het bestuur heeft in 2011 de beleidscyclus voor het integraal risicomanagement nader uitgewerkt en geïmplementeerd. Alle risicogebieden en de bijbehorende beheersmaatregelen zijn door het bestuur behandeld. Per risicogebied zijn de risico’s geïdentificeerd, is beleid bepaald, is dat beleid geïmplementeerd en is een adequate monitoring gerealiseerd. Het bestuur heeft een evaluatiekalender vastgesteld, waarin wordt geregeld wanneer van welk risicogebied de beheersmaatregelen nader worden geëvalueerd. De risicobeheerparagraaf in de ABTN is in juli 2012 nader uitgewerkt. Het gaat om de volgende risicogebieden:  Matchingrisico  Marktrisico  Kredietrisico;  Verzekeringstechnisch risico  Omgevingsrisico  Operationeel Risico *  Uitbestedingsrisico  IT-risico *  Integriteitsrisico  Juridisch risico * Het operationele risico en het IT-risico vallen bij het pensioenfonds onder het uitbestedingsrisico. Niet het pensioenfonds, maar de externe dienstverleners dienen het operationele risico en het IT-risico te beheersen. Het pensioenfonds dient daarover in het kader van zijn uitbestedingsbeleid goede afspraken te maken met die externe dienstverleners, want het pensioenfonds blijft wel verantwoordelijk voor de beheersing van deze risico’s. De risicogebieden kennen ook subrisicogebieden. In totaal kunnen er 42 (sub)risicogebieden onderscheiden worden. Voor elke (sub)gebied is een risicokaart - IRM-kaart - aangelegd waarop het risico en de bijbehorende beheersmaatregelen worden beschreven. Op elke kaart wordt een inschatting gegeven van de kans dat het risico zich voordoet, de impact als het risico zich voordoet en de mate van

Jaarverslag


pagina

40

beheersing van het risico. Ook wordt op elke kaart aangegeven wanneer de kaart wordt geëvalueerd. De verschillende evaluatiemomenten worden aangetekend op de evaluatiekalender. De beleidscyclus is daarmee gerealiseerd en operationeel. Risicobeheersmaatregelen Bij de beheersing van risico’s wordt er naar vier beheersmaatregelen gekeken: - Risico-identificatie - Risicobeleid - Implementatie en uitvoering van het risicobeleid - Monitoring van de uitvoering van het risicobeleid Hieronder worden deze vier beheersmaatregelen kort toegelicht. Risico-identificatie Bij identificatie wordt gekeken in welke mate en op welke wijze het pensioenfonds een bepaald risico geïdentificeerd heeft. De identificatie dient op een systematisch en structureel proces te zijn gebaseerd en het bestuur dient betrokken te zijn bij het hele proces. Het proces dient beschreven en vastgelegd te worden. Risico’s kunnen worden onderscheiden in financiële en niet-financiële risico’s. Bij de identificatie van financiële risico’s zijn ook de gebruikte modellen (bijvoorbeeld een ALM-model) van belang: welk model is het, is het model state of the art, welke parameters worden gebruikt en zijn die parameters actueel. Risicobeleid De kwaliteit van het risicobeleid als beheersmaatregel wordt bepaald door een adequate vastlegging van de mate waarin en de wijze waarop men het risico wenst te beheersen (acceptatienorm / tolerantiegrenzen). Voor het beleid zijn ook de keuzes die het bestuur ten aanzien van de beheersing van risico’s heeft gemaakt, de prioriteiten die het bestuur daarbij heeft gesteld, de belangenafweging die het bestuur daarbij heeft gemaakt en de motivering van deze keuzes, prioriteiten en afweging van belang. Implementatie en uitvoering van het risicobeleid Bij implementatie wordt gekeken naar de mate waarin en wijze waarop taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden in de organisatie van het pensioenfonds en processen, procedures en richtlijnen in de AO/IC van het pensioenfonds zijn geïmplementeerd, teneinde uitvoering te geven aan het risicobeleid. Van belang hierbij is dat er een goede scheiding is tussen de uitvoerende en de controlerende taken binnen het pensioenfonds. Bij financiële risico’s dienen de parameters die gebruikt worden voor de modellen tijdig geëvalueerd en zo nodig aangepast te worden. Monitoring van de uitvoering van het risicobeleid De mate waarin en de wijze waarop wordt toegezien - en bijgestuurd - op de specifieke risico’s en de getroffen beheersmaatregelen, bijvoorbeeld door middel van ALM-studies, continuïteitsanalyses, risicoanalyses, scenarioanalyses, stresstesting, performancerapportages, financiële rapportages, accountantsrapporten, actuariële rapporten, compliancerapporten, SLA-rapportages, ISAE 3402verklaringen, foutenanalyses. Er wordt gekeken naar de kwaliteit van deze monitoring. Van belang hierbij is dat er frequente en heldere rapportages voor het bestuur zijn en dat er door het bestuur - als er bijgestuurd moet worden - ook tijdig bijgestuurd wordt.

2.7.2

Beleggingsrisico’s

In 2011 en 2012 is het beleggingsbeleid op een aantal punten bijgesteld, mede op basis van de uitkomsten van de ALM-studie die in het vierde kwartaal van 2010 werd uitgevoerd (zie paragraaf 2.2.10 en 2.2.11). De belangrijkste beleggingsrisico’s zijn markt-, prijs-, valuta- en kredietrisico. Het beleggingsbeleid is vastgesteld in overeenstemming met de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen inzake de kostendekkende premie, het indexatiebeleid en het (minimaal) vereiste eigen vermogen. Binnen het huidige beleggingsbeleid wordt gestreefd naar een evenwichtige spreiding over de verschillende beleggingscategorieën en regio’s.

Jaarverslag


pagina

41

2.7.3

Actuariële risico’s

Het pensioenfonds gaat uit van de meest recente verzekeringstechnische grondslagen en voorzienbare trend in overlevingskansen. Najaar 2012 zijn de zgn. prognosetafels AG 2012-2062 verschenen en is tevens de nieuwe TW ervaringssterfte 2012 gepubliceerd. Het bestuur heeft besloten per eind 2012 over te gaan naar de nieuwe tafels en ervaringssterfte. In de nieuwe prognosetafels is de sterftetrend verdisconteerd. De tafels wijzen op een sterkere toename van de levensverwachting, dan eerder werd verwacht. De actuaris heeft voor pensioenfonds OWASE rekening gehouden met de fondsspecifieke kenmerken. Overige relevante actuariële risico’s zijn het overlijdens- en het arbeidsongeschiktheidsrisico. Deze risico’s worden regelmatig gecheckt. Om deze risico’s te verkleinen is een herverzekering afgesloten (zie paragraaf 2.5.6).

2.7.4

Renterisico

Het pensioenfonds is gevoelig voor wijzigingen in de marktrente omdat de duration van de beleggingen en van de verplichtingen niet gelijk zijn. Bij de bepaling van het beleggingsbeleid weegt het bestuur zorgvuldig de voordelen (meer zekerheid) en nadelen (minder rendement) van meer of minder duration matching af ten opzichte van alternatieve strategieën. In 2013 zijn er stappen gezet om de verplichtingen van het pensioenfonds nauwer af te stemmen met de bezittingen van het pensioenfonds. Werd voorheen met name gestuurd op rentematching op basis van duration en de allocatie naar vastrentende waarden, in 2013 is stapsgewijs een Liability Driven Investment (LDI)-mandaat opgesteld. Dit mandaat beoogt het verfijnd over de rentecurve afdekken van de pensioenverplichtingen op basis van cashflows van zowel de bezittingen als de verplichtingen. Dit mandaat, de LDI- ofwel matchingportefeuille, is op basis van een adviesrelatie ge-outsourced aan een externe manager. Het mandaat is pragmatisch ingericht. Er wordt terughoudendheid betracht in het gebruik van leverage in de matching portefeuille. Er wordt voor de LDI-assets gekozen voor zoveel mogelijk fysieke obligaties met beperkte derivaten-overlay en minimale leverage. Een externe manager is verantwoordelijk voor de uitvoering van de transacties en het afsluiten van derivaten. Doelstelling van het mandaat is het nauwkeurig volgen van de door marktrentecurve-bewegingen veroorzaakte verandering van de economische verplichtingen met ruimte voor extra rendement door actief gebruik van bonds en credits. De afgescheiden LDI-assets worden zodanig ingericht dat het verwachte rendement door de tijd hoger is dan de verplichtingen op basis van de RTS-rentecurve (NB. zonder de correctie met UFR en 3 maandsmiddeling die DNB toepast). De renteafdekking wordt gemeten op basis van de RTS-rentecurve.

2.7.5

Crisisplan

De economische crisis heeft laten zien hoe snel de dekkingsgraad van een pensioenfonds kan dalen en hoe belangrijk het is om op zo’n daling voorbereid te zijn. Het pensioenfondsbestuur heeft daarom een crisisplan opgesteld. In het crisisplan worden de volgende vragen behandeld:  Wanneer is sprake van een crisis?  Wat is de kritieke dekkingsgraad?  Welke maatregelen kunnen worden genomen?  Welke maatregelen zijn realistisch?  Wat is het financiële effect van deze maatregelen?  Welke belangen moeten afgewogen worden?  Hoe en wanneer wordt met belanghebbenden gecommuniceerd?  Hoe komt het bestuur tot een besluit?  Hoe wordt het crisisplan getoetst? In het crisisplan staan maatregelen die het bestuur kan inzetten als de dekkingsgraad daalt naar de zgn. kritieke grens. De kritieke grens ligt voor pensioenfonds OWASE momenteel bij een dekkingsgraad van rond de 98%. Bij die dekkingsgraad kan de financiële situatie niet meer binnen een redelijke termijn herstellen zonder het korten van de pensioenrechten. Als de dekkingsgraad naar deze kritieke grens

Jaarverslag


pagina

42

daalt, komt de doelstelling van het pensioenfonds in gevaar. De doelstelling is het uitbetalen van de pensioenen, nu en in de toekomst. De maatregelen die in het crisisplan worden genoemd, moeten het pensioenfonds weer financieel gezond maken. Sommige maatregelen kan het bestuur zelf treffen. Andere maatregelen moet het bestuur samen met de werkgevers en vakbonden afspreken. Het pensioenfonds voert immers de pensioenregeling uit voor de OWASE-ondernemingen. De zwaarste maatregel is het korten van de pensioenen. Het crisisplan is een richtlijn. Of het bestuur de maatregelen in het plan ook echt uitvoert hangt af van de crisissituatie van dat moment. In het crisisplan is een aantal crisismaatregelen nader uitgewerkt: - het niet toekennen van indexaties, als de dekkingsgraad onder de zgn. dekkingstekortgrens zakt; - het gedeeltelijk niet toekennen van indexaties, als de dekkingsgraad onder de zgn. reservetekortgrens zakt; - het korten van de pensioenuitkeringen en de reeds opgebouwde pensioenaanspraken, als de dekkingsgraad onder de kritieke grens zakt; - het verlagen van de pensioenopbouw in een bepaald jaar, als in dat jaar de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken niet meer volledig gefinancierd kan worden; - het verhogen van de pensioenpremie, als in een bepaald jaar de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken niet meer volledig gefinancierd kan worden. Werkgevers en vakbonden kunnen samen afspreken om de OWASE-pensioenregeling te versoberen. Het pensioenfonds voert de pensioenregeling uit, maar is zelf geen partij bij de CAO-afspraken. Het pensioenfondsbestuur kan CAO-partijen enkel adviseren over de wenselijkheid of noodzaak van aanpassing van de pensioenregeling. De negatieve gevolgen van een verhoging van (het werknemersdeel van) de pensioenpremie, van een verlaging van het opbouwpercentage voor een bepaald jaar en van een versobering van de pensioenregeling komen uitsluitend voor rekening van de groep actieve deelnemers. De negatieve gevolgen van het niet-indexeren en van het korten van uitkeringen en reeds opgebouwde aanspraken treffen alle groepen in gelijke mate, maar de pensioengerechtigden ervaren deze gevolgen direct, terwijl de actieve deelnemers en de gewezen deelnemers de gevolgen van deze maatregelen pas voelen op het moment dat zij met pensioen gaan. Tot aan de pensioendatum bestaat de mogelijkheid dat de maatregel nog zonder daadwerkelijk gevoelde ‘pijn’ teruggedraaid kan worden. Voor pensioengerechtigden kan de maatregel enkel per toekomende datum teruggedraaid worden, zodat een deel van de ‘pijn’ blijvend is. Als het bestuur een maatregel toepast, dan houdt hij rekening met de belangen van alle groepen deelnemers: actieve deelnemers, gewezen deelnemers (‘slapers’) en pensioengerechtigden. De negatieve gevolgen van de maatregelen worden zo eerlijk mogelijk verdeeld over de verschillende groepen. De maatregel die wel helpt maar voor de betrokken personen het minste nadeel oplevert, wordt het eerst getroffen. Ongedaan maken van maatregelen gebeurt in omgekeerde volgorde: als eerste wordt de maatregel met de meest ver strekkende gevolgen teruggedraaid. Wanneer worden de pensioenrechten gekort? Het korten van de pensioenuitkeringen en de reeds opgebouwde pensioenrechten is de meest ver strekkende maatregel die het bestuur kan treffen. Deze maatregel treft het bestuur alleen als alle andere maatregelen onvoldoende effect hebben en als het absoluut niet anders kan. Maar wanneer is dat het geval? Als de dekkingsgraad zakt tot onder de kritieke dekkingsgraad van ca. 98%, dan kan de financiële situatie van het pensioenfonds niet meer herstellen zonder het korten van de pensioenen. Als de situatie gedurende 3 maanden na het ontstaan van deze crisissituatie ofwel niet verbetert ofwel juist verslechtert, dan besluit het pensioenfondsbestuur om de pensioenen te korten. Voor het toepassen van de kortingsmaatregel vraagt het bestuur toestemming aan De Nederlandsche Bank (DNB). Ook alle belanghebbenden worden op dat moment geïnformeerd. De kortingsmaatregel wordt vervolgens toegepast met ingang van de 7e maand na het ontstaan van de crisissituatie (dus na een half jaar). Het pensioenfondsbestuur wil het kortingsbesluit niet uitstellen. Spontaan herstel van de economische situatie kan niet zomaar verwacht worden. Dat is de afgelopen paar jaar duidelijk geworden. Als er gekort moet worden, dan wil het bestuur dat ook zo snel en effectief mogelijk doen. Het bestuur wil de korting vervolgens ook zo snel mogelijk weer ongedaan maken, zodra de financiële situatie van het pensioenfonds dat weer toelaat. Dat is het geval als gedurende 3 kwartaaleinden geen sprake is geweest van een dekkingstekort en er door het terugdraaien van de korting niet opnieuw een dekkingstekort

