1
Jaarverslag 2000
JAARVERSLAG 2000 DSM N.V.
ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS
De jaarvergadering zal plaatsvinden op woensdag 28 maart 2001 op het hoofdkantoor van de vennootschap te Heerlen, aanvang 14.00 uur. BELANGRIJKE DATA
Bericht over het eerste kwartaal: woensdag 2 mei 2001 Bericht over het tweede kwartaal: donderdag 26 juli 2001 Bericht over het derde kwartaal: donderdag 25 oktober 2001 Jaarverslag 2001: donderdag 14 februari 2002 * Algemene Vergadering van Aandeelhouders: woensdag 27 maart 2002* * Nog te bevestigen
Voor details: > WWW.DSM.COM
2
Inhoud
www. > DSM.COM
INHOUD pagina BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS
3
VOORWOORD
5
HET DSM-CONCERN
6 6 6 7 7 7 7 7 8
Clusters Markten Maatschappelijke waarde Corporate governance Risicomanagement Financieel beleid Organisatie Veiligheid, gezondheid en milieu VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR
Gang van zaken Vision 2005: Focus and Value Operational Excellence ICT en e-business Veiligheid, gezondheid en milieu Human resources Onderzoek en ontwikkeling FINANCIËLE RESULTATEN
Algemeen Macro-economische ontwikkelingen Resultaten 2000 Investeringen en financiering Balansbeeld Dividend Vooruitzichten
9 9 9 9 10 10 11 12 13 13 13 13 14 15 15 15
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities
16 17 21 24 28
NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN
28
CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD
29
BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERS
29
PERSONALIA
31
INFORMATIE OVER HET AANDEEL DSM
32
FRONTIERS
34
JAARREKENING 2000
51 52 54 76
OVERZICHT PER CLUSTER
Grondslagen Geconsolideerde overzichten Vennootschappelijke jaarrekening
Accountantsverklaring Winstbestemming Gebeurtenissen na balansdatum Bijzondere statutaire rechten
80 80 80 81 81
Kwartaalgegevens Tien jaar DSM Toelichting op enkele financiële begrippen en kencijfers Index
83 84 86 87
OVERIGE GEGEVENS
BIJLAGE
Organisatieschema DSM
3
Jaarverslag 2000
BELANGRIJKE FINANCIËLE GEGEVENS (GECONSOLIDEERD) in c miljoen netto-omzet bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) bedrijfsresultaat (EBIT) resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen nettoresultaat dividend afschrijvingen cashflow investeringen (incl. acquisities) nettoschuld eigen vermogen totaal vermogen geïnvesteerd vermogen
2000
1999
8.090 1.254 751 571 580 199 503 1.083 1.504 2.148 3.040 7.847 4.776
6.333 1.012 554 382 371 172 458 829 649 1.373 2.620 6.307 4.381
5,80 5,69 1,75 11,03 28,06
3,63 3,76 1,52 8,35 23,39
40,10 30,00 37,31
42,08 23,87 39,80
95.990 96.160
97.186 97.010
9,3 16,4 20,2
8,7 13,1 15,5
22,5 70,0 39,1
16,9 51,9 41,5
22,0 13,2
14,7 8,0
21.520 21.758 10.662
21.712 21.835 11.046
per gewoon aandeel in euro’s nettoresultaat: - inclusief buitengewoon resultaat - exclusief buitengewoon resultaat dividend cashflow eigen vermogen koers Euronext Amsterdam (AEX): - hoogste - laagste - ultimo jaar aantal uitstaande gewone aandelen ultimo jaar (x 1.000) gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen (x 1.000) verhoudingsgetallen (in %) bedrijfsresultaat / netto-omzet (ROS) bedrijfsresultaat / gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen / gemiddeld eigen vermogen (ROE) nettoresultaat (toekomend aan de houders van gewone aandelen) / gemiddeld eigen vermogen (toekomend aan de houders van gewone aandelen) nettoschuld / groepsvermogen groepsvermogen / totaal vermogen EBITDA / financiële baten en lasten EBIT / financiële baten en lasten personeel gemiddelde personeelsbezetting personeelsbezetting ultimo jaar waarvan in Nederland
4
Voorwoord
Peter Elverding
[email protected]
Feike Sijbesma
[email protected]
www. > DSM.COM
Jan Zuidam
[email protected]
Jan Dopper
Henk van Dalen
[email protected]
2000
RAAD VAN BESTUUR
[email protected]
5
VOORWOORD DSM is het nieuwe millennium voortvarend begonnen. De recordwinst van c 571 miljoen heeft de winst per gewoon aandeel binnen de bandbreedte van 5-7 euro gebracht die DSM zich voor het jaar 2002 ten doel heeft gesteld. Gebaseerd op de solide positie van de onderneming en een goed track record met betrekking tot de realisatie van eerder gestelde strategische doelen, zijn de ambities voor de volgende vijf jaar neergelegd in Vision 2005: Focus and Value, de blauwdruk voor de voortgaande ontwikkeling van DSM tot een specialty-onderneming met wereldwijde topposities. De in het verslagjaar gerealiseerde acquisitie van de Amerikaanse onderneming Catalytica Pharmaceuticals versterkt DSM’s aanwezigheid op het Noord-Amerikaanse continent en betekent een forse impuls voor het streven om het aandeel van het cluster Life Science Products in de totale omzet te vergroten. Terugkijkend kan worden vastgesteld dat de eind jaren tachtig door DSM ingezette portfolio shift van basischemie naar activiteiten met stabielere resultaten en een hogere toegevoegde waarde een juiste keuze is geweest. Veranderen is een constante factor in de historie van DSM. Inspelend op de globaliserende economie kiest DSM opnieuw voor een gedaantewisseling. Concentratie kenmerkt zowel de petrochemie, de farmaceutische als de voedingsmiddelensector. Om de sterke posities die DSM in deze marktsectoren heeft te kunnen handhaven, is anticiperen op deze concentratietendens van groot belang. Vision 2005: Focus and Value is een volgende en majeure stap in de transformatie van DSM. Voortbouwend op de succesvolle versterking van Life Science Products en Performance Materials in de afgelopen jaren, zal DSM nog meer nadruk leggen op deze door sterke groei, hogere toegevoegde waarde en stabielere winstniveaus gekenmerkte activiteiten. Vision 2005: Focus and Value zal leiden tot een specialty-onderneming met een omzet van circa c 10 miljard die voor 80% komt uit hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen. In lijn met deze strategie zal DSM zich de komende jaren terugtrekken uit de petrochemie. Als eerste stap heeft DSM per 1 januari 2001 deze activiteiten ondergebracht in een separate eenheid binnen DSM, de business group DSM Petrochemicals. Mensen zijn de sleutel tot succes, ook in een sterk door technologie gedreven onderneming als DSM. Aan de basis van onze successen staan onze medewerkers, in alle delen van de wereld. Eén van hen, Louk Ligthart, heeft aan het einde van het verslagjaar na een 36 jaar lange en glansrijke loopbaan – waarvan 12 jaar als lid van de Raad van Bestuur – afscheid genomen van DSM. DSM is Louk Ligthart grote dank verschuldigd voor hetgeen hij voor de onderneming tot stand heeft gebracht. Mijn dank gaat ook uit naar alle andere 22.000 DSM-medewerkers, die hebben bijgedragen aan hetgeen in het recordjaar 2000 tot stand is gebracht. In alle ontwikkelingen toont DSM zich als een schaker, die voortdurend een aantal zetten vooruit denkt. DSM’s zorgvuldige, toekomstgerichte koers heeft zich in het jaar 2000 vertaald in een recordresultaat. Dit alles schept verplichtingen voor de toekomst. Op vele fronten is DSM daarom bezig zijn grenzen te verleggen. U leest daarover meer in het themakatern van dit jaarverslag.
Peter Elverding Voorzitter Raad van Bestuur DSM
[email protected]
6
Het DSM-concern
www. > DSM.COM
HET DSM-CONCERN DSM is een sterk geïntegreerd internationaal concern dat wereldwijd actief is in life science-producten, hoogwaardige kunststoffen, polymeren en industriële chemicaliën. DSM heeft een omzet van c 8,1 miljard en telt wereldwijd 22.000 medewerkers (ultimo 2000), werkzaam in meer dan 200 vestigingen. DSM wil in 2005 behoren tot de wereldtop op het gebied van specialties met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. DSM zal daartoe verder transformeren tot een onderneming in hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen. Basis van de strategische koers voor de komende jaren – Vision 2005: Focus and Value – is: verdere concentratie op leidende mondiale posities in activiteiten met een hoge toegevoegde waarde en minder cycliciteit. De ontwikkeling in deze richting zal zoveel mogelijk gelijktijdig verlopen met een terugtrekking uit de petrochemische activiteiten, waarbij DSM in dit gebied streeft naar bundeling van krachten met derden. Daardoor wordt ook de potentie van DSM’s petrochemische activiteiten maximaal benut. In 2005 wil DSM een onderneming zijn met een omzet van c 10 miljard, waarvan minstens 80% wordt gerealiseerd in specialties met mondiale topposities. Het overige deel zal voornamelijk worden gerealiseerd in producten zoals melamine en caprolactam, waarin eveneens wereldwijd leidende posities worden ingenomen.
– Industrial Chemicals: Omvat de business groups DSM Fibre Intermediates, DSM Melamine en DSM Agro, met industriële chemische producten zoals vezelgrondstoffen, melamine en kunstmest. Het aandeel van het cluster Polymers & Industrial Chemicals in de totale netto-omzet is 48%. Naast deze drie clusters is een aantal activiteiten ondergebracht in het segment Other activities, zoals Energie Beheer Nederland, DSM Energy en Stamicarbon.
OMZET PER CLUSTER 100 23% Life Science Products 80 27% Performance Materials 60 40 48% Polymers & Industrial Chemicals 20 2% Other activities 0
MARKTEN CLUSTERS De activiteiten van DSM zijn onderverdeeld in drie clusters: – Life Science Products – Performance Materials – Polymers & Industrial Chemicals Binnen de clusters zijn samenhangende product/marktcombinaties georganiseerd in business groups. LIFE SCIENCE PRODUCTS
Dit zijn de producten die DSM levert aan met name de farmaceutische, voedingsmiddelen- en agrochemische industrie. Het cluster omvat de business groups DSM Fine Chemicals, DSM AntiInfectives, DSM Food Specialties en DSM Bakery Ingredients. Het aandeel van dit cluster in de totale netto-omzet is 23%. PERFORMANCE MATERIALS
Hiertoe behoren de hoogwaardige materialen, zoals elastomeren (rubbers), technische kunststoffen, verf- en constructieharsen en halffabrikaten uit technische kunststoffen. Dit cluster bestaat uit de business groups DSM Elastomers, DSM Engineering Plastics, DSM Coating Resins, DSM Composite Resins en DSM Engineering Plastic Products. De netto-omzet van dit cluster is 27% van de totale netto-omzet. Met Quadrant Holding (Zürich, Zwitserland) is overeenstemming bereikt over de verkoop van de business group DSM Engineering Plastic Products per 1 januari 2001.
DSM levert zijn producten aan klanten in industriële markten (business-to-business). In de afgelopen jaren heeft er een duidelijke verschuiving plaatsgevonden naar meer hoogwaardige en snelgroeiende eindmarkten. Met de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals zijn geneesmiddelen de belangrijkste eindmarkt voor DSM. Ook de voedingsmiddelenmarkt neemt een steeds prominentere positie in.
OMZET NAAR HERKOMST 100 80
60% Niederlande
60 40 20
21% Rest Europa 14% Nord-Amerika 5% Rest wereld
0
OMZET NAAR BESTEMMING 100
10% Nederland 16% Duitsland
POLYMERS & INDUSTRIAL CHEMICALS
– Petrochemicals: Passend in de in september van het verslagjaar gepresenteerde strategie Vision 2005: Focus and Value heeft DSM per 1 januari 2001 DSM Polyethylenes, DSM Polypropylenes en DSM Hydrocarbons samengevoegd tot één nieuwe business group, DSM Petrochemicals, met circa 2.200 medewerkers en productielocaties in Geleen en Gelsenkirchen (D). DSM Petrochemicals produceert koolwaterstoffen en de kunststoffen polyetheen en polypropeen.
80
9% Verenigd Koninkrijk 8% Frankrijk
60 25% Rest Europa 40 16% Noord-Amerika 20 16% Rest wereld 0
7
Jaarverslag 2000
MAATSCHAPPELIJKE WAARDE DSM heeft als onderneming grote maatschappelijke waarde. De producten leveren een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het dagelijks leven. Samen met klanten werkt DSM aan producten die het leven gezonder, aangenamer of praktischer maken. Voorbeelden hiervan zijn geneesmiddelen, voedingsmiddelen, verpakkingen die voedsel langer houdbaar maken, auto’s, huishoudelijke apparaten, elektronica, etcetera. Duurzaamheid en veiligheid spelen een belangrijke rol bij onze producten en processen. Zo worden bij de productie zo min mogelijk grondstoffen en energie gebruikt. Door onderzoek en ontwikkeling draagt DSM ook actief bij aan de stand van kennis en techniek, niet alleen binnen maar ook buiten de onderneming. DSM biedt werkgelegenheid aan 22.000 mensen en aan een veelvoud daarvan in de indirecte sfeer. De onderneming speelt voorts een actieve rol in de omgeving van zijn locaties. Veel van de medewerkers die DSM tot een succesvolle onderneming maken, zijn naast hun werk ook actief in allerlei maatschappelijke functies. Daarmee is de onderneming diep in de maatschappij verankerd.
CORPORATE GOVERNANCE DSM verschaft zijn stakeholders op transparante wijze informatie over de doelstellingen, de besturing en de prestaties van de onderneming en streeft daarbij naar een open dialoog met aandeelhouders en andere belanghebbenden. Belangrijke onderwerpen zijn de aard van de activiteiten en de effecten daarvan op de leefomgeving, de strategie, het financiële beleid, de organisatie van de onderneming en de behaalde resultaten. DSM N.V. is een structuurvennootschap met een Raad van Bestuur en een onafhankelijke Raad van Commissarissen. De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor de strategie, het portfoliobeleid en de inzet van mensen en middelen en ziet toe op de uitvoering van het beleid. De Raad van Commissarissen houdt toezicht en weegt de belangen van allen die bij de onderneming betrokken zijn. De Raad van Commissarissen legt de jaarrekening ter goedkeuring voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en geeft een toelichting op het in het voorafgaande jaar uitgeoefende toezicht.
RISICOMANAGEMENT Bij zijn activiteiten heeft DSM te maken met ondernemingsrisico’s zoals macro-economische ontwikkelingen, veranderende marktomstandigheden, nieuwe concurrenten, politieke onzekerheden, valutaschommelingen, fluctuerende grondstofprijzen, schommelingen van vraag en aanbod en de snelheid waarmee nieuwe technologieën worden geaccepteerd. Om de bij deze ontwikkelingen behorende effecten te beheersen, vindt er periodiek binnen elke organisatorische eenheid een systematische analyse plaats van de potentiële risico’s binnen de afzonderlijke bedrijfsprocessen. Op basis van deze analyse stelt elke organisatorische eenheid een risicobeheersplan op. Daarnaast wordt binnen het concern voor diverse disciplines gewerkt volgens richtlijnen, zoals op het gebied van internal control, financiële verslaglegging, investeringsbeslissingen en normen voor veiligheid, gezondheid en milieu. Essentieel in DSM’s beheersstructuur zijn op systematische wijze uitgevoerde controles. Om deze verder te verbeteren, is de afdeling Corporate Operational Audit (COA) opgericht, die in opdracht van de Raad van Bestuur periodiek de organisatorische eenheden
toetst op de kwaliteit van de risicobeheersing. Hierin zullen geleidelijk de bestaande audit-procedures worden gecombineerd, zoals de audits op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu. Op basis van deze COA-audits wordt voor alle bedrijfsonderdelen een oordeel verkregen over de kwaliteit van de risicobeheersing in de businessprocessen. COA is in de tweede helft van 2000 opgezet en de eerste operationele audits zullen begin 2001 plaatsvinden. Daarnaast vindt de gehele reguliere financiële controle plaats door externe accountants (Ernst & Young). In het verslagjaar is de Auditcommissie van de Raad van Commissarissen operationeel geworden. Deze commissie volgt en beoordeelt de resultaten van de operationele en financiële audits en ziet toe op door DSM gepubliceerde financiële resultaten.
FINANCIEEL BELEID Als gevolg van het dynamische karakter van een aantal markten waarop DSM opereert, hecht de onderneming van oudsher aan een sterke financiële positie om ook in periodes van economische teruggang de strategie uit te kunnen voeren. DSM streeft in beginsel naar een groepsvermogen van ten minste 35% van het balanstotaal en een nettoschuld van maximaal 75% van het groepsvermogen. Met de verdere verschuiving van de portfolio in de richting van producten met stabielere resultaten kunnen deze limieten worden verruimd. DSM streeft naar een jaarlijkse autonome groei van ten minste 6% en een gemiddeld rendement op het geïnvesteerd vermogen van ten minste 15%. Een belangrijk onderdeel van de financiële strategie is de aanwending van de kasstroom. Deze wordt primair aangewend voor investeringen gericht op het versterken van goede businessposities en het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders. Vervolgens wordt de kasstroom aangewend voor het versterken van de clusters Life Science Products en Performance Materials door middel van acquisities. Het dividend wordt bepaald als een percentage van de cashflow. Dit percentage ligt, onvoorziene omstandigheden daargelaten, binnen een bandbreedte van 16 tot 20%. Cashflow is hier gedefinieerd als nettoresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening (minus dividend op cumulatief preferente aandelen) plus afschrijvingen. Aangezien de afschrijvingen een stabiel element in de cashflow zijn, heeft ook het dividend een stabiel en voorspelbaar karakter. Bij acquisities dient een over te nemen bedrijf te passen bij DSM’s bestaande competenties met betrekking tot technologieën en/of markten. Sinds het jaar 2000 activeert DSM bij een acquisitie de betaalde goodwill en schrijft deze af over een periode van maximaal 20 jaar. Acquisities dienen in beginsel direct bij te dragen aan de winst en te voldoen aan DSM’s rendementseisen. Om strategische redenen en in geval van het afschrijven van betaalde goodwill kan echter voor een beperkte periode enige verwatering van de winst per aandeel worden geaccepteerd. Om te voorkomen dat de winst per aandeel verwatert door de uitoefening van managementopties koopt DSM voorzover wenselijk en mogelijk eigen aandelen in.
ORGANISATIE DSM heeft een decentrale organisatie, bestaande uit business groups die binnen hun eigen organisatie verantwoordelijk zijn voor alle bedrijfsfuncties. Dit waarborgt dat DSM flexibel, efficiënt en snel reageert op veranderende marktomstandigheden. Op concernniveau worden de Raad van Bestuur en de business groups ondersteund door een aantal stafafdelingen. De diensten van een aantal
8
Het DSM-concern
www. > DSM.COM
gemeenschappelijke serviceafdelingen evenals DSM Research, worden door de business groups gecontracteerd tegen marktconforme tarieven. Ten behoeve van de interne financiële managementrapportage is in 2000 een systeem van Value Based Business Steering (VBBS) ingericht. VBBS beoogt de financiële prestaties te meten en te sturen in termen van waardecreatie, gebaseerd op een cashflowresultaat op (historisch) geïnvesteerd vermogen, minus de kosten van dat vermogen (WACC, weighted average cost of capital). De strategie van een business group is gebaseerd op een diepgaand strategisch analyseproces dat gemiddeld eens in de drie jaar plaatsvindt en waarvan de voortgang elk jaar wordt gemonitord. Aan de uitkomsten daarvan worden key success factors en performance indicators ontleend, evenals waardecreatie-doelstellingen in het kader van Value Based Business Steering. Na goedkeuring door de Raad van Bestuur voert een business group zijn strategie uit met een grote mate van zelfstandigheid. De strategie van het concern wordt gebaseerd op een soortgelijk analyseproces. Met behulp daarvan wordt de langetermijnvisie van het concern bepaald en worden afwegingen en keuzes gemaakt ten aanzien van portfolio, investeringsprioriteiten en geografische spreiding. DSM hanteert een systeem van managementrapportage waarbij door elke business group-directeur periodiek wordt gerapporteerd over de performance, waaronder zijn begrepen strategische, operationele en financiële indicatoren. De rapportages worden regelmatig besproken met de Raad van Bestuur.
VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU DSM onderschrijft bij zijn activiteiten het door de Commissie Brundtland geïntroduceerde begrip duurzaamheid. Duurzame ontwikkeling voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien. Er moet een gezond leefmilieu zijn en de natuurlijke hulpbronnen moeten toereikend blijven. Ook DSM wil de milieubelasting terugbrengen en verstandig omgaan met uitputbare hulpbronnen van grondstoffen en energie. Bij duurzaam ondernemerschap gaat het om een evenwicht tussen economisch rendement, respect voor de mens en de zorg voor het milieu, ook wel aangeduid als triple P: people, profit and planet. Vertaald naar de huidige situatie van DSM betekent dit een belangrijk accent op vermindering van de milieubelasting en verbetering van de veiligheid van personeel en omgeving. Jaarlijks geeft DSM over de gang van zaken met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu openheid van zaken in het uitgebreide Responsible Care Progress Report. DSM streeft naar een ongevalvrije werkomgeving en naar het voorkomen van beroepsziekten en gezondheidsproblemen als gevolg van bedrijfsactiviteiten. DSM is ervan overtuigd dat alle ongevallen zijn te voorkomen. Om beroepsziekten en gezondheidsklachten ten gevolge van DSM-activiteiten te voorkomen, worden systematisch de risico’s geanalyseerd van onder meer lichamelijke belasting, chemische stoffen, geluid en werkdruk. Waar nodig worden passende maatregelen genomen. Per locatie zijn zaken geregeld als geneeskundig onderzoek, ziektebegeleiding en voorlichting.
9
Jaarverslag 2000
VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR GANG VAN ZAKEN Na een rimpelloze overgang naar het nieuwe millennium is DSM de 21ste eeuw begonnen met een recordresultaat van c 571 miljoen. Vanuit dit solide vertrekpunt heeft DSM in het verslagjaar zijn strategie voor de komende jaren uitgezet, Vision 2005: Focus and Value. Twee dagen nadat DSM begin augustus een recordresultaat over het tweede kwartaal bekendmaakte, kon de voorgenomen overname van Catalytica Pharmaceuticals worden aangekondigd. Nog net voor het eind van het verslagjaar kon deze acquisitie volgens planning worden afgerond, waarna onmiddellijk een introductie- en integratieprogramma van start ging. Dit zal circa drie maanden duren. Al jaren voert DSM een responsible care-beleid ten aanzien van veiligheid, gezondheid en milieu. DSM kwam in het verslagjaar in de media vanwege een aantal incidenten. Soms waren die berichten correct, soms ook niet. Het effect was in elk geval dat iedereen bij DSM er goed van doordrongen is en blijft dat het nog beter kan en moet. Dat is goed voor onze eigen medewerkers, voor de contractors en zeker ook voor de mensen die in de buurt van DSM-faciliteiten wonen. Aan veiligheid en milieu geeft DSM per jaar 150 miljoen euro of meer uit. Het betreft onder meer verbeteringsprojecten om overlast voor de omgeving te beperken of helemaal uit te bannen. Signalen uit de samenleving neemt DSM serieus. Er is intern een groot aantal aanvullende maatregelen genomen om incidenten te voorkomen en als deze zich niettemin voordoen adequaat hierover te communiceren, teneinde het maatschappelijk draagvlak voor de activiteiten van DSM, waar ook ter wereld, te waarborgen. Het veiligheidsbeleid kreeg bovendien een nieuwe impuls met de introductie van het injury free-concept. DSM is ervan overtuigd dat alle ongevallen zijn te voorkomen. Het aantal ongevallen met verzuim daalde, waarbij opvalt dat sinds de overname van Gist-brocades door DSM de veiligheidsperformance van deze activiteiten ieder jaar met meer dan 50% is verbeterd. De bij de presentatie van de jaarcijfers over 1999 uitgesproken verwachting dat de ontwikkeling van e-business bij DSM een grote vlucht zou nemen, is bewaarheid. Terwijl op de effectenbeurzen de dot.com-bedrijven in toenemende mate onder druk zijn komen te staan, heeft DSM een brug weten te slaan tussen oude en nieuwe economie. De oprichting van een Corporate e-Business Center waarborgt de verantwoorde benutting van de kansen die e-business biedt. E-business biedt DSM goede kansen om kosten te reduceren, om nieuwe markten te bereiken en om verbeteringen aan te brengen in onze distributiekanalen.
VISION 2005: FOCUS AND VALUE Basis van de in september van het verslagjaar gepresenteerde strategie voor de komende jaren Vision 2005: Focus and Value is: verdere concentratie op leidende mondiale posities in activiteiten met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. DSM zal daartoe verder transformeren tot een onderneming in specialties: hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen. Deze ontwikkeling zal zoveel mogelijk gelijktijdig verlopen met een terugtrekking uit de petrochemische activiteiten, waarbij DSM streeft naar bundeling
van krachten met derden. Daardoor wordt ook de potentie van DSM’s petrochemische activiteiten maximaal benut. Uiterlijk in 2005 wil DSM een in zijn activiteiten tot de wereldtop behorende onderneming zijn met een omzet van c 10 miljard. Minstens 80% daarvan zal worden gerealiseerd in specialties, het overige deel voornamelijk in producten zoals melamine en caprolactam, waarin eveneens wereldwijd leidende posities worden ingenomen. Met Vision 2005: Focus and Value zet DSM een sinds eind jaren tachtig ingezette transformatie voort. Via optimalisatie van de bestaande activiteiten en uitbreiding van met name de clusters Life Science Products en Performance Materials is het accent in toenemende mate komen te liggen op activiteiten met een hogere toegevoegde waarde. Naast autonome groei waren de belangrijkste acquisities Chemie Linz (1996), Deretil (1996), Gist-brocades (1998) en in het verslagjaar 2000 Catalytica Pharmaceuticals. De acquisities op het gebied van Life Science Products hebben geleid tot een verachtvoudiging van de omzet in dit cluster in de laatste tien jaar.
GROEI IN LIFE SCIENCE PRODUCTS omzet x c miljard 2,0
Catalytica Pharmaceuticals Gist-brocades
1,5
Minera Deretil
1,0
Chemie Linz Chemferm
ACF Chemie 0,5 Andeno 0
96
BMS Regensburg
Plaine HSC 97
98
99
00
OPERATIONAL EXELLENCE Het eind 1998 in de clusters Performance Materials en Polymers & Industrial Chemicals ingezette Operational Excellence-programma heeft tot doel in 2002 een extra waarde van c 275 miljoen te creëren. Eind 2000 is hiervan reeds de helft gerealiseerd, hetgeen betekent dat de doelstelling van c 275 miljoen in 2002 waarschijnlijk overtroffen kan worden. Hiervan komt ongeveer de helft ten gunste van het resultaat, de andere helft van de extra waarde zal naar verwachting teniet worden gedaan door inflatie en margeerosie. Het totale resultaat van Operational Exellence zal naar verwachting overeenkomen met een toename van de winst per aandeel met circa 1 euro. Operational Excellence omvat projecten gericht op resultaatverbetering door benutting van synergie en betere uitwisseling van kennis en ervaring tussen de business groups. Dit laatste komt tot uitdrukking in de toepassing van best practices bij werk- en businessprocessen en te standaardiseren apparatuur en systemen. Operational Excellence levert niet alleen financiële maar ook organisatorische voordelen op. Toepassing van best practices in de business- en werkprocessen maakt de organisatie sterker proces- en rolgericht, met minder lagen, meer teamwork en een betere interne communicatie. De belangrijkste onderdelen van het Operational Excellenceprogramma zijn:
10
Verslag van de Raad van Bestuur
www. > DSM.COM
– Manufacturing Excellence, gericht op een nog betere benutting van de installaties, hogere procesrendementen en standaardisering van apparatuur en systemen. Circa tweederde van de DSM-fabrieken heeft reeds Manufacturing Excellence-werkprocessen en -normen ingevoerd of is bezig met de voorbereiding daarvan. De rest volgt in 2001. – Order-to-Cash, gericht op een vereenvoudiging van het proces dat zich uitstrekt van het plaatsen van bestellingen door de klant tot en met de ontvangst van de betaling. In 2001 zullen zes business groups overgaan op dit nieuwe, gestandaardiseerde proces.
geacquireerde Gist-brocades in de statistieken opgenomen. Bij een overname houdt DSM een gewenningsperiode van gemiddeld anderhalf jaar aan, waarna de overgenomen onderneming volledig in de statistieken wordt opgenomen. De bedrijfsonderdelen die zijn voortgekomen uit Gist-brocades zijn hun achterstand op het gebied van veiligheid snel aan het inlopen. Sinds de overname door DSM in 1998 is de ongevalfrequentie bij Gist-brocades met meer dan 50% per jaar gedaald. Het verslagjaar 2000 werd overschaduwd door 3 dodelijke ongevallen.
AANTAL ONGEVALLEN MET VERZUIM ICT EN E-BUSINESS Met majeure investeringen in de IT-infrastructuur en toenemende standaardisering van bedrijfsinformatiesystemen en businessprocessen is door DSM een fundament gelegd voor het tot volle wasdom brengen van e-business. De helft van de circa 16.000 werkplekken bij DSM wereldwijd was aan het einde van het verslagjaar gestandaardiseerd, de rest volgt in de eerste helft van 2001. Dit Aurora geheten project vervangt een veelheid van systemen en netwerken zoals die in het verleden naast elkaar bestonden. Internet biedt DSM kansen om de verbeteringen in zijn businessprocessen verder te benutten. In mei werd daartoe een Corporate e-Business Center opgericht, een ondernemingsbreed kenniscentrum voor ontwikkeling en coördinatie van e-business. Een van de voornaamste activiteiten was het ondersteunen van de business groups en service units bij het uitzetten van hun e-businessstrategie. In korte tijd zijn met succes oplossingen geïntroduceerd op het gebied van onder meer online-bestellen, VMI (Vendor Managed Inventory, voorraadbeheer op afstand bij de klant), technische dienstverlening en klantenondersteuning via internet. Op de keuze voor ChemConnect als e-spotmarkt in februari, volgde een voorspoedige opbouw van een portfolio van virtuele marktplaatsen. In april was DSM Elastomers een van de medeoprichters van ElastomerSolutions en in augustus sloot DSM Engineering Plastics zich aan bij Omnexus.com, beide verticale marktplaatsen gericht op een specifieke productkolom. DSM verwacht dat in de komende jaren een groot deel van de e-business transacties zal gaan lopen via internet-marktplaatsen die ondernemingen in staat stellen hun computersystemen vérgaand te koppelen aan die van hun toeleveranciers en klanten. Met de toetreding tot Elemica werkt DSM sinds augustus mee aan de ontwikkeling van een dergelijk platform.
VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU Begin 2000 heeft DSM zijn beleid met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu geëvalueerd en nadrukkelijk bevestigd dat DSM op dit gebied bij de besten in de wereld wil behoren. Met het geïntroduceerde concept van de ongevalvrije werkomgeving wil DSM in de gehele organisatie een klimaat scheppen waarin zeer open en direct wordt gesproken over veiligheid, gezondheid en milieu, waar daadwerkelijk actie wordt ondernomen en waarbij de medewerker en de omgeving centraal staan. Statistisch gezien is de veiligheidsperformance van DSM in de afgelopen jaren steeds verbeterd. Inclusief het voormalige Gistbrocades, is ten opzichte van de over 1999 gerealiseerde ongevalfrequentie (0,65) over 2000 sprake van een daling tot 0,37. Voor het eerst is de veiligheidsperformance van het in 1998
per 100 medewerkers 2,0 1,5 1,0 DSM
0,5
DSM excl. voormalig Gist-brocades Voormalig Gist-brocades
0
99
00
Jaarlijks kent DSM een Safety Award toe aan een bedrijfsonderdeel dat zich op het gebied van veiligheid bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt. In 2000 ging de DSM Safety Award naar DTM Pipelines in Geleen. Naast een groot aantal verbeteringen noteerde deze dochteronderneming van DSM Hydrocarbons meer dan 1 miljoen ongevalvrije werkuren. In 2000 is een workshop Health Performance voor de DSMbedrijven in Europa gehouden over de huidige arbo-zorg en mogelijke knelpunten. Daar is naar voren gekomen, dat de arbozorg in verschillende landen nogal uiteenlopend is georganiseerd en afhankelijk is van de bestaande nationale wetgeving. Verder is de variatie in productieprocessen de oorzaak van uiteenlopende behoeften van de arbo-zorg. Afgesproken is dat binnen DSM vanaf het jaar 2001 wereldwijd centraal wordt gerapporteerd over beroepsziekten en gezondheidsklachten die verband houden met het werk. Ook heeft DSM in het verslagjaar de positie vastgelegd die de onderneming inneemt in het maatschappelijke debat over biotechnologie, het gebruik van genetische modificatie en hieraan verwante technologieën. Biotechnologie stelt DSM in staat zuiverder producten van hogere kwaliteit te maken dan mogelijk is met traditionele productieprocessen. Voor sommige innovatieve producten is het gebruik van deze techniek onontbeerlijk. In het DSM policy statement on modern biotechnology heeft DSM onder meer zijn verantwoordelijkheid bevestigd om veilige producten te maken van hoge kwaliteit. DSM is zich ervan bewust dat medische toepassing van biotechnologie breed wordt geaccepteerd, maar consumenten in een groot aantal landen zich zorgen maken over toepassingen op het gebied van voedingsmiddelen. DSM respecteert deze bezorgdheid van consumenten. DSM maakt zowel producten die via biotechnologie zijn gemaakt als traditioneel geproduceerde producten. Op dezelfde transparante wijze waarop DSM zijn klanten en de samenleving informeert over activiteiten en productieprocessen, verstrekt DSM informatie over het gebruik van biotechnologie.
11
Jaarverslag 2000
Voortdurende verbetering van de milieuprestaties is noodzakelijk om invulling te geven aan de doelstellingen ten aanzien van duurzaamheid. Bovendien hangt het maatschappelijk draagvlak voor DSM’s activiteiten (license to operate) hier nauw mee samen. DSM geeft jaarlijks circa c 150 miljoen uit voor maatregelen ter verbetering van het milieu- en veiligheidsprestaties van zijn installaties. In het verslagjaar is het milieubeleid op verschillende punten opnieuw getoetst, hetgeen heeft geleid tot diverse verbeteringen. Mede door het intensieve milieubeleid van de afgelopen jaren kon in het verslagjaar opnieuw een aantal positieve ontwikkelingen worden gemeld: – In 35 vergelijkende studies is de energie-efficiency van DSM in Nederland ten opzichte van andere bedrijven vastgesteld (benchmarking). Hieruit blijkt dat een deel van de DSMinstallaties tot de wereldtop behoort. – DSM’s emissies naar de atmosfeer zijn verder teruggedrongen. – In Augusta (Georgia, Verenigde Staten) opereert sinds het einde van 1999 de eerste grootschalige tapijtrecyclingfabriek ter wereld, Evergreen Nylon Recycling. Hier wordt jaarlijks 90.000 ton nylon-6 tapijtafval omgezet in de nylon-grondstof caprolactam. De Plastics Recycling Division van de Amerikaanse Society of Plastics Engineers (SPE) riep Evergreen Nylon Recycling in december 2000 uit tot Recycler of the Year. – In augustus verleenden deskundigen van DSM op verzoek van de Belgische autoriteiten assistentie bij de berging van een aantal ontspoorde treinwagons met chemicaliën. De trein vervoerde producten die weliswaar van DSM afkomstig waren, maar het transport vond niet onder verantwoordelijkheid van DSM plaats. Hoewel een grote materiële schade ontstond, kwamen geen stoffen vrij, mede doordat de wagons voldeden aan de strenge Europese regels en vergaande veiligheidsvoorzieningen met betrekking tot railtransport van chemicaliën. – De publiciteit rond het incident met blauwzuur (zie onderstaand) is voor DSM Geleen mede aanleiding geweest om alle incidenten voortaan direct via internet (www.dsm-limburg.nl) te publiceren. Ook de locatie DSM Gist in Delft zal hiermee begin 2001 van start gaan. Ondanks DSM’s inspanningen om deze te voorkomen, deed zich in 2000 ook een aantal incidenten voor. De belangrijkste waren: – In Augusta (Verenigde Staten) rezen problemen bij de opstart van een nylon-recylingplant toen de installatie voor het zuiveren van het afvalwater meermaals overbelast raakte. Daardoor was sprake van een te hoog gehalte aan afvalstoffen bij lozingen. De Amerikaanse overheid legde DSM in verband hiermee een boete van circa c 130.000 op. De zuiveringsinstallatie is inmiddels aangepast. – In 2000 heeft een in 1999 aan de overheid en in openbare rapportages gemeld incident met blauwzuur door berichten in de pers onrust veroorzaakt in Geleen en omstreken. – Bij DSM Gist in Delft deed zich een aantal kleine lekkages voor, die relatief veel aandacht trokken in de regionale media. Met de ingebruikname van de warmtekrachtcentrale Swentibold op de locatie Geleen werd een belangrijk doel bereikt op het gebied van de energiebesparing: sinds het in 1989 tussen overheid en industrie gesloten ‘energie efficiency convenant’ is bij DSM de energie-efficiency per eenheid product met 20% verbeterd. Een bijkomend voordeel is dat de emissie van stikstofoxiden en zwaveldioxide is teruggedrongen.
ENERGIE-EFFICIENCY INDEX in % (1989=100%) 100 80 60 40 20 0
92
94
96
98
00
Evenals in voorgaande jaren gaat DSM’s separate Responsible Care Progress Report 2000 uitgebreid in op de inspanningen, resultaten en incidenten met betrekking tot veiligheid, gezondheid, milieu en energie.
HUMAN RESOURCES De medewerkers vormen de kern van onze onderneming. Bij DSM zijn op het gebied van human resources waarden en normen ontwikkeld, waarbij respect voor en vertrouwen in elk individu de hoeksteen van het beleid vormen. Betrokkenheid bij de onderneming door goede informatieverstrekking en het rekening houden met de mening van medewerkers is een belangrijk uitgangspunt. Ten behoeve van het aantrekken van nieuwe medewerkers ontplooide DSM in het verslagjaar twee op de Nederlandse arbeidsmarkt gerichte wervingscampagnes, respectievelijk gericht op ervaren medewerkers op managementniveau, en op jonge professionals. Inspelend op het grote belang dat DSM hecht aan de ontwikkeling van e-business, werden beide campagnes onder meer ondersteund met speciale internet-sites. Om waardevolle medewerkers voor langere tijd aan DSM te binden, zijn concrete actieplannen ontwikkeld. Het gaat hierbij onder meer om coaching-programma’s, jobrotation, deelname aan uitdagende projecten, en management development-programma’s. DSM biedt zijn medewerkers voorts ruime mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen. Hierbij vormt vergroting van de inzetbaarheid en continue ontwikkeling van hun kennis en vaardigheden (employability) het uitgangspunt. In het verslagjaar zijn de eigen opleidingsprogramma’s uitgebreid en waar nodig verbeterd. DSM analyseert met regelmaat het werkklimaat binnen de onderneming, om zich ervan te vergewissen dat dit voldoet aan de hoge normen die DSM hieraan stelt. Waar gebreken werden geconstateerd, zijn concrete verbeteringsprogramma’s opgesteld. In het jaar 2000 is in Nederland een aantal eigentijdse arbeidsvoorwaarden geïntroduceerd. Daarnaast zijn mogelijkheden verruimd of gecreëerd voor onder meer thuiswerken en loopbaanonderbreking. Ter ondersteuning van het ‘werk en privébeleid’ zijn de mogelijkheden voor kinderopvang verruimd. Ten slotte is een personeelsoptieplan geïntroduceerd bij een aantal Nederlandse DSM-onderdelen.
12
www. > DSM.COM
Verslag van de Raad van Bestuur
PERSONEEL ULTIMO 2000 2000
Europa - Nederland - overig Europa Noord- en Zuid-Amerika Rest wereld totaal
1999
16.906 10.662 6.244
17.537 11.046 6.491
3.131 1.721
3.368 930
21.758
21.835
ONDERZOEK EN ONTWIKKELING De uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (R&D) bedroegen in 2000 c 264 miljoen, 3,3% van de netto-omzet. De researchintensiteit verschilt per cluster: bij Life Science 5,0% van de nettoomzet, bij Performance Materials 4,2% en bij Polymers & Industrial Chemicals 1,4%. Het aandeel van de clusters Life Science Products en Performance Materials in de totale uitgaven voor onderzoek nam verder toe. Bijna 9% van het totale aantal DSMmedewerkers, 1.900 mensen, is actief in R&D.
UITGAVEN ONDERZOEK EN ONTWIKKELING in % van de omzet 5 4 3 2 1 0
96
97
98
99
00
Voor de verdere groei van DSM als belangrijke producent van hoogwaardige chemische en biotechnologische producten en hoogwaardige materialen is het noodzakelijk te beschikken over een solide kennisbasis, van waaruit nieuwe en verbeterde processen en producten kunnen worden ontwikkeld. In het verslagjaar bleek dat de eerder door DSM Research ingevoerde Competence Centers hierbij een cruciale rol zijn gaan spelen. Door concentratie op de kerngebieden wordt de ondersteuning van de business groups op een effectieve wijze verzorgd, zowel op korte als lange termijn. De korte lijnen tussen business en onderzoek maken het mogelijk snel beslissingen te nemen met betrekking tot de keuze van onderzoeksonderwerpen. Daarnaast wordt ook beter aangesloten op het onderzoek bij externe partners. Dit betreft zowel de samenwerking met andere industrieën als met wetenschappelijke instituten en universiteiten. Op het gebied van polymeren werkt DSM Research samen met het Dutch Polymer Institute (DPI). Met het Wageningen Centre for Food Sciences (WCFS) wordt samengewerkt op het terrein van voeding. Samen met Cambridge Combinatorial (inmiddels overgenomen door Millennium) werkt DSM Research aan de snelle ontwikkeling van nieuwe katalysatoren, onder meer van belang bij het onderzoek naar nieuwe materialen. Een samenwerkingsproject met Gene Alliance in Duitsland is gericht op het volledig genetisch karakteriseren van Aspergillus Niger, een belangrijk organisme voor de bereiding van onder andere enzymen.
Enkele belangrijke resultaten in het afgelopen jaar: – DSM Research ontwikkelde een techniek die het mogelijk maakt het DNA van micro-organismen op een eenvoudige en snelle wijze tot expressie te brengen in de voor de productie van enzymen gebruikte organismen. De tijd die nodig is voor het ontwikkelen van nieuwe enzymen is hierdoor teruggebracht van enkele jaren tot minder dan een jaar. – Voor de succesvolle engineering plastic Stanyl is een kwaliteit ontwikkeld met verbeterde vloei-eigenschappen, Stanyl High Flow. Dit maakt Stanyl, een nylon-46 dat zeer sterk, stijf en vooral temperatuurbestendig is, zeer geschikt voor toepassingen in zeer kleine connectoren zoals die bijvoorbeeld in mobiele telefoons wordt gebruikt. – DSM Research boekte voortgang in de zoektocht naar efficiëntere methoden om chirale verbindingen te bereiden. DSM beschikt op dit terrein over een aanzienlijke kennis. Chirale verbindingen worden gebruikt als tussenproducten voor de farmaceutische en agrochemische industrie. Bij de bereiding via chemische routes worden soms aanzienlijke hoeveelheden van niet-gewenste isomeren gevormd. Het onderzoek richt zich op zogenaamde 100%-opbrengstmethoden, waarbij de ongewenste (spiegelbeeld)vorm (maximaal 50% van de opbrengst) niet wordt weggegooid, maar wordt hergebruikt of helemaal niet wordt gevormd. DSM’s positie op dit gebied is verder versterkt door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals, dat ook veel kennis heeft op dit gebied. Een specialiteit van DSM is de bereidingswijze van chirale verbindingen via biokatalyse. Ook voor deze techniek ontwikkelde DSM Research nieuwe toepassingen, in een nauwe samenwerking tussen de researchlocaties Delft, Geleen, Venlo en Linz (Oostenrijk). – Veel onderzoek werd verricht op het gebied van het uitharden van harsen door middel van UV-licht. De belangrijkste toepassing is het coaten van glasvezelkabels, een belangrijk afzetgebied voor DSM. Naar het zich laat aanzien kunnen de beschikbare technieken ook met succes worden toegepast voor andere doeleinden. Zo werd een UV-uithardende hars ontwikkeld voor het industrieel coaten van hout. De receptuur zal verder worden ontwikkeld voor toepassing op industriële schaal. – DSM’s leidende positie op het gebied van caprolactam werd verder versterkt door verbetering van de bestaande route (HPOplus) alsmede door een succesvolle verdere ontwikkeling van een nieuw proces voor caprolactam op basis van butadieen. Daarnaast verleende DSM Research ondersteuning bij de opstart van een nieuw ontwikkeld proces voor de productie van caprolactam op basis van gerecyclede nylontapijten. Deze fabriek, gebouwd en bedreven in samenwerking met de Amerikaanse onderneming Honeywell, betekent een doorbraak op het gebied van de herverwerking van nylon. Het themakatern van dit jaarverslag gaat onder meer in op researchontwikkelingen op het gebied van voedingsmiddelen en Solufill.
13
Jaarverslag 2000
FINANCIËLE RESULTATEN
MACRO-ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN
ALGEMEEN DSM heeft in het jaar 2000 een recordresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen gerealiseerd van c 571 miljoen. Het overheersende kenmerk van het verslagjaar was een hoge autonome volumegroei in alle clusters. Deze volumegroei kwam mede tot stand door capaciteitsuitbreidingen, waarmee een structurele verbetering van de businessposities van DSM werd bereikt. In het cluster Life Science Products werd een procentuele resultaatstijging met dubbele cijfers gerealiseerd, bij een eveneens met meer dan 10% stijgende omzet. De structurele basis daarvoor werd gelegd door een autonome volumestijging van 6% en het herstructureringsprogramma bij DSM Anti-Infectives. Eveneens ging een positief effect uit van de hoge koers van de dollar. In het cluster Performance Materials werden de business groups zonder uitzondering geconfronteerd met sterk stijgende grondstofkosten en de daarmee gepaard gaande druk op de marges. Daar stond, eveneens zonder uitzondering, een indrukwekkende autonome volumestijging tegenover, voor het cluster gemiddeld 12%. In combinatie met het ontbreken van een stijging van de vaste kosten en de hoge koers van de dollar leidde dat tot een forse groei van het resultaat. Voor de Petrochemie kende het jaar een goede start, maar gedurende het jaar was, met name voor polyetheen en polypropeen, sprake van een toenemende druk op de marges door overcapaciteit. Door de ingebruikname van nieuwe capaciteit stegen DSM’s volumes meer dan de marktgroei. Per saldo was het resultaat voor petrochemie gelijk aan 1999. Binnen Industrial Chemicals was er voor alle business groups sprake van stijgende volumes in combinatie met hier en daar zelfs fors verbeterde marges. Dit resulteerde in een sterke resultaatverbetering voor alle business groups. Het Operational Excellence-programma heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de resultaatverbetering, wat tot uitdrukking komt in het feit dat de vaste out-of pocket-kosten nagenoeg niet stegen, ondanks een gemiddelde loonkostenstijging per werknemer van 5%. Eind 2000 was de helft van de doelstelling van het Operational Excellence-programma (een waardecreatie van c 275 miljoen) gerealiseerd.
De macro-economische ontwikkelingen waren in 2000 gunstig voor DSM. De economische groei in de drie belangrijkste economische blokken bleef onverminderd hoog. De stijgende dollarkoers had een positieve invloed op het resultaat, aangezien DSM in dollargerelateerde markten meer verkoopt dan het inkoopt en produceert. DSM bleek in 2000 de hogere kosten als gevolg van de hoge olieprijs in redelijke mate in de prijzen van de eindproducten te kunnen doorberekenen, waarbij per saldo toch een kleine margestijging resulteerde, die versterkt werd door de autonome volumegroei.
RESULTATEN 2000 RESULTATENREKENING x c miljoen netto-omzet andere bedrijfsopbrengsten
8.090 274
6.333 163
som der bedrijfsopbrengsten som der bedrijfslasten
8.364 -7.613
6.496 -5.942
751 -57 -171 48
554 -69 -118 15
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen buitengewoon resultaat belang van derden
571 10 -1
382 -13 2
nettoresultaat
580
371
2000
bedrijfsresultaat (EBIT) financiële baten en lasten belastingen resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen
1999
NETTO-OMZET
In 2000 bedroeg de omzet van DSM c 8,1 miljard, een toename met 28% ten opzichte van 1999. De toename is het saldo van autonome volumegroei (+8%), hogere prijzen (+17%) en een positief effect van de valutakoersen (+3%). De gerealiseerde autonome volumegroei ligt boven DSM’s doelstelling van 6% per jaar. Van de ontwikkeling van de netto-omzet per cluster is de analyse onderaan deze pagina gegeven.
De financiële gegevens van Catalytica Pharmaceuticals, waarvan de acquisitie eind december 2000 werd afgerond, worden vanaf 2001 geconsolideerd. De overnamesom van deze acquisitie is opgenomen onder de balanspost financiële vaste activa.
ANALYSE VAN DE NETTO-OMZET PER CLUSTER x c miljoen
waarvan door: 2000
1999
verschil
volumes
(de)conso-
prijzen
lidaties
wisselkoersen
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities
1.853 2.188 3.877 172
1.666 1.835 2.704 128
11% 19% 43% 34%
6% 12% 5% 5%
3% -4% -
0% 4% 36% 29%
2% 7% 2% -
totaal
8.090
6.333
28%
8%
0%
17%
3%
14
Financiële resultaten
www. > DSM.COM
BEDRIJFSLASTEN
De bedrijfslasten stegen fors ten opzichte van 1999 en kwamen uit op c 7,6 miljard. De belangrijkste post daarvan, de kosten van grond- en hulpstoffen, steeg met c 1.428 miljoen, vooral vanwege hogere olie- en gasprijzen (circa c 1 miljard) en autonome volumegroei. Uitgedrukt in procenten van de netto-omzet stegen de kosten van grond- en hulpstoffen van 48% in 1999 tot 55% in 2000. Dankzij het Operational Excellence-programma bedroeg de autonome stijging van de vaste out-of-pocketkosten minder dan 1%, ondanks een stijging van de gemiddelde loonkosten per werknemer met 5% (van c 52.700 in 1999 tot c 55.300 in 2000). De totale loonsom is gestegen met 4% tot c 1.191 miljoen in 2000 (1999: c 1.145 miljoen). De afschrijvingen stegen van c 458 miljoen in 1999 tot c 503 miljoen in 2000, vooral door vervroegde afschrijving van enkele fabrieksinstallaties. BEDRIJFSRESULTAAT
Het bedrijfsresultaat steeg, ondanks een prijsstijging van de grondstoffen met c 1 miljard, in 2000 met c 197 miljoen (+36%), van c 554 miljoen in 1999 tot c 751 miljoen in 2000. De omzetmarge (het bedrijfsresultaat in procenten van de netto-omzet) steeg van 8,7% in 1999 tot 9,3% in 2000. De gemiddelde marge (verkoopprijs per eenheid minus variabele kosten) lag enigszins boven het niveau van 1999. NETTORESULTAAT
De post financiële baten en lasten resulteerde in 2000 per saldo in een rentelast van c 57 miljoen, c 12 miljoen lager dan in 1999 (c 69 miljoen). Deze daling werd grotendeels veroorzaakt door een hogere activering van bouwrente. Het resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen nam toe, van c 15 miljoen in 1999 tot c 48 miljoen in 2000, met name door de goede resultaten van Methanor en Noordgastransport. De belastingdruk over 2000 was nagenoeg gelijk aan die over 1999 (24%). Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen is met c 189 miljoen gestegen tot c 571 miljoen. Het buitengewone resultaat bedroeg in 2000 per saldo c 10 miljoen (1999: – c 13 miljoen). Dit betrof onder meer boekwinst op verkochte activiteiten. Het nettoresultaat over 2000 bedroeg c 580 miljoen, 56% meer dan in 1999 (c 371 miljoen). Uitgedrukt per gewoon aandeel is dit resultaat gestegen van c 3,63 in 1999 tot c 5,80 in 2000.
INVESTERINGEN EN FINANCIERING De kasstroom aangewend voor investeringsactiviteiten overtrof de kasstroom uit bedrijfsactiviteiten, zoals blijkt uit de volgende samenvatting van het kasstroomoverzicht: x c miljoen Liquide middelen begin jaar Bedrijfsactiviteiten: - cashflow - mutatie bedrijfskapitaal - overige mutaties
2000
159
1.083 -60 -123
Kasstroom bedrijfsactiviteiten Investeringsactiviteiten: - investeringen - desinvesteringen - overige mutaties Kasstroom investeringsactiviteiten
1999
163
829 -137 -41
900
-1.512 34 -42
651
-649 204 -41
-1.520
-486
Uitgekeerd dividend Kasstroom financieringsactiviteiten
-87
-91
752
-78
Liquide middelen einde jaar
204
159
De investeringen in immateriële (inclusief goodwill) en materiële vaste activa hebben in 2000 c 1.504 miljoen bedragen. Hiervan heeft een bedrag van c 889 miljoen (1999: c 2 miljoen) betrekking op acquisities, waarvan c 883 miljoen betrekking heeft op de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals. De goodwill begrepen in de overnamesom van deze acquisitie bedraagt circa c 560 miljoen. Als gevolg van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals eind december nam de nettoschuld (rentedragende schulden verminderd met liquide middelen) toe, van c 1.373 miljoen ultimo 1999 tot c 2.148 miljoen ultimo 2000. In procenten van het groepsvermogen steeg de nettoschuld van 52% ultimo 1999 tot 70% ultimo 2000. Voor de financiering van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals werd in 2000 mede een euro-obligatielening met een totale waarde van c 400 miljoen in de Europese kapitaalmarkt geplaatst. De opbrengst van de lening is omgezet naar dollars om het translatierisico af te dekken. Het restant van de overnamesom werd gefinancierd door middel van kortlopende leningen in dollars.
15
Jaarverslag 2000
BALANSBEELD
DIVIDEND
vóór slotdividend in procenten immateriële en materiële vaste activa financiële vaste activa vlottende activa totaal activa groepsvermogen egalisatierekening investeringspremies en voorzieningen langlopende schulden kortlopende schulden totaal passiva
2000
1999
41 17 42
48 7 45
100
100
39
42
11 19 31
12 17 29
100
100
Aansluitend bij internationale regelgeving worden met ingang van 2000 alleen de in dat jaar betaalbaar gestelde dividenden verantwoord in plaats van het dividend over het betreffende jaar. In dit Jaarverslag 2000 zijn de vergelijkende cijfers over 1999 aangepast. Het balanstotaal (totaal vermogen) is met 24% gestegen tot c 7,8 miljard ultimo 2000 (1999: c 6,3 miljard), vooral door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals en de toename van het bedrijfskapitaal als gevolg van de hogere prijzen en de hogere dollarkoers.
GROEPSVERMOGEN in % van het totaal vermogen 60 5 50 4 40 3 30 2 20 1 10 0 0
96
97
98
99
00
Het groepsvermogen in procenten van het totaal vermogen nam hierdoor af van 42% ultimo 1999 tot 39% ultimo 2000. De liquiditeitsratio (vlottende activa ten opzichte van vlottende passiva) liep in het verslagjaar terug van 1,57 in 1999 tot 1,38 in 2000. De investeringen in immateriële en materiële vaste activa lagen ruim boven de afschrijvingen. Het totaalniveau van de immateriële en materiële vaste activa lag c 152 miljoen (5%) boven 1999. Onder de financiële vaste activa is de overnamesom van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals opgenomen. Het bedrijfskapitaal en de liquide middelen stegen. Het eigen vermogen nam ten opzichte van ultimo 1999 per saldo toe met c 420 miljoen. Het eigen vermogen steeg als gevolg van winstinhouding en het effect van gestegen wisselkoersen bij de omrekening van de nettoinvestering in buitenlandse deelnemingen en nam af als gevolg van de inkoop van eigen aandelen en dividenduitkeringen.
Per gewoon aandeel wordt over 2000 een bedrag van c 1,75 als dividend voorgesteld. In lijn met DSM’s dividendbeleid komt het dividendbedrag overeen met circa 17% van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen van c 571 miljoen plus de afschrijvingen van c 503 miljoen minus het dividend aan houders van cumulatief preferente aandelen van c 22 miljoen. Rekening houdend met het in augustus 2000 uitgekeerde interim-dividend van c 0,51 per gewoon aandeel bedraagt het slotdividend c 1,24 per gewoon aandeel. Gelet op de wijzingen in de Nederlandse belastingheffing op dividenduitkeringen welke op 1 januari 2001 van kracht zijn geworden, wordt voorgesteld het dividend geheel in contanten uit te keren. Het dividend zal op 11 april 2001 betaalbaar gesteld worden.
VOORUITZICHTEN In de economische groei is een duidelijke vertraging merkbaar, vooral in de Verenigde Staten, maar ook in West-Europa en Azië. Daarnaast vormen de ontwikkelingen van de grondstoffenprijzen, de dollarkoers en de bezettingsgraden in de petrochemie belangrijke onzekerheden. Deze elementen kunnen vooral hun weerslag hebben op de resultaatontwikkeling in het cluster Polymers & Industrial Chemicals. De groei van de clusters Life Science Products en Performance Materials ligt goed op koers en zal naar verwachting in 2001 doorzetten. Per saldo verwacht DSM dat het bedrijfsresultaat in het eerste kwartaal van 2001 zal uitkomen boven dat van het afgelopen vierde kwartaal, doch onder het resultaat van het zeer goede eerste kwartaal van 2000. DSM verwacht in de tweede helft van het jaar betere marktomstandigheden voor het cluster Polymers & Industrial Chemicals. Gelet op de geschetste onzekerheden ziet de Raad van Bestuur af van het uitspreken van een verwachting voor geheel 2001.
16
Overzicht per cluster
www. > DSM.COM
OVERZICHT PER CLUSTER De activiteiten van DSM zijn in drie clusters gegroepeerd. Onderstaande overzichten geven een financieel beeld van de clusters. NETTO-OMZET EN LEVERINGEN NETTO-OMZET
x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities interne leveringen DSM totaal
2000
1999
LEVERINGEN 2000
1999
1.853 2.188 3.877 172
1.666 1.835 2.704 128
1.955 2.204 4.216 174
1.743 1.900 2.916 129
-
-
-459
-355
8.090
6.333
8.090
6.333
BEDRIJFSRESULTAAT PLUS AFSCHRIJVINGEN (EBITDA) x q MILJOEN 2000
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities DSM totaal
1999
IN % VAN DE LEVERINGEN 2000
1999
311 244 561 138
286 212 397 117
15,9 11,1 13,3
16,4 11,2 13,6
1.254
1.012
15,5*
16,0*
BEDRIJFSRESULTAAT (EBIT) x q MILJOEN 2000
1999
IN % VAN DE LEVERINGEN 2000
1999
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities
192 144 337 78
173 118 206 57
9,8 6,5 8,0
9,9 6,2 7,1
DSM totaal
751
554
9,3*
8,7*
* in % van de netto-omzet
INVESTERINGEN x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities
1.122 109 257 16
212 132 258 47
DSM totaal
1.504
649
2000
1999
GEÏNVESTEERD VERMOGEN ULTIMO JAAR x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities
1.500 1.046 1.573 657
1.432 972 1.507 470
DSM totaal
4.776
4.381
2000
1999
17
Jaarverslag 2000
LIFE SCIENCE PRODUCTS BEDRIJFSRESULTAAT in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals
13,1 14,3 21,9
12,5 12,2 14,0
DSM totaal
16,4
13,1
2000
1999
UITGAVEN ONDERZOEK EN ONTWIKKELING x c miljoen Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities DSM totaal
2000
1999
92 91 56 25
93 88 53 25
264
259
PERSONEELSBEZETTING ULTIMO JAAR 2000
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities DSM totaal
1999
8.734 4.863 4.544 3.617
8.664 5.033 4.666 3.472
21.758
21.835
GEÏNVESTEERD VERMOGEN PER CLUSTER ULTIMO 2000 x c 1 miljard
Het cluster Life Science Products omvat de business groups DSM Fine Chemicals, DSM Anti-Infectives, DSM Food Specialties en DSM Bakery Ingredients. De activiteiten zijn voornamelijk gericht op de farmaceutische en de voedingsmiddelenindustrie. Deze markten bieden DSM attractieve perspectieven en prima groeimogelijkheden. Drijvende krachten zijn de groeiende wereldbevolking, toenemende koopkracht, vergrijzing van de bevolking, het steeds grotere belang dat wordt gehecht aan gezondheid, nieuwe technologische ontwikkelingen en het uitbesteden van de productie door leidende farmaceutische voedingsmiddelen-ondernemingen. Farmaceutische producten zijn voor DSM de belangrijkste eindmarkt. DSM is een aantrekkelijke partner voor klanten in de life science industrie. Door de combinatie van biotechnologie (onder andere biokatalyse en fermentatie) en organische chemie kan DSM het breedst mogelijke pakket technologieën (toolbox) bieden en klanten bijstaan met innovaties. DSM is voor de farmaceutische industrie de grootste onafhankelijke toeleverancier in de wereld, welke positie in 2000 nog verder is versterkt door de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals. Ook op het gebied van ingrediënten voor voedingsmiddelen heeft DSM leidende posities. Bij hun activiteiten realiseren de business groups van het cluster Life Science Products belangrijke synergiëen door intensieve samenwerking op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, met name in de biotechnologie (fermentatieprocessen) en het gezamenlijk gebruik van productielocaties en installaties. Voorts betrekt DSM Fine Chemicals een deel van zijn grondstoffen en competenties op het gebied van productie, marketing en businesssystemen van andere DSM-eenheden. DSM’s strategie Vision 2005: Focus and Value houdt in dat DSM in 2005 wil behoren tot de wereldtop op het gebied van specialties met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. De chemische en biotechnologische specialiteiten die DSM vervaardigt in het cluster Life Science Products zullen daarmee in de totale DSM-productenportfolio een steeds prominentere positie innemen.
2,0 1,5 Life Science Products
1,0
Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals
0,5
x c miljoen netto-omzet*: - DSM Fine Chemicals - DSM Anti-Infectives - DSM Food Specialties - DSM Bakery Ingredients
2000
1999
701 551 276 427
618 490 235 400
totaal
1.955
1.743
bedrijfsresultaat bedrijfsresultaat plus afschrijvingen investeringen geïnvesteerd vermogen ultimo jaar bedrijfsresultaat in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen research en ontwikkeling
192 311 1.122 1.500
173 286 212 1.432
13,1 92
12,5 93
personeel ultimo jaar
8.734
8.664
Other activities
0
BEDRIJFSRESULTAAT PER CLUSTER IN 2000 x c miljoen 400 300 200
Life Science Products Performance Materials
100
Polymers & Industrial Chemicals Other activities
0
* voor eliminatie interne leveringen
18
www. > DSM.COM
Overzicht per cluster
blocks). Producten en productfamilies die op deze manier worden vervaardigd zijn jodium, kinine, maleïnezuuranhydride, benzaldehyde, benzoëzuur en fenol. Custom manufacturing is de synthese van complexe tussenproducten en werkzame bestanddelen, exclusief voor elke afnemer. DSM Fine Chemicals gebruikt hiervoor technologieën zoals chirale chemie, biokatalyse, oxidatie en fermentatie. De producten worden door de afnemers toegepast in medicijnen tegen bijvoorbeeld harten vaatziekten, depressies en aids. Dezelfde technologie gebruikt DSM Fine Chemicals voor de ontwikkeling en vervaardiging van agrochemische producten. Daarnaast heeft DSM Fine Chemicals ook de laagcalorische zoetstof aspartaam in zijn productenpakket.
NETTO-OMZET* LIFE SCIENCE PRODUCTS x c 1 miljoen 2000 1500 1000 500 0
96
97
98
99
00
GANG VAN ZAKEN
* voor eliminatie interne leveringen
BEDRIJFSRESULTAAT LIFE SCIENCE PRODUCTS in % van de leveringen 15 10 5 0
96
97
98
99
00
DSM FINE CHEMICALS ACTIVITEITEN
DSM Fine Chemicals maakt meer dan 250 complexe tussenproducten, onder meer voor zeven van de twintig meest verkochte medicijnen ter wereld. Daarmee is deze business group een grote toeleverancier van de farmaceutische industrie. Met een groot aantal van zijn fijnchemie- en biotechnologieproducten is DSM Fine Chemicals wereldmarktleider. De business group maakt zowel product tree als custom manufacturing producten. Product tree producten zijn reeksen van verwante chemische verbindingen die worden vervaardigd uit dezelfde uitgangsstof. Deze worden door meerdere afnemers als bouwstenen gebruikt voor met name geneesmiddelen, en door de agrochemische- en de voedingsmiddelenindustrie (multi client building
Terwijl de wereldmarkt voor de totale fijnchemie in 2000 groeide met 7% en de custom manufacturing markt met circa 10%, steeg de omzet van DSM Fine Chemicals in 2000 ongeveer 13% ten opzichte van het goede jaar 1999, onder meer door de succesvolle verdere ontwikkeling van enkele farmaproducten. De prijzen waren mede dankzij de hoge dollarkoers goed, terwijl de vaste kosten hoger uitvielen. Dat werd onder andere veroorzaakt door extra inspanningen op het gebied van New Business Development, dat met meer dan 50 projecten in ontwikkeling (exclusief die van Catalytica Pharmaceuticals) een goed gevulde pijplijn heeft. In de ontwikkeling van deze producten levert de recent uitgebreide pilotplant in Venlo een belangrijke bijdrage. Jaarlijks worden enkele projecten gecommercialiseerd. De onderneming Intumex (vlamdovende producten) werd verkocht. De strategie van DSM Fine Chemicals blijft gericht op het versterken van de toppositie in custom manufacturing en de leidende posities in een aantal product trees. Hiertoe intensiveert DSM Fine Chemicals de samenwerking met leidende farmaceutische producenten, omdat deze de productie van fijnchemicaliën in toenemende mate uitbesteden. Doordat de productenmix iets ongunstiger uitkwam, bleef per saldo het bedrijfsresultaat van de business group op het goede niveau van 1999. PROJECTEN
Begin 2000 kondigde DSM Fine Chemicals een investering aan van c 50 miljoen in multipurpose-installaties in Venlo en Linz (Oostenrijk) voor de productie van complexe tussenproducten voor
DSM BREIDT UIT IN FARMA-WAARDEKETEN Ontdekken van
Marketing & WAARDE-GENERERENDE ACTIVITEITEN FARMA-INDUSTRIE
genees-
distributie
middelen MOGELIJKHEDEN VOOR OUTSOURCING DSM Catalytica
Ontdekken van
Preklinische
Chemische
Algemene
Hoogwaardige
Actieve farma-
Doseren en
Marketing &
genees-
ontwikkeling
proces-
tussenproducten
tusenproducten
ingrediënten
verpakken
distributie
middelen
ontwikkeling
Farmaceutische R&D
Primaire productie
Secundaire productie
19
Jaarverslag 2000
de farmaceutische en agrochemische industrie. De nieuwe installaties zullen voldoen aan de strenge kwaliteitsnormen van de farmaceutische industrie, cGMP. Deze uitbreiding stelt DSM Fine Chemicals in staat om te voldoen aan de snel groeiende vraag naar de exclusieve synthese van complexe chemische producten. DSM Fine Chemicals heeft vele nieuwe producten in de pijplijn die de komende jaren gecommercialiseerd zullen worden. Om te kunnen voldoen aan de grote vraag naar fermentatiecapaciteit voor op biotechnologie gebaseerde processen zal DSM Biologics de productiecapaciteit uitbreiden met een 2000 literfermentatiesysteem voor biofarmaceutica geproduceerd met behulp van zoogdiercellen. De apparatuur wordt eind januari 2001 samen met additionele zuiveringscapaciteit geïnstalleerd bij DSM Biologics in Montreal (Canada).
blijven. Jaarlijks besteedt DSM Anti-Infectives 4% van zijn omzet aan onderzoek en ontwikkeling. De nieuwe ‘groene routes’ voor de productie van bulk-ingrediënten is één van de resultaten van dit beleid. De technologische voorsprong van DSM Anti-Infectives is vergaand beschermd door octrooien. DSM Deretil, wereldmarktleider in zijketens, realiseerde bij lagere kosten grotere volumes, waardoor de winstgevendheid werd verbeterd. Het bedrijfsresultaat van DSM Anti-Infectives toonde een forse verbetering ten opzichte van 1999. Behalve van de herstructurering ging tevens een positief effect uit van de hoge koers van de dollar, doordat meerdere productielocaties zijn gelegen in niet-dollarregio’s, terwijl de opbrengsten overwegend in dollars worden berekend. PROJECTEN
In augustus kondigde DSM de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals aan. Een uitstekende aanvulling op de technologie, de geografische spreiding en de toolbox met met name doserings- en steriele verwerkingsmogelijkheden van DSM Fine Chemicals, en een aanzienlijke versterking van DSM’s positie als marktleider op het gebied van fijnchemicaliën voor de life science industrie. Vanuit een nu onbetwiste leiderschappositie is DSM nog beter in staat te voldoen aan de vraag van de farmaceutische industrie. Met de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals zijn twee strategische doelstellingen gerealiseerd: groei in life science products en een grotere aanwezigheid in de Verenigde Staten.
DSM ANTI-INFECTIVES ACTIVITEITEN
DSM Anti-Infectives is wereldmarktleider in ruwe penicilline, halffabrikaten voor penicillines (6-APA en 7-ADCA), zijketens en actieve ingrediënten voor anti-infectiva. Deze worden toegepast in antibiotica (penicillines en cefalosporines ter bestrijding van bacteriële infecties) en antimycotica (ter bestrijding van schimmelinfecties).
Om de winstgevendheid te herstellen begon DSM Anti-Infectives in het verslagjaar met een omvangrijk herstructureringsprogramma. Om de vaste kosten terug te dringen is het aantal arbeidsplaatsen eind 2000 reeds gereduceerd met 252. De begin 2000 aangekondigde vermindering van het aantal arbeidsplaatsen op de locatie Delft met 425 is in volle gang. Vergelijkbare projecten gingen van start in Zweden en Italië. Een aantal productiefaciliteiten is of wordt gesloten: – De locaties Peru, Mexico (IPM) en Portugal zijn, respectievelijk worden opgeheven. – In Delft is een PEN-productielijn uit bedrijf genomen. – In Zweden is de productie van 6-APA beëindigd en overgebracht naar andere locaties. In de loop van 2001 zal hier ook de productie van PEN-V worden stopgezet. – In Italië is de productie van erythromycine beëindigd wegens de ongunstige marktsituatie voor dit product. De nysta-business daarentegen levert een positieve bijdrage aan DSM AntiInfectives en zal worden gehandhaafd. – De productie van zijketens is vanuit Regensburg (Duitsland) deels en vanuit India geheel verplaatst naar Almería (Spanje).
GANG VAN ZAKEN
De prijzen van penicilline en penicillinederivaten stabiliseerden zich in het jaar 2000 op een historisch laag niveau, om in het laatste kwartaal licht te stijgen. Aan de prijsdaling van penicilline kwam een einde door herstel van het evenwicht tussen vraag en aanbod op deze markt. DSM Anti-Infectives streeft naar handhaving van zijn marktaandeel. De sluiting van enkele productielocaties wordt gecompenseerd door verhoogde productie op andere locaties. Deze maatregelen vloeiden voort uit een in januari 2000 aangekondigd ingrijpend herstructureringsprogramma om de winstgevendheid bij DSM Anti-Infectives in twee à drie jaar te herstellen tot het streefniveau (rendement op het geïnvesteerd vermogen van 15%). Ten behoeve van de herstructureringsmaatregelen was ten laste van het resultaat over 1999 al een voorziening getroffen van netto c 102 miljoen. De uitvoering hiervan ligt op schema. Een belangrijk onderdeel is het realiseren van een besparing van ongeveer c 40 miljoen netto op jaarbasis. De belangrijkste maatregelen in het herstructureringsprogramma bij DSM Anti-Infectives zijn site-rationalisatie (productiviteitsverhoging door schaalvergroting via het concentreren van de productie in minder fabrieken en/of productielocaties) en substantiële kostenreductie (productiviteitsverbetering en toepassing van verbeterde technologieën). Hierdoor vervallen wereldwijd ruim 1.000 arbeidsplaatsen op een totaal aantal van circa 3.200. Om de concurrentiekracht te verbeteren zette DSM Anti-Infectives zijn doelgerichte researchinspanningen voort, met als doel ‘s werelds meest kostenefficiënte producent van anti-infectiva te
Bij DSM Anti-Infectives wordt geïnvesteerd in verschillende nieuwe productie-installaties, hetgeen bij zal dragen aan lagere kostprijzen: – Eind 2000 werd in Delft de bouw van een ZOR-f fabriek voor de productie van 7-ADCA afgerond. – Eveneens in Delft is een nieuwe fabriek voor de productie van enzymen in bedrijf genomen, welke hoofdzakelijk voor eigen gebruik zal produceren. – In Geleen werd de op nieuwe DSM-technologie gebaseerde phenylglycinefabriek in gebruik genomen. – Besloten is de productiecapaciteit van semi-synthetische cefalosporines in Spanje en China uit te breiden.
DSM FOOD SPECIALTIES ACTIVITEITEN
DSM Food Specialties is een sterk groeiende aanbieder van hoogwaardige ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie, vervaardigd op basis van fermentatie- en enzymtechnogie. Deze business group is wereldwijd actief en omvat zes business units: – Dairy Ingredients levert ingrediënten en hulpstoffen aan de zuivelindustrie, zoals stremsels, zuursels, coatings voor kaas en zuiveltesten, en is marktleider in kaasingrediënten. – Savoury Ingredients is een leidende producent van smaakstofingrediënten en smaakversterkers (onder meer gistextracten) in hartige producten, zoals soepen, sauzen, kant-en-klaar maaltijden en snacks.
20
Overzicht per cluster
www. > DSM.COM
– Beverage Ingredients heeft een sterke positie in onder andere enzymen, gisten en conserveringsmiddelen voor vruchtensappen, wijn, bier en andere alcoholische dranken. – Agri Ingredients levert enzymen en andere ingrediënten aan de veevoederindustrie. De enzymactiviteiten van deze business unit zijn ondergebracht in een wereldwijde alliantie met BASF. – Twee nieuwe business units zijn Nutritional Ingredients (babyvoeding en voedingssupplementen) en Ingredients Development (nieuwe ingrediënten). De tot wasdom gebrachte activiteiten van Meat Ingredients zijn in het verslagjaar ondergebracht bij Dairy Ingredients (testen, preservering) en Savoury Ingredients (smaakstoffen). Actistab®, Caropure™, Fromase®, Delvocid®, Delvotest®, Delvo-Pro™, Fermivin®, Filtrase®, FirmFruit™, Gistex®, Maxarome®, Maxavor®, Maxilact®, Maxiren®, Natuphos®, Natugrain®, Optimar™, Plantex®, Premi®nat, Premi®test, Rapidase®, Vevodar® en Vevovit® zijn producten van DSM Food Specialties.
GANG VAN ZAKEN
De markt voor voedingsmiddeleningrediënten kende in 2000 een groei van ongeveer 5%. De netto-omzet van DSM Food Specialties nam veel sterker toe, met 17%. Het bedrijfsresultaat van deze business group steeg duidelijk door verhoging van de omzet en een verbeterde portfolio. Ook van de hoge dollarkoers ging een positief effect uit, omdat DSM Food Specialties slechts in beperkte mate produceert in de Verenigde Staten maar wel aanzienlijke verkopen in dollars realiseert. Dat de omzet al jaren sneller groeit dan de markt, is te danken aan gerichte keuzes voor marktsegmenten met een bovengemiddelde groei. Hierbij speelt DSM Food Specialties in op gezondheidstrends en de vraag naar natuurlijke producten. Bij Dairy Ingredients steeg de omzet met name in cultures, coatings en antibioticatesten. De prijzen in de stremselmarkt stonden nog licht onder druk. Dairy Ingredients slaagde er in zijn marktaandeel te behouden. Onder de merknaam Delvo-Pro™ werd een reeks probiotica op de markt gebracht om in te spelen op de vraag naar producten met een gezondheidseffect. Ook de omzet van Savoury Ingredients nam toe, waarbij het marktaandeel verder werd vergroot. Savoury Ingredients profiteerde van de groeiende vraag in de markt naar gistextracten als natuurlijke smaakstof. De omzet in Beverage Ingredients stabiliseerde in 2000, doordat de verkoop van enzymen en gisten voor vruchtensappen en wijn toenam, terwijl die van bier en consumptiealcohol licht daalde als gevolg van de teruglopende alcoholproductie in met name Duitsland. Bij Agri Ingredients nam de omzet wederom fors toe. De omzet van de alliantie met BASF op het gebied van veevoederenzymen steeg, met name buiten Europa. Een van de meest succesrijke producten is Natuphos (fytase), een enzym dat het fosfaatgehalte in de mest van varkens en kippen verlaagt en zorgt voor een verbeterde voederconversie. De alliantie is thans wereldwijd de grootste aanbieder van veevoederenzymen geworden. Naast enzymen werkt Agri Ingredients aan de ontwikkeling van een aantal andere veevoederadditieven. In 2000 is Vevodar geïntroduceerd, een meervoudig onverzadigd vetzuur (PUFA) voor toepassing in visvoer. PROJECTEN
De marktontwikkeling van twee producten van Nutritional Ingredients, natuurlijk bètacaroteen en meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA’s) voor op borstvoeding gelijkende flesvoeding, verliep buitengewoon succesvol. Ten aanzien van dit laatste product werd een doorbraak in de markt bewerkstelligd. Voor de
bètacaroteenmarkt is een aantal formuleringen op de markt gebracht onder de merknaam Caropure. De ontwikkeling van humaan lactoferrine, een eiwit dat het lichaam beschermt tegen microbiële infecties, werd volgens plan voortgezet. Meat Ingredients bracht de test PremiTest op de markt, voor de detectie van resten van antibiotica in vleesproducten. Deze test voorziet in een groeiende behoefte om vleesproducten aan te bieden die gegarandeerd vrij zijn van antibiotica. Ingredients Development zette de ontwikkeling van voedingsmiddeleningrediënten op het gebied van smaak en textuur voort, deels in samenwerking met externe partners. Hierbij wordt zowel klassieke als moderne biotechnologie toegepast. Halverwege het verslagjaar realiseerde de enzymfabriek in Seclin (Frankrijk) een met nieuwe procestechnologie en kwaliteitsverhoging gepaard gaande capaciteitsuitbreiding. Met deze investering van c 35 miljoen speelt DSM Food Specialties in op de groei van de markt en de zwaardere kwaliteitseisen. Tevens breidde de business group de productiecapaciteit van gistextracten in Delft verder uit en werd een aparte unit voor e-commerce-activiteiten opgericht om de mogelijkheden die deze ontwikkeling biedt optimaal te benutten.
DSM BAKERY INGREDIENTS ACTIVITEITEN
DSM Bakery Ingredients maakt producten voor de bakkerijmarkt, zoals gist, broodverbetermiddelen, bakkerijenzymen en banketingrediënten. De business group behoort wereldwijd tot de leidende producenten van bakkerij-ingrediënten en neemt op de West-Europese markt voor verse gist en broodverbetermiddelen de tweede positie in. Op de wereldmarkt bekleedt de business group voor instant-gist de tweede positie en behoort ze op het gebied van bakkerijenzymen tot de grootste drie spelers. De business group heeft wereldwijd een vijftiental productielocaties, in een aantal gevallen gezamenlijk met andere business groups. Fermipan®, Fermizyme®, Koningsgist®, Megapan®, La Parisienne® en Unipan® zijn producten van DSM Bakery Ingredients.
GANG VAN ZAKEN
De markt voor bakkerij-ingrediënten wordt voornamelijk bepaald door de broodconsumptie. Hoewel de situatie per regio verschilt, neemt deze wereldwijd licht toe. In de westerse wereld vraagt de consument om een steeds breder aanbod van broodsoorten, ook van buiten de eigen regio. Dit leidt tot een groeiende behoefte aan convenience-producten voor de bakker, zoals bevroren deeg, halfafgebakken producten en broodmixen voor speciale, regiospecifieke broodsoorten. DSM Bakery Ingredients anticipeert op deze trends met speciale broodverbetermiddelen en broodmixen. Ondanks toenemende concurrentie verhoogde DSM Bakery Ingredients zijn omzet, onder meer door hogere verkopen van bakkerijenzymen en de introductie van een nieuwe generatie instant-gist met enzymen en vloeibare broodverbetermiddelen voor automatische dosering. De marktpositie werd verder versterkt door uitbreiding van het belang in Rymco (Pty) Ltd, de leidende gistproducent in ZuidAfrika, tot 50%. De versterking van de positie van DSM Bakery Ingredients in Oost- en Centraal-Europa werd voortgezet. Door forse stijging van de grondstoffenkosten (melasse) in het laatste kwartaal stond het bedrijfsresultaat onder druk, ondanks verhoging van de omzet en het doorvoeren van een kosten-
21
Jaarverslag 2000
reductieprogramma. Per saldo kwam het bedrijfsresultaat uit op het niveau van 1999.
in c miljoen
2000
1999
netto-omzet*:
610 588 452 329 225
491 487 381 306 235
totaal
2.204
1.900
bedrijfsresultaat
144 244 109 1.046
118 212 132 972
14,3 91
12,2 88
4.863
5.033
- DSM Elastomers
PROJECTEN
- DSM Engineering Plastics
De productie van broodverbetermiddelen voor Frankrijk is ondergebracht bij de in 1999 uitgebreide fabriek in Barcelona (Spanje). De uitbestedingsovereenkomst met een externe partij kon hierdoor worden beëindigd. Het intensieve onderzoeksprogramma met als uitgangspunt DSM Bakery Ingredients’ kennis van de fermentatie van bakkersgist en enzymtechnologie werd voortgezet, met extra aandacht voor de toepassingen in lokale innovatieve producten en optimaal gebruik van binnen het concern beschikbare applicatiekennis.
- DSM Coating Resins - DSM Composite Resins - DSM Engineering Plastic Products
bedrijfsresultaat plus afschrijvingen investeringen geïnvesteerd vermogen ultimo jaar bedrijfsresultaat in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen research en ontwikkeling personeel ultimo jaar
PERFORMANCE MATERIALS Het cluster Performance Materials omvat de business groups DSM Elastomers, DSM Engineering Plastics, DSM Coating Resins, DSM Composite Resins en DSM Engineering Plastic Products. De business groups in het cluster Performance Materials maken en leveren producten met hoogwaardige eigenschappen die aansluiten op de gewenste performance bij toepassing van het product door de klant. Deze kunststoffen hebben een relatief hoge toegevoegde waarde en kennen in de meeste gevallen een mondiale marktbenadering. De toepassingen liggen in zeer uiteenlopende eindmarkten, zoals de automobielindustrie, elektrische apparaten en elektronica, verven en de bouw. Het cluster Performance Materials heeft in de afgelopen jaren een sterke groei doorgemaakt. Door acquisities werden nieuwe producten en technologieën verkregen. De positie van deze activiteiten zal in de komende jaren worden versterkt door te investeren in bestaande producten met een sterke marktpositie en door de acquisitie van nieuwe producten en technologieën. De onderlinge verbinding van marketingcompetences levert belangrijke synergievoordelen op. DSM’s strategie Vision 2005: Focus and Value houdt in dat DSM in 2005 wil behoren tot de wereldtop op het gebied van specialties met hoge toegevoegde waarde, sterke groei en stabielere resultaten. De hoogwaardige materialen die DSM vervaardigt in het cluster Performance Materials krijgen daarmee in de totale DSMproductenportfolio een steeds prominentere positie.
* voor eliminatie interne leveringen
NETTO-OMZET* PERFORMANCE MATERIALS x c 1 miljoen 3000 2500 2000 1500 1000 500 0
96
97
98
99
00
* voor eliminatie interne leveringen
BEDRIJFSRESULTAAT PERFORMANCE MATERIALS in % van de leveringen 10 8 6
Met Quadrant Holding (Zürich, Zwitserland) is overeenstemming bereikt over verkoop van de business group DSM Engineering Plastic Products per 1 januari 2001. Binnen de strategie Vision 2005: Focus and Value, waarbij DSM verder transformeert tot een specialty onderneming, pasten de activiteiten van DSM Engineering Plastic Products (halffabrikaten en componenten van kunststoffen) minder goed bij DSM.
4 2 0
96
97
98
99
00
DSM ELASTOMERS ACTIVITEITEN
DSM Elastomers vervaardigt synthetische rubbers (EPDM en SBR), thermoplastische rubbers (TPV’s) en supersterke polyetheenvezels (Dyneema).
22
Overzicht per cluster
www. > DSM.COM
DSM’s rubbers worden toegepast in auto’s en banden, diverse industriële producten, bouwmaterialen en als additief voor motorolie. Met een productiecapaciteit voor EPDM-rubber van 215.000 ton en een marktaandeel van meer dan 20% is DSM Elastomers met dit product wereldmarktleider. De productiecapaciteit voor SBR-rubber is 160.000 ton. Voor dit product is de belangrijkste afzetmarkt Noord-Amerika. In thermoplastische rubbers neemt de business group de tweede positie in op de wereldmarkt. Met Dyneema is DSM Elastomers wereldmarktleider in supersterke polyetheenvezels. Dyneema wordt vooral toegepast in kogel- en scherfwerende beschermingsmiddelen, in touwen, netten en in sportartikelen. Carbomix®, Copo®, Dyneema®, Keltan® en Sarlink® zijn producten van DSM Elastomers.
GANG VAN ZAKEN
De belangrijkste afzetmarkt van DSM Elastomers is de automobielindustrie en deze groeide vooral in het eerste halfjaar fors, over geheel 2000 met ruim 4% ten opzichte van 1999. Ook de bouwen constructiemarkt groeide. Door voortgaande groei in de belangrijkste afzetmarkten blijft het gebruik van EPDM-rubber toenemen. De vraag ontwikkelde zich net als in 1999 voorspoedig. DSM Elastomers slaagde erin zijn marktaandeel te vergroten door een duidelijke afzetgroei in alle geïndustrialiseerde regio’s. Voor motorolie-additieven daarentegen was de afzet lager dan in 1999. De EPDM-prijzen lagen licht onder het niveau van 1999, met uitzondering van Brazilië en Azië. In het tweede halfjaar kon DSM Elastomers prijsverhogingen doorvoeren, maar doordat veelal sprake is van langetermijncontracten zal het effect daarvan pas in de loop van 2001 zichtbaar worden. Omdat de grondstofkosten fors stegen, waren de marges duidelijk lager. De marktsituatie voor emulsie-SBR bleef moeilijk. Stijgende grondstofkosten, nadelige wisselkoersen, concurrentie van solutie-SBR, structurele overcapaciteit in zowel de Verenigde Staten als Europa en de lage prijs van natuurrubber hadden een nadelig effect op zowel volumes als marges. De vraag naar thermoplastische rubbers bleef sterk groeien. DSM Elastomers ontwikkelde innovatieve toepassingen voor autoprofielen, deels bestaande uit een combinatie van EPDM en TPV. De samenwerking met Toyobo Co. Ltd. heeft ook de Japanse markt voor TPV geopend. De verkoop van Dyneema groeide wereldwijd en in alle marktsegmenten sterk. Ondanks het sterk gestegen bedrijfsresultaat van zijn business unit DSM High Performance Fibers was het bedrijfsresultaat van DSM Elastomers als geheel lager dan in 1999, voornamelijk door de moeilijke situatie van SBR en de margedruk bij EPDM. PROJECTEN
DSM Elastomers boekte goede vorderingen bij het Keltan Global Grades-project. Dit is gericht op het produceren van een aantal EPDM-typen (grades) van topkwaliteit voor de belangrijkste EPDMtoepassingen. Dit project zal tevens leiden tot een beperking van het aantal grades dat DSM Elastomers produceert. De business group introduceerde een nieuwe EPDM-grade op basis van controlled long chain branching technologie, die bij uitstek geschikt is voor geschuimde profielen voor de automobielindustrie. DSM Elastomers was een van de oprichters van ElastomerSolutions, een wereldwijde, onafhankelijke marktplaats voor elastomeren en verwante producten op het internet. De engineering voor een nieuwe EPDM-fabriek in Geleen met een capaciteit van 80.000 ton verkeert in de eindfase. De nieuwe fabriek maakt deel uit van een wereldwijde capaciteitsuitbreiding
die tevens de al gerealiseerde debottlenecking van de bestaande fabrieken omvat. Een moderniserings- en kostenbesparingsproject is aangezet in de EPDM-fabrieken in Addis (Louisiana, Verenigde Staten). Verder is een haalbaarheidsstudie afgerond naar een grootschalige productiefaciliteit in het Verre Oosten. Zodra de marktsituatie hiertoe aanleiding geeft, kan DSM Elastomers het startschot voor de bouw geven. Het productenpakket voor TPV’s is uitgebreid met een nieuwe klasse, met onder meer uitstekende eigenschappen op het gebied van weerbestendigheid van automobielprofielen. Deze nieuwe klasse van producten vormt een belangrijke basis voor ontwikkelingsprogramma’s met de producenten van automobielprofielen. Dyneema introduceerde twee nieuwe producten voor harde en zachte ballistische bescherming. Om aan de toenemende vraag naar Dyneema te voldoen, zijn de bestaande productiefaciliteiten verder geoptimaliseerd en is besloten tot de bouw van een vierde productielijn in Heerlen. Hierdoor zal in 2001 de productiecapaciteit een niveau bereiken van 2.500 ton. Tevens worden plannen uitgewerkt voor de bouw van een fabriek in de Verenigde Staten in 2003. Ook de productiecapaciteit voor Dyneema UD (producten toegepast in persoonlijke bescherming en bepantsering van voertuigen) wordt uitgebreid. De tweede productielijn voor dit product zal worden gebouwd in de Verenigde Staten.
DSM ENGINEERING PLASTICS ACTIVITEITEN
DSM Engineering Plastics is wereldwijd actief met diverse soorten nylon (polyamide-6, polyamide-66 en polyamide-46), polyesters (PBT, PET en TPE-E) en polycarbonaat. Deze worden toegepast in technische componenten voor elektrische apparaten en elektronica, de automobielindustrie en in extrusiemarkten. DSM Engineering Plastics heeft een aandeel van circa 5% op de wereldmarkt en is marktleider op het gebied van hittebestendige nylons. Akulon®, Arnite®, Arnitel®, Stanyl®, Stapron®‚ C en Xantar®‚ zijn producten van DSM Engineering Plastics.
GANG VAN ZAKEN
In 2000 nam de vraag naar engineering plastics sterk toe. De markt in Azië toonde een sterke groei en in Europa zette de groei zich voort. In de Verenigde Staten kwam echter een lichte kentering in de groei die het eerste halfjaar nog kenmerkte. Onder deze gunstige omstandigheden slaagde DSM Engineering Plastics erin zijn positie in de wereldmarkt aanzienlijk te versterken, met een omzetgroei van ruim 20% hetgeen meer is dan het dubbele van de totale marktgroei. De grondstofprijzen voor nylon-6 en polyesters stegen wereldwijd fors, waardoor de marges flink onder druk stonden. Als gevolg van autonome volumegroei, voortgaande efficiencyverbeteringen en goede kostenbeheersing was opnieuw sprake van een fors hoger bedrijfsresultaat. PROJECTEN
In het tweede kwartaal nam DSM Engineering Plastics in Emmen een nieuwe nylon-6-polymerisatiefabriek in gebruik, die na een vertraagde aanloop sinds eind 2000 op vollast draait. De fabriek heeft een capaciteit van 85.000 ton. De capaciteit van de Stanyl-fabriek (nylon-46) in Geleen is na de eerdere uitbreiding in 1999 verder verhoogd om aan de wereldwijd sterk stijgende vraag naar dit hoogwaardige materiaal te kunnen blijven voldoen. Bovendien verhoogde DSM Engineering Plastics
23
Jaarverslag 2000
wereldwijd opnieuw in alle fabrieken de compounderingscapaciteit. Het hoofdkantoor van de business unit DSM Engineering Plastics Asia Pacific is verplaatst van Singapore naar Sjanghai. Het compounderingsbedrijf in Jiangsu (nabij Sjanghai, China), 100% eigendom van DSM, ontving een businesslicentie van de Chinese overheid en is omgedoopt tot DSM Engineering Plastics Jiangsu. De joint venture van DSM Fibre Intermediates met Xinhui (China) in een nylon-6-polymerisatiefabriek heeft ook de positie van DSM Engineering Plastics in Azië verder versterkt. In het verslagjaar vond de marktintroductie plaats van Akulon ReCap, op basis van gerecyclede caprolactam. Er is een haalbaarheidsstudie ingezet naar de bouw van een nieuwe PBT-fabriek in Europa door een joint venture met Ticona, met een geplande ingebruikname in 2003. R&D-activiteiten leidden tot verschillende nieuwe producten. De belangrijkste zijn Stanyl High Flow, met hoge vloei-eigenschappen voor de productie van connectoren, en Akulon Ultraflow, met eveneens sterk verbeterde vloei-eigenschappen.
DSM COATING RESINS ACTIVITEITEN
DSM Coating Resins ontwikkelt en produceert harsen voor verfsystemen. Voor natte verfharsen is DSM Coating Resins een van de leidende producenten in Europa. Voor poederverfharsen is DSM wereldmarktleider met fabrieken in Nederland, Spanje, Amerika, Taiwan en China. De business unit DSM Desotech is wereldmarktleider op het gebied van UV-uithardende coatings, inkten en dragermateriaal voor glasvezels. In de glasvezelmarkt belevert DSM Desotech als absolute marktleider alle grote producenten van glasvezelkabels. De producten van DSM Desotech worden ook elders in de telecommunicatie-industrie toegepast, en in cd’s en dvd’s. DSM Desotech heeft vestigingen in Elgin, Charlotte (USA) en Hoek van Holland. Een 50/50 joint venture met JSR bedient de Japanse markt. De business unit DSM Somos produceert stereolithografische harsen, waarmee via Computer Aided Design (CAD) driedimensionale prototypen kunnen worden gemaakt. Cablelite®, Desolite®, Somos®, Synotex®, Uradil®, Uraflex®, Uralac® en Uranox® zijn producten van DSM Coating Resins, DSM Desotech en DSM Somos.
GANG VAN ZAKEN
Bij DSM Coating Resins zette de groei in poedercoatingharsen wereldwijd goed door. De marges stonden echter onder druk door voortdurend oplopende grondstofkosten. Deze konden slechts gedeeltelijk worden doorgegeven. Bovendien is in de markt voor poedercoatingharsen een duidelijke concentratietendens waarneembaar. DSM Desotech handhaafde zijn marktaandeel in de door de explosieve groei van het internet almaar groeiende glasvezelmarkt. In het verslagjaar groeide deze met bijna 30%. Dit heeft geleid tot een aanzienlijke verbetering van het bedrijfsresultaat. Voor het komende jaar verwacht DSM Desotech dat de glasvezelmarkt zal blijven groeien. Weliswaar zorgt toenemende concurrentie voor enige prijserosie, maar deze wordt gedeeltelijk gecompenseerd door volumegroei en daling van grondstof- en productiekosten. Ook de verwachtingen voor andere optische informatiedragers zijn gunstig, als gevolg van de multimediarevolutie en de uitbreidende toepassingen van internet. De komende jaren worden groeipercentages van meer dan 30% verwacht, hetgeen DSM
Desotech een zeer aantrekkelijk marktperspectief biedt. De omzet van DSM Somos nam sterk toe door succesvolle introductie van twee nieuwe productlijnen, die de eigenschappen van polyetheen en polypropeen kunnen nabootsen. Het bedrijfsresultaat van de gehele business group DSM Coating Resins was belangrijk hoger dan het zeer goede resultaat van 1999. PROJECTEN
Zowel in China als in Nederland is de polyestercapaciteit van DSM Coating Resins met een reactor uitgebreid. DSM Desotech zal begin 2001 met zijn Japanse partner JSR een nieuwe fabriek in Tsukuba (Japan) in gebruik nemen en bereidt verdere expansie in de USA voor.
DSM COMPOSITE RESINS ACTIVITEITEN
DSM Composite Resins maakt harsen voor industriële toepassingen, voornamelijk onverzadigde polyesterharsen (structural resins) die in met glasvezel versterkte composieten worden verwerkt. Tevens vervaardigt deze business group hechtmaterialen die ervoor zorgen dat kunststof en de toegevoegde glasvezel elkaar in toepassingen versterken (sizings & binders). De harsen worden onder andere toegepast in de bouw- en constructie-industrie, de elektrotechnische en elektronica-industrie, de automotive-sector en de botenbouw. DSM Composite Resins is marktleider in Europa op het gebied van onverzadigde polyesterharsen. Met sizings & binders is de business group wereldmarktleider. Atlac®, Daron®, Neogel®, Neoxil®, Palatal®, Palapreg® en Synolite® zijn producten van DSM Composite Resins.
GANG VAN ZAKEN
De aanhoudend sterke vraag resulteerde in een aanzienlijke omzetgroei voor DSM Composite Resins. De extreem sterke stijging van de grondstofprijzen, eerst van styreen en later van het merendeel van de andere grondstoffen, kon echter niet worden gecompenseerd door hogere verkoopprijzen, waardoor de marges sterk onder druk kwamen te staan. Dit leidde tot een fors lager bedrijfsresultaat. Sizings & Binders herstelde zich goed van de economische crisis in Zuidoost-Azië en heeft zijn businesspositie flink verbeterd. Het afstoten van DSM Compounds is in 2000 afgerond. PROJECTEN
De polyesterproductie in Ellesmere Port (Groot-Brittannië) is gemoderniseerd, resulterend in een moderne fabriek met toepassing van de nieuwste technologieën. Ook het moderniseringsproject op de locatie Compiègne (Frankrijk) is voltooid, waarmee de betrouwbaarheid van het productieproces sterk is toegenomen, terwijl de kosten daalden. De locaties Filago (Italië) en Schoonebeek leverden door verbeteringen in het kader van Operational Exellence betere kwaliteit bij hogere bezettingsgraden. DSM Composite Resins lanceerde het E-star-programma, een pakket van geavanceerde producten en diensten dat tot stand komt via combinatoriale chemie. De reacties vanuit de markt op dit programma zijn zeer positief.
24
Overzicht per cluster
www. > DSM.COM
DSM ENGINEERING PLASTIC PRODUCTS
POLYMERS & INDUSTRIAL CHEMICALS
ACTIVITEITEN
DSM Engineering Plastic Products vervaardigt halffabrikaten en eindproducten van technische kunststoffen. De business unit Shapes & Parts maakt stock shapes (zoals platen, staven en buizen) van nylon (polyamide), polyacetaal, polyester, ultrahoogmoleculair polyetheen, polycarbonaat en andere hoogwaardige kunststoffen. Deze halffabrikaten worden toegepast in onderdelen voor machinebouw, mijnbouw, chemische industrie, medische instrumenten en in precisieonderdelen voor de halfgeleiderindustrie. DSM Engineering Plastic Products is wereldmarktleider op dit gebied. De business unit Creative Moulding & Systems vervaardigt onderdelen uit hoogwaardige kunststoffen voor de automobiel-, machinebouw-, farmaceutische, elektrotechnische en elektronische industrie, met name in Europa. Cestidur ®, Ertacetal ®, Ertalon ®, Ertalyte ®, Ketron ® en Nylatron ® zijn producten van DSM Engineering Plastic Products.
GANG VAN ZAKEN
Shapes & Parts profiteerde van de positieve effecten van de herstructurering van de business in de afgelopen jaren. Naast volumegroei en hogere prijzen – deels ter compensatie van gestegen grondstofprijzen – gaf de business unit gestalte aan een gerichte ontwikkeling van de productmix naar producten met een hogere toegevoegde waarde. Bij de sterke economische groei in de drie belangrijkste continenten, Europa, Azië en met name Noord-Amerika, resulteerde dit in hogere marges, gesteund door een permanent verlaagde kostenbasis door de recente herstructureringen. Dit leidde tot een fors hoger bedrijfsresultaat dan in 1999. De resultaatontwikkeling van Creative Moulding & Systems was net als voorgaande jaren zeer bevredigend. De goede ontwikkeling van de projectportfolio compenseerde het omzetverlies van 1999 ruimschoots. In combinatie met een bevredigend margeniveau en een goede kostenbeheersing leidde dit tot een ruime verbetering van het goede resultaat van 1999. Het bedrijfsresultaat van DSM Engineering Plastic Products als geheel lag boven het niveau van 1999. Met Quadrant Holding (Zürich, Zwitserland) is overeenstemming bereikt over verkoop van DSM Engineering Plastic Products per 1 januari 2001. Voor de medewerkers heeft de overname geen directe gevolgen.
Het cluster Polymers & Industrial Chemicals omvat activiteiten in Petrochemicals (de business groups DSM Polyethylenes, DSM Polypropylenes en DSM Hydrocarbons) en Industrial Chemicals (DSM Fibre Intermediates inclusief DSM Acrylonitrile, DSM Melamine en DSM Agro). Deze kapitaalintensieve activiteiten bevinden zich in het begin van de bedrijfskolom. Om concurrerend te zijn, wordt geproduceerd in grootschalige kapitaalintensieve installaties. DSM beheerst de risico’s hiervan door een sterke klantenbinding (onder meer door langetermijncontracten), een sterk kostenbewustzijn en het zorgvuldig plannen van capaciteitsuitbreidingen. Hierdoor behaalt dit cluster gemiddeld over de economische cyclus een hoog rendement.
PETROCHEMICALS Bij de vaststelling van zijn nieuwe strategie voor de komende jaren Vision 2005: Focus and Value heeft DSM besloten de petrochemische activiteiten onder te brengen in een separate eenheid. Per 1 januari 2001 zijn de drie betrokken business groups DSM Polyethylenes, DSM Polypropylenes en DSM Hydrocarbons ondergebracht in een nieuwe business group, DSM Petrochemicals. DSM zal zich terugtrekken uit de petrochemie. De vorming van DSM Petrochemicals is daarin de eerste stap. Deze business group beschikt over sterk geïntegreerde productiefaciliteiten in Geleen en Gelsenkirchen (Duitsland).
INDUSTRIAL CHEMICALS Met productielocaties in Nederland, de Verenigde Staten en het Verre Oosten zijn deze activiteiten wereldwijd verspreid. Met caprolactam en melamine neemt DSM zowel qua afzet als in technologisch opzicht leidende posities in op de wereldmarkt. Kunstmest en acrylonitril zijn voor DSM nevenproducten die dankzij de vergaande site-integratie in Geleen zeer kostencompetitief geproduceerd kunnen worden. De markt van meststoffenproducent DSM Agro beperkt zich tot Noordwest-Europa. x c miljoen netto-omzet*: - DSM Polyethylenes - DSM Polypropylenes - DSM Hydrocarbons - DSM Fibre Intermediates (incl. DSM Acrylonitrile) - DSM Melamine - DSM Agro
1.090 832 758 1.007 200 329
797 628 432 648 161 250
totaal
4.216
2.916
bedrijfsresultaat bedrijfsresultaat plus afschrijvingen investeringen geïnvesteerd vermogen ultimo jaar bedrijfsresultaat in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen research en ontwikkeling
337 561 257 1.573
206 397 258 1.507
21,9 56
14,0 53
personeel ultimo jaar
4.544
4.666
* voor eliminatie interne leveringen
2000
1999
25
Jaarverslag 2000
NETTO-OMZET* POLYMERS & INDUSTRIAL CHEMICALS x c 1 miljoen 4500 4000 3500 3000 2500
loop van 2001 de volledige capaciteit van 350.000 ton bereiken. Over geheel 2000 was in de Europese polyetheenmarkt geen sprake van volumegroei. Uit vrees voor de millenniumovergang had de polytheenverwerkende industrie in 1999 flinke voorraden opgebouwd, die in de eerste helft van 2000 weer werden afgebouwd. Hierdoor stagneerde de omzet, ofschoon op eindgebruikerniveau de vraag naar polyetheen overeind bleef. Bovendien was de eerste zeven maanden in Azië de vraag naar polyetheen zwak, waardoor in Europa de import toenam. De prijzen kwamen onder druk te staan en vanaf het tweede kwartaal was er sprake van prijsdalingen. In de tweede helft van het verslagjaar trok de Aziatische markt weer aan, maar de aan de dure olie en nafta gekoppelde aanhoudend hoge etheenprijzen hielden de marges onder druk.
2000
Onder deze moeilijke marktomstandigheden slaagde DSM Polyethylenes er toch in zijn afzetvolumes te laten groeien. Het bedrijfsresultaat kwam echter aanzienlijk lager uit dan het zeer goede voorafgaande jaar.
1500 1000 0
96
97
98
99
00
* voor eliminatie interne leveringen
BEDRIJFSRESULTAAT POLYMERS & INDUSTRIAL CHEMICALS in % van de leveringen 15 10 5 0
96
97
98
99
00
DSM POLYETHYLENES ACTIVITEITEN
DSM Polyethylenes produceert in Geleen en Gelsenkirchen (Duitsland) verschillende soorten polyetheen, dat vooral wordt toegepast in de verpakkingsindustrie. De totale capaciteit van 1,6 miljoen ton per jaar bestaat uit 610.000 ton lagedichtheid polyetheen (LDPE), 500.000 ton hogedichtheid polyetheen (HDPE) en 350.000 ton lineair lagedichtheid polyetheen (LLDPE). DEX-Plastomers, de 50/50 joint venture met Exxon, produceert 120.000 ton C8-LLDPE en plastomeren op basis van metalloceentechnologie. Wat betreft marktpositie en kostprijs behoort DSM Polyethylenes tot de leidende producenten in Europa. De business group heeft een aandeel van 12% in de West-Europese polyetheenmarkt. Deze sterke positie is gebaseerd op een hoge mate van integratie van grootschalige productie-installaties. Sinds 1 januari 2001 maakt DSM Polyethylenes deel uit van de nieuwe business group DSM Petrochemicals. Stamylan®HD, Stamylan®LD, Stamylan®LLD, Stamylan®UH, Stamylex®, Vestolen®A en
PROJECTEN
DSM Polyethylenes zal de komende jaren zijn capaciteit verder uitbreiden door debottlenecking van zijn bestaande fabrieken in Geleen en Gelsenkirchen. Daarnaast wordt in Geleen een plan uitgewerkt voor de bouw van een op eigen DSM-technologie gebaseerde LDPE-fabriek met een capaciteit van ruim 350.000 ton. Deze zou in 2003/2004 in gebruik kunnen worden genomen. De bouw van de LDPE-fabriek in Maleisië met een capaciteit van 255.000 ton door de joint venture PETLIN vordert goed. De fabriek zal naar verwachting eind 2001 in gebruik worden genomen. DSM heeft op basis van de gelicentieerde technologie in PETLIN een belang van 20%, de andere partners zijn Petroliam Nasional Berhad (Maleisië, 40%) en Polifin International Investments Ltd. (Zuid-Afrika, 40%). De succesvolle uitvoering van projecten in het kader van Operational Exellence heeft geleid, dan wel zal leiden tot een substantiële verhoging van de toegevoegde waarde over de periode 1998-2002.
DSM POLYPROPYLENES ACTIVITEITEN
DSM Polypropylenes produceert polypropeen en een uitgebreid assortiment van polypropeencompounds in Geleen, Gelsenkirchen (Duitsland) en Genk (België). De totale capaciteit bedraagt meer dan 1.000.000 ton. De producten worden gebruikt in extrusie-toepassingen (verpakkingsfilm, vezels, buizen) en spuitgiet-toepassingen, zoals bumpersystemen voor de automobielindustrie, stijve verpakkingen, huishoudelijke artikelen en tuinstoelen. DSM Polypropylenes is de laatste jaren uitgegroeid tot een vooraanstaande producent van polypropeen. In Europa heeft DSM Polypropylenes een marktaandeel van 12%. Deze positie zal in de komende jaren verder worden verstevigd. Sinds 1 januari 2001 maakt DSM Polypropylenes deel uit van de nieuwe business group DSM Petrochemicals.
Yparex® zijn producten van DSM Polyethylenes. Exact® is een product van de joint venture DEX Plastomers.
Kelburon®, Kelburon CS®, Keltan TP®, StaMax®, Stamylan P®, Stamyroid®, Stamytec® en Vestolen P® zijn producten van DSM Polypropylenes.
GANG VAN ZAKEN
Een van de belangrijkste gebeurtenissen voor DSM Polyethylenes was de ingebruikname van de LLDPE-fabriek in Gelsenkirchen, ruim binnen budget en eerder dan gepland. De fabriek zal in de
GANG VAN ZAKEN
De polypropeenmarkt had in 2000 te kampen met een sterke stijging van de propeenprijs veroorzaakt door de prijsstijging van
26
Overzicht per cluster
www. > DSM.COM
olie en de vraag naar andere propeenderivaten. Als gevolg hiervan teerden de afnemers van DSM Polypropylenes in op hun voorraden en stagneerde de vraag naar polypropeen. Door de onrustige marktsituatie en het gelijktijdig beschikbaar komen van nieuwe polypropeen-productiecapaciteit stonden de marges onder zware druk. Ondanks de ongunstige marktomstandigheden kon DSM Polypropylenes de nieuw beschikbaar gekomen capaciteit benutten, met name in de extrusiemarkten en in mindere mate voor spuitgiettoepassingen. De business unit Automotive realiseerde in 2000 een recordafzet, vooral door de gezonde gang van zaken in de Duitse en Franse automobielindustrie. DSM Polypropylenes neemt ten opzichte van deze afnemers traditioneel een sterke positie in. De consolidatie van de gehele automotive business (autofabrikanten en toeleveranciers) zette zich voort. Omdat de grondstofkosten stegen, bleven per saldo de resultaten achter bij de verwachtingen. Wel heeft deze ontwikkeling tot gevolg gehad dat de negatieve prijsontwikkelingen van de afgelopen vijf jaren zijn doorbroken. Weliswaar groeide de omzet van DSM Polypropylenes als geheel fors, maar het bedrijfsresultaat was fors lager, mede als gevolg van de versnelde afschrijving van twee slurryproductielijnen in Geleen. PROJECTEN
De marktomstandigheden en de succesvolle ingebruikname van een nieuwe polypropeen-gasfasefabriek met een capaciteit van 300.000 ton in Gelsenkirchen (Duitsland) boden DSM Polypropylenes de mogelijkheid om een oude polypropeenfabriek op basis van slurrytechniek op dezelfde locatie buiten bedrijf te stellen. De komende jaren zullen de resterende slurry-productielijnen in Geleen versneld worden vervangen om een verdere kostenreductie te realiseren. Hierdoor wordt een verdere structurele verbetering van de kostenpositie gerealiseerd. Onder druk van tegenvallende bedrijfsresultaten zal de herstructurering en consolidatie binnen de polypropeenindustrie ook in het komende jaar verder doorzetten.
DSM HYDROCARBONS ACTIVITEITEN
DSM Hydrocarbons beschikt op de locatie Geleen over twee krakers voor de productie van grondstoffen voor kunststoffen. De belangrijkste producten zijn etheen en propeen. Deze worden ook geleverd aan andere business groups van DSM buiten de petrochemie, voor de productie van EPDM-rubber en acrylonitril. Andere producten van DSM Hydrocarbons zijn butadieen, benzeen, MTBE, benzinecomponenten, grondstoffen voor koolwaterstofharsen, aromaten, roetolie en styreen. Met 1,25 miljoen ton etheen per jaar heeft de business group een aandeel van circa 5% in de West-Europese etheencapaciteit. Sinds 1 januari 2001 maakt DSM Hydrocarbons deel uit van de nieuwe business group DSM Petrochemicals. GANG VAN ZAKEN
De vraag naar de belangrijkste producten van DSM Hydrocarbons was in 2000 goed. De groei bleef op het goede niveau van 1999. Ondanks een lichte stijging van de capaciteiten van krakers in West-Europa, bleven de bezettingsgraden op een hoog niveau. De hoge olieprijzen leidden in combinatie met de hoge dollarkoers tot verder stijgende grondstofprijzen. Deze werkten door in de verkoopprijzen van etheen en propeen, gezien de heersende krapte op deze markten. In de loop van het jaar konden de klanten van DSM Hydrocarbons deze prijsverhogingen echter steeds minder doorberekenen in hun verkoopprijzen. Hierdoor kwamen in het
laatste kwartaal van 2000 ook de marges van DSM Hydrocarbons onder druk te staan. Het bedrijfsresultaat was fors hoger dan in 1999. PROJECTEN
Het belangrijkste project van DSM Hydrocarbons was de uitbreiding van de capaciteit van één van de krakers met 70.000 ton etheen en 60.000 ton propeen. Deze uitbreiding werd gerealiseerd tijdens de voorjaarsstop van 2000. Gezamenlijk met andere industrieën en overheidsorganen overweegt DSM Hydrocarbons de aanleg van een pijpleidingnetwerk voor producenten en afnemers van propeen in het Duitse Ruhrgebied, Nederland en België. Daartoe is een ontwikkelingsmaatschappij opgericht. Twee pilotprojecten waarbij delen van dit netwerk worden voorbereid, gingen al van start. Het propeenpijpleidingproject volgt het voorbeeld van de reeds aanwezige pijpleidingen voor etheen. Een propeenleiding zal de economische structuur en concurrentiekracht van de aangesloten industrieën versterken en levert een bijdrage aan de vermindering van bovengrondse transporten.
DSM FIBRE INTERMEDIATES ACTIVITEITEN
DSM Fibre Intermediates vervaardigt grondstoffen voor synthetische vezels en kunststoffen. Het belangrijkste product is caprolactam, de grondstof voor nylon-6. Nylon wordt toegepast in vezels voor textiel, banden en tapijten en als hoogwaardig constructiemateriaal voor bijvoorbeeld de elektronische, elektrotechnische en automobielindustrie. Daarnaast ontwikkelt de business group markten voor nieuwe nylons, zoals nylon-46 vezels. DSM Fibre Intermediates heeft fabrieken in Nederland en de Verenigde Staten, met een totale capaciteit van 500.000 ton per jaar. Met een aandeel van ongeveer 12% in de wereldmarkt en een leidende technologiepositie is DSM de belangrijkste caprolactamleverancier. De business unit DSM Acrylonitrile vervaardigt acrylonitril, een grondstof voor onder meer textielvezels. Daarnaast worden waterstofcyanide en natriumcyanide geproduceerd. DSM Acrylonitrile is met een marktaandeel van 13% in Europa een belangrijke aanbieder op de vrije markt voor dit product. GANG VAN ZAKEN
Nylon-6 concurreert met materialen als polyester en polypropeen, en bevindt zich in de volwassen fase van de levenscyclus: vraag en verkoopprijzen worden sterk beïnvloed door economische cycli. In 2000 werd de afzet van caprolactam positief beïnvloed door een toename van de productiecapaciteit op de locaties Geleen en Augusta (Verenigde Staten). De bezettingsgraad van DSM’s productie-installaties was daarbij maximaal. In Europa steeg de vraag naar caprolactam door een sterke vraag naar engineering plastics, terwijl in Noord-Amerika vooral de vraag vanuit de tapijtindustrie goed was. In Azië steeg de vraag sterk, maar door toename van het aanbod en overcapaciteit in polymerisatie in met name Taiwan stonden in de tweede helft van het jaar de prijzen op de Aziatische markt onder druk. Ofschoon de grondstofprijzen gedurende het jaar toenamen, waren de marges gemiddeld hoger dan het voorgaande jaar. De vraag naar acrylonitril ontwikkelde zich goed dankzij de verbeterde economische situatie in Zuidoost-Azië. Door een aantal langdurige onderhoudsstops bij andere acrylonitrilproducenten ontstond bovendien een zekere schaarste. Daardoor stegen de
27
Jaarverslag 2000
prijzen en kon DSM Acrylonitrile uitstekende marges realiseren. Mede dankzij een nieuw productierecord, kan het bedrijfsresultaat van de business unit bevredigend worden genoemd. Het bedrijfsresultaat van DSM Fibre Intermediates kwam duidelijk hoger uit dan in 1999 door de gemiddeld hogere marges en de gestegen productie. PROJECTEN
In China werd voortgang geboekt met de 60/40 joint venture met Nanjing Oriental Chemicals Industrial door afronding van de vereiste documentatie voor de aanvraag van een businesslicentie. Deze joint venture zal een caprolactamfabriek in Nanjing (provincie Jiangsu) aankopen en daarna uitbreiden van 50.000 naar 140.000 ton per jaar op basis van DSM-technologie. Tevens heeft DSM een joint venture gesloten met Guandong Xinhui Meida Nylon voor de productie van nylon-6 polymeer in Xinhui, China. De joint venture, waarin DSM voor 25% deelneemt, heeft een fabriek van 45.000 ton gebouwd voor de productie van nylon-6 chips voor textielvezels en engineering plastics. De HPO-technologie voor caprolactam werd sterk verbeterd dankzij de HPOplus technologie, die een sterke kostenverlaging oplevert in nieuwe fabrieken en bij debottlenecking van bestaande installaties. In Geleen en Augusta is de capaciteit hierdoor met 50.000 ton toegenomen. Goede voortgang werd geboekt met de ontwikkeling van een nieuw proces voor caprolactam op basis van alternatieve grondstoffen. Voortbouwend op de ervaringen met de in 1999 geopende tapijtrecyclingfabriek Evergreen Nylon Recycling in Augusta (Georgia, Verenigde Staten), heeft DSM Fibre Intermediates initiatieven ontwikkeld om in Europa een tapijtrecyclingfabriek te gaan bouwen onder de naam Eurogreen.
DSM MELAMINE ACTIVITEITEN
Het grootste gedeelte van de afzet van DSM Melamine wordt gebruikt in impregneer- en lijmharsen voor laminaten en panelen in de houtverwerkende industrie. Op basis van snelgroeiend hout in combinatie met melamine worden hoogwaardige panelen geproduceerd, ter vervanging van hardhout. Dit is een van de belangrijkste oorzaken van de sterk toenemende vraag naar melamine. Daarnaast wordt melamine toegepast in autolakken, in duurzaam kunststof serviesgoed en in vlamvertragers. De business group heeft een productiecapaciteit van 200.000 ton per jaar. Met een marktaandeel van ongeveer 25% is DSM Melamine wereldmarktleider. GANG VAN ZAKEN
In de loop van 2000 tekende zich een duidelijk marktherstel af, nadat in 1999 de prijzen bij een zwakke vraag vooral in Azië ver waren teruggezakt. De prijzen herstelden zich in Europa, maar in Amerika en Azië verliep het prijsherstel duidelijk langzamer. De vraag naar melamine was in het jaar 2000 in Europa en Amerika zeer goed, met name vanuit de houtverwerkende industrie. Door de toenemende schaarste aan hardhout lijkt de ontwikkeling van de vraag ook op lange termijn gunstig. Naar verwachting zal het aanbod van melamine gelijke tred houden met deze vraaggroei. Het bedrijfsresultaat van DSM Melamine lag hoger dan in het voorafgaande jaar. PROJECTEN
DSM Melamine is in Geleen begonnen met de bouw van een nieuwe fabriek met een capaciteit van 40.000 ton. De productie
start eind 2002. De nieuwe fabriek maakt gebruik van een hogedruk-vloeistoffaseproces (Shortened Liquid Phase technologie, SLP) dat minder productiestappen nodig heeft om melamine van hoge kwaliteit te produceren. Vergeleken met de traditionele gasfasetechnologie is een SLPfabriek hierdoor al bij een kleinere schaal concurrerend. De capaciteit van de bestaande gasfasefabriek in Geleen wordt opgerekt tot 115.000 ton. Deze capaciteitsvergroting is mogelijk door debottlenecking van de ureumfabriek in Geleen tot een capaciteit van ruim 500.000 ton. Ureum is de grondstof voor melamine.
DSM AGRO ACTIVITEITEN
DSM Agro is actief in Noordwest-Europa in meststoffen met een hoog stikstofgehalte, zoals kalkammonsalpeter. Deze worden toegepast voor de bemesting van grasland en akkerbouwgewassen. De producten worden hoofdzakelijk geleverd aan de agrarische groothandel. In Nederland is DSM Agro de belangrijkste leverancier, in Duitsland, Frankrijk en België neemt de business group vooraanstaande marktposities in. Met kalkammonsalpeter is DSM Agro de tweede aanbieder in Noordwest-Europa. Dynamon-S®, Dynatest®, Groene korrel®, Magnesamon®, Nutramon® en NutriNorm® zijn producten en diensten van DSM Agro.
GANG VAN ZAKEN
Na drie slechte jaren is in 2000 de situatie op de meststoffenmarkt aanmerkelijk verbeterd. Ten opzichte van 1999 stegen de wereldmarktprijzen voor stikstofhoudende meststoffen. Een belangrijke reden was de gestegen grondstofprijs (aardgas gekoppeld aan aardolie), waardoor in enkele regio’s de productie werd verminderd, met name in de Verenigde Staten. In WestEuropa herstelde de balans tussen vraag en aanbod zich na de definitieve sluiting van enkele fabrieken. De importdruk vanuit OostEuropa bleef bestaan, maar hierin kwam enige verlichting doordat voor deze concurrenten ook andere marktgebieden aantrekkelijk werden en door antidumpingmaatregelen van de Europese Commissie. Het Europese beleid om de mineralenafvoer vanuit de bodem naar grond- en oppervlaktewater te verminderen, drukt het kunstmestverbruik in Noordwest-Europa, zij het dat door gunstige weersomstandigheden het stikstofverbruik iets toenam (+2%). Dankzij de herstelde marktbalans steeg het prijsniveau met circa 20%. Mede door lagere bedrijfskosten leidde dit ondanks de hogere grondstofprijzen tot een fors hoger bedrijfsresultaat dan in 1999. PROJECTEN
Voor zijn ammoniakfabrieken in Geleen heeft DSM Agro projecten aangezet om energieverbruik, betrouwbaarheid en kostprijsniveau van de productie aanmerkelijk te verbeteren. Ook gaf DSM Agro een belangrijke impuls aan e-business. Via internet kunnen boeren zelf bemestingsadviezen opstellen en bemestingskennis opvragen. Bovendien kunnen de klanten via internet zelf bepaalde transacties afwikkelen, zoals het afroepen van leveringen.
28
www. > DSM.COM
Niet-geconsolideerde deelnemingen
GANG VAN ZAKEN
OTHER ACTIVITIES Hierin zijn samengevoegd Energie Beheer Nederland (EBN), DSM Energy en overige activiteiten, zoals DSM Services en Stamicarbon. x c miljoen netto-omzet*
174
129
bedrijfsresultaat bedrijfsresultaat plus afschrijvingen investeringen geïnvesteerd vermogen ultimo jaar
78 138 16 657
57 117 47 470
3.617
3.472
2000
personeel ultimo jaar
1999
DSM Energy nam deel aan een exploratieboring in de vergunning G14, gezet door de NAM. Een zestal opsporingvergunningen werd teruggegeven. De producerende velden produceren reeds geruime tijd en vertonen nu een natuurlijke teruggang in productiviteit. Nieuwe velden zijn in het jaar 2000 niet in bedrijf genomen. Het gemiddelde productieniveau is hierdoor teruggelopen van 13.500 vaten olie equivalent per dag in 1999 tot circa 10.500 vaten in 2000. Eind 2000 bedroegen de reserves 16 miljoen vaten olie equivalent (1999: 20 miljoen vaten). De afname van de reserves is het gevolg van de productie uit de bestaande velden. Het jaargemiddelde van de prijs voor Brent-olie steeg van circa $ 18 naar ruim $ 28 per vat. Het bedrijfsresultaat was daardoor, ondanks de lagere productie, fors hoger dan in 1999.
NETTO-OMZET LEVERINGEN OTHER ACTIVITIES
DSM SERVICES
x c miljoen
DSM Services bestaat uit vijf service units, waarvan het dienstenpakket is gericht op DSM wereldwijd dan wel specifiek op de DSM-locatie Geleen. Het betreft de verkooporganisatie DSM Sales Offices, DSM Purchasing Services (inkoop), DSM Engineering, DSM Utility Support Group (energie- en hulpstoffenvoorzieningen) en DSM Industrie Terrein Beheer (locatie Geleen).
500 400 300
STAMICARBON
200 100 0
96
97
98
99
00
* voor eliminatie interne leveringen
ENERGIE BEHEER NEDERLAND (EBN) Energie Beheer Nederland (EBN) neemt namens de Nederlandse Staat deel in de exploratie, winning, behandeling, verkoop, transport, opslag en distributie van Nederlands aardgas. Vanuit deze functie participeert EBN in een groot aantal winningconsortia en andere samenwerkingsverbanden en daarnaast ook in de Nederlandse Gasunie (40%). DSM voert het beheer over EBN en krijgt van de Staat hiervoor een vergoeding. De Staat houdt de aandelen van EBN. DSM bezit niet-royeerbare certificaten van deze aandelen. Als houder van deze certificaten heeft DSM jaarlijks recht op een gedeelte van het resultaat van EBN (circa c 60 miljoen na belastingen).
Stamicarbon commercialiseert de door DSM ontwikkelde technologieën en knowhow door licentiëring. In 2000 is de bouw van een LDPE-fabriek met een capaciteit van 255.000 ton op basis van DSM’s Clean Tubular Reactor technologie door PETLIN (Maleisië) verder voorbereid. PETLIN is een joint venture van Petroliam Nasional Berhad (Maleisië), Polifin International Investments Ltd. (Zuid-Afrika) en DSM. Medio 2001 wordt de nieuwe fabriek in gebruik genomen. Met het Turkse chemieconcern Petkim is een licentieovereenkomst gesloten voor de levering van geavanceerde technologie voor de bouw van een lagedichtheidpolyetheen (LDPE) fabriek. Petkim koos DSM’s Clean Tubular Reactor technologie voor een petrochemische fabriek op zijn hoofdlocatie te Aliaga, Turkije. De technologie zal worden toegepast in een LDPE-fabriek met een capaciteit van 120.000 ton per jaar, die begin 2004 in bedrijf zal worden genomen.
DSM ENERGY ACTIVITEITEN
DSM Energy is actief op het gebied van opsporing en winning van aardolie en aardgas op het Nederlandse deel van het Continentale Plat en is tevens betrokken bij het transport van olie en gas via pijpleidingsystemen. In het algemeen heeft DSM belangen tot 25% in joint ventures in de vorm van een niet-operationele participatie. DSM heeft belangen in 14 producerende olie- en gasvelden. Daarnaast participeert DSM Energy in 13 opsporingsvergunningen waarin een zestal gasvelden is aangetoond. Voor deze gasvelden is een winningvergunning aangevraagd. Voorts heeft DSM Energy een belang in twee gas- en twee oliepijpleidingsystemen.
NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN Enkele belangrijke niet-geconsolideerde deelnemingen zijn: NOORDGASTRANSPORT
Noordgastransport B.V. (40% DSM) transporteert gas dat offshore geproduceerd wordt door een pijpleiding van velden in de Noordzee naar Nederland. Hier wordt het gas behandeld, op specificatie van de Nederlandse Gasunie gebracht en afgeleverd. Het bedrijfsresultaat lag aanzienlijk boven het goede niveau van 1999, als gevolg van verlenging van de levensduur van de pijpleiding.
29
Jaarverslag 2000
METHANOR
Methanor VoF (30% DSM), producent van methanol, zag een voortgaand herstel van de marktprijzen als gevolg van de goede economische omstandigheden. Het bedrijfsresultaat was fors hoger dan in 1999. Gezien deze gunstige ontwikkelingen en het uitblijven van geschikte gegadigden hebben de aandeelhouders van Methanor besloten hun eerdere voornemen Methanor te desinvesteren vooralsnog geen prioriteit te geven.
De COR reageerde positief op een aantal voor advies en oordeel voorgelegde aangelegenheden. Het ging daarbij om voorgenomen wijzigingen van de toporganisatie van DSM alsmede voorgenomen benoemingen van topfunctionarissen. De COR verzocht de Raad van Bestuur om met de in het advies of oordeel gemaakte kritische kanttekeningen uitdrukkelijk rekening te houden. De COR werd op de hoogte gehouden van de vooruitgang met betrekking tot Value Based Business Steering, ten aanzien waarvan in het najaar van 2000 een nadere besluitvorming plaatsvond.
EDEA
EdeA VoF, een 50/50 joint venture met Essent, bedrijft en onderhoudt productie- en distributievoorzieningen voor utilities (stoom, stroom, water, etcetera) op de locatie Geleen. Door ingebruikname van een warmtekracht-controle door Essent kon op de locatie een aanzienlijke reductie van de milieubelasting worden bereikt. Heerlen, 20 februari 2001 DE RAAD VAN BESTUUR,
Peter A.F.W. Elverding, voorzitter Jan Zuidam, plaatsvervangend voorzitter Jan G. Dopper Henk C. van Dalen Feike Sijbesma
In het overleg met de Raad van Bestuur vroeg de COR met name aandacht voor de belangen van de medewerkers en drong erop aan de medewerkers steeds zo vroeg mogelijk te informeren over voor hen belangrijke voornemens en ook zo veel mogelijk te betrekken bij voor hen belangrijke aangelegenheden. Herhaaldelijk wees de COR op het grote belang van goede communicatie in alle geledingen binnen de onderneming, maar ook naar de buitenwacht toe. De COR verleende zijn medewerking aan een aantal herbenoemingen in de Raad van Commissarissen. Overleg van de COR met leden van de Raad van Commissarissen had met name plaats op de momenten dat leden van de Raad van Commissarissen deelnamen aan de Overlegvergadering. Tijdens de jaarlijkse communicatiebijeenkomst van de COR met de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen werd uitvoerig gediscussieerd over de consequenties van de nieuwe arbo-wet en over arbeidsomstandigheden in zijn algemeenheid. De achterban van de Concern-Ondernemingsraad wordt over het overleg van de COR met de Raad van Bestuur geïnformeerd via de periodieke uitgave Concern Overleg DSM.
CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD SAMENSTELLING CONCERN-ONDERNEMINGSRAAD DSM N.V. Overleg over zaken van gemeenschappelijke aard voor de onderdelen van DSM in Nederland vindt plaats in de overlegvergadering van de Raad van Bestuur met de Concern-Ondernemingsraad (COR). In de COR zijn alle ondernemingsraden van deze DSMonderdelen in Nederland vertegenwoordigd. Vastgesteld mag worden dat dit overleg steeds in grote openheid plaatsvindt en er grote bereidheid is om – in het belang van de onderneming en degenen die erin werken – naar elkaar te luisteren. In het overleg van de Raad van Bestuur met de COR is uitgebreid gesproken over de ontwikkeling van de financiële resultaten, de algemene gang van zaken in de onderneming, de strategie van DSM, meer speciaal de uitkomsten van de Corporate Strategy Dialogue Vision 2005: Focus and Value en het Investeringen-, Financierings- en Garantieplan 2000. Bijzondere aandacht kreeg de voor de strategie van DSM belangrijke overname van Catalytica Pharmaceuticals. Ook belangrijke ontwikkelingen op het vlak van veiligheid, gezondheid en milieu kwamen aan de orde. Ín de loop van het jaar kregen de activiteiten en ontwikkelingen bij enkele business groups extra aandacht, waaronder DSM AntiInfectives en andere onderdelen van het voormalige Gist-brocades. Een belangrijke punt van overleg vormden ook de studies en plannen in het kader van het project Operational Excellence en de mogelijke consequenties daarvan. De COR drong er daarbij op aan gerichte aandacht te blijven geven aan de sociale gevolgen, waaronder het – op termijn – vervallen van verschillende honderden arbeidsplaatsen.
H. G. J. H. G. J. A. M. N. H.
Hamers (voorzitter) van den Anker Barendse Beun Bisscheroux Bolwerk van den Bos Breiner-Bosma Bronsaer Op den Camp
S. M. M. R. P. H. A. M. A. H.
van Diepen Drijdijk Dsinter-De Hondt Kastermans Koekkoek Kloër Kloppenburg Last de Leeuw Noppers
A. F. B. J. J. F. E. A. T.
Pantus Rurenga Schrijvers Smeets Spenkelink (plv. lid) Vandenbooren Veenstra Verduijn Vleugels
BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERS In het verslagjaar heeft een aantal wijzigingen plaatsgevonden in de samenstelling van de Raad van Commissarissen en enkele commissies van de Raad. Voorts waren er wijzigingen in de samenstelling van de Raad van Bestuur. Drs. G. van Schaik trad per 29 maart 2000 terug als commissaris in verband met het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens van 70 jaar. De Raad is de heer Van Schaik grote erkentelijkheid verschuldigd voor zijn betrokkenheid bij de onderneming en voor zijn bijdrage aan de werkzaamheden van de Raad.
30
Bericht van de Raad van Commissarissen
www. > DSM.COM
Ir. H. Bodt werd herbenoemd als commissaris en als vice-voorzitter van de Raad. Voorts werden Prof. drs. C.A.J. Herkströter RA en dr. E.J. Sosa benoemd als commissaris met ingang van 29 maart 2000. Tot leden van de Auditcommissie werden benoemd de heren Herkströter, tevens voorzitter, Müller en Van Woudenberg. Wegens pensionering trad drs. L.J.A.M. Ligthart per 1 januari 2001 terug als plaatsvervangend voorzitter van de Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen spreekt zijn grote waardering uit voor het vele dat de heer Ligthart gedurende een lange reeks van jaren eerst als lid en later als plaatsvervangend voorzitter van de Raad van Bestuur tot stand heeft gebracht. Drs. C.H. van Dalen, voorheen directeur DSM Polyethylenes, trad per 1 januari 2000 toe tot de Raad van Bestuur en drs. F. Sijbesma, voorheen directeur DSM Food Specialties, per 1 juli 2000. De Raad van Commissarissen is in het verslagjaar zesmaal bijeengekomen waarbij, voorafgaand aan de vergadering met de Raad van Bestuur, overleg in eigen kring plaatsvond. Voorts is in een afzonderlijke bijeenkomst het eigen functioneren, alsmede de samenstelling en het functioneren van de Raad van Bestuur behandeld. De Auditcommissie kwam in het verslagjaar tweemaal bijeen. Deze commissie bereidt de behandeling in de Raad voor van te publiceren financiële cijfers en evalueert het risicoprofiel van de onderneming. De commissie Benoeming en Remuneratie van de Raad, bestaande uit de heren Wijffels, tevens voorzitter, Bodt en Van Woudenberg, kwam in het verslagjaar tweemaal bijeen en heeft uitvoerig aandacht besteed aan en advies uitgebracht over het vervullen van vacatures in de Raad van Commissarissen. Dit beraad heeft geleid tot de eerder vermelde benoemingen. Verder bracht een commissie een advies uit inzake de beloning en pensioenregeling van de leden van de Raad van Bestuur welk advies door de Raad werd overgenomen. De gang van zaken bij het concern werd regelmatig besproken in het overleg tussen de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur. Uitvoerig en indringend werd aandacht besteed aan de concernstrategie. Verder kwamen aan de orde het Investeringen-, Financierings- en Garantieplan 2000, de financiële resultaten en de ontwikkelingen bij diverse bedrijfsonderdelen. Met name bij de bespreking van de concernstrategie werden, naast de richting en de prioriteiten, ook de aan de onderneming verbonden risico’s besproken. De Raad onderschrijft de ambitieuze doelstellingen die voortvloeien uit de ondernemingsstrategie Vision 2005: Focus and Value en zal toezien op de implementatie en realisatie van de strategie. Uitvoerige aandacht werd besteed en goedkeuring verleend aan reorganisatiemaatregelen bij DSM Anti-Infectives in verband met verslechterde marktprijzen voor penicilline. De Raad hechtte verder zijn goedkeuring aan een aantal grote investeringen: de bouw in Geleen van een nieuwe EPDM (rubber) fabriek en een nieuwe melaminefabriek, in combinatie met debottlenecking van één van de ureumfabrieken, een meerderheidsdeelneming in een caprolactam uitbreidingsproject in Nanjing (China), vervanging van de gasturbine en de proceslucht compressor van een van de ammoniakfabrieken in Geleen en capaciteitsuitbreiding en procesoptimalisatie voor tolueen oxidatieproducten in Rotterdam.
De Raad hechtte zijn goedkeuring aan de overname van Catalytica Pharmaceuticals. Ook dit jaar heeft de Raad zich door het management voor een aantal DSM-bedrijfsonderdelen laten voorlichten omtrent de gang van zaken. De Raad hechtte zijn goedkeuring aan de redenominatie van de nominale waarde van de aandelen van gulden naar euro, het afschaffen van K-stukken en de afzonderlijke behandeling in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van de goedkeuring van de jaarrekening en decharge van de leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen. De Raad ging akkoord met de daarbij behorende statutenwijziging. De Raad heeft ingestemd met het vervroegen van de publicatiedatum van het jaarresultaat middels een jaarbericht over de financiële resultaten over 2000 op 7 februari 2001. De Raad heeft een ontmoeting gehad met de ConcernOndernemingsraad (COR), terwijl voorts een delegatie van de Raad aanwezig was bij twee overlegvergaderingen van de COR waarin het jaarverslag van DSM over 1999, de concernstrategie en het Investeringen-, Financierings- en Garantieplan 2000 werden besproken. Met de externe accountant, Ernst & Young Accountants, is de jaarrekening en de financiële rapportage besproken. Het verslag van de Raad van Bestuur en de jaarrekening over 2000 zijn per 12 februari 2001 door de Raad van Bestuur opgemaakt. Conform artikel 30 van de statuten heeft de Raad van Commissarissen de jaarrekening vastgesteld in zijn vergadering van 20 februari 2001. De jaarrekening is door Ernst & Young gecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien. Deze verklaring is te vinden op pagina 80 van dit verslag. De Raad legt de jaarrekening voor aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en stelt voor deze goed te keuren en decharge te verlenen aan de Raad van Bestuur en aan de Raad van Commissarissen. De winstbestemming, waaraan de Raad van Commissarissen zijn goedkeuring heeft gehecht, treft u aan op pagina 80 van dit verslag. Wij zijn verheugd dat DSM het jaar 2000 met een uitstekend resultaat heeft afgesloten en goede vooruitgang heeft geboekt in de uitvoering van de strategie door met name versterking van de activiteiten binnen het cluster Life Science Products, de rendementsverbetering voor het cluster Performance Materials en actieve handhaving van de leiderschapsposities in het cluster Polymers & Industrial Chemicals. De Raad spreekt voor de inspanningen en bereikte resultaten zijn waardering uit jegens de Raad van Bestuur en alle medewerkers van DSM.
Heerlen, 20 februari 2001 DE RAAD VAN COMMISSARISSEN,
H.H.F. Wijffels, voorzitter H. Bodt, plaatsvervangend voorzitter A.J.C.M. Geers C.A.J. Herkströter O. Müller E.J. Sosa J. Stekelenburg C. van Woudenberg
31
Jaarverslag 2000
PERSONALIA RAAD VAN COMMISSARISSEN DRS. H.H.F. WIJFFELS (1942), VOORZITTER
Eerste benoeming: 1987. Einde huidige termijn: 2002. Nationaliteit: Nederlandse. Functie: voorzitter Sociaal Economische Raad (SER); tot 15 maart 1999 voorzitter Hoofddirectie Rabobank Nederland. Commissariaten/nevenfuncties: voorzitter bestuur Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland, voorzitter Stichtingsbestuur Katholieke Universiteit Brabant en lid Raad van Commissarissen Hollandsche Beton Groep N.V. en Sara Lee/DE N.V.
J. STEKELENBURG (1941)
Eerste benoeming: 1998. Einde huidige termijn: 2002. Nationaliteit: Nederlandse. Functie: burgemeester van de gemeente Tilburg. Commissariaten/nevenfuncties: voorzitter Raad van Commissarissen Weekbladpers Groep en lid Raad van Commissarissen ING Groep, KLM N.V., TenneT en De Sluis Groep. MR. C. VAN WOUDENBERG (1948)
Eerste benoeming: 1998. Einde huidige termijn: 2002. Nationaliteit: Nederlandse. Functie: lid Directie KLM. Commissariaten/nevenfuncties: lid Raad van Commissarissen Mercurius Group Wormerveer B.V. en Bloemenveiling Aalsmeer, lid Dagelijks Bestuur Vereniging VNO-NCW, vice-voorzitter Bestuur Stichting Management Studies en voorzitter van de Advisory Board van Deloitte & Touche Human Capital Group.
IR. H. BODT (1938), PLAATSVERVANGEND VOORZITTER
Eerste benoeming: 1996. Einde huidige termijn: 2004. Nationaliteit: Nederlandse. Functie: gepensioneerd; laatste functie: Executive Vice President Philips Electronics N.V. Commissariaten/nevenfuncties: lid Raad van Commissarissen ASM Lithography N.V., Neopost SA en Delft Instruments N.V. PROF. MR. A.J.C.M. GEERS (1945)
Eerste benoeming: 1999. Einde huidige termijn: 2003. Nationaliteit: Nederlandse. Functie: hoogleraar Sociaal Recht aan de Universiteit Maastricht. Commissariaten/nevenfuncties: lid Raad van Commissarissen ENCI N.V., Holding Start BV en Royal Mosa BV PROF. DRS. C.A.J. HERKSTRÖTER RA (1937)
Eerste benoeming: 2000. Einde huidige termijn: 2004. Nationaliteit: Nederlandse. Functie: gepensioneerd; laatste functie: President van de Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij N.V. en Voorzitter van het Comité van Directeuren van de Koninklijke Shell Groep. Commissariaten/nevenfuncties: voorzitter van de Raad van Toezicht van de Erasmus Universiteit, voorzitter van de maatschappelijke Adviesraad van het Tinbergen Instituut, lid van de Raad van Advies van Robert Bosch en KPMG, voorzitter van de Raad van Commissarissen van ING Groep, lid van de Raad van Commissarissen van Billiton en van Hollandsche Beton Groep N.V., voorzitter van de Adviescommissie van het Euronext AmsterdamFondsenregelement, trustee International Accounting Standards Committee (IASC), hoogleraar Internationaal Management aan de Universiteit van Amsterdam. DR. O. MÜLLER (1936)
Eerste benoeming: 1994. Einde huidige termijn: 2001. Nationaliteit: Duitse. Functie: gepensioneerd; laatste functie: lid Raad van Bestuur Unilever N.V. en Unilever PLC. Commissariaten/nevenfuncties: lid van het Präsidium des Aufsichtsrates Unilever Deutschland GmbH. DR. E.J. SOSA (1940)
Eerste benoeming: 2000. Einde huidige termijn: 2004. Nationaliteit: Amerikaanse. Functie: gepensioneerd; laatste functie: President van BP Amoco Chemicals. Commissariaten/nevenfuncties: Lid van de Board of Directors van FMC Corporation.
De leden van de Raad van Commissarissen hielden ultimo jaar 3.042 aandelen DSM N.V. De leden hadden geen optierechten op aandelen DSM in hun bezit. De beloningsgegevens van de Raad van Commissarissen zijn vermeld op pagina 79 van dit verslag.
RAAD VAN BESTUUR MR. P.A.F.W. ELVERDING (1948), VOORZITTER
Functie: sinds juli 1999 voorzitter Raad van Bestuur DSM, sinds oktober 1995 lid Raad van Bestuur. Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: penningmeester Vereniging VNO-NCW, lid Dagelijks Bestuur International Chamber of Commerce (ICC) Nederland, voorzitter Bestuur Stichting Management Studies, lid Raad van Commissarissen N.V. Nederlandse Gasunie en voorzitter College van Gedelegeerd Commissarissen N.V. Nederlandse Gasunie, lid Raad van Commissarissen De Nederlandsche Bank N.V. en lid Raad van Commissarissen N.V. Verenigd Bezit VNU. Tevens lid Raad van Toezicht Universiteit Maastricht en voorzitter Raad van Toezicht Samenwerkende Revalidatiecentra Limburg.
[email protected]
IR. J. ZUIDAM (1948), PLAATSVERVANGEND VOORZITTER
Functie: sinds januari 1998 lid Raad van Bestuur DSM. Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: vice- voorzitter Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), lid College van gedelegeerde Commissionairs N.V. Nederlandse Gasunie en lid College van Gedelegeerd Commissarissen N.V. Nederlandse Gasunie, bestuurslid Nederlands Forum voor Techniek en Wetenschap, lid Programmaadviesraad TNO Industrie, lid Raad van Toezicht van voetbalclub Fortuna Sittard.
[email protected]
IR. J.G. DOPPER (1947)
Functie: sinds juli 1999 lid Raad van Bestuur DSM. Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: lid Raad van Advies organisatieadviesbureau Wagenaar, Hoes & Associés (WHA), lid bestuur Stichting Techniek & Marketing (STEM), lid Algemeen Bestuur Dutch and Japanese Trade Federation (DUJAT), lid Industrieel Advies College Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN).
[email protected]
32
Informatie over het aandeel DSM
www. > DSM.COM
DRS. C.H. VAN DALEN (1952)
Corporate Operational Audit
Functie: sinds januari 2000 lid Raad van Bestuur DSM. Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: lid Steering Committee Dutch Energy Efficiency Benchmarking Covenant namens de Nederlandse chemische industrie, lid Steering Committee Association of Petrochemical Producers in Europe (APPE), voorzitter Raad van Advies Federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK), lid Raad van Commissarissen Stichting Verpakking en Milieu Pact (SVM) (namens kunststofsector), lid Stichting Verantwoord Ondernemen (SVA), lid Board of Advisors AIESEC Nederland, voorzitter Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA).
Energie Beheer Nederland
[email protected]
DRS. F. SIJBESMA (1959)
Functie: sinds juli 2000 lid Raad van Bestuur DSM. Nationaliteit: Nederlandse. Commissariaten/nevenfuncties: vice-voorzitter van EuropaBio Board, bestuurslid van het Wageningen Centre for Food Sciences (WCFS).
[email protected]
De leden van de Raad van Bestuur hielden ultimo jaar 9.194 aandelen DSM N.V. De gegevens met betrekking tot optierechten op aandelen DSM zijn vermeld op pagina 61. De beloningsgegevens van de Raad van Bestuur zijn vermeld op pagina 79.
OVERIGE TOPFUNCTIONARISSEN Secretaris van de Vennootschap
Mr. P.H. Fuchs (1946)
DIRECTEUREN BUSINESS GROUPS DSM Fine Chemicals Dr. H. Numan (1949) Ir. J.G.M.R. Scholz (1947) DSM Anti-Infectives Ir. N.H. Gerardu (1951) DSM Food Specialties R.F. Hartmayer MS ChE (1952) DSM Bakery Ingredients H.C. Jongejan (1952) DSM Elastomers Ir. P.L.A. Hamm (1949) DSM Engineering Plastics Ir. J.H.M. Goessens (1951) DSM Coating Resins Ir. B.P.M. van Schaik (1951) DSM Composite Resins Ir. J.L.J.M. Schneiders (1951) DSM Engineering Plastic Products Ir. B.A. van Kooten (1951) DSM Petrochemicals Ir. F.H.M.A. Noteborn (1944) Drs. J.H. Kruit (1942) DSM Fibre Intermediates Ir. D.J. Venderbos (1941) DSM Melamine H.A.L.M. Dijkman (1948) DSM Agro Ir. J.D.M. Verstegen (1944) DIRECTEUREN CONCERNSTAVEN EN -DIENSTEN Financiën & Economie Drs. A.H.P. Gratama van Andel RA (1946) Juridische Zaken Mr. drs. P. de Haan (1954) Personeel & Organisatie Drs. B.W. van Dijk (1951) Planning & Ontwikkeling Prof. dr. H. Schreuder (1951) Public Relations Drs. M.P.K. Lehmann (1961) Veiligheid, Milieu, Gezondheid & Technologie Ir. C. Bronke (1941) (t/m 31 januari 2001) Ir. J.J. Prooi (1946) (vanaf 1 februari 2001) DSM Research Prof. dr. E.M. Meijer (1951) DSM Limburg, DSM Services F.J.A.M. Pistorius RA (1948) DSM Gist Dr. ir. J.C. Van Suijdam (1950)
Project Partnership Petrochemicals Chief Information Officer
Ir. H. Jacobs (1943) Drs. R.J. Atsma (1946) Mr. J.J. Fransen van de Putte (1943) Ir. J.G. van den Hanenberg (1947)
INFORMATIE OVER HET AANDEEL DSM AANDELEN EN BEURSNOTERINGEN De gewone aandelen DSM N.V. hebben een nominale waarde van c 3,00 en zijn officieel genoteerd op de effectenbeurzen van Amsterdam, Frankfurt en Düsseldorf en op de elektronische schermenbeurs in Zwitserland (SWX). Daarnaast worden de aandelen verhandeld via SEAQ International in Londen (SEAQ # 80421). Opties op gewone aandelen DSM worden verhandeld op de Europese Optiebeurs te Amsterdam. In de Verenigde Staten loopt een sponsored unlisted American Depositary Receipts programma via de Bank of New York (Cusip 23332H 202). Vanaf 2001 zal dit programma door de Citibank NA worden uitgevoerd. 4 ADR’s vertegenwoordigen 1 gewoon aandeel DSM. In het verslagjaar zijn de aandelen in K-vorm afgeschaft en is de nominale waarde van de gewone aandelen gewijzigd van nominaal ƒ6,67 in nominaal c 3,00. In 1996 zijn 22,02 miljoen cumulatief preferente aandelen A geplaatst. De cumprefs A zijn op naam gesteld en niet aan de beurs genoteerd. Deze aandelen worden gehouden door vier Nederlandse institutionele beleggers. De nominale waarde van deze cumprefs A is in het verslagjaar gewijzigd in c 3,00 en deze cumprefs hebben hetzelfde stemrecht als gewone aandelen. Het jaarlijkse dividend bedraagt 6,78% op de uitgifteprijs van c 10,59 per aandeel. In 1999 zijn 37,5 miljoen cumulatief preferente aandelen C geplaatst met een nominale waarde van c 0,03 per aandeel, waardoor deze aandelen een minimaal stemrecht hebben. Deze aandelen worden gehouden door twee Nederlandse institutionele beleggers en zijn niet aan de beurs genoteerd. Het jaarlijkse dividend is voor de jaren tot en met 2004 vastgesteld op 5,82% van de uitgifteprijs, welke c 3,03 per aandeel bedroeg. In de loop van 2000 heeft DSM 3.250.000 gewone aandelen ingekocht ten behoeve van de uitkering van dividend in aandelen en de uitoefening van optierechten. Voorts zijn 1.007.340 gewone aandelen ingetrokken. Het aantal uitstaande gewone aandelen DSM nam in 2000 af met 1.196.100 stuks.
AANDELENSPREIDING In het kader van de (Nederlandse) Wet Melding Zeggenschap zijn er vier meldingen gedaan van belangen van 5% of meer in het totale kapitaal van DSM N.V.: – Commercial Union Assurance PLC/Delta Lloyd (laatste melding: 8,70%) – Aegon N.V. (laatste melding: 6,31%) – ABN AMRO Holding N.V. (laatste melding 5,08%) – Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Boerenleenbank B.A. (laatste melding: 5,08%)
33
Jaarverslag 2000
ONTWIKKELING AANTAL GEWONE AANDELEN DSM geplaatst stand 31 december 1999 mutaties: - uitgifte aandelen i.v.m. stockdividend en managementopties - omzetting converteerbare obligatielening van Gist-brocades - inkoop eigen aandelen - intrekking eigen aandelen
stand 31 december 2000
ingekocht
uitstaand
100.774.799
3.588.837
97.185.962
2.006.734 10.436 -1.857.540
-36.730 3.250.000 -1.857.540
2.043.464 10.436 -3.250.000 -
100.934.429
4.944.567
95.989.862
DIVIDEND PER GEWOON AANDEEL
KOERSONTWIKKELING DSM-AANDEEL
in euro
in euro
3,0 Hoogste koers
40
2,5
31 december
2,0 Laagste koers
30
1,5 1,0 0,5
20
Interimdividend Slotdividend
0
96
97
98
GEOGRAFISCHE SPREIDING 1999
99
10
00
96
97
98
99
00
KOERSONTWIKKELING 1999-2000 45
100
40
80 42% Nederland 60
33% Noord Amerika
35
9% België / Luxemburg 40
8% Verenigd Koninkrijk
30
4% Duitsland 20
2% Zwitserland
DSM
25
AEX
2% Rest Wereld
DJ Euro Chem
20
0
GEOGRAFISCHE SPREIDING 2000
1/99
2/99
3/99
4/99
1/00
2/00
3/00
4/00
KOERSONTWIKKELING EN OMZET 2000
100
15
50
80
12
40
9
30
6
20
3
10
45% Nederland 60
22% Noord Amerika 11% België / Luxemburg
40
8% Verenigd Koninkrijk 4% Duitsland
20
6% Zwitserland
Omzet x c miljoen
4% Rest Wereld 0
Koers in euro's
0
1/00
2/00
3/00
4/00
0
34
Frontiers
35
www. > DSM.COM
thema 2000
Grenzen opzoeken en grenzen doorbreken. Voortdurend zoeken naar steeds betere prestaties. De mensen van DSM zijn er elke dag mee bezig. Kleine en grote doorbraken vergroten welvaart en welzijn, ontsluiten nieuwe markten, nieuwe winstperspectieven. Life Sciences zijn een new frontier die stukje bij beetje in kaart wordt gebracht. Ook op andere werkterreinen weet DSM zijn grenzen te verleggen. Door voortdurend te blijven zoeken naar nieuwe kennis, en vooral naar manieren om die kennis te vertalen in nieuwe commerciële producten. Waar nieuwe ruimten betreden worden, zijn goede richtsnoeren nodig om de juiste route te bepalen. DSM kijkt verder dan technische mogelijkheden en commerciële kansen en risico’s. De veiligheid en gezondheid van medewerkers, maatschappelijke acceptatie en de effecten voor onze sociale en ecologische leefomgeving zijn minstens even belangrijk. Het themakatern van dit jaarverslag bestaat uit een serie ontmoetingen met DSM’ers. Mensen uit de frontlinie van de voortdurende innovatie die het werk van DSM kenmerkt. Mensen die vertellen over de balans tussen wetenschappelijke doorbraken, commercieel succes en andere drijfveren.
FRONTIERS
[email protected]
Groene routes, energie-efficiency, emissie-beperking, product stewardship, veiligheid
PLANET Voldoening in het werk, ontplooiing, veiligheid, gezondheid, inspraak, maatschappelijke omgeving, openheid
PEOPLE PROFIT Huidige en toekomstige winsten, toegevoegde waarde, efficiëntie, kostenminimalisatie, relaties met commerciële partners
“De ontwikkelingen in biotechnologie volgen elkaar in hoog tempo op en worden door de samenleving en de financiële wereld met grote belangstelling gevolgd. Biotechnologie is een belangrijk gebied voor DSM. Wij zijn bijzonder alert op de groeimogelijkheden. Tegelijk zijn wij ons heel goed bewust van de eisen ten aanzien van veiligheid en kwaliteit.”
36
37
www. > DSM.COM www
Frontiers
Jaarverslag 2000
Microorganismen
Kennis
Gegevens Genetische data Relatie tussen data en eigenchappen
NAAM
Bob Hartmayer Toepassingen
Strings
FUNCTIE
Directeur DSM Food Specialties ROL
Inspiratiebron, gezicht van DSM Food Specialties in de markt, coach, teambuilder OPLEIDING
Enzymen
Chemical engineer WERKT BIJ DSM SINDS
1990 KRACHT VAN DSM
Acceptatie
Technologische kennis (R&D) vertalen in een zeer breed productenaanbod, market focus UITDAGING
DSM Food Specialties klaarstomen voor de nieuwe wedstrijd. Die wedstrijd vraagt om een combinatie van talenten - het vermogen om genetische kennis snel te vertalen in nieuwe applications en tegelijk een scherp gevoel voor de acceptatie in de markt.
ONDERWEG MET EEN NIEUWE LANDKAART PLANET
R&D
In juli 2000 verruilde de Amerikaan Robert F. (Bob) Hartmayer DSM Engineering Plastics USA voor de business group DSM Food Specialties. Hij wist dat zijn nieuwe werkgebied dynamisch was, maar dat de ontwikkelingen zo hard gingen had hij niet gedacht. “De kennis die we nu verzamelen over micro-organismen opent een nieuwe wereld aan mogelijkheden. Het is fascinerend.”
Klanten
MIJN POSITIE
De eerste paar maanden moest Hartmayer zijn tijd verdelen over twee banen. Regelmatig reisde hij van zijn nieuwe standplaats Delft naar Indiana (USA). Nu de opvolging is geregeld, kan Hartmayer zich fulltime verdiepen in de wereld van smaakstoffen, zuivelingrediënten en wijngisten.
Voorlichting vs. draagvlak
PEOPLE
VERSNIPPERD “Ik zit nog midden in mijn learning curve. DSM Food Specialties levert 3.500 verschillende productformuleringen aan 15.000 klanten.” Hij realiseert zich dat voeding een belangrijk en gevoelig product is dat ook veel emotie kan oproepen. “Mensen willen weten wat in hun voedsel zit. Smaken verschillen hier sterk, en ook de regulering op het gebied van voeding ligt in elk land weer anders. De markt is nog steeds versnipperd, vooral in Europa. De Amerikaanse voedingsmarkt is groter maar een stuk homogener.”
PROFIT Patenten
Wetgeving
Markt
Ethiek
Investeringsbeslissingen
REVOLUTIE “We zitten hier in het hart van de life sciences. DSM, en voorheen Gist-brocades, maakt al jarenlang gebruik van biotechnologie. We gebruiken onder andere micro-organismen om ingrediënten zoals enzymen en gisten voor voeding te maken. Deze ingrediënten geven voeding de gewenste eigenschappen, zoals smaak, structuur of voedingswaarde. De komst van genomics is echt een doorbraak in deze business. We krijgen nu de genetische codes van de organismen in handen, en kunnen relaties gaan leggen tussen die codes en hun functie. We leren zo steeds meer over de ingrediënten die we kunnen maken. Hiermee kunnen we inspelen op de wensen van de voedingsmiddelenproducenten en de consumenten.” PATENT “Biotechnologie gaat heel veel betekenen voor de markt voor voedingsingrediënten. Op basis van genetische data kunnen we straks goedkoper en sneller produceren. Nog spannender is dat we op zoek kunnen gaan naar producten, bijvoorbeeld enzymen, met heel andere combinaties van eigenschappen. En daarmee naar heel nieuwe toepassingen en producten. In 2001 denken we het eerste micro-organisme volledig genetisch in kaart te hebben. Als dat is gelukt, begint de race waar het werkelijk om gaat: het ontwikkelen van nieuwe producten waar de consument behoefte aan heeft.” VERTROUWEN “Bij dit alles moeten we ons ook goed blijven realiseren dat de combinatie van voeding en biotechnologie erg gevoelig ligt. Biotechnologie is voor veel mensen nog onbekend, en dat kan gevoelens van angst veroorzaken. Het is onze verantwoordelijkheid om het vertrouwen van de consument te behouden, door informatie te leveren, door samen te werken met overheden, universiteiten, klanten en regulerende instanties, en door te leven naar ons eigen policy statement op het gebied van biotechnologie. We willen geen producten maken die onze klanten niet kunnen verkopen.”
WINNEN “De genetische gegevens over de micro-organismen waar we mee werken, zijn niet meer dan een landkaart van een voorheen onbetreden gebied. Werkelijk een new frontier. De risico’s om dit gebied te betreden zijn hoog, wat bijvoorbeeld als we investeren in producten die de maatschappij niet accepteert? Maar de groeimogelijkheden zijn dat ook. Waar het om gaat is dat we op volle kracht verder werken aan de nieuwe technologie, zonder onze huidige business uit het oog te verliezen. We gaan er dus voor, maar wel met een goed gevoel voor wat er leeft in de maatschappij.”
6491_NEA
38
DSM N.V.
10-05-2001
09:25
Pagina 38
41
www. > DSM/FINANCIELE-RESULTATEN.COM www
www. > DSM.COM
BOB HARTMAYER
KEIGO HIRAKATA “De genetische gegevens over de micro-organismen waar we mee werken, zijn een landkaart van een voorheen nog onbetreden gebied.”
“Door Solufill te gebruiken bij de productie kunnen we condensatoren nog kleiner maken. Precies wat de Japanse electronica-industrie nodig heeft.”
HANS VAN NISTELROOIJ “Stukje bij beetje wisten we de productiesnelheid van het organisme op te voeren. Dat was een proces van volhouden, even vastzitten en weer doorgaan.”
Jaarverslag 2000
ELLEN DE BRABANDER “Research en Development is geen wereld op zich meer, het is verweven met alles wat DSM doet.”
GER WAGEMANS “We moeten het gesprek aangaan met onze buitenwereld. Ze laten meepraten over belangrijke investeringen. Dat is geen utopie, het gebeurt al.”
42
Frontiers
43
www. www >DSM.COM www. > DSM.COM
Jaarverslag 2000
PLANET
SMALL IS BEAUTIFUL
MIJN POSITIE NAAM
Keigo Hirakata FUNCTIE
PEOPLE
Manager Technical Marketing DSM Teijin Solutech Ltd. ROL
PROFIT
Verbindende schakel tussen Japanse klanten en de ontwikkelaars en de productie-organisatie van DSM Solutech OPLEIDING
Technisch ingenieur (keramiek), daarna marketing WERKT BIJ DSM SINDS
1998 KRACHT VAN DSM
Altijd state of the art technologie UITDAGING
In 2001 met DSM Solutech en DSM Teijin Solutech veel Solufill verkopen in Japan en twee nieuwe Solufill-producten ontwikkelen
KLEINER, DUNNER “De behoefte aan steeds meer compacte en kleinere elektronica is in Japan enorm. Mobiele telefoons, personal computers, audioapparatuur, alles moet steeds functioneler en steeds kleiner. Dus zijn alle elektronicaconcerns steeds bezig hun componenten te verkleinen en tegelijkertijd de functionaliteit te verbeteren. Condensatoren, elementen die een stabiele stroomvoorziening moeten garanderen, spelen een belangrijke rol in elektronische circuits. Met de huidige productietechnologie voor keramische condensatoren is de grens van de miniaturisering wel zo’n beetje bereikt.” “Solufill is een laagje polymeer dat condensatorproducenten gebruiken bij de productie van condensatoren. Ze brengen elektroden aan op zeer dunne laagjes Solufill, die vervolgens op elkaar gestapeld worden. Het polymeer-bindmiddel verdwijnt door uitbranden, waarna uiteindelijk een condensator overblijft van keramische lagen afgewisseld met elektrode-lagen. De component die zo ontstaat heeft dunne lagen en gaat langer mee dan condensatoren die op de traditionele manier zijn geproduceerd. En we staan nog maar aan het begin. We werken nu al aan een Solufill die zo’n 40% dunnere laagdikte oplevert.”
INSPECTIE “Ik kom vaak in Nederland. Deze keer begeleid ik een delegatie van een belangrijke Japanse klant die een bezoek brengt aan Keigo Hirakata kan zich zijn eerste kennismaking met Solufill ® nog goed herinneren. Het was een paar jaar geleden, tijdens een presentatie van DSM over deze nieuwe technologie voor de productie van condensatoren. De Japanner was onder de indruk. “Dit is precies wat de Japanse elektronica-industrie nodig heeft.” In 1998 stapte Hirakata over naar DSM Teijin Solutech Ltd. (DTSL), een joint venture van DSM Solutech en het Japanse Teijin. Als manager technical marketing bij DTSL legt hij verbindingen tussen de ontwikkelaars en de productie-organisatie van DSM Solutech enerzijds en Japanse klanten anderzijds. Japan is momenteel de belangrijkste afzetmarkt voor Solufill.
de productielocaties van DSM Solutech in Geleen en Heerlen. Japanse elektronicabedrijven hebben een traditie om alles in eigen huis te doen, van research en ontwikkeling, productie tot en met marketing en verkoop. Nu heeft een van de grootste elektronicaconcerns in Japan besloten zo’n belangrijk onderdeel van zijn productieproces aan ons uit te besteden. Dat is best bijzonder. Samen met ons heeft de klant in de afgelopen jaren veel tijd en menskracht geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling van het product. Zo zijn zij er zeker van dat wij ze de Solufill-producten leveren met precies de juiste eigenschappen.”
BLIJVEN INNOVEREN De patenten voor de huidige Solufill-technologie lopen nog zo’n 13 jaar door. Toch moet DSM Solutech blijven innoveren, vindt Hirakata. “De levenscyclus van nieuwe producten is circa 3 jaar, in de toekomst misschien wel korter. We moeten dus voortdurend met iets nieuws en beters komen, en investeringen moeten in die tijd ook terugverdiend kunnen worden. Ook daarom is het beter om nauw samen te werken met onze klanten. We hebben meer zicht op onze afzet en onze time to market is korter. We staan er wel op dat we onze innovaties ook aan andere klanten kunnen verkopen. Aan exclusieve contracten doen we niet.”
SOLUPOR DSM Solutech levert naast Solufill nog een tweede product: Solupor®. Ook voor dit product ziet Hirakata een grote toekomst. “Solupor is in vergelijking met Solufill een nog poreuzer materiaal, dat alleen bestaat uit een sterk polymeer en voor 80 tot 90% uit lucht. Die folies vinden toepassing in bijvoorbeeld batterijen en brandstofcellen. Samen met een grote buitenlandse onderneming zijn we hard bezig om brandstofcellen met behulp van Solupor-membranen te verkleinen, te verbeteren en goedkoper te maken. Als het zo doorgaat komen over een paar jaar de eerste betaalbare auto’s op de markt die worden aangedreven via brandstofcellen. En dat door een dun maar zeer sterk laagje polymeer.”
vakmanschap 44
45
www. > DSM.COM
Frontiers
Jaarverslag 2000
kwaliteit voortschrijdend inzicht
METABOLIC ENGINEERING BREEKT DOOR PLANET MIJN POSITIE
3 durf/vertrouwen
PEOPLE
NAAM
Hans van Nistelrooij voorspellen
productiesnelheid Good Manufacturing Practises vergunningen
FUNCTIE
PROFIT
Directeur R&D en Technologie, DSM Anti-Infectives ROL
vastbijten expansie
Innovator OPLEIDING
“Harde” procestechnoloog WERKT BIJ DSM SINDS
1984 (voorheen Gist-brocades) KRACHT VAN DSM
DSM heeft de ruimte, de middelen en ook de durf om een nieuwe technologie te vertalen in een succesvolle innovatie. UITDAGING
investeren
De integrale business strategie van DSM Anti-Infectives zo vormgeven dat onze unieke technologische competenties daarin tot hun volle recht komen.
2 De spanning stijgt op het DSM-terrein in Delft. Na vijf jaren van intensief onderzoek- en ontwikkelingswerk is de ZOR-f fabriek productieklaar. Van Nistelrooij, directeur R&D en Technologie van DSM Anti-Infectives: "Het is een echte doorbraaktechnologie. We tillen de traditionele afweging tussen winst en milieu naar een ander niveau." formules / octrooi
In maart 2001 rolt het eerste echte product van de band. ZOR-f wordt de eerste fabriek ter wereld die op grote schaal basismaterialen voor antibiotica (het 7-ADCA-molecuul, ook wel ‘ZOR’) produceert door fermentatie van het penicilline-organisme. Door het enzym Expandase hierin tot expressie te laten komen, wordt een serie chemische processtappen overbodig. fermentatie suiker antibiotica
Expandase
ZOR-f
SPANNINGSVELD “Milieu en winst staan in onze branche traditioneel op gespannen voet met elkaar. We bedrijven chemie, en dat blijft in zekere zin belastend voor het milieu. Het ZOR-f project breekt uit dit spanningsveld. Door het grootschalig toepassen van metabolic pathway engineering winnen we vier à vijf processtappen. Bovendien hebben we allerlei chemische hulpstoffen niet meer nodig en neemt onze uitstoot van CO2 en productie van afvalstoffen drastisch af. We realiseren dus niet alleen een gezonde marge, maar we boeken ook een flinke milieuwinst. Door permanente innovaties blijven antibiotica bovendien binnen het bereik van een groter deel van de wereldbevolking.” SLIMMER “Het begon allemaal in het begin van de jaren negentig, toen we de uitvinding spotten in de wetenschappelijke literatuur. Het leek ons een veel slimmere manier om te produceren dan de chemische weg. Gelukkig voor ons had de toenmalige octrooihouder niet de vaardigheden om de uitvinding op te schalen naar productieniveau. Wij hebben die kwaliteiten wel. We zijn wereldwijd marktleider, we hebben kennis van genetica, fermentatie en van productisolatie, en we beheersen de regels van de chemie. Een zeldzame combinatie. In 1995 besloten we de octrooirechten op te kopen.” VOLHOUDEN “Toen begon het pas: we moesten de vinding rijp gaan maken voor grootschalige productie. Allereerst moesten onze
zesring
7 ADCA
shortcut organisch materiaal
1
producten voldoen aan de hoogste kwaliteitsnormen. Als onze technologie niet een stabiel en hoogwaardig product zou opleveren wilden we er niet in investeren. Ook moest de productiviteit van het micro-organisme voorspelbaar en hoog genoeg zijn om voldoende marge te kunnen maken. Stukje bij beetje heeft het researchteam de genetische tools weten te verbeteren en de productiesnelheid van het organisme opgevoerd. Dat was geen proces van doorbraken, maar meer van stug volhouden, van voortschrijdende inzichten, een tijdje vastzitten en dan weer doorgaan.”
TEGENNATUURLIJK “Terwijl de researchers hard werkten om de procestechnologie te verbeteren, moesten we vergunningverleners, klanten en ook de Amerikaanse Food and Drug Administration weten te winnen voor ons nieuwe product. En tegelijk sleutelden we aan de marktprognoses die uiteindelijk het fundament zouden vormen voor de investeringsaanvraag. De climax kwam toen we onze business case moesten indienen voor de investeringsbeslissing. We moesten het researchteam vragen om een productiviteitsprognose af te geven terwijl die productiviteit nog lang niet in de praktijk bewezen was. Voor een wetenschapper is dat iets tegennatuurlijks: die levert liever bewijzen dan voorspellingen. Toch hebben we dat gedaan en heeft de Raad van Bestuur het vertrouwen gehad om het investeringsplan te honoreren.”
LOSLATEN “Volgens de planning bereikt ZOR-f in december 2001 de capaciteit die vergelijkbaar is met de huidige chemische capaciteit. groen produceren
Het is nu aan het management van de ZOR-f fabriek om onze business case waar te gaan maken. Ons werk zit erop. Toch zal het me voorlopig nog niet lukken om dit project echt los te laten. Dat kan ik pas als over een jaar blijkt dat we in onze winstprognoses toch wat te bescheiden zijn geweest.”
46
www. > DSM.COM www
Frontiers
Commerciële producten
47
Moet beter
Jaarverslag 2000
HET RESULTAAT TELT
Marketeers Doelen scherp
PLANET
Klanten
MIJN POSITIE NAAM
Fine Chemicals
Ellen de Brabander
PEOPLE
FUNCTIE
~
Nieuwe wereld
Directeur Research & Development DSM Fine Chemicals ROL
PROFIT
Ideale omstandigheden scheppen voor effectief onderzoek
Verhuizen
De Brabander kreeg in september 2000 de medaille van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV) voor onder meer haar onderzoek naar dendrimeren. In het kantoor van De Brabander staat een glazen miniatuur van een dendrimeer. Het ziet eruit als een bonzai-boompje.
OPLEIDING
Geleen
Chemicus (fine chemicals) WERKT BIJ DSM SINDS
1991 KRACHT VAN DSM
Grote ontwikkelingsmogelijkheden voor medewerkers
Schoner
Uit het lab
Graven in een molecuul
UITDAGING
Bij DSM Fine Chemicals van acht laboratoria, verspreid over de hele wereld, één goed draaiend laboratorium maken. Er zo voor zorgen dat alle succesvolle R&D-projecten een commercieel vervolg krijgen.
Onderzoeker of manager Verandering
Klimaat voor onderzoekers Rond Laboratorium
Goedkoper
Glanzender, sterker
RODODENDRON “Dendrimeren ontstaan door moleculen op een andere manier met elkaar te verbinden. Bij polymeren rijgen we de bouwstenen achter elkaar, zodat er een soort ketting ontstaat. Dendrimeren vertakken zich in alle richtingen, als een soort rododendron. De moleculen hebben bovendien kleine holten, waarin je andere stoffen kan verpakken. Dat kunnen kleurstoffen zijn, of medicijnen. Verder kennen dendrimeren vele zogenoemde eindgroepen, waarmee het mogelijk is allerlei eigenschappen op maat in te stellen. Ons onderzoek kreeg aandacht van chemici van over de hele wereld. Iedereen wilde weleens zo’n dendrimeer zien en testen. Natuurlijk vanwege de mogelijke toepassingen, maar ook omdat het zulke mooie, zuivere verbindingen zijn.”
Rembrandt
... 7,5 jaar
De loopbaan van Ellen de Brabander is opmerkelijk. Van vooraanstaand, en onlangs bekroond, wetenschapper bij DSM Research in Geleen ontwikkelde ze zich in korte tijd tot een bevlogen manager van onderzoekers. Tot eind 2000 was De Brabander directeur Research & Development DSM Coating Resins in Zwolle. Sinds 1 januari 2001 mag ze haar visie uitdragen als R&D-directeur van DSM Fine Chemicals. “Research maakt binnen DSM grote veranderingen door. Effectiviteit en snelheid worden het criterium. Mooi onderzoek doen is niet meer genoeg.”
Weten Wereldwijde aandacht
Witte jassen
VOLDOENING “Wat begon als een zuiver wetenschappelijk onderzoek, met een klein team van louter chemici, ontwikkelde zich tot een echt
Noodzaak en creativiteit
UV Bekroning Graven in een molecuul
New Business-project. De focus veranderde naar de vraag hoe we niet milligrammen maar kilo’s dendrimeren konden gaan produceren, en wat we ermee op de markt zouden kunnen. Het team werd groter, er kwamen bijvoorbeeld ook marketeers bij die weer vanuit een heel andere invalshoek naar het project keken. Die combinatie van disciplines die ervoor zorgden dat er met ons wetenschappelijke werk ook echt wat gedaan zou worden, sprak me meteen aan. Het geeft toch extra voldoening als je uitvindingen niet in het laboratorium blijven hangen.”
HARSEN “Bij DSM Coating Resins heb ik die gedachte doorgezet. Een inhoudelijk andere wereld, maar het principe is hetzelfde. We doen geen onderzoek als doel op zich, maar om uiteindelijk betere producten te leveren. Vanuit de markt is een grote vraag naar harsen met betere eigenschappen. Nu moeten auto’s in de productiefase nog zo’n vijf keer gelakt worden - stel je voor dat dat straks nog maar drie of zelfs één keer zou hoeven. Of dat bruggen of schepen nog maar eens in de tien jaar opnieuw behandeld zou moeten worden in plaats van eens in de twee jaar. Bovendien is er een roep om verven milieuvriendelijker te maken. Poedercoatings waar wij de poederharsen voor leveren zijn dat, vooral omdat daar geen oplosmiddel meer aan te pas komt.”
Doorbraak
Rododendron
AMBACHTELIJK “Er is nog zoveel onderzoek te doen. Verven bestaan uit vele ingrediënten en moeten aan veel eisen voldoen - denk maar aan glans, hechting, gladheid, etcetera. Het was tot nu toe effectiever om naar betere harsen en verven op zoek te gaan via trial and error. Een meer ambachtelijke dan wetenschappelijke werkwijze dus. Daarmee hebben we aardig wat terrein gewonnen, maar het houdt ergens op. Voor radicale verbeteringen is fundamentele kennis nodig. Zo’n verbetering is bijvoorbeeld onze uitvinding van een poederhars die niet uithardt door verhitting maar door UV-stralen. Daardoor wordt poederhars ook bruikbaar voor hittegevoelige oppervlakken zoals hout en plastic.” MOOI ONDERZOEK “R&D is geen wereld op zich meer, maar is verweven met alles wat DSM doet. Daarom lopen ook marketeers rond in de laboratoria, ze zitten bij ons letterlijk op dezelfde gang als onze onderzoekers. We doen ook veel projecten samen met klanten of cosuppliers. Ik vind dat een goede ontwikkeling. Bij ons geldt een gouden regel: onderzoek moet leiden tot een duidelijke verbetering van producteigenschappen, een kostenverlaging en/of betere milieuprestaties. Winst op één van deze aspecten mag niet ten koste gaan van een mindere score op een ander aspect. Projecten die hieraan niet voldoen, vallen af. Hoe mooi ook het onderzoek.”
48
Frontiers
www. > DSM.COM www
49
Jaarverslag 2000
PLANET MIJN POSITIE
PEOPLE
menselijk contact
PROFIT NAAM
aan het hek
Ger Wagemans FUNCTIE
Directeur Arbeidsomstandigheden en Omgeving DSM Limburg OPLEIDING
Sociaal jurist buurthuizen
ROL
Bemiddelaar, wegbereider WERKT BIJ DSM SINDS
1976 KRACHT VAN DSM
onderhandelaar
We zijn groot, maar niet bureaucratisch. De lijnen zijn kort, iedereen is enorm resultaatgericht. Daarom presteren we zo goed in een moeilijke markt. UITDAGING
EEN GOEDE BUUR
DSM Limburg verder ontwikkelen tot een communicatieve en transparante organisatie.
wegbereider
Regelmatig treedt Ger Wagemans op in Geleen en omgeving. Samen met andere DSM’ers geeft hij informatie aan omwonenden van de productielocatie van DSM in Geleen. Maar belangrijker, hij verneemt hoe de mensen DSM als buurman beleven. “Je moet naar de mensen toe, in gesprek raken. Niet alleen om klachten te noteren, maar ook om te kijken wat er achter die klachten zit. Hun perceptie is onze realiteit, niet hoe wij over onszelf denken.” nooit tevreden
Wagemans werkt op de grens tussen de binnenwereld en de buitenwereld van DSM Geleen, de grootste productielocatie van DSM. Binnen de hekken is hij verantwoordelijk voor veiligheid en gezondheid van de mensen op en rond de site en voor het terugdringen van de milieubelasting. Erbuiten onder meer voor de communicatie met belangengroepen, omwonenden, vergunningverleners en andere overheden. Elke dag weer merkt hij hoe beide werelden van DSM in elkaar overlopen. openheid, eerlijkheid, transparantie
bijzondere voorvallen
op gelijke voet, overleggen
buurman
flessenhals
LICENSE TO OPERATE “DSM zegt niet: we staan hier met onze fabrieken en een knappe jongen die ons hier wegkrijgt, want zo werkt dat niet. Onze buren verschaffen ons onze license to operate. We zijn bijvoorbeeld bezig met grote investeringsplannen op de locatie Geleen, terwijl de overheid bezig is met het bestemmingsplan Graetheide. Belangengroepen of burgers kunnen de vergunningenprocedures flink ophouden als ze de boel niet vertrouwen. Daardoor duurt het langer voordat die investeringen wat gaan opleveren. Maar is er meer dan het financiële belang, zoals in elke relatie. Ik vind dat een omvangrijke locatie van chemische industrie waar ook ter wereld de maatschappelijke plicht heeft om volstrekt open en eerlijk te communiceren met haar omgeving. Zo ga je gewoon met elkaar om.” CONCESSIES “Informatievoorziening moet niet incident-gedreven zijn. DSM moet nog opener worden. Daarom heeft DSM Limburg sinds september 2000 een eigen website (www.dsm-limburg.nl) waar de bezoeker naast informatie over bijzondere voorvallen ook veel informatie krijgt over wat er allemaal gebeurt op locatie Geleen. Maar dat is niet genoeg. We moeten het gesprek aangaan met onze buitenwereld. Ze laten meepraten over belangrijke investeringen. Dat is geen utopie, het gebeurt al. Wij hebben onze plannen voor de bodemsanering van de productielocatie DSM Geleen doorgesproken met alle betrokkenen, waaronder de milieubeweging. Ons voorstel is vervolgens zonder één enkel bezwaarschrift geaccepteerd. We hebben het opengaan van de veiligheidskleppen op de polyetheenfabrieken kunnen beperken en daarmee de overlast voor omwonenden teruggedrongen. We kunnen niet alle wensen inwilligen, maar binnen de kaders van een bedrijfseconomisch gezonde bedrijfsvoering is er ruimte om aan externe partijen tegemoet te komen.” NIET TE GROOT “Ik kom veel in zaaltjes waar ik presentaties geef over ontwikkelingen bij DSM in Limburg. Daar moeten we ons niet te groot voor voelen. We moeten aan den lijve ondervinden hoe DSM leeft in onze gemeenschap. Op dat soort bijeenkomsten ontmoeten we veel kritische mensen, maar dat is niet erg. Dat zijn mensen met een mening over DSM, en die willen we horen. De signalen die ik op die avonden ontvang, neem ik weer mee terug. Die zijn voor ons dan weer een impuls om te bezien of we hier iets aan kunnen doen. En dat melden we weer terug.” EEN IDEALE WERELD Van nature is Wagemans niet snel tevreden. Als directeur Veiligheid, Gezondheid en Milieu streeft hij naar een wereld waarin geen ongevallen plaatsvinden, de milieuverontreiniging nihil is en de klachtentelefoon zwijgt. “Dat ideaal zal wel nooit worden bereikt, maar het is wel mijn functie om dit doel voor ogen te houden. Samen met de fabrieken op de locatie Geleen zijn we daarom elke dag bezig om onze prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu naar een hoger plan te tillen. We scherpen onze normen en procedures voortdurend aan en ontwikkelen best practices waar andere productielocaties van kunnen profiteren. DSM moet een gezonde en schone werkgever en een goede buurman zijn, waar ook ter wereld.”
6491_NEC
52
10-05-2001
Jaarrekening 2000
09:15
Pagina 2
www. > DSM.COM
GRONDSLAGEN VOOR CONSOLIDATIE, WAARDERING EN RESULTAATBEPALING
CONSOLIDATIE
de gemiddelde wisselkoersen van de verslag-
In de geconsolideerde jaarrekening worden de
periode. De koersverschillen die voortvloeien uit
financiële gegevens opgenomen van DSM N.V.
de omrekening van het in deze ondernemingen
en van groepsmaatschappijen waarin DSM meer
geïnvesteerd vermogen worden ten gunste of
dan de helft van het stemgerechtigde kapitaal
ten laste van de Overige reserves verantwoord.
houdt of waarin DSM op grond van aanvullende
Dit laatste geldt ook voor de koersverschillen
regelingen beschikt over de beslissende zeggen-
op leningen in vreemde valuta voor zover deze
schap ter zake van het bestuur en het financiële
leningen het valutarisico op buitenlandse groeps-
beleid. De activa, passiva en de resultaten
maatschappijen dekken.
van deze ondernemingen worden voor 100% in de consolidatie opgenomen. Het belang van
De posities die voortvloeien uit valutaswaps
derden in het groepsvermogen en in het groeps-
worden in de balans opgenomen en gesaldeerd
resultaat wordt afzonderlijk vermeld.
met de betreffende balanspost. Obligo’s uit
Daarnaast worden de financiële gegevens van
hoofde van valutatermijncontracten worden in de
voor DSM belangrijke 50%-deelnemingen,
balans opgenomen als overlopende activa of
waarin DSM gezamenlijk met derden de beslis-
passiva. De koersverschillen die ontstaan bij de
sende invloed ten aanzien van het beleid
omrekening van valutaswaps en valutatermijn-
uitoefent, in de geconsolideerde jaarrekening
contracten tegen de contante koers per
opgenomen volgens de methode van de
balansdatum worden in het resultaat verantwoord
proportionele consolidatie. Als voor DSM belang-
als financiële baten en lasten of als overige
rijke 50%-deelnemingen worden aangemerkt die
bedrijfskosten, conform de verantwoording van
deelnemingen in ondernemingen die zich direct
de koersverschillen op de onderliggende
bezig houden met de kernactiviteiten en die van
balansposten.
voldoende omvang zijn. Ondernemingen met een branchevreemd karakter worden niet gecon-
IMMATERIËLE VASTE ACTIVA
solideerd.
Betaalde goodwill wordt vanaf 2000 geactiveerd en over de verwachte levensduur, met een maxi-
De resultaten van overgenomen ondernemingen
mum van 20 jaar, afgeschreven. De tot en met
worden in de geconsolideerde winst- en
1999 betaalde goodwill is rechtstreeks ten laste
verliesrekening verantwoord vanaf het tijdstip van
van het eigen vermogen gebracht.
opneming in het concern. De resultaten van verkochte ondernemingen worden verantwoord
De overige immateriële vaste activa worden
tot het moment van verkoop.
gewaardeerd tegen de aanschaffingswaarde onder aftrek van de over deze waarde op lineaire
De lijst met gegevens betreffende de kapitaal-
basis berekende afschrijvingen. Licenties en
belangen, zoals bedoeld in artikel 379 en 414,
octrooien worden in 4 jaar afgeschreven en voor-
boek 2 BW, is gedeponeerd bij het Handels-
bereidings- en aanloopkosten in 6 jaar. De onder
register te Heerlen.
dit hoofd opgenomen voorbereidings- en aanloopkosten hebben uitsluitend betrekking op
OMREKENING BUITENLANDSE VALUTA’S
grote investeringsprojecten.
Commerciële transacties luidende in vreemde
MATERIËLE VASTE ACTIVA
valuta worden in de administratie van de lokale
De materiële vaste activa worden gewaardeerd
ondernemingen opgenomen tegen de geldende
tegen de aanschaffingswaarde verminderd
dagkoersen of termijnkoersen, indien in samen-
met de over deze waarde op lineaire basis
hang met deze commerciële transacties termijn-
berekende afschrijvingen, of tegen de bedrijfs-
contracten zijn afgesloten.
waarde indien deze duurzaam lager is. In het algemeen worden kantoorpanden afgeschreven
Balansposten in vreemde valuta worden omge-
in 30 jaar, bedrijfsgebouwen in 20 jaar,
rekend tegen de contante koers per balans-
machines en installaties in 10 jaar. Bij grote
datum of tegen de oorspronkelijke termijnkoers,
projecten wordt interest tijdens de bouw-
indien het koersrisico met betrekking tot de
periode geactiveerd.
desbetreffende vorderingen en schulden door middel van termijntransacties is ingedekt.
FINANCIËLE VASTE ACTIVA
Koersverschillen worden ten gunste of ten laste
De geconsolideerde deelnemingen worden
van het resultaat gebracht.
gewaardeerd volgens de DSM concerngrondslagen.
De activa en passiva van buitenlandse deelnemingen worden omgerekend tegen de
De niet-geconsolideerde deelnemingen worden
contante koers per balansdatum, terwijl de posten
gewaardeerd op het DSM-aandeel in het
van de winst- en verliesrekening van buiten-
eigen vermogen van de betreffende onder-
landse deelnemingen worden omgerekend tegen
nemingen, in principe bepaald volgens de
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 3
53
Jaarrekening 2000
DSM-concerngrondslagen. De resultaatbepaling
SCHULDEN
geschiedt eveneens op deze basis.
De schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde. De binnen een jaar vervallende
RESULTAAT NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN
De vorderingen op lange termijn worden op-
aflossingsverplichtingen op langlopende schulden
Het onder deze post begrepen aandeel in het
genomen voor de nominale waarde, waar nodig
worden opgenomen onder Kortlopende
resultaat van niet-geconsolideerde deelnemingen
onder aftrek van een waardecorrectie.
schulden.
wordt bepaald op een met het belang van
De overige effecten worden gewaardeerd tegen
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
gedurende het verslagjaar, na aftrek van de
verkrijgingsprijs of lagere bedrijfswaarde c.q.
Bedrijfsopbrengsten worden verantwoord op
daarop betrekking hebbende belastingen.
beurswaarde.
het moment van de levering van de goederen
DSM overeenkomend deel van de resultaten
en diensten.
VOORRADEN De voorraden grond- en hulpstoffen worden
BEDRIJFSLASTEN
gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs; dit is de
De kosten worden bepaald op historische basis.
historische inkoopprijs verhoogd met bijkomende
Bij de bepaling van de kosten van grond-
kosten. Indien de prijs op de inkoopmarkt op
en hulpstoffen wordt in het algemeen de
balansdatum, dan wel tijdens de verbruiks-
FIFO-methode gebruikt. Leveringen binnen het
periode van de aanwezige voorraad, lager is dan
concern worden tegen marktconforme prijzen
de verkrijgingsprijs, wordt tegen deze lagere
verrekend.
marktwaarde verhoogd met bijkomende kosten gewaardeerd. Zo nodig wordt een correctie in
Research- en ontwikkelingskosten worden ten
verband met incourantheid op de waardering
laste van het resultaat gebracht in de periode
toegepast.
waarin deze kosten worden gemaakt.
De voorraden onderhanden werk en gereed pro-
Investeringssubsidies worden naar rato van de
duct worden gewaardeerd tegen de vervaar-
afschrijvingsduur van de activa ten gunste van
digingsprijs, waar nodig onder aftrek van een
het bedrijfsresultaat (Overige bedrijfskosten)
correctie in verband met incourantheid.
verantwoord. De in komende jaren nog ten gunste
Eigen opslagkosten, verkoopkosten en interest
van het bedrijfsresultaat te brengen premies
worden bij de bepaling van de vervaardigingsprijs
worden op de Egalisatierekening investerings-
buiten beschouwing gelaten. Indien de prijs op
premies verantwoord.
de verkoopmarkt per balansdatum, dan wel tijdens de periode waarin de aanwezige voorraad
FINANCIËLE BATEN EN LASTEN
zal worden verkocht, lager is dan de vervaar-
Agio of disagio op leningen wordt – gespreid over
digingsprijs wordt tegen de netto-opbrengstprijs
de looptijd van de betreffende leningen – als
gewaardeerd. Producten waarvan ten gevolge
correctie op de rentelasten verantwoord.
van het optreden van gemeenschappelijke kosten
Renteontvangsten en -betalingen uit hoofde van
geen vervaardigingsprijs kan worden bepaald,
renteswaps worden beschouwd als een correctie
worden gewaardeerd tegen de netto-opbrengst-
op de rentelasten.
prijs onder aftrek van een marge.
BELASTINGEN OP HET RESULTAAT Bij de voorraadwaardering worden niet-gereali-
In deze post worden, naast de over het verslag-
seerde intercompanyresultaten geëlimineerd.
jaar direct verschuldigde of te vorderen belastingen, tevens de latente belastingvorderingen
VORDERINGEN
en -verplichtingen begrepen.
De vorderingen worden opgenomen tegen
De berekening van de latente belastingvorderingen
nominale waarde onder aftrek van een waarde-
en -verplichtingen geschiedt tegen de op het
correctie in verband met dubieuze vorderingen.
einde van het verslagjaar geldende belasting-
Het binnen een jaar te ontvangen gedeelte van
tarieven, of volgens de in komende jaren
de tot de financiële vaste activa behorende
geldende tarieven, voorzover reeds bij wet
vorderingen wordt onder dit hoofd opgenomen.
vastgesteld.
LIQUIDE MIDDELEN
Latente belastingverplichtingen inzake bronheffing
De liquide middelen worden gewaardeerd tegen
worden alleen opgenomen indien en voorzover
nominale waarde.
het voornemen bestaat om de door groepsmaatschappijen behaalde winst in de nabije toekomst
VOORZIENINGEN
als dividend uit te keren.
De voorzieningen worden tegen nominale waarde opgenomen, met uitzondering van de voor-
Bij verlieslatende ondernemingen worden de
ziening voor pensioenen die bepaald wordt op
vervallen belastingverplichtingen aan de
basis van de contante waarde volgens actuariële
Voorziening voor latente belastingen ont-
grondslagen.
trokken.
6491_NEC
54
10-05-2001
09:15
Pagina 4
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
GECONSOLIDEERDE OVERZICHTEN GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER ACTIVA
x c miljoen
2000
1999
VASTE ACTIVA
immateriële vaste activa 1 materiële vaste activa 2 financiële vaste activa 3
75 3.130 1.326
82 2.971 425 4.531
3.478
VLOTTENDE ACTIVA
voorraden 4 vorderingen 5 liquide middelen 6
1.224 1.888 204
totaal
PASSIVA
x c miljoen
1.080 1.590 159 3.316
2.829
7.847
6.307
2000
1999
GROEPSVERMOGEN 7
eigen vermogen* belang van derden
3.040 30
2.620 28 3.070
2.648
egalisatierekening investeringspremies 8 voorzieningen 9 langlopende schulden 10 kortlopende schulden, rentedragend 11 kortlopende schulden, niet-rentedragend* 11
27 857 1.482 870 1.541
25 760 1.071 461 1.342
totaal
7.847
6.307
* Zie de toelichting op pagina 57 onder ‘Wijziging in de presentatie’.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 5
55
Jaarrekening 2000
GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING x c miljoen
netto-omzet 12 andere bedrijfsopbrengsten 13
2000
8.090 274
6.333 163 8.364
som der bedrijfsopbrengsten
afschrijvingen 14 andere bedrijfslasten 15
1999
-503 -7.110
6.496 -458 -5.484
-7.613
-5.942
bedrijfsresultaat 16 financiële baten en lasten 17
751 -57
554 -69
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 18 resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen
694 -171 48
485 -118 15
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen buitengewoon resultaat na belastingen 19
571 10
382 -13
groepsresultaat na belastingen belang van derden
581 -1
369 2
nettoresultaat
580
371
nettoresultaat dividend op cumulatief preferente aandelen
580 -22
371 -19
nettoresultaat toekomend aan de houders van gewone aandelen
558
352
96.160 5,80
97.010 3,63
5,79
3,62
som der bedrijfslasten
gemiddeld aantal gewone uitstaande aandelen (x 1.000) nettoresultaat per gewoon aandeel in euro nettoresultaat per gewoon aandeel in euro, na verwatering
6491_NEC
56
10-05-2001
09:15
Pagina 6
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
OVERZICHT VAN KASSTROMEN 21 x c miljoen
2000
1999
BEDRIJFSACTIVITEITEN
nettoresultaat herleiding naar middelen uit bedrijfsactiviteiten: – afschrijvingen – resultaat op desinvesteringen – winstinhouding bij niet-geconsolideerde deelnemingen – mutatie bedrijfskapitaal – mutatie egalisatierekening – mutatie voorzieningen – overige mutaties
580
371
503 -13
458 -143
-14 -60 -5 -63 -28
11 -137 -4 16 79 900
middelen uit bedrijfsactiviteiten
651
INVESTERINGSACTIVITEITEN
investeringen in: – immateriële vaste activa – materiële vaste activa verwerving van geconsolideerde deelnemingen opbrengst verkochte materiële vaste activa verkoop van geconsolideerde deelnemingen financiële vaste activa: – verwervingen – kapitaalstortingen – opbrengst verkochte deelnemingen – mutatie leningen u/g overige mutaties
-17 -598 -14 6 26
-41 -606 -2 19 173
-883 -33 2 -18 9
-28 12 -13 -
middelen aangewend voor investeringsactiviteiten
UITGEKEERD DIVIDEND
-1.520
-486
-87
-91
FINANCIERINGSACTIVITEITEN
opname leningen aflossing leningen o/g mutatie schulden aan kredietinstellingen inkoop convertibles Gist-brocades inkoop eigen aandelen uitgifte nieuwe aandelen plaatsing cumprefs C mutatie belang van derden
510 -106 468 -1 -119 1 -1
373 -176 -232 -1 -65 4 23 -4
middelen uit financieringsactiviteiten
752
-78
mutatie liquide middelen
45
-4
159 204
163 159
stand liquide middelen begin jaar stand liquide middelen einde jaar
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 7
57
Jaarrekening 2000
TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE OVERZICHTEN ALGEMEEN Alle bedragen luiden in c miljoen, tenzij anders vermeld. Onder toepassing van artikel 402, boek 2 BW is in de vennootschappelijke jaarrekening van DSM N.V. een beknopte winst en verliesrekening opgenomen.
WIJZIGING IN DE PRESENTATIE Aansluitend bij internationale regelgeving worden met ingang van 2000 alleen de in dat jaar betaalbaar gestelde dividenden verantwoord in plaats van het dividend over het betreffende jaar. In dit jaarverslag 2000 zijn de vergelijkende cijfers over 1999 aangepast. In het overzicht ‘Tien jaar DSM’ zijn de cijfers voor 1999 en eerdere jaren hiervoor niet aangepast. De invloed van deze wijziging op het vermogen is toegelicht op pagina 80 onder Groepsvermogen.
STELSELWIJZIGING Zoals aangekondigd in het jaarverslag 1999 wordt ingaande 2000 betaalde goodwill geactiveerd en afgeschreven in maximaal 20 jaar. Als gevolg van de stelselwijziging wordt de met ingang van het verslagjaar 1998 gepresenteerde additionele informatie met betrekking tot afschrijving en boekwaarde van goodwill vanaf 1995 niet meer gepresenteerd. De tot en met 1999 betaalde goodwill is rechtstreeks ten laste van het eigen vermogen gebracht.
VALUTAKOERSEN Voor de belangrijkste valuta’s volgen hierna de valutakoersen in euro, die gebruikt zijn bij het opstellen van de geconsolideerde overzichten. CONTANTE KOERS PER BALANSDATUM
1 US-dollar 1 Brits pond 100 Japanse yen
GEMIDDELDE KOERS
2000
1999
2000
1999
1,08 1,60 0,94
0,99 1,61 0,97
1,09 1,64 1,01
0,94 1,52 0,83
ACQUISITIES EN DESINVESTERINGEN ACQUISITIES/OPRICHTINGEN
Door DSM Anti-Infectives is het belang van 50% in Max-GB Ltd. (India) uitgebreid naar 74%. Eind december 2000 is de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals (Mountain View, CA, USA) afgerond. De overnamesom van c 883 miljoen is in de geconsolideerde balans per 31 december 2000 geheel opgenomen onder financiële vaste activa en in contanten voldaan. Het hierin begrepen bedrag aan goodwill bedraagt circa c 560 miljoen. Dit bedrag zal in 2001 definitief worden vastgesteld en dan worden opgenomen onder immateriële vaste activa. De invloed van deze acquisitie op het resultaat 2000 is nihil. Met ingang van 1 januari 2001 maakt DSM Catalytica Pharmaceuticals als business unit deel uit van de business group DSM Fine Chemicals. In december werd door DSM en South Richmond Chemicals, LLC. de joint venture Georgia Monomers Company, LLC. opgericht voor de productie van caprolactam. Het belang van DSM in dit samenwerkingsverband bedraagt 55%. DESINVESTERINGEN
Het in het jaarverslag 1999 vermelde voornemen tot verkoop van de Compounds-activiteiten van DSM Composite Resins en van de Pastry-activiteiten van DSM Bakery Ingredients is in 2000 gerealiseerd. Daarnaast is in 2000 een deelneming van de business unit DSM Fine Chemicals Austria verkocht. Het effect van deze desinvesteringen op de geconsolideerde balans van DSM is niet materieel.
6491_NEC
58
10-05-2001
09:15
Jaarrekening 2000
Pagina 8
www. > DSM.COM
(1) IMMATERIËLE VASTE ACTIVA TOTAAL
GOODWILL
LICENTIES EN OCTROOIEN
VOORBEREIDINGS- EN AANLOOPKOSTEN
STAND 31 DECEMBER 1999
aanschaffingswaarde afschrijvingen boekwaarde
165 83
-
110 52
55 31
82
-
58
24
17 -25 1
1 -
14 -18 1
2 -7 -
-7
1
-3
-5
179 104
1 -
121 66
57 38
75
1
55
19
MUTATIES IN DE BOEKWAARDE
investeringen afschrijvingen overige mutaties
STAND 31 DECEMBER 2000
aanschaffingswaarde afschrijvingen boekwaarde
(2) MATERIËLE VASTE ACTIVA TOTAAL
BEDRIJFSGEBOUWEN EN TERREINEN
MACHINES EN INSTALLATIES
ANDERE VASTE BEDRIJFSMIDDELEN
IN AANLEG C.Q. VOORUITBETAALD
NIET AAN DE BEDRIJFSUITOEFENING DIENSTBAAR
STAND 31 DECEMBER 1999
aanschaffingswaarde afschrijvingen
8.630 5.659
1.199 573
6.333 4.733
483 336
587 3
28 14
boekwaarde
2.971
626
1.600
147
584
14
598 0 -436 -42 -6 32 13
26 29 -43 -4 -3 6 6
178 354 -340 -35 -2 23 8
16 21 -49 -2 1 -
378 -404
-
159
17
186
aanschaffingswaarde afschrijvingen
8.831 5.701
1.210 567
boekwaarde
3.130
643
MUTATIES IN DE BOEKWAARDE
investeringen inbedrijfstellingen afschrijvingen overige waardeveranderingen verkopen wijziging valutakoersen overige mutaties
-
-
-4
-
-1
2 -8
-1 7
-13
-32
1
6.563 4.777
481 347
552 0
25 10
1.786
134
552
15
STAND 31 DECEMBER 2000
Onder de materiële vaste activa zijn activa begrepen met een boekwaarde van c 3 miljoen (ultimo 1999: c 4 miljoen) die verkregen zijn op grond van financial lease-overeenkomsten. De hiermee samenhangende verplichtingen zijn opgenomen onder de overige schulden.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 9
59
Jaarrekening 2000
Een splitsing van de investeringen en van de boekwaarde van de materiële vaste activa naar geografisch gebied geeft het volgende beeld:
2000
INVESTERINGEN 1999
BOEKWAARDE ULTIMO JAAR 2000 1999
Nederland overige EU-landen
256 272
293 256
1.731 915
1.789 763
Noord-Amerika overige werelddelen
528 47 23
549 38 19
2.646 232 252
2.552 205 214
totaal
598
606
3.130
2.971
(3) FINANCIËLE VASTE ACTIVA TOTAAL
stand 31 december 1999
GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN AANDEEL VORDERINGEN IN VERMOGEN
OVERIGE EFFECTEN
OVERIGE VORDERINGEN
425
258
25
8
134
37 -23 883 34 38 -20 -18 -2
37 -23 883 32 -34 -7
36 15 -
2 -
2 -20 1 5
-71 43
48
-6 33
2
-65 -40
1.326
1.194
103
12
17
MUTATIES
aandeel in resultaat dividenden verwervingen kapitaalstortingen verstrekkingen aflossingen wijzigingen in de consolidatie wijziging valutakoersen overboeking naar kortlopende vorderingen overige mutaties stand 31 december 2000
De mutatie ‘verwervingen’ betreft de kostprijs van de acquisitie van Catalytica Pharmaceuticals. De overige mutaties betreffen voornamelijk overboekingen van en naar andere balansposten.
(4) VOORRADEN 2000
grond- en hulpstoffen onderhanden werk gereed product totaal
1999
330 69 825
311 55 714
1.224
1.080
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 10
60
www. > DSM.COM
(5) VORDERINGEN 2000
1999
handelsdebiteuren vorderingen op niet-geconsolideerde deelnemingen investeringspremies overige vorderingen overlopende activa
1.377
1.250
80 4 333 94
78 11 210 41
totaal
1.888
1.590
(6) LIQUIDE MIDDELEN 2000
1999
deposito’s kas, bank, giro
35
24
169
135
totaal
204
159
(7) GROEPSVERMOGEN AANDELENKAPITAAL
AGIO
OVERIGE RESERVES
EIGEN VERMOGEN
BELANG VAN DERDEN
GROEPSVERMOGEN
STAND 31 DECEMBER 1999
na verwerking slotdividend slotdividend 1999
373 -
550 -
1.584 113
2.507 113
28 -
2.535 113
voor verwerking slotdividend*
373
550
1.697
2.620
28
2.648
4 2 -
-4 -2 -
-52 580 -35 82
-52 580 -35 82
1 2
-52 581 -35 84
-6 -3 -
3 1
-45 6 -119 8
-45 -119 9
-1
-45 -119 8
370
548
2.122
3.040
30
3.070
MUTATIES
slotdividend 1999 (in contanten) nettoresultaat 2000 interim-dividend 2000 wijziging valutakoersen belasting over wijziging valutakoersen intrekking eigen aandelen inkoop eigen aandelen redenominatie overige mutaties STAND 31 DECEMBER 2000
* Zie de toelichting op pagina 57 onder ‘Wijziging in de presentatie’.
AANDELENKAPITAAL Per 31 december 2000 bedroeg het maatschappelijk kapitaal c 1.125 miljoen, verdeeld in 153.480.000 gewone aandelen, 22.020.000 cumulatief preferente aandelen A en 187.500.000 cumulatief preferente aandelen B, elk van c 3,00 nominaal, en 1.200.000.000 cumulatief preferente aandelen C, met een nominale waarde van c 0,03.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 11
61
Jaarrekening 2000
Het verloop van het aantal aandelen in 2000 is weergegeven in onderstaande tabel. AANTAL GEPLAATSTE AANDELEN CUMPREFS A CUMPREFS C
GEWONE
INGEKOCHTE EIGEN AANDELEN GEWONE
100.774.799
22.020.000
37.500.000
3.588.837
2.006.734
-
-
-36.730
10.436 -1.857.540
-
-
3.250.000 -1.857.540
100.934.429 -4.944.567
22.020.000 -
37.500.000 -
4.944.567
aantal ingekochte aandelen per 31 december 2000 aantal uitstaande aandelen per 31 december 2000
95.989.862
22.020.000
37.500.000
STAND 31 DECEMBER 1999
uitgifte aandelen i.v.m. stockdividend en managementopties omzetting converteerbare obligatielening en omwisseling registeraandelen Gist-brocades inkoop eigen aandelen intrekking eigen aandelen STAND 31 DECEMBER 2000
Het gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen over 2000 bedroeg 96.159.857 stuks.
AGIO Van het agio ad c 548 miljoen kan c 139 miljoen als belastingvrij worden aangemerkt.
INGEKOCHTE EIGEN AANDELEN Per 31 december 1999 beschikte DSM N.V. over 3.588.837 ingekochte gewone aandelen (nominaal bedrag c 11 miljoen, 2,9% van het geplaatste aandelenkapitaal). In 2000 heeft DSM 3.250.000 gewone aandelen (nominaal bedrag c 10 miljoen, 2,6% van het geplaatste aandelenkapitaal) als mogelijk ruilpakket in acquisities ingekocht tegen een gemiddelde verkrijgingsprijs van c 36,63. In 2000 zijn van het ingekochte aantal van 6.838.837 gewone aandelen 886.930 stuks gebruikt voor de uitoefening van optierechten en de conversie in cumprefs C en zijn 1.007.340 stuks gewone aandelen en 85.020.000 stuks cumprefs C ingetrokken. Ultimo 2000 had DSM de beschikking over 4.944.567 ingekochte gewone aandelen (nominaal bedrag c 15 miljoen, 4,0% van het geplaatste aandelenkapitaal). De gemiddelde verkrijgingsprijs van deze ingekochte aandelen bedraagt c 32,99 per gewoon aandeel; in de balans is de totale verkrijgingsprijs van c 163 miljoen (1999: c 107 miljoen) op de Overige reserves in mindering gebracht.
OPTIERECHTEN De looptijd voor uit te geven managementopties bedraagt 8 jaar. Deze opties kennen een opschortende voorwaarde, zodat gedurende een periode van drie jaar na toekenning geen uitoefening kan plaatsvinden. Na maximaal drie jaar kan de optiehouder afzien van ‘het als onvoorwaardelijke optie handhaven’ van de optie, waarna het voorwaardelijk optierecht wordt omgezet in een Stock Appreciation Right (SAR). De Raad van Commissarissen neemt in januari van elk jaar een besluit ten aanzien van het toekennen van managementopties aan topfunctionarissen. Tevens wordt het voornemen tot toekenning van managementopties tijdig aan de Stichting Toezicht Effectenverkeer (STE) kenbaar gemaakt. De feitelijke toekenning van de voorwaardelijke managementopties vindt plaats op de dag van de eerste notering ex dividend na de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering waarin de jaarrekening van DSM N.V. wordt goedgekeurd. Verder is de uitoefening van opties of SAR’s gereguleerd. Voor uitoefening door de Raad van Bestuur en een aantal topfunctionarissen geldt, dat deze alleen mag plaatsvinden gedurende maximaal twee weken na publicatie van kwartaal-, halfjaar- en jaarcijfers en maximaal twee weken na de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, waarbij er uiteraard geen sprake van voorkennis mag zijn. Daarnaast moet genoemde groepering de voorgenomen uitoefening door het naast hogere managementniveau laten goedkeuren. Niet tot deze groepering behorende topfunctionarissen kunnen buiten de gebruikelijke gesloten perioden optie- en SAR-rechten normaal uitoefenen, voor zover er geen sprake is van voorkennis. Bij de optietoekenning in 2001 zal een tweetal wijzigingen worden ingevoerd.
6491_NEC
62
10-05-2001
09:15
Pagina 12
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
Aan een belangrijk deel van de in 2001 toe te kennen managementopties zal de conditie verbonden zijn, dat deze na een periode van drie jaar uitoefenbaar worden, mits DSM als onderneming heeft voldaan aan een zekere performance-eis. Deze performance-eis wordt voorafgaand aan de toekenning vastgesteld en is gebaseerd op Total Shareholder Return (TSR) in relatie tot een ‘peer group’. Met deze koppeling aan de performance worden de DSM-gedragslijnen met betrekking tot managementopties volledig in overeenstemming gebracht met aanbevelingen, die door de werkgeversvereniging VNO/NCW en het Nederlands Centrum voor Directeuren (NCD) zijn gedaan. In 2001 zal een eerste stap worden gezet om de groepering, waaraan managementopties worden toegekend uit te breiden tot wereldwijd alle (top-)executives. Het betreft een groep van circa 300 medewerkers, die leiding geven aan DSM als geheel of belangrijke onderdelen daarvan. In 2000 zijn aan 58 topfunctionarissen optierechten op het aandeel DSM N.V. toegekend.
TOTAALOVERZICHT OPTIERECHTEN PER 31 DEC. 1999 UITSTAAND
onvoorwaardelijke opties: 1995 1996 1997 1998
8.730 9.000 167.700 309.600
voorwaardelijke opties: 1999
416.250
2000
GEDURENDE 2000 VERSTREKTE OPTIES
UITGEOEFENDE OPTIES / SAR’S
VERVALLEN OPTIES
22.500
totaal
933.780
UITOEFENPRIJS (IN E)
UITOEFENPERIODE
163.200 302.600
20,45 20,07 25,90 27,53
tot 13 jan. 2000 tot 12 jan. 2001 tot 15 jan. 2002 tot 15 jan. 2003
-12.000
386.250
26,01
-4.500
453.000
36,48
van 14 jan. 2002 tot 14 jan. 2007 van 31 mrt. 2003 tot 31 mrt. 2008
12.000 4.500
27.000 4.500
26,01 36,48
-
1.336.550
-8.730 -9.000 -4.500 -7.000
-18.000 457.500
stock appreciation rights: 1999 2000
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
OMGEZET IN SAR’S
-7.500
457.500
-36.730
-18.000
tot 14 jan. 2007 tot 31 mrt. 2008
OPTIERECHTEN LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUUR PER 31 DEC. 1999 UITSTAAND
VERSTREKTE OPTIES
UITGEOEFENDE OPTIES
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
UITOEFENPRIJS (IN E)
18.000 18.000 18.000 22.500
25,90 27,53 26,01 36,48
MR. P.A.F.W. ELVERDING
onvoorwaardelijke opties voorwaardelijke opties
1997 1998 1999 2000
18.000 18.000 18.000
totaal
54.000
22.500 22.500
-
76.500
GEMIDDELDE PRIJS BIJ UITOEFENING
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 13
63
Jaarrekening 2000
PER 31 DEC. 1999 UITSTAAND
VERSTREKTE OPTIES
UITGEOEFENDE OPTIES
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
UITOEFENPRIJS (IN E)
9.000 18.000 18.000 18.000
25,90 27,53 26,01 36,48
GEMIDDELDE PRIJS BIJ UITOEFENING
IR. J. ZUIDAM
onvoorwaardelijke opties voorwaardelijke opties
1997 1998 1999 2000
9.000 18.000 18.000
totaal
45.000
18.000
PER 31 DEC. 1999 UITSTAAND
VERSTREKTE OPTIES
18.000 -
UITGEOEFENDE OPTIES
63.000
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
UITOEFENPRIJS (IN E)
11.250 13.500 13.500 18.000
25,90 27,53 26,01 36,48
GEMIDDELDE PRIJS BIJ UITOEFENING
IR. J.G. DOPPER
onvoorwaardelijke opties voorwaardelijke opties
1997 1998 1999 2000
11.250 13.500 13.500
totaal
38.250
18.000
PER 1 JAN. 2000* UITSTAAND
18.000
VERSTREKTE OPTIES
-
UITGEOEFENDE OPTIES
56.250
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
UITOEFENPRIJS (IN E)
11.250 11.250 18.000
27,53 26,01 36,48
GEMIDDELDE PRIJS BIJ UITOEFENING
DRS. C.H. VAN DALEN
onvoorwaardelijke opties voorwaardelijke opties
1998 1999 2000
11.250 11.250
totaal
22.500
18.000
PER 1 JULI. 2000* UITSTAAND
VERSTREKTE OPTIES
18.000 -
40.500
* moment van toetreding tot Raad van Bestuur
UITGEOEFENDE OPTIES
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
UITOEFENPRIJS (IN E)
7.500 11.250
26,01 36,48
DRS. F. SIJBESMA
voorwaardelijke opties
1999 2000
7.500 11.250
-
totaal
18.750
-
* moment van toetreding tot Raad van Bestuur
-
18.750
GEMIDDELDE PRIJS BIJ UITOEFENING
6491_NEC
64
10-05-2001
09:15
Pagina 14
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
UITGETREDEN UIT DE RAAD VAN BESTUUR PER 31 DEC. 1999 UITSTAAND
VERSTREKTE OPTIES
UITGEOEFENDE OPTIES
PER 31 DEC. 2000 UITSTAAND
UITOEFENPRIJS (IN E)
18.000 18.000 18.000 18.000
25,90 27,53 26,01 36,48
GEMIDDELDE PRIJS BIJ UITOEFENING
DRS. L.J.A.M. LIGTHART
onvoorwaardelijke opties voorwaardelijke opties*
1997 1998 1999 2000
18.000 18.000 18.000
totaal
54.000
18.000 18.000
-
72.000
* per datum uitdiensttreding (1 januari 2001) zijn deze voorwaardelijke opties omgezet in Stock Appreciation Rights
(8) EGALISATIEREKENING INVESTERINGSPREMIES STAND 31 DECEMBER 1999
25
MUTATIES
toevoeging wegens aanspraken overboeking ten gunste van het resultaat
-6
STAND 31 DECEMBER 2000
27
8
(9) VOORZIENINGEN De balanspost Voorzieningen steeg per saldo met c 97 miljoen. De mutaties zijn als volgt te specificeren: STAND 31 DEC.1999
TOEVOEGING TEN LASTE VAN HET RESULTAAT
ONTTREKKING VOOR HET BEOOGDE DOEL
WIJZIGING VALUTAKOERSEN
OVERIGE MUTATIES
STAND 31 DEC. 2000
pensioenen en overige personeelskosten latente belastingen reorganisatie- en afvloeiingskosten milieukosten egalisatie van kosten overige voorzieningen
232 47 165 123 55 138
71 30 14 11 40
-51 -56 -12 -28 -56
2 1 -
-8 115 33 -4 -17 12
244 164 173 121 21 134
totaal
760
166
-203
3
131
857
Van de voorzieningen kan een bedrag van c 628 miljoen als langlopend worden aangemerkt. De overige mutaties hebben onder meer betrekking op vrijval van in het verleden getroffen voorzieningen die, naar huidig inzicht, niet meer benodigd zijn en overboekingen van en naar andere balansposten. De Voorziening voor pensioenen en overige personeelskosten betreft onder meer in eigen beheer gehouden pensioenverplichtingen, backserviceverplichtingen en regelingen voor vervroegde uittreding. In veel landen zijn voor de werknemers pensioenregelingen getroffen, waarbij de inhoud van de regelingen in lijn ligt met de wettelijke kaders, fiscale wetgeving, locale gebruiken en economische situatie van de onderhavige landen. Dit impliceert dat de aard van de regelingen per land varieert. Voor de meeste werknemers in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Noord-Amerika zijn eindloonregelingen van toepassing. De rechten die hieraan ontleend kunnen worden zijn primair
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 15
65
Jaarrekening 2000
gebaseerd op diensttijd en (gemiddeld) eindsalaris. De meeste van deze verplichtingen zijn ondergebracht en afgefinancierd bij zelfstandige pensioenfondsen en levensverzekeringsmaatschappijen. In sommige landen verstrekken groepsmaatschappijen daarnaast aan gepensioneerden andere tegemoetkomingen dan pensioenen, voornamelijk ziektekostenvergoedingen. De Voorziening voor latente belastingen betreft de toekomstige belastingverplichtingen die onder meer voortvloeien uit tijdelijke verschillen tussen het vermogen berekend op basis van bedrijfseconomische grondslagen en het vermogen bepaald volgens fiscale grondslagen. De Voorziening reorganisatie- en afvloeiingskosten heeft betrekking op kosten in verband met herstructurering van bedrijfsactiviteiten. Onder de Voorziening milieukosten zijn onder andere verplichtingen opgenomen voor bodemsanering. De Voorziening egalisatie van kosten betreft vooral uitgaven voor groot onderhoud. Onder Overige voorzieningen is een aantal posten samengevoegd. Deze betreffen onder andere kosten van het in uitvoering zijnde Operational Excellence-programma, verplichtingen voor het opruimen van buitengebruikgestelde productieplatformen en locatieherstel en verplichtingen met betrekking tot niet-geconsolideerde deelnemingen.
(10) LANGLOPENDE SCHULDEN 2000
1999
obligatieleningen onderhandse leningen overige schulden
1.318 146 18
893 173 5
totaal
1.482
1.071
Onder de langlopende schulden zijn achtergestelde leningen tot een bedrag van c 2 miljoen (ultimo 1999: c 3 miljoen) begrepen. Deze leningen zijn door dochtermaatschappijen van DSM N.V. aangegaan en achtergesteld bij alle schulden die deze vennootschappen hebben ten opzichte van derden.
OBLIGATIELENINGEN 2000
4,75% NLG-lening 1994 - 2004 6,25% NLG-lening 1996 - 2006 4,75% EUR-lening 1998 - 2005 6,25% USD-lening 1999 - 2004 6,75% USD-lening 1999 - 2009 6,38% EUR-lening 2000 - 2007 totaal
1999
2 136 383 162 269 366
3 136 383 139 232 -
1.318
893
De 4,75% NLG-lening 1994 - 2004 betreft het restant van de achtergestelde converteerbare obligatielening van Gist-brocades. De effecten van het renterisico-management worden toegelicht op pagina 66 onder Marktwaarde leningen. De in 2000 afgesloten EUR-lening is inmiddels geswapt naar dollars.
6491_NEC
66
10-05-2001
09:15
Jaarrekening 2000
Pagina 16
www. > DSM.COM
ONDERHANDSE LENINGEN
9,22% NLG-lening 1990- 2005 8,00% NLG-lening 1992- 2002 7,95% NLG-lening 1993- 2003 5,05% NLG-lening 1998- 2004 overige leningen totaal
2000
1999
18 11 54 25 38
20 22 61 25 45
146
173
Voor onderhandse leningen zijn tot een bedrag van c 2 miljoen (ultimo 1999: c 2 miljoen) zekerheden van hypothecaire aard gesteld. Daarnaast zijn in overeenkomsten betreffende leningen met een schuldrest ultimo 2000 van c 1.466 miljoen, waarvan c 21 miljoen kortlopend (ultimo 1999: c 1.131 miljoen, waarvan c 91 miljoen kortlopend) clausules opgenomen die het stellen van zekerheden beperken. De langlopende schulden hebben ultimo 2000 voor een bedrag van c 780 miljoen een resterende looptijd van meer dan 5 jaar. Dit bedrag heeft voor c 771 miljoen betrekking op obligatieleningen en voor c 9 miljoen op onderhandse leningen. Op de langlopende schulden zal worden afgelost in: 2002 2003 2004 en 2005 2006 t/m 2010
36 66 600 780
1.482
De in 2001 te verrichten aflossingen ten bedrage van c 47 miljoen zijn opgenomen onder Kortlopende schulden.
De samenstelling van de langlopende schulden naar valuta is als volgt: 2000
EUR NLG USD JPY andere valuta’s
totaal
1999
401 271 805 5
754 297 5 2 13
1.482
1.071
De balanspost Langlopende schulden steeg per saldo met c 411 miljoen. De mutaties zijn als volgt te specificeren: STAND 31 DECEMBER 1999
1.071
MUTATIES
opgenomen leningen overboeking naar kortlopende schulden wijziging valutakoersen overige mutaties STAND 31 DECEMBER 2000
510 -47 -67 15 1.482
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 17
67
Jaarrekening 2000
Onder de opgenomen leningen is een ontvangst van c 113 miljoen begrepen in verband met het afkopen van cross currencyswaps van dollars in euro’s. Het gemiddelde feitelijke interestpercentage van de totaliteit van langlopende rentedragende schulden (inclusief het gedeelte dat ultimo jaar is overgeboekt naar kortlopende schulden en inclusief de aan de leningen gekoppelde rente- en valutainstrumenten) heeft over 2000 5,4% bedragen (1999: 5,4%).
(11) KORTLOPENDE SCHULDEN 2000
1999
KORTLOPENDE SCHULDEN, RENTEDRAGEND
obligatieleningen en onderhandse leningen kredietinstellingen overige schulden
37 823 10
104 355 2
totaal
870
461
10 914 7
11 759 7
37
21
146 11 246 170
109 8 213 214
1.541
1.342
KORTLOPENDE SCHULDEN, NIET-RENTEDRAGEND
vooruitontvangen op bestellingen leveranciers en handelskredieten te betalen wissels en cheques schulden aan niet-geconsolideerde deelnemingen belastingen en premies sociale verzekeringen pensioenen overige schulden overlopende passiva totaal
NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN
huur en operational lease garantieverplichtingen ten behoeve van niet-geconsolideerde deelnemingen en derden bestellingen op projecten in uitvoering verdisconteerde wissels waarover nog risico’s worden gelopen overige totaal
2000
1999
72
76
78
73
82
14
26
1 47
258
211
De bestellingen op projecten in uitvoering worden grotendeels in 2001 afgewikkeld.
6491_NEC
68
10-05-2001
09:15
Jaarrekening 2000
Pagina 18
www. > DSM.COM
Van de verplichtingen voor huur en operational lease heeft betrekking op: 2001 2002 2003 2004 en 2005 na 2005
16 13 9 12 22
72
(12) NETTO-OMZET De netto-omzet omvat de opbrengst uit levering van goederen en diensten aan derden, onder aftrek van kortingen en van over de omzet geheven belastingen. De netto-omzet steeg in het verslagjaar 28% ten opzichte van 1999. Hierna volgt een uitsplitsing van de leveringen en de netto-omzet: LEVERINGEN 2000
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities interne leveringen totaal netto-omzet
NETTO-OMZET 2000
IN PROCENTEN
LEVERINGEN 1999
NETTO-OMZET 1999
IN PROCENTEN
1.955 2.204 4.216 174
1.853 2.188 3.877 172
22,9 27,1 47,9 2,1
1.743 1.900 2.916 129
1.666 1.835 2.704 128
26,3 29,0 42,7 2,0
-459
-
-
-355
-
-
8.090
8.090
100,0
6.333
6.333
100,0
Van de netto-omzet kan de volgende geografische indeling worden gegeven: IN 2000
IN PROCENTEN
IN 1999
IN PROCENTEN
NAAR HERKOMST
Nederland overige EU-landen
4.855 1.677
60,0 20,7
3.508 1.618
55,4 25,6
overig Europa Noord-Amerika overige werelddelen
6.532 6 1.116 436
80,7 0,1 13,8 5,4
5.126 4 899 304
81,0 0,0 14,2 4,8
totaal
8.090
100,0
6.333
100,0
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 19
69
Jaarrekening 2000
IN 2000
IN PROCENTEN
IN 1999
IN PROCENTEN
NAAR BESTEMMING
Nederland overige EU-landen
788 4.426
9,7 54,7
673 3.469
10,6 54,8
overig Europa Noord-Amerika overige werelddelen
5.214 293 1.282 1.301
64,4 3,6 15,9 16,1
4.142 243 960 988
65,4 3,8 15,2 15,6
totaal
8.090
100,0
6.333
100,0
(13) ANDERE BEDRIJFSOPBRENGSTEN 2000
wijziging in voorraden gereed product en onderhanden werk geactiveerde productie voor het eigen bedrijf overige bedrijfsopbrengsten totaal
1999
159
47
12 103
9 107
274
163
De post Wijziging in voorraden gereed product en onderhanden werk heeft betrekking op het waardeverschil tussen de beginvoorraad en de eindvoorraad van het gereed product en het onderhanden werk. Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf houdt verband met onder de bedrijfslasten opgenomen kosten van in het eigen bedrijf voortgebrachte vaste activa. Onder Overige bedrijfsopbrengsten wordt onder meer het DSM-aandeel in het nettoresultaat van Energie Beheer Nederland B.V. verantwoord.
(14) AFSCHRIJVINGEN 2000
afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa overige waardeveranderingen van immateriële en materiële vaste activa totaal
1999
461
456
42
2
503
458
6491_NEC
70
10-05-2001
09:15
Pagina 20
Jaarrekening 2000
www. > DSM.COM
(15) ANDERE BEDRIJFSLASTEN 2000
1999
kosten van grond- en hulpstoffen kosten uitbesteed werk en andere externe kosten lonen en salarissen pensioenlasten overige sociale lasten overige bedrijfskosten
4.449
3.021
1.463 927 74 190 7
1.316 887 66 192 2
totaal
7.110
5.484
De lonen en salarissen hebben betrekking op het volgende gemiddelde aantal werknemers per cluster: 2000
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities totaal
1999
8.702 4.796 4.551 3.471
8.671 5.050 4.664 3.327
21.520
21.712
In bovenstaande cijfers is het aantal werknemers in dienst van geconsolideerde joint ventures proportioneel meegeteld.
(16) SEGMENTATIE VAN HET BEDRIJFSRESULTAAT Het bedrijfsresultaat per cluster is als volgt: 2000
1999
Life Science Products Performance Materials Polymers & Industrial Chemicals Other activities
192 144 337 78
173 118 206 57
totaal
751
554
(17) FINANCIËLE BATEN EN LASTEN 2000
1999
rentebaten rentelasten overige financiële baten en lasten
24 -86 5
10 -85 6
totaal
-57
-69
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 21
71
Jaarrekening 2000
Op de rentelasten is een bedrag van c 21 miljoen (1999: c 9 miljoen) in mindering gebracht in verband met geactiveerde bouwrente. De toename van de geactiveerde bouwrente wordt veroorzaakt door het relatief grote aantal langlopende investeringsprojecten. De hogere rentebaten worden onder meer veroorzaakt door een tijdelijke overliquiditeit in verband met de timing van acquisities en financiële herstructurering. De tegenpost van deze hogere baten is opgenomen onder de rentelasten.
(18) BELASTINGEN De belasting op het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening bedroeg in 2000 c 171 miljoen (1999: c 118 miljoen). In 2000 is een belastingbate van c 28 miljoen opgenomen onder het buitengewone resultaat, in 1999 was dit een bate van c 53 miljoen.
De samenstelling van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting is als volgt: 2000
1999
Nederland overige landen
502 192
252 233
totaal
694
485
De belasting over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening heeft betrekking op: 2000
1999
Nederland overige landen
107 64
49 69
totaal
171
118
De aansluiting tussen het nominale belastingtarief in Nederland en het effectieve belastingpercentage over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening luidt als volgt: in procenten
nominaal belastingtarief in Nederland
2000
1999
35,0
35,0
-6,4
-2,8
BELASTINGEFFECT VAN
afwijkende tarieven gebruikmaking van verliescompensatie niet-belastbare baten en niet-verrekenbare lasten overige effecten
-
-1,6
-3,7 -0,3
-5,5 -0,8
effectief belastingpercentage
24,6
24,3
De totale compensabele verliezen per 31 december 2000 bedroegen c 8 miljoen (1999: c 61 miljoen).
6491_NEC
72
10-05-2001
09:15
Pagina 22
Jaarrekening 2000
www. > DSM.COM
De latente belastingvorderingen en -verplichtingen betreffen de volgende belastingeffecten van tijdelijke verschillen: 2000
1999
verliescompensatie en te verrekenen belastingen waardecorrecties
3 0
73 -16
latente belastingvorderingen *
3
57
immateriële en materiële vaste activa overige activa voorzieningen overige schulden
-9 119 -40 94
-11 16 -46 88
latente belastingverplichtingen
164
47
* opgenomen onder Financiële vaste activa
(19) BUITENGEWOON RESULTAAT NA BELASTINGEN 2000
1999
BUITENGEWONE BATEN
boekwinst op verkochte activiteiten vrijval van voorzieningen en aanpassing waardecorrecties activa overig
19
129
21 3
89 -
43
218
dotatie aan voorzieningen voor reorganisatie- en afvloeiingskosten dotatie aan overige voorzieningen afwaardering activa overig
-23 -31 -7
-135 -46 -103 -
belastingen
-61 28
-284 53
10
-13
BUITENGEWONE LASTEN
totaal
Het buitengewone resultaat van c 10 miljoen in het saldo van onder meer boekwinsten op desinvesteringen en de vrijval van enkele voorzieningen enerzijds, en van getroffen voorzieningen anderzijds. De boekwinsten op desinvesteringen betreffen voornamelijk de verkoop van een aantal kleinere activiteiten uit het cluster Life Science Products. De vrijval van voorzieningen heeft betrekking op een aantal voorzieningen die in het verleden getroffen zijn en die niet meer benodigd zijn. Het buitengewone resultaat betreft voor een bedrag van c 23 miljoen voorzieningen voor verplichtingen in het kader van reorganisaties bij de business groups DSM Fine Chemicals, DSM Bakery Ingredients en DSM Polypropylenes. Daarnaast zijn voorzieningen gevormd voor onder andere verplichtingen met betrekking tot het in uitvoering zijnde Operational Excellence-programma, vooral op het gebied van informatie- en communicatietechnologie, en voor milieuverplichtingen.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 23
73
Jaarrekening 2000
(20) FINANCIËLE INSTRUMENTEN ALGEMEEN
Het treasurybeleid van DSM is een centrale verantwoordelijkheid. De centrale treasuryfunctie is verantwoordelijk voor de financiering van het concern en zijn onderdelen en het beheer van de liquiditeiten, valutarisico’s, renterisico’s en kredietrisico’s. Hiervoor hanteert DSM stringente richtlijnen, interne procedures en organisatorische maatregelen. In samenhang met financiële activa en passiva maakt DSM gebruik van afgeleide instrumenten voor het beheersen van valuta- en renterisico’s met betrekking tot de gewone bedrijfsuitoefening. Het risicobeleid is erop gericht om op de korte termijn de koers- en renteschommelingen te beperken en om op lange termijn de vigerende marktwisselkoersen en marktrentes te volgen. LIQUIDITEITEN
Het liquiditeitenbeheer van DSM vindt zoveel mogelijk centraal plaats. Hiertoe wordt in de belangrijkste landen gebruik gemaakt van cashpools die hoofdzakelijk werken op basis van zero-balancing overeenkomsten. De onderneming beschikt over drie geconfirmeerde kredietfaciliteiten, waarvan twee van in totaal $ 600 miljoen (1999: $ 600 miljoen) en een van c 300 miljoen (1999: nihil) en twee Commercial Paper programma’s, een van c 500 miljoen (1999: c 500 miljoen) en een van $ 400 miljoen (1999: nihil). Ter optimalisatie van de rentekosten, voortkomend uit kortlopende schulden en tegoeden in vreemde valuta, worden valutaswaps afgesloten. VALUTARISICO
Het valutarisicobeleid is gericht op kasstromen die voortvloeien uit de gewone bedrijfsuitoefening. Uit het voorgaande vloeit voort dat valuta-instrumenten in principe worden toegepast op basis van onderliggende posities. De instrumenten die hiertoe worden aangewend zijn termijncontracten, spottransacties en in beperkte mate het kopen van valutaopties. De risico’s uit hoofde van de omrekening van de netto-investering in deelnemingen als gevolg van valutawijzigingen, het translatierisico, worden in verband met de eind 2000 sterk toegenomen netto-investeringen in dollars, in belangrijke mate ingedekt door middel van USD-leningen. RENTERISICO
Het renterisicobeleid is uitsluitend gericht op kasstromen die voortkomen uit de gewone bedrijfsuitoefening. Uit het voorgaande vloeit voort dat rente-instrumenten alleen worden toegepast op basis van onderliggende posities. Het beleid vertaalt zich uiteindelijk in een gewenst profiel van vast-rentende en variabel-rentende posities. Voor het beheersen van het renterisico wordt gebruik gemaakt van renteswaps en in beperkte mate van het kopen van rente-opties. KREDIETRISICO
DSM beperkt het kredietrisico met betrekking tot financiële instrumenten, door gebruik van kredietlimieten per tegenpartij en per land en verder door contracten uitsluitend af te sluiten met partijen met een hoge kredietwaardigheid. VALUTATERMIJNCONTRACTEN
BOEKWAARDE*
op basis van onderliggende posities op basis van verwachte kasstromen
31 DECEMBER 2000 MARKTWAARDE
28 0
28 0
BOEKWAARDE*
-13 -3
31 DECEMBER 1999 MARKTWAARDE
-12 -3
* in de balans opgenomen onder Overlopende activa c.q. Overlopende passiva
De contractwaarde van de valuta-instrumenten bedroeg in 2000 op balansdatum c 748 miljoen (1999: c 383 miljoen).
6491_NEC
74
10-05-2001
09:15
Pagina 24
Jaarrekening 2000
www. > DSM.COM
MARKTWAARDE LENINGEN
BOEKWAARDE
31 DECEMBER 2000 MARKTWAARDE
BOEKWAARDE
31 DECEMBER 1999 MARKTWAARDE
langlopende leningen rente-instrumenten gebruikt in verband met langlopende leningen kortlopende leningen rente-instrumenten gebruikt in verband met kortlopende leningen overige kortlopende leningen
1.529
1.614
1.177
1.237
-
-46 -
-
-30 -
823
823
355
355
totaal
2.352
2.391
1.532
1.562
De contractwaarde van de rente-instrumenten behorende bij de langlopende leningen bedroeg ultimo 2000 c 1.174 miljoen (1999: c 1.703 miljoen). Er waren geen contracten met betrekking tot rente-instrumenten behorende bij de kortlopende leningen (1999: eveneens nihil).
(21) TOELICHTING BIJ HET OVERZICHT VAN KASSTROMEN Bij het opstellen van het Overzicht van kasstromen wordt uitgegaan van een vergelijking van beginbalans en eindbalans. Vervolgens worden die mutaties die niet tot een kasstroom hebben geleid, zoals koersverschillen, waardecorrecties en overboekingen tussen balansrekeningen, geëlimineerd. Mutaties in het bedrijfskapitaal als gevolg van de verwerving of de verkoop van geconsolideerde deelnemingen worden opgenomen onder Investeringsactiviteiten. De mutaties in het Overzicht van kasstromen kunnen grotendeels worden ontleend aan de mutatieoverzichten van de betreffende balansposten. Voor die balansposten waarvoor geen mutatieoverzicht wordt verstrekt volgt hierna de aansluiting tussen de balansmutatie en de mutatie volgens het Overzicht van kasstromen:
BEDRIJFSKAPITAAL
balans ultimo 1999 balans ultimo 2000 balansmutatie
VOORZIENINGEN
RENTEDRAGENDE SCHULDEN
1.327 1.571
760 857
1.532 2.352
244
97
820
-16
-3
67
15 -183
-157
-3 -13
60
-63
871
-60
-63
871
AANPASSINGEN
wijziging valutakoersen verwerving/verkoop van geconsolideerde deelnemingen overboekingen e.d. herleide balansmutatie kasstroommutatie
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 25
75
Jaarrekening 2000
De kasstroommutatie betreffende het bedrijfskapitaal kan als volgt worden gespecificeerd:
voorraden vorderingen niet-rentedragende kortlopende schulden totaal
2000
1999
-121 -170
-101 -304
231
268
-60
-137
6491_NEC
76
10-05-2001
09:15
Pagina 26
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
BALANS VAN DSM N.V.
ACTIVA
x c miljoen
ULTIMO 2000
ULTIMO 1999
VASTE ACTIVA
materiële vaste activa 1 financiële vaste activa 2
28 4.336
41 3.231 4.364
3.272
VLOTTENDE ACTIVA
vorderingen 3 liquide middelen
1.976 46
totaal
PASSIVA
x c miljoen
1.328 4 2.022
1.332
6.386
4.604
ULTIMO 2000
ULTIMO 1999
EIGEN VERMOGEN* 4
aandelenkapitaal agio overige reserves
370 548 2.122
373 550 1.697 3.040
2.620
voorzieningen 5 langlopende schulden 6 kortlopende schulden, rentedragend 7 kortlopende schulden, niet-rentedragend* 7
337 1.795 618 596
223 1.040 265 456
totaal
6.386
4.604
* Zie de toelichting op pagina 57 onder ‘Wijziging in de presentatie’.
WINST- EN VERLIESREKENING VAN DSM N.V.
x c miljoen
2000
1999
resultaat deelnemingen (na belastingen) overige resultaten
522 58
323 48
nettoresultaat
580
371
nettoresultaat dividend op cumulatief preferente aandelen
580 -22
371 -19
nettoresultaat toekomend aan de houders van gewone aandelen
558
352
6491_NEC
77
10-05-2001
09:15
Pagina 27
Jaarrekening 2000
Jaarrekening 2000
TOELICHTING OP DE BALANS VAN DSM N.V. ALGEMEEN Alle bedragen luiden in c miljoen, tenzij anders vermeld. Voor de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling wordt verwezen naar de pagina’s 52-53.
(1) MATERIËLE VASTE ACTIVA De onder dit hoofd opgenomen post heeft voornamelijk betrekking op bedrijfsgebouwen, terreinen en corporate automatiseringsprojecten. Het bedrag van de investeringen beliep in 2000 c 14 miljoen, terwijl de afschrijvingslast in 2000 c 3 miljoen bedroeg. Ultimo 2000 bedroeg de aanschaffingswaarde c 53 miljoen en het cumulatieve bedrag van de afschrijvingen c 25 miljoen. Investeringen in corporate automatiseringsprojecten worden met een tijdsvertraging doorbelast aan andere DSM-onderdelen.
(2) FINANCIËLE VASTE ACTIVA TOTAAL
GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN
AANDEEL IN VERMOGEN
STAND 31 DECEMBER 1999
VORDERINGEN
NIET-GECONSOLIDEERDE DEELNEMINGEN
OVERIGE VORDERINGEN
AANDEEL IN VERMOGEN
3.231
2.775
274
131
51
496 -1.125 930 797
496 -1.125 927 -
797
3 -
-
-53 22 38
-36 -4
-2 58 43
-1
-51 -
4.336
3.033
1.170
133
-
MUTATIES
aandeel in resultaat dividenden kapitaalstortingen verstrekkingen overboeking naar kortlopende vorderingen wijziging valutakoersen overige mutaties STAND 31 DECEMBER 2000
(3) VORDERINGEN 2000
vorderingen op geconsolideerde deelnemingen vorderingen op niet-geconsolideerde deelnemingen overige vorderingen totaal
1999
1.781
1.225
23 172
24 79
1.976
1.328
(4) EIGEN VERMOGEN Voor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening op pagina 57. WETTELIJKE RESERVE INGEHOUDEN WINST DEELNEMINGEN
Daar de door deelnemingen van DSM N.V. ingehouden winsten zonder beperking kunnen worden uitgekeerd en in Nederland ontvangen, behoeft geen Wettelijke reserve ingehouden winst deelnemingen te worden aangehouden.
6491_NEC
78
10-05-2001
09:15
Jaarrekening 2000
Pagina 28
www. > DSM.COM
(5) VOORZIENINGEN Deze balanspost kan als volgt nader worden gespecificeerd: 2000
1999
pensioenen en overige personeelskosten latente belastingen reorganisatiekosten milieukosten overige voorzieningen
7 131 15 93 91
26 11 1 94 91
totaal
337
223
(6) LANGLOPENDE SCHULDEN Deze balanspost heeft geheel betrekking op obligatieleningen en onderhandse leningen. Hiervan heeft c 348 miljoen betrekking op leningen van groepsmaatschappijen. Van het totaalbedrag van de langlopende schulden ultimo 2000 heeft een bedrag van c 778 miljoen een resterende looptijd van meer dan 5 jaar. Op de langlopende schulden zal worden afgelost in: 2002 2003 2004 en 2005 2006 t/m 2010
21 58 938 778 1.795
De in 2001 te verrichten aflossingen zijn opgenomen onder Kortlopende schulden. In overeenkomsten betreffende leningen met een schuldrest ultimo 2000 van c 1.466 miljoen, waarvan c 21 miljoen kortlopend, (ultimo 1999: c 1.130 miljoen, waarvan c 90 miljoen kortlopend) zijn clausules opgenomen die het stellen van zekerheden beperken.
(7) KORTLOPENDE SCHULDEN 2000
1999
KORTLOPENDE SCHULDEN, RENTEDRAGEND
obligatieleningen en onderhandse leningen kredietinstellingen
21 597
89 176
totaal
618
265
540
402
1 52 3
5 48 1
596
456
KORTLOPENDE SCHULDEN, NIET-RENTEDRAGEND
schulden aan geconsolideerde deelnemingen belastingen en premies sociale verzekeringen overige schulden overlopende passiva totaal
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 29
79
Jaarrekening 2000
NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN De garantieverplichtingen ten behoeve van deelnemingen en derden belopen c 84 miljoen (ultimo 1999: c 86 miljoen). Overige niet uit de balans blijkende verplichtingen waren nihil (1999: nihil). Ten behoeve van een aantal geconsolideerde deelnemingen zijn door DSM N.V. verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid afgegeven voor schulden die voortvloeien uit rechtshandelingen. Deze schulden zijn in de geconsolideerde balans opgenomen.
PERSONEEL In 2000 waren gemiddeld 5,5 werknemers in dienst van DSM N.V. (1999: 7,5).
BEZOLDIGING BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN VAN DSM N.V. Aan bezoldigingen (inclusief pensioenlasten en andere verplichtingen) van bestuurders die in 2000 deel uitmaakten van de Raad van Bestuur van DSM N.V. is in het boekjaar in totaal c 3,2 miljoen (1999: eveneens c 3,2 miljoen) ten laste van het DSM-concern gekomen. In 2000 waren gemiddeld 5,5 bestuurders in dienst van DSM N.V. (1999: 5 bestuurders). Aan bezoldiging van oud-bestuurders is in 2000 niets ten laste van het DSM-concern gekomen (1999: eveneens nihil). De commissarissen ontvingen een vaste beloning van in totaal c 0,2 miljoen (1999: eveneens c 0,2 miljoen). Heerlen, 20 februari 2001 DE RAAD VAN BESTUUR
DE RAAD VAN COMMISSARISSEN,
P.A.F.W. Elverding J. Zuidam J.G. Dopper C.H. van Dalen F. Sijbesma
H.H.F. Wijffels H. Bodt A.J.C.M. Geers C.A.J. Herkströter O. Müller E.J. Sosa J. Stekelenburg C. van Woudenberg
6491_NEC
80
10-05-2001
09:15
Jaarrekening 2000
Pagina 30
www. > DSM.COM
OVERIGE GEGEVENS ACCOUNTANTSVERKLARING OPDRACHT
Wij hebben de jaarrekening 2000 van DSM N.V. te Heerlen gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de onderneming. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. WERKZAAMHEDEN
Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen, dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de onderneming daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening, dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. OORDEEL
Wij zijn van oordeel, dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2000 en van het resultaat over 2000 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 BW2. Heerlen, 20 februari 2001 Ernst & Young Accountants
WINSTBESTEMMING Ingevolge artikel 32 van de Statuten van de Vennootschap wordt jaarlijks door de Raad van Bestuur onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen vastgesteld welk deel van de winst wordt gereserveerd. Uit de winst na deze reservering wordt eerst een dividend uitgekeerd op de cumulatief preferente aandelen B. Ultimo 2000 waren geen cumprefs B geplaatst. Vervolgens wordt voorzover mogelijk op de cumulatief preferente aandelen A een dividend uitgekeerd dat gebaseerd is op een dividendgrondslag van c 10,59 en een dividendpercentage van 6,78% (vast tot en met 2005). Het dividend op de cumulatief preferente aandelen C, met een dividendgrondslag van c 3,03, is vastgesteld op c 0,18 per cumpref C per jaar en is gebaseerd op een dividendpercentage van 5,82%. Het daarna overblijvende deel van de winst wordt als dividend op de gewone aandelen uitgekeerd.
Besloten is om aan het nettoresultaat de volgende bestemming te geven: x c miljoen
2000
nettoresultaat
1999
580
371
381
199
WINSTBESTEMMING
ten gunste van de reserves interim-dividend op: – cumprefs A en C – gewone aandelen
7 52
8 51 59
uit te keren slotdividend op – cumprefs A en C – gewone aandelen
15 125
59
11 102 140
113
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 31
81
Jaarrekening 2000
Per gewoon aandeel wordt over 2000 een bedrag van c 1,75 als dividend voorgesteld. Dit dividendbedrag komt overeen met circa 17% van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen ad c 571 miljoen plus de afschrijvingen ad c 503 miljoen minus het dividend toekomend aan houders van cumulatief preferente aandelen ad c 22 miljoen. Rekening houdend met het in augustus 2000 uitgekeerde interim-dividend van c 0,51 per gewoon aandeel bedraagt het slotdividend c 1,24 per gewoon aandeel.
GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Begin januari 2001 is een contract getekend omtrent de verkoop van de business group DSM Engineering Plastic Products aan het Zwitserse Quadrant Holding. Deze business group vervaardigt halffabrikaten en eindproducten van technische kunststoffen voor tal van industriële toepassingen. DSM Engineering Plastic Products heeft vestigingen in 16 landen en telt 1.085 medewerkers. Voor de medewerkers heeft de overname geen directe gevolgen.
BIJZONDERE STATUTAIRE RECHTEN STICHTING PREFERENTE AANDELEN DSM
In 1989 is de Stichting Preferente Aandelen DSM opgericht. Krachtens de statuten van DSM kunnen 187.500.000 stuks cumulatief preferente aandelen B worden uitgegeven. De uit te geven aandelen kunnen bij de Stichting worden geplaatst teneinde bescherming te bieden tegen een overval. Tussen de Stichting en DSM zijn overeenkomsten gesloten inzake plaatsing van en optie op preferente aandelen B. Deze overeenkomsten verplichten respectievelijk geven de Stichting het recht preferente aandelen B in het kapitaal van DSM te nemen respectievelijk te verkrijgen tot een maximum dat overeenkomt met 100% van het anders dan in de vorm van preferente aandelen B geplaatste kapitaal, verminderd met één. Door de Stichting werden in het verslagjaar geen preferente aandelen B verworven. Het Bestuur is per 31 december 2000 als volgt samengesteld: Prof. Drs. F.A. Maljers, voorzitter Ir. M.C. van Veen, plaatsvervangend voorzitter Prof. Mr. S.C.J.J. Kortmann Bestuur Stichting Preferente Aandelen DSM ONAFHANKELIJKHEIDSVERKLARING
De Raad van Bestuur van DSM en het Bestuur van de Stichting verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijk oordeel is voldaan aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de Stichting Preferente Aandelen DSM gestelde eisen als bedoeld in bijlage X van het Fondsenreglement van Euronext Amsterdam N.V. Raad van Bestuur DSM N.V. Bestuur Stichting Preferente Aandelen DSM
ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS De Jaarvergadering zal plaatsvinden op woensdag 28 maart 2001 op het hoofdkantoor van de vennootschap te Heerlen, aanvang 14.00 uur.
BELANGRIJKE DATA Bericht over het eerste kwartaal: woensdag 2 mei 2001 Bericht over het tweede kwartaal: donderdag 26 juli 2001 Bericht over het derde kwartaal: donderdag 25 oktober 2001 Jaarverslag 2001: donderdag 14 februari 2002* Algemene Vergadering van Aandeelhouders: woensdag 27 maart 2002* * Nog te bevestigen
6491_NEC
82
10-05-2001
09:15
Pagina 32
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
INFORMATIE OVER HET GEWONE AANDEEL DSM per gewoon aandeel in c 1
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen nettoresultaat cashflow eigen vermogen 4
5,71 5,80 11,03 28,06
3,74 3,63 8,35 22,23
4,11 4,00 8,70 19,54
4,37 4,34 8,97 26,05
3,49 3,44 7,18 23,05
4,49 4,48 7,42 21,58
2,21 2,23 5,59 18,31
-0,24 -0,49 2,63 17,17
1,10 0,96 3,97 17,86
2,17 2,22 5,12 17,72
dividend – interim-dividend – slotdividend pay-out 2 dividendrendement 3
1,75 0,51 1,24 32% 5,1%
1,52 0,51 1,01 43% 4,6%
1,51 0,51 1,00 37% 5,2%
1,51 0,45 1,06 35% 5,3%
1,36 0,40 0,96 38% 5,7%
1,21 0,30 0,91 23% 6,1%
0,91 0,08 0,83 41% 4,5%
0,23 0,23 nvt 1,7%
0,61 0,40 0,21 64% 4,0%
1,21 0,40 0,81 54% 7,6%
40,10 30,00 37,31
42,08 23,87 39,80
33,79 20,87 27,00
36,00 24,28 28,01
27,44 19,66 25,77
22,37 17,62 19,97
23,67 15,97 20,86
16,52 10,04 16,12
17,70 10,53 11,41
17,95 12,78 13,57
95.990 96.160
97.186 97.010
96.546 99.763
85.938 87.209
87.158 91.269
108.587 108.560
108.538 108.285
108.053 108.053
108.053 106.347
105.352 105.352
857 161 6.668
1.048 61 8.073
810 96 3.162
1.017 33 5.040
1.032 135 11.778
795 102 3.588
753 111 3.501
690 90 2.871
606 48 2.616
462 63 2.235
KOERSEN EURONEXT AMSTERDAM
hoogste laagste ultimo jaar AANTAL UITSTAANDE GEWONE AANDELEN x 1.000
ultimo gemiddeld OMZET EURONEXT AMSTERDAM (DUBBELTELLING) x 1.000
gemiddelde dagomzet laagste dagomzet hoogste dagomzet
1 Bij de berekening van de gegevens per gewoon aandeel zijn de bedragen toekomend aan de houders van cumulatief preferente aandelen in
mindering gebracht op de resultaten en het eigen vermogen. 2 De totale pay-out, inclusief dividend toekomend aan de houders van cumulatief preferente aandelen, bedraagt 34% in 2000, 46% in 1999, 40% in
1998, 37% in 1997 en 40% in 1996. 3 Bij de berekening van het dividendrendement is uitgegaan van de gemiddelde koers van het gewoon aandeel DSM in het verslagjaar. 4 De cijfers 2000 zijn opgesteld vóór verwerking van het slotdividend, de cijfers van de voorgaande jaren zijn ná verwerking van het slotdividend
opgesteld. Voor een nadere toelichting zie pagina 57 onder ‘Wijziging in de presentatie’.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 33
83
Jaarrekening 2000
KWARTAALGEGEVENS x c miljoen
1e KWARTAAL
2e KWARTAAL
3e KWARTAAL
4e KWARTAAL
JAAR
2000
netto-omzet
1.970
1.988
2.008
2.124
8.090
bedrijfsresultaat plus afschrijvingen
311
374
318
251
1.254
bedrijfsresultaat financiële baten en lasten
199 -19
239 -15
182 -12
131 -11
751 -57
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen belastingen resultaat gewone bedrijfsuitoefening resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen
180 -49 6
224 -60 6
170 -33 16
120 -29 20
694 -171 48
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen buitengewoon resultaat na belastingen
137 -
170 -
153 2
111 8
571 10
groepsresultaat na belastingen belang van derden
137 1
170 -1
155 -1
119 0
581 -1
nettoresultaat
138
169
154
119
580
1,37 1,37 2,53
1,70 1,70 3,11
1,53 1,55 2,97
1,11 1,18 2,43
5,71 5,80 11,03
per gewoon aandeel in c
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen nettoresultaat cashflow
x c miljoen
1e KWARTAAL
2e KWARTAAL
3e KWARTAAL
4e KWARTAAL
JAAR
1999
netto-omzet
1.476
1.502
1.573
1.782
6.333
bedrijfsresultaat plus afschrijvingen
227
237
262
286
1.012
bedrijfsresultaat financiële baten en lasten
112 -17
120 -16
148 -15
174 -21
554 -69
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen belastingen resultaat gewone bedrijfsuitoefening resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen
95 -19 5
104 -23 4
133 -33 5
153 -43 1
485 -118 15
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen buitengewoon resultaat na belastingen
81 -
85 17
105 0
111 -30
382 -13
groepsresultaat na belastingen belang van derden
81 1
102 0
105 1
81 0
369 2
nettoresultaat
82
102
106
81
371
0,80 0,81 2,01
0,82 0,99 2,20
1,03 1,04 2,20
1,10 0,79 1,94
3,74 3,63 8,35
per gewoon aandeel in c
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen nettoresultaat cashflow
6491_NEC
84
10-05-2001
09:15
Pagina 34
www. > DSM.COM
Jaarrekening 2000
TIEN JAAR DSM* BALANS x c miljoen
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
immateriële vaste activa materiële vaste activa financiële vaste activa
75 3.130 1.326
82 2.971 425
69 2.861 450
94 2.355 295
43 2.408 261
25 2.043 286
19 2.121 305
24 2.364 289
24 2.412 308
26 2.273 343
vaste activa
4.531
3.478
3.380
2.744
2.712
2.354
2.445
2.677
2.744
2.642
voorraden vorderingen effecten liquide middelen
1.224 1.888 204
1.080 1.590 159
979 1.338 163
819 1.144 96 362
754 1.087 189
612 886 708
580 992 298
558 974 359
656 944 506
689 900 409
vlottende activa
3.316
2.829
2.480
2.421
2.030
2.206
1.870
1.891
2.106
1.998
totaal activa
7.847
6.307
5.860
5.165
4.742
4.560
4.315
4.568
4.850
4.640
eigen vermogen belang van derden
3.040 30
2.507 28
2.210 28
2.472 76
2.241 79
2.343 24
1.987 20
1.856 32
1.930 31
1.866 29
groepsvermogen egalisatierekening investeringspremies voorzieningen langlopende schulden kortlopende schulden: – rentedragend – niet-rentedragend
3.070
2.535
2.238
2.548
2.320
2.367
2.007
1.888
1.961
1.895
27 857 1.482
25 760 1.071
29 721 838
28 734 581
38 716 655
48 691 518
64 637 723
83 681 981
109 655 929
114 634 732
870 1.541
461 1.455
781 1.253
125 1.149
101 912
191 745
90 794
231 704
521 675
511 754
totaal vermogen
7.847
6.307
5.860
5.165
4.742
4.560
4.315
4.568
4.850
4.640
geïnvesteerd vermogen investeringen: – immateriële en materiële vaste activa – deelnemingen en overige effecten desinvesteringen: – immateriële en materiële vaste activa – deelnemingen en overige effecten – afschrijvingen – nettoschuld ratio’s: – netto-omzet /gemiddeld geïnvesteerd vermogen – vlottende activa / kortlopende schulden – groepsvermogen / totaal vermogen – nettoschuld / groepsvermogen
4.776
4.268
3.995
3.263
3.380
2.821
2.918
3.216
3.361
3.134
615
647
585
458
484
345
168
312
477
476
889
2
1.351
121
259
13
36
25
7
321
6
19
12
52
8
21
64
13
16
10
28 503 2.148
185 458 1.373
101 470 1.457
39 403 344
43 341 567
69 319 1
13 363 515
80 338 853
37 320 944
166 306 834
1,77
1,53
1,59
1,69
1,50
1,55
1,33
1,11
1,24
1,40
1,38
1,48
1,22
1,90
2,00
2,36
2,12
2,02
1,76
1,58
0,39
0,40
0,38
0,49
0,49
0,52
0,47
0,41
0,40
0,41
0,70
0,54
0,65
0,14
0,24
0,00
0,26
0,45
0,48
0,44
* De cijfers 2000 zijn opgesteld vóór verwerking van het slotdividend, de cijfers van de voorgaande jaren zijn ná verwerking van het slotdividend opgesteld. Voor een nadere toelichting zie pagina 57 onder ‘Wijziging in de presentatie’.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 35
85
Jaarrekening 2000
WINST- EN VERLIESREKENING x c miljoen
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
8.090
6.333
6.361
5.629
4.657
4.457
4.074
3.648
4.042
4.241
28
-0
13
21
4
9
12
-10
-5
-8
1.254 751 -57
1.012 554 -69
1.056 586 -71
948 545 -33
794 453 -27
1.010 691 -27
643 280 -66
297 -41 -61
448 128 -55
592 286 -51
-171
-118
-108
-149
-119
-213
-10
57
22
-40
48
15
19
34
24
36
35
19
22
33
571
382
426
397
331
487
239
-26
117
228
10
-13
-9
-2
-2
-1
3
-26
-10
9
groepsresultaat belang van derden
581 -1
369 2
417 -2
395 -
329 -2
486 -
242 -1
-52 -2
107 -5
237 -3
nettoresultaat
580
371
415
395
327
486
241
-54
102
234
dividend op cumulatief preferente aandelen
-22
-19
-16
-16
-13
houders van gewone aandelen
558
352
399
379
314
personeel ultimo jaar (x 1.000) loonkosten ( c mln.)
22 1.191
22 1.145
23 1.122
18 883
18 824
17 761
19 779
21 818
22 878
25 882
9,3
8,7
9,2
9,7
9,7
15,5
6,9
-1,1
3,2
6,7
16,4
13,4
14,7
16,4
14,6
24,1
9,1
-1,3
3,9
9,4
20,2
16,2
18,2
16,8
14,4
22,5
12,4
-1,3
6,1
12,0
22,5
17,4
19,3
17,9
14,4
22,4
12,6
-2,8
5,4
12,3
EBIT / financiële baten en lasten
13,2
8,0
8,3
16,5
16,6
26,2
4,2
-0,7
2,3
5,7
dividend (c mln.)
199
172
165
148
131
111
98
25
65
128
netto-omzet mutatie t.o.v. voorgaand jaar (%) bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) bedrijfsresultaat (EBIT) financiële baten en lasten belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen buitengewoon resultaat na belastingen
nettoresultaat toekomend aan
ratio’s in %: – bedrijfsresultaat / netto-omzet – bedrijfsresultaat / gemiddeld geïnvesteerd vermogen (ROI) – resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening / gemiddeld eigen vermogen (ROE) – nettoresultaat (toekomend aan de houders van gewone aandelen) / gemiddeld eigen vermogen (toekomendaan de houders van gewone aandelen)
6491_NEC
86
10-05-2001
Jaarrekening 2000
09:15
Pagina 36
www. > DSM.COM
TOELICHTING OP ENKELE FINANCIËLE BEGRIPPEN EN KENCIJFERS
ALGEMEEN Bij de berekening van rendementsratio’s wordt voor de balansposten uitgegaan van het gemiddelde van de beginstand en de eindstand in het betreffende jaar. De kencijfers per gewoon aandeel worden berekend op basis van het gemiddelde aantal uitstaande gewone aandelen (bepaald op dagbasis), met uitzondering van het eigen vermogen per gewoon aandeel, waarvoor het aantal uitstaande aandelen ultimo jaar wordt genomen. Bij de berekening van de gegevens per gewoon aandeel en het kencijfer ‘nettoresultaat in procenten van het gemiddeld eigen vermogen toekomend aan de houders van gewone aandelen’ zijn de bedragen toekomend aan de houders van cumulatief preferente aandelen in mindering gebracht op de resultaten en het eigen vermogen.
DEFINITIES GEÏNVESTEERD VERMOGEN (CAPITAL EMPLOYED)
Het totaal van de boekwaarde van immateriële en materiële vaste activa, voorraden en vorderingen, verminderd met de niet-rentedragende kortlopende schulden. INVESTERINGEN
Deze omvatten de investeringen in immateriële en materiële vaste activa, alsmede de verwerving van deelnemingen (inclusief betaalde goodwill) en overige effecten. DESINVESTERINGEN
Deze omvatten de desinvesteringen in immateriële en materiële vaste activa, alsmede de verkoop van deelnemingen en overige effecten. NETTOSCHULD
Het totaal van de langlopende schulden en de rentedragende kortlopende schulden, verminderd met de liquide middelen. ROI (RETURN ON INVESTMENT)
Bedrijfsresultaat in procenten van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen. ROE (RETURN ON EQUITY)
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen in procenten van het gemiddeld eigen vermogen.
6491_NEC
10-05-2001
09:15
Pagina 37
87
Jaarrekening 2000
INDEX
A aandeelhoudersinformatie aandelenkapitaal achtergestelde leningen afschrijvingen afschrijvingstermijnen agio
L 32 60 66 69 52 61
B bedrijfsgebouwen en terreinen bedrijfslasten bedrijfsopbrengsten belangrijke data belastingen belastinglatentie beurskoersen bezoldiging bouwrente buitengewoon resultaat
58 70 69 81 70 64 33, 82 79 71 72
C cashflow crediteuren
7, 14 67
67 86 80 7
E egalisatierekening investeringspremies 64 eigen vermogen 77 externe kosten 70
F financial lease financiële baten en lasten financiële instrumenten financiële vaste activa financiering
58 70 73 58, 77 7, 14
67 68 53, 60 60 70
H huurverplichtingen
67
58 61 14
K kas, bank, giro kosten uitbesteed werk kredietfaciliteiten kredietrisico
58 58 56 56 56
N netto-omzet niet uit de balans blijkende verplichtingen
68 67, 78
O obligatieleningen octrooien optierechten
65 58 61
P 64 70
R rentebaten rentelasten renterisico
70 70 74
S schulden, kortlopende schulden, langlopende
78 78
valutarisico 73 verdisconteerde wissels 67 voorbereidings- en aanloopkosten 58 voorraden 59 voorzieningen 64, 78 vorderingen 60, 77 vreemde valuta’s, omrekening 52
W wettelijke reserve ingehouden winst deelnemingen wijziging in voorraden gereed product en onderhanden werk winst per aandeel
60 70 71 73
77 69 82
Z zekerheden i.v.m. schulden
I immateriële vaste activa ingekochte eigen aandelen investeringen
machines en installaties materiële vaste activa middelen aangewend voor investeringsactiviteiten middelen uit bedrijfsactiviteiten middelen uit financieringsactiviteiten
V
G garantieverplichtingen geactiveerde productie voor het eigen bedrijf goodwill groepsvermogen grond- en hulpstoffen
60 70
M
pensioenen personeelsbezetting, gemiddeld
D debiteuren definities dividend dividendbeleid
liquide middelen lonen en salarissen
66
ERRATUM De grafiek ‘Energie-efficiency index’ op pagina 11 heeft betrekking op de jaren 1992, 1994, 1996, 1998 en 2000. De bedragen in de grafieken ‘Bedrijfsresultaat per cluster in 2000’ op pagina 17 en ‘Netto-omzet leveringen Other activites’ op pagina 28 zijn in miljoen euro.
DSMH02HB Organisatie_Schema
10-05-2001
08:50
Pagina 1
BEKNOPT ORGANISATIESCHEMA DSM PER FEBRUARI 2001
P.A.F.W. Elverding
J. Zuidam
VOORZITTER
PLAATSVERVANGEND
J.G. Dopper
C.H. van Dalen
F. Sijbesma
VOORZITTER
CORPORATE
CONCERN
OPERATIONAL AUDIT
SECRETARIAAT
H. Jacobs
P.H. Fuchs
RAAD VAN BESTUUR DSM N.V. DSM RESEARCH
E.M. Meijer
FINANCIËN
JURIDISCHE ZAKEN
HUMAN RESOURCES
PLANNING &
PUBLIC RELATIONS
SAFETY, HEALTH,
CORPORATE ICT
DSM GIST
DSM LIMBURG
& ECONOMIE
P. de Haan
B.W. van Dijk
ONTWIKKELING
M.P.K. Lehmann
ENVIRONMENT &
J.G. van den
J.C. van Suijdam
F.J.A.M. Pistorius
MANUFACTURING
Hanenberg
A.H.P. Gratama
H. Schreuder
ENERGIE BEHEER
J.J. Prooi
van Andel
NEDERLAND
R.J. Atsma
CONCERNSTAVEN
SOCIALE EENHEDEN
DSM FINE
DSM ANTI-
DSM FOOD
DSM BAKERY
DSM ELASTOMERS
DSM ENGINEERING
DSM COATING
DSM COMPOSITE
DSM ENGINEERING
DSM
DSM FIBRE
DSM MELAMINE
DSM AGRO
CHEMICALS
INFECTIVES
SPECIALTIES
INGREDIENTS
P.L.A. Hamm
PLASTICS
RESINS
RESINS
PLASTIC PRODUCTS
PETROCHEMICALS
INTERMEDIATES
H.A.L.M. Dijkman
J.D.M. Verstegen
H. Numan
N.H. Gerardu
R.F. Hartmayer
H.C. Jongejan
J.H.M. Goessens
B.P.M. van Schaik
J.L.J.M.
B.A. van Kooten
J.H. Kruit
D.J. Venderbos
Schneiders
J.G.M.R. Scholz
DSM ENERGY
PARTICIPATIONS
F.H.M.A. Noteborn DSM INDUSTRIAL SERVICES STAMICARBON (LICENSING)
LIFE SCIENCE PRODUCTS
PERFORMANCE MATERIALS
POLYMERS & INDUSTRIAL CHEMICALS
OVERIGE ACTIVITEITEN
