JAARVERSLAG 2013 Stichting De stichting heeft ten doel de bescherming, bestudering en verbetering van de vogelstand en van de natuur in zuidelijk Flevoland. Zij tracht dit doel onder andere te bereiken door: - het propageren en stimuleren van de vogel- en natuurbeschermingsgedachte; - het uitgeven van een periodiek “de Grauwe Gans”; - het houden van excursies en bijeenkomsten gewijd aan vogel- en natuurstudie; - het organiseren en verrichten van (broed)vogeltellingen, alsmede het opbouwen en bijhouden van een waarnemingenarchief en het uitwisselen van gegevens; - het bevorderen van het treffen van noodzakelijke maatregelen ter bescherming van belangrijke vogel- en natuurgebieden en van individuele plant- en diersoorten; - het bevorderen van de uitbreiding van nestgelegenheid en de instandhouding daarvan; - het erop toezien dat, in het kader van ruimtelijke plannen of maatregelen, het belang van het behoud en de ontwikkeling van de vogelstand voldoende wordt onderkend en op evenwichtige wijze wordt gewaarborgd. De Stichting had 394 donateurs in 2013. Bestuur Het bestuur van de stichting was in 2013 als volgt samengesteld: Voorzitter Inge Hagens Secretaris Marijke Beumer Penningmeester Sylvia de Leeuw Public relations Marius Bouscholte Algemeen lid Wim Kleefstra Algemeen lid René Alma Algemeen lid Bas Hengeveld. Het bestuur vergaderde 10 keer. Organisatie en werkgroepen In 2013 waren de volgende werkgroepen actief (met de genoemde coördinator resp. de contactpersoon vanuit het bestuur): Activiteitencommissie: René Alma Cursus Vogelherkenning: Inge Hagens Bescherming: Wim Kleefstra Website: Marius Bouscholte Ringgroep: Ton Eggenhuizen, René Alma (b) Zwanenwerkgroep: Henk Koffijberg, René Alma (b) Wetlandtellingen: Alice v. Duijnen, Marius Bouscholte (b) Flevokijkers: René Gerritzen, Inge Hagens, René Alma (b) De Bosbende: Jeroen Veenker, Ronald Boerlage, René Alma (b) Redactie Grauwe Gans: Greet Boomhouwer, Marius Bouscholte (b) Natuurfotografie: Inge Hagens Vogelkijksessies: Sylvia Heijman, Wim Kleefstra (b) De stichting werkt samen met onder andere: - Stichting Stad en Natuur (gebruik van de Oostvaarders); - Staatsbosbeheer (jeugdactiviteiten in het Tussenbos op de Kemphaan, roofvogeltellingen, roofvogelnestinventarisaties, etc.);
-
Natuur en Milieufederatie Flevoland (lidmaatschap, deelname aan luchtvaartoverleg, afstemming over planologische kwesties); Vogelbescherming Nederland (met name ondersteuning van de Wetland Wachten voor de Lepelaarplassen (Wim Kleefstra) en voor beschermingsactiviteiten); SOVON (o.a. wetlandtellingen Lepelaarplassen); het Flevo-landschap (opslag materialen, ringplek, vogeltellingen in de Lepelaarsplassen); Vrijwilligerscentrale Almere VMCA (Maatschappelijke Stages etc). Dutch Bird Fair: als hoofdsponsor voor de algehele organisatie en vrijwilligers voor het festival en de activiteiten (excursies).
Financiën en subsidies In 2013 ontving de Stichting van NMFF weer subsidie uit het Fonds Verbraaken, ditmaal voor de aanschaf van ANWB-vogelgidsen ten behoeve van de cursus. Zie verder het financieel verslag (verderop). Activiteiten In 2013 hebben weer vele activiteiten plaatsgevonden, die over het algemeen goed bezocht werden. Zo waren er tot meer dan 20 deelnemers per excursie. De keuze voor afwisseling tussen dagexcursies en korte excursies (dagdelen) lijkt zijn vruchten af te werpen. Dagexcursies werden gehouden naar Zeeland/ Brouwersdam (19 januari), De Biesbosch (21 april), De Weerribben (17 augustus) en Texel (26 oktober). Door het extreem koude voorjaar werd één excursie afgelast, op 23 maart naar de Oudekerkerplas/ Landje van Geijssel. Dichter in de buurt werd Het Gooi bezocht (23 februari), Het Naardermeer (25 mei), Leusderheide (22 juni), Natuurpark Lelystad (6 juli), IJmuiden (14 september), Zilverstrand (24 oktober), Lage Vuursche (10 november) en Urk/ Schokland (22 december). Daarnaast vond minimaal 1x per maand een lezing plaats, waarvan de eerste meteen de grootste was: op 23 januari gaf CameraNu een lezing over het gebruik van optiek en vervolgens gaf Ruben Smit een voorproefje van de film De Nieuwe Wildernis, waar meer dan 100 donateurs aanwezig waren. Andere lezingen werden verzorgd door Ton Eggenhuizen/ René Alma (De nieuwe atlas/ Vogels in Flevoland), Ton Oudshoorn (Vogels in de muziek), Jan Schoppers (Watervogeltellingen), Rob van Hattem (Wie is dat toch met die telescoop), Ria Heemskerk (Zoogdieratlas van Flevoland), IJsbrand Zwart (Het beheer in de Oostvaardersplassen), Nico Beemster (Broedvogels in de Oostvaardersplassen), Peter Scholten (Afrika), René Alma (Twitchen) en Michiel van de Post (Madagaskar). Over het algemeen werden de lezingen goed bezocht, tot 40 donateurs. Naast de excursies en lezingen werd er ook weer een Mistery Bird Competitie gehouden, die werd gewonnen door Ton Eggenhuizen. Ook werden weer vogelkijksessies gehouden in de Oostvaarders, de Big-Day (een 6-urige voor cursisten en een 24 uursversie). De eerste werd gewonnen door het team Hugo Wieleman/ Greet Boomhouwer en de tweede door het team René Alma. Tijdens de birdmadness wist het team van Greet Boomhouwer en Hugo Wieleman de snelste tijden neer te zetten. Tijdens de Nacht van de Nacht werd er gevangen op de ringplek. Wetende dat nog veel meer activiteiten hebben plaatsgevonden (bijvoorbeeld aanwezigheid met stand op diverse festivals, alle tellingen etc) kunnen we met trots stellen dat we een zeer actieve club zijn waar het bruist van de activiteiten. Werkgroep Bescherming Wij hebben deelgenomen aan de klankbordgroep voor het beheerplan voor de Oostvaardersplassen. Nadat begin 2012 het conceptplan was besproken is er – voor zover zichtbaar voor ons – nauwelijks voortgang geweest. In 2013 is alleen een studie naar de gevolgen van een eventuele totale drooglegging op de vogel-populaties gepresenteerd.
Daarmee zijn echter onze zorgen over de effecten van zo'n maatregel niet geheel weggenomen. In de vacature voor een WetlandWacht voor de Oostvaardersplassen is nog niet voorzien. Wij blijven wel de ontwikkelingen in of van invloed op het gebied volgen en zo nodig en mogelijk beïnvloeden. We nemen ook deel aan het zogenaamde stakeholdersoverleg, waarin de diverse ontwikkelingen in en rond de Oostvaardersplassen (zoals m.b.t. de grote grazers) met geïnteresseerde belangengroeperingen worden besproken. Na ons verzet tegen het gebruik van een helikopter voor het tellen van de grote grazers, in het najaar van 2011 zonder succes, maar in het voorjaar van 2012 met succes, is in het najaar van 2013 evenals in 2012 opnieuw met een helikopter geteld. Dit nadat de staatssecretaris de keuze voor deze telopzet als definitief had bevestigd. Op onze vragen aan Staatsbosbeheer en de Beheersadviescommissie naar de afwegingen voor deze keuze hebben we geen bevredigend antwoord gekregen. We blijven daarom zoeken naar mogelijkheden om een alternatieve telmethode geaccepteerd te krijgen. Voor nieuwe recreatievormen zoals overnachtingen en diners in de Oostvaardersplassen is in 2013 een vergunning afgegeven maar daar is in dat jaar geen gebruik van gemaakt. En al zijn de plannen aan extra voorwaarden gebonden, wij blijven tegen recreatie in het niet voor het publiek vrij toegankelijk gebied als die niet vooral op natuurbeleving is gericht. In 2013 zijn we door Staatsbosbeheer gevraagd mee te denken over de herinrichting van het Oostvaardersveld. De bedoeling is dat dit een etalage wordt voor de Oostvaardersplassen zelf met meer mogelijkheden voor intensievere recreatie; hoe het gebied na de inrichting beheerd gaat worden is één van de vragen die we bij dit project hebben. In 2013 zijn de plannen voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad gepubliceerd. Deze behelzen een groei naar in eerste instantie 25.000 en daarna 45.000 vliegbewegingen (d.w.z. een start of een landing). Het zal vooral gaan om vluchten naar Zuid-Europese bestemmingen met vliegtuigen als de Boeing 737 en de Airbus 320. Vanwege de nabijheid van de Oostvaardersplassen en de diverse andere natuurgebieden met grote vogelpopulaties en veel pendelbewegingen tussen rust- en foerageergebied vinden we de keuze voor Lelystad als locatie voor een internationaal vliegveld zeer ongewenst. Wij vrezen mogelijk aanzienlijke nadelige effecten voor de vogels – en de rust – van de Oostvaardersplassen, omdat bij één van de routevarianten de vliegtuigen na het opstijgen op een hoogte van slechts 1 kilometer dwars over het natuurgebied zullen vliegen. Ook zijn we bezorgd voor botsingen van vliegtuigen met vogels en voor de mogelijk drastische maatregelen die genomen gaan worden om dergelijke botsingen te voorkomen. Deze en andere zorgen hebben we in een zienswijze geuit. In december is daar door het ministerie op gereageerd; vooral wat betreft de kwestie van de botsingen geeft dat geen uitzicht op een voor ons aanvaardbaar ontwerp-luchthavenbesluit. Voor meer informatie: www.lelystad.nl/luchthaven Het beheerplan voor de Lepelaarplassen is in 2013 definitief vastgesteld zonder verdere wijzigingen. In aansluiting daarop zijn de voorbereidingen begonnen voor een vernatting van het zuidwestelijk deel van het gebied. De gemeente wil een knuppelpad en nieuwe poelen aanleggen in de kwelzone, in de buurt van de plek waar in 2012 een woudaap heeft gebroed. Naar aanleiding van onze bedenkingen is een ecologisch advies opgesteld; in hoeverre de aanbevelingen daaruit zullen worden opgevolgd is nog niet duidelijk. De woudaap heeft er overigens in 2013 niet weer gebroed. In reactie op onze zienswijze op het voorontwerp bestemmingsplan voor de Noorderplassen is de afstand van een eventuele horecagelegenheid tot de kwelzone vergroot en is de mogelijkheid van nieuwe aanlandingsplaatsen langs het Lepelaarplassengebied gebonden aan instemming van Het Flevolandschap. Of de mogelijkheden voor een toename van de waterrecreatie zullen leiden tot daadwerkelijke verstoring van de vogels moet worden afgewacht.
Nadat de provincie in 2012 was gestart met een proces om tot een plan te komen voor de ontwikkeling van nieuwe natuur in Flevoland, in plaats van het Oostvaarderswold, zijn in 2013 talrijke ideeën daarvoor ingediend. Wij hebben met Het Flevolandschap en met Staatsbosbeheer gesproken over hun plannen binnen ons werkgebied. Eerder hadden wij al bij de provincie aangegeven dat versnippering voorkomen moet worden en het plan daarom ook ruimte zou moeten bieden om op termijn, bij meer financiële middelen, het (nieuwe) natuurgebied uit te breiden. Een verbinding tussen de Oostvaardersplassen en het Horsterwold blijft nog steeds onze voorkeur hebben, mede gezien de ligging van de compensatiegebieden voor de foeragerende kiekendieven van de OVP. Behoud daarvan is een eis, verplaatsing niet wenselijk en in ieder geval niet naar een plek die verder van het broedgebied af ligt. Voor meer informatie: www.flevoland.nl/wat-doen-we/grote-projecten/nieuwe-natuur/ De Bosbende In 2013 heeft de Bosbende een goed en fijn jaar gehad. In 2013 zijn er 13 bijeenkomsten geweest en, uiteraard, het fantastische waddenweekend met de Flevokijkers op Schiermonnikoog. Ook dit jaar hebben we van het seizoen 2012-2013 besproken of we goed bezig zijn. Dit was weer het geval. De ene bijeenkomst past meer bij de een en de andere bijeenkomst meer bij de ander, maar iedereen was goed tevreden over het programma en de uitvoering. We zijn 2013 gestart met 12 leden. Aan het einde van het seizoen 2012-2013 zijn er 5 leden gestopt. Twee daarvan hadden de maximale leeftijd van 18 jaar bereikt en drie konden of wilden de Bosbende niet meer combineren met school en andere bezigheden. In de 2e helft van 2013 hebben leden van de Flevokijkers die daarvoor in aanmerking kwamen een paar keer meegedraaid met de activiteiten van de Bopsbende. Dit is goed bevallen. Van de Flevokijkers zijn er zes over gegaan naar de Bosbende en lid geworden. We hebben in augustus 2 nieuwe leden van “buiten” erbij gekregen. Een “van horen zeggen” en een via de Bird’s Fair. Momenteel heeft de Bosbende 15 leden. Het is de verwachting dat er komend seizoen 3-5 leden zullen stoppen vanwege te hoge leeftijd of andere bezigheden. Omdat er relatief veel jonge leden bij zijn gekomen is de samenstelling behoorlijk veranderd. Hopelijk komen er volgend jaar weer een aantal Flevokijkers naar de Bosbende, zodat we een stabiele groep hebben met veel jonge deelnemers. In 2013 zijn we, voorzichtig, begonnen meer te doen met Staatsbosbeheer rond de Kemphaan. Met Pasen hebben we, erg succesvol, geassisteerd bij het nestkasten maken. Ook de natuurwerkdag is gedaan in dat gebied. Thijmen van Heerde is inmiddels de vaste boswachter van het Waterlandse Bos. Met hem hebben we een aantal plannen voor 2014 gemaakt. Dat kon, nu de Bosbende een andere samenstelling had bij aanvang van seizoen 2013-2014. Zwanenringen, zeer populair bij onze groep, kon niet doorgaan omdat er te weinig jonge zwanen waren. Een wandeling om vogels te kijken en te luisteren hebben we weer gemaakt.. Financieel draait de Bosbende op de vaste contributie voor (jeugd) donateurs. Hieraan is een bedrag toegevoegd voor deelname aan alle activiteiten en voor deelname aan het weekend. Om alles financieel rond te krijgen is de bijdrage van deelname aan activiteiten en het weekend hetzelfde gebleven als in 2012, te weten 110 euro. De Flevokijkers Het seizoen van de Flevokijkers loopt gelijk met het schooljaar. De groep bestaat uit 26 enthousiaste kinderen (10 meisjes en 16 jongens) die elke drie weken elkaar ontmoeten. De groep staat het hele jaar onder leiding van Clenda van Essen, René Gerritzen en Inge Hagens (alfab. volgorde) die de verantwoordelijkheden voor de activiteiten onder elkaar verdelen. Voor het nieuwe seizoen is ook goed overleg geweest met de Bosbendeleiding zodat er ook
gezamenlijke activiteiten kunnen plaatsvinden. De kinderen maken op deze manier kennis met elkaar, wat de overstap naar de Bosbende gemakkelijker maakt. Activiteitenonderwerpen in 2013 waren achtereenvolgens: Nieuwjaarsfilm, meehelpen aan de Mesolithische nederzetting in Nobelhorst m.m.v. de afdeling Archeologie van de gemeente Almere en Polder-Bushcraft, Nemo in Amsterdam, GPS-tocht en schatzoeken in ’s-Graveland m.m.v. Natuurmonumenten, Doe- en Kijkdag op de Kemphaan m.m.v. Staatsbosbeheer en de Bosbende, Inventarisatie van ‘ons’ bosgebied op de Kemphaan, Bollenvelden in Espel m.m.v. bloembollenkweker Nijenhuis, Waddenweekend in Schiermonnikoog (met de Bosbende), Eten uit de natuur op de Kemphaan, deelname aan de Big Jump aan het Weerwater, Eten per meter bij akkerbouwer Pieter Beije in Lelystad, Burlende herten in Natuurpark Lelystad, Dag van de chemie in Amsterdam (ging helaas niet door), Insecten in Artis Amsterdam, Energiespel in de Duurzaamheidswinkel van de gemeente Almere. Kortom een geweldig jaar De contributie is evenals andere jaren direct gekoppeld aan het waddenweekend, waarbij een gespreide betaling mogelijk is. Het budget is niet ruim maar we hebben het toch weer gered, dankzij de vele ouderhulp. Ringgroep Grauwe gans Voor het zevende jaar heeft de Ringgroep de Grauwe Gans (een werkgroep van de Stichting Vogel- en natuurwacht Zuid-Flevoland) vogels gevangen voor ringonderzoek aan de Oostvaardersdijk. Het belangrijkste deel van ons werk is meewerken aan het Europese Constant Effort Site Project. Ook is dit jaar een bijdrage geleverd aan baanbrekend onderzoek naar het DNA van trekvogels. Om dit werk te mogen uitvoeren, hebben twee leden van de ringgroep een cursus gevolgd. Met deze cursus zijn zij nu DEC-gecertificeerd (DEC staat voor Dier-experimenten-commissie). Net als in voorgaande winters is ook dit jaar weer in de winter gevangen. Dit levert geen grote aantallen vogels op, en een groot deel van de gevangen vogels blijkt al geringd. Het onderzoek is dan ook vooral gericht op de winterse overleving. Terugvangsten zijn voor dat onderzoek van groot belang. In 2013 zijn in totaal 4119 vangsten geregistreerd (3201 nieuw geringd; 918 terugvangsten; 55 soorten). Daarmee is 2013 het “slechtste” jaar sinds we in 2007 hier begonnen zijn met het onderzoek. Met name het koude voorjaar en voorzomer was daar debet aan. De vogels hebben een slecht broedseizoen gehad, dit kan met de vangstgegevens goed worden geïllustreerd. Er is op 42 dagen gevangen, met in totaal 188,5 vanguren. Circa 15-20 donateurs van de stichting namen (min of meer) regelmatig deel aan deze activiteit. Bijzondere zaken Op 5 april hebben we een demonstratie gehouden voor de studenten van de CAH, we konden helaas maar 14 vogeltjes tonen. In 2014 konden twee nieuwe soorten worden toegevoegd aan de ringlijst. Op 4 augustus wist Robert Luttik een jonge Woudaap uit het “slootnetje” van opstelling “P” te vissen. Op 29 september haalde Ton Eggenhuizen een eerste winterkleed bladkoning uit het net (slootnet van opstelling 5). Inmiddels is dit in Nederland geen erg zeldzame doortrekker meer, maar het zwaartepunt van het voorkomen ligt toch aan de kust. Opvallend was ook het hoge aantal (broedende) braamsluipers op de vangplek (een artikel voor Limosa hierover is in de maak) en een ware tjiftjaftsunami op 14 april. Een bijzondere loot aan de vangboom is het onderzoek naar boerenzwaluwen op een viertal boerenbedrijven (Priemweg en omgeving). Hier worden nestjongen geringd, alsook volwassen vogels. In 2013 zijn 235 vangsten geregistreerd. Van de nestjongen konden 157 vogels worden geringd. Naast het ringen van nestjongen worden ook vogels met het mistnet in de stal gevangen. Het doel is vooral om de volwassen vogels (terug) te vangen zodat hiermee de overleving van volwassen vogels kan worden berekend. Het veldwerk is daarmee onderdeel van een landelijk onderzoek naar de overleving.
Bij deze mistnetvangsten zijn 21 volwassen boerenzwaluwen gevangen die reeds een ring droegen. Daarnaast zijn nog eens 52 volwassen vogels nieuw geringd. Een klein aantal (5) jonge vogels is ook in het mistnet beland. Hiervan waren twee vogels reeds in het nest geringd. Werkgroep Natuurfotografie De werkgroep heeft maandelijks een bijeenkomst in de Oostvaarders gehad met gemiddeld 15 a 20 deelnemers. Er zijn meer fotografen actief in de werkgroep, maar niet iedereen komt elke bijeenkomst. Coördinator was Inge Hagens. De onderwerpen van de bijeenkomsten waren: 16 januari Jaarthema: elementen 23 januari Lezing: Ruben Smit 20 februari Eigen werk: bespreking 20 maart Techniek: extreem belichten 17 april Beeldbewerking 15 mei Jaarthema: elementen 19 juni Praktijk: filmen met camera 17 juli Praktijk: stillevens 21 augustus Jaarthema: elementen 11 september Digiscoping 16 oktober Series maken 20 november Jaarthema: afronding met expo 18 december Eigen werk: bespreking Een topactiviteit van de Vogelwacht was de lezing van Ruben Smit in januari. Hij kwam aan zo’n 130 mensen (+/- 100 donateurs, rest externe geïnteresseerden) vertellen over de Oostvaardersplassen en de film die hij aan het opnemen was nog: De Nieuwe Wildernis. Er waren ook 2 excursies speciaal voor de natuurfotografen. De eerste ging naar het Natuurpark in Lelystad in het voorjaar. De tweede, in het najaar, ging naar de Amsterdamse Waterleidingduinen voor de damherten. Voor de openingspagina van de stichting werd elke bijeenkomst een foto van de maand gekozen. Thema’s waren: winter, zon(nig), vogels in de tuin, voorjaar, boer(in) zoekt foto, natural skyline, zomer, water, oog in oog, herfst, eten en gegeten worden, wit. Daarnaast is er het hele jaar gewerkt aan het jaarthema ‘4 elementen’, die uiteindelijk een nieuwe expositie heeft opgeleverd. Deze expositie zal in 2014 door Flevoland reizen, zoals tijdens 2013 de expositie van het jaarthema van 2012 op diverse locaties is geëxposeerd. Cursus Vogelherkenning De tweede helft van de cursus 2012-2013 liep af in juni. Er werden maar liefst 59 certificaten van deelname uitgereikt aan de basis- en vervolgcursisten. In september 2013 startte een groep van in totaal 74 cursisten. Begin mei 2013 vond de cursisten Big Day plaats. Hieraan deden 12 teams mee, waarbij 10 teamcaptains donateurs van de Vogelwacht waren en daarnaast nog Leo Smits (SBB) en Jos Huizer (Flevolandschap). Vaste docenten en begeleiders van de praktijkochtenden waren: André v/d Berg, Alice van Duijnen, Ed ter Laak, Henk Koffijberg, Karel Mauer, Kees de Pater, Peter Scholten, René Alma, Ria Heemskerk, Ton Eggenhuizen, Ton Kalkman, Barbara Scholten, Loek Storken, Ria v/d Tol, Wim Kleefstra. De coördinatie werd gedaan door Rick v/d Akker (vervolgcursus) en Inge Hagens (basiscursus). Onderwerpen van de cursus waren: algemene inleiding, determinatie, geluid, vogels in de tuin in de winter, roofvogels en uilen, stelt- en weidevogels, zangvogels, vogeltrek, ringonderzoek, zwaluwen, riet- en moerasvogels, watervogels (o.a. ganzen, eenden, zwanen), meeuwen en sterns.
Wetlandtellingen Ook in 2013 zijn er de maandelijkse tellingen gehouden van water- en andere vogels in de Lepelaarplassen. Het was een druk jaar. In totaal zijn bijna 45.000 vogels geteld, terwijl het langjarig gemiddelde bijna 39.000 vogels is. Vooral Januari was het erg druk. Bijna de helft van alle vogels is geteld op de Natte Graslanden. Dit komt vooral door soms aanwezige grote groepen ganzen. Qua soortenrijkdom was het een goed jaar: in totaal zijn 146 verschillende soorten waargenomen. Zeldzame soorten (in de afgelopen 10 jaar minder dan 5 jaar gezien) die we in 2013 hebben waargenomen zijn Beflijster, casarca, grauwe vliegenvanger, kauw, krooneend, paapje, purperreiger, regenwulp, stadsduif (!), turkse tortel (!), zeearend, zwarte roodstaart en zwarte zwaan. Een uitgebreide analyse van de resultaten over 2013 is op verzoek verkrijgbaar bij Alice van Duijnen. De activiteiten zijn in november uitgebreid met een slaapplaatstelling voor ganzen en zwanen. Deze telling is uitgevoerd voorafgaand aan de reguliere telling. In combinatie met de slaapplaatstellingen in de OVP levert die belangrijke aanvullende informatie op over het gebruik van het gebied door ganzen en zwanen. Het aantal tellers per telling dat idealiter minimaal nodig is, is 10. Daarmee kan elk van de 5 routes door minimaal 2 personen gedaan worden. Dit jaar werd dat een paar keer niet gehaald. De vaste ploeg bestaat op dit moment uit 19 tellers, waarvan er ongeveer 14 tot de vaste kern die regelmatig to vaak aanwezig is gerekend kunnen worden. Als er minder dan 10 tellers beschikbaar zijn, wordt soms afgezien van het tellen van het Wilgenbos (in 2013 2 keer). Incidenteel wordt een deelgebied door één (zeer ervaren) persoon geteld. Daar de Lepelaarplassen een Natura 2000 gebied is, is het van groot belang dat het gebied blijvend en structureel geteld wordt Ook in 2013 is door extra aandacht voor de tellingen tijdens de cursus Vogelherkenning geprobeerd om extra vrijwilligers te werven voor deze activiteit. Dat heeft geleid tot enkele proef-deelnemingen, en een aantal nieuwe tellers. We zijn erg blij met deze versterking. Door verloop in de groep is uitbreiding echter nog steeds gewenst. Daarnaast is in het voorjaar een extra cursus avond georganiseerd in samenwerking met Sovon, in de persoon van Jan Schoppers. Daarbij stond vooral de techniek van groepen tellen centraal. Ook cursisten en andere actieve tellers uit de regio hebben aan deze zeer gewaardeerde activiteit meegedaan. Met dank aan alle wetlandtellers van dit jaar: Michiel Babeliowsky, Petra Bambacht, Greet Boomhouwer, Jan Boshuizen, Lineke en Marius Bouscholte, Nellie de Groot, Sylvia Heijman, Rien Jans, Wim Kleefstra, , Inge Maijer, Huib Leenders, Anton Panhuysen, Kees de Pater, Nanne Pauw, Michiel van der Post, Wim Sluijs, Geert Smit, Rob van Thienen, Ria van der Tol, en Jolanda Veltman. Tuinvogeltelling Het gaat bij dit inmiddels langlopende project om het tellen van de vogels in de tuin gedurende de drie wintermaanden december, januari en februari. Deelname staat open voor donateurs uit Almere en Lelystad. Begonnen met de winter van 1991-1992 heeft het project dit verslagjaar haar 22e winter beleefd. Het project is naar zijn aard geen werkgroep met leden. Het telwerk wordt door een wisselende groep mensen gedaan; het verwerken en in beeld brengen van de telgegevens wordt gedaan door ondergetekende. Gezien het aantal deelnemers blijkt dit project echter duidelijk in een behoefte te voorzien. We gaan er dan ook mee door. Het jaarverslag van dit project beslaat feitelijk drie fasen, te weten: fase 1: januari en februari. Aansluitend op de maand december van 2012 zijn in deze twee maanden door 30 mensen uit Almere en 4 uit Lelystad de vogels in hun tuinen op soort geteld; een stijging met 5 Almeerse deelnemers. fase 2: maart t/m mei. In deze maanden zijn de ingevulde verzamellijsten (meest per e-mail) bij mij binnengekomen en heb ik de gegevens per soort overgezet op digitale lijsten. De
conclusies daaruit geven informatie over dichtheid, gemiddelde groepsgrootte e.d., waarbij over meerdere jaren gezien toename of afname van het verschijnen van de verschillende soorten in onze tuinen in beeld (grafieken) kon worden gebracht. De tellingen zijn per week / per tuin geregistreerd in zgn. tuin-weekblokken. Beginnend met week 48 (2012) en eindigend met week 9 (2013) ging het dit verslagjaar om 14 telweken. Omdat de meeste deelnemers uit Almere komen, zijn die gegevens in de statistieken verwerkt en werden de tellingen uit Lelystad vooralsnog ter vergelijking daarmee gebruikt. Uit Almere kwamen na deze winter 30 ingevulde verzamellijsten bij mij terug, zodat dit in principe informatie uit 14x30= 420 tuin-weekblokken op zou hebben kunnen leveren. Door vakantie bleef het aantal deze winter steken op 407. Een mooi aantal om statistische informatie uit te kunnen halen. Van de resultaten is door mij uitgebreid verslag gedaan in de Grauwe Gans van juli. Onze website is benut om meer complete overzichten op te plaatsen. Daarvoor was in de Grauwe Gans onvoldoende ruimte beschikbaar. fase 3: november en december. In november is in de Grauwe Gans opnieuw aandacht aan dit project besteed, waarbij tevens de oproep is gedaan om mee te doen met de telling gedurende de wintermaanden december 2013 en januari + februari 2014. De te gebruiken tellijst en verzamellijst, alsook de instructie ‘hoe te tellen, wat te tellen’ zijn op de website geplaatst; deze kunnen daardoor door de deelnemers worden gedownload en digitaal ingevuld. Een enkeling vult de verzamellijst nog op papier in. Het is altijd weer spannend hoe de betreffende winter zal zijn en welke verrassende ‘tuinvogelsoorten’ die op zal leveren. In dit verslagjaar zijn alle gegevens van de nog papieren verzamellijsten uit het verleden overgezet op digitale lijsten. Daarmee is een schat aan gegevens beschikbaar gekomen voor verdere bewerking. Hoe dat moet worden gedaan en met welke resultaten? Dat is op dit moment nog niet duidelijk. Zwanenwerkgroep Flevoland 2013 was het 11e opeenvolgende jaar dat de Zwanenwerkgroep alle Knobbelzwanen in Almere in kaart bracht. Er werden 42 broedparen gevonden, 6 minder dan 2012. Van de 250 gelegde eieren kwamen 174 uit, maar werden slecht 89 pullen vliegvlug en dat is veel minder dan in voorgaande jaren. Het voorjaar van 2013 was uitzonderlijk koud en droog. De maand maart was zelfs de koudste sinds 1962. Door het koude en droge voorjaar kwam de plantengroei laat op gang, waardoor veel vrouwtjes onvoldoende voedsel voorhanden hadden en in een slechte conditie (vetvoorraad) het broedseizoen in gingen. Verschillende paren braken dan ook het broeden af en verlieten na 1 of 2 weken broeden het nest. Voor een langlevende soort als Knobbelzwaan is dat geen ramp, maar een strategische keuze: blijf ik 5 weken op m’n eieren broeden met de kans dat ik er zelf onderdoor ga, of probeer ik het volgend jaar opnieuw als de kansen beter zijn. Wat ook tegenzat was de koude en natte meimaand. In mei komen de meeste nesten uit, de kuikens zijn de eerste twee weken erg kwetsbaar omdat hun donspak nog onvoldoende isolatievermogen heeft. Veel pas uitgekomen jongen overleefden de kou en natheid dan ook niet. Uiteindelijk konden we 68 jonge Knobbelzwanen vangen en ringen, een stuk minder dan in voorgaande jaren. Opmerkelijk was het ontstaan van een grote groep ruiende Knobbelzwanen in het centrum van Almere. In de winter had zich een groep van ca. 60 zwanen verzameld in het Beatrixpark, de zogenaamde wintersoos. Deze verplaatste zich in het voorjaar naar het Manifestatieveld in Stedenwijk en ging daar ruien. Dan kunnen ze een week of 6 niet vliegen. In voorgaande jaren zat deze ruiende groep op het Weerwater, maar in 2013 werd de uitgang geblokkeerd door een zeer territoriale man van het broedpaar aan de Hengelokade. De ruiende zwanen bleven dus in de stad, en werden daar met zakken vol brood en groente gevoerd door omwonenden die het helemaal fantastisch vonden. Aan het eind van de zomer viel de ruisoos uiteen, en verplaatste zich naar de Noorderplassen. Daar werden ook de eerste
vlieg vlugge jongen uit 2013 gezien. Al met al was 2013 een mager seizoen voor de broedende Knobbelzwanen in Almere. Redactie de Grauwe Gans Na de ‘vliegende start’ in 2012 met het nieuwe ‘uiterlijk’ (jaargang 28, nummers 2 en 3) van ons ‘lijfblad’, is het de redactie gelukt om in het afgelopen kalenderjaar drie ‘full color nummers’ van de Grauwe Gans uit te brengen. De redactie bestond dit jaar uit Greet Boomhouwer (coördinator redactie), Margreet Roos (opmaak) , Ton Kalkman (redacteur), Nicolet van der Ben (redacteur) en Karel Mauer (redacteur fotografie). De Vogel- en Natuurwacht mag zich verheugen in een nagenoeg stabiel bestand aan donateurs. De oplage van de drie uitgebrachte nummers lag dan ook rond de 325 stuks. Het merendeel daarvan wordt door vrijwilligers bij de donateurs thuis bezorgd. Zo’n 50 stuks worden per post naar buiten Almere wonende donateurs verstuurd. Voor het maken van de Grauwe Gans heeft de redactie met ingang van dit jaar de slag aardig te pakken gekregen. Tekst, foto’s en layout waren steeds beter in te passen. Lastig bleef het om in de inhoud iedere keer voldoende variatie aan te brengen. Per slot vindt de redactie dat de Grauwe Gans voor een zo breed mogelijk publiek, inclusief onze jeugd, lezenswaardig moet zijn. Een blad dat je met plezier nog een keer oppakt en doorbladert. Het bedenken van interessante en actuele onderwerpen en het vinden van voldoende schrijvers voor de benodigde kopij, vergde ook dit jaar weer de nodige hoofdbrekens. De redactie is er daarom erg blij en tevreden mee dat er dit jaar weer schrijvers en fotografen waren te vinden die graag in de Grauwe Gans hebben willen publiceren. De door en aan onszelf opgelegde eisen m.b.t. uiterlijk, inhoud, opmaak en moment van verschijnen vergden een ‘ijzeren’ discipline van de redactie; maar ook dat hebben we met voldoening gedaan. Het afgelopen jaar is onder verantwoordelijkheid van de redactie van de Grauwe Gans tien keer de digitale nieuwsbrief uitgebracht. Deze is verzorgd door Edy Jacobs. De kopij voor de Nieuwsflits was grotendeels afkomstig van en/of verzameld door onze voorzitter Inge Hagens. Het bij elkaar brengen van de kopij en het op vaste momenten versturen van de Nieuwsflits heeft een te sterke wissel getrokken op de coördinatie ervan. Aan het eind van dit verslagjaar heeft Edy besloten de Nieuwsflits niet meer te willen verzorgen. In verband met het huidige werk van de redactie, neemt de voorzitter het maken van de Nieuwsflits weer over als taak, totdat het via de website gedaan kan gaan worden. Website Van de Natuur en Milieufederatie Flevoland hebben wij uit het fonds Verbraaken een subsidie van 850,00 euro verkregen voor de vernieuwing van de Website. In 2013 is aan Ilse Hermans opdracht verstrekt de nieuwe website te bouwen en vorm te geven. Hierbij is gebruik gemaakt van de ideeën en plannen die wij eerder over de website ontwikkeld hebben. Eind 2013 was de nieuwe website zover dat de geschikte gegevens van de oude website naar de nieuwe site overgezet konden worden. Ook is er begonnen nieuwe inhoud en gebruiksmogelijkheden toe te voegen. Naar verwachting zal de nieuwe website in het voorjaar van 2014 gelanceerd worden. De website is ontwikkeld met behulp van Wordpress. Dit is vrij beschikbare weblog-software. Veel nieuwe sites, ook de meest professionele, worden met behulp van deze software gebouwd. Wordpress is een Content Management Systeem. Het voordeel hiervan is dat meerdere gebruikers op relatief eenvoudige wijze de voor hen toegankelijke inhoud van de website kunnen aanvullen, bijhouden en wijzigen. Daarvoor aangewezen leden van werkgroepen en andere donateurs kunnen hiervoor zelf rechtstreeks op de site terecht. Het werken met Wordpress betekent ook dat de continuïteit beter gewaarborgd is dan met andere professionele en specialistische softwareprogramma's. Deze vereisen opleiding en ervaring. Hoewel dit niet alles zegt is in 2013 is het aantal hits op vogelwachtflevoland.nl met 26% gestegen tot 280.000. Topmaanden waren juli en augustus. De toename is vermoedelijk toe te
schrijven aan een groter aantal donateurs en het steeds verdergaande algemene gebruik van internet met smartphones en tablets. Aangezien er aan de inhoud van de oude website weinig veranderd is kan de toename niet toegeschreven worden aan toegenomen aantrekkelijkheid, inhoud of gebruiksmogelijkheden. Overige zaken • Op 24 en 25 augustus vond de Dutch Bird Fair plaats in de Oostvaardersplassen. De Vogelwacht was hier hoofdsponsor van door de menskracht vooraf en tijdens de DBF. Daarnaast waren we aanwezig met een stand en lezingen, naast de 80 vrijwilligers voor excursies en het festival; • Naast de Dutch Bird Fair is de Vogelwacht ook met een stand aanwezig geweest tijdens de Doe- en Kijkdag en Begroet de Lente. • Donateurs en cursisten hebben maandelijks roofvogels geteld met SBB in OVP; • Jeroen Veenker en Inge Hagens volgden de herhalingslessen EHBO en Eerste Hulp voor Kinderen ivm de jeugdgroepen; • Inge Hagens kreeg voor o.a. haar inzet bij de Vogelwacht de Groene Pluim toegekend door NMFF. Tevens was zij daarmee de Flevolandse kandidaat voor de Pluk van de Petteflet prijs met een project van de jeugdgroepen die het tussenbos op de Kemphaan hebben geadopteerd; • Eind oktober heeft het bestuur een kennismakingsgesprek gehad met gedeputeerde Bert Gijsberts over het werk van de Vogelwacht. Het was een leuk en informatief gesprek, waarbij de gedeputeerde goed heeft kunnen zien hoe divers en actief we zijn. Hij heeft bewondering voor ons werk. Indien we een beroep doen op de provincie, zal hij kijken wat hij voor ons kan doen. • We monitorden het gedrag van de vogels en de grote grazers bij de telling van grote grazers in oktober door Staatsbosbeheer met een helikopter in de OVP; • Staatsbosbeheer voor o.m. overnachtingen en diners in de OVP; • Van april t/m oktober was weer iedere middelste zondag van de maand minstens één vrijwilliger van de Vogelwacht van 12 – 16 u in de Panoramaruimte van De Oostvaarders aanwezig om de bezoekers te helpen met het herkennen van de vogels. Financieel jaarverslag 2013 Zie volgende pagina’s
Almere, ……………………………… Inge Hagens, voorzitter
Marijke Beumer, secretaris