Jaarverslag


pagina

43

ontstaat. Als het bestuur besluit om de korting terug te draaien, dan wordt dat besluit 3 maanden later uitgevoerd. Zolang de korting niet ongedaan is gemaakt, wordt er niet geïndexeerd. Indexaties zijn bij pensioenfonds OWASE strikt voorwaardelijk. Er wordt geen geld gereserveerd voor indexatieverlening en er wordt geen pensioenpremie voor betaald. De deelnemers hebben dus geen recht op indexatie.

2.8

Toekomstparagraaf

2.8.1

Landelijke wijziging pensioenstelsel

In 2015 wordt het Nederlandse pensioenstelsel ingrijpend gewijzigd. Vooruitlopend daarop zijn per 1 januari 2014 al een aantal wijzigingen doorgevoerd. Op dit moment is nog niet duidelijk hoe het nieuwe stelsel zal worden vorm gegeven. Alleen de hoofdlijnen zijn bekend. Duidelijk is wel dat het nieuwe stelsel ingrijpende gevolgen zal hebben voor de pensioenfondsen en dus ook voor pensioenfonds OWASE. Het pensioenfonds voert de pensioenregeling uit die CAO-partijen afspreken. Het bestuur participeert in de CAO Werkgroep Pensioen die CAO-partijen zal adviseren over de noodzakelijke en gewenste wijziging van de pensioenregeling. In het verlengde van de invoering van het nieuwe pensioenstelsel is tevens de Wet versterking bestuur pensioenfondsen ingevoerd. In verband met deze wet zal de organisatiestructuur van het pensioenfonds op onderdelen gewijzigd worden. Het bestuur heeft eind 2013 gekozen voor het (handhaven van het) paritaire bestuursmodel. Het bestuur is van oordeel dat de huidige organisatiestructuur prima functioneert en zou slechts marginale - alleen de wettelijk vereiste - wijzigingen willen doorvoeren.

Hardenberg, 20 mei 2014 Stichting Pensioenfonds OWASE Het bestuur,

H.J. Meijerink Voorzitter

J.W. Floor Secretaris

Disclaimer Voor zover de informatie in dit bestuursverslag betrekking heeft op (verwachtingen voor) de toekomst kunnen door het bestuur van Stichting Pensioenfonds OWASE met betrekking tot de juistheid en volledigheid van gegevens vanzelfsprekend geen garanties worden gegeven. Aan deze gegevens kunnen daarom ook geen rechten worden ontleend.

Jaarverslag


pagina

44

3

Verslag van het verantwoordingsorgaan

Het verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds is op 25 november 2008 ingesteld. Het pensioenfondsbestuur legt jaarlijks op basis van o.a. het jaarverslag verantwoording af aan het verantwoordingsorgaan over de beleidskeuzes voor de toekomst, het gevoerde beleid, de uitvoering hiervan en de naleving van de regels met betrekking tot de Pension Fund Governance. Voor de goede orde dient opgemerkt te worden dat het verantwoordingsorgaan niet belast is met het intern toezicht. Voor het intern toezicht wordt driejaarlijks een visitatiecommissie ingehuurd om het functioneren van het pensioenfonds en van het bestuur te onderzoeken en zo nodig aanbevelingen te doen. Het functioneren van het verantwoordingsorgaan maakt eveneens deel uit van het onderzoek van de visitatiecommissie. Het verantwoordingsorgaan kijkt met name of er een evenwichtige belangenafweging heeft plaatsgevonden. Het verantwoordingsorgaan heeft in de - huidige - organisatiestructuur behalve zijn eigen wettelijke taken ook een aantal taken van de vroegere deelnemersraad toebedeeld gekregen (zie paragraaf 1.2.2). In de huidige structuur is er geen deelnemersraad meer. Het verantwoordingsorgaan heeft voor zichzelf een reglement vastgesteld op basis van de uitgangspunten van de Pension Fund Governance. Hierbij zijn de frequentie van het overleg met het bestuur, de te behandelen onderwerpen met betrekking tot het beleid en de verantwoording van het orgaan vastgesteld. In het kader van de deskundigheidsbevordering hebben de leden van het verantwoordingsorgaan ook dit jaar weer de studiedag van het bestuur in oktober 2013 bijgewoond. De leden van het verantwoordingsorgaan zijn voldoende ingevoerd in de complexe pensioenmaterie en het reilen en zeilen van het pensioenfonds om het door het bestuur gevoerde beleid, de uitvoering van dat beleid, en de door het bestuur gemaakte beleidskeuzes voor de toekomst op zijn merites te kunnen beoordelen. In het overleg tussen het bestuur en het verantwoordingsorgaan, dat over het boekjaar 2013 is gehouden zijn de volgende onderwerpen/ontwikkelingen aan de orde geweest: het beleggingsbeleid (halfjaarlijkse toelichting); het communicatiebeleid (m.n. het communicatieplan); de waarborgen voor de interne beheersing (risicomanagement); de afweging van het bestuur ten aanzien van de keuze voor het paritaire bestuursmodel; de kostendekkende premie en verlaging pensioenopbouw 2013 en 2014 (financiële en actuariële analyses); de evaluatie van het herstelplan; de begroting voor 2014 en de aanpassing van de vergoedingsregeling van het fonds; de vooruitzichten. Het verantwoordingsorgaan heeft in het kader van zijn taakuitoefening kennisgenomen van de jaarstukken (bestuursverslag, jaarrekening, actuarieel rapport, accountantsverslag). 2013 is het zesde jaar waarin het verantwoordingsorgaan in functie is. Het bestuur heeft het verantwoordingsorgaan geïnformeerd over belangrijke ontwikkelingen. Bij het overleg met het pensioenfondsbestuur is door de voorzitter van het bestuur, de heer Meijerink, een toelichting gegeven op alle relevante ontwikkelingen bij het pensioenfonds. In verband met de afwezigheid van de heer Meijerink in de septembervergadering van het verantwoordingsorgaan heeft de secretaris van het bestuur, de heer Floor, de toelichting voor het verantwoordingsorgaan verzorgd. Voor zover het verantwoordingsorgaan dat kan beoordelen heeft het bestuur - binnen hetgeen in zijn vermogen ligt - de juiste maatregelen genomen met een juiste afweging van de belangen van alle betrokkenen. Het verantwoordingsorgaan heeft tevens kennisgenomen van het visitatierapport 2013 van de visitatiecommissie. Het verantwoordingsorgaan is van oordeel dat het een waardevol rapport is, dat goede handvatten biedt voor verdere optimalisatie van de pensioenfondsorganisatie en het pensioenfondsbeleid. Het verantwoordingsorgaan vertrouwt er op dat het bestuur de aanbevelingen van de visitatiecommissie ter harte zal nemen, op waarde weet te schatten en de actiepunten die uit het rapport voortvloeien met voortvarendheid zal oppakken. Leden van het verantwoordingsorgaan zijn aanwezig geweest bij het OWASE Pensioenforum, dat het pensioenfondsbestuur in samenwerking met de CAO Werkgroep Pensioen voor de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden heeft georganiseerd. Ca. 230 personen zijn naar het forum gekomen. Aangezien de pensioenfondspopulatie uit ruim 4.300 (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden bestaat, geven de uitkomsten van het forum slechts een indicatie van de risicobereidheid van de verschillende groepen binnen de deelnemerspopulatie van het fonds, maar wel een nuttige indicatie. Het verantwoordingsorgaan wil het bestuur graag complimenteren met de professionele wijze waarop het forum werd georganiseerd, met de toegankelijkheid van de discussies tijdens het forum en met de bijdrage die het bestuur met het forum heeft geleverd aan het pensioenbewustzijn van de deelnemers. Het verantwoordingorgaan heeft

Jaarverslag


pagina

45

van diverse deelnemers vernomen dat zij het forum bijzonder hebben gewaardeerd. Uit het forum kwam onder meer naar voren dat het pensioenfondsbestuur het vertrouwen geniet van het overgrote deel van de aanwezige deelnemers. Het verantwoordingsorgaan onderschrijft de noodzaak van een goede communicatie met alle stakeholders van het pensioenfonds en is van oordeel dat het bestuur en de communicatiecommissie voor 2014 heldere communicatiedoelstellingen hebben geformuleerd en dat de belangen van de verschillende doelgroepen met de in het communicatieplan beschreven communicatieactiviteiten op adequate wijze worden gediend. Het verantwoordingsorgaan kan zich vinden in het Communicatieplan 2014. Het verantwoordingsorgaan heeft overeenkomstig de statuten van het pensioenfonds een positief advies uitgebracht ten aanzien van het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid van het pensioenfonds. Het verantwoordingsorgaan heeft volgens de statuten (o.a.) het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling voor bestuursleden als taak. Het bestuur heeft het verantwoordingsorgaan geadviseerd om de bedragen te verhogen met 50% voor de basisvergoeding voor de bedrijven en met 20% voor de presentievergoeding voor de bedrijven en de pensioengerechtigden. De vergoedingsbedragen waren sinds de eerste vaststelling van de regeling niet meer aangepast. Het verantwoordingsorgaan heeft de bedragen overeenkomstig het advies van het bestuur vastgesteld. Het verantwoordingsorgaan was het met het bestuur eens dat de huidige vergoedingsbedragen niet meer in overeenstemming zijn met de toegenomen inspanningen die momenteel worden gevraagd van de bedrijven en de leden van het bestuur en de leden van de andere pensioenfondsorganen. De nieuwe regeling/bedragen gelden met ingang van het boekjaar 2014. De heer Meijerink heeft in de vergadering van het verantwoordingsorgaan in november toegelicht welke keuzes het bestuur dient te maken in het kader van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen en wat de implicaties zijn van de verschillende bestuursmodellen waaruit het bestuur - verplicht - moet kiezen. Tijdens de studiedag zijn het bestuur en het verantwoordingsorgaan uitgebreid geïnformeerd over de Wet versterking bestuur en over het traject dat voor de implementatie gevolgd moet worden. Het verantwoordingsorgaan onderschrijft de afwegingen die het bestuur heeft gemaakt en is met het bestuur van oordeel dat een paritair bestuursmodel het best past bij het karakter van pensioenfonds OWASE. Het huidige paritaire model waarborgt de kwaliteit van de afwegingen en de besluitvorming door het bestuur. De invulling van het intern toezicht door middel van een visitatiecommissie en de huidige rol en vorm van het verantwoordingsorgaan zorgen voor adequate checks and balances. De pensioenfondsorganisatie functioneert momenteel prima. De bestaande organisatie kan bij een keuze voor het paritaire model worden gehandhaafd. Er zijn naar het oordeel van het verantwoordingsorgaan geen gronden aanwezig om voor een ander bestuursmodel te kiezen. Het verantwoordingsorgaan heeft overeenkomstig de statuten een positief advies uitgebracht bij de onderdelen wijzigen van het beleid ten aanzien van het verantwoordingsorgaan en vorm en inrichting van het intern toezicht. Bevindingen Het verantwoordingsorgaan heeft de volgende bevindingen: Het verantwoordingsorgaan heeft zich op basis van de jaarstukken en de toelichting op de belangrijke ontwikkelingen door het bestuur een adequaat beeld kunnen vormen van de financiële situatie van het pensioenfonds, van het gevoerde beleid, van de uitvoering van dat beleid, van de beleidskeuzes voor de toekomst, en van de naleving van de regels met betrekking tot de Pension Fund Governance. Conclusie Het verantwoordingsorgaan komt tot de volgende conclusie: Het verantwoordingsorgaan concludeert op basis van de beschikbare informatie dat hij zich kan vinden in de beleidskeuzes die het bestuur voor het boekjaar 2013 en voor de toekomst heeft gemaakt en in de wijze waarop het bestuur uitvoering heeft gegeven aan zijn beleid en in de wijze waarop het bestuur de Pension Fund Governance heeft nageleefd. Het verantwoordingsorgaan vertrouwt er op dat het bestuur ook het komende jaar doortastend zal optreden met een juist oog voor de belangen van alle betrokkenen. Hardenberg, 20 mei 2014

Jaarverslag


pagina

46

Stichting Pensioenfonds OWASE Het verantwoordingsorgaan,

F. Schepers Voorzitter

R.H. de Jonge Secretaris

Reactie van het bestuur Het bestuur heeft de volgende reactie gegeven op de bevindingen en de conclusie van het verantwoordingsorgaan: Het pensioenfondsbestuur kan zich vinden in het oordeel van het verantwoordingsorgaan en dankt het verantwoordingsorgaan voor het in hem gestelde vertrouwen. Het bestuur hecht veel waarde aan het oordeel van het verantwoordingsorgaan en zet zich in om het verantwoordingsorgaan zo goed mogelijk te informeren over alle ontwikkelingen, die relevant zijn om te komen tot een gefundeerd oordeel over de beleidskeuzes die het bestuur maakt voor de toekomst, over het vastgestelde beleid, over de uitvoering hiervan en over de naleving van de regels met betrekking tot de Pension Fund Governance. De kritische vragen van het verantwoordingsorgaan leveren een goede bijdrage aan de te voeren discussie en leggen eens te meer nadruk op de onderscheidende belangen waarmee het bestuur bij zijn afwegingen rekening dient te houden.

Jaarverslag


pagina

47

JAARREKENING

2013

Jaarverslag


pagina

48

Balans per 31 december 2013 Balans per 31 december 2013 na toerekening van het saldo van baten en lasten: Bedragen x € 1000

2013

2012

Toelichting op pagina

Activa Beleggingen

58

649.537

621.381

Herverzekeringsdeel technische voorzieningen

61

172

185

Vorderingen en overlopende activa

61

1.710

3.637

Overige activa (liquide middelen)

62

2.092

2.491

653.511

627.694

Totaal Passiva Stichtingskapitaal en reserves

62

92.212

46.293

Technische voorzieningen

63

560.422

580.596

Overige voorzieningen

66

14

15

Overige schulden en overlopende passiva

66

863

790

653.511

627.694

116,5%

108,0%

Totaal Dekkingsgraad * in % *

Dekkingsgraad (op basis van de grondslagen van de jaarrekening) wordt hierbij gedefinieerd als pensioenvermogen gedeeld door de technische voorzieningen. Het pensioenvermogen is gelijk aan het totaal activa minus overige schulden en overlopende passiva.

Jaarverslag


pagina

49

Staat van baten en lasten over 2013 Staat van baten en lasten over 2013: Bedragen x € 1000

2013

2012

Toelichting op pagina

Baten Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers)

73

15.836

16.230


74

28.597

76.585

Overige Baten

75

198

104

44.631

92.919

Totaal Lasten Pensioenuitkeringen

76

18.010

17.488

Pensioenuitvoeringskosten

77

1.240

1.059

Pensioenopbouw

75

11.908

14.699

Indexering en overige toeslagen

75

865

0

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen

76

2.056

8.282

Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitkeringen

76

-17.835

- 17.317

Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitvoeringskosten

76

-408

- 397


78

-17.111

36.933

Wijziging actuariële uitgangspunten

78 -

7.925

Aanpassing sterftekansen

-

Overige wijzigingen in de voorziening pensioenverplichtingen

79

364

- 971

Saldo overdracht van rechten

79

-461

92

Overige lasten

79

84

65

-1.288

67.858

45.919

25.061

Totaal Saldo van baten en lasten

Jaarverslag


pagina

50

Samenvatting van de actuariële analyse

Bedragen x € 1000

2013

2012

Premieresultaat

2.765

445

Interestresultaat

26.638

68.329

Wijziging rekenrente

17.111

- 36.933

-595

- 6.780

45.919

25.061

Overig resultaat

Totaal

Bestemming van het saldo van baten en lasten

Bedragen x € 1000

Bestemmingsreserves Overige reserves

Totaal

Jaarverslag


2013

2012

-

-

45.919

25.061

45.919

25.061

pagina

51

Kasstroomoverzicht over 2013

2013

2012

15.895

16.250

1.058

201

Betaalde pensioenuitkeringen

-18.023

- 17.488

Betaalde waardeoverdrachten

-590

- 293

12

29

-80

- 65

-1.106

- 1.059

-5

- 442

-2.839

- 2.867

504.509

98.896

7.547

7.030

-496.542

- 101.463

-131

- 616

-13.041

-

2.342

3.847

-497

980

98

26

-399

1.006

Saldo liquide middelen 1 januari

2.491

1.485

Saldo liquide middelen 31 december

2.092

2.491

Bedragen x € 1000

Kasstroom uit pensioenactiviteiten Ontvangen premies Ontvangen waardeoverdrachten

Ontvangen uitkeringen van herverzekeraars Betaalde premies herverzekering Betaalde pensioenuitvoeringskosten Mutatie overige vorderingen en schulden

Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Verkopen en aflossingen van beleggingen Ontvangen directe beleggingsopbrengsten Aankopen beleggingen Betaalde kosten van vermogensbeheer Saldo van/naar deposito’s

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten Netto kasstroom Koers- en omrekeningsverschillen op liquide middelen

Mutatie liquide middelen

Jaarverslag


pagina

52

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2013 1

Inleiding

Het doel van Stichting Pensioenfonds OWASE, statutair gevestigd te Zwolle (hierna ‘het pensioenfonds’) is het nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden ter zake van ouderdom en overlijden; tevens verstrekt het pensioenfonds uitkeringen aan arbeidsongeschikte deelnemers. Het pensioenfonds geeft invulling aan de uitvoering van de pensioenregeling van de volgende aangesloten ondernemingen:

Aangesloten ondernemingen: -

Combipac B.V. Dion B.V. Dion Vastgoed Support BV * Future Pipe Industries B.V. Handelsonderneming Schinkel-Schouten B.V. Pensioen Services Zwolle N.V. * Rollepaal B.V. Romit B.V. RPC Bebo Nederland * Schoeller Allibert Systems B.V. Schoeller Allibert Systems Services B.V. Trepak Image Systems B.V.

* **

-

Sima Kunststoffen B.V. Sphere Nederland B.V. Stichting BONO Wadinko N.V. Wavin Assurantie B.V. Wavin B.V. Wavin Diensten B.V. Wavin Nederland B.V. Wavin Overseas B.V. Wavin Staf B.V. Wavin Technology & Innovation B.V.

Dion is in 2013 gestart met het omzetten van haar businessunits in afzonderlijke B.V.’s binnen de Dion-groep (concernverband). Pensioen Services Zwolle N.V. is na acquisitie door Dion aangesloten bij het pensioenfonds. De pensioenregeling van Stichting Pensioenfonds OWASE is enkel van toepassing voor de vestiging van RPC Bebo Nederland in Beuningen. De vestiging van RPC Bebo Nederland in Goor is in 2011 gesloten. Voormalige medewerkers van deze vestiging die overgeplaatst zijn naar de RPC-vestiging in Deventer blijven deelnemer aan de OWASE-pensioenregeling. RPC heeft inmiddels - per 1 april 2014 - ook de vestiging in Beuningen gesloten. Voormalige medewerkers van deze vestiging die overgeplaatst zijn naar de RPC-vestiging in Deventer blijven eveneens deelnemer aan de OWASE-pensioenregeling.

Deze ondernemingen hebben voor de uitvoering van de pensioenregelingen ieder afzonderlijk een (gelijkluidende) uitvoeringsovereenkomst gesloten met Stichting Pensioenfonds OWASE.

2

Overeenstemmingsverklaring

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW en met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur heeft op 20 mei 2014 de jaarrekening opgemaakt.

3

Grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling

3.1

Algemeen

Alle bedragen zijn vermeld in Euro’s. Beleggingen en pensioenverplichtingen worden gewaardeerd op actuele waarde. Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben.

Jaarverslag


pagina

53

3.2

Schattingen en veronderstellingen

De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien, en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

3.3

Opname van een actief of een verplichting cq. van een bate of een last

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar het pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en de betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake zijn van een post “nog af te wikkelen transacties”. Deze post kan zowel een actief als een passief zijn.

3.4

Saldering van een actief en een verplichting

Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen.

3.5

Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen

Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Waardewijzigingen van beleggingen kunnen een wezenlijk onderdeel van de beleggingsperformance uitmaken. Aangezien het onderscheid tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardewijzigingen bij beleggen in het algemeen van weinig betekenis wordt geacht, dienen ongerealiseerde waardewijzigingen in de staat van baten en lasten te worden verwerkt. Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valutakoersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in de staat van baten en lasten opgenomen.

Jaarverslag


pagina

54

3.6

Vreemde valuta

Activa en verplichtingen in vreemde valuta’s worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum.

31 december 2013

31 december 2012

Euro (incl. valuta-afdekking)

81%

85%

Overig (niet-Euro)

19%

15%

In percentages

Gedurende het boekjaar 2013 werden de posities in US-dollars voor ten minste 80% afgedekt met een doorrol van 3 maanden. Voor de afdekking van de valutaposities heeft pensioenfonds OWASE een tweetal elkaar overlappende currency-overlay overeenkomsten afgesloten, één met KasBank en één met ABNAmro. Het bestuur heeft in 2009 overeenkomstig het voorstel van de beleggingscommissie besloten om de afdekking van de UK-pond op tactische gronden volledig los te laten. Zodra de koers van de UK-pond gelijk is aan of lager is dan € 0,75 dient de afdekking weer te worden opgetrokken tot ten minste 80%. Dat is het gehele boekjaar 2013 niet het geval geweest.

3.7

Beleggingen

Algemeen De beleggingen worden gewaardeerd op actuele waarde. Slechts indien de actuele waarde van een belegging niet betrouwbaar kan worden vastgesteld, vindt waardering plaats op basis van geamortiseerde kostprijs. Participaties in beleggingsinstellingen, die gespecialiseerd zijn in een bepaald soort beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen voor dat soort beleggingen. Aandelen Beursgenoteerde aandelen en participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers. Participaties in niet-beursgenoteerde beleggingsinstellingen worden gewaardeerd met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen. Vastrentende waarden Beursgenoteerde vastrentende waarden en participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoersen. Indien vastrentende waarden of participaties in beleggingsinstellingen niet-beursgenoteerd zijn, vindt waardebepaling plaats op basis van de geschatte toekomstige nettokasstromen (rente en aflossingen) die uit de beleggingen zullen voortvloeien, contant gemaakt tegen de ultimo boekjaar geldende marktrente en rekening houdend met het risicoprofiel (kredietrisico; oninbaarheid) en de looptijd. De leningen op schuldbekentenis worden vanaf 2011 op nominale waarde gewaardeerd. Deze leningen zullen tot de einddatum worden aangehouden Vastgoedbeleggingen Beursgenoteerde (indirecte) vastgoed beleggingen worden gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers. Niet-beursgenoteerde (indirecte) vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen de actuele waarde welke is bepaald op de net asset value die per ultimo jaar wordt vastgesteld op basis van algemeen aanvaarde grondslagen voor waardering en resultaat bepaling. Derivaten Derivaten worden gewaardeerd op reële waarde, te weten de relevante marktnoteringen of, als die niet beschikbaar zijn, de waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme waarderingsmodellen.

Jaarverslag


pagina

55

Overige beleggingen De overige beleggingen betreffen commodities (goud) en high yield-credits. Deze beleggingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoersen. High Yield bonds zijn door het pensioenfondsbestuur geclassificeerd als ‘overige zakelijke waarden’ aangezien het risicoprofiel van high yield bonds meer vergelijkbaar is met aandelen dan met andere vastrentende waarden.

3.8

Herverzekeringen

Uitgaande herverzekeringspremies worden verantwoord in de periode waarop de herverzekering betrekking heeft. Vorderingen uit herverzekeringscontracten op risicobasis worden verantwoord op het moment dat de verzekerde gebeurtenis zich voordoet. Bij de waardering worden de herverzekerde uitkeringen contant gemaakt tegen de rentetermijnstructuur, onder toepassing van de actuariële grondslagen van het pensioenfonds. Vorderingen uit hoofde van winstdelingsregelingen in herverzekeringscontracten worden verantwoord op het moment van toekenning door de herverzekeraar.

3.9


Vorderingen en overlopende activa worden bij eerste verwerking gewaardeerd op reële waarde. Na eerste verwerking worden vorderingen gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs (gelijk aan de nominale waarde indien geen sprake is van transactiekosten) onder aftrek van eventuele bijzondere waardeverminderingen, indien sprake is van oninbaarheid.

3.10


Voorziening voor pensioenverplichtingen De voorziening voor pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op actuele waarde (marktwaarde). De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de beste inschatting van toekomstige kasstromen die samenhangen met de op balansdatum onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen. Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen zijn de opgebouwde nominale aanspraken en de onvoorwaardelijke (indexatie)toezeggingen. De contante waarde wordt bepaald met gebruikmaking van de door DNB gepubliceerde rentecurve. Voor zowel 2012 als 2013 betreft dit de rentetermijnstructuur op basis van een driemaandsgemiddelde met toepassing van de Ultimate Forward Rate. Het hanteren van de UFR houdt in dat voor ver in de toekomst liggende verplichtingen (20 jaar tot 60 jaar) een aangepaste rentecurve (ultimo 2013 hogere rente) wordt gehanteerd. Voor verplichtingen korter dan 20 jaar geldt de rentetermijnstructuur op basis van een driemaandsgemiddelde. Ultimo 2013 levert de toepassing van de UFR een positief effect op de dekkingsgraad op van 1,7%. Bij de berekening van de voorziening voor pensioenverplichtingen is uitgegaan van het op de balansdatum geldende pensioenreglement en van de over de verstreken deelnemersjaren verworven aanspraken. (Half)jaarlijks wordt door het bestuur besloten of de opgebouwde pensioenaanspraken worden geïndexeerd. Alle per balansdatum bestaande indexatiebesluiten zijn in de berekening begrepen. Er wordt geen rekening gehouden met toekomstige salarisontwikkelingen. Bij de berekening van de voorziening wordt tevens rekening gehouden met premievrije pensioenopbouw in verband met invaliditeit op basis van de contante waarde van premies waarvoor vrijstelling is verleend wegens arbeidsongeschiktheid. Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt uitgegaan van voor de toezichthouder acceptabele

Jaarverslag


pagina

56

grondslagen, waarbij rekening wordt gehouden met de voorzienbare trend in overlevingskansen. De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende actuariële grondslagen en veronderstellingen (per 31 december 2013): - Marktrente: gebaseerd op de rentetermijnstructuur zoals maandelijks gepubliceerd door DNB. - Overlevingstafels: AG prognosetafels 2012-2062 zonder leeftijdsterugstelling en met correctie voor ervaringssterfte op basis van fondsspecifieke OWASE 2012 correctiefactoren. - Onbepaalde partner-systeem (na de ingangsdatum van het ouderdomspensioen geldt een bepaald partnersysteem). - Voor partnerpensioen is aangenomen dat de partner 3 jaar jonger is dan de verzekerde man en 3 jaar ouder dan de verzekerde vrouw. - Het nabestaandenpensioen is op opbouwbasis verzekerd. - Voor het wezenpensioen geldt een opslag van 5% op het nabestaandenpensioen. - Kostenopslag ter grootte van 2,25% van de voorziening voor pensioenverplichtingen in verband toekomstige administratie- en excassokosten. - Bij de bepaling van de mate van vrijstelling van premiebetaling voor arbeidsongeschikte deelnemers is uitgegaan van een revalidatiekans van 20%. - Voor deelnemers die op de balansdatum ziek zijn, is rekening gehouden met de verwachte toekomstige schadelast. Dit geschiedt door een extra voorziening op te nemen van tweemaal de opslag voor premievrijstelling bij invaliditeit.

3.11


Onder “Overige voorzieningen” worden voorzieningen opgenomen voor met de pensioenverplichtingen samenhangende risico’s voor zover niet opgenomen in de berekening van de pensioenvoorziening. Dit heeft betrekking op administratiekosten voor toekomstige ANW-hiaatuitkeringen.

3.12


Overige schulden en overlopende passiva worden bij eerste verwerking gewaardeerd op reële waarde. Na eerste verwerking worden schulden gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs (gelijk aan de nominale waarde indien geen sprake is van transactiekosten).

3.13

Dekkingsgraad

De (nominale) dekkingsgraad van het fonds wordt berekend door op balansdatum het balanstotaal minus de kortlopende schulden te delen op de technische voorzieningen zoals opgenomen in de balans.

3.14

Kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is conform de directe methode opgesteld. Dit houdt in dat alle ontvangsten en uitgaven ook als zodanig worden gepresenteerd. Onderscheid wordt gemaakt tussen kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten en beleggingsactiviteiten.

Jaarverslag


pagina

57

4

Beleggingen

De ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille in het boekjaar zijn als volgt samen te vatten: Bedragen x € 1000

Stand per 1 januari 2012 Aankopen/ verstrekkingen Verkopen/ aflossingen Kosten verrekend in fonds Herwaardering

Stand per 31 december 2012 Aankopen/ verstrekkingen Verkopen/ aflossingen Kosten verrekend in fonds

Vastgoed

Aandelen


18.547

193.444

313.818

26.730

552.539

- 2.604

549.935

5.000

24.676

57.838

9.955

97.469

3.994

101.463

-5.001

-14.715

-79.180

-

-98.896

-

-98.896

-163

-1.311

-946

-148

-2.568

-

-2.568

3.433

25.582

38.470

3.040

70.525

922

71.447

21.816

227.676

330.000

39.577

619.069

2.312

621.381

4.986

73.837

297.361

-

376.184

-6.996

-42.487

-291.063

-21.015

-361.561

-4.755

-366.316

-147

-1.288

-662

-122

-2.219

-

-2.219

409

30.829

-11.387

-3.470

16.381

4.126

20.507

20.068

288.567

324.249

14.970

647.854

1.683

649.537

Herwaardering

Stand per 31 december 2013

Overig

Subtotaal

Presentatie derivaten *

Totaal

376.184

* Bij een creditsaldo wordt de post derivaten verantwoord onder overige schulden Voor de meerderheid van de beleggingen is sprake van objectief vast te stellen frequente marktnoteringen. Voor bepaalde beleggingen zijn deze niet beschikbaar en vindt waardering plaats op basis van waarderingsmodellen en -technieken, inclusief verwijzing naar de huidige reële waarde van vergelijkbare instrumenten en het gebruik van schattingen. In bovenstaand overzicht is in 2013 bij vastrentende waarden onder aankopen een totaal bedrag van € 61 mln. en onder verkopen een totaal bedrag van € 66 mln. opgenomen uit hoofde van overboekingen tussen diverse bankrekeningen en deposito’s.

4.1

Actuele waarde

Schattingen en oordelen Zoals vermeld in de toelichting zijn de beleggingen van het pensioenfonds gewaardeerd tegen actuele waarde per balansdatum en is het over het algemeen mogelijk en gebruikelijk om de actuele waarde binnen een aanvaardbare bandbreedte van schattingen vast te stellen. Voor sommige andere financiële instrumenten, zoals beleggingsvorderingen en -schulden, geldt dat de boekwaarde de actuele waarde benadert als gevolg van het korte termijn-karakter van de vorderingen en schulden. De boekwaarde van alle activa en de financiële verplichtingen op balansdatum benadert de actuele waarde. Voor vrijwel alle financiële instrumenten van het pensioenfonds kan gebruik worden gemaakt van (afgeleide) marktnoteringen. Indien de waardering van beleggingen wordt afgeleid van directe marktnoteringen, worden de beleggingen gewaardeerd op basis van een model, waarbij alle inputvariabelen zijn gebaseerd op marktnoteringen. Alleen bepaalde financiële instrumenten, zijn gewaardeerd door middel van gebruikmaking van waarderingsmodellen en -technieken, inclusief een verwijzing naar de huidige reële waarde van vergelijkbare instrumenten. De onderhandse leningen worden sinds 2011 op nominale waarde gewaardeerd. Deze leningen zullen tot einddatum worden aangehouden.

Jaarverslag


pagina

58

2013

Waarderingsmodellen en technieken

Bedragen x € 1000

Directe Marktnoteringen 31-12-2013

afgeleide marktnoteringen 31-12-2013

niet gebaseerd op marktnoteringen 31-12-2013

Totaal 31-12-2013

Aandelen

165.998

122.569

-

288.567


121.798

199.337

3.114

324.249

Derivaten

-

1.683

-

1.683

Vastgoed

-

10.565-

9.503

20.068

14.970

-

-

14.970

302.766

334.154

12.617

649.537

Overige beleggingen

2012

Waarderingsmodellen en technieken

Bedragen x € 1000

Directe Marktnoteringen 31-12-2012

afgeleide marktnoteringen 31-12-2012

niet gebaseerd op marktnoteringen 31-12-2012

Totaal 31-12-2012

Aandelen

147.496

80.180

-

227.676


194.930

125.690

9.380

330.000

2.312

-

2.312

-

12.135

9.681

21.816

39.577

-

-

39.577

382.003

220.317

19.061

621.381

Derivaten Vastgoed Overige beleggingen

De vastrentende waarden bij afgeleide marktnoteringen eind 2012 hadden betrekking op een belegging in het LDI 20 fonds van Robeco. Deze belegging is in 2013 verkocht. Tegelijkertijd is het Blackrock Liabilty Solutions fonds aangekocht. Dit beleggingsfonds werd specifiek opgericht voor OWASE en bestaat nagenoeg geheel uit staatsobligaties. Ook een gedeelte van de eigen portefeuille aan staatsleningen werd in 2013 ingebracht in het Blackrock fonds.

4.2

Vastgoed beleggingen

Stichting Pensioenfonds OWASE had in het boekjaar 2013 participaties in een tweetal vastgoedfondsen (indirect vastgoed), het ene fonds wordt actief beheerd, het andere passief. Bedragen x € 1000

Property funds

Jaarverslag

2013

2012

20.068

21.816


pagina

59

4.3

Aandelen

2013

2012

226.894

161.857

Aandelenbeleggingsfondsen emerging markets

40.576

43.156

Converteerbare obligaties

21.097

22.663

288.567

227.676

Bedragen x € 1000

Aandelenbeleggingsfondsen mature markets

4.4


2013

2012

64.013

72.526

3.036

9.380

20.193

16.813

237.007

231.281

324.249

330.000

Bedragen x € 1000

Obligaties Creditsfondsen Leningen op schuldbekentenis * Deposito’s Obligatiebeleggingsfondsen

* Leningen op schuldbekentenis: de leningen op schuldbekentenis worden vanaf 2011 op nominale waarde gewaardeerd. Bij deze leningen gaat het om een annuïteitenlening aan Delta Lloyd en een onderhandse lening aan Staal Bankiers. Deze leningen zullen tot einddatum worden aangehouden. De lening aan Staal Bankiers is in januari van 2013 volledig afgelost.

4.5

Derivaten

Bedragen x € 1000

2013

2012

Valutaderivaten

1.683

2.312

Rentederivaten

-

-

1.683

2.312

Zie met betrekking tot de valutaderivaten ook paragraaf 12. Gedurende het boekjaar 2013 werden de posities in US-dollars voor ten minste 80% afgedekt met een doorrol van 3 maanden. Voor de afdekking van de valutaposities heeft pensioenfonds OWASE een tweetal elkaar overlappende currency-overlay overeenkomsten afgesloten, één met KasBank en één met ABN-Amro. Het bestuur heeft in 2009 overeenkomstig het voorstel van de beleggingscommissie besloten om de afdekking van de UK-pond op tactische gronden volledig los te laten (zie paragraaf 3.6). De UK-pond werd het gehele boekjaar 2013 niet afgedekt.

Jaarverslag


pagina

60

Uitstaande valuta contracten per 31-12-2013: x EUR 1000 Vervaldatum Hoofdsom x USD 1000 Verkoop USD 10-01-2014 USD 62.000 Aankoop USD 10-01-2014 USD 4.500 Verkoop USD 20-02-2004 USD 69.250 Totale waarde

4.6

Tegenwaarde EUR 45.765 EUR 3.289 EUR 51.120

Overige beleggingen

2013

2012

14.970

19.339

-

20.238

14.970

39.577

Bedragen x € 1000

High Yield Bond fund Commodities (I-shares COMEX Gold Trust)

5

Waarde per 31-12-2013 EUR 769 EUR -23 EUR 937 EUR 1.683

Herverzekeringsdeel technische voorzieningen

Bedragen x € 1000

2013

2012

172

185

Ingegane herverzekerde uitkeringen

De ingegane herverzekerde uitkeringen hebben betrekking op uitkeringen uit arbeidsongeschiktheidsrisicoherverzekeringscontracten.

6


2013

2012

342

285

1.083

2.795

216

283

12

82

Restitutie beheerkosten Robeco

-

87

Restitutie beheerkosten Kempen

3

4

13

13

-

88

Te ontvangen waardeoverdracht

28

-

Teveel betaalde uitkering

13

-

1.710

3.637

Bedragen x € 1000

Premies Lopende interest e.d. Dividend SPDR S&P Restitutie beheerkosten BNP Inv.

Overige vorderingen debiteuren Vooruit ontvangen facturen

Totaal

Alle vorderingen hebben een resterende looptijd korter dan één jaar.

Jaarverslag


pagina

61

7

Overige activa

2013

2012

Rekening-courant KasBank

851

1.748

Rekening-courant Kempen

46

22

1.187

713

8

8

2.092

2.491

Bedragen x € 1000

Rekening-courant Deutsche Bank Rekening-courant Delta Loyd

De overige activa betreffen liquide middelen. Onder de liquide middelen worden die kasmiddelen en tegoeden op bankrekeningen opgenomen die onmiddellijk dan wel op korte termijn opeisbaar zijn.

8

Stichtingskapitaal en reserves

2013

2012

46.293

21.232

45.919

25.061

92.212

46.293

2013

2012

Minimaal vereist eigen vermogen

23.818

24.667

Vereist eigen vermogen

95.356

99.932

Bedragen x € 1000

Stand per 1 januari Saldo van baten en lasten

Stand per 31 december

8.1

Solvabiliteit

Bedragen x € 1000

De vermogenspositie van het pensioenfonds kan momenteel worden gekarakteriseerd als niet voldoende vanwege het reservetekort. Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt 4,25% van de voorziening pensioenverplichtingen en voldoet aan de daaromtrent gestelde wettelijke eisen bij of krachtens artikel 131 van de Pensioenwet. Voor de berekening van het vereist eigen vermogen wordt gebruik gemaakt van het FTK-standaardmodel en uit prudente overwegingen wordt sinds 1 juli 2013 bij deze berekening uitgegaan van de zgn. feitelijke assetmix, aangezien in de tweede helft van 2013 werd vastgesteld dat uit de berekening op basis van de feitelijke mix een hoger vereist eigen vermogen voortvloeit dan uit de berekening op basis van de zgn. strategische assetmix.

Jaarverslag


pagina

62

8.2

Toelichting op het eigen vermogen

In het boekjaar 2013 was het in 2009 opgestelde herstelplan wederom van toepassing voor Stichting Pensioenfonds OWASE, zowel voor de korte als voor de lange termijn. Het korte termijn herstelplan was van toepassing tot 1 april 2013, het lange termijn herstelplan was het hele boekjaar van toepassing. Het pensioenfonds is het boekjaar gestart met een reservetekort en heeft het boekjaar afgesloten met een reservetekort. Het herstelplan blijft van kracht totdat er drie kwartaaleinden geen sprake meer is geweest van een tekort. Totstandkoming van het ‘oude’ herstelplan uit 2009 In 2008 was er - ondanks het ontstane reservetekort per ultimo oktober 2008 - nog geen herstelplan van toepassing, aangezien de overheid uitstel had verleend voor het indienen van een herstelplan tot 1 april 2009. Per 31 december 2008 voldeed het pensioenfonds niet aan de wettelijke normen met betrekking tot vereist eigen vermogen (VEV). Ultimo 2008 was er dus sprake van een reservetekort. Het reservetekort is gemeld bij DNB. In verband met dit reservetekort werd begin 2009 een lange termijn herstelplan opgesteld. Eind februari 2009 was de financiële situatie van het pensioenfonds verder verslechterd en voldeed het pensioenfonds ook niet langer aan de wettelijke normen met betrekking tot minimaal vereist eigen vermogen (MVEV). Er was dus sprake van een dekkingstekort. Ook het dekkingstekort is gemeld bij DNB. In verband met dit dekkingstekort werd begin 2009 een korte termijn herstelplan opgesteld. Eind april 2009 was er niet langer sprake van een dekkingstekort en eind mei 2009 was er niet langer sprake van een reservetekort. Zowel het korte termijn herstelplan als het lang termijnherstelplan waren met ingang van 1 januari 2010 niet langer van toepassing, aangezien gedurende drie kwartaaleinden geen sprake meer was van een tekort. Per 1 juni 2010 herleefde het lange termijn herstelplan (het kort termijnherstelplan herleefde nog niet per die datum). Per 30 september 2011 herleefde ook het korte termijn herstelplan. Het korte termijn herstelplan was per 1 april 2013 niet langer van toepassing. het lange termijn herstelplan was op de balansdatum van 31 december 2013 wel nog steeds van toepassing. De belangrijkste maatregel uit het herstelplan is het niet verlenen van toeslagen tot het minimaal vereist eigen vermogen is bereikt en beperkte toeslagverlening tot het vereist eigen vermogen is bereikt. Tevens kan het bestuur gebruik maken van zijn discretionaire bevoegdheid om toeslagen wel of niet toe te kennen, bijvoorbeeld wanneer het vereist eigen vermogen naar verwachting niet binnen de hersteltermijn wordt bereikt indien het reguliere toeslagbeleid onverkort wordt uitgevoerd. Als uiterste maatregel in het herstelplan heeft het fonds de mogelijkheid om de opgebouwde aanspraken van (gewezen) deelnemers en ingegane pensioenen van pensioengerechtigden te korten (‘afstempelen’).

9


2013

2012

560.422

580.596

-172

- 185

560.250

580.411

Bedragen x € 1000

Voorziening voor pensioenverplichtingen Herverzekerd deel

Jaarverslag


pagina

63

Het mutatieoverzicht voor de voorziening voor pensioenverplichtingen is als volgt:

2013

2012

580.411

531.257

11.908

14.699

865

0

2.056

8.282

-17.835

- 17.317

-408

-397

-17.111

36.933

384

- 1.204

-362

218

0

7.925

592

- 58

-250

73

560.250

580.411

Bedragen x € 1000

Stand per 1 januari Pensioenopbouw Indexering en overige toeslagen Rentetoevoeging Onttrekking voor pensioenuitkeringen Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Wijziging marktrente Wijziging actuariële uitgangspunten Wijzigingen i.v.m. overlijden Wijzigingen i.v.m. arbeidsongeschiktheid Aanpassing sterftekansen Saldo waardeoverdrachten Overige mutaties *


De pensioenverplichtingen zijn opgerent op basis van de éénjaarsrente op de interbancaire swapmarkt aan het begin van het verslagjaar. Ultimo boekjaar 2013 bedroeg de gemiddeld gewogen discontovoet 2,72% (2012: 2,43%). Voor een toelichting op de verschillende posten wordt verwezen naar de toelichting op de verschillende posten uit de staat van baten en lasten. De voorziening voor pensioenverplichtingen is naar categorieën van deelnemers als volgt samengesteld:

2013

2012

204.182

238.064

88.108

81.995

209.349

199.969

40.495

41.036

238

226

4.790

5.396

547.162

566.686

-169

-181

12.307

12.746

950

1.160

560.250

580.411

Bedragen x € 1000

Actieve deelnemers Gewezen deelnemers Gepensioneerden Weduwen en weduwnaars Wezen Arbeidsongeschikten

Subtotaal Af: herverzekering Excassokosten 2,25% Zieken


De methode voor de berekening van de pensioenverplichtingen is zodanig toegepast dat er geen sprake is van een financieringsachterstand. Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het algemeen een langlopend karakter.

Jaarverslag


pagina

64

De voorziening voor actieve deelnemers is afgenomen, onder meer omdat het aantal actieve deelnemers met 182 is gedaald. De voorzieningen voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden zijn toegenomen. Het aantal gewezen deelnemers is toegenomen met 100 en het aantal pensioengerechtigden is toegenomen met 68. Het pensioenfonds is in 2013 wederom “rijper” geworden.

9.1

Korte beschrijving van de pensioenregeling

De pensioenregeling van Stichting Pensioenfonds OWASE wordt gekenmerkt als een voorwaardelijk geïndexeerde middelloonregeling op basis van een uitkeringsovereenkomst met gemaximeerde werkgeverspremie en met opbouw nabestaandenpensioen. Bovendien voorziet de pensioenregeling in arbeidsongeschiktheidspensioen op risicobasis, een tijdelijk nabestaandenpensioen op risicobasis en een wezenpensioen op risicobasis. De reguliere pensioenleeftijd is - ook na 1 januari 2014 - 65 jaar. Tot 1 januari 2014 werd jaarlijks in beginsel een aanspraak op ouderdomspensioen opgebouwd van 2,15% van de in dat jaar geldende pensioengrondslag. Maar aangezien de feitelijke premie voor het boekjaar 2013 niet kostendekkend was, is voor het boekjaar 2013 het opbouwpercentage - uitsluitend voor dat boekjaar en uitsluitend voor de in 2013 nieuw op te bouwen pensioenaanspraken - verlaagd naar 1,65%. Per 1 januari 2014 is het fiscale kader versoberd en wordt jaarlijks in beginsel een aanspraak op ouderdomspensioen opgebouwd van 1,84% van de in dat jaar geldende pensioengrondslag. Maar aangezien de feitelijke premie ook voor het boekjaar 2014 niet kostendekkend is, is ook voor het boekjaar 2014 het opbouwpercentage - ook uitsluitend voor dat boekjaar en uitsluitend voor de in 2014 nieuw op te bouwen pensioenaanspraken - verlaagd naar 1,75%. De pensioengrondslag voor het ouderdomspensioen is gelijk aan 12 maandsalarissen vermeerderd met de vakantietoeslag en met 50% (behoudens voor RPCdeelnemers) van de vaste ploegentoeslag onder aftrek van een franchise. Voor RPC-deelnemers geldt zowel vóór als na 1 januari 2013 een percentage van 20% van de vaste ploegentoeslag. De franchise wordt jaarlijks vastgesteld. Deelname aan de regeling is mogelijk vanaf de leeftijd van 21 jaar. Het bestuur van het pensioenfonds beslist of - en zo ja per wanneer en met welk percentage - de opgebouwde aanspraken worden geïndexeerd. Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet kwalificeert de pensioenregeling als een uitkeringsovereenkomst.

9.2

Toeslagverlening

Er wordt voor indexaties geen bestemmingsreserve gevormd. Indexaties moeten gefinancierd worden uit de vrije reserve van het pensioenfonds. De indexatie in een bepaald jaar is voorwaardelijk en is afhankelijk van de beleggingsopbrengsten. Indexaties worden enkel toegekend als het bestuur van oordeel is dat de financiële situatie van het pensioenfonds dat toelaat. Het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst wordt geïndexeerd. Er is geen recht op toekomstige indexaties. Het bestuur probeert wel om gemiste indexaties op een latere datum alsnog toe te kennen zodra de financiële situatie van het pensioenfonds dat weer toelaat. Onder bepaalde omstandigheden kunnen inhaalindexaties worden toegekend. Inhaalindexaties zijn indexaties die worden toegezegd, voor zover in het verleden niet voor 100% is geïndexeerd. Om een eventuele inhaalindexatie te kunnen toekennen is een dekkingsgraad vereist, die gelijk is aan of hoger is dan de zgn. reservetekortgrens. Tevens mag de dekkingsgraad door het toekennen van de eventuele inhaalindexatie niet onder de reservetekortgrens komen. Het pensioenfonds probeert ieder halfjaar het pensioen/opgebouwde pensioen van de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers te verhogen met de prijsontwikkeling. De indexatie van de ingegane pensioenen en van de premievrije pensioenaanspraken bedraagt maximaal het percentage van de stijging van de consumentenprijsindex, zoals vastgesteld door het CBS (CPI alle huishoudens, afgeleid), over de referteperiode van april tot oktober, resp. van oktober tot april. Deze indexatie wordt halfjaarlijks per 1 januari en per 1 juli vastgesteld door het bestuur van het pensioenfonds. Het pensioenfonds heeft de ambitie om de pensioenrechten en pensioenaanspraken overeenkomstig de hiervoor genoemde prijsindex aan te passen. Het pensioen/opgebouwde pensioen van de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers is dit boekjaar - 2013 - (over het jaar 2012) verhoogd met 0,25%. Het pensioenfonds heeft het pensioen/opgebouwde pensioen de afgelopen jaren als volgt verhoogd: – Over het jaar 2012 met 0,25%. De prijzen* gingen toen met 2,5% omhoog; – Over het jaar 2011 met 0,00%. De prijzen* gingen toen met 2,3% omhoog; – Over het jaar 2010 met 1,94%. De prijzen* gingen toen met 1,3% omhoog; – Over het jaar 2009 met 1,19%. De prijzen* gingen toen met 1,2% omhoog.

Jaarverslag


pagina

65

*

NB. bij deze prijsstijging gaat het om de procentuele stijging van de CPI alle huishoudens (niet afgeleid) over een kalenderjaar. Deze prijsstijging wijkt af van de door het pensioenfonds gehanteerde procentuele stijging van de CPI alle huishoudens afgeleid, over de door het pensioenfonds gehanteerde referteperiodes.

Het pensioenfonds probeert ieder jaar het opgebouwde pensioen van de actieve deelnemers te verhogen met de loonontwikkeling. De indexatie van de pensioenaanspraken van actieve deelnemers bedraagt maximaal het percentage van de collectieve loonstijging op grond van de OWASE CAO (OWASEloonindex). Deze indexatie wordt per datum CAO-loonsverhoging vastgesteld door het bestuur van het pensioenfonds. Het pensioenfonds heeft de ambitie om de pensioenaanspraken overeenkomstig de hiervoor genoemde loonindex aan te passen. Het opgebouwde pensioen van de actieve deelnemers is dit boekjaar - 2013 - niet verhoogd. Het pensioenfonds heeft het opgebouwde pensioen de afgelopen jaren als volgt verhoogd: – Over het jaar 2012 met 0,00%; – Over het jaar 2011 met 0,00%; – Over het jaar 2010 met 0,65%; – Over het jaar 2009 met 1,00%. Het pensioenfonds had op de balansdatum van het huidige boekjaar - 31 december 2013 - een indexatieachterstand: voor de actieve deelnemers was op deze datum sprake van een (cumulatieve) indexatieachterstand van 2,67%, voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers was op deze datum sprake van een (cumulatieve) indexatieachterstand van 3,38%. Na de balansdatum - per 1 januari 2014 - is de indexatieachterstand voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers toegenomen: per deze datum is voor deze groepen sprake van een niet gecompenseerde prijsontwikkeling van 0,05%. De cumulatieve achterstand komt daarmee voor hen op 3,43%. De indexatie achterstand voor de actieve deelnemers is per 1 januari 2014 niet toegenomen, aangezien per deze datum geen sprake was van een collectieve CAO-loonsverhoging.

10


De overige voorzieningen hebben betrekking op administratiekosten voor toekomstige ANWhiaatuitkeringen.

11


2013

2012

Belastingen en premies sociale verzekeringen

444

381

Overige schulden

145

218

Overlopende passiva

274

191

863

790

Bedragen x € 1000

Alle schulden hebben een resterende looptijd korter dan één jaar.

12

Risicobeheer en derivaten

12.1

Solvabiliteitsrisico

Het pensioenfonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico’s. De belangrijkste doelstelling van het pensioenfonds is het nakomen van de pensioentoezeggingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen.

Jaarverslag


pagina

66

Het belangrijkste risico voor het pensioenfonds betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het pensioenfonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van algemeen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van het pensioenfonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het pensioenfonds de premie voor de ondernemingen en de deelnemers moet verhogen en het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor een eventuele indexatie van de pensioenuitkeringen en opgebouwde pensioenrechten. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het pensioenfonds verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen. De aanwezige dekkingsgraad heeft zich als volgt ontwikkeld:

2013

2012

108,0%

104,0%

Premie

0,3%

-0,1%

Uitkering

0,2%

0,1%

-0,2%

0,0%

Verandering rentecurve

3,3%

-6,8%

Overrendement

4,6%

12,1%

Kanssystemen

0,0%

0,0%

Waardeoverdrachten

0,0%

0,0%

Kosten

0,0%

0%

Wijziging grondslagen

0,0%

-1,3%

Overige oorzaken

0,3%

0,0%

116,5%

108,0%

In percentages

Dekkingsgraad per 1 januari

Indexering

Dekkingsgraad per 31 december

Het solvabiliteitsrisico van het pensioenfonds kan onderverdeeld worden naar de volgende risico’s: Mismatchrisico’s: Rentemismatchrisico: het risico dat de waarde van de portefeuille vastrentende waarden en de pensioenverplichtingen verandert als gevolg van ontwikkelingen in de marktrente. De rentegevoeligheid kan worden gemeten door middel van de duration. De duration is de (met de contante waarde van de kasstromen) gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren. Het pensioenfonds is gevoelig voor wijzigingen in de marktrente omdat de duration van de beleggingen en van de verplichtingen niet gelijk zijn. In beginsel hebben de verplichtingen, vanwege de lange looptijden, een hogere duration dan de obligaties in de beleggingsportefeuille. Een daling van de rente leidt dan tot een stijging van de verplichtingen, die slechts gedeeltelijk wordt goedgemaakt door een stijging van de waarde van de obligatieportefeuille. Bij de bepaling van het beleggingsbeleid weegt het bestuur zorgvuldig de voordelen (meer zekerheid) en nadelen (minder rendement) van meer of minder duration matching af ten opzichte van alternatieve strategieën. In 2013 zijn er stappen gezet om de verplichtingen van het pensioenfonds nauwer af te stemmen met de bezittingen van het pensioenfonds. Werd voorheen met name gestuurd op rentematching op basis van duration en de allocatie naar vastrentende waarden, in 2013 is stapsgewijs een Liability Driven Investment (LDI)-mandaat opgesteld. Dit mandaat beoogt het verfijnd over de rentecurve afdekken van de pensioenverplichtingen op basis van cashflows van zowel de bezittingen als de verplichtingen. Dit mandaat, de LDI- ofwel matchingportefeuille, is op basis van een adviesrelatie ge-outsourced aan een externe manager. Het mandaat is pragmatisch ingericht. Er wordt terughoudendheid betracht in het gebruik van leverage in de matching portefeuille. Er wordt voor de LDIassets gekozen voor zoveel mogelijk fysieke obligaties met beperkte derivaten-overlay en minimale leverage. Een externe manager is verantwoordelijk voor de uitvoering van de transacties en derivaten. Doelstelling van het mandaat is het nauwkeurig volgen van de door marktrentecurve-bewegingen veroorzaakte verandering van de economische verplichtingen met ruimte voor extra rendement door actief gebruik van bonds en credits. De afgescheiden LDI-assets worden zodanig ingericht dat het verwachte rendement door de tijd hoger is dan de verplichtingen op basis van de DNB rentecurve. De renteafdekking

Jaarverslag


pagina

67

wordt gemeten op basis van de door DNB gehanteerde UFR-curve.

Bedrag

Duration

199.415

18,5

Netherlands Government 4% 15/7/2018

7.868

4,1

Netherlands Government 4% 15/7/2016

9.748

2,4

Netherlands Government 2.5% 15/1/2033

9.908

14,5

Republic of Austria 3.2%

10.068

3,0

Pimco Global Investment Grade Credits-fonds

33.927

5,5

BlueBay Investment Grade Bond Fund

30.086

4,2

3.036

-

20.193

-

324.249

14,1

Bedragen in € 1000

BlackRock Liability Solutions Fund

Onderhandse leningen Liquiditeiten

Totaal vastrentende waarden Zakelijke waarden *

303.537

Valutatermijntransacties

1.683

Commodities

-

Vastgoed **

20.068

Totaal Beleggingen

649.537

Verplichtingen op basis van FTK-methode

560.250

16,3


324.249

14,1

236.001

-

Zakelijke waarden toe te rekenen aan verplichtingen Duration beleggingen

*

**

6,5

High yield bonds hebben een duration, die in beginsel meegewogen dient te worden. High yield bonds zijn door het pensioenfondsbestuur echter geclassificeerd als ‘overige zakelijke waarden’ aangezien het risicoprofiel van high yield bonds meer vergelijkbaar is met aandelen dan met andere vastrentende waarden. De duration van high yield bonds wordt om deze reden niet meegewogen. Vastgoed heeft een duration die in beginsel meegewogen dient te worden. Het pensioenfonds belegt echter in vastgoedfondsen. De duration van het vastgoed in deze beleggingsfondsen wordt niet meegewogen.

Inflatierisico is het verschil in gevoeligheid voor de inflatie tussen de beleggingsportefeuille en de verplichtingen. Het pensioenfonds beoogt de verplichtingen te indexeren met de inflatie, zonder dit overigens te garanderen. Het pensioenfonds is daardoor gevoelig voor een onverwachte inflatietoename. Het bestuur heeft besloten dit risico niet af te dekken. Het pensioenfondsbestuur is zich goed bewust van de mismatchrisico’s. Deze risico’s worden continu gemonitord. Indien nodig worden er additionele beheersmaatregelen getroffen. Beleggingsrisico’s: Zakelijke waardenrisico betreft voornamelijk het prijsrisico dat wordt gelopen op de beleggingen in de verschillende aandelenmarkten. Door spreiding aan te brengen binnen de zakelijke waardenportefeuille, wordt het risico van koersdalingen beperkt. Actief beleggingsrisico ontstaat doordat door het voeren van tactisch assetallocatiebeleid (het op korte termijn onder- en overwegen van verschillende beleggingscategorieën) en het actieve beleid van de externe vermogensbeheerders van de benchmark wordt afgeweken. Het doel hiervan is om het beter te doen dan de benchmark, maar vaak gebeurt het ook omdat het niet anders kan. Onder de huidige marktomstandigheden kunnen actieve beheerders een positieve bijdrage leveren aan de risicobeheersing en rendement toevoegen. Het bestuur heeft daarom besloten om een groter deel van de portefeuille in

Jaarverslag


pagina

68

actief beheer te geven. Eind 2013 werd iets meer dan 57% van de beleggingsportefeuille actief beheerd. Valutarisico betreft koersverschillen van buitenlandse valuta’s ten opzichte van de euro. Deze koersverschillen zijn van invloed op het vermogen van het pensioenfonds. Gedurende het boekjaar 2013 werden de posities in US-dollars voor ten minste 80% afgedekt met een doorrol van 3 maanden. Voor de afdekking van de valutaposities heeft pensioenfonds OWASE een tweetal elkaar overlappende currencyoverlay overeenkomsten afgesloten, één met KasBank en één met ABN-Amro. Het bestuur heeft in 2009 overeenkomstig het voorstel van de beleggingscommissie besloten om de afdekking van de UK-pond op tactische gronden volledig los te laten (zie paragraaf 3.6). De UK-pond werd het gehele boekjaar 2013 niet afgedekt. Kredietrisico is het risico dat de tegenpartij zijn betalingsverplichting niet nakomt. De creditratings zijn bepalend voor de beheersing van het risico.

Bedrag

Bedragen in € 1000

AAA

30.257

AA

220.559

A

10.832

BBB

32.109

Lager dan BBB

7.956

Overige middelen

21.781

Geen rating

755

Totaal vastrentende waarden

324.249

Verplichtingenrisico’s: Indexatierisico is het risico dat de meeropbrengsten uit beleggingen niet toereikend zijn om de reglementair beoogde indexatie te kunnen toekennen (zie ook inflatierisico). Langleven risico is het risico dat de actuariële aannames met betrekking tot overlevingskansen niet overeenstemmen met de werkelijkheid. Resultaten ontstaan bijvoorbeeld indien deelnemers langer leven dan waarmee rekening wordt gehouden bij de vaststelling van de premie en de voorziening pensioenverplichtingen. Kortleven risico is het risico dat door ingang van het nabestaandenpensioen een bedrag aan de technische voorziening moet worden toegevoegd. Arbeidsongeschiktheidsrisico is het risico dat een voorziening opgenomen moet worden voor deelnemers die op de balansdatum ziek zijn en naar verwachting in de toekomst arbeidsongeschikt zullen worden verklaard. Overige risico’s: Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het fonds op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Het liquiditeitsrisico wordt door het fonds beheerst door in het strategische en tactische beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de liquiditeitsposities. Voor de korte termijn maakt het fonds gebruik van een liquiditeitsprognose waarbij rekening wordt gehouden met de directe beleggingsopbrengsten en andere inkomsten zoals premies. Concentratierisico: concentraties kunnen ertoe leiden dat het fonds bij grote veranderingen in bijvoorbeeld de waardering (marktrisico) of de financiële positie van een tegenpartij (kredietrisico) grote (veelal financiële) gevolgen hiervan ondervindt. Concentratierisico’s kunnen optreden bij een concentratie in de beleggingsportefeuille in producten, regio’s of landen, economische sectoren of tegenpartijen. Naast concentraties in de beleggingsportefeuille kan ook sprake zijn van concentraties in de verplichtingen en de uitvoering. Om concentratierisico’s in de beleggingsportefeuille te beheersen maakt het bestuur gebruik van diversificatie en limieten voor beleggen in landen, regio’s, sectoren en tegenpartijen. Deze uitgangspunten zijn door het fonds vastgesteld op basis van de ALM-studie. Operationeel risico is het risico ten gevolge van niet afdoende of falende interne processen, menselijk gedrag en systemen of als gevolg van externe gebeurtenissen. Onder deze definitie vallen operationele gebeurtenissen zoals IT-problemen, tekortkomingen van de organisatiestructuur of interne controle, menselijke fouten, bijvoorbeeld de onjuiste afwikkeling van transacties, verkeerde verwerking van gegevens, fraude en dergelijke en externe bedreigingen. Doordat het pensioenfonds alle activiteiten

Jaarverslag


pagina

69

heeft uitbesteed is ter beheersing van dit risico een uitbestedingsbeleid vastgesteld. Alle uitvoeringsinstanties wordt gevraagd zich te conformeren aan dit uitbestedingsbeleid. Daarnaast wordt dit risico beheerst door een interne gedragscode. Systeemrisico is het risico dat het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van het pensioenfonds niet langer verhandelbaar zijn en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als voor andere marktpartijen, is dit risico voor het pensioenfonds niet beheersbaar. Om het solvabiliteitsrisico te beheersen dient het fonds buffers in het vermogen aan te houden. Voor het bepalen van het minimaal vereist eigen vermogen geldt een aanvulling tot 4,25% van de voorziening pensioenverplichtingen (FTK-waardering). Deze aanvulling bedroeg ultimo 2013 € 23,8 miljoen (ultimo 2012 was dat € 24,7 miljoen). Sinds 1 januari 2012 wordt het minimaal vereist vermogen exact berekend. Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt per die datum 104,25%. De omvang van de buffers voor het vereist eigen vermogen (buffers plus de pensioenverplichtingen heten samen het vereist vermogen) wordt vastgesteld met de door DNB voorgeschreven solvabiliteitstoets (Stoets). Deze toets bevat een kwantificering van de bestuursvisie op de fondsspecifieke restrisico’s (na afdekking). De berekening van het vereist eigen vermogen - op basis van resp. de strategische assetmix en de feitelijke assetmix - en het hieruit voortvloeiende surplus/tekort aan het einde van het boekjaar is als volgt: Het vereist eigen vermogen op basis van de strategische* assetmix: Bedragen x € 1000

Technische voorzieningen volgens jaarrekening

31-12-2013

31-12-2012

560.250

580.411

0

0

Aanpassing actuariële grondslagen

Voorziening pensioenverplichtingen (FTK-waardering)

560.250

a

580.411

Buffers S1 renterisico

26.479

30.982

S2 risico zakelijke waarden

73.381

76.130

S3 valutarisico

24.657

20.138

S4 grondstoffenrisico

9.837

10.205

S5 kredietrisico

8.447

6.708

16.958

17.818

S6 verzekeringstechnisch risico

Totaal S (vereiste buffers) *

2

b*

99.932

S = √ ( S1 + S2 + 2x0,5xS1xS2 + S3 2 + S4 2 + S5 2 + S6 2)

Vereist eigen vermogen (art. 132 Pensioenwet) Aanwezig vermogen (totaal activa - schulden = pensioenvermogen) Surplus/tekort *

95.356

2

a+b

655.606

680.343

652.648

626.859

- 2.958

- 53.484

De berekening van het vereist eigen vermogen op basis van de strategische assetmix wordt gebruikt bij de vaststelling van de kostendekkende premie.

Jaarverslag


pagina

70

Het vereist eigen vermogen op basis van de feitelijke* assetmix: Bedragen x € 1000

Technische voorzieningen volgens jaarrekening

31-12-2013

31-12-2012

560.250

580.411

0

0

Aanpassing actuariële grondslagen

Voorziening pensioenverplichtingen (FTK-waardering)

560.250

a

580.411

Buffers S1 renterisico

27.982

30.753

S2 risico zakelijke waarden

81.813

70.760

S3 valutarisico

24.969

19.978

-

6.507

7.989

6.780

16.958

17.818

S4 grondstoffenrisico S5 kredietrisico S6 verzekeringstechnisch risico

Totaal S (vereiste buffers) *

b*

94.518

S = √ ( S1 2 + S2 2 + 2x0,5xS1xS2 + S3 2 + S4 2 + S5 2 + S6 2)

Vereist eigen vermogen (art. 132 Pensioenwet) Aanwezig vermogen (totaal activa - schulden = pensioenvermogen) Surplus/tekort *

103.636

a+b

663.886

674.929

652.648

626.859

- 11.238

- 48.070

De berekening van het vereist eigen vermogen op basis van de feitelijke assetmix wordt uit prudente overwegingen gebruikt bij de monitoring van de reservepositie van het pensioenfonds, indien uit deze berekening een hoger vereist eigen vermogen voortvloeit dan uit de berekening op basis van de strategische assetmix.

Het pensioenfonds heeft ter afdekking van risico’s bepaalde derivatencontracten afgesloten. Hiermee is bij het bepalen van de vereiste buffers op de volgende wijze rekening gehouden: S1: de Robeco Inst. Long Duration Euro Government Bond Fund 20 resp. 40 obligatiefondsen waarin pensioenfonds OWASE in 2012 participeerde, maakten voor het op peil houden van de gewenste duration gebruik van o.a. renteswaps. BlackRock, de beheerder van de nieuw ingerichte matchingportefeuille, maakt voor het op peil houden van de gewenste duration beperkt gebruik van renteswaps. S3: de afdekking van de US-dollar geschiedt door middel van currency overlay met een doorrol van 3 maanden. Voor de afdekking van de valutaposities heeft pensioenfonds OWASE een tweetal elkaar overlappende currency-overlay overeenkomsten afgesloten, één met KasBank en één met ABN-Amro. Het pensioenfonds heeft er voor gekozen om voor de vaststelling van het vereist eigen vermogen uit te gaan van de standaardmethode. Voor de samenstelling van de beleggingen wordt uitgegaan van de feitelijke asset mix in de evenwichtssituatie.

Jaarverslag


pagina

71

12.2

Specifieke financiële instrumenten (derivaten)

Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt tevens gebruikgemaakt van financiële derivaten. Als hoofdregel geldt dat derivaten uitsluitend worden gebruikt voor zover dit passend is binnen het algemene beleggingsbeleid. De portefeuillestructuur en het risicoprofiel, berekend inclusief de economische effecten van derivaten, dienen zich binnen de door het bestuur vastgestelde grenzen (limieten) te bevinden. Het pensioenfonds gebruikt derivaten hoofdzakelijk om de hiervoor vermelde vormen van marktrisico zo veel mogelijk af te dekken. Een van de belangrijkste risico’s bij derivaten is het kredietrisico. Dit is het risico dat tegenpartijen niet aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Dit risico wordt beperkt door voor wat betreft derivaten uitsluitend transacties aan te gaan met tegenpartijen met ten minste een A-rating. Gebruik kan worden gemaakt van onder meer de volgende instrumenten: Futures (aandelen-, vastgoed-, of commodityderivaten): dit zijn standaard beursgenoteerde instrumenten waarmee snel posities kunnen worden gewijzigd. Futures worden gebruikt voor het tactische beleggingsbeleid. Tactisch beleggingsbeleid is slechts zeer beperkt mogelijk binnen de grenzen van het strategische beleggingsbeleid. Putopties op aandelen (aandelen-, vastgoed-, of commodityderivaten): dit betreft al dan niet beursgenoteerde opties waarmee het pensioenfonds het neerwaartse koersrisico van de aandelenportefeuille kan beperken. Voor deze opties wordt bij de verwerving een premie betaald die onder meer afhankelijk is van het actuele koersniveau van de onderliggende index, de looptijd van de opties en de uitoefenprijs van de opties. Valutatermijncontracten (valutaderivaten): dit zijn met individuele banken afgesloten contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het verkopen van een valuta en de aankoop van een andere valuta, tegen een vooraf vastgestelde prijs en op een vooraf vastgestelde datum. Door middel van valutatermijncontracten worden valutarisico’s afgedekt. Renteswaps (rentederivaten): dit betreft met individuele banken afgesloten contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het uitwisselen van rentebetalingen over een nominale hoofdsom. Door middel van swaps kan het fonds de rentegevoeligheid van de portefeuille beïnvloeden. Swaptions (rentederivaten): een optie op een swap waarbij de eigenaar van de swaption het recht heeft, maar niet de verplichting, om een swap tegen vooraf bepaalde voorwaarden af te sluiten op of voor de expiratiedatum van de swaption. Door middel van swaptions kan het fonds de rentegevoeligheid van de portefeuille beïnvloeden. Pensioenfonds OWASE heeft in 2013 slechts gebruik gemaakt van valutatermijncontracten.

13

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen

Het pensioenfonds had in het boekjaar 2013 geen activa en/of verplichtingen welke niet in de balans zijn opgenomen. Per 1 januari 2013 was sprake van een (cumulatieve) indexatieachterstand van 2,67% voor de actieve deelnemers en van 3,04% voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers. Per 31 december 2013 was de (cumulatieve) indexatieachterstand nog steeds 2,67% voor de actieve deelnemers, maar toegenomen tot 3,38% voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers. Na de balansdatum per 1 januari 2014 - is de (cumulatieve) indexatieachterstand verder toegenomen tot 3,43% voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers. Voor de actieve deelnemers is de indexatieachterstand per 1 januari 2014 2,67% gebleven. Het pensioenfonds streeft er naar om de indexatieachterstanden in te halen zodra de financiële situatie van het fonds dat weer toelaat.

14

Verbonden partijen

14.1

Identiteit van verbonden partijen

Er is sprake van een relatie tussen het pensioenfonds en de sponsor, de aangesloten ondernemingen en hun bestuurders. Dion B.V. (thans Dion Pensioen Services B.V.) is zowel uitvoeringsorganisatie voor het

Jaarverslag


pagina

72

pensioenfonds als aangesloten onderneming. Transacties tussen de verbonden partijen worden op zakelijke grondslagen overeengekomen.

14.2

Transacties met bestuurders

De OWASE-bedrijven die bestuursleden beschikbaar stellen (vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers) krijgen op basis van de vergoedingsregeling van het pensioenfonds een vergoeding. De vergoeding is opgedeeld in een vast bedrag en een bedrag per bijgewoonde vergadering. Ook voor het beschikbaar stellen van leden van het verantwoordingsorgaan en van leden van commissies krijgen de bedrijven een vergoeding, maar dan alleen een bedrag per bijgewoonde vergadering. De gepensioneerde bestuursleden en gepensioneerde leden van het verantwoordingsorgaan en van de commissies krijgen op basis van de vergoedingsregeling in persoon een bedrag per bijgewoonde vergadering. Bestuursleden welke werkzaam zijn bij de aangesloten bedrijven ontvangen dus zelf geen bezoldiging. Het bestuurslid dat de pensioengerechtigden vertegenwoordigt heeft een bezoldiging ontvangen van € 3.750,-. Er zijn noch leningen verstrekt aan noch is er sprake van vorderingen op (voormalige) bestuurders.

15

Premiebijdragen (van werkgever en werknemers)

De totale bijdrage van werkgevers en werknemers bedraagt 30% (2012: 30%) van de pensioengrondslag. Bedragen x € 1000

Werkgeversgedeelte pensioenpremie Werknemersgedeelte pensioenpremie

subtotaal Werknemersgelden expiratie IPR *

totaal

2013

2012

10.924

11.461

4.132

4.335

15.056

15.796

780

434

15.836

16.230

* De gelden die het pensioenfonds in het kader van de Individuele Pensioenregeling (IPR) ontvangt voor de inkoop van ouderdomspensioen worden (sinds 2008) niet (meer) tot de ontvangen premie gerekend.

De kostendekkende premie, de feitelijke premie en de ontvangen premie volgens artikel 130 van de Pensioenwet zijn als volgt:

2013

2012

Zuiver kostendekkende premie

14.339

18.045

Gedempte kostendekkende premie

14.856

15.632

Ontvangen premie

15.056

15.796

Bedragen x € 1000

Bij de zuiver kostendekkende premie wordt, voor de benodigde koopsom voor pensioenopbouw, gerekend met de rentetermijnstructuur per 31 december van het voorgaand boekjaar. Daarbij wordt een opslag meegenomen voor het vereist eigen vermogen en een opslag voor uitvoeringskosten. Bij de gedempte kostendekkende premie wordt de koopsom voor pensioenopbouw berekend op basis van de gemiddelde nominale marktrente over het voorafgaande jaar (12 maanden) die wordt afgeleid van de nominale rentetermijnstructuur. De samenstelling van de kostendekkende premie en de feitelijke premie is als volgt:

Jaarverslag


pagina

73

Bedragen x € 1000

1

Actuarieel benodigde koopsom voor pensioenopbouw en risicodekking tijdens het boekjaar in verband met de aangroei van pensioenverplichtingen

2

Opslag voor premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid

3

Opslag voor het bij de aangroei van pensioenverplichtingen behorende vereist eigen vermogen (met inachtneming van de geformuleerde ambitie en de afgesproken wijze van financieren)

4

Opslag voor de bij de aangroei van de pensioenverplichtingen behorende uitvoeringskosten

5

Opslag ter versterking van de financiële positie

totaal (1 + 2 + 3 + 4 +5 =)

16


16.1

2013

Bedragen x € 1000

Zuiver kostendekkende premie

Gedempte kostendekkende premie

11.091

11.515

434

451

1.982

2.058

832

832

0

0

14.339

14.856

Directe beleggingsopbrengsten

Indirecte beleggingsopbrengsten

Totaal

Aandelen

8.704

30.829

39.533


1.543

-11.387

-9.844

Derivaten

-

4.126

4.126

Vastgoed

-

409

409

314

-3.470

-3.156

10.561

20.507

31.068

Overige beleggingen

Kosten toegerekend aan beleggingen

-2.471

28.597

Jaarverslag


pagina

74

16.2

2012

Bedragen x € 1000

Directe beleggingsopbrengsten

Indirecte beleggingsopbrengsten

Totaal

Aandelen

4.270

25.582

29.852


2.947

38.470

41.417

Derivaten

-

896

896

Vastgoed

-

3.433

3.433

413

3.040

3.453

7.630

71.421

79.051

Overige beleggingen

Kosten toegerekend aan beleggingen *

-2.466

76.585

17

Overige baten

2013

2012

FVP-bijdragen

73

45

Baten uit herverzekering (uitkeringen, ontvangen resultatendeling)

13

29

Andere baten

15

4

Koersverschillen liquide middelen

97

26

198

104

Bedragen x € 1000

18

Pensioenopbouw

Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijdopbouw. Dit is het effect op de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale aanspraken op ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen. Verder is hierin begrepen het effect van de individuele salarisontwikkeling.

19

Indexering en overige toeslagen

Het pensioenfonds streeft ernaar de opgebouwde pensioenrechten van de actieve deelnemers jaarlijks aan te passen aan de loonontwikkeling volgens de OWASE CAO. De indexering heeft een voorwaardelijk karakter. Dit betekent dat geen recht op indexering bestaat en dat het niet zeker is of en in hoeverre in de toekomst indexering kan plaatsvinden. Een eventuele achterstand in de indexering kan in principe worden

Jaarverslag


pagina

75

ingehaald. Het pensioenfonds streeft er tevens naar de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenrechten (gewezen deelnemers) jaarlijks aan te passen aan de ontwikkeling van de prijsindex (CBS CPI alle huishoudens, afgeleid). Ook deze indexering heeft een voorwaardelijk karakter.

20

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen

De pensioenverplichtingen zijn opgerent met 0,351% per 1 januari 2013 (per 1 januari 2012: 1,544%), zijnde de eerstejaarsrente volgens de rentetermijnstructuur.

21

Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitkeringen

Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder deze kop opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de pensioenen van de verslagperiode.

22

Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitvoeringskosten

Toekomstige pensioenuitvoeringskosten (in het bijzonder excassokosten) worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder deze kop opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de kosten van de verslagperiode.

23

Pensioenuitkeringen

2013

2012

14.441

13.964

2.948

2.911

Wezenpensioen

109

45

Arbeidsongeschiktheidspensioen

447

529

65

39

18.010

17.488

Bedragen x € 1000

Ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen (partnerpensioen)

Afkopen

De gevolgen van de uitruil van pensioenaanspraken zijn actuarieel neutraal en worden niet via de staat van baten en lasten verwerkt. De post Afkopen betreft de afkoop van pensioenen die lager zijn dan € 451,22 (2012: € 438,44) per jaar overeenkomstig de wettelijke afkoopbedragen (de afkoopgrens).

Jaarverslag


pagina

76

24

Pensioenuitvoeringskosten

2013

2012

Administratiekosten

623

495

Bestuursondersteuning

237

225

Communicatiekosten

135

161

Bestuurskosten

245

178

Overige kosten

0

0

1.240

1.059

Bedragen x € 1000

De pensioenuitvoeringskosten worden vanaf 2011 op een andere wijze gepresenteerd, zie hiervoor paragraaf 2.5.7 van het bestuursverslag.

Door uitbreiding van de SLA met Dion in het licht van de governance, zijn de pensioenadministratiekosten toegenomen. Overeenkomstig artikel 96 van de Pensioenwet wordt vermeld dat het pensioenfonds in het afgelopen jaar geen dwangsommen en boetes zijn opgelegd. Honoraria accountant 2013 Bedragen x €1000

Controle van de jaarrekening

KPMG accountants NV 2013

Overig KPMG netwerk 2013

Totaal KPMG 2013

40

-

40

Overige controle opdrachten

-

-

-

Belastingadvies

-

-

-

Andere niet-controle diensten

-

15

15

40

15

55

Honoraria accountant 2012 Bedragen x €1000

Controle van de jaarrekening

KPMG accountants NV 2012

Overig KPMG netwerk 2012

Totaal KPMG 2012

39

-

39

Overige controle opdrachten

-

-

-

Belastingadvies

-

-

-

Andere niet-controle diensten

-

12

12

39

12

51

Jaarverslag


pagina

77

25

Aantal personeelsleden

Bij het pensioenfonds zijn geen werknemers in dienst. De werkzaamheden worden verricht door werknemers die in dienst zijn bij Dion B.V. (thans Dion Pensioen Services B.V.)

26

Bezoldiging bestuurders

Het verantwoordingsorgaan heeft overeenkomstig een voorstel van het pensioenfondsbestuur een vergoedingsregeling vastgesteld. De OWASE-bedrijven die bestuursleden beschikbaar stellen (vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers) krijgen daar op basis van deze regeling een vergoeding voor. De vergoeding is opgedeeld in een vast bedrag en een bedrag per bijgewoonde vergadering. Ook voor het beschikbaar stellen van leden van het verantwoordingsorgaan en van leden van commissies krijgen de bedrijven een vergoeding, maar dan alleen een bedrag per bijgewoonde vergadering. De gepensioneerde bestuursleden en gepensioneerde leden van het verantwoordingsorgaan en van de commissies krijgen in persoon een bedrag per bijgewoonde vergadering. Bestuursleden welke werkzaam zijn bij de aangesloten bedrijven ontvangen dus zelf geen bezoldiging. De aangesloten bedrijven hebben in 2013 een vergoeding ontvangen voor het beschikbaar stellen van bestuursleden. Het bestuurslid dat de gepensioneerden vertegenwoordigt heeft in 2013 een bezoldiging ontvangen van € 3.750,--.

27


Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen herrekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder de kop wijziging marktrente. Hierbij is het effect van de rekenrente -€ 36.359 en het effect van de UFR € 19.248.

28

Wijziging overige actuariële uitgangspunten

Jaarlijks worden de actuariële grondslagen en/of methoden beoordeeld en mogelijk herzien ten behoeve van de berekening van de actuele waarde van de pensioenverplichtingen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van interne en externe actuariële deskundigheid. Dit betreft onder meer de vergelijking van veronderstellingen ten aanzien sterfte, langleven, arbeidsongeschiktheid met werkelijke waarnemingen voor zowel de gehele bevolking als voor de populatie van het pensioenfonds. De vaststelling van de toereikendheid van de voorziening voor pensioenverplichtingen is een proces, waarbij gebruik wordt gemaakt van schattingen en oordelen door het bestuur van het fonds. Het effect van deze wijzigingen wordt verantwoord in het resultaat op het moment dat de actuariële uitgangspunten worden herzien. De publicatie in 2012 door het Actuarieel Genootschap van nieuwe informatie over de overlevingskansen van de Nederlandse bevolking gaf het bestuur aanleiding voor verdere actualisering van de door het bestuur gebruikte schattingen bij het berekenen van de technische voorzieningen.

Jaarverslag


pagina

78

29

Overige wijzigingen in de voorziening voor pensioenverplichtingen

Bedragen x € 1000

2013

2012

384

-1.204

-362

218

342

15

0

0

364

- 971

Kanssystemen (overlijden) Arbeidsongeschiktheid Mutaties Overige technische grondslagen

De post mutaties in 2013 heeft voor het overgrote deel betrekking op mutaties in de technische voorziening t.g.v. waardeoverdrachten (+592) en op anti cumulatie TOP (-263).

30


Bedragen x € 1000

2013

2012

Inkomende waardeoverdrachten

1.051

201

Uitgaande waardeoverdrachten

-590

- 293

461

- 92


Waardeoverdracht betreft de ontvangst van of overdracht aan pensioenfonds of pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever van de contante waarde van premievrije pensioenaanspraken van deelnemers, die tot de ontslagdatum zijn opgebouwd. De ontvangen koopsommen worden aangewend voor de inkoop van extra dienstjaren.

31

Overige lasten

Bedragen x € 1000

2013

2012

80

65

Premies herverzekering Andere lasten

4

84

32

65

Belastingen

De activiteiten van het pensioenfonds zijn vrijgesteld van belastingheffing in het kader van de vennootschapsbelasting. Hardenberg, 20 mei 2014

Jaarverslag


pagina

79

Stichting Pensioenfonds OWASE het bestuur,

H.J. Meijerink Voorzitter

Jaarverslag

J.W. Floor Secretaris


pagina

80

Overige gegevens Informatie over de tussen het pensioenfonds en de aangesloten ondernemingen getroffen overeenkomst betreffende de financiering en de uitvoering van de pensioenregeling

Het pensioenfondsbestuur heeft op 16 februari 2011 een (gewijzigde) standaarduitvoeringsovereenkomst vastgesteld. In 2011 zijn met alle aangesloten ondernemingen (nieuwe) gelijkluidende overeenkomsten gesloten. De vestigingen van RPC Bebo Nederland in Goor en Beuningen waren bij het pensioenfonds aangesloten en hebben daartoe een uitvoeringsovereenkomst gesloten met het pensioenfonds. De vestiging van RPC Bebo Nederland in Goor is in 2011 gesloten. Voormalige medewerkers van deze vestiging die overgeplaatst werden naar de RPC-vestiging in Deventer bleven deelnemer aan de OWASEpensioenregeling. De pensioenregeling van Stichting Pensioenfonds OWASE bleef ook van toepassing voor de vestiging van RPC Bebo Nederland in Beuningen. RPC heeft inmiddels - per 1 april 2014 - ook de vestiging in Beuningen gesloten. Voormalige medewerkers van deze vestiging die overgeplaatst zijn naar de RPC-vestiging in Deventer blijven eveneens deelnemer aan de OWASE-pensioenregeling. Andere medewerkers van RPC in Deventer of van andere RPC-vestigingen zijn niet onder de pensioenregeling van pensioenfonds OWASE gebracht.

Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten

Ten aanzien van de bestemming van het saldo van baten en lasten is geen bepaling opgenomen in de statuten van het pensioenfonds.

Gebeurtenissen na balansdatum

De pensioenpremie van 30% is (ook) voor het jaar 2014 niet voldoende om de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken in dat jaar volledig te financieren. Het pensioenfondsbestuur heeft daarom besloten, dat de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken in 2014 verlaagd zal worden. Het pensioenfondsbestuur heeft de actuaris van het pensioenfonds gevraagd om te berekenen welk opbouwpercentage voor het jaar 2014 zou moeten gelden. Het reguliere opbouwpercentage moest in verband met de vernauwing van het fiscale kader worden verlaagd naar maximaal 1,84%. Op basis van de berekeningen van de actuaris heeft het bestuur in de bestuursvergadering van 14 januari 2014 besloten om het opbouwpercentage voor 2014 vast te stellen op 1,75%. Het percentage van 1,75% geldt in beginsel uitsluitend voor het kalenderjaar 2014 en uitsluitend voor de in dat jaar nieuw op te bouwen pensioenaanspraken. Het pensioenfondsbestuur heeft in de bestuursvergadering van 14 januari 2014 tevens beoordeeld of de pensioenen per 1 januari 2014 geïndexeerd kunnen worden. Volgens het CBS zijn de prijzen over onze referteperiode van april 2013 tot oktober 2013 gestegen met 0,49% (CPI alle huishoudens, afgeleid). De dekkingsgraad van het pensioenfonds was 117,4% op de zgn. ijkdatum van 1 december 2013. En 116,5% op de beoogde indexatiedatum van 1 januari 2014. Het pensioenfonds kan gedeeltelijk indexeren als er sprake is van een reservetekort, maar niet van een dekkingstekort. Van een dekkingstekort is sprake wanneer de dekkingsgraad van het pensioenfonds lager is dan 104,25%. Dat is momenteel niet het geval. Maar er is wel sprake van een reservetekort. Op basis van het indexatiekader in het pensioenreglement en de ABTN zou een gedeeltelijke indexatie van 0,44% toegekend kunnen worden. Het pensioenfondsbestuur heeft op 14 januari 2014 besloten om de gedeeltelijke indexatie per 1 januari 2014 toe te kennen. Voor de pensioengerechtigden en de gewezen deelnemers is daarna sprake van een niet gecompenseerde prijsstijging van 0,05%. In totaal is per 1 januari 2014 voor deze groep sprake van

Jaarverslag


pagina

81

een indexatieachterstand van 3,43%. Voor de actieve deelnemers is op deze datum sprake van een (ongewijzigde) indexatieachterstand van 2,67%. Het bestuur probeert de gemiste indexaties op een latere datum alsnog toe te kennen zodra de financiële situatie van het pensioenfonds dat weer toelaat. Het bestuur zal in juli 2014 beoordelen of er per 1 juli 2014 eventueel – indien mogelijk – weer een voorwaardelijke indexatie toegekend kan worden.

Gebeurtenissen ‘voor balansdatum’

De Pensioenfederatie heeft de pensioenfondsen gevraagd om in het jaarverslag over 2013 ook aandacht te besteden aan de landelijke discussie over de premiekortingen en de terugstortingen in de jaren ’90. Dit gebeurde destijds omdat de overheid dreigde de naar haar oordeel te hoge reserves van de pensioenfondsen te gaan belasten onder de Wet brede herwaardering. Doordat vrijwel alle pensioenfondsen direct maatregelen namen is deze wet nooit in werking getreden. De maatregelen die de pensioenfondsen destijds hebben genomen staan nu ter discussie. Door de pensioenfondsen destijds te dwingen hun reserves te verlagen was het mogelijk juist de overheid die een negatieve bijdrage heeft geleverd aan de recente financiële problemen bij een groot aantal fondsen. Pensioenfonds OWASE heeft indertijd geen premiekortingen doorgevoerd en ook geen pensioengeld teruggestort aan de ondernemingen. Wel zijn de pensioenpremies destijds verlaagd om de reserves af te bouwen naar een fiscaal aanvaardbaar niveau. Maar de premies zijn altijd kostendekkend geweest. Er was dus geen sprake van een premiekorting.

Jaarverslag


pagina

82

Actuariële verklaring Opdracht

Door Stichting Pensioenfonds OWASE te Zwolle is aan Towers Watson Netherlands B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het verslagjaar 2013.

Gegevens

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn ‘Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen’ heeft de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn.

Werkzaamheden

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt van de door mij beoordeelde berekeningen heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld; en heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Koninklijk Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.

Oordeel

De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld. Gemeten naar de wettelijke maatstaf, is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een reservetekort.

Jaarverslag


pagina

83

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet, met uitzondering van artikel 132 vanwege het reservetekort. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds OWASE is naar mijn mening niet voldoende, vanwege het reservetekort. Amstelveen, 20 mei 2014

drs. W. Hoekert AAG Verbonden aan Towers Watson Netherlands

Jaarverslag


pagina

84

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Pensioenfonds OWASE Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening over 2013 van Stichting Pensioenfonds OWASE te Zwolle gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de staat van baten en lasten over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de Stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het Verslag van het bestuur, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het inrichten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds OWASE per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van het bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van het bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 20 mei 2014 KPMG Accountants N.V.

F.J.J. Glorie RA

Jaarverslag


pagina

85

Jaarverslag


pagina

86

Stichting Pensioenfonds OWASE Bezoekadres: J.C. Kellerlaan 8a, 7772 SG Hardenberg Postadres: Postbus 150, 7770 AD Hardenberg Internetadres: www.OWASE.nl

Inhoudsopgave. Jaarverslag

Recommend Documents