JAARREKENING OVERIGE GEGEVENS 126. Statutaire bepalingen inzake winstbestemming 126 Accountantsverklaring 127 OVERIGE INFORMATIE 128

JAARVERSLAG

Heijmans

INHOUD

1

VISIE OP HEIJMANS

2

PROFIEL, KERNWAARDEN, POSITIONERING EN DOELSTELLINGEN

8

TIEN JAAR HEIJMANS IN KENGETALLEN

10

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

12

PERSONALIA RAAD VAN BESTUUR EN RAAD VAN COMMISSARISSEN

14

HET AANDEEL HEIJMANS

18

VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR OVER HET BOEKJAAR 2005

22

Kernpunten en marktontwikkelingen 2005

22

Financiële gang van zaken; het jaar 2005 in cijfers

26

Operationele gang van zaken

31

Nederland: Heijmans Vastgoed

31

Nederland: Heijmans Bouw

35

Nederland: Heijmans Infra

37

Nederland: Heijmans Productie

39

Heijmans International

40

Medewerkers

43

Kwaliteit, veiligheid en milieu

45

Integriteit

48

Risico’s en risicobeheersing

49

Strategische doelstellingen en vooruitzichten 2006

52

JAARREKENING 2005

57

OVERIGE GEGEVENS

126

Statutaire bepalingen inzake winstbestemming

126

Accountantsverklaring

127

OVERIGE INFORMATIE

128

Divisie- en stafdirecties

128

Corporate governance

129

Stichting Administratiekantoor Heijmans

131

Onafhankelijkheidsverklaringen

133

Begrippenlijst

134

Heijmans

2

VISIE OP HEIJMANS

Strategie op koers

Onder licht verbeterende marktomstandigheden heeft Heijmans de verwachtingen in 2005 opnieuw waargemaakt. Zowel de opbrengsten als de winst na belastingen namen verder toe. Een substantiële bijdrage aan het resultaat werd geleverd door verdere groei van het aantal verkochte woningen en de in het zicht komende oplevering van grote infrastructurele projecten. Belangrijk voor de toekomst is dat in 2005 opnieuw belangrijke stappen zijn gezet in het realiseren van de middellangetermijnstrategie. Met de voorgestelde stijging van het dividend van over 2004 naar

1,22

1,45 over 2005 spreekt Heijmans

vertrouwen uit in de toekomst van de onderneming. Heijmans realiseerde over 2005 een winst na belastingen van € 87 miljoen. Dat is een groei van 25% ten opzichte van de winst na belastingen in 2004 (vóór aftrek van eenmalige lasten in verband met de bouwzaak). De opbrengsten namen in 2005 toe met ruim 6%. De winstmarge komt in 2005 uit op 3,1%. Exclusief een tweetal éénmalige baten bedraagt deze 2,8%. Hiermee komt één van de voor 2008 gestelde financiële doelstellingen, te weten een winstmarge van 3% op de opbrengsten, binnen bereik. Ook op andere gebieden zijn in 2005 belangrijke stappen gerealiseerd. Zo verbeterde het rendement op het gemiddeld geïnvesteerde vermogen van 11,1% in 2004 tot 14,5% in 2005 (doelstelling 2008: 18%).

Belangrijk element in de strategie van Heijmans is de positionering als full-service dienstverlener. Dit houdt in dat Heijmans éérder in het bouw- en vastgoedproces betrokken wil worden, langer aan projecten verbonden wil blijven, vaker met dezelfde opdrachtgevers om tafel wil zitten en meer in een project wil kunnen aanbieden. Eerdere betrokkenheid vergt versterking aan de voorkant van de waardeketen, de fase van ontwerp en concept. Langere betrokkenheid vraagt uitbreiding van competenties aan de achterkant van de keten, op het gebied van onderhoud en service. Vaker samenwerken met opdrachtgevers vraagt om investeringen in partnerships. Heijmans wil opdrachtgevers het volledige traject kunnen aanbieden, van concept en ontwerp, financiering, realisatie tot en met service en onderhoud. Op elk van deze terreinen is in 2005 vooruitgang geboekt. Eén van de strategische doelstellingen van Heijmans voor 2008 is 35% van de omzet aan de voorkant van het proces te realiseren. In 2005 zijn we hierop ongeveer uitgekomen. Voor een belangrijk deel hangt dat uiteraard samen met de activiteiten van Heijmans Vastgoed. Met 3.786 in Nederland en 211 in België verkochte woningen komt de doelstelling van 4.500 verkochte woningen in 2008 dichtbij. Maar ook Heijmans Bouw en Heijmans Infra werken in toenemende mate op basis van design and construct en zelfontwikkelde concepten. Concreet voorbeeld van de groei van dit soort activiteiten is de vroegtijdige betrokkenheid van Heijmans bij grootschalige planontwikkelingen als Meerstad in Groningen en Zuidplaspolder bij Gouda. Maar ook de groei van het aantal prijsvragen waarin Proper-Stok succesvol is, de toenemende belangstelling voor Woonvitaal als concept voor seniorenwoningen, de partnerships van Leadbitter in Engeland met woningbouwcorporaties en de nieuwe contractsvormen voor grote infrastructurele werken, wijzen op een verdergaande voorwaartse integratie. Het ontwikkelingspotentieel van circa 46.000 woningen stelt Heijmans in staat haar activiteiten in ontwerp en productontwikkeling gestaag verder uit te breiden. Aan de achterkant van het bouwproces zijn eveneens vorderingen gemaakt. De doelstelling van 20% van de opbrengsten in 2008 is echter nog niet in zicht. Om het proces te versnellen, zijn zowel centraal in de organisatie als bij de divisies, technical facility management units opgezet. Die moeten de kennis en ervaring

Heijmans

3

op dit gebied bundelen en de markt gericht gaan bewerken. Voor het behalen van de doelstelling zullen acquisities moeten worden gedaan. Te denken valt dan aan bedrijven in de installatietechniek maar ook aan bedrijven als de recent door Heijmans geacquireerde spoorbouwer Heitkamp die een groot deel van zijn opbrengsten realiseert uit onderhoudswerkzaamheden aan spoorwegen. Doel van onze strategie is de focus op de keten vastgoed, bouw en infra. De productiebedrijven vallen buiten deze kernactiviteiten. Er zijn inmiddels flinke stappen gezet in het afbouwen van de divisie Productie en het vervreemden van productiebedrijven die niet tot de kernactiviteiten worden gerekend. Opstalan is in 2005 verkocht, BouwToe in het begin van 2006. Voor de verkoop van Vebo is in februari 2006 op hoofdlijnen overeenstemming bereikt met BTE Nederland B.V.

Versneld, Vernieuwend, Voorop Intern is binnen Heijmans in 2005 het zogeheten V3 project in gang gezet. V3 staat voor Versneld, Vernieuwend, Voorop. Het project is gericht op het bevorderen van innovaties door het opzetten van een intern innovatieplatform dat is gericht op het ontwikkelen van nieuwe producten, processen en product-marktcombinaties of op het doorontwikkelen daarvan vanuit de eigen organisatie. Het platform heeft geleid tot ongeveer 20 ideeën die zullen worden uitgewerkt tot concrete projecten. De meeste daarvan zijn nieuw. Wenswonen® is een voorbeeld van een doorontwikkeling binnen V3. In hoeverre initiatieven tot innovatie in praktijk kunnen worden gebracht, is uiteindelijk afhankelijk van de opstelling van opdrachtgevers. Het is goed te zien dat belangrijke opdrachtgevers als Rijkswaterstaat en de Rijksgebouwendienst in toenemende mate openstaan voor innovatieve contractsvormen, waaronder PPS (Publiek Private Samenwerking) en PFI (Private Finance Initiative). Om tegemoet te komen aan wensen van opdrachtgevers ten aanzien van dit soort vernieuwende contractsvormen, en om de kennis binnen Heijmans op dit gebied te bundelen, is in 2005 op centraal niveau binnen de organisatie een afdeling opgezet die zich specifiek bezighoudt met het voorbereiden van PPS-contracten en integrale projecten. Daarbij wordt nauw samengewerkt tussen de verschillende disciplines. Het bieden van full-service diensten brengt voor de

organisatie belangrijke wijzigingen met zich mee. Het maakt het noodzakelijk niet langer te denken vanuit het bestaande productenpakket, maar vanuit de behoefte die er in de markt is. Een voorbeeld hiervan is de wijkplanner ‘Adaptis’, die door Heijmans Bouw is ontwikkeld ten behoeve van woningbouwcorporaties. Doel ervan is woningbouwcorporaties beter in staat te stellen de behoefte aan toekomstige woonruimte te plannen met behulp van een computerprogramma waarin allerlei demografische informatie is samengebracht.

Efficiency en werkkapitaalbeheersing cruciaal Ook in een organisatie die zich meer en meer richt op voor- en achterwaartse integratie blijft het eigenlijke bouwproces een onmisbare basis. In een concurrerende omgeving is het van steeds groter belang dat de basisprocessen op orde zijn. Operational excellence is cruciaal voor de concurrentiepositie. De uitdaging is tegen de laagste kosten toch onderscheidend te blijven in de markt. Dit vergt doorlopend investeren in verbetering van project- en inkoopmanagement maar ook discipline in aanbestedingsbeleid (liever geen werk dan slecht werk) en werkkapitaalbeheer: sturing op kasstromen en geïnvesteerd vermogen in plaats van omzet. Voorbeelden hiervan zijn Systems Engineering en 3D Engineering. Beide maken het mogelijk optimale grip te krijgen op de budgettering en het ontwerp van grote projecten. In de wegenbouw leidt de aanhoudende concurrentie tot een doorlopend proces van efficiencyverbetering in alle niveaus van de organisatie. Binnen Heijmans Infra wordt gewerkt aan een structurele verbetering van de kostenstructuur na een systematische analyse van de organisatie en de werkprocessen. Belangrijk onderdeel van de strategie is ook het verwerven van een structurele positie in basisprocessen en basisgrondstoffen. Heijmans heeft geïnvesteerd in een netwerk van eigen asfaltcentrales met een landelijke dekking en beschikt over posities in delving van en handel in grond- en hulpstoffen. Al deze maatregelen leiden tot een versterking van de uitgangspositie van Heijmans in een nieuwe opwaartse beweging van de markt. Dit om bijtijds klaar te zijn voor een periode van conjuncturele opbloei die zich steeds nadrukkelijker aandient.

Heijmans

4

Marktvraag trekt aan In vrijwel alle segmenten van de markt, met uitzondering van de commerciële kantorenmarkt, was in 2005 sprake van aantrekkende volumes. De prijsontwikkeling volgde de volumegroei echter nog niet, hetgeen doet vermoeden dat er nog altijd sprake is van overcapaciteit, vooral in de inframarkt. Wellicht komt daar verandering in als nieuwe, grootschalige projecten tot uitvoering komen. Nu projecten als de Betuwelijn en de Hogesnelheidslijn aflopen is er weer tijd en aandacht voor nieuwe grootschalige projecten in de infrastructuur. Uitbreiding van de infrastructuur is voor het eerst in jaren weer bespreekbaar. Er is meer aandacht voor onderhoud en het thema betrouwbare reistijd komt steeds vaker terug in discussies. Meer aandacht voor knelpunten is onvermijdelijk. Dat de infrastructuur van groot belang is voor de economie wordt niet alleen alom erkend, er wordt nu ook naar gehandeld. De kosten van filevorming worden niet langer genegeerd. Tegelijkertijd is er weer sprake van groeiend vertrouwen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, na enkele jaren van verwijdering in de nasleep van de bouwaffaire. Het kabinet heeft met een schikking over civiele schadeclaims in 2005 officieel een streep gezet onder de civielrechtelijke aspecten van deze zaak. Strafrechtelijk is de zaak nog niet afgehandeld omdat de vervolging van Heijmans Infra en enkele medewerkers van Heijmans nog in hoger beroep behandeld zal worden. Herstel van vertrouwen is van belang omdat dit de basis is voor versterking van de samenwerking in nieuwe contractvormen voor toekomstige grote infrastructurele projecten. In de koopwoningmarkt is, mede gesteund door een aanhoudend lage rente, voor aanbieders nog steeds sprake van een gezonde marktontwikkeling. De vraag naar kwalitatief goede woningen blijft groot en het aanbod is nog steeds te beperkt. Met name voor starters op de markt voor koopwoningen is dat een probleem omdat het beperkte aanbod de prijzen hoog houdt. Ook voor andere doelgroepen, zoals senioren, sluit het aanbod niet altijd aan op de vraag. Dat komt mede doordat de overheid ondanks alle goede voornemens in 2005 slechts zeer beperkt in staat is geweest voorwaarden te scheppen voor een groei van de woningproductie die overeenstemt met de door de overheid

zelf gestelde doelen. Het aanbod blijft daardoor achter bij de vraag, mede door onverminderd lange vergunningenprocedures. De overheid heeft de ambitie uitgesproken gedurende een reeks van jaren 90.000 woningen per jaar te produceren om het door haar op 170.000 woningen geraamde tekort in te lopen. De productie in 2005 bleef met circa 67.500 woningen (opgave CBS) opnieuw achter bij de doelstelling, zij het dat sprake is van een lichte verbetering ten opzichte van de productie van 65.000 woningen in 2004. Ook in de woningbouw is overigens sprake van veranderende marktverhoudingen. Met name woningbouwcorporaties hebben de afgelopen jaren door fusies een schaalomvang bereikt die ze in staat stelt de concurrentie aan te gaan met ontwikkelaars. Ze doen dat op basis van vermogensposities en grondposities die met publieke middelen zijn opgebouwd en onder financieringsvoorwaarden en fiscale condities die gunstiger zijn dan die van private partijen. De ontwikkelingsbedrijven van de grote woningbouwcorporaties zijn zich bovendien op alle marktsegmenten gaan richten, dus niet alleen op het segment waar ze van nature actief zijn: het segment van laaggeprijsde woningen. Het is daarom terecht dat de Europese Commissie kanttekeningen heeft geplaatst bij de concurrentie van woningbouwcorporaties met private marktpartijen. De vraag is in hoeverre de door het kabinet genomen maatregelen werkelijk een ‘level playing field’ hebben gecreëerd. In de utiliteitsbouw is sprake van een moeizame marktontwikkeling in de kantorenmarkt en groei in de sectoren zorg en onderwijs. De stagnatie in de kantorenmarkt wil overigens niet zeggen dat er in het geheel geen beweging in de markt zit. Er is sprake van een vervangingsmarkt waarbij huurders van oude naar nieuwe kantoren verhuizen om een kwaliteitsverbetering te realiseren en om gebruik te maken van de huurvrije privileges die worden aangeboden. Een echte daling van de leegstand zal pas optreden als de werkgelegenheid in Nederland toeneemt. Een dergelijke beweging is al merkbaar in bijvoorbeeld de IT-sector. Voor goed verhuurde kantoren blijft grote interesse van beleggers bestaan tegen aantrekkelijke aanvangsrendementen. Voor Heijmans betekent dit dat de leegstand van onverhuurde en onverkochte kantoren langzaam afneemt.

Heijmans

5

De zorgsector en het onderwijs zijn belangrijke groeimarkten. Heijmans is hierin goed gepositioneerd. Dat blijkt uit de betrokkenheid bij een groot aantal initiatieven en projecten in zowel het onderwijs als de zorgsector. Mede door veranderende financieringsarrangementen in met name de zorgsector ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor marktpartijen die huisvestingsoplossingen bieden die verder gaan dan de realisatie van het gebouw. Buiten Nederland heeft Leadbitter (Verenigd Koninkrijk), ondanks stabilisatie van de Engelse bouwmarkt, opnieuw omzet- en winststijging gerealiseerd. Door nauwe samenwerking met vaste partners als woningbouwcorporaties, is Leadbitter in staat goede betaalbare woningen tegen aantrekkelijke marges te realiseren. Dat kunnen eensgezinswoningen zijn, maar ook wooncomplexen voor studenten en senioren. Dit is een groeiende markt waarin door de Britse overheid veel wordt geïnvesteerd. De Duitse markt blijft zich moeizaam ontwikkelen, maar grote investeringsplannen voor de infrastructuur en een record orderintake sinds 1994 in de laatste maanden van het jaar 2005 geven aanleiding tot iets meer optimisme. Heijmans volgt de vraag- en aanbodsituatie op de Duitse bouwmarkt zeer nauw om de kansen op de Duitse markt goed in kaart te hebben. In België blijft de markt voor verkoopappartementen gunstig, terwijl ook het volume in de bouwmarkt aantrekt. De markt voor infrastructuur is na oplevering van de grote projecten zeer concurrerend, maar nieuwe grootschalige projecten dienen zich aan, onder andere in het kader van het Masterplan Antwerpen.

Consolidatie zet door In de Nederlandse markt lijkt sprake van een nieuwe consolidatiebeweging na de overname van een deel van AM door Koninklijke BAM en de aangekondigde desinvestering van Bouwfonds door ABN AMRO. Verdergaande consolidatie lijkt een logische ontwikkeling in het licht van de trends in de markt. Het einde van het vooroverleg in de bouw heeft de markt transparanter en de concurrentie steviger gemaakt. Ook heeft het overcapaciteit in de markt aan het licht gebracht, met name in de inframarkt. Nieuwe contractvormen, die

door opdrachtgevers in toenemende mate worden toegepast, vergen bovendien schaalgrootte en financiële slagkracht. Bouwbedrijven moeten professionaliseren, meer focus leggen op de relatie met opdrachtgevers, marktgerichter gaan denken. Risico’s en reputatie moeten beter worden beheerst en bewaakt. De omschakeling naar een full-service concept vergt een interne cultuuromslag en investeringen in de opleiding van medewerkers. Alleen organisaties van een zekere schaalomvang zijn in staat de veranderingen door te voeren die noodzakelijk zijn om op het hoogste niveau aan de nieuwe markteisen te voldoen. Heijmans wil verder groeien. Deels autonoom, deels door acquisities. Acquisities zullen met name plaats kunnen vinden in bouw en vastgoed (ter versterking van de positie aan de voorkant van de waardeketen), in Engeland (voor verdere schaalvergroting en versterking van de marktpositie), in installatietechniek (om de activiteiten in service en onderhoud te versterken) en in infrastructuur (ter versterking van marktposities in deelmarkten). De verwachte economische opleving in Duitsland kan eveneens een stimulans voor hernieuwde groei in de bouwmarkt betekenen. Daardoor kunnen ook hier weer kansen voor overnames ontstaan. Voorbeeld van een acquisitie die past in de strategie is de overname begin 2006 van de Duitse railbouwer Heitkamp. Heijmans versterkt hiermee de positie in de railinframarkt, door het toevoegen van competenties die voorheen niet in huis beschikbaar waren. Door een strak cash- en werkkapitaalmanagement is de financiële situatie zodanig dat er voldoende ruimte is voor financiering van kleinere en middelgrote acquisities. Als vanouds stelt Heijmans aan potentiële overnamekandidaten als eisen dat de activiteiten moeten passen in de strategie, de onderneming moet beschikken over goed management, de winstgevendheid goed moet zijn en de acquisitie direct moet bijdragen aan de winst per aandeel.

Corporate governance doorlopend proces De verantwoording over corporate governance heeft in 2005 in de jaarverslagen van beursgenoteerde vennootschappen terecht veel aandacht gekregen. Ook Heijmans heeft daarover uitvoerig gerapporteerd. De in december 2005 gepubliceerde uitkomsten van de evaluatie door de Commissie Frijns, heeft ondernemingen opnieuw op

Heijmans

6

hun verantwoordelijkheden gewezen. Corporate governance is in de visie van Heijmans een doorlopend proces, waar de eigen structuur en het eigen handelen voortdurend worden getoetst aan de maatschappelijke opvattingen. Dat geldt bijvoorbeeld ten aanzien van de certificering van de aandelen. Vooruitlopend op wetgeving op dit gebied heeft Heijmans de eigen certificering in heroverweging genomen. Wat blijft is het doel de betrokkenheid van certificaathouders bij het besluitvormingsproces in de aandeelhoudersvergadering te vergroten. Wat verdwijnt is de mogelijkheid certificering te gebruiken als tijdelijke bescherming bij een ongewenste overname. Beperkingen op het uitoefenen van stemrecht op certificaten van aandelen worden opgeheven en in de doelomschrijving van Stichting Administratiekantoor Heijmans wordt het belang van de certificaathouders centraal gesteld en niet langer het belang van de vennootschap. Dit betekent dat iedere certificaathouder die stem wil uitbrengen te allen tijde volmacht krijgt.

andere door goed werkgeverschap maar ook door bijvoorbeeld initiatief bij investeringen in huisvesting. Binnen Heijmans lopen tal van initiatieven op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Voorbeelden zijn beperking van stof- en geluidemissie bij asfaltproductie, beperking en gescheiden afvoer van bouwafval en verbetering van de veiligheid op projecten. Een volgende stap is het opzetten van een systeem dat de decentrale initiatieven op centraal niveau zichtbaar, meetbaar en verifieerbaar maakt, daarin focus aanbrengt en ze intensiveert. Er wordt gewerkt aan het opzetten van een dergelijke structuur en rapportage daarover in komende jaarverslagen.

Competenties van medewerkers cruciaal

Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een thema dat zich binnen Heijmans met name concentreerde rond de thema’s integriteit, mededinging en transparantie. Dit zijn begrippen die inmiddels integraal deel uitmaken van alle processen binnen Heijmans en waaraan ook onderaannemers en leveranciers zijn gebonden. Maatschappelijk verantwoord ondernemen moet zijn terug te voeren tot onze producten en processen. Het meest komt dit tot uitdrukking in onze rol als vastgoedontwikkelaar. Bijvoorbeeld in het ontwikkelen van betaalbare woningen en van concepten voor de zorgsector en het onderwijs.

De competenties van onze medewerkers spelen een belangrijke rol in het bereiken van de strategische doelstellingen. In bouw- en vastgoedontwikkeling zijn dat competenties die nauw aansluiten op het eigenlijke bouwproces, zoals projectmanagement, inkoop en werkvoorbereiding. In de ontwikkeling naar een fullservice marktbenadering worden daaraan nieuwe competenties toegevoegd, zoals marketing, productontwikkeling en servicegerichtheid. Willen we bijvoorbeeld kunnen inspelen op de ontwikkelingen in de zorgsector, dan zullen we diepgaand inzicht moeten hebben in deze sector. Deze nieuwe competenties zullen we ons als organisatie eigen moeten maken door het aantrekken van medewerkers met die kennis, maar ook door daar in de opleiding van bestaande medewerkers rekening mee te houden. In december 2005 is de Heijmans Academie gestart met een vernieuwd, online opleidingsaanbod voor medewerkers op alle niveaus van de organisatie. Een aanbod dat is afgestemd op de competenties die de huidige strategie van Heijmans van medewerkers vraagt.

Ook in algemene zin speelt goed ondernemerschap in toenemende mate een rol in de maatschappij. Daar waar de overheid als verzorger terugtreedt en verantwoordelijkheden overdraagt aan private partijen, wordt van de spelers die deze rol op zich nemen verwacht dat zij die maatschappelijke verantwoordelijkheid accepteren. Het oplossen van knelpunten op het gebied van armoede, onderwijs en integratie vraagt de inzet en betrokkenheid van de gehele samenleving. Heijmans levert daaraan graag een bijdrage, onder

De gezondheid en veiligheid van onze medewerkers was in 2005 een belangrijk thema. Dat komt onder meer tot uiting in een nieuwe ziektekostenverzekering met een uitvoeriger dekking dan gebruikelijk en het in gebruik nemen van een fitnesscentrum voor de medewerkers in Rosmalen. Veiligheid heeft in 2005 grote prioriteit gekregen. Er zijn talrijke veiligheidsinspecties uitgevoerd, waaronder door leden van de raad van bestuur, om het belang dat aan veiligheid op de werkvloer wordt gehecht te onderstrepen.

Aandacht voor maatschappelijke verantwoordelijkheid

Heijmans

7

Strategische doelstellingen Na jaren van krimpende vraag wordt vanaf 2006 weer een stijging verwacht, vooral in de vraag naar (koop)woningen, gebouwen voor de publieke sector en infrastructurele projecten. Voor de laatste twee markten is vooral van belang in welk tempo overcapaciteit aan de aanbodzijde uit de markt verdwijnt en hoe vervolgens de prijzen zich zullen ontwikkelen. Hierbij speelt ook de bereidheid van opdrachtgevers een rol om op andere criteria te selecteren dan alleen de laagste prijs. Tegen deze achtergrond blijft de realisatie van de doelstellingen voor 2008 prioriteit. Zoals bekend zijn dit: de verkoop van 4.500 woningen, een winst na belastingen in relatie tot de opbrengsten van 3% en een rendement op het gemiddeld geïnvesteerde vermogen van 18%. Strategische doelstellingen zijn circa 35% van de opbrengsten te realiseren in de voorkant van de waardeketen (advies, ontwerp en ontwikkeling), 45% in uitvoering en 20% aan de achterkant van de waardeketen (onderhoud en beheer). Het aandeel van de activiteiten buiten Nederland in de opbrengsten moet ongeveer 20% bedragen in 2008. Een aantal van deze doelstellingen is inmiddels gerealiseerd of binnen bereik, ten aanzien van de overige ligt Heijmans op schema. De verbeterde marktvooruitzichten bieden perspectief voor groeidoelstellingen, zowel binnen Nederland als daarbuiten. Belangrijke vraag is of substantiële groei mogelijk is met gelijktijdige verdere verhoging van de winstmarge. Een scenario met het beste vooruitzicht op waardecreatie zonder onverantwoorde vergroting van het risicoprofiel van de onderneming heeft de voorkeur. Bijzondere aandacht zal ook in 2006 uitgaan naar verdere uitrol van het full-service concept door enerzijds het uitbouwen van de competenties binnen Heijmans maar ook door aandacht voor communicatie rond de positionering van Heijmans als full-service dienstverlener. De nieuwe huisstijl en de daaraan gekoppelde campagne ‘het is geel en......’ weerspiegelen onze ambities op dit punt. Dit jaarverslag biedt een eerste kennismaking met onze nieuwe huisstijl. Centraal daarin staat de koppeling.

Koppeling die past bij het karakter van een full-service dienstverlener en de historie van Heijmans. Koppeling van competenties, maar ook van klanten, financiers en leveranciers. We zijn trots op onze naam. De naam Heijmans zegt genoeg; de kracht van eenvoud en helderheid. De nieuwe huisstijl benadrukt de helderheid en de transparantie die wij nastreven.

Vooruitzichten 2006 Heijmans heeft de spirit die nodig is de gedaanteverandering te ondergaan van een productgerichte bouwonderneming naar een klantgerichte dienstverlener. Onze strategie weerspiegelt onze ambities. Het jaar 2006 is in een aantal opzichten een overgangsjaar. De verwachtingen in Nederland zijn vooral voor de koopwoningenmarkt, zorg en onderwijs goed. In de markt voor commercieel vastgoed wordt een groei van de verhuuractiviteiten verwacht. In de inframarkt zullen grote projecten en onderhoudswerkzaamheden op de markt komen. Gezien het vroege tijdstip in 2006 bestaat echter nog onzekerheid over het prijsverloop in de infra- en bouwmarkten. Het is daardoor te vroeg om op dit moment een winstprognose af te geven.

Tot slot In een veranderende organisatie in een concurrerende markt wordt veel gevraagd van de inzet en aanpassingsvaardigheid van onze mensen. Dat zij er uitstekend in slagen zich aan te passen aan de veranderende eisen die wij aan hen stellen, blijkt wel uit het grote aantal initiatieven tot vernieuwing en uit de successen die Heijmans ook in 2005 weer heeft behaald. We zijn onze medewerkers erkentelijk voor de belangrijke bijdrage die zij daaraan hebben geleverd.

Guus Hoefsloot Voorzitter raad van bestuur Heijmans N.V.

Heijmans

8

PROFIEL, KERNWAARDEN, POSITIONERING EN DOELSTELLINGEN Heijmans is in Nederland een grote, beursgenoteerde onderneming in Vastgoed, Bouw en Infra. Buiten Nederland is Heijmans actief in België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Eind 2005 telden we ongeveer 9.100 medewerkers die samen opbrengsten realiseerden van € 2,8 miljard en een winst na belastingen van € 87 miljoen.

Figuur 1: OPBRENGSTEN IN 2005: GEOGRAFISCHE SPREIDING EN SPREIDING NAAR ACTIVITEITEN ����

In Nederland, België en Duitsland opereren de ondernemingen onder de naam Heijmans. De namen van divisies en werkmaatschappijen zijn herkenbaar aan de naam Heijmans met toevoeging van de activiteit waarin zij actief zijn. In dat kader zijn bijvoorbeeld ook veel namen die verwijzen naar situaties vóór acquisitie door Heijmans vervallen met ingang van 2006. Enkele ondernemingen opereren onder een ander label. In Nederland zijn dit bijvoorbeeld Proper-Stok (Vastgoed), Van Kleef en Tecona (Infra). In België Himmos (Vastgoed) en Van den Berg (Infra) en in Duitsland Franki Grundbau en (vanaf 2006) Heitkamp Rail (Infra). In het Verenigd Koninkrijk opereert Heijmans onder de naam Leadbitter (Bouw). Het overzicht van de belangrijke groepsentiteiten op pagina 106 van dit jaarverslag verschaft hierover meer informatie.

Heijmans staat voor:

���������� ������� ��� ����������

��� �� �� ��

��������� ����� ������ �������

��� ��� ��� ��

Vernieuwend Ondernemerschap Heijmans wil haar leidende positie in de kernactiviteiten - Vastgoed, Bouw, Infra - versterken met vernieuwend ondernemerschap. We zijn eigentijds en vooruitstrevend, ambitieus, pro-actief en gericht op kansen.

Figuur 2: ORGANOGRAM HEIJMANS

�������������

������������������

����������������������

�����������������

���������������

�������������

�����������

��������������

������������������

Heijmans

9

Betrokken Partner Heijmans ontwikkelt als dienstverlener oplossingen samen met de klant. We zijn groot genoeg voor elk uitdagend project, maar zijn ook lokale opdrachtgevers met kleinere projecten graag, snel en goed van dienst. Heijmans is een betrokken partner, die zich bovendien bewust is van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Aangenaam Professioneel Heijmans combineert de mensgerichtheid, collegialiteit en langetermijnoriëntatie van het oorspronkelijke familiebedrijf (sinds 1923) met de professionaliteit, de resultaatgerichtheid, de discipline en het kostenbewustzijn van (sinds 1993) een beursgenoteerde onderneming. Deze combinatie maakt ons aangenaam professioneel. Betrouwbaar & Transparant Heijmans is eerlijk en duidelijk in haar handelen en treedt haar stakeholders met een open houding tegemoet. Zo staan we bij beleggers bekend als transparant, toegankelijk en voorspelbaar. Ook opdrachtgevers waarderen dat: zeggen wat je doet en doen wat je zegt.

De kernbelofte van Heijmans is dan ook: Vernieuwend voorop in full-service De combinatie van Vastgoed, Bouw en Infra is onze kracht. Daarin zijn we een grote, leidende onderneming waarin vakmanschap en conceptuele verbeeldings-

kracht samengaan. Heijmans staat voor vernieuwend ondernemerschap en heeft een heldere ambitie: hét voorbeeld zijn in full-service dienstverlening in Vastgoed, Bouw en Infra. We bieden onze klanten integrale oplossingen van idee en ontwerp tot en met onderhoud en beheer. Daarmee willen we ons onderscheiden als betrouwbare en servicegerichte partner. Doelstellingen De strategie van Heijmans heeft als doel de continuïteit van de onderneming te waarborgen door middel van het optimaliseren van de waarde van het concern voor de aandeelhouders, het excelleren in de levering van producten en diensten aan de klanten en het bieden van een plezierige en uitdagende werkomgeving aan de werknemers. Dit is vertaald naar concrete doelstellingen. Heijmans wil met haar activiteiten een groter en evenwichtiger deel van de bouwwaardeketen bestrijken. Doelstelling is om in 2008 circa 35% van de opbrengsten te realiseren uit advies-, ontwerp- en ontwikkelingsactiviteiten (de voorkant van de waardeketen), circa 45% uit uitvoeringsactiviteiten (het midden van de waardeketen) en circa 20% uit onderhoud- en beheeractiviteiten (de achterzijde van de waardeketen). In 2008 zal circa 20% van de activiteiten van Heijmans gerealiseerd worden in landen buiten Nederland. Doelstelling voor de winst na belastingen in relatie tot de opbrengsten is 3% in 2008 waarbij het rendement op het gemiddeld geïnvesteerde vermogen 18% moet bedragen.

Figuur 3: BOUWWAARDEKETEN

����������������������

���������������������� ������������ �������� ��������� ������������������������

�������� �������

�

���������������� �������������

�

����������

�

���������

�

�������������� ������

De bollen geven de relatieve omvang weer van de opbrengsten van de activiteit binnen Heijmans in relatie tot de totale opbrengsten. Het niveau langs de verticale as geeft een indicatie weer van de operationele marges (vóór rente en belastingen) die in het algemeen kunnen worden behaald met de betreffende activiteit.

Heijmans

10

TIEN JAAR HEIJMANS IN KENGETALLEN

Kengetallen

2005

2004

IFRS

IFRS

Resultaat x € miljoen Opbrengsten Operationeel resultaat1 Winst na belastingen

2.835 128,8 87,1

2.672 80,6 40,1

2.594 85,4 44,9

2.604 97,4 60,0

2.415 134,0 87,6

2.288 112,2 70,2

1.564 68,8 48,1

1.243 51,4 34,3

1.078 44,5 27,3

899 34,9 22,9

734 26,0 17,3

Vermogen x € miljoen Activa Gemiddeld geïnvesteerd vermogen Eigen vermogen Netto schuld

1.906 892 389 403

2.011 995 284 515

1.585 883 457 197

1.518 899 446 344

1.373 747 427 301

1.090 480 284 216

628 269 176 91

473 213 147 15

391 189 153 33

312 144 94 21

263 121 81 19

109 –13 –85

245 –15 –167

219 –38 –75

59 –64 –5

–30 –101 150

–10 –107 123

–3 –66 52

68 –47 –3

3 –57 50

26 –31 7

26 –27 1

11

63

106

–10

19

6

–17

18

–4

2

0

14,5

11,1

13,1

12,5

17,9

23,4

25,6

24,2

23,5

24,2

21,4

22,4 3,1

14,0 1,5

10,0 1,7

13,7 2,3

24,7 3,6

30,5 3,1

29,8 3,1

22,9 2,8

22,1 2,5

26,1 2,5

23,2 2,3

Kasstroom x € miljoen Operationeel Investering Financiering Kasstroom Verhoudingsgetallen in % Rendement op gemiddeld geïnvesteerde vermogen2 Winst na belastingen: – als % eigen vermogen – als % opbrengsten Aantal aandelen x 1.000 Ultimo Gemiddeld

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

NL GAAP NL GAAP NL GAAP NL GAAP NL GAAP NL GAAP NL GAAP NL GAAP NL GAAP

24.073 22.438 22.438 22.438 22.438 21.468 18.859 18.127 17.778 17.361 16.899 23.696 22.438 22.438 22.438 22.433 20.697 18.552 17.982 17.631 17.161 16.608

Gegevens per aandeel3 x € 1 Eigen vermogen Operationeel resultaat Winst na belastingen Dividend

16,42 5,43 3,67 1,45

12,66 3,59 1,79 1,22

20,37 3,81 1,70 1,22

19,88 4,34 2,37 1,22

19,03 5,97 3,70 1,48

13,72 5,42 3,28 1,31

9,49 3,71 2,47 1,00

8,17 2,86 1,78 0,72

8,68 2,52 1,52 0,61

5,48 2,03 1,33 0,53

4,88 1,57 1,04 0,41

Koersinformatie x € 1 Slotkoers ultimo Hoogste koers Laagste koers

36,49 40,80 24,44

24,10 24,34 17,64

24,10 24,34 17,64

19,10 19,81 13,20

16,70 28,25 14,51

20,77 26,60 18,05

19,25 19,50 14,35

15,65 19,60 12,80

17,61 32,22 12,52

21,33 22,46 12,71

12,02 16,15 8,17

Overige gegevens Orderportefeuille (in € miljoen) Economic Value Added (in € miljoen) Gemiddelde vermogenskostenvoet (in %) Medewerkers (gemiddeld aantal)

2.559 15 6,3 9.336

2.362 33 6,5 9.839

2.350 2.341 20 –3 6,5 6,2 9.839 10.011

2.317 –9 7,4 9.544

2.013 64 8,1 9.549

1.666 51 8,1 7.083

1.203 10 8,8 6.296

818 13 7,9 5.517

790 14 9,3 4.761

561 – – 4.106

1

In de cijfers van 2004 en eerdere jaren op basis van NL GAAP is de EBIT weergegeven. De cijfers van 2004 en eerdere jaren op basis van NL GAAP zijn berekend aan de hand van de EBIT. Voor 2004 en 2005 IFRS op basis van operationeel resultaat. Het operationele resultaat is exclusief boete bouwzaak en dergelijke. 3 De gegevens per aandeel zijn uitgedrukt ten opzichte van het gewogen gemiddeld aantal aandelen. Dividend per aandeel is op basis van het aantal aandelen ultimo van het jaar. 2

Heijmans

11

Opbrengsten (in € mln)

Operationeel resultaat (in € mln)

�����

���

�����

���

�����

���

�����

��

�����

��

���

��

Winst na belastingen (in € mln) ���

��

��

��

�

��

� ���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

� ���

Eigen vermogen (in € mln)

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

Rendement op geïnvesteerd vermogen (in %)

���

���

���

���

���

���

���

���

���

Winst na belastingen als % opbrengsten

���

��

���

���

���

��

���

��� ��

���

���

���

�� ���

���

��

���

��� �

�� � ���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

��� �

� ���

Orderportefeuille (in € mln)

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

Medewerkers (gemiddeld)

�����

������

�����

�����

�����

�����

����� ����� ����� ����� ����� �����

���

�����

��� �

� ���

���

���

���

���� �������

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

���

Heijmans

12

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN De raad van commissarissen heeft het genoegen u het jaarverslag over 2005 aan te bieden. De raad van commissarissen heeft kennis genomen van het verslag van de raad van bestuur over het boekjaar 2005 en heeft de jaarrekening over 2005 goedgekeurd. De jaarrekening is door KPMG Accountants N.V. gecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien. De raad van commissarissen adviseert de aandeelhouders de jaarrekening vast te stellen en de winst-

Veel aandacht werd besteed aan het beleid van de onderneming, de daarmee samenhangende acquisities en desinvesteringen en het activiteitengamma in het buitenland. Heijmans beschikt over een heldere strategie, op basis waarvan de komende jaren zowel autonome groei als groei door acquisities kan worden gerealiseerd. In het verslag van de raad van bestuur wordt daarop uitvoerig ingegaan. Uiteraard vormden de kwaliteit en de continuïteit van het management belangrijke onderwerpen.

Corporate Governance

houders overeenkomstig het ter Algemene

In het jaarverslag over 2004 heeft Heijmans verantwoording afgelegd over haar Governance structuur en de mate waarin deze overeenkomt met de bepalingen van de Code Corporate Governance. Meer in het bijzonder is aangegeven waar en waarom Heijmans van de principes en best practice afwijkt. In de Corporate Governance paragraaf in dit jaarverslag (pagina 129) zijn de bepalingen weergegeven waarvan Heijmans per heden nog afwijkt.

Vergadering van Aandeelhouders te presenteren

Toezicht

bestemming te aanvaarden conform het door hem goedgekeurde voorstel van de raad van bestuur, zijnde een dividend van gewoon aandeel van

1,45 (2004:

1,22) per

0,03 nominaal in contanten.

De raad van commissarissen adviseert aandeel-

voorstel tot dechargeverlening over te gaan.

De agenda In 2005 kwam de raad van commissarissen achtmaal in vergadering bijeen. Bij deze vergaderingen waren telkens nagenoeg alle leden van de raad van commissarissen alsmede alle leden van de raad van bestuur aanwezig. Eén van de vergaderingen werd gedeeltelijk bijgewoond door de leden van de directies van de divisies, waarbij met hen over lopende zaken van gedachten werd gewisseld. Eén vergadering werd gecombineerd met een projectbezoek. Bij twee vergaderingen was de accountant van de vennootschap aanwezig. Buiten aanwezigheid van de leden van de raad van bestuur besprak de raad van commissarissen het eigen functioneren en dat van de raad van bestuur. De gang van zaken en de resultaatontwikkeling kwamen telkens uitvoerig aan de orde. Datzelfde geldt voor de ontwikkelingen met betrekking tot de bouwaffaire. Het is voor de bouwsector van groot belang dat in de loop van 2005 dankzij de inspanningen van velen het vertrouwen tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers weer duidelijk is toegenomen.

Risico’s, risicobeheersing en controlemechanismen stonden ook in 2005 hoog op de agenda. Terzake operationele risico’s en de beheersing daarvan worden controlemechanismen adequaat beoordeeld. In het licht van de aanbevelingen van de commissie Corporate Governancne bleef de nadruk in 2005 ook onverminderd liggen op controlemechanismen op gedrag van medewerkers. Zo werd in 2005 de gedragscode aangepast en ook van toepassing op onderaannemers en leveranciers. Daarnaast werd de meldstructuur aangepast tot een Heijmans-eigen klokkenluiderregeling. Overeenkomstig de statuten en het vastgestelde rooster van aftreden, treden in 2006 de heren J.L.M. Bartelds RA en prof. dr. Th. Peeters af. De heren Bartelds en Peeters zijn herbenoembaar. De Centrale Ondernemersraad beveelt hun herbenoeming aan. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft recht van aanbeveling respectievelijk bezwaar. De eventuele herbenoeming van de heer Bartelds betreft een vierde termijn. Zoals in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2005 al uitvoerig is toegelicht, heeft de raad van commissarissen geoordeeld dat zulks

Heijmans

13

in het belang is van de continuïteit en kwaliteit van het toezicht, mede gezien het aftreden (zonder herbenoeming) van twee commissarissen in 2007. Hiermee wordt afgeweken van de stelregel dat benoeming voor drie zittingstermijnen van ieder vier jaar plaatsvindt. In 2007 treden af de heren drs. J.C. Blankert overeenkomstig het rooster van aftreden en prof. dr. Th. Peeters in verband met het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens. De huidige samenstelling van de raad van commissarissen met personalia, hoofd- en nevenfuncties is opgenomen op pagina 16 van dit jaarverslag. Alle leden van de raad van commissarissen zijn aan te merken als onafhankelijk in de zin van artikel 111.2 van de Corporate Governance Code. Geen van de commissarissen had in 2005 een met de uitoefening van zijn functie strijdig belang. Binnen de raad van commissarissen zijn een auditcommissie, een remuneratiecommissie en een selectieen benoemingscommissie ingesteld.

Auditcommissie De Auditcommissie bestaat uit de heren J.L.M. Bartelds (voorzitter) en Th.J. Peeters. In 2005 kwamen zij driemaal bijeen met de raad van bestuur en de accountant van de vennootschap. Eénmaal werd overleg gevoerd met de accountant buiten aanwezigheid van de raad van bestuur. Aan de orde kwamen vooral de risico’s en risicobeheersing alsmede de werking van beheersings- en controlesystemen, financiering van de onderneming, de fiscale positie, de outsourcing van ICT ondersteuning en de kwaliteit van de financiële rapportages. Dat laatste vooral ook in het licht van de overgang per 1 januari 2005 naar IFRS.

Selectie- en benoemingscommissie, remuneratiecommissie Beide commissies bestaan uit de heren drs. J.C. Blankert (voorzitter) en drs. J.L. Brentjens. In 2005 kwamen zij tweemaal bijeen. In de remuneratiecommissie is het beleid ten aanzien van de beloning van de raad van bestuur besproken. Na de instemming hiermee door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 5 mei 2004 heeft de raad van commissarissen de remuneratie conform de aangegeven lijnen inhoud gegeven.

Zoals bekend is in het nieuwe beleid met name de variabele beloningsstructuur aangepast en meer prestatiegericht en resultaatgevoeliger gemaakt. Ten aanzien van de vaste inkomens is vastgelegd dat deze eens per twee jaar zullen worden getoetst aan de beleidsuitgangspunten. De hoogte van de jaarbonus 2005 is gebaseerd op de prestaties van de raad van bestuur in het afgelopen jaar. De voornaamste overeengekomen prestatiecriteria betroffen het realiseren van de gebudgetteerde winst na belastingen alsmede doelstellingen betreffende het rendement over het geïnvesteerde vermogen. De doelstellingen werden gerealiseerd.

Tenslotte Heijmans heeft een periode achter zich van focus op balansversterking, optimalisatie van processen en verbetering van risicobeheersystemen. Er staat een efficiënte, klantgerichte organisatie die de uitdagingen van de komende jaren goed aan kan. De raad van commissarissen stelt dat met voldoening vast en spreekt hiervoor zijn waardering en erkentelijkheid uit jegens alle medewerkers van de onderneming. ’s-Hertogenbosch, 1 maart 2006 Drs. J.L. Brentjens, voorzitter J.L.M. Bartelds RA Drs. J.C. Blankert Prof. dr. N.H. Douben Prof. dr. Th.J. Peeters

Heijmans

14

DE RAAD VAN BESTUUR

Drs. G.H. Hoefsloot (1950) voorzitter Nederlandse nationaliteit; benoemd tot lid van de raad van bestuur van Heijmans in november 2002 en benoemd tot voorzitter in mei 2003. Was voordien werkzaam bij ABN AMRO Bank N.V., Barclays Bank Plc en als lid van de raad van bestuur bij Hollandse Beton Groep N.V. Guus Hoefsloot is tevens voorzitter van de raad van toezicht van het vakcollege MBO Sint Lucas, lid van het curatorium voor de bouw MBA van TSM Business School, de internationale business school van de Universiteit Twente en lid van de Adviesraad Euronext Amsterdam.

Ing. J.A.J.M. van den Hoven (1952) Nederlandse nationaliteit; benoemd tot lid van de raad van bestuur van Heijmans in mei 1999. Jacques van den Hoven is tevens voorzitter van de Stichting Wetenschappelijk Onderwijs en Onderzoek in de Vastgoedkunde (SWOOV), lid van het bestuur van International Federation for Housing and Planning (IFHP), lid van het bestuur van Habiforum en voorzitter van de raad van commissarissen van Van Raak Staal Holding B.V.

Drs. D.A.M. van der Kroft (1956) Nederlandse nationaliteit; benoemd tot lid van de raad van bestuur van Heijmans in december 2000. Was voorheen werkzaam voor KPMG Accountants N.V., Asea Brown Boveri B.V. en als directeur financiën en administratie bij Volker Wessels N.V. Dick van der Kroft is tevens lid van het Curatorium van het postdoctorale programma Register Controller van Tias Business School Tilburg en lid van de raad van toezicht van het Rotterdams Philharmonisch Orkest.

Heijmans

15

Van links naar rechts: Guus Hoefsloot, Jacques van den Hoven, Dick van der Kroft

Heijmans

16

DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Drs. J.L. Brentjens (1940) voorzitter Nederlandse nationaliteit; voormalig voorzitter van de raad van bestuur van VNU N.V.; benoemd in mei 1994, meest recentelijk herbenoemd in mei 2005. Aftredend in 2009. Belangrijkste nevenfuncties: voorzitter stichtingsbestuur Radboud Universiteit Nijmegen, vice-voorzitter Van Leer Group Foundation, Trustee van de Bernhard van Leer Foundation, voorzitter raad van commissarissen Océ N.V., lid raad van commissarissen VNU N.V., Fortis OBAM en Holding Mij. P. Bakker Hillegom B.V. en bestuurslid van diverse stichtingen.

J.L.M. Bartelds RA (1946) Nederlandse nationaliteit; voormalig voorzitter van de raad van bestuur van Fortis; benoemd in mei 1994, meest recentelijk herbenoemd in mei 2002; aftredend in 2006 (herbenoembaar). Belangrijkste nevenfuncties: voorzitter raad van toezicht Hogeschool Utrecht, lid bestuur Nationaal Restauratie Fonds en lid bestuur VSB fonds.

Drs. J.C. Blankert (1940) Nederlandse nationaliteit; voormalig voorzitter Nederlands Olympisch Comité/Nederlandse Sport Federatie, voormalig voorzitter VNO NCW; benoemd in september 1999, meest recentelijk herbenoemd in 2003. Aftredend in 2007. Belangrijkste nevenfuncties: voorzitter raad van commissarissen ING Dutch Residential Fund N.V./Dutch Office Fund N.V./Dutch Retail Fund N.V. en lid raad van commissarissen Siemens N.V. en Q’Park N.V., lid raad van toezicht Stichting Antonius Ziekenhuis Nieuwegein en voorzitter raad van toezicht Stichting De Open Ankh.

Prof. dr. N.H. Douben (1939) Nederlandse nationaliteit; emeritus hoogleraar technische economie TU Eindhoven; benoemd in 1996, meest recentelijk herbenoemd in 2005; aftredend in 2009. Belangrijkste nevenfuncties: voorzitter raad van commissarissen Fortex B.V. en Vostermans Beheer B.V., lid raad van commissarissen Smals Beheer B.V. en Vitalis Zorggroep, voorzitter Stichting Innoveren met Zorg en lector netwerk en ketenkunde HAS Den Bosch.

Prof. dr. Th.J. Peeters (1937) Belgische nationaliteit; voormalig voorzitter raad van bestuur BBL N.V., voormalig lid raad van bestuur KBC Bankverzekeringsholding N.V. en KBC Verzekeringen N.V.; benoemd in mei 2002, aftredend in 2006 (herbenoembaar). Belangrijkste nevenfuncties: vice voorzitter Hoge Raad van Financiën, voorzitter raad van commissarissen Uitgeverij Lannoo N.V., lid raad van commissarissen F. van Lanschot Bankiers N.V., Brantano N.V., De Eik N.V., SN Airholding N.V. en Partena en lid raad van toezicht K.U. Leuven en Universitaire ziekenhuizen Leuven.

Een profielschets van de raad van commissarissen is opgenomen op de website van Heijmans.

Heijmans

17

Van links naar rechts: Joep Brentjens, Hans Bartelds, Theo Peeters, Nico Douben, Hans Blankert

Heijmans

18

HET AANDEEL HEIJMANS

Per 31 december 2005 bestaat het aandelen-

In 2005 vertoonden certificaten van aandelen Heijmans het volgende koersverloop:

kapitaal van Heijmans uit twee soorten aandelen: cumulatief preferente aandelen en gewone

Figuur 4: KOERSVERLOOP 2005 IN RELATIE TOT AMX INDEX OP BASIS 1 JANUARI 2005 = 100

aandelen. Alle aandelen hebben een nominale waarde van

���

0,03.

Ter Algemene Vergadering van Aandeelhouders

���

kunnen in totaal 26.888.444 stemmen worden

���

uitgebracht.

��� ���

Cumulatief preferente aandelen

��� ���

Deze aandelen zijn niet in enige notering ter beurze opgenomen en zijn niet gecertificeerd.

��� ���

Gewone aandelen

�� Certificaten van gewone aandelen zijn genoteerd aan Euronext Amsterdam, AMX (midcap). De gemiddelde dagomzet in 2005 bedroeg 109.902 tegen 50.073 verhandelde aandelen per dag in 2004. Heijmans maakt als Euronext 150-bedrijf deel uit van het Next-Prime segment. Voor de rapportage van de winst per gewoon aandeel wordt uitgegaan van het gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen in het betreffende boekjaar. Voor 2005 was dit 23.695.626 (22.437.584 gehele jaar, 1.635.000 vanaf 23 maart 2005). Voor certificaathouders bestaat onder bepaalde voorwaarden de mogelijkheid tot decertificering. Hiervan is voor 420 certificaten gebruik gemaakt.

Soort Gewone aandelen Cumulatief preferente

Aantal 24.072.584 6.610.000

��������������

�������� ���

De actuele stand van het aantal uitgegeven aandelen, de koers en dagomzet van het aandeel Heijmans, de verwachtingen van analisten, persberichten en het jaarverslag zijn opvraagbaar via de rubrieken ‘pers’ en ‘investor relations’ op www.heijmans.nl.

Stemrecht 1 0,426

����������������

Datum herziening

Dividend

Uitgiftekoers

n.v.t

Jaarlijks vast te stellen 6,81%

n.v.t

1 januari 2009

€ 10,00

Heijmans

19

Figuur 5: VERLOOP VAN HET AANTAL GENOTEERDE (CERTIFICATEN VAN) AANDELEN EN KENGETALLEN PER (CERTIFICAAT VAN) AANDEEL

2004

2004

2005

IFRS

NL GAAP

2003

2002

2001

Geplaatst 1 januari Emissie Stockdividend Uitgeoefende opties

22.438 1.635 0 0

22.438 0 0 0

22.438 0 0 0

22.438 0 0 0

21.468 0 938 32

18.859 1.850 705 54

Geplaatst 31 december Geplaatst gemiddeld Uitstaande opties

24.073 23.696 0

22.438 22.438 0

22.438 22.438 0

22.438 22.438 0

22.438 22.433 176

21.468 20.697 213

Nominale waarde (x € 1.000) Beurswaarde* (x € 1.000) Slotkoers (x € 1)

722 982.160 36,49

673 546.140 24,10

673 546.140 24,10

673 444.489 19,10

673 633.861 16,70

644 571.105 20,77

Winst per aandeel (x € 1) Dividend per aandeel (x € 1) Pay out ratio (in %)

3,67 1,45 39,5

1,79 1,22 68,2

1,70 1,22 71,8

2,37 1,22 51,4

3,70 1,48 40,0

3,28 1,31 39,9

Aantallen x 1.000

* Beurswaarde op basis van hoogste koers in betreffende jaar

Reglement voorkennis Management dat participeert in het kapitaal van de onderneming is onderworpen aan een interne code die is opgesteld op basis van het model van de VEUO (Vereniging van Effecten Uitgevende Ondernemingen) en die voldoet aan de bepalingen van de Wet Marktmisbruik. De interne code voorziet erin dat alle leidinggevenden met verantwoordelijkheid voor een eenheid die ten minste 10% bijdraagt aan de opbrengsten van Heijmans transacties in (certificaten van) aandelen Heijmans melden bij AFM (Autoriteit Financiële Markten). Verder is het deze groep niet toegestaan te handelen in (certificaten van) aandelen Heijmans gedurende de zogenaamde gesloten periode, zijnde acht weken vóór publicatie van jaarcijfers, drie weken vóór publicatie van halfjaarcijfers, twee weken vóór trading updates en drie weken voorafgaand aan de uitgifte van een emissieprospectus. Aan deze code is verder onderworpen een groep van aangewezen werknemers van Heijmans die redelijkerwijze kennis kan dragen van koersgevoelige informatie. Voor hen geldt niet de meldplicht van transacties bij AFM.

Overigens is Heijmans van mening dat ook buiten deze perioden zeer zorgvuldig moet worden omgegaan met transacties in (certificaten van) aandelen, zodat iedere schijn van handel met voorkennis wordt vermeden. De leden van de raad van bestuur van Heijmans N.V. melden alle transacties in aandelen van ter beurze genoteerde ondernemingen bij de compliance officer. Als compliance officer fungeert de voorzitter van de raad van bestuur. De voorzitter van de raad van commissarissen fungeert als compliance officer voor de voorzitter van de raad van bestuur.

Disclosure beleid Heijmans ziet er op toe dat te publiceren informatie over de onderneming die mogelijk van invloed is op de koersvorming, onmiddellijk en voor eenieder op hetzelfde moment beschikbaar wordt gesteld. In dat kader hanteert Heijmans stille perioden voor contacten met (potentiële) aandeelhouders inhoudende dat geen vragen betreffende verwachtingen of prognoses worden beantwoord of presentaties worden gegeven in de perioden die gelijk lopen aan de perioden genoemd in

Heijmans

20

voorgaande paragraaf: acht weken vóór publicatie van jaarcijfers, drie weken vóór publicatie van halfjaarcijfers en twee weken vóór publicatie van trading updates. De bijeenkomsten met analisten zijn via audio of videowebcast direct te volgen. Daarnaast informeert Heijmans (potentiële) aandeelhouders in en buiten Nederland via persoonlijke gesprekken (zogenaamde roadshows en one-on-one’s). De geplande roadshows worden aangekondigd via www.heijmans.nl, rubriek ‘investor relations’. De daarbij gebruikte presentaties en documentatie zijn beschikbaar via de website van Heijmans.

Financiële agenda De volgende publicatiedata en overige relevante data zijn geagendeerd voor 2006 en 2007: 26 april 2006

28 april 2006 5 mei 2006 6 juni 2006 31 augustus 2006

6 december 2006 22 februari 2007

18 april 2007 20 april 2007 27 april 2007 5 juni 2007 23 augustus 2007

6 december 2007

Algemene Vergadering 10.30 uur van Aandeelhouders ten kantore van Heijmans N.V. Eerste ex-dividendnotering Betaalbaarstelling dividend Trading update vóór beurs Publicatie halfjaarcijfers vóór beurs Persconferentie 10.00 uur Analistenbijeenkomst 13.00 uur Trading update vóór beurs vóór beurs Publicatie jaarcijfers Persconferentie 10.00 uur Analistenbijeenkomst 13.00 uur 10.30 uur Algemene Vergadering van Aandeelhouders Eerste ex-dividendnotering Betaalbaarstelling dividend Trading update vóór beurs Publicatie halfjaarcijfers vóór beurs Persconferentie 10.00 uur Analistenbijeenkomst 13.00 uur Trading update vóór beurs

Beschermingsmaatregelen Heijmans beschikt over twee beschermingsinstrumenten te weten certificering van aandelen met een beperkte royeerbaarheid voor natuurlijke personen (maximaal 1% van het uitstaande gewone aandelenkapitaal) en de mogelijkheid van plaatsing van preferente beschermingsaandelen bij een stichting met een onafhankelijk bestuur aan wie een call optie op preferente aandelen is verleend door Heijmans. Heijmans heeft na overleg met en met instemming van het bestuur van de Stichting Administratiekantoor Heijmans voorgesteld om het beschermingskarakter van de certificering van de gewone aandelen op te heffen. De certificering zelf wordt wel gehandhaafd, dit ter bestrijding van absenteïsme in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het Administratiekantoor is bereid om aan certificaathouders te allen tijde een stemvolmacht te verlenen. In verband hiermee wordt de 1% regeling in de statuten van Heijmans N.V., die beperking stelt aan de overdraagbaarheid van het Heijmans-aandeel en daarmee aan de omvang van het stemrecht, geschrapt. Voorts zullen de statuten en administratievoorwaarden van het Administratiekantoor dienovereenkomstig worden aangepast. Met de voorgestelde wijzigingen voldoet Heijmans voor wat betreft de certificering geheel aan de Nederlandse Corporate Governance Code. Hierdoor zal Heijmans nog slechts één beschermingsmiddel in de zin van bijlage X van het Algemeen Reglement Euronext Amsterdam Stock Market kennen, te weten de mogelijkheid om preferente aandelen uit te geven. Heijmans wil de aan de Stichting Preferente Aandelen Heijmans toegekende bevoegdheid om beschermingspreferente aandelen te verkrijgen verhogen van 50 naar 100% van het nominale bedrag van het geplaatste aandelenkapitaal. Daarnaast wil Heijmans, naast de bestaande optieovereenkomst, met Stichting Preferente Aandelen Heijmans een plaatsingsovereenkomst aangaan, waarbij deze Stichting preferente aandelen zal nemen zodra de raad van bestuur van Heijmans tot de uitgifte daarvan overgaat. Met deze overeenkomst krijgt de raad van bestuur van Heijmans de bevoegdheid tot plaatsing van preferente aandelen tot een bedrag dat eveneens gelijk is aan 100% van het nominaal bedrag van het geplaatste aandelenkapitaal, mits door de Algemene Vergadering van

Heijmans

21

Aandeelhouders is ingestemd met de aanwijzing van de raad van bestuur als bevoegd om te besluiten tot uitgifte van beschermingspreferente aandelen. Heijmans is voornemens om het voorstel tot statutenwijziging van de vennootschap aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, die wordt gehouden op 26 april a.s., ter goedkeuring voor te leggen. In deze vergadering zal tevens een toelichting op de aanpassing van de optieovereenkomst en het aangaan van de plaatsingsovereenkomst worden gegeven.

Een analyse van Thomson Financial leert dat de grootste 10 institutionele aandeelhouders per 31 december 2005 ongeveer 35% van het geplaatste (gewone) aandelenkapitaal hielden. De grootste 25 hielden per die datum ongeveer 45% van de geplaatste (gewone) aandelen. Hiervan is ruim 28% in handen van beleggers met een groeioriëntatie, 13% bij beleggers met een waardeoriëntatie. De overige 4% is in handen van momentumbeleggers of hedge funds. Ultimo 2005 werden blijkens het WMZ register de volgende 5% belangen gehouden:

Dividend Het dividendbeleid van Heijmans is gericht op uitbetaling van circa 40% van de winst na belastingen. De winst per aandeel bedroeg over 2005 € 3,67. Het voorstel is een dividend van € 1,45 in contanten per gewoon aandeel van € 0,03 nominaal.

Cumulatief preferente aandelen:

Aandelenspreiding

Totaal cumpref houders

Heijmans heeft een analyse gemaakt van het aandelenbezit ultimo 2005. Daartoe is een spreidingsoverzicht opgevraagd bij de grootste bankinstellingen in Nederland alsmede een analyse door Thomson Financial van het aandelenbezit onder institutionele beleggers.

Certificaten van gewone aandelen:

Kapitaal

Stem

9,32% 6,52% 5,70%

4,53% 3,17% 2,77%

F. van Lanschot Int. Trust Company B.V. Ducatus N.V. Delta Lloyd Levensverzekering N.V.

Van Herk Groep B.V. Fidelity

21,54% 10,47%

10,30% 10,30% 5,17% 5,17%

Spreidingsoverzichten werden verkregen van acht Nederlandse bankinstellingen alsmede van de Stichting Gemeenschappelijk Bezit Heijmans. Hierbij werden 14.684.604 aandelen ofwel 61% van het totaal gelokaliseerd. Dit geeft het volgende beeld: Figuur 6: SPREIDINGSOVERZICHT ULTIMO

Institutioneel

Particulier

Totaal

2005

2004

2005

2004

2005

2004

Nederland Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Elders

16% 20% 16% 9%

17% 16% 22% 10%

37% 1% 0% 1%

33% 1% 0% 1%

53% 21% 16% 10%

50% 17% 22% 11%

Totaal

61%

65%

39%

35%

100%

100%

Heijmans

22

VERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR OVER HET BOEKJAAR 2005 Kernpunten

Marktontwikkelingen 2005

• Opbrengsten stijgen van € 2,7 naar € 2,8 miljard (+6%)

Nederland De totale bouwproductie in Nederland steeg volgens het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) in 2005 met 2,7% op basis van reële cijfers (geschoond voor inflatie). De grootste stijging deed zich voor in de woningbouw.

• Operationeel resultaat stijgt met 16% van € 111 miljoen naar € 129 miljoen Resultaat 2005 bevat éénmalige baten uit verkoop deelneming en afwikkeling managementparticipatieplan (totaal € 11 miljoen vóór belastingen) • Winst na belastingen stijgt met 25% van € 70 miljoen naar € 87 miljoen • Positieve operationele kasstroom van € 109 miljoen (2004: € 245 miljoen) • Dividend per gewoon aandeel stijgt met 19% van € 1,22 naar € 1,45 • Rendement op gemiddeld geïnvesteerde vermogen stijgt van 11,1% naar 14,5% • Aantal in Nederland verkochte woningen stijgt met 11% tot 3.786 (2004: 3.419)

Woningbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Utiliteitsbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Onderhoud Gebouwen Gww Nieuwbouw Onderhoud Externe onderaanneming Totaal

2005 € mln

2004 Verschil € mln %

12.150 5.950

11.469 5.789

5,9 2,8

6.300 3.650

6.130 3.575

2,8 2,1

8.150

8.037

1,4

6.575 4.775 2.100

6.546 4.695 2.118

0,4 1,7 –0,8

49.650

48.359

2,7

• Orderportefeuille stijgt met ruim 8% van € 2,4 naar € 2,6 miljard • Versterking positie spoorbouw door acquisitie Heitkamp begin 2006 • Verdere voortgang in voorwaartse integratie en full-service dienstverlening

Hiermee bewijst de bouwnijverheid zich een trendvolger, een laat-cyclische sector die de verbetering van economische conjunctuur volgt. Volgens het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) bedroeg de inflatie in Nederland 1,7% in 2005. Markt voor woningbouw Nederland De woningbouwproductie nam opnieuw toe. Het aantal opgeleverde woningen kwam uit op circa 67.500 tegen circa 65.000 in 2004 (bron CBS). Daarmee werd de doelstelling van de overheid om 90.000 woningen te bouwen opnieuw niet bereikt. In 2005 werden 82.500 vergunningen afgegeven, eveneens meer dan in het voorgaande jaar. Hiervan werden er 50.500 verstrekt aan ontwikkelaars en bouwondernemingen en 24.000 aan corporaties.

Heijmans

23

Figuur 7: VAN 2000 TOT EN MET 2005 OPGELEVERDE WONINGEN EN VERLEENDE VERGUNNINGEN ������ ������ ������

infrastructurele projecten leidden tot veel ontwerp- en prijsaanvragen doch zullen eerst na 2006 leiden tot opbrengsten voor de divisie Infra. Naast grote projecten wordt, met name ook door lagere overheden, geïnvesteerd in onderhoud aan infrastructuur.

������ ������

België

������

Figuur 8: PRODUCTIE INFRA NAAR TYPE OPDRACHTGEVER

������ ������ ������ � ����

����

����

��������������������

����

����

����

����������������������

Markt voor (commercieel) vastgoed Nederland De productie van kantoren en overige bedrijfsruimten daalde tussen 2001 en 2004 met circa 25%. In 2004 steeg voor het eerst wel het aantal afgegeven vergunningen hetgeen leidde tot een stijging van de (nieuwbouw)productie in 2005 met circa 3%. Er werd, met name dankzij verhoogde vraag van ICT-industrie en vervangingsvraag, 1,6 miljoen m2 kantoor opgenomen (15% meer dan in 2004) maar het aanbod bleef nagenoeg onveranderd op 6,3 miljoen m2. Ook de opname van winkels daalde en wel met 20% ten opzichte van 2004. De voorraad bedraagt momenteel circa 2 miljoen m2. Een groot deel van de productiestijging kwam voor rekening van de publieke sector (zorg, onderwijs), die in 2005 naar schatting van het EIB groeide met 15% en inmiddels bijna 20% van de nieuwbouwproductie in deze markt voor zijn rekening neemt. Markt voor infrastructuur Nederland De nieuwbouwproductie stabiliseerde vooral als gevolg van het aflopen van grote projecten en de ongunstige ontwikkeling van de Nederlandse economie. Bij de presentatie van de overheidsbegroting in september 2005 kondigde de regering aan te investeren in infrastructuur. Hiervoor zullen ook de extra aardgasbaten worden aangewend die worden behaald dankzij gestegen olieprijzen. In de tweede helft van 2005 was duidelijk een stijging in het volume van werk merkbaar doch vanwege in de markt aanwezige overcapaciteit leidde dit (nog) niet tot een beter prijsniveau. De voorgenomen investeringen in grote

Centrale overheid Lagere overheid Bedrijven

25% 35% 40%

De totale bouwproductie in België nam volgens AquiecVKEBI (november 2005) na enkele moeilijke jaren in 2005 sterk toe in relatie tot 2004. Groei deed zich voor in alle segmenten van de bouwmarkt waarbij de woningmarkt zich al op een hoog niveau bevond. Dit in tegenstelling tot de kantorenmarkt die zich herstelt uit een dal. De sterkste groei toont naar verwachting de markt voor infrastructuur. 2005 € mln Woningbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Utiliteitsbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Gww Nieuwbouw Onderhoud Totaal

2004 Verschil € mln %

5.249 6.047

4.798 5.929

9,4 2,0

6.041 3.789

5.497 3.704

9,9 2,3

4.232 1.028

3.565 887

18,7 15,9

26.386

24.380

8,2

Heijmans

24

De bouwnijverheid volgt hiermee het bruto nationaal product dat in 2004 bovengemiddeld toenam. Volgens Aquiec-VKEBI bedroeg de inflatie in België 3,0% in 2005. Markt voor woningbouw België De woningbouwproductie nam opnieuw toe. Belangrijke reden is de lage (hypotheek)rentestand. De stijging is met name sterk in de markt voor appartementen hetgeen deels een gevolg is van hoge grondprijzen. Het totaal aantal opgeleverde woningen nam volgens Aquiec-VKEBI toe van circa 43.000 in 2004 tot naar schatting 46.000 in 2005. Markt voor (commercieel) vastgoed België Tussen 2001 en 2003 toonde de markt voor commercieel vastgoed in België sterkere terugval dan in andere Europese landen. Het op basis van afgegeven vergunningen verwachte herstel zette zich evenwel in 2005 nog niet door. Markt voor infrastructuur België Circa 80% van de vraag naar infrastructurele projecten is overheid gedreven. Hiervan komt ongeveer de helft voor rekening van lokale overheden. Het cyclische karakter van de lokale markt voor infra wordt ook bepaald door verkiezingscycli. Dit verklaart de productiestijging in 2005. Investeringen door regionale of centrale overheden zijn minder cyclisch en tonen een structureler beeld, hoewel dit in verhouding tot de ontwikkeling van het bruto nationaal product altijd zeer bescheiden van omvang is in relatie tot omliggende landen. Verenigd Koninkrijk De totale bouwproductie in het Verenigd Koninkrijk stabiliseerde volgens Experian (november 2005), na jaren van groei, in 2005 op ongeveer het niveau van 2004. Zwakker waren met name de markten voor commercieel vastgoed, infrastructuur en duurdere koopwoningen.

Woningbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Utiliteitsbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Gww Nieuwbouw Onderhoud Totaal

2005 € mln

2004 Verschil € mln %

26.108 47.340

25.128 46.871

3,9 1,0

53.221 32.603

54.086 32.344

–1,6 0,8

10.898 12.132

11.976 11.906

–9,0 1,9

182.302

182.311

0,0

De bouwnijverheid volgt hiermee het stabiliserende bruto nationaal product. Belangrijke factoren hiervoor zijn de relatief hoge schulden van huishoudens en de groeiende angst voor werkloosheid in combinatie met afnemend consumentenvertrouwen. Volgens Experian bedroeg de inflatie in het Verenigd Koninkrijk 2,2% in 2005. Markt voor woningbouw Verenigd Koninkrijk De woningbouwproductie nam opnieuw toe. Belangrijke reden is de inspanningen van overheden de sociale woningbouw te stimuleren. Het totaal aantal opgeleverde woningen nam volgens Experian af van circa 200.000 in 2004 tot naar schatting 195.000 in 2005. Markt voor (commercieel) vastgoed Verenigd Koninkrijk De afgelopen jaren was met name de publieke sector (onderwijs en gezondheid) de stuwer van de productie in deze markt. Sinds 2000 verdubbelde de productie. Terwijl deze markt afvlakt op groeipercentages van ongeveer 4%, toont de markt voor commercieel vastgoed voorzichtige tekenen van herstel. Markt voor infrastructuur Verenigd Koninkrijk De markt toont tekenen van herstel na een zwakke periode sinds 2002. De productie bij nutsbedrijven neemt toe terwijl wegen- en spoorbouw stabiliseert. Echt herstel wordt verwacht tegen het jaar 2007 of 2008.

Heijmans

25

Duitsland De totale bouwproductie in Duitsland nam volgens IFO Institute for economic research (november 2005) opnieuw af in 2005. Deze afname is gaande vanaf 1993 (1999 was de enige uitzondering). De eerste tekenen van een voorzichtig herstel lijken zich sinds de laatste maanden van 2005 aan te dienen. Productiestijging zal zich naar verwachting het eerst voordoen in de markt voor infra. Daarna zullen commercieel vastgoed en vervolgens de woningmarkt zich mogelijk voorzichtig herstellen in de komende jaren.

Woningbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Utiliteitsbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Gww Nieuwbouw Onderhoud Totaal

2005 € mln

2004 Verschil € mln %

46.025 66.692

51.026 67.639

–9,8 –1,4

30.306 20.170

31.868 20.374

–4,9 –1,0

19.367 11.415

21.051 11.842

–8,0 –3,6

193.975

203.800

–4,8

De bouwnijverheid volgt hiermee naar verwachting het bruto nationaal product dat in 2005 marginaal groeide. Belangrijke factoren voor sterkere groei in de toekomst zijn de beheersing van de loonkosten, de flexibilisering van de factor arbeid en impulsen van de nieuwe

regering in Duitsland. Volgens IFO bedroeg de inflatie in Duitsland 1,5% in 2005. Markt voor woningbouw Duitsland De woningbouwproductie nam opnieuw af onder aanhoudende economische en politieke onzekerheid. Daarnaast neemt de bevolking af terwijl Duitsland beschikt over een grote voorraad woningen van goede kwaliteit. Mogelijke toekomstige groei zal vooral gedreven worden door toenemend consumentenvertrouwen, gezinsverdunning en toename van het eigen woningbezit. Het totaal aantal opgeleverde woningen nam af van circa 248.000 in 2004 tot naar schatting 225.000 in 2005. Markt voor (commercieel) vastgoed Duitsland Van de investeringen in commercieel vastgoed komt 85% voor rekening van private investeerders en 15% voor rekening van overheden. Met name in kantoren en winkels is de leegstand met gemiddeld 12% hoog. Herstel wordt op korte termijn niet voorzien. Markt voor infrastructuur Duitsland Van de vraag naar infra komt 52% voor rekening van overheden. Tot op heden is sprake van terughoudendheid in de vraag naar infra. In de komende jaren zal naar verwachting met name worden geïnvesteerd in wegen- en spoorbouw teneinde transport binnen de Bundesländer te bevorderen. Hiervoor worden met name ook uit tolheffing beschikbaar komende middelen aangewend. Deutsche Bahn is één van de grootste private investeerders in infra. Vooral in de inframarkt zal naar verwachting steeds vaker gebruik gemaakt worden van PFIconstructies.

Kerncijfers uit landen waarin Heijmans actief is 2005 Aantal inwoners Aantal huishoudens Aantal woningen Eigen woningbezit Woningproductie Bruto nationaal product Bouwproductie bron: Euroconstruct

Nederland 16,3 mln 7,1 mln 6,9 mln 55% 67.500 stuks € 490 mrd € 50 mrd

Verenigd Koninkrijk

België

Duitsland

60,1 mln 25,4 mln 25,5 mln 70% 195.000 stuks € 1.650 mrd € 182 mrd

10,4 mln 4,4 mln 4,8 mln 66% 45.800 stuks € 290 mrd € 26 mrd

82,5 mln 38,7 mln 38,0 mln 45% 225.000 stuks € 2.217 mrd € 195 mrd

Heijmans

26

Financiële gang van zaken; het jaar 2005 in cijfers Verslaglegging conform IFRS De geconsolideerde jaarrekening 2005 van Heijmans N.V. is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards, zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS). Dit is de eerste geconsolideerde jaarrekening van Heijmans N.V. volgens IFRS. Vanaf het boekjaar 2005 zal Heijmans haar cijfers overeenkomstig de IFRS grondslagen publiceren en presenteren. De vergelijkende cijfers 2004 zijn eveneens opgesteld conform deze grondslagen. Over de aansluiting met en de verschillen tussen IFRS en NL GAAP is door Heijmans al verschillende malen uitgebreid gerapporteerd. Voor de definitieve aansluiting, verschillen en toelichtingen met betrekking tot de transitie van NL GAAP naar IFRS inzake het verslagjaar 2004 wordt verwezen naar onderdeel 8 van de toelichting bij de jaarrekening 2005. Het volgen van de IFRS waarderingsgrondslagen en presentatievereisten impliceert onder meer wijzigingen in winstbegrippen en veranderingen in winstcijfers en in winstverhoudingcijfers. Met ingang van het verslagjaar 2005 hanteert Heijmans de volgende winstbegrippen: • Operationeel resultaat • Operationele marge • Winst na belastingen • Winstmarge • Totaal resultaat • Rendement op gemiddeld geïnvesteerd vermogen

De winst na belastingen, voorheen nettowinst, is gedefinieerd als de over het boekjaar toegerekende opbrengsten en baten onder aftrek van toegerekende kosten, lasten en (winst)belastingen. De winstmarge is de winst na belastingen uitgedrukt in % van de opbrengsten. Het totaal resultaat betreft de winst na belastingen inclusief het resultaat na belastingen dat rechtstreeks in het eigen vermogen is verwerkt. Deze directe eigen vermogensmutaties betreffen in 2005 omrekenverschillen vreemde valuta alsmede het effectief deel van veranderingen in de reële waarde uit hoofde van kasstroomafdekkingen. Het rendement op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen is gedefinieerd als het operationele resultaat in % van het gemiddelde van het geïnvesteerd vermogen ultimo lopend en voorgaand boekjaar. Het geïnvesteerd vermogen is de som van vaste activa plus werkkapitaal (vlottende activa exclusief liquide middelen onder aftrek van niet-rentedragende vlottende passiva). Herleiding in belang van vergelijkbaarheid Het operationele resultaat van 2004 resp. de winst na belastingen 2004 ten bedrage van € 81 miljoen resp. € 40 miljoen omvat een last van € 30 miljoen in verband met boetes en schikkingen in het kader van de bouwzaak en dergelijke. Voor zinvolle vergelijkingsdoeleinden is het operationele resultaat 2004 resp. de winst na belastingen 2004 in het vervolg van dit verslag gecorrigeerd naar € 111 miljoen resp. € 70 miljoen. Verkorte winst-en-verliesrekening 2005

Het operationeel resultaat is gedefinieerd als het resultaat vóór het saldo van financiële baten en lasten, vóór het resultaat geassocieerde deelnemingen en vóór winstbelastingen. Hierbij is in het saldo van financiële baten en lasten onder meer begrepen het dividend op preferente aandelen (last) en de in het boekjaar geactiveerde rente op vastgoedontwikkelingsprojecten en in vervaardiging zijnde grondposities (bate). Onder NL GAAP werd het dividend op preferente aandelen betaald uit de winst na belastingen, en maakte de geactiveerde rente deel uit van het resultaat vóór interest en belastingen (‘EBIT’). De operationele marge is het operationeel resultaat uitgedrukt in % van de opbrengsten.

In € mln

2005

2004 Verschil

Opbrengsten

2.835

2.672

6%

129 –7

111 –10

16%

1 –36

0 –31

87

70

4,5% 3,1%

4,1% 2,6%

Operationeel resultaat Financiële baten en lasten Resultaat geassocieerde deelnemingen Winstbelastingen Winst na belastingen Operationele marge Winstmarge

25%

Heijmans

27

Opbrengsten De opbrengsten zijn met 6 % gestegen tot ruim € 2,8 miljard. Deze stijging is geheel autonoom. In april 2005 is het productiebedrijf Opstalan verkocht hetgeen een licht drukkend effect heeft op de stijging van de opbrengsten in 2005. In 2004 waren geen bedrijven geacquireerd noch bedrijven gedesinvesteerd. De samenstelling van de opbrengsten naar geografisch segment (na eliminatie intercompany opbrengsten) is als volgt: In € mln

2005

2004 Verschil

Nederland België Verenigd Koninkrijk Duitsland

2.290 265 227 53

2.175 286 166 45

Geconsolideerd

2.835

2.672

6%

De kernactiviteiten in Nederland laten een lichte (Bouw, Infra) tot sterke (Vastgoed) stijging zien. De nietstrategische activiteiten (Productie) vertonen een forse daling hetgeen hoofdzakelijk het gevolg is van de verkoop van het productiebedrijf Opstalan in april 2005. De daling van de bedrijfsopbrengsten in België komt hoofdzakelijk op het conto van de Infraactiviteiten. De afloop van de HSL-werken in België en het meer richten op winstgevende werken zijn hiervan de belangrijkste oorzaken. De groei in het Verenigd Koninkrijk is geheel autonoom en betreft het in 2003 geacquireerde bedrijf Leadbitter. De stijging in Duitsland komt voor rekening van de in 2002 overgenomen activiteiten van Franki Grundbau. De buitenlandse activiteiten van Heijmans maken inmiddels 19 % deel uit van de geconsolideerde opbrengsten (2004: 19 %). De verdeling over de landen is weergegeven in figuur 1 (pagina 8).

De samenstelling van de opbrengsten naar bedrijfssegment (voor eliminatie intercompany opbrengsten) is als volgt: In € mln

2005

2004 Verschil

Vastgoed Bouw Infra Productie Overig

941 1.213 945 69 1

848 1.144 954 106 4

11% 6% –1% –35%

Totaal bedrijfssegmenten Eliminatie intercompany

3.169 –334

3.056 –384

4%

Geconsolideerd

2.835

2.672

6%

Operationeel resultaat Het operationeel resultaat is met € 18 miljoen ofwel 16% gestegen van € 111 miljoen naar € 129 miljoen. In dit resultaat is begrepen een eenmalige bate van € 6 miljoen uit hoofde van vrijval voorziening management-participatieplan. Dit begin 2003 beëindigde plan is medio 2005 volledig afgewikkeld. Daarnaast bevat het operationele resultaat een boekwinst van ruim € 5 miljoen uit hoofde van verkoop van het productiebedrijf Opstalan. Geschoond voor de voornoemde posten stijgt het operationeel resultaat met circa 6%. De samenstelling van het operationeel resultaat naar geografisch segment is als volgt: In € mln

2005

2004 Verschil

Nederland België Verenigd Koninkrijk Duitsland

116 8 5 0

100 8 4 –1

16 0 1 1

Geconsolideerd

129

111

18

Heijmans

28

Financiële baten & lasten De financiële baten & lasten zijn als volgt samengesteld: In € mln Rentebaten Rentelasten Saldo rentebaten en –lasten Geactiveerde rente Financiële baten & lasten

2005 8 –29

2004 Verschil 11 –35

–3 6

De winstmarge komt daarbij uit op 3,1 % (2004: 2,6 %). Geschoond voor de boekwinst uit hoofde van verkoop van het productiebedrijf Opstalan en de vrijval voorziening management-participatieplan (na belasting) stijgt de winst na belastingen met 12% en bedraagt de winstmarge alsdan 2,8%. De samenstelling van de winst na belastingen naar geografisch segment is als volgt:

–21 14

–24 14

3 0

–7

–10

3

De per saldo lagere rentebaten en -lasten zijn hoofdzakelijk het gevolg van een gemiddelde lagere netto rentedragende schuldpositie in 2005 ten opzichte van 2004. In de rentelasten is begrepen het dividend op de cumulatief preferente aandelen. Als gevolg van een intrekking medio 2005 van de in 1998 uitgegeven cumulatief preferente aandelen is het totale dividend hierop in 2005 gedaald met € 1 miljoen tot € 6 miljoen (2004: € 7 miljoen). De rente die geactiveerd is op in vervaardiging zijnde grond- en ontwikkelposities bedraagt evenals in 2004 € 14 miljoen en betreft grotendeels de divisie Vastgoed in Nederland.

Winstbelastingen De winstbelastingen in 2005 stijgen met € 5 miljoen tot € 36 miljoen (2004: € 31 miljoen). Evenals in 2004 is sprake van een belastingbate uit hoofde van tariefsverlagingen van de Nederlandse vennootschapsbelasting. Het positieve effect in 2005 bedroeg € 2 miljoen ten opzichte van ruim € 7 miljoen in 2004. De belastingdruk is in 2005 tevens gemitigeerd als gevolg van het niet belast zijn van de boekwinst ter grootte van € 5 miljoen op de verkoop van aandelen Opstalan. Winst na belastingen De winst na belastingen is met € 17 miljoen ofwel 25 % gestegen van € 70 miljoen naar € 87 miljoen.

2005

2004

Verschil

Nederland België Verenigd Koninkrijk Duitsland

80 4 4 –1

67 2 3 –2

13 2 1 1

Geconsolideerd

87

70

17

In € mln

Totaalresultaat 2005 Het totaalresultaat is als volgt samengesteld:

2005

2004

Verschil

Winst na belastingen Verwerkt in eigen vermogen

87

70

17

1

0

1

Totaalresultaat

88

70

18

In € mln

Het resultaat na belastingen dat rechtstreeks in het eigen vermogen is verwerkt betreft omrekeningsverschillen vreemde valuta en het effectief deel van veranderingen in de reële waarde als gevolg van kasstroomafdekkingen. Deze beide posten waren positief in 2005 en nagenoeg nihil in 2004.

Heijmans

29

Orderportefeuille De orderportefeuille ultimo 2005 was met € 2.559 miljoen ruim 8% hoger dan ultimo 2004. Waarvan Waarvan opbrengst opbrengst Totaal 2006 na 2006

In € mln Vastgoed Bouw Infra Productie Intercompanyeliminatie

816 1.322 711 27

629 1.018 452 27

187 304 259 0

–317

–226

–91

Totaal

2.559

1.900

659

Vermogen en financiering Balans De verkorte balans op basis van geïnvesteerd vermogen is als volgt weer te geven: In € mln

31-12-2005 31-12-2004 Verschil

Vaste activa Werkkapitaal

418 461

424 480

–6 –19

Geïnvesteerd vermogen

879

904

–25

Eigen vermogen Voorzieningen Netto rentedragende schuld

389 87

284 105

105 –18

403

515

–112

Financiering

879

904

–25

Het geïnvesteerde vermogen is in 2005 licht gedaald. Door een hoger activiteitenniveau (opbrengsten +6 %) is sprake van een efficiëntere inzet ten opzichte van 2004. De daling van het werkkapitaal manifesteert zich vooral in de afname van de post voorraden (met name de hierin begrepen strategische grondposities). Deze afname wordt voor een belangrijk deel teniet gedaan door een stijging van het saldo onderhanden werk.

Voor een deel betreft dit een verschuiving van voorraden naar onderhanden werk. Daarnaast is sprake van een toename van werken waarvoor beperkte of zelfs geen voorfinanciering van toepassing is. Dit leidt tot een hoger onderhanden werk saldo, wat zich vooral voordoet bij nieuwe contractvormen in de markt voor infrastructuur. In de post voorraden is tevens begrepen onverkocht commercieel vastgoed, waarvan de kostprijs ultimo 2005 € 142 miljoen bedraagt. De daling van het werkkapitaal is overigens gemitigeerd door betaling van ruim € 14 miljoen uit hoofde van NMa boete inzake GWW en € 5 miljoen uit hoofde van het Akkoord Collectieve Regeling Bouwnijverheid. De in het werkkapitaal begrepen schuld na deze betalingen bedraagt voor te betalen boetes inzake de bouwzaak en dergelijke ultimo 2005 nog ruim € 25 miljoen (ultimo 2004: € 45 miljoen). In de vaste activa is ultimo 2005 begrepen een boekwaarde aan geactiveerde goodwill ten bedrage van € 153 miljoen (ultimo 2004: € 152 miljoen). Hierop zijn impairment testen uitgevoerd waarbij een gewogen gemiddelde vermogenskostenvoet (WACC) is gehanteerd van 6,3% (2004: 6,5%). Bij deze impairment testen wordt beoordeeld of de toekomstige kasgenererende capaciteit van de in het verleden gedane acquisities toereikend is om de boekwaarde van de goodwill inzake deze acquisities te rechtvaardigen. Afwaarderingen in dit kader zijn evenals in 2004 nagenoeg niet nodig gebleken (2004: € 1 miljoen). In 2005 hebben geen acquisities plaatsgevonden. Uit dien hoofde is geen goodwill geactiveerd gedurende het verslagjaar. Het eigen vermogen is in 2005 toegenomen met € 105 miljoen tot € 389 miljoen. De toename is als volgt samengesteld:

Winst na belastingen Emissie Dividend boekjaar 2004

87 47 –29

Toename eigen vermogen

105

In maart 2005 heeft een emissie van 1.635.000 certificaten van gewone aandelen plaatsgevonden ter vervroegde aflossing en intrekking medio 2005 van alle

Heijmans

30

cumulatief preferente aandelen A. De emissiekoers bedroeg € 29,25. De langlopende voorzieningen zijn met € 18 miljoen afgenomen tot € 87 miljoen. De afname betreft in hoofdzaak de uitgestelde belastingverplichtingen. Als gevolg van (deel)opleveringen van een aantal infrastructuurprojecten in 2005 is sprake van een verschuiving naar de acute belastingschuld, die begrepen is in het werkkapitaal. De samenstelling van de langlopende voorzieningen is als volgt: In € mln Uitgestelde belastingen Personeelsbeloningen Overige

2005

2004 Verschil

45 27 15

65 27 13

–20 0 2

Rendement Het rendement op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen is in 2005 wederom verbeterd. De ontwikkeling is als volgt:

87

105

–18

In € mln

De netto rentedragende schuld (rentedragende schulden minus liquide middelen) is in 2005 wederom afgenomen. De afname bedraagt € 112 miljoen en vloeit voor € 46 miljoen voort uit de aflossing van de cumulatief preferente aandelen A. De samenstelling ultimo 2005 van de netto rentedragende schuld is als volgt weer te geven: In € mln Langlopend Kortlopend Rentedragend Liquide middelen Netto

het eigen vermogen is fors toegenomen, de netto schuldpositie is wederom afgenomen en er was sprake van een goede positieve operationele kasstroom. Ultimo 2005 wordt ook voldaan aan voornoemde ratio’s. Eind 2005 is gestart met besprekingen met bestaande en nieuwe financiers met als doel een gecommiteerde herfinanciering voor een periode van 5 jaar. Hierbij zullen tevens nieuwe, op IFRS grondslagen gehanteerde, financieringsratio’s worden overeengekomen. Naar verwachting zal een definitieve overeenkomst in deze begin 2e kwartaal 2006 zijn beslag krijgen.

2005

2004 Verschil

368 208

424 256

–56 –48

576 –173

680 –165

–104 –8

403

515

–112

Gemiddeld geïnvesteerd vermogen Operationeel resultaat Rendement

892 129 14,5%

2004 Verschil

995 111 11,1%

–103 18

Het rendement op basis van de in 2005 gerealiseerde economisch toegevoegde waarde, uitgedrukt in het kengetal Heijmans Economic Value Added (EVA), is positief en komt uit op € 15 miljoen (2004: € 33 miljoen). De EVA is het verschil tussen de operationele kasstroom en het rendement dat vermogensverschaffers eisen over het in de operaties geïnvesteerde vermogen. Kasstroom Het verkorte kasstroomoverzicht, gebaseerd op de indirecte methode, is als volgt weer te geven: In € mln

Balans en Financieringsratio’s De door Heijmans en haar financiers gehanteerde ratio’s zijn nog gebaseerd op NL GAAP grondslagen. Ultimo 2004 voldeed Heijmans ruimschoots aan deze met financiers overeengekomen ratio’s. In 2005 heeft Heijmans wederom haar financiële positie versterkt:

2005

Operationeel Investeringen Financieringen Kasstroom

2005

2004 Verschil

109 –13 –85

245 –15 –167

–136 2 82

11

63

–52

Heijmans

31

De goede operationele kasstroom in 2005 vloeit hoofdzakelijk voort uit de behaalde winst na belastingen vermeerderd met afschrijvingen op materiele vaste activa. De bijdrage uit hoofde van mutatie in werkkapitaal en langlopende voorzieningen is per saldo zeer beperkt gebleven. Dit verklaart voor een belangrijk deel de afname van de operationele kasstroom met € 136 miljoen in vergelijking met 2004, toen een fors deel van de operationele kasstroom voortvloeide uit een daling van het werkkapitaal. De effecten van een in 2003 ingezet beleid tot verbetering van werkkapitaalmanagement en focus op cash flows zijn grotendeels eenmalig van aard en zijn in 2004 tot uiting gekomen. De focus op werkkapitaalmanagement en cash flow is overigens onverminderd doorgezet. Dit uit zich in 2005 vooral in een efficiënter gebruik van het geïnvesteerd vermogen. In de investeringskasstroom is begrepen de opbrengst van € 23 miljoen uit hoofde van verkoop deelneming Opstalan. Zowel in 2005 als in 2004 zijn geen investeringen gedaan uit hoofde van acquisities. De netto-investeringen (investeringen minus desinvesteringen) in materiele vaste activa bedroegen in 2005 € 21 miljoen (2004: € 23 miljoen). In de financieringskasstroom is begrepen de nettoopbrengst van € 47 miljoen uit hoofde van de aandelenemissie ter financiering van de aflossing cumulatief financieringspreferente aandelen A. De per saldo negatieve financieringskasstroom vloeit voort uit de betaling van dividend op gewone (certificaten van) aandelen ten bedrage van € 29 miljoen (2004: € 27 miljoen) en per saldo aflossingen ten bedrage van € 103 miljoen (2004: € 139 miljoen) van rentedragende schulden.

Operationele gang van zaken Nederland: Heijmans Vastgoed Activiteiten De activiteiten van Heijmans Vastgoed maken 27% uit van de totale opbrengsten van Heijmans. Heijmans Vastgoed richt zich op het initiëren, ontwikkelen en verkopen van woningen, winkels, kantoren, bedrijfsterreinen, scholen en zorginstellingen. In toenemende mate gebeurt dit door integrale gebiedsontwikkeling waarbij Heijmans ook verantwoordelijk is voor financiering, ontwerp en aanleg van infrastructuur. Voor deelmarkten worden concepten ontwikkeld zoals

voor de woningmarkt (Wenswonen®), gevangenissen (PPS Penitentiaire Inrichtingen), het onderwijs (Slimme School, kinderdagverblijven), de zorgsector (seniorenwoningen, de Seniorenstad) en sport en leisure (herontwikkeling sportcomplexen). Strategische focus Heijmans richt zich steeds meer op ontwikkeling van locaties in de vorm van totaaloplossingen. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met partners, veelal lagere overheden. Het gaat daarbij om integrale projecten met inbegrip van woningen, kantoren, winkels en publieksfuncties zoals zorg, sport en cultuurfaciliteiten. Door de overname van Proper-Stok is de creativiteit en conceptuele slagkracht die hiervoor nodig is versterkt. De ten doel gestelde groei van de jaarproductie tot 4.500 woningen in 2008 kan daarmee in toenemende mate buiten eigen grondposities plaatsvinden. In 2008 moet 50% van de woningverkopen voortkomen uit conceptuele ontwikkeling. De overige 50% komt uit ontwikkeling van de eigen grondposities. Voordelen van ontwikkeling op basis van eigen grondposities zijn het hogere rendement op de opbrengsten, de continuïteit in activiteiten en de recessiebestendigheid. Bij conceptuele ontwikkeling is de doorlooptijd van projecten veelal korter en is de kapitaalbehoefte lager, zodat – ondanks de iets lagere marges – het rendement op geïnvesteerd vermogen hoger is. Ook Wenswonen® speelt een rol in die groeistrategie. Wenswonen® is het concept van Heijmans waarbij de woonconsument ook in het lagere en middensegment van de woningmarkt (woningen tot circa € 250.000) keuzevrijheid wordt geboden bij het samenstellen van zijn woning. Met behulp van een interactief softwareprogramma (de ‘Woonplanner’) ontwerpt de klant als het ware zijn eigen woning waarbij de financiële gevolgen van iedere stap onmiddellijk inzichtelijk worden gemaakt. Het businessmodel van Heijmans is gebaseerd op het combineren van grondportefeuille, (conceptuele) ontwikkeling en uitvoerende bouw in één organisatie. Daardoor is het mogelijk concepten zoals Wenswonen® met de daarvoor benodigde flexibiliteit en logistieke kennis tegen aantrekkelijke marges in de markt te zetten.

Heijmans

32

Gang van zaken 2005: financiële kerncijfers In € mln (inclusief intercompany)

2005

2004 Verschil

Opbrengsten Operationeel resultaat Operationele marge Winst na belastingen Winstmarge Orderportefuille

889 66 7,4% 37 4,1% 798

801 46 5,7% 25 3,1% 730

11% 43% 47% 9%

De divisie kende een zeer goed jaar: de bedrijfsopbrengsten stegen in 2005 geheel autonoom met 11% tot € 889 miljoen. Het operationeel resultaat steeg met 43% tot € 66 miljoen. Deze stijging wordt voor een belangrijk deel verklaard door betere marktomstandigheden waarbij hogere marges werden gehaald uit een betere productmix, door verbetering van efficiëntie (sinds 2005 worden de grondbank en de activiteiten op gebied van commercieel vastgoed centraal aangestuurd) en door afwezigheid van lager renderende activiteiten in ontwikkeling van commercieel vastgoed. Daarnaast is de ontwerp- en ontwikkelingskwaliteit verder verbeterd waardoor beter werd gescoord bij prijsselecties. Koopwoningen De vraag naar woningen bleef in 2005 hoog als gevolg van achterblijvend aanbod van nieuwe woningen en een bij de ambities van de overheid achterblijvende woningproductie. De Nederlandse productie in 2005 komt naar schatting van Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) uit op circa 67.500 woningen tegen 65.000 in 2004. In 2005 werden circa 20.000 woningen aan de voorraad onttrokken door bijvoorbeeld sloop of onbewoonbaarverklaring. Naar schatting van de overheid bedraagt het tekort aan kwalitatief goede woningen in Nederland momenteel circa 170.000. De groei van de bevolking bedroeg in 2005 circa 0,2% ofwel circa 35.000 personen. Als gevolg van de vergrijzing van de bevolking (figuur 10) en van toename van het aantal alleenstaanden daalt het aantal personen per huishouden (figuur 11). Deze trend zal zich de komende jaren naar verwachting voortzetten. De lage rentestand in combinatie met

de achterstand in beschikbare goede woningen, toenemende woningbehoefte door bevolkingsgroei en gezinsverdunning en achterblijvend aanbod houdt prijzen van woningen op niveau. Ook factoren als werkloosheid en consumentenvertrouwen die van invloed zijn op de vraag naar woningen ontwikkelden zich gunstig. De werkloosheid in 2005 daalde ten opzichte van 2004 (ultimo 2005 was 6% van de Nederlandse beroepsbevolking werkloos tegen 6,4% ultimo 2004) en het consumentenvertrouwen verbeterde licht. Indicatoren hiervoor zijn gestegen hypotheekaanvragen en toenemende woningverkopen. Het prijsniveau toonde, ondanks de aanhoudende vraag naar goede woningen en de verbeterende factoren, de afgelopen jaren geen extreme stijgingen. De Nederlandse woningmarkt heeft kennelijk een ‘zachte landing’ gemaakt. In 2005 steeg de gemiddelde prijs per woning ten opzichte van 2004 met circa 5,5% tot ongeveer € 227.000.

Figuur 9: ONTWIKKELING GEMIDDELDE WONINGPRIJS IN NEDERLAND ���������

�

���

��

���

��

��� �� ��� �

�� �

� ���

���

���

������������������������������ ��������������������� (Bron: NVM)

���

���

Heijmans

33

Figuur 10: DE VERGRIJZENDE BEVOLKING IN NEDERLAND EN DE 25 EU LANDEN

de woningmarkt moeilijk om een koopwoning gefinancierd te krijgen.

���

Het totale aantal door Heijmans in Nederland verkochte woningen bedroeg in 2005 3.786 (2004: 3.419), een stijging met 11%. Daarvan bestond circa 83% uit koopwoningen (2004: 88%) en 17% uit huurwoningen (2004: 12%). Het aandeel van Heijmans in de markt voor nieuwbouwwoningen steeg voor het vierde achtereenvolgende jaar. Van de verkochte woningen werd 60% gerealiseerd op basis van eigen grondposities en 40% uit conceptuele ontwikkeling. Eind 2005 beschikte Heijmans over 18 opgeleverde onverkochte woningen (2004: 44). In koopwoningen was in 2005 bij Heijmans sprake van een verschuiving richting woningen met een verkoopprijs boven de € 240.000, het segment waar de vraag zich het meest gunstig ontwikkelt. De gemiddelde opbrengst per woning was in 2005 circa € 245.000 exclusief BTW. De spreiding van door Heijmans verkochte woningen naar prijssegment over 2005 is als volgt:

��� ��� ��� ��� ��� ����

�����

����

����

����

����

����

���������

�������������������������������������������������

Figuur 11: DE GEZINSVERDUNNING IN NEDERLAND GAAT DOOR �����

����

�����

����

�����

����

����� �����

����

�����

< 150.000 150.000 - 240.000 > 240.000

2005

2004

2003

2002

10% 45% 45%

14 % 42% 44%

18% 45% 37%

8% 51% 41%

����

����� �����

����

����� �����

���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ���

�������������������������������������������� ������������������������������������������ �����������

In Nederland is het beleid van de overheid gericht op een toename van het eigen woningbezit. In 2005 woonde circa 55% van de gezinnen in een eigen woning en 45% in een huurwoning. Een instrument van dit beleid is de fiscale behandeling van hypotheekrente. De fiscale mogelijkheden zijn overigens in de afgelopen jaren steeds verder beperkt. Ondanks de fiscale voordelen en de toch al lage hypotheekrentestand van circa 4% ultimo 2005 blijkt het voor starters op

Heijmans wil zich naar de eindgebruiker, de woonconsument, onderscheiden door meer flexibiliteit en individualisering mogelijk te maken. Wenswonen® maakt het mogelijk in het middensegment van de markt een woning op maat te leveren aan huiseigenaren door een optimale samenwerking tussen ontwikkelaar en uitvoerend bouwbedrijf. Dit voorziet in een behoefte, want het aantal woningen dat op basis van dit concept is of wordt ontwikkeld is inmiddels gestegen tot ruim 1700. Andere voorbeelden van concepten die ontwikkeld worden zijn ‘Waterwonen’ en de ‘Starterswoning’. Waterwonen zoekt nieuwe ruimte voor wonen door het ontwikkelen van woningen op en aan het water, waarbij rekening wordt gehouden met de natuurlijke situatie en het gedrag van die natuurlijke omgeving. Met ‘Starterswoningen’ wordt betaalbare huisvesting geboden voor starters op de markt voor koopwoningen.

Heijmans

34

In toenemende mate is Heijmans in een vroegtijdig stadium betrokken bij gebiedsontwikkeling. Dit sluit aan op de groeiende rol die de overheid aan private partijen toedicht in de Nota Ruimte. Voorbeelden van dergelijke grootschalige ontwikkelingsgebieden zijn ‘Meerstad’ in Groningen en ‘Zuidplaspolder’. ‘Meerstad’ is een uitbreidingsplan van de stad Groningen in oostelijke richting langs het Eemskanaal, met meer dan 8.000 woningen op een oppervlakte van 200 hectare. Zuidplaspolder is een nieuw te bouwen stadswijk met 15.000 tot 30.000 woningen. In beide gevallen gaat het om ontwikkeling in samenwerking met lokale en provinciale overheden, waterschappen en private partijen, waarbij water, groen en speelvoorzieningen een belangrijke rol spelen en waarbij de betrokken partijen al vanaf een zeer vroege fase in de ontwikkeling samen optrekken. Naast deze grootschalige ontwikkelingen in buitengebieden is in toenemende mate sprake van complexe ontwikkelingen in binnenstedelijke gebieden. Heijmans wil zich in die markt naar gemeenten onderscheiden door conceptuele ontwikkelingen. Dat heeft ook in 2005 geleid tot de verwerving van een groot aantal nieuwe projecten uit prijsvragen. In 2005 werden op die manier meer dan 2.000 ontwikkelrechten voor woningen gewonnen. Om initiatieven op dit gebied centraal te kunnen ondersteunen heeft Heijmans Vastgoed een stafafdeling Design en Development opgezet. Proper-Stok blijft daarnaast als conceptueel ontwikkelaar zelfstandig in de markt opereren. Voorbeelden van grote projecten zijn de herontwikkeling van het stationsgebied in Amersfoort, maar ook de revitalisering van voor- en naoorlogse wijken in grote steden, zoals Crooswijk in Rotterdam en het Kanaleneiland in Utrecht. Recente aanwinsten waren projecten in onder andere Roosendaal, Rijnswoude en Den Helder. Het gaat hierbij om integrale gebiedsontwikkeling, waarbij zowel woningen, winkels als voorzieningen worden ontwikkeld. Ontwikkelingspotentieel Heijmans is de op één na grootste ontwikkelende bouwer van Nederland en beschikt over een omvangrijk ontwikkelingspotentieel uit grond en concessies. Grond is een schaars goed en vormt voor Heijmans een basis voor duurzame ontwikkeling van nieuwe

projecten. Mede hierdoor is Heijmans in staat haar marktaandeel van jaar tot jaar te verhogen (figuur 13). Figuur12: ONTWIKKELING MARKTAANDEEL HEIJMANS OP BASIS VAN JAARLIJKS AANTAL VERKOCHTE WONINGEN ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ����

����

����

����

����

Het totale ontwikkelingspotentieel van Heijmans (leidend tot bedrijfsopbrengsten in 2006 of daarna) bedroeg eind 2005 circa 46.000 woningen en 675.000 m2 bedrijfsmatig onroerend goed. Daarvan komen circa 30.000 woningen voort uit (tegen claims ingeleverde) grondposities en 16.000 uit prijsvragen en selecties. De woningen uit grondposities bestaan uit het potentieel gerelateerd aan de grondportefeuille of aan bouwclaims nadat grond is ingeruild bij gemeenten. Het beleid is circa 7 à 8 jaar productie als potentieel te hebben. Van het huidige potentieel kan naar verwachting 50% worden ontwikkeld tot en met 2010. Voor commercieel vastgoed ligt dit percentage op 35%. Het omzetten van grondposities is in 2005 gerealiseerd door onder andere het verkopen van grond in ruil voor ontwikkelingsclaims. De gronden die deel uitmaken van de grondbank liggen grotendeels in een streekplan met indicatie ‘wonen’ maar behoeven veelal nog bestemmingswijziging door gemeenten. Een bestemmingsplanprocedure neemt nominaal circa 45 maanden in beslag maar kan door inspraak- en bezwaarprocedures lang worden vertraagd. Kantorenmarkt en zorgsector De vraag naar kantoren toonde in 2005 enige verbetering. Door groei van de ICT-sector maar ook door vervangingsvraag werd circa 15% meer kantoorruimte

Heijmans

35

opgenomen dan in 2004. Huurders tonen weer meer interesse. De belangstelling van institutionele beleggers voor goed verhuurd commercieel vastgoed blijft goed. Heijmans Vastgoed heeft de hoeveelheid onverkochte en onverhuurde meters in 2005 met 20% zien afnemen. Per 31 december 2005 hield Heijmans Vastgoed 51.400 m2 opgeleverd onverkocht commercieel vastgoed voor eigen rekening en risico tegen 57.300 m2 eind 2004. Daarvan is 15.000 m2 verhuurd tegen 11.400 m2 eind 2004. De kostprijs van het ultimo 2005 in voorraad gehouden commercieel vastgoed bedraagt € 142 miljoen. Het grootste project in portefeuille is INIT, een kantoorproject nabij de Oostelijke Handelskade in Amsterdam. In verband met de risico’s uit hoofde van de onverkochte, onverhuurde panden zijn voorzieningen getroffen. Heijmans Vastgoed is in 2005 begonnen met de ontwikkeling van nieuwe kantoorgebouwen in Leidscheveen en Amersfoort. In Leidscheveen wordt met partners de nieuwbouw gerealiseerd voor het Centraal Bureau voor de Statistiek, waarmee begin 2006 een langjarige huurovereenkomst is aangegaan. Het betreft een kantoorgebouw met een vloeroppervlak van 26.000 m2. In Amersfoort wordt een kantoorgebouw van 10.000 m2 ontwikkeld voor Stater, onderdeel van ABN AMRO. Daarnaast worden verschillende kleinschaliger projecten ontwikkeld met combinaties van woningen, winkels, kantoren en parkeergarage, zoals bijvoorbeeld De Hovel in Goirle. Ook in de revitaliseringsprojecten in voor- en naoorlogse woonwijken zitten deelprojecten op het gebied van commercieel vastgoed.

Nederland: Heijmans Bouw Activiteiten De activiteiten van Heijmans Bouw maken 27% uit van de totale opbrengsten van Heijmans. Heijmans Bouw richt zich op het realiseren van huisvesting voor klanten, inclusief onderhoud en service, in alle segmenten van de markt. De activiteiten omvatten nieuwbouw, herstel- en verbouw (renovatie) en onderhoud van woningen, winkels, kantoren, scholen, zorginstellingen en luchthavens. Heijmans Bouw beschikt over een netwerk van servicebouwbedrijven in Nederland, werkzaam voor lokale en nationale opdrachtgevers. Strategische focus De strategie van Heijmans is gericht op voorwaartse en achterwaartse integratie van activiteiten, waardoor uiteindelijk het gehele bouwproces in een full-service benadering kan worden uitgevoerd. In dit kader van voortgaande integratie van activiteiten wil Heijmans Bouw vanuit iedere vestiging servicebouwactiviteiten (service en onderhoud) kunnen aanbieden. Hiermee is een ontwikkeling ingezet naar het aanbieden van het complete technische beheer van vastgoed. Daarnaast zijn voor uiteenlopende product/marktcombinaties nieuwe concepten ontwikkeld. Voorbeelden hiervan zijn de Slimme School (het integreren van maatschappelijke functies en onderwijs in één gebouw), Adaptis (een wijkplanner voor met name corporaties) en Woonvitaal (zorgappartementen). Gang van zaken 2005: financiële kerncijfers

In de zorgsector is nog steeds sprake van een groeiende vraag waarbij een ruimere blik op zorgverlening leidt tot vernieuwende oplossingen. Bij ziekenhuizen gaat het dan vooral om het ontwikkelen van commerciële activiteiten in de directe nabijheid van het ziekenhuis. Bij verzorgingshuizen gaat het vooral om de bouw van seniorenwoningen in de directe nabijheid van zorgcentra. Een voorbeeld van een project in de zorgsector waarbij Heijmans Vastgoed betrokken is, is onder meer het Flevoziekenhuis in Almere.

In € mln (inclusief intercompany)

2005

2004 Verschil

Opbrengsten Operationeel resultaat Operationele marge Winst na belastingen Winstmarge Orderportefeuille

889 30 3,3% 23 2,6% 1.031

877 33 3,7% 25 2,8% 990

1% –9% –8% 4%

Zie voor informatie over projecten de website: www.heijmans.nl onder projecten. Heijmans Bouw realiseerde in 2004 een lichte stijging van de opbrengsten met 1% tot € 889 miljoen. De groei is autonoom tot stand gekomen. Van de opbrengsten wordt 54% gerealiseerd in woningbouw, 35% in

Heijmans

36

utiliteitsbouw en 11% in servicebouw. De operationele marge bedroeg in 2005 3,3%, tegen 4,0% in 2004. De daling is vooral een gevolg van gewijzigd aanbestedingsbeleid; meer dan voorheen worden opdrachten verkregen via openbare of meervoudig onderhandse aanbestedingsprocedures. Dit leidt tot scherpere prijzen. Heijmans Bouw verwierf in 2005 27% van de bedrijfsopbrengsten via Heijmans Vastgoed, 44% in bouwteams en 29% via (openbare) aanbestedingen. De opbrengsten in woningbouw werden voor 81% gerealiseerd bij vastgoedontwikkelaars en voor bijna 19% bij corporaties.

figuur 13: HERKOMST OPBRENGSTEN 2005 EN ORDERPORTEFEUILLE ULTIMO 2005 NAAR TYPE AANBESTEDING 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bouwteam

Aanbesteding

Vastgoed

Opbrengsten 2005 Orderportefeuille ultimo 2005

figuur 14: HERKOMST OPBRENGSTEN 2005 NAAR TYPE WERK

Woningbouw Utiliteitsbouw privaat Utiliteitsbouw publiek Servicebouw

54% 17% 18% 11%

De productiegroei in de woning- en utiliteitsbouw werd in 2005 vooral gedragen door groei van woningbouw en publieke utiliteitsbouw (met name zorginstellingen en onderwijs). Het aantal aanvragen voor nieuwe projecten nam in de loop van 2005 toe. Dit geeft aan dat het marktvolume aantrekt. De prijsniveaus herstelden evenwel nog in onvoldoende mate. Als laatcyclische bedrijfstak loopt de bouw in het algemeen iets achter wanneer economisch herstel zich inzet. Het beleid van Heijmans Bouw is enerzijds gericht op versterking van procesbeheersing, inkoop en risico management (operational excellence), anderzijds op een proactieve marktbenadering. Doel hiervan is om in een zo vroeg mogelijk stadium bij de opdrachtgever aan tafel te zitten. Voorbeelden van ontwikkelingen in deze lijn zijn het in samenwerking met Woonzorg ontwikkelde Woonvitaal concept: huisvesting voor senioren, waarvan de eerste projecten in 2005 in uitvoering zijn gegaan. In Rotterdam is in 2005 begonnen met de realisering van 15 betaalbare stadswoningen in Delfshaven. Een project dat zich onderscheidde doordat de woningen zijn gerealiseerd op basis van een in samenwerking met Heijmans Bestcon ontwikkeld procédé voor industrieel bouwen. In de utiliteitsbouw is Heijmans Bouw op de luchthaven Eindhoven, onderdeel van Schiphol Group, betrokken geweest bij de realisering van de nieuwe luchthaventerminal. Bijzonder aan dit project was de bouwmethode waardoor de terminal in een zeer hoog tempo is gebouwd. In de onderwijssector is Heijmans onder meer betrokken bij het realiseren van de nieuwe Universiteitsbibliotheek in Utrecht, de renovatie in fases van de Hanzehogeschool in Groningen en de nieuwbouw van een onderwijsgebouw van 17.500 m2 voor de Rijksuniversiteit Groningen. Voorbeelden van projecten in de zorgsector zijn de uitbreiding van het UMC in Leiden met 10.000 m2 en het realiseren van seniorenwoningen voor Woonzorg Nederland, waaronder het Reinalda Huis in Haarlem. Het Reinalda Huis is met 38.000 m2 het grootste woonzorgcomplex van Nederland met 150 zorg- en verpleegappartementen, 106 huurappartementen, 68 koopappartementen in de vrije sector en een parkeergarage. Het complex omvat verder een bibliotheek, praktijkruimten voor huisartsen en

Heijmans

37

fysiotherapie, een thuiszorgkantoor, een apotheek, een restaurant en een winkel. De strategie van Heijmans Bouw op het gebied van servicebouw is aangescherpt. Doel is de activiteiten op het gebied van service en onderhoud uit te breiden in de richting van technisch facilitair management van gebouwen, dus inclusief installatietechniek. In 2005 zijn onderhoudscontracten afgesloten met het Ministerie van Verkeer en Waterstaat voor het onderhouden van diverse gebouwen en met Schiphol Group voor het onderhoud van terminals op Schiphol. Ook zijn nieuwe service initiatieven ontwikkeld die leiden tot doorlopende contacten met bestaande en nieuwe relaties. In samenwerking met partners Ajax (brandbeveiliging), Stork en Yacht (onderdeel Randstad) is een concept ontwikkeld voor de brandveilige onderneming. Uitgangspunt is organisaties alle zorg uit handen te nemen in het proces rond het verkrijgen van de gebruiksvergunning. De samenwerkende partners ondersteunen het hele traject van inventarisatie, uitvoering en begeleiding van het goedkeuringsproces. In 2005 zijn goedbezochte symposia over het onderwerp brandveiligheid van gebouwen georganiseerd om het initiatief bekendheid te geven. De eerste opdrachten zijn in 2005 uitgevoerd. Voor woningbouwcorporaties is ‘Adaptis’ ontwikkeld, een concept dat corporaties in staat stelt woningbouw in een wijk beter af te stemmen op de behoefte. Daarvoor is een computerprogramma ontwikkeld dat het mogelijk maakt de toekomstige woningbehoefte in bepaalde wijken te inventariseren en te structureren naar categorieën soorten gebruikers als starters, doorstarters, gezinnen met kinderen, senioren en ouderen. Door kennis over doelgroepen en behoefte van doelgroepen beter in kaart te brengen, is het beter mogelijk woningproductie te koppelen aan de behoefte. Volgende stap is woningen zo te bouwen dat ze gemakkelijk zijn aan te passen aan een ander type bewoner. Door industrieel flexibel te bouwen zijn woningen sneller te realiseren en aan te passen. Zie voor informatie over projecten de website: www.heijmans.nl onder projecten.

Nederland: Heijmans Infra Activiteiten Het aandeel van de activiteiten op het gebied van infrastructuur in het totaal van de opbrengsten van Heijmans bedraagt 25%. Heijmans Infra is onder te verdelen naar bedrijvenclusters op het gebied van: • grond-, weg- en waterbouw 44% • beton- en waterbouw 19% • milieu, sloop en recycling 4% • technische infrastructuur 11% • sport- en groenvoorzieningen 3% • infra advies en ontwikkeling 3% • verkeers- en speciale technieken 10% • industrie services 6% Heijmans behoort tot de grootste wegenbouwers van Nederland en neemt in de beton- en waterbouw ten behoeve van infrastructurele projecten eveneens een prominente plaats in. Heijmans is actief in de gehele keten van infrastructurele projecten en is daardoor in staat projecten integraal uit te voeren. Strategische focus De strategie van Heijmans Infra is gericht op versterking van de marktpositie door het volgen van een tweesporenbeleid. Enerzijds het aanbieden en uitvoeren van geïntegreerde, kennisintensieve projecten in full-service benadering. Eventueel met financiering en of onderhoud en beheer maar in ieder geval met ontwerp en uitvoering. De divisie heeft de kennis van alle specialistische onderdelen in huis en is daarmee een geschikte partner voor overheden alsmede voor bedrijven. Anderzijds volgt de divisie het spoor van de efficiënte uitvoerder van reguliere infrawerkzaamheden. Beschikbaarheid van eigen asfaltproductie eenheden, van grondstoffen en van materieel maken Heijmans dé aanbieder van alle infra-activiteiten: wegenbouw, ondergrondse infra, verkeerstechnieken, verkeersmanagement, civiele betonconstructies etc. Omdat prijs een belangrijk criterium blijft, is ervoor gekozen een aantal voor de prijsvorming strategische activiteiten ‘in huis’ te houden. Dit zijn specialismen als installaties voor infrastructuur en verkeersmanage menttechniek, maar ook posities in asfaltproductie en in grondstoffendelving en -handel. Op die manier is Heijmans in staat projecten van iedere omvang en op iedere locatie in Nederland integraal uit te voeren.

Heijmans

38

Figuur 15: HERKOMST OPBRENGSTEN HEIJMANS INFRA 2005 NAAR TYPE OPDRACHTGEVER

Centrale overheid Lagere overheid Bedrijven Intern

17% 34% 32% 17%

Figuur 16: HERKOMST BOUWPRODUCTIE TOTAAL INFRA IN NEDERLAND 2005 NAAR TYPE OPDRACHTGEVER

Centrale overheid Lagere overheid

25% 35%

Bedrijven

40%

Heijmans beschikt in Nederland over een landelijke dekking met eigen asfaltcentrales in Amsterdam, Den Bosch, Roosendaal, Venlo en Zwijndrecht en is voor 2/3 eigenaar van de centrale in Doetinchem. Daarnaast heeft Heijmans asfaltcentrales in Genk en Antwerpen te België, die ook geschikt zijn voor productie naar eisen die in Nederland aan asfalt worden gesteld. De centrale in Roosendaal kan op haar beurt asfalt produceren voor de Belgische markt. Alle installaties voldoen aan de eisen ten aanzien van emissie van geur, stof en geluid en het verbruik van energie.

Gang van zaken 2005: financiële kerncijfers In € mln (inclusief intercompany)

2005

2004 Verschil

Opbrengsten Operationeel resultaat Operationele marge Winst na belastingen Winstmarge Orderportefeuille

776 34 4,4% 24 3,1% 588

766 27 3,5% 20 2,6% 603

1% 26% 20% –2%

De Nederlandse markt voor infrastructuur groeide in 2005 maar dit vertaalde zich niet in een beter prijsniveau. Heijmans bleef daarom selectief met het inschrijven op en aannemen van projecten. De opbrengsten van de divisie Heijmans Infra zijn desondanks in 2005 met 1% gestegen tot € 776 miljoen tegen € 766 miljoen in 2004. De stijging is autonoom tot stand gekomen. In toenemende mate worden ook activiteiten binnen de divisie integraal uitgevoerd. Met deze omzetgroei heeft Heijmans Infra de positie versterkt in een sterk competitieve markt. Van de opbrengsten in 2005 werd circa 75% behaald uit opdrachten in concurrentie en 25% uit opdrachten in één op één verkeer. In het overgrote deel van de projecten dat op de markt komt, is prijs de bepalende factor hoewel er in toenemende mate selectie plaatsvindt op kwaliteit in de benadering en uitvoering van projecten en op levenscycluskosten van infrastructuur. Het resultaat wordt voor een substantieel deel bepaald door de afloop in 2005 van grote projecten. Ondanks de afloop van HSL en Betuwelijn en het selectieve aanbestedingsbeleid blijft de orderportefeuille goed op peil doch de projecten die hiervan deel uitmaken worden uitgevoerd tegen lagere marges dan de in 2005 opgeleverde grote projecten. In de marktsituatie moet onderscheid worden gemaakt tussen de grote infrastructurele projecten en de kleinschalige projecten. Op het gebied van grootschalige infrastructurele projecten is sprake van intensivering van samenwerking tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Doel is door grootschaliger aanpak met nieuwe contractvormen te komen tot het sneller

Heijmans

39

oplossen van infrastructurele knelpunten. Bij een aantal omvangrijke projecten werd Heijmans op basis van het door haar aangeboden ontwerp geselecteerd (ombouw N242 Alkmaar € 38 miljoen, spitsstroken A1/A50 € 35 miljoen, A73 traject Venlo-Swalmen € 46 miljoen en aanleg N201 Aalsmeer € 84 miljoen). Een aantal andere projecten heeft lang op zich laten wachten, maar komt nu binnen afzienbare tijd op de markt: • Tweede Coentunnel Amsterdam • Verbreding A2 over de volle lengte van Amsterdam tot Maastricht • A4 Dinteloord-Bergen op Zoom • A27 Breda-Utrecht • Ring Utrecht • A15 Maasvlakte-Maasplein • A4 Delft-Schiedam • Verbinding A6-A9 Schiphol-Almere • Hanze-of Zuiderzeelijn De verwachting is dat deze projecten pas na 2006 tot uitvoering zullen komen. Dit zal ook leiden tot veel nieuwe projecten van kleinere schaal in de periferie van de grote werken. Niet alleen de nieuwbouw, maar ook onderhoud van de infrastructuur wordt voortvarend aangepakt. In 2006 is € 500 miljoen uitgetrokken voor onderhoud aan bruggen en viaducten. Deze projecten zullen naar verwachting in 2006 en daarna worden uitgevoerd. De aanbestedingen van de grote projecten in 2006 en de grote hoeveelheid onderhoudswerkzaamheden die op de markt zullen komen zullen bepalend zijn voor het prijsniveau op de inframarkten in 2006. Op de markt voor lokale, kleine infrastructurele projecten is nog geen sprake van verbetering. Prijs is hier nog steeds de doorslaggevende factor in het verwerven van opdrachten. Omdat de marges hier krap zijn, is efficiency van groot belang. In 2005 is daarom opnieuw veel aandacht besteed aan het optimaliseren van de organisatie. Bij industrie services is sprake van positieve ontwikkelingen. De aandacht is gericht op full-service opdrachten, dus meer dan alleen uitvoering. Er zijn in 2005 met succes enkele fabrieksstops uitgevoerd op basis van integrale aandacht met inzet van vaste contractpartners.

Heijmans Milieutechniek heeft in Engeland met succes een groot saneringsproject in uitvoering in samenwerking met de Engelse partner Blackwell. Dit saneringsproject wordt uitgevoerd in het gebied in Londen waar in 2012 de Olympische Spelen zullen plaatsvinden. De joint venture met Blackwell is door de Netherlands British Chamber of Commerce (NBCC) onderscheiden met de Anglo Dutch Award for Enterprise 2005. Deze onderscheiding wordt toegekend aan ondernemingen die volgens de NBCC succesvol hebben bijgedragen aan de Brits-Nederlandse relaties. Zie voor projecten de website www.heijmans.nl onder projecten. Nederland: Heijmans Productie Strategische focus De productieactiviteiten van Heijmans betreffen op dit moment nog Heijmans Bestcon en Vebo. Heijmans Bestcon (voorheen IBC betonbouw) produceert prefab beton en metselwerk gevelelementen. Vebo produceert seriematig kleine prefab elementen en is hierin met een marktaandeel van circa 70% marktleider in Nederland. Heijmans heeft eerder al aangegeven dat de seriematige productieactiviteiten van Vebo niet behoren tot de kerncompetenties van de onderneming. Op 16 februari 2006 is met BTE Nederland B.V. op hoofdlijnen overeenstemming bereikt over de verkoop van Vebo door Heijmans aan BTE. In 2005 werd middels verkoop van aandelen afscheid genomen van de activiteiten van Opstalan en in 2006 van BouwToe. Beide worden niet langer gerekend tot de kernactiviteiten van Heijmans. Gang van zaken 2005: financiële kerncijfers In € mln (inclusief intercompany)

2005

2004 Verschil

Opbrengsten Operationeel resultaat Operationele marge Winst na belastingen Winstmarge Orderportefeuille

69 0 –1% 1 2,0% 27

106 4 3,5% 2 2,1% 41

–35% –100% –50% –34%

Heijmans

40

Op de verkoop van Opstalan werd een boekwinst gerealiseerd van € 5 miljoen. Dat het operationele resultaat daalde is grotendeels te wijten aan de moeilijkheden bij Heijmans Bestcon. Na het wegvallen van productie in de utiliteitsbouw heeft Heijmans Bestcon zich gericht op de woningbouw. De omschakeling leidde tot onderbezetting en problemen in de productie. Inmiddels zijn maatregelen getroffen. Vebo realiseerde in 2005 een goed resultaat.

Op de Duitse markt is Heijmans actief in enkele marktniches. Het beleid is gericht op handhaving van de marktposities en productiviteitsverbetering in afwachting van marktverbetering.

In € mln (inclusief intercompany)

2005

2004 Verschil

Zie voor projecten de website www.heijmans.nl onder projecten.

Opbrengsten Operationeel resultaat Operationele marge Winst na belastingen Winstmarge Orderportefeuille

545 13 2,4% 7 1,4% 433

497 11 2,2% 3 0,6% 429

Heijmans International Activiteiten Heijmans International omvat de activiteiten in België, Engeland en Duitsland. In België is Heijmans actief op de terreinen bouw, vastgoed en infra, in Engeland in de woning- en utiliteitsbouw. De activiteiten in Duitsland beperken zich tot infra. De activiteiten buiten Nederland maken 19% uit van de totale opbrengsten. Strategische focus Heijmans streeft naar uitbreiding van haar activiteiten buiten Nederland in omringende landen waarin een vergelijkbare strategie kan worden gevolgd als in Nederland. Dit impliceert een benadering van de markt waarin, naast traditionele bouwactiviteiten, ruimte is voor ontwerp, financiering en onderhoud. Een fullservice benadering derhalve. Heijmans wil zich in België door clustering van activiteiten meer positioneren als grote onderneming met leidende marktposities in vastgoed, bouw en infra. De strategie is gericht op uitbouw van de positie in vastgoedontwikkeling, woningbouw en utiliteitsbouw. In de inframarkt is de focus gericht op het uitvoeren van grotere complexe projecten, al dan niet in combinatie met andere marktpartijen. In Engeland streeft Heijmans naast autonome groei naar groei door middel van acquisities, met name van bedrijven die zich richten op woningbouw in het publieke domein (sociale woningbouw, affordable housing) of op dienstverlening aan de zorg- en onderwijssector.

Gang van zaken 2005: financiële kerncijfers

10% 18% 133% 1%

De verdeling van de opbrengsten over de drie bedrijfssegmenten was in 2005 als volgt: HEIJMANS INTERNATIONAL, OPBRENGSTEN NAAR BEDRIJFSSEGMENT IN 2005

In € mln (incl. intercompany) Vastgoed

Bouw

Infra

Totaal

België Engeland Duitsland

53 – –

97 227 –

115 – 53

265 227 53

Totaal

53

324

168

545

België Van de opbrengsten van Heijmans International werd € 265 miljoen gerealiseerd in België (2004: € 286 miljoen). Groei werd met name gerealiseerd in vastgoedontwikkeling en in mindere mate in bouw. In de markt voor infra daalden de opbrengsten na de oplevering van de werkzaamheden aan het Belgische deel van de Hoge Snelheids Lijn (HSL). De winst in België steeg door resultaatsverbeteringen in de bouwbedrijven en de vastgoedontwikkelingsactiviteiten. De organisatiestructuur van de activiteiten op de

Heijmans

41

Belgische markt is in 2005 verder aangescherpt. De bedrijven zijn geclusterd in grotere entiteiten die zich richten op de drie marktsegmenten: vastgoed, bouw en infra. Doel is de onderlinge samenwerking en samenhang van de bedrijven te versterken en Heijmans op de Belgische markt nadrukkelijker te profileren als één bedrijf. België: Vastgoed In vastgoed richt Heijmans zich in België op binnenstedelijke herontwikkelingen en de bouw van koopappartementen. Heijmans verkocht in 2005 211 appartementen in België. De opbrengsten van deze activiteiten stegen in 2005 naar € 53 miljoen. De vraag naar koopappartementen, het segment in de woningmarkt waarop Heijmans zich in België uitsluitend richt, ontwikkelde zich in 2005 opnieuw goed. De markt werd gestimuleerd door de aanhoudend lage rente en fiscale maatregelen zoals de verhoging van de renteaftrek en de verlaging van het BTW-tarief voor werkzaamheden aan huizen ouder dan 5 jaar. De fiscale stimulans voor renovatie en de groeiende schaarste van grond en goede bouwlocaties, stimuleert het herontwikkelen van bestaande gebouwen, bijvoorbeeld verouderde kantoorlocaties. Voorbeelden van omvangrijke herontwikkelingsprojecten zijn het militair hospitaal in Oostende en het klooster Julianus in Tongeren. Eind 2005 is begonnen met de realisatie van de appartementen, parkeergarages en commerciële ruimte van het Barbarahof in Leuven. Door vergroting van de marketinginspanningen worden woningen eerder in het bouwproces verkocht dan tot dusverre gebruikelijk was. Heijmans ontwikkelt in België op dit moment geen kantoorruimte voor eigen risico. Wel worden commerciële ruimtes ontwikkeld in combinatie met woningen en parkeergarages, met name in binnenstedelijke ontwikkelingen.

uit eigen vastgoedontwikkeling. In toenemende mate is Heijmans ook actief in de realisering van vestigingen van grootschalige detailhandel. De complexiteit van deze opdrachten schuilt in de hoge snelheid en strakke planning waarmee ze moeten worden gerealiseerd. België: Infra In de markt voor infra is Heijmans in België actief in grond-, weg- en waterbouw en leidingbouw. De opbrengsten daalden in 2005 ten opzichte van het voorgaande jaar naar € 115 miljoen. De markt voor infrastructurele projecten stond in België, net als in Nederland, in het teken van het aflopen van grote projecten en de aanloop naar aanbestedingen van nieuwe omvangrijke projecten. Door het aflopen van grote infrastructurele werken, met name de HSL tussen Antwerpen en de Nederlandse grens, liepen de opbrengsten van Heijmans in infrastructuur in België in 2005 terug. Gedeeltelijke compensatie voor het wegvallen van grote projecten werd gevonden in rioleringswerkzaamheden, in kleinere projecten en in werken voor opdrachtgevers in de private sector. In opdracht van containerrederij Maersk is in 2005 samen met een partner begonnen met de aanleg van de volledige ondergrondse en bovengrondse infrastructuur voor de nieuwe containerterminal van 40 hectare in Zeebrugge. In de haven van Antwerpen zijn renovatieprojecten uitgevoerd in de infrastructuur van havenbedrijven. En op de luchthaven Zaventem heeft Heijmans voor de nieuwe Australische eigenaren onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd aan ring- en taxibanen en is een nieuwe toegangsweg aangelegd.

België: Bouw In de activiteiten op het gebied van de bouw zijn de opbrengsten in 2005 gedaald tot € 97 miljoen.

Evenals in Nederland is in België sprake van een aantal grootschalige infrastructurele ontwikkelingen. Het Masterplan Antwerpen omvat 15 infrastructurele deelprojecten om de bereikbaarheid van Antwerpen te verbeteren. Eén daarvan, de herinrichting van één van de belangrijke invalswegen naar het centrum, is door Heijmans voor een groot deel in 2005 uitgevoerd.

Heijmans is voornamelijk actief op het gebied van realisering van appartementen voor opdrachtgevers in de private sector. Ongeveer 70% van de opdrachten is afkomstig van externe opdrachtgevers, 30% vloeit voort

Verder zijn door de Belgische overheid 800 gevaarlijke kruispunten geïdentificeerd, die allemaal zullen worden aangepakt. In 2005 is begonnen met de uitvoering daarvan en in 2006 zullen er nog eens

Heijmans

42

150 worden aanbesteed. Ook hier is Heijmans één van de betrokken partijen. In de leidingbouw heeft Van den Berg nieuwe markten betreden met woonhuisaansluitingen voor interactieve digitale televisie en leidingnetwerken in de chemische industrie. Op het gebied van digitale televisie zijn raamcontracten gesloten met de grote aanbieders op de Belgische markt. Met een opdracht bij Tessenderlo Chemie is een eerste stap gezet in activiteiten voor chemische industrie. De nutsmaatschappijen hebben hun vervangingsinvesteringen verhoogd en naar verwachting zal het volume nog een aantal jaren aanhouden. Engeland Voor Leadbitter was 2005 opnieuw een goed jaar met groei van opbrengsten en winst na belastingen. De opbrengsten stegen tot € 227 miljoen (2004: € 166 miljoen). Het operationeel resultaat steeg eveneens. Leadbitter is met name succesvol in sociale woningbouw, zorgvoorzieningen en schoolgebouwen en realiseert 90% van de omzet in sectoren die met publieke middelen worden gefinancierd. Sectoren waarin de Britse overheid fors investeert: in de sociale woningbouw alleen al de komende vijf jaar circa € 4,5 miljard. In de sociale woningbouw, goed voor ongeveer een derde van de omzet, werkt Leadbitter vaak op basis van raamcontracten met woningbouwcorporaties. Daardoor kunnen woningen in grotere aantallen worden gebouwd met dezelfde onderaannemers en leveranciers. Dat komt de marge en het risicoprofiel ten goede. Voorbeelden van in 2005 gesloten nieuwe contracten zijn raamcontracten voor verzorgingshuizen in Banes en Glamorgan (€ 65 miljoen) en voor woningbouw in Oxford en Cardiff (€ 95 miljoen). In 2005 zijn ook de eerste schreden gezet in kleinschalige projectontwikkeling met een laag risicoprofiel. Heijmans wil deze activiteit in Engeland verder uitbreiden. De toetreding tot Heijmans biedt Leadbitter meer mogelijkheden. Een voorbeeld hiervan is het contract voor bouw en onderhoud van een sportaccommodatie

nabij Birmingham voor een bedrag van in totaal € 20 miljoen. De financiële garantie van Heijmans speelde hierbij een doorslaggevende rol. Het contract levert Leadbitter naast de opdracht voor de bouw een langdurig onderhoudscontract op. Duitsland In Duitsland stegen de opbrengsten naar € 53 miljoen onder aanhoudend moeilijke marktomstandigheden. Het operationeel resultaat was break-even. Heijmans is in Duitsland met twee bedrijven actief: Heijmans Bau en Franki Grundbau. Heijmans Bau is actief op het gebied van grondwerken, met name ten behoeve van dijkaanleg en dijkonderhoud. Franki Grundbau is gespecialiseerd in zware funderingsconstructies voor onder andere bruggen en viaducten. Franki werkt hierin samen met Heijmans Infrastructuur in Nederland. In de Duitse markt, die voor het tiende jaar op rij een teruggang in activiteiten toonde, is dit een goed resultaat. Hoopgevend is de orderintake voor de Duitse bouwindustrie die in december 2005 met een stijging van 8% het beste resultaat boekte sinds 1994. Franki Grundbau heeft in 2004 veel geïnvesteerd in mechanisering, waardoor met minder mensen meer capaciteit beschikbaar is. De marges zijn daardoor verbeterd. Met het oog op de ontwikkelingen in Polen heeft Franki daar in 2005 een filiaal geopend. Voor Heijmans Bau was 2005 een matig jaar omdat de aandacht voor dijkverzwaring in Duitsland is afgenomen. In januari 2006 is de overname afgerond van de Duitse spoorbouwer Heitkamp Rail GmbH. Heitkamp Rail realiseerde in 2005 een omzet van circa € 65 miljoen en is winstgevend. Door deze acquisitie versterkt Heijmans de positie in de markt voor spoorwegbouw. Heitkamp Rail, opgericht in 1908, is één van de vijf bedrijven ter wereld die in staat zijn om hoge snelheidslijnen te bouwen. Het heeft daarvoor een eigen systeem ontwikkeld. Het bedrijf beschikt over een uitgebreid en gespecialiseerd machinepark, zowel voor traditionele spoorwegbouw als voor de zelf ontwikkelde ‘Feste Fahrbahn-Systeme’ en ‘Masse-Feder-Systeme’ voor hoge snelheidslijnen. Heitkamp Rail is onder meer betrokken geweest bij de aanleg van het nieuwbouwtraject Köln-Main. Verder houdt het zich bezig met spoorweggerelateerde betonbouw. Bouw en onderhoud

Heijmans

43

zonder het treinverkeer te verstoren, is één van de specialismen. Op het gebied van traditionele spoorwegbouw realiseerde Heitkamp Rail onder andere het traject ‘vliegveld Düsseldorf’ en de Eurotunnel onder het Aermelkanaal. In Nederland is Heitkamp Rail onder meer betrokken geweest bij de vernieuwing van de spoorlijn tussen Leeuwarden en Stavoren, bij de Utrechtboog en bij de spoorverdubbeling tussen Harmelen en Woerden. Versterking van de positie in spoorbouw is voor Heijmans van belang omdat de markt een verandering ondergaat. Opdrachten worden steeds vaker integraal uitbesteed. Het aanbieden van een volledig pakket past in de full-service strategie van Heijmans. Heitkamp is buiten Duitsland en Nederland ook actief in Engeland, Oostenrijk, Frankrijk en OostEuropa. In Nederland heeft Heitkamp Rail belangen in Nedrail v.o.f en Techrail b.v. Heijmans betaalde € 18 miljoen voor Heitkamp dat een positief resultaat behaalt en daarmee onmiddellijk bijdraagt aan de winst van Heijmans.

Medewerkers Aantallen en personeelsverloop Eind 2005 had Heijmans 9.135 medewerkers (2004: 9.536). De afname met circa 400 medewerkers ultimo 2005 ten opzichte van ultimo 2004 is onder meer een gevolg van de verkoop van het productiebedrijf Opstalan (totaal 200 medewerkers). 2005

2004

Nederland België Engeland Duitsland

7.023 1.496 391 225

7.480 1.466 361 229

Totaal ultimo

9.135

9.536

Deze medewerkers waren als volgt verdeeld over de waar Heijmans actief is:

landen ����

���������� ������� ��������� ����������

����� ����� ���� ����

In 2005 zijn 11% nieuwe medewerkers bij Heijmans in dienst getreden. Daarentegen is ruim 15% van het aantal medewerkers ultimo 2004 is in de loop van 2005 bij Heijmans uit dienst getreden. Opvallend is het verschil tussen Heijmans in Nederland en daarbuiten. De instroom bij Nederlandse Heijmans bedrijven was ruim 7%, de uitstroom ruim 14%. Het verschil tussen inen uitstroom in Nederland wordt vooral verklaard door de verkoop van Opstalan. Buiten Nederland wordt veel vaker personeel ingehuurd voor de duur van het werk. Als gevolg daarvan zijn in- en uitstroom veel groter. In Engeland was de instroom in 2005 bijna 44% tegen een uitstroom van 33%. In België was dat respectievelijk 23% en 20%. De gemiddelde leeftijd van uitvoerende medewerkers (direct personeel) in de bouw bedraagt ongeveer 38 jaar, die van indirecte medewerkers ruim 40. De vergrijzing van de sector is een zorg voor de toekomst. Dit geldt mutatis mutandis voor Heijmans. In haar wervingsbeleid zet Heijmans daarom in op duurzame relaties met opleidingsinstituten teneinde toegang te hebben tot talentvolle afstudeerders en schoolverlaters en hen te interesseren voor een loopbaan binnen Heijmans.

Heijmans

44

Figuur 17: LENGTE DIENSTVERBAND MEDEWERKERS

Cedep: een deel van het opleidingstraject is ontwikkeld in samenwerking met CEDEP/INSEAD in Fontainebleau. In 2005 startten 8 managers het tweejarig General Management Programme. Doelgroep is hoger management in de leeftijdsgroep tussen 35 en 45 jaar met doorgroeimogelijkheden naar topmanagement.

���������� �������������� �������������� �������������� ������������ ������������ �������� ��

��

���

���

���

���

Heijmans Academie: met als uitgangspunt dat medewerkers zelf verantwoordelijk zijn voor eigen handelen en leerresultaten heeft Heijmans in december 2005 de Heijmans Academie geopend: in een intranet-omgeving worden opleidingen competentiegericht aan de medewerkers beschikbaar gesteld. Gezien de veranderde eisen aan medewerkers zijn met name op het gebied van projectmanagement, klantgerichtheid en persoonlijke vaardigheden stevige, maar haalbare opleidingstrajecten opgesteld. Daarnaast sluit de opzet van de Heijmans Academie goed aan op de nieuwe functioneringsbeoordelingsformulieren die sinds 2005 binnen Heijmans worden gebruikt.

Figuur 18: LEEFTIJDSOPBOUW PERSONEELSBESTAND

���������� �������������� �������������� �������������� �������������� ��������� ��

��

���

���

���

���

Opleidingen Van de gemiddeld 9.336 medewerkers volgden in 2005 ruim 4.573 (49%) medewerkers een opleiding (2004: 4.718 48%). Hiervan volgde ruim 70% een zogenaamde artikel 35b cursus (vakbekwaamheidsopleiding ingevolge CAO Bouwnijverheid). De overige medewerkers volgden voor het merendeel één van de opleidingen die Heijmans voor de afzonderlijke groepen medewerkers heeft geselecteerd en samengesteld. Deze opleidingen zijn onder andere een onderdeel van het management development programma van Heijmans.

HMP Heijmans Management Programma: deze opleiding is in samenwerking met Nyenrode opgezet. Jaarlijks start minimaal één programma met 24 deelnemers. De doorlooptijd van een programma is 24 maanden. Doelgroep is middenkader in de leeftijdscategorie tussen 30 en 40 jaar met doorgroeipotentie naar hoger management. De deelnemers hebben ruime ervaring binnen Heijmans en beschikken over leidinggevende kwaliteiten en ervaring. Tot en met 2005 namen 142 medewerkers deel aan deze opleiding.

���

Ziekteverzuim Verzuim door ziekte is in de bouw traditioneel hoog. Heijmans ziet een deel van de kosten wegens ziekte als faalkosten en zet in op verlaging hiervan. Dit gebeurt onder andere door meer eigen regie te voeren over het verzuimbeleid. In regio West start Heijmans als pilot van een jaar met een Arbo Service Centrum (ASC). Het ASC stelt zich ten doel de leidinggevenden van de deelnemende werkmaatschappijen en haar medewerkers (1000) te adviseren, te ondersteunen en te begeleiden op alle terreinen van verzuimbeheersing en -preventie. Uitgangspunt is steeds te kijken wat een medewerker nog wél kan met zijn klachten of probleem, niet wat hij niet meer kan. Ook wordt er intensief samengewerkt met de zorgverzekeraar met betrekking tot preventieve en curatieve interventies en

Heijmans

45

wachttijdbemiddeling. Op het hoofdkantoor in Rosmalen heeft Heijmans voor haar medewerkers een bedrijfsfitnesscentrum gecreëerd, waar medewerkers onder deskundige begeleiding kunnen werken aan gezondheid en conditie.

Tabel: ZIEKTEVERZUIM (IN RELATIE TOT ARBEIDSDUUR) SINDS 2001

Directe Indirecte Totaal medewerkers medewerkers 2001 2002 2003 2004

6,31% 5,82% 5,36% 4,97%

8,49% 7,88% 7,24% 6,45%

3,62% 3,14% 3,04% 3,14%

2005

5,21%

7,07%

2,97%

Medezeggenschap De medezeggenschapsstructuur van Heijmans bestaat uit een Europese Ondernemingsraad, een Centrale Ondernemingsraad in Nederland en Ondernemingsraden in België en Duitsland. In Nederland zijn bovendien Ondernemingsraden op divisieniveau geïnstalleerd met onderdeelcommissies voor iedere regio c.q. werkmaatschappij. De Europese Ondernemingsraad kent zes vertegenwoordigers uit Nederland en twee uit België. In 2005 kwam de raad viermaal in vergadering bijeen waarvan tweemaal voor overleg met de voorzitter van de raad van bestuur. Hierbij kwamen onder andere de strategie, veiligheidsbeleid en personeelsbeleid aan de orde. De Centrale Ondernemingsraad in Nederland kwam in 2005 twaalfmaal in vergadering bijeen waarvan zesmaal voor overleg met de voorzitter van de raad van bestuur. Bij die zes zogenaamde Overlegvergaderingen was telkens ook een lid van de raad van commissarissen aanwezig. Onder andere kwamen hierbij strategie, investeringen, jaar- en halfjaarcijfers, communicatie, contacten met vakorganisaties, sociale wetgeving en functioneringsbeoordelingen aan de orde. De Centrale Ondernemingsraad gaf mede invulling aan de

gewijzigde wetgeving per 1 juli 2005 inzake arbeidsomstandigheden. Zeer intensief begeleidde de Centrale Ondernemingsraad het ICT outsourcingtraject dat in 2006 zijn beslag kreeg. Advies als bedoeld in artikel 25 van de Wet op de Ondernemingsraden werd in 2005 gegeven over de voorgenomen verkoop van Opstalan en de geplande acquisitie van Heitkamp Rail. In 2005 gaf de Centrale Ondernemingsraad een verklaring van geen bezwaar af ten aanzien van de herbenoeming van drs. J.L. Brentjens tot lid van de raad van commissarissen. Tenslotte maakte de Centrale Ondernemingsraad gebruik van zijn versterkte aanbevelingsrecht en droeg prof. dr. N.H. Douben voor ter herbenoeming als lid van de raad van commissarissen. Voor de periode 2005 tot 2009 heeft de Centrale Ondernemingsraad zich voorgenomen een bijdrage aan de sociale en economische doelstellingen van Heijmans te leveren door een verdere professionalisering van de medezeggenschap en een ondersteunende en prikkelende houding richting het bestuur van de onderneming. Op de jaarlijkse OR-dag gebeurde dit onder het thema ‘Heijmans verandert - doe je mee?’. De Centrale Ondernemingsraad zal de lerende organisatie tot speerpunt hanteren en in dat kader bij de bestuurder het strategisch personeelsmanagement stimuleren waarbij leeftijdsbewust beleid in de kennisgedreven organisatie centraal staat. Tenslotte wil de Centrale Ondernemingsraad een actieve bijdrage leveren aan de dialoog over kernwaarden van Heijmans om helder te krijgen waar Heijmans voor staat en wat ieders bijdrage daaraan kan zijn. Dit om binding en betrokkenheid tussen Heijmans en de medewerkers te bevorderen als basis voor een duurzaam onderscheid van de concurrentie.

Kwaliteit, veiligheid en milieu Het beleid van Heijmans op het gebied van Kwaliteit, Veiligheid en Milieu ligt vast in het beleidsplan voor de middellange termijn. Hierin zijn kaders en de doelstellingen vastgesteld voor de divisies en haar werkmaatschappijen.

Heijmans

46

Vertrekpunt voor verdere verbetering is certificering van het KAM-zorgsysteem. • Kwaliteit op basis van NEN-ISO 9001 • Arbeidsomstandigheden op basis van VCA ** (Veiligheid Checklist Aannemers) of OHSAS (Arbo-beoordelingsrichtlijn) • Milieu op basis van NEN- ISO 14001 In het beleidsplan staan uitgangspunten opgenomen voor de uitvoering van het KAM-beleid binnen de divisies. De divisies maken een vertaalslag en stellen vervolgens prioriteiten, rekening houdend met de specifieke kenmerken van de marktsegmenten waarin wordt geopereerd. De leiderschapsfilosofie van Heijmans is er op gebaseerd dat het management de organisatie op systematische en transparante wijze stuurt en beheerst. Succes komt mede voort uit het implementeren en onderhouden van een managementsysteem dat ontworpen is om prestaties continu te verbeteren en zich tegelijkertijd richt op de behoeften van alle belanghebbenden. Het systeem borgt de routinematige processen die specifiek zijn voor de sector waarin Heijmans opereert. Procesverbeteringen zijn gericht op het terugdringen van de faalkosten. Belangrijke bronnen voor de procesverbetering zijn klanttevredenheidsonderzoeken, projectevaluaties en werkplekinspecties. Binnen het besturingsmodel wordt gebruik gemaakt van de Balanced ScoreCard, waarin met concrete indicatoren de uitvoering van het beleid periodiek wordt gevolgd. Heijmans werkt aan een veranderende rol van de KAMstaforganisatie. De verantwoordelijkheden voor de KAMtaken liggen bij het management. De rapporterende rol van de KAM-staforganisatie moet efficiënter worden ingevuld door een beter gebruik te maken van de ICTinfrastructuur, zodat de leercurve beter wordt benut en tot verbetering kan worden gekomen. KAM en Kennismanagement liggen in elkaars verlengde als het gaat om beperking van faalkosten en benutting van de leercurve. Kennismanagement wordt vormgegeven door het inventariseren, vaststellen van de noodzakelijke kennis en het stimuleren, delen, toepassen en evalueren van deze kennis. De implementatie van Kennismanagement wordt jaarlijks gemeten door het uitvoeren van een kennismanagementscan binnen Heijmans.

Heijmans is zich bewust van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en zal haar activiteiten veilig uitvoeren, milieuvriendelijk en in overeenstemming met de vigerende wet- en regelgeving. Het veilig en milieuvriendelijk uitvoeren van de werkzaamheden is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle Heijmans-werknemers maar ook van leveranciers en onderaannemers. Het veiligheidsbewustzijn is de belangrijkste kritische succesfactor voor het slagen van veiligheidsbeleid en het bereiken van veiligheidsdoelstellingen. Om dit bewustzijn te stimuleren heeft Heijmans het actieplan: ‘Veiligheid gewoon goed!’ opgesteld. In dit actieplan is een aantal concrete doelen en acties uitgezet voor de jaren 2005 en 2006. Heijmans heeft zich hierin voor haar Nederlandse activiteiten ten doel gesteld om structureel het ongevallenindexcijfer te verlagen. Het actieplan heeft in 2005 als resultaat opgeleverd dat inmiddels bijna alle werkmaatschappijen van Heijmans in Nederland VCA-gecertificeerd zijn. In het verlengde hiervan kiest Heijmans voor het werken met VCA-gecertificeerde onderaannemers op de bouwplaats. Dit beleid geldt voor alle risicovolle werkzaamheden. Daarnaast geldt in alle gevallen de verplichting dat alle bouwplaatsmedewerkers beschikken over de cursus basisveiligheid, de noodzakelijke persoonlijke beschermingsmiddelen en over goedgekeurd materieel en middelen. Het hoger management (inclusief divisie directie en raad van bestuur) heeft de verplichting werkplekinspecties uit te voeren teneinde het bewustzijn van veiligheid binnen Heijmans te stimuleren. Heijmans ondersteunt het veiligheidsbeleid door het uitgeven van posters. Bij het kiezen van de thema’s voor de posters richt Heijmans zich ook op de veiligheid van de omgeving o.a. door de campagne ‘De bouwplaats is geen speelplaats’. Het actieplan ‘Veiligheid gewoon goed!’ besteedt ook aandacht aan het nemen van preventieve maatregelen om in geval van calamiteiten kordaat te kunnen optreden. Bijzondere aandacht wordt besteed aan een goede bedrijfshulpverleningsorganisatie met project- en bedrijfsnoodplannen en het jaarlijks oefenen van noodsituaties. Heijmans houdt een registratie bij van haar Nederlandse en internationale ongevallencijfers. Voor de trendmatige cijfers wordt in Nederland de systematiek van VCA gehanteerd. Deze VCA-norm is in Nederland breed

Heijmans

47

geaccepteerd. Ook in België is de norm in opkomst. De ongevallenfrequentie-index voor heel Heijmans was in 2005 17.8. Dit is gelijk aan de waarde van 2004. Verbeteringen in het buitenland worden door een stijging van het aantal verzuimongelukken in Nederland teniet gedaan. Voor Heijmans Nederland zijn de trendmatige ongevallenindexcijfers voor eigen medewerkers weergegeven in de hierna volgende tabel. Ongevallenindexcijfers (eigen medewerkers)

2005 2004 2003 2002 2001

IF (ongevallenfrequentie) 13,3 ID (gemiddelde verzuimduur) 194 IP (ongevallenverzuim) 0,21

11,0

10,9

11.4 12,0

173 0,17

146 0,16

155 0,18

142 0,17

IF: aantal ongevallen met verzuim van minimaal een dag per miljoen arbeidsuren ID: gemiddelde verzuimduur per ongeval in verloren arbeidsuren IP: aantal door ongeval met verzuim van minimaal een dag verloren arbeidsuren als percentage van het totaal aantal arbeidsuren

Het totaal aantal ongevallen met letsel op de bouwplaats van eigen personeel en het personeel van onderaannemers was 298 in 2005, een stijging met 8% ten opzichte van 2004. MEESTVOORKOMENDE LETSELS BIJ ONGEVALLEN HEIJMANS IN NEDERLAND

Aard van letsel

2005 2004 2003 2002 2001

Ledematen Hoofd Ogen Romp Inwendig Dodelijk

206 38 19 30 5 0

191 32 20 29 4 1

159 35 23 16 5 0

172 31 20 32 1 0

185 27 11 33 1 1

Totaal letsels

298

277

238

256

258

Heijmans stelt in haar milieubeleid dat minimaal wordt voldaan aan de milieuwetgeving en wordt ingespeeld op de maatschappelijke ontwikkelingen. Heijmans wil het milieu beschermen. Enerzijds door negatieve effecten van haar activiteiten en producten op het milieu te voorkomen dan wel te beperken. Anderzijds door toepassing te stimuleren van materialen en technieken die belasting van het milieu in de productie- en gebruiksfase beperken. In dat kader is per divisie geïnventariseerd hoe en in welke mate kan worden ingespeeld op de zeven grootste milieuproblemen voor de situatie tot 2030 (biodiversiteit, klimaatverandering, exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, gezondheid, externe veiligheid, leefomgeving en mogelijk onbeheersbare risico’s) zoals verwoord in het Nationaal Milieubeleidsplan (NMP4). Bij de ontwikkeling en bouw van woningen en commercieel vastgoed kan Heijmans invloed uitoefenen op het milieu. Hierbij wordt steeds een afweging gemaakt tussen economische doelstellingen en maatschappelijke milieubelangen. Bij de ontwikkeling van projecten worden met gemeenten vaak overeenkomsten gesloten waarin duurzaamheidseisen zijn vastgelegd. Het betreft hier bijvoorbeeld maatregelen op het gebied van materiaalgebruik en energie- en waterbesparing. Voorbeelden hiervan zijn ‘zonnewoningen’, het project ‘In goede Aarde’ (gemeente Boxtel) en ‘het project van de Zon’ in Alkmaar. Zonnewoningen voldoen aan vastgestelde energiebesparende eisen (Zonnewoningen hebben een EPC van maximaal 0,75) en hebben het stempel van comfortabel (goede klimaatbeheersing en geen tocht), energiezuinig en duurzaam (energieopwekking en milieubewuste materialen). Zonnewoningen sparen de natuur doordat ze helpen klimaatverandering tegen te gaan. Huizen met keurmerk Zonnewoning zijn een kwart zuiniger dan gewone nieuwbouwhuizen. Het keurmerk Zonnewoning is een initiatief van Wereld Natuur Fonds in samenwerking met Novem. In verschillende gemeenten zijn woningen ontwikkeld die voldoen aan een lagere dan de wettelijk vastgestelde energieprestatienorm (EPC-norm NEN 5128:2004). Onder andere is dit het geval in Amersfoort, Boxtel, Tilburg en ’s-Hertogenbosch.

Heijmans

48

Vanaf 1 januari 2006 is de wettelijke norm verder verlaagd van 1,0 naar 0,8. De verlaging zal vooral moeten worden gevonden in (stedelijk) ontwerp, aanpassingen aan de installaties of in voor Nederland minder – of ongebruikelijke bouwmethoden zoals houtskeletbouw. Het eind november 2005 opgeleverde project La Fenêtre is als voorbeeldproject opgenomen in het projectboek duurzaam bouwen van de gemeente Den Haag. La Fenêtre is een IFD-voorbeeldproject (Industrieel Flexibel Demontabel Bouwen). Het gebouw sluit goed aan op de vaak wisselende eisen en wensen van de gebruikers, waardoor uiteindelijk minder gesloopt hoeft te worden in de gebruiksfase en bouwmaterialen kunnen worden hergebruikt. Het gebruik van FSC-hout spaart de bossen wereldwijd. Het afgelopen jaar heeft Heijmans een convenant getekend met FSC Nederland over toepassing van FSC-hout in de bouw. In Amsterdam-Osdorp bouwt Heijmans een Brede School van duurzaam hout naar het ontwerp van architect Liesbeth van der Pol. Het hele gebouw van vier bouwlagen is gemaakt van gelamineerd hout. De hoofddraagconstructie is van FSC-hout, net als de dragende delen van de gevel. In totaal is er zo’n 900 m3 ruw gecertificeerd hout gebruikt. Bij de realisatie van projecten is een belangrijk milieuknelpunt de hoeveelheid bouw- en sloopafval; één van de grootste afvalstromen in Nederland. Het blijven storten of verbranden is geen optie vanwege ruimtegebrek en emissie naar het milieu. Bovendien betekent dit een onnodig groot beslag op winbare hoeveelheden primaire grondstoffen. Heijmans heeft voor haar bouwprojecten sinds enkele jaren een samenwerking afgesloten met één verwerker van het afval teneinde de totale afvalstroom te beheersen. Op bouwprojecten worden afvalbeheerplannen gemaakt. Doel hiervan is een optimale scheiding van het bouwafval. Deze samenwerking resulteert in een aanzienlijke toename van het afvalscheidingspercentage van 16% in 2003 naar 26% in 2005. Van het bouw- en sloopafval wordt de fractie hout en puin op de bouwplaats gescheiden, waardoor het beter geschikt is gemaakt voor hergebruik als secundaire bouwstof. Bijkomend voordeel hiervan is dat een goede scheiding ook een aanzienlijke verlaging van de afvalkosten met zich meebrengt.

Ook binnen de sector infra zijn verschillende acties ondernomen om het milieubewustzijn te verhogen. Omdat de opdrachtgever nog veelal in detail de werkwijze bepaalt en het gebruik van grondstoffen bindend voorschrijft, is de vrijheid in aanpak en keuze van grondstoffen/materialen vaak beperkt. Daar waar mogelijk, wordt gebruik gemaakt van secundaire bouwstoffen. Indien voorschriften geen bindende omschrijving geven van te gebruiken materialen, wordt altijd gestreefd naar het gebruik van secundaire bouwstoffen. Bij de productie van asfalt wordt ruim 60% hergebruikt asfalt toegepast. Ook onderzoekt en stimuleert Heijmans de mogelijkheid van HIFI-beton (high-filler), waarin granulaat het grind vervangt en minder cement wordt toegepast. Daarmee wordt het verbruik van primaire grondstoffen beperkt. Heijmans is overtuigd van de technische haalbaarheid en onderzoekt samen met TU-Delft en TNO de marktmogelijkheden. De divisie Infra volgt in het kader van het terugdringen van CO2 belasting het door VBW–Asfalt met de overheid gesloten convenant (MJA2). Doel hiervan is terugdringing van het energieverbruik bij de productie van asfalt. Dit convenant is een voortzetting van een eerder convenant (MJA1). Bij de grondwasinstallaties van Heijmans wordt eveneens met dit convenant gewerkt. Het voortdurend volgen van energieverbruik en het vervolgens evalueren en verbeteren van het productieproces vormt hierbij de rode draad. Jaarlijks wordt aan Senter Novem gerapporteerd.

Integriteit Integriteit in het zaken doen en in omgang tussen medewerkers krijgt voortdurende aandacht binnen Heijmans. De Heijmans-gedragscode is een levend document waarvan de naleving wordt begeleid door een commissie Gedragscode en die wordt ondersteund door een interne meldstructuur. In 2005 vond een eerste revisie van de code plaats naar aanleiding van de evaluatie van de eerder ingevoerde versie. Heijmans verlangt van haar leveranciers en onderaannemers dat zij een eigen gedragscode hanteren danwel zich conformeren aan die van Heijmans of Bouwend Nederland. In het kader van het integriteitsbeleid wordt op dit moment in het bijzonder aandacht besteed aan transparantie: zeggen wat je doet en doen wat je zegt.

Heijmans

49

Risico’s en risicobeheersing Net als andere ondernemingen heeft Heijmans te maken met risico’s die voortvloeien uit de normale bedrijfsuitoefening. Deze risico’s zijn niet uitzonderlijk en wijken niet af van de in deze industrie gebruikelijke risico’s. In 2004 is Heijmans een project gestart om risico’s binnen de onderneming op een meer structurele en geïntegreerde wijze te identificeren en volgen. Dit om te bereiken dat in de bedrijfsvoering van Heijmans effectiever met onzekerheden wordt omgegaan, bedreigingen worden geminimaliseerd en kansen optimaal worden benut. Als basis voor een geïntegreerd risicobeheer fungeerde de strategische risico analyse (SRA) van 2004. Mede naar aanleiding van de uitkomsten van deze analyse zijn in 2005 de eerste fundamenten gelegd voor een Heijmansbreed risicobeheersingsraamwerk. Doel is de voortdurende analyse en beoordeling van risicobeheersingsactiviteiten waarbij risico’s zijn geclassificeerd, mede naar voorbeeld van het COSO Enterprise Risk Management framework. Heijmans onderscheidt de volgende risico’s: • strategische risico’s • operationele risico’s • risico’s uit hoofde van interne en externe rapportages • risico’s als gevolg van het niet naleven van relevante wet- en regelgeving • financiële risico’s. Het Heijmans-brede risicobeheersingsraamwerk betreft zowel specifieke als algemene maatregelen en behelst zowel de risico’s die moeten worden beheerst op holding-, op divisie- als ook op bedrijfsniveau. Vanaf 1 januari 2006 zal de Risicobeheercommissie een halfjaarlijkse beoordeling uitvoeren over de voortgang van de implementatie van het raamwerk, potentiële nieuwe risico’s en de adequaatheid en efficiëntie van de getroffen risicobeheersingsmaatregelen. De Risicobeheer commissie bestaat uit vertegenwoordigers van de raad van bestuur en divisie directies van Heijmans alsmede enkele stafdirecties. De raad van bestuur bespreekt het risicobeheersingssysteem van Heijmans regelmatig met de Auditcommissie en de raad van commissarissen.

Strategische risico’s De belangrijkste ondernemingsrisico’s voor Heijmans in het licht van de geformuleerde strategische doelstellingen (Strategische Risico Analyse 2004) zijn: • competenties van medewerkers • faalkosten • efficiëntie • projectmanagement • kapitaalbeslag grondposities • stijl van leiding geven • aansprakelijkheden • uitbesteding en onderaanneming • economische conjunctuur Heijmans is in grote mate afhankelijk van de economische conjunctuur in Nederland, aangezien ruim 80% van de opbrengsten in deze thuismarkt wordt gerealiseerd. De geformuleerde full-service strategie zal de onderneming minder gevoelig maken voor conjunctuurbewegingen. Deze strategie werd in 2005 ondersteund door de investeringen van Heijmans in ontwerp- en engineeringactiviteiten. Daarnaast heeft Heijmans ambities haar opbrengsten uit landen buiten Nederland te verhogen teneinde de afhankelijkheid van de Nederlandse markt verder te beperken. Naast de algemene economische ontwikkelingen in Nederland is Heijmans specifiek gevoelig voor de ontwikkelingen op de woningmarkt. Er is op dit moment een door de overheid op 170.000 stuks geschat tekort aan woningen. Om dit tekort te verminderen heeft de overheid zich ten doel gesteld de jaarlijkse productie van woningen te verhogen tot een aantal van circa 90.000 in de komende 5 jaar. Deze ambitie is waarschijnlijk te hoog gesteld mede door de soms langlopende inspraakprocedures bij nieuwe woningbouwprojecten. Gezien de nog steeds groeiende Nederlandse bevolking zal er voorlopig behoefte bestaan aan nieuwe woningen. De gevoeligheid van de woningenmarkt voor mogelijk verslechterende economische omstandigheden heeft zijn oorsprong in een daaraan gerelateerde vermindering van de leencapaciteit van de gemiddelde huizenkoper. Dit uit zich niet zozeer in een afname van de vraag, maar in een verschuiving van het segment van duurdere naar minder dure woningen.

Heijmans

50

Een bijzonder kenmerk van de Nederlandse woningmarkt is dat weinig woningen door particulieren voor de verhuur worden aangehouden. Daardoor is de volatiliteit van de gemiddelde woningprijs lager dan in landen waarin dit wel het geval is en waar particulieren bij schommelingen in conjunctuur of rente sneller overgaan tot verkoop. Daarnaast wordt het effect van een eventuele rentestijging afgevlakt door de werking van de hypotheekrenteaftrek. Gezien bovenstaande zijn de gevolgen van de conjuncturele ontwikkelingen op de woningmarkt beperkt. De op pagina 32 van dit jaarverslag beschreven ‘zachte landing’ van de prijsontwikkeling op de Nederlandse woningmarkt gaat uitgebreider in op de onderliggende factoren van de woningprijzen. Al een groot aantal jaren heeft de overheid als speerpunt om het eigen woningbezit te bevorderen. Dit laatste gebeurt onder andere door de hypotheekrenteaftrek. De laatste jaren wordt veel gesproken over deze fiscale faciliteit en de mogelijke afschaffing daarvan. Een dergelijke drastische ingreep van de overheid zal zeker van invloed zijn op de woningmarkt. Echter, verwacht mag worden dat een dergelijke maatregel slechts stapsgewijs en met compenserende ingrepen wordt uitgevoerd. In de afgelopen jaren bood de grondbank Heijmans de mogelijkheid te groeien (zowel in absolute termen als relatief) terwijl de totale productie van woningen in Nederland terugliep. Naast de kansen die het grondbezit biedt, heeft de grondbank uiteraard ook een risico van waardedaling in zich. Dit risico, dat relatief beperkt is gezien de beschreven situatie van de Nederlandse woningenmarkt, is door Heijmans gemitigeerd doordat een relatief steeds groter deel van de opdrachten tot projectontwikkeling verkregen wordt door gewonnen prijsvragen. Bovendien zijn de gronden in de balans van Heijmans gewaardeerd tegen historische kostprijs. Ontwikkelingsen rentekosten worden pas geactiveerd wanneer de bestemming is zekergesteld en de realisatie van het project definitief wordt gepland (wanneer de gronden ‘in vervaardiging zijn’). Bij een eventuele gedwongen verkoop van de grondportefeuille is de verwachting dat bij de huidige prijsniveaus de opbrengst ten minste op het niveau van de balanswaarde zal liggen.

Maatregelen om strategische risico’s uit hoofde van kwaliteit van het management en de competentie van de medewerkers te mitigeren zijn ingebed in een continu en actief Human Resources management. In 2005 zijn verbeterde managementbeoordelingssystemen uitgerold, programma’s opgestart ter identificatie van managementpotentieel, is het in- en externe opleidingsprogramma vernieuwd en is nieuw management geworven. Net als de andere ondernemingen in Nederland, krijgt Heijmans steeds meer van doen met Europese regelgeving. De fijnstofdiscussie van afgelopen jaar dient daarvoor als voorbeeld. Deze Europese regeling heeft in het dichtbevolkte Nederland geleid tot uitstel van bouwprojecten in afwachting van aanvullend beleid door de nationale overheid. Voor Heijmans leidde deze regelgeving tot vertraging bij de gunning van de N201 (Aalsmeer) en bij de realisatie van deelontwikkelingen in Leidseveen. Operationele risico’s De operationele risico’s binnen Heijmans hebben enerzijds betrekking op de projectontwikkeling en anderzijds op individuele bouwprojecten. Hierbij zijn de voorcalculatie, het offertetraject en het projectmanagement de meest belangrijke en meest risicovolle onderdelen van het primaire proces. Voor de ontwikkeling van woningen houdt Heijmans in Nederland de beleidsmaatregel aan dat minstens 70% van de woningen moet zijn verkocht alvorens een project in aanbouw wordt genomen. Indien in een project de woningverkoop tegenvalt, kan veelal door de nauwe samenwerking met de desbetreffende lagere overheden, snel tot een noodzakelijke aanpassing van het woningprogramma worden gekomen. Voor de ontwikkeling van commercieel vastgoed is de beleidsregel niet eerder met de bouw van het pand aan te vangen dan wanneer het pand is verkocht met in tijd beperkte huurgaranties danwel grotendeels is verhuurd. Bij activiteiten voor de publieke markt is er altijd sprake van een huurder/gebruiker en doen zich geen leegstandsrisico’s voor. Om de kans te beperken dat verlieslatende bouwprojecten of projecten met onverantwoorde risico’s worden binnengehaald, wordt een selectief

Heijmans

51

aanbestedingsbeleid gevolgd en wordt zoveel als mogelijk in zogenaamde bouwteams gewerkt. In deze constructie is Heijmans al in een vroeg stadium betrokken bij het ontwerp van het werk. Door een goede en open communicatie met de opdrachtgever worden de diverse operationele risico’s beter en sneller inzichtelijk en kunnen passende risicomaatregelen worden getroffen. Een groot deel van de projecten wordt echter uit aanbesteding verworven. Daarbij worden bij grotere en/of complexe projecten de risico’s in de calculatiefase systematisch in kaart gebracht en wordt een risicoopslag bepaald voor de inschrijving. Deze opslag wordt mede vastgesteld op basis van ervaringscijfers en managementinschattingen. Afhankelijk van de omvang en complexiteit van werken wordt de inschrijving beoordeeld door een tendercommissie bestaande uit meerdere disciplines. Zodra in uitvoering genomen, worden deze projecten gevolgd zodat afwijkingen van het budget tijdig kunnen worden gesignaleerd. De werkmaatschappijen kennen project control procedures op basis waarvan maandelijks de voortgang van projecten in kosten, inkoopverschillen, fysieke voortgang, contractvariaties en verwachte opbrengsten moeten worden gerapporteerd en geanalyseerd. Eventuele ontwikkelingen in risico’s, zowel als bedreiging als ook als kans, maken expliciet onderdeel uit van deze analyses. In het primaire proces is de aandacht voor kwaliteit, arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu geïntegreerd. Door het gehele bedrijf zijn zogenaamde KAM-functionarissen aangesteld die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud van de KAM-richtlijnen en de controle op de naleving daarop. Voor zover mogelijk zijn deze controles neergelegd bij externe certificerende partijen.

uitvoeringsrisico’s in dekking worden gebracht op centrale polissen. Vanwege de toename van het aandeel van eigen ontwerp in de projecten heeft Heijmans recentelijk een Professional Indemnity verzekering afgesloten met een dekking die aansluit bij het niveau van de benchmark van vergelijkbare ondernemingen. Risico’s uit hoofde van interne en externe rapportages Deze categorie risico’s betreft zowel de interne als externe rapportages. De totstandkoming van de rapportages vindt plaats volgens vastgestelde richtlijnen. In Heijmans’ accounting manual wordt voorgeschreven op welke wijze de financiële verslaggeving dient te worden ingericht en welke procedures daarvoor moeten worden doorlopen. Risico’s uit het niet voldoen aan wet- en regelgeving De overheid is een belangrijk opdrachtgever voor de hele bouwsector en dus ook voor Heijmans. De onderzoeken naar mededingingsovertredingen in de bouwsector sinds 2001 hebben compliance risico’s blootgelegd en ertoe geleid dat regie op reputatie nodig is. Vertrouwen van klanten, aandeelhouders, werknemers, leveranciers en financiers moet worden hersteld. Daarnaast moet herhaling in de toekomst worden voorkomen hetgeen Heijmans nastreeft middels een strikt integriteitsbeleid (zie de paragraaf hiervoor op pagina 48). Hierover is meer te lezen op de website www.heijmans.nl onder gedragscode. De eerder beschreven KAM-activiteiten waarborgen dat op een adequate wijze wordt voldaan aan de arbo- en milieuwetgeving.

Met de uitbesteding van ICT-diensten en -middelen (PC’s, servers, technische infrastructuur) verzekert Heijmans zich van state-of-the-art ondersteuning op dit terrein.

Financiële risico’s Onder financiële risico’s verstaat Heijmans het risico dat Heijmans niet langer in staat zou zijn haar operationele en strategische doelstellingen te realiseren omdat geen financiering kan worden aangetrokken. Door het transparanter maken van de financieringsstructuur alsmede door de voorgenomen herfinanciering wordt dit risico beperkt en wordt de beschikbaarheid van financiële middelen voor langere termijn gewaarborgd.

Een deel van de risico’s die niet kunnen worden geëlimineerd of voorkomen, worden bij assuradeuren ondergebracht. De afdeling Verzekeringen van Heijmans ziet erop toe dat zoveel mogelijk

De kredietrisico’s zijn voor Heijmans beperkt aangezien in de contracten meestal sprake is van voorschotbetalingen die in overeenstemming zijn met de productievoortgang van het werk.

Heijmans

52

Valutarisico’s zijn bij Heijmans gelimiteerd. Circa 93% van de opbrengsten zijn in euro’s. Het restant wordt gefactureerd in Pound Sterling (GBP). De kosten die in het kader van die opbrengsten worden gemaakt zijn echter eveneens in GBP. Het translatierisico is beperkt en wordt niet afgedekt. Heijmans kent verschillende vormen van renterisico. Voor de gevolgen van een verandering van de hypotheekrente geldt hetgeen eerder met betrekking tot de woningmarkt is opgemerkt. Daarnaast leidt een stijging van de rente tot hogere kapitaalkosten. Een deel van de (toekomstige) langetermijnleningen is gefixeerd. Zo werd in het vierde kwartaal van 2005 een forward starting interest rate swap afgesloten van € 125 miljoen met een looptijd van 5 jaar en startend per 1 april 2006. Projectfinancieringen uit hoofde van PPS-contracten kennen een lange looptijd. Voor deze constructies vindt altijd een fixatie van de gerelateerde interestlasten plaats. Projectfinanciering uit hoofde van vastgoedontwikkeling heeft in het algemeen een kortere looptijd. Fixatie van de hieraan gerelateerde interestlasten is afhankelijk van de omvang en de looptijd van de financiering. Bij de uitvoerende activiteiten ontstaat vaak een negatief werkkapitaal doordat vooruitbetalingen worden ontvangen van de opdrachtgevers. Er kan zich een liquiditeitsrisico voordoen indien minder vooruitbetalingen worden ontvangen als gevolg van de vertraging van projecten, een verminderde aanname van projecten, dan wel door een veranderende betalingsstructuur bij nieuwe projecten. Om dit risico te beheersen stellen werkmaatschappijen binnen Heijmans periodiek een kasstroomprognose op. Daarnaast is in 2005 een in-house bank opgezet zodat liquiditeitsontwikkelingen bij bedrijven nauwlettend kunnen worden gevolgd en gestuurd. Ook beheerst Heijmans dit risico door het aanhouden van voldoende ruimte in de kredietfaciliteiten. Verklaring van de raad van bestuur Op grond van de in deze paragraaf beschreven maatregelen verklaart de raad van bestuur ten aanzien van de financiële verslaggevingsrisico’s dat de risicobeheersings- en controlewerkzaamheden een redelijke mate van zekerheid bieden dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat.

De raad van bestuur merkt tevens op dat het stelsel van risicobeheersingsmaatregelen gericht is op het op structurele en geïntegreerde wijze identificeren, volgen en verbeteren van de beheersing van significante risico’s. Doelstelling in deze is het effectiever omgaan met onzekerheden zodat bedreigingen worden gemitigeerd en kansen optimaal worden benut. Dit draagt bij aan het verkrijgen van een lager risicoprofiel ten aanzien van de geformuleerde strategische doelstellingen van Heijmans. Een dergelijk systeem kan echter niet de absolute zekerheid verschaffen voor het bereiken van deze doelstellingen. De risicobeheersingsmaatregelen kunnen ook niet de absolute zekerheid geven dat zich geen zaken voordoen van materiële vergissingen, fraude of overtreding van wettelijke voorschriften.

Strategische doelstellingen en vooruitzichten 2006 De marktsituatie in 2006 Voor 2006 verwacht het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) dat de stijgende lijn van 2005 zich versterkt doorzet en zal resulteren in een groei van 3,5%. De productie komt daarmee op ruim € 51,5 miljard (in prijzen van 2004). DE MARKTSITUATIE IN 2006

Woningbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Utiliteitsbouw Nieuwbouw Herstel en verbouw Onderhoud Gebouwen Gww Nieuwbouw Onderhoud Externe onderaanneming Totaal Bron: EIB

2005 € mln

2006 € mln

Verschil %

12.150 5.950

12.950 6.200

6,5 4,0

6.300 3.650

6.600 3.750

5,0 2,5

8.150

8.350

2,5

6.575 4.775

6.675 4.875

1,5 2,0

2.100

2.100

0,0

49.650

51.500

3,5

Heijmans

53

De groei doet zich naar verwachting voor in alle deelsectoren maar zal met 6,5% het sterkst zijn in de nieuwbouw van woningen. Ook voor de periode na 2006 zijn de vooruitzichten van het EIB goed en tot 2011 wordt een stijging verwacht met gemiddeld jaarlijks 2% naar bijna € 56,5 miljard. Woningmarkt Het EIB verwacht dat in 2006 circa 77.500 woningen worden opgeleverd, een groei ten opzichte van 2005 met 15%. Het aantal afgegeven vergunningen komt naar schatting uit op 85.000, een groei met 3% ten opzichte van 2005. Het EIB verwacht dat het aantal opgeleverde woningen ook na 2006 zal toenemen. Het actieplan woningproductie van het ministerie van VROM uit 2003 heeft als doel het woningtekort in 2010 te hebben teruggedrongen tot 1,5%. Daartoe moeten in de periode tot en met 2009 bijna 450.000 woningen worden gebouwd. Hiervan ruim 350.000 in de twintig stedelijke regio’s en daarvan 110.000 in binnenstedelijk gebied. Bijna éénderde van het totaal van 450.000 is bestemd voor de huurmarkt: de woningcorporaties hebben als doel voor deze periode circa 110.000 nieuwe woningen meegekregen. Van de geschatte behoefte aan 450.000 woningen heeft circa 40% betrekking op achterstand en 60% op uitbreiding door demografische omstandigheden (bevolkingsgroei en gezinsverdunning). Figuur 19: ONTWIKKELPOSITIES HEIJMANS

������������ ����������������������������������

Figuur 20: BOUWOPDRACHT 350.000 WONINGEN AAN TWINTIG STEDELIJKE REGIO’S

����������������� ����������������� ����������������� ��������������

Markt voor (commercieel) vastgoed In 2006 zal de productie voor de publieke sector naar verwachting van het EIB opnieuw stijgen met circa 15% en vervolgens gedurende enkele jaren op een hoog niveau gehandhaafd blijven. Daarnaast wordt in 2006 een productiestijging verwacht voor de industriële sector. De overige sectoren (commerciële kantoren) zullen op middellange termijn vooral vervangingsgroei laten zien doch het niveau van de productie rond het jaar 2000 niet benaderen. Markt voor infrastructuur De groeiverwachtingen van het EIB zijn gebaseerd op de herstellende economie, de hogere groeipercentages in de nieuwbouw van woningen en de aandacht voor onderhoud aan de infrastructuur. De aflopende grote projecten als HSL en Betuwelijn zullen een verschuiving teweegbrengen van betonbouw naar asfalt- en grondwerk. Een toenemend aandeel van uitgaven aan infrastructuur zal voor rekening komen van de centrale overheid waarbij met name het aandeel uitgaven aan nieuwbouw en onderhoud van rijkswegen zal groeien. Verwacht wordt dat tot 2008 aanleg- en onderhoudsinvesteringen in rijkswegen met bijna 50% toenemen van € 1.857 miljoen in 2005 tot € 2.728 miljoen.

Heijmans

54

Heijmans Vastgoed Met het oog op de doelstelling om in 2008 als Heijmans totaal circa 4.500 woningen te verkopen zal opnieuw veel aandacht worden geschonken aan versterking van de processen om tijdig woningen op de markt te kunnen brengen. Heijmans Vastgoed, en daarbinnen Proper-Stok, zijn sterke spelers in integrale ontwikkeling van stadsdelen en -wijken. Deze kracht zal verder uitgebouwd worden. Optimalisatie van de grondbank en van cashflow maar ook de verdere doorontwikkeling van producten als Wenswonen®, Waterwonen en Starterswoningen zullen veel aandacht krijgen. Heijmans Bouw De markt waarin Heijmans Bouw actief is, bevindt zich in een overgangsfase naar verdere groei. De eerste signalen van verbetering zijn er door groei van het aantal projectaanvragen. Prijsniveaus op grote projecten trekken licht aan; kleinere projecten kennen nog steeds margedruk. Ontwikkeling van het prijsniveau in 2006 is nog zeer onzeker. De focus van Heijmans Bouw is in 2006 vooral gericht op selectief aanbestedingsbeleid, risicomanagement, inkoop en full-service dienstverlening. Heijmans Infra De infrastructuurmarkt in Nederland bevindt zich in de aanloop naar een nieuwe fase van groei. Enerzijds doordat de overheid bereid is te investeren in nieuwe, omvangrijke infrastructurele projecten. Anderzijds omdat de overheid meer dan ooit tevoren bereid blijkt nieuwe contractsvormen tot beleid te verheffen. Dit betekent dat Heijmans in 2006 zal blijven investeren in het verwerven van nieuwe grootschalige infrastructurele projecten die op basis van nieuwe contractsvormen en design & construct worden aanbesteed. Vanaf het tweede kwartaal 2006 wordt de aanbesteding van veel onderhoudswerk verwacht. Samen met de grote projecten zullen deze bepalend zijn voor het prijsniveau in de inframarkt. In 2006 zal een verdere versterking van de infraorganisatie plaatsvinden om grote projecten te verwerven en uit te voeren op basis van de vele nieuwe contractvormen. Tegelijk zal veel aandacht worden geschonken aan het aanbestedingsbeleid, procesbeheersing en de asfalt- en grondstoffenposities voor de reguliere, vaak kleinere, infraprojecten.

In de orderportefeuille van de divisie zijn nieuwe projecten vaak opgenomen tegen lagere marges dan de nu aflopende grote projecten zoals de HSL. De orderportefeuille bestaat uit grotere projecten maar ook uit vele kortlopende kleinere. Het prijsverloop daarvan in 2006 is op dit moment nog hoogst onzeker. Heijmans International De vooruitzichten in de Belgische markt zijn gunstig, omdat grote projecten in de markt komen maar ook omdat deze veel werk in de periferie met zich mee zullen brengen. In de bouw beschikt Heijmans in België over een goed gevulde orderportefeuille. Ook in België wordt een selectief aannemingsbeleid gevoerd met veel aandacht voor procesverbetering. De Engelse activiteiten van Heijmans zijn door autonome groei van Leadbitter in de afgelopen twee jaar sterk toegenomen. Hoewel verdere groei wordt nagestreefd, heeft verbetering van de winstmarge prioriteit. Hoewel voorzichtigheid geboden is, lijkt zich voor het eerst in jaren een verbetering af te tekenen in de Duitse marktsituatie. Dat houdt onder meer verband met noodzakelijke investeringen in de infrastructuur, waarvoor een investeringsprogramma is afgekondigd. De overname van spoorbouwer Heitkamp vergroot de aanwezigheid van Heijmans op de Duitse markt. Doelstellingen 2008 en verwachtingen 2006 In 2003 heeft Heijmans doelstellingen voor 2008 geformuleerd. Onderstaand overzicht leert dat een aantal van die doelstellingen is bereikt of binnen bereik is. Stand 2003* Rendement op gemiddeld geïnvesteerd vemogen Winstmarge exclusief incidentele posten Opbrengsten: voorzijde waardeketen achterzijde waardeketen Aantal verkochte woningen in Nederland Aandeel opbrengsten international *op basis NL GAAP

Stand 2005

Doel 2008

12,5%

14,5%

18%

2,9%

2,8%

3,0%

25% 5%

≈35% <10%

35% 20%

2.832

3.786

4.500

16%

19%

20%

Heijmans

55

Deze doelstellingen blijven belangrijke speerpunten. Maar met een aantal doelstellingen binnen bereik zullen ook nieuwe uitdagingen gesteld worden. Verbeterde marktvooruitzichten bieden perspectief voor verdere groei, zowel in Nederland als daarbuiten. Belangrijke vraag is daarbij of substantiële groei mogelijk is met gelijktijdige verdere verhoging van de netto marge. Waardecreatie zonder onverantwoorde vergroting van het risicoprofiel van de onderneming heeft de voorkeur. De verwachtingen voor 2006 zijn nog onzeker. In een aantal opzichten is het een overgangsjaar. De verwachtingen in Nederland zijn vooral voor de koopwoningenmarkt, zorg en onderwijs goed. In de markt voor commercieel vastgoed wordt een groei van de verhuuractiviteiten verwacht. In de inframarkt zullen grote projecten en onderhoudswerkzaamheden op de markt komen. Gezien het vroege tijdstip in 2006 bestaat echter nog onzekerheid over het prijsverloop in de infra- en bouwmarkten. Het is daardoor te vroeg om op dit moment een winstprognose af te geven. Heijmans N.V. 1 maart 2006 Drs. G.H. Hoefsloot (voorzitter) Ing. J.A.J.M. van den Hoven Drs. D.A.M. van der Kroft

56 Heijmans

JAARREKENING

Inhoud 1. Geconsolideerde winst-en-verliesrekening

58

6.19 Eigen vermogen

89

2. Geconsolideerd overzicht van het totaal resultaat

59

6.20 Winst per aandeel

90

3. Geconsolideerde balans

60

6.21 Rentedragende leningen en overige

4. Geconsolideerd kasstroomoverzicht

62

5. Grondslagen voor de financiële verslaggeving

63

6.22 Personeelsgerelateerde voorzieningen

93

6. Toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening

72

6.23 Overige voorzieningen

95

72

6.24 Handels-, winstbelasting- en overige schulden

96

6.25 Financiële instrumenten

97

6.1 Gesegmenteerde informatie 6.2 Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten

financieringsverplichtingen

91

76

6.26 Voorwaardelijke verplichtingen

100

6.3 Overige bedrijfsopbrengsten

77

6.27 Investeringsverplichtingen

101

6.4 Personeelskosten en afschrijvingen

77

6.28 Verbonden partijen

101

6.5 Overige bedrijfskosten

78

6.29 Gebeurtenissen na balansdatum

105

6.6 Financiële baten en lasten

78

6.30 Schattingen en oordeelsvorming door het

6.7 Winstbelastingen

79

6.8 Winstbelastingvorderingen

80

7. Groepsentiteiten

6.9 Materiële vaste activa

80

8. Aansluitoverzichten inzake de eerste toepassing

6.10 Immateriële activa

82

6.11 Vastgoedbeleggingen

83

6.12 Investeringen in geassocieerde deelnemingen

84

6.13 Overige beleggingen

84

6.14 Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen

85

6.15 Voorraden

87

6.16 Onderhanden werken

87

6.17 Handels- en overige vorderingen

88

6.18 Liquide middelen

88

management

van IFRS

105 106 109

8.1 Samenvatting van de gevolgen van de overgang naar IFRS

109

8.2 Aansluiting winst-en-verliesrekening 2004

115

8.3 Aansluiting balans 2004

116

8.4 Aansluiting kasstroomoverzicht 2004

118

9. Vennootschappelijke jaarrekening

119

Heijmans

58

1. GECONSOLIDEERDE WINST-EN-VERLIESREKENING x € 1.000

2005

2004

2.835.317 –2.596.165

2.672.194 –2.442.354

239.152

229.840

5.387

2.920

5.432 –24.781 –95.874 –550

0 –24.400 –126.940 –781

Operationeel resultaat

128.766

80.639

6.6 Financiële baten 6.6 Financiële lasten 6.12 Resultaat geassocieerde deelnemingen

8.539 –15.277 648

10.338 –20.687 455

Winst vóór belastingen

122.676

70.745

6.7

–35.613

–30.915

87.063

39.830

87.063 0

40.090 –260

87.063

39.830

3,67

1,79

3,67

1,79

Opbrengsten Kostprijs verkopen Bruto omzet resultaat 6.3 6.2

6.5

Overige bedrijfsopbrengsten Winst in verband met afstoting activa aangehouden voor verkoop Verkoopkosten Beheerskosten Overige bedrijfskosten

Winstbelastingen

Winst na belastingen Winst na belastingen toe te rekenen aan: Aandeelhouders Aandeel derden Winst na belastingen

Winst per aandeel (in €) 6.20 Winst na belastingen per gewoon aandeel 6.20 Winst na belastingen per gewoon aandeel na verwateringseffecten

Heijmans

2. GECONSOLIDEERD OVERZICHT VAN HET TOTAAL RESULTAAT x € 1.000

2005

2004

Omrekenverschillen vreemde valuta Kasstroom afdekking: Effectief deel van veranderingen in de reële waarde in 2005

354

–47

522

–

Resultaat na belastingen rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen

876

–47

87.063

39.830

Winst na belastingen Totaal resultaat

87.939

39.783

87.939 0

40.043 –260

87.939

39.783

Totaal resultaat toe te rekenen aan: Aandeelhouders Aandeel derden Totaal resultaat

59

Heijmans

60

3. GECONSOLIDEERDE BALANS x € 1.000

Activa Vaste activa 6.9 Materiële vaste activa 6.10 Immateriële activa 6.11 Vastgoedbeleggingen 6.12 Geassocieerde deelnemingen 6.13 Overige beleggingen 6.14 Uitgestelde belastingvorderingen

31 december 2005

164.666 152.639 8.358 2.316 86.072 4.336

31 december 2004

181.966 151.894 8.637 262 74.820 6.897 418.387

Vlottende activa 6.15 Voorraden 6.16 Onderhanden werken 6.8 Winstbelastingvorderingen 6.17 Handels- en overige vorderingen 6.18 Liquide middelen 6.2 Activa aangehouden voor verkoop

Totaal activa

612.876 107.523 32.687 539.957 173.178 21.598

424.476 690.466 89.923 39.029 572.145 165.390 29.567

1.487.819

1.586.520

1.906.206

2.010.996

Heijmans

61

Passiva Eigen vermogen 6.19 Geplaatst kapitaal 6.19 Agio 6.19 Reserves 6.19 Ingehouden winst voorgaande boekjaren 6.19 Winst na belastingen boekjaar

31 december 2005

722 122.331 –463 179.499 87.063

31 december 2004

673 75.475 –806 168.777 40.090 389.152

Langlopende verplichtingen 6.21 Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen 6.22 Personeelsgerelateerde voorzieningen 6.23 Overige voorzieningen 6.14 Uitgestelde belastingverplichtingen

367.536 27.598 15.031 44.777

284.209

423.826 27.494 13.322 64.535 454.942

Kortlopende verplichtingen 6.21 Rentedragende leningen en overige kortlopende financieringsverplichtingen 6.24 Handels- en overige schulden 6.16 Onderhanden werken 6.24 Winstbelastingschulden 6.22 Personeelsgerelateerde voorzieningen 6.23 Overige voorzieningen 6.2 Verplichtingen aangehouden voor verkoop

Totaal passiva

208.429 625.123 163.562 30.596 12.760 12.044 9.598

529.177

255.813 692.314 204.849 3.537 15.975 13.453 11.669 1.062.112

1.197.610

1.906.206

2.010.996

Heijmans

4. GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT - INDIRECTE METHODE

62

x € 1.000

2005 Operationeel resultaat Resultaat geassocieerde deelnemingen Aanpassingen voor: Boekwinst op verkoop vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Afschrijvingen vastgoedbeleggingen Bijzondere waardevermindering immateriële activa

128.766

80.639

648

455

–9.341 29.150 315 550

–2.492 33.197 306 900

Bedrijfsresultaat voor mutaties in werkkapitaal en voorzieningen Mutatie uitgestelde belastingvorderingen Mutatie werkkapitaal Mutatie langlopende voorzieningen

150.088 2.561 14.286 –15.464

Mutatie werkkapitaal en voorzieningen Financiële baten Financiële lasten Winstbelastingen

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Kasstroom per saldo in de periode Liquide middelen per 1 januari Mutatie liquide middelen inzake activa en verplichtingen aangehouden voor verkoop Liquide middelen per 31 december

112 160.124 12.890

8.539 –15.277 –35.613

173.126 10.338 –20.687 –30.915

–42.351

–41.264

109.120

244.867

–43.577 23.001 –1.295 20.466 –11.198 –476

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Uitgifte aandelen Transactiekosten uitgifte aandelen Opgenomen/afgeloste rentedragende leningen Betaald dividend Mutaties als gevolg van hedgetransacties, koersverschillen en verwerving aandeel derden

113.005

1.383

Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen in materiële vaste activa Verkoop deelnemingen Nabetalingen en ontvangsten acquisities voorgaande jaren Verkoop materiële vaste activa Verstrekte/afgeloste leningen aan samenwerkingsverbanden Reclassificatie, koersverschillen en overige mutaties vaste activa

2004

–36.660 0 –2.161 13.278 10.937 –118 –13.079

47.824 –919 –103.313 –29.368 346

–14.724 0 0 –138.645 –27.373 –852

–85.430

–166.870

10.611

63.273

165.390 –2.823

102.155 –38

173.178

165.390

Heijmans

5. GRONDSLAGEN VOOR DE FINANCIËLE VERSLAGGEVING

Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving Heijmans N.V. (de Vennootschap) is gevestigd in Nederland. De geconsolideerde jaarrekening van de Vennootschap over het boekjaar 2005 omvat de Vennootschap en haar dochterondernemingen (tezamen te noemen de ‘Groep’) en het belang van de Groep in deelnemingen en entiteiten waarover gezamenlijke zeggenschap wordt uitgeoefend. Ten aanzien van de vennootschappelijke winst-enverliesrekening van Heijmans N.V. is gebruik gemaakt van de vrijstelling ingevolge artikel 402 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Het bestuur heeft op 1 maart 2006 de jaarrekening opgemaakt.

1. Overeenstemmingsverklaring De geconsolideerde jaarrekening 2005 is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards, zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS). Dit is de eerste geconsolideerde jaarrekening van de Groep volgens EU-IFRS. Bij de opstelling is IFRS 1 ‘Eerste toepassing van International Financial Reporting Standards’ toegepast. Een verklaring van de invloed van de overgang naar EU-IFRS op de gerapporteerde financiële positie, financiële resultaten en kasstromen van de Groep is opgenomen in onderdeel 8 van de toelichting. In dit onderdeel is voor 2004, waarover volgens NL GAAP is gerapporteerd, een aansluiting gegeven met het eigen vermogen, de overige balansposten, de winst na belastingen en overige posten uit de winst-en-verliesrekening volgens EU-IFRS.

2. Gehanteerde grondslagen bij de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening wordt gepresenteerd in duizenden euro’s. De jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, tenzij anders vermeld. Voor verkoop aangehouden vaste activa worden gewaardeerd op de laagste waarde van de boekwaarde en de reële waarde minus verkoopkosten. De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS vereist dat de leiding oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de gerapporteerde waarde van activa en

verplichtingen en van de baten en lasten. De schattingen en daaraan ten grondslag liggende veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen en andere factoren, die als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten van de schattingen vormen de basis voor de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien, indien de herziening alleen voor die periode gevolgen heeft. Herziening in de verslagperiode en toekomstige perioden vindt plaats indien de herziening ook gevolgen heeft voor toekomstige perioden. De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor alle gepresenteerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening, alsmede bij het opstellen van de IFRS openingsbalans op 1 januari 2004 in het kader van de overgang naar EU-IFRS. De grondslagen voor financiële verslaggeving zijn door de tot de Groep behorende entiteiten consistent toegepast. Met ingang van 2005 wordt de winst-en-verliesrekening volgens het functionele model gepresenteerd. Vergelijkende cijfers voor 2004 zijn overeenkomstig gepresenteerd.

3. Grondslagen voor consolidatie a. Dochterondernemingen (integrale consolidatie) Dochterondernemingen zijn die entiteiten waarover de Vennootschap zeggenschap heeft. Zeggenschap bestaat indien de Vennootschap de mogelijkheid heeft om, direct of indirect, het financiële en operationele beleid van een entiteit te bepalen. Bij de beoordeling of sprake is van zeggenschap wordt rekening gehouden met potentiële stemrechten. De jaarrekeningen van dochterondernemingen zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap tot aan het moment waarop deze eindigt.

63

Heijmans

64 b. Geassocieerde deelnemingen (equity methode) Geassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waarin de Groep invloed van betekenis heeft op het financiële en operationele beleid, maar waarover zij geen zeggenschap heeft.

verwerkt in het eigen vermogen. Bij afstoting worden deze overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening. Voor alle buitenlandse activiteiten geldt dat eventuele verschillen in een afzonderlijke component van het eigen vermogen worden gepresenteerd.

c. Joint ventures (proportionele consolidatie) Joint ventures zijn entiteiten waarover de Groep met derden gezamenlijk zeggenschap uitoefent. Deze zeggenschap is in een overeenkomst vastgelegd. De geconsolideerde jaarrekening omvat het evenredig aandeel van de Groep in de activa, verplichtingen, opbrengsten en kosten van de entiteit. Hierbij worden de posten regel voor regel met posten van soortgelijke aard gecombineerd, vanaf de datum waarop voor het eerst gezamenlijke zeggenschap wordt uitgeoefend tot aan de datum waarop deze eindigt.

5. Afgeleide financiële instrumenten

d. Eliminatie van transacties bij consolidatie Saldi binnen de Groep en eventuele niet-gerealiseerde winsten en verliezen op transacties binnen de Groep worden bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Niet-gerealiseerde winsten en verliezen uit hoofde van transacties met deelnemingen en entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend, worden geëlimineerd naar rato van het belang dat de Groep in de entiteit heeft.

Voor de afgesloten interest rate swaps wordt in principe hedge accounting toegepast en zijn de richtlijnen inzake kasstroomafdekking van toepassing. De marktwaarde verandering van de interest rate swaps, die dienen ter afdekking van het interestrisico uit hoofde van toekomstige interestbetalingen, wordt rechtstreeks opgenomen in het eigen vermogen, voor zover de hedge als effectief kan worden gekenmerkt. Voor het deel waarvan de hedge effectiviteit niet kan worden aangetoond, wordt de waardeverandering in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Wanneer de interest rate swap wordt verkocht of beëindigd of wanneer de transactie niet meer als effectief kan worden getoond, blijft de cumulatieve winst of het cumulatieve verlies op dat moment in het eigen vermogen opgenomen. Dit bedrag wordt geamortiseerd over de oorspronkelijke looptijd, tenzij niet langer verwacht wordt dat de afgedekte toekomstige interestbetalingen zullen plaatsvinden. In dat geval zal de genoemde cumulatieve winst of het cumulatieve verlies onmiddellijk worden overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening.

4. Vreemde valuta a. Transacties in vreemde valuta Transacties in vreemde valuta worden in euro’s omgerekend tegen de wisselkoers op transactiedatum. Aangehouden vreemde valuta, alsmede activa en verplichtingen die ontvangen of betaald worden in vreemde valuta, worden omgerekend tegen de wisselkoers per balansdatum. De verschillen die optreden door de omrekening worden in de winst-enverliesrekening opgenomen. b. Financiële overzichten van buitenlandse activiteiten voorzover luidend in vreemde valuta De activa en verplichtingen van buitenlandse activiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de koers per balansdatum. De opbrengsten en kosten van buitenlandse activiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de gemiddelde koers over de verslagperiode. De verschillen die optreden door omrekening worden in een afzonderlijke component van het eigen vermogen opgenomen. De koersverschillen, die ontstaan door de omrekening van de netto-investering in buitenlandse activiteiten en de hiermee verbonden afdekkingtransacties, worden

De Groep maakt gebruik van interest rate swaps om de renterisico’s uit hoofde van concern- en projectfinancieringen af te dekken. In overeenstemming met het treasurybeleid sluit de Groep geen derivaten af voor handelsdoeleinden. De interest rate swaps worden gewaardeerd tegen reële waarde. Deze is gelijk aan de contante waarde van de verwachte kasstromen.

6. Afdekking

7. Opbrengsten a. Verkoop van goederen en verlening van diensten Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer de belangrijke risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn overgedragen. Voor die woningbouwprojecten waarbij de overdracht van risico’s en voordelen plaatsvindt bij het ondertekenen van koop-/ aannemingsovereenkomsten en waarbij naderhand nog substantiële werkzaamheden moeten worden uitgevoerd, worden omzet en resultaat verantwoord wanneer deze prestaties zijn verricht. Opbrengsten uit

Heijmans

65 hoofde van verleende diensten worden in de winst-enverliesrekening opgenomen naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op balansdatum. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de verrichte werkzaamheden. Er worden geen opbrengsten opgenomen indien belangrijke onzekerheden bestaan omtrent het innen van de verschuldigde vergoeding, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen. b. Onderhanden werken De overeengekomen opbrengsten en lasten met betrekking tot onderhanden werken worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project. Het stadium van voltooiing wordt bepaald aan de hand van de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totale te verwachten kosten. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening opgenomen. c. Huuropbrengsten Huuropbrengsten uit vastgoedbeleggingen worden op tijdsevenredige basis in de winst-en-verliesrekening opgenomen op basis van de duur van de huurovereenkomst.

8. Overige bedrijfsopbrengsten Overheidssubsidies Subsidies ter compensatie van door de Groep gemaakte kosten worden systematisch als opbrengsten in de winst-en-verliesrekening opgenomen in dezelfde periode waarin de kosten worden gemaakt. Subsidies ter compensatie van de Groep voor de kosten van een actief worden systematisch als opbrengsten in de winst-en-verliesrekening opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief.

9. Lasten a. Verkoopkosten De verkoopkosten bestaan uit de kosten van verkoopactiviteiten die niet zijn doorbelast aan projecten. b. Beheerskosten De beheerskosten betreffen algemene kosten, niet zijnde verkoopkosten, die niet zijn doorbelast aan projecten.

c. Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Deze worden op tijdsevenredige basis over de leaseperiode toegerekend. d. Leasebetalingen uit hoofde van financiële leasing Leasebetalingen uit hoofde van financiële leasing zijn gesplitst naar financieringskosten en aflossing van de verplichting. De financieringskosten zijn aan iedere periode van de totale leasetermijn toegerekend, zodanig dat dit resulteert in een constante rentevoet over de resterende verplichting. e. Financiële baten en lasten Het saldo van de financiële baten en lasten omvat de rentelasten op opgenomen gelden en financiële leaseverplichtingen, dividend op preferente aandelen, rentebaten op uitgeleende gelden, dividendopbrengsten, valutakoerswinsten en -verliezen alsmede winsten en verliezen op afdekkingsinstrumenten die in de winsten-verliesrekening worden opgenomen (zie grondslag 6). In het saldo van de financiële baten en lasten is begrepen de in het boekjaar geactiveerde rente op vastgoedontwikkelingsprojecten en in vervaardiging zijnde grondposities (bate). De rentecomponent van de financiële leasebetalingen wordt in de winst-enverliesrekening opgenomen en berekend met behulp van de effectieve rentemethode.

10. Winstbelastingen De belasting naar de winst of het verlies over het boekjaar omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winstbelastingen. De winstbelasting wordt in de winsten-verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen. In het laatste geval wordt de belasting in het eigen vermogen verwerkt. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare winst over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum dan wel waartoe materieel reeds op balansdatum is besloten, alsmede correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting. De voorziening voor uitgestelde belastingverplichtingen wordt gevormd op basis van de balansmethode, waarbij een voorziening wordt getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslag-

Heijmans

66 geving en de fiscale boekwaarde van die posten. Voor de volgende tijdelijke verschillen wordt geen voorziening getroffen: fiscaal niet aftrekbare goodwill, de eerste opname van activa of verplichtingen die noch de commerciële noch de fiscale winst beïnvloeden, en verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen voor zover zij in de voorzienbare toekomst waarschijnlijk niet zullen worden afgewikkeld. Het bedrag van de voorziening voor uitgestelde belastingverplichtingen is gebaseerd op de wijze waarop naar verwachting de boekwaarde van de activa en verplichtingen zal worden gerealiseerd of afgewikkeld, waarbij gebruik wordt gemaakt van de belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum, dan wel waartoe materieel reeds op balansdatum besloten is. Er wordt uitsluitend een uitgestelde belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van de actiefpost kunnen worden aangewend. Het bedrag van de uitgestelde belastingvorderingen wordt verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Additionele winstbelastingen naar aanleiding van dividenduitkeringen worden tegelijkertijd opgenomen met de verplichting om het desbetreffende dividend uit te keren.

11. Materiële vaste activa a. Activa in eigendom Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs of veronderstelde kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen (zie hierna) en bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie grondslag 19). De kosten van zelfvervaardigde activa en verworven activa omvatten (i) de eerste schatting op het moment van installatie van de ontmantelings- en verwijderingskosten van de activa en de herstelkosten van de locatie waar de activa zich bevinden en (ii) veranderingen in de omvang van bestaande, voor deze kosten opgenomen verplichtingen. Vastgoed in aanbouw respectievelijk in ontwikkeling voor toekomstig gebruik als vastgoedbelegging wordt geclassificeerd als materiële vaste activa en gewaardeerd tegen kostprijs totdat de bouw of ontwikkeling is voltooid, waarna het wordt overgeboekt naar vastgoedbeleggingen. Wanneer materiële vaste activa bestaan uit onderdelen met een ongelijke gebruiksduur, worden deze als afzonderlijke post onder de materiële vaste activa opgenomen.

b. Geleasde activa Lease-overeenkomsten waarbij de Groep nagenoeg alle aan het eigendom verbonden risico’s en voordelen overneemt, worden geclassificeerd als financiële leasing. Vastgoed voor eigen gebruik dat via financiële leasing wordt verworven, wordt gewaardeerd op de laagste waarde van de reële waarde en de contante waarde van de minimale leasebetalingen bij aanvang van de lease, verminderd met cumulatieve afschrijvingen (zie hierna) en bijzondere waardeverminderingen (zie grondslag 19). c. Kosten na eerste opname De Groep neemt in de boekwaarde van een materieel vast actief de kostprijs van vervanging van een deel van dat actief op wanneer die kosten worden gemaakt. Dit gebeurt indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen met betrekking tot het actief aan de Groep zullen toekomen en de kostprijs van het actief betrouwbaar kan worden bepaald. Alle andere kosten worden als last in de winsten-verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. d. Afschrijving van materiële vaste activa Afschrijvingen worden ten laste van de winst-enverliesrekening gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte gebruiksduur van ieder onderdeel van een materieel vast actief. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De geschatte gebruiksduur luidt als volgt: • Gebouwen: hoofddraagconstructies en daken: 30 jaar • Gebouwen: technische installaties: 15 jaar • Gebouwen: binnenwanden: 10 jaar • Kantoor inventaris: 3 - 10 jaar • Machines: 5 - 10 jaar • Installaties: 5 - 10 jaar • Groot materieel en andere vaste bedrijfsmiddelen: 3 - 10 jaar De restwaarde wordt jaarlijks beoordeeld.

12. Immateriële activa a. Goodwill Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt via toepassing van de overnamemethode. Goodwill betreft het bedrag dat voortvloeit uit de overname van dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Goodwill komt overeen met het verschil tussen de kostprijs van de overname en de reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa en passiva op het moment van aankoop. Jaarlijks wordt getoetst of sprake is van

Heijmans

67 bijzondere waardevermindering (zie grondslag 19). Op de goodwill van overnames vóór 1 januari 2004 is jaarlijks afgeschreven. De classificatie en administratieve verwerking van overnames die vóór 1 januari 2004 plaatsvonden, is niet aangepast voor de opstelling van de IFRS openingsbalans per 1 januari 2004. Negatieve goodwill die bij een overname ontstaat, wordt direct in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Uitgaven voor geactiveerde immateriële activa na eerste opname worden uitsluitend geactiveerd, wanneer hierdoor de toekomstige economische voordelen toenemen. Die voordelen zijn besloten in het specifieke actief waarop de uitgaven betrekking hebben. Alle overige uitgaven worden als last in de winst-enverliesrekening opgenomen wanneer zij worden gedaan. b. Amortisatie Met betrekking tot goodwill wordt ieder jaar systematisch per balansdatum getoetst of zich een bijzondere waardevermindering heeft voorgedaan.

13. Beleggingen a. Overige beleggingen Onder deze categorie vallen de langlopende leningen aan derden waarmee de Groep in een samenwerkingsverband participeert. Deze zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. b. Vastgoedbeleggingen Een vastgoedbelegging is vastgoed dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide te realiseren. Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd tegen kostprijs minus afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Huuropbrengsten van vastgoedbeleggingen worden administratief verwerkt zoals vermeld in grondslag 7. Wanneer een vastgoedbelegging voor eigen gebruik wordt aangewend, wordt het overgeboekt naar materiële vaste activa. De reële waarde van de vastgoedbeleggingen wordt in de toelichting op de jaarrekening vermeld. De reële waarde wordt gebaseerd op de marktwaarde, zijnde het geschatte bedrag waarvoor een onroerende zaak op de waarderingsdatum kan worden verhandeld tussen een koper en een verkoper die ter zake goed zijn geïnformeerd en tot een transactie bereid en onafhankelijk zijn, waarbij de partijen voorzichtig en zonder dwang zijn opgetreden.

c. Afschrijving vastgoedbeleggingen Afschrijvingen worden ten laste van de winst-enverliesrekening gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte gebruiksduur van ieder onderdeel. Het afschrijvingspercentage komt overeen met die van de categorieën van materiële vaste activa.

14. Voorraden a. Strategische grondposities Onder strategische grondposities zijn die grondposities verantwoord die door de centrale grondbank worden beheerd. Deze posities worden verworven en aangehouden voor toekomstige vastgoedontwikkeling. Indien deze in vervaardiging zijn, worden renteen ontwikkelkosten geactiveerd. b. Overige voorraden De voorraden worden opgenomen tegen kostprijs, of netto-opbrengstwaarde indien deze lager is. De nettoopbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op het ‘eerst in, eerst uit’-beginsel (fifo) en omvat de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden en het naar de locatie en in de bestaande toestand brengen daarvan. De kostprijs van voorraden omvat een redelijk deel van de indirecte kosten op basis van de normale productiecapaciteit. Ontwikkel- en bouwrechten worden verantwoord onder voorraden. Woningbouwprojecten waarbij de overdracht van risico’s en voordelen plaatsvindt bij het ondertekenen van de koop-/aannemingsovereenkomst en waarbij na dit moment nog substantiële werkzaamheden plaatsvinden, worden verantwoord onder voorraden. Dit deel van de voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs. Ook gronden en panden ter verkoop worden verantwoord onder de voorraden. Dit zijn gronden en panden die, bouwkundig opgeleverd, niet zijn verkocht aan derden. De voorraad gronden en panden ter verkoop wordt gewaardeerd tegen kostprijs (inclusief rente en toegerekende indirecte kosten), verminderd met eventuele afwaarderingen in verband met een lagere netto-opbrengstwaarde (in verband met onverkoopbaarheids- en onverhuurbaarheidsrisico’s).

Heijmans

68

15. Onderhanden werken

17. Liquide middelen

Onderhanden werken (projecten in opdracht van derden) worden gewaardeerd tegen kostprijs plus tot dan toe opgenomen winst (zie ook grondslag 7), naar rato van de voortgang van het project, verminderd met verwachte verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen. In geval verliezen op projecten worden verwacht, wordt het totale verwachte verlies op het project direct als last in de betreffende periode verantwoord. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten en een toerekening van de gemaakte vaste en variabele indirecte kosten in verband met de contractactiviteiten van de Groep op basis van de normale productiecapaciteit.

De liquide middelen bestaan uit kas- en banksaldi en andere direct opvraagbare deposito’s met een oorspronkelijke looptijd van ten minste drie maanden. Rekening-courant kredieten die direct opeisbaar zijn en een integraal deel van het middelenbeheer van de Groep vormen, maken in het kasstroomoverzicht deel uit van liquide middelen.

Rente- en ontwikkelkosten voor onderhanden werken worden alleen geactiveerd indien het actief in vervaardiging is. Indien gedurende een langere termijn geen vervaardigingsactiviteiten plaatsvinden, worden rente- en ontwikkelingskosten niet langer geactiveerd. De voorbereidingskosten en de ontwerp- en ontwikkelkosten van grote projecten (tenderkosten) worden als onderhanden werk geactiveerd indien aan de volgende eisen is voldaan: • de kosten kunnen afzonderlijk worden geïdentificeerd; • de kosten kunnen op een betrouwbare wijze worden gewaardeerd; • het is waarschijnlijk dat het project wordt verkregen, en • geen sprake meer is van concurrentie bij de gunning van het project. Voldoen gemaakte tenderkosten niet aan alle bovenstaande eisen dan worden ze ten laste van het resultaat gebracht in de periode waarin ze zijn gemaakt. Indien tenderkosten als last worden genomen in de periode waarin ze zijn ontstaan dan worden deze kosten niet alsnog geactiveerd als het project wordt verkregen. De te activeren winst op onderhanden projecten is gebaseerd op het geprognosticeerd eindresultaat rekening houdend met het voortgangspercentage. Het voortgangspercentage bestaat uit de verhouding geboekte kosten ten opzichte van de totale verwachte kosten, te bezien per project afzonderlijk.

16. Handels- en overige vorderingen Handels- en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs minus bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie grondslag 19).

18. Activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten Onmiddellijk voorafgaand aan de classificatie als aangehouden voor verkoop wordt de waardering van de activa (en alle activa en verplichtingen van een groep af te stoten activa) in overeenstemming gebracht met de toepasselijke IFRS. Vervolgens worden vaste activa en groepen activa die worden afgestoten, bij eerste opname als aangehouden voor verkoop, gewaardeerd op de laagste waarde van de boekwaarde en de reële waarde minus verkoopkosten. Bijzondere waardeverminderingsverliezen bij eerste classificatie als aangehouden voor verkoop worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen, zelfs indien sprake is van een herwaardering. Hetzelfde geldt voor winsten en verliezen bij latere herwaardering. Classificatie als beëindigde bedrijfsactiviteit geschiedt bij afstoting of, indien dit eerder is, wanneer de bedrijfsactiviteit voldoet aan de criteria voor classificatie als aangehouden voor verkoop. Een af te stoten groep activa die wordt opgeheven, kan hier ook aan voldoen.

19. Bijzondere waardeverminderingen De boekwaarde van de activa van de Groep, uitgezonderd onderhanden werken (zie grondslag 15), voorraden (zie grondslag 14) en uitgestelde belastingvorderingen (zie grondslag 10), wordt op iedere balansdatum opnieuw bezien om te bepalen of aanwijzingen aanwezig zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief (zie hieronder). Voor goodwill, activa met een onbepaalde gebruiksduur en immateriële activa die nog niet gebruiksklaar zijn, wordt per iedere balansdatum de realiseerbare waarde geschat. Er wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies opgenomen wanneer de boekwaarde van een actief of de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de realiseerbare waarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen.

Heijmans

69 Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering gebracht op de boekwaarde van de goodwill en vervolgens naar rato in mindering gebracht op de boekwaarde van de overige activa van de eenheid (groep van eenheden). Goodwill en immateriële activa met een onbepaalde gebruiksduur zijn op 1 januari 2004, de overgangsdatum naar EU-IFRS, getoetst op bijzondere waardevermindering, hoewel geen aanwijzingen voor een bijzondere waardevermindering bestonden. Indien een daling van de reële waarde van voor verkoop beschikbaar financiële activa rechtstreeks in het eigen vermogen is opgenomen en er objectieve aanwijzingen zijn dat het actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan, wordt het cumulatieve verlies dat rechtstreeks in het eigen vermogen was verwerkt, opgenomen in de winst-en-verliesrekening, ondanks het feit dat het financiële actief niet van de balans is verwijderd. Het cumulatieve verlies dat in de winst-enverliesrekening wordt opgenomen, is het verschil tussen de verkrijgingsprijs en de huidige reële waarde, verminderd met een eventueel bijzonder waardevermin deringsverlies op dat financiële actief, dat eerder in de winst-en-verliesrekening is opgenomen. a. Berekening van de realiseerbare waarde Voor de activa is de realiseerbare waarde gelijk aan de opbrengstwaarde, of de bedrijfswaarde indien deze hoger is. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een disconteringsvoet die een afspiegeling is van zowel de actuele marktrente als van de specifieke risico’s met betrekking tot het actief. Voor een actief dat geen kasontvangsten genereert en dat in hoge mate onafhankelijk is van andere activa, wordt de realiseerbare waarde bepaald door de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. b. Terugneming van bijzondere waardeverminderingen Een bijzonder waardeverminderingsverlies inzake tot einde looptijd aangehouden effecten of tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde vorderingen worden teruggenomen indien de stijging, na opname van dit verlies, van de realiseerbare waarde objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich heeft voorgedaan nadat dit bijzondere waardeverminderingsverlies werd opgenomen. Met betrekking tot goodwill worden geen bijzondere waardeverminderingsverliezen teruggenomen. Voor andere activa wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies teruggenomen indien een aanwijzing bestaat dat het bijzondere waarde-

verminderingsverlies niet meer bestaat of mogelijk is afgenomen en de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan de realiseerbare waarde is bepaald. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen, die zou zijn bepaald indien er geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen.

20. Aandelenkapitaal a. Inkoop van eigen aandelen Bij inkoop van aandelenkapitaal dat als eigen vermogen in de balans is verwerkt, wordt het bedrag van de betaalde vergoeding, met inbegrip van de rechtstreeks toerekenbare kosten, als mutatie in het eigen vermogen opgenomen. Ingekochte aandelen worden geclassificeerd als ingekochte eigen aandelen en wat betreft presentatie in mindering gebracht op het totale eigen vermogen. b. Dividend Dividenden worden als verplichting verwerkt in de periode waarin zij worden gedeclareerd.

21. Rentedragende leningen a. Financieringspreferent aandelenkapitaal Het preferente aandelenkapitaal is geclassificeerd als een verplichting omdat de dividenduitkeringen niet vrijwillig zijn. Dividend op het preferente aandelenkapitaal wordt als rentelast opgenomen in de winst-enverliesrekening. b. Leningen Rentedragende leningen worden bij de eerste opname verwerkt tegen kostprijs verminderd met toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden rentedragende leningen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij een verschil tussen de kostprijs en het aflossingsbedrag op basis van de effectieve-rentemethode in de winst-en-verliesrekening wordt opgenomen over de looptijd van de leningen.

22. Personeelsbeloningen a. Toegezegde bijdrageregelingen Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer de bijdragen zijn verschuldigd.

Heijmans

70 b. Toegezegd-pensioenregelingen De netto-verplichting van de Groep uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen wordt voor iedere regeling afzonderlijk berekend door een schatting te maken van de pensioenaanspraken die werknemers hebben opgebouwd in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorgaande perioden. Van deze pensioenaanspraken wordt de contante waarde bepaald en de reële waarde van de fondsbeleggingen wordt hierop in mindering gebracht. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum van hoogwaardige ondernemingsobligaties waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van de Groep benadert. De berekening wordt uitgevoerd door een erkende actuaris volgens de ‘projected unit credit’-methode. Deze methode houdt rekening met toekomstige salarisstijgingen als gevolg van de carrièrekansen van werknemers en algemene loonontwikkelingen inclusief inflatiecorrectie. Wanneer de pensioenaanspraken uit hoofde van een regeling verbeteren, wordt het gedeelte van de verbeterde pensioenaanspraken dat betrekking heeft op de verstreken diensttijd van werknemers lineair als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen over de gemiddelde periode totdat de pensioenaanspraken onvoorwaardelijk worden. Voor zover de aanspraken onmiddellijk onvoorwaardelijk worden, wordt de last onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Alle actuariële winsten en verliezen per 1 januari 2004, de overgangsdatum naar IFRS, zijn opgenomen. Actuariële winsten en verliezen die na 1 januari 2004 ontstaan, worden door de Groep volgens de zogenoemde ‘corridor’ benadering opgenomen. Volgens de ‘corridor’ benadering worden cumulatieve niet-opgenomen actuariële winsten of verliezen, voorzover deze buiten een bandbreedte vallen van 10% van de contante waarde van de brutoverplichting uit hoofde van toegezegde (pensioen)rechten, dan wel van de reële waarde van de fondsbeleggingen indien deze hoger is, opgenomen in de winst-en-verliesrekening over de verwachte gemiddelde resterende diensttijd van de werknemers die aan de regeling deelnemen. Voor het overige wordt de actuariële winst of het actuariële verlies niet opgenomen. Wanneer de fondsbeleggingen de verplichtingen overtreffen, wordt de opname van het actief beperkt tot een bedrag dat maximaal gelijk is aan het totaal van niet-opgenomen actuariële verliezen en pensioenkosten van verstreken diensttijd en de contante waarde van toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige (pensioen)premies.

c. Langetermijn personeelsbeloningen De nettoverplichting van de Groep voor langetermijn personeelsbeloningen, met uitzondering van pensioenregelingen, is het bedrag van de toekomstige beloningen zoals bijvoorbeeld jubileumuitkeringen, bonussen en gratificaties dat werknemers in ruil voor hun diensten hebben verdiend in de verslagperiode en voorgaande perioden. De verplichting wordt berekend met behulp van de ‘projected unit credit’-methode en wordt gedisconteerd tot de contante waarde. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum van hoogwaardige ondernemingsobligaties waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van de Groep benadert. d. Op aandelen gebaseerde betalingstransacties Begin 2003 is besloten tot beëindiging van het in 1999 opgezette management-participatieplan. Dit plan is in 2005 geheel afgewikkeld waarbij alle resterende aandelen zijn verkocht. Begin 2006 is besloten de onafhankelijke stichting, die de certificaten van aandelen beheerde, te liquideren. Ultimo 2004 zijn onder Overige beleggingen verantwoord de vorderingen van de stichting op de deelnemers aan het plan. Hierop is, voor zover relevant, in mindering gebracht de waardering van de door Heijmans aan de deelnemers verstrekte koersgarantie.

23. Voorzieningen Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft. Deze zijn het gevolg van een gebeurtenis in het verleden en het is waarschijnlijk dat ze afgewikkeld worden met een uitstroom van middelen. De voorzieningen worden bepaald door de verwachte kasstromen contant te maken op basis van een disconteringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is van de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en, waar nodig, van de specifieke risico’s met betrekking tot de verplichting. a. Garanties Een garantievoorziening wordt opgenomen indien de onderliggende producten of diensten zijn verkocht en opgeleverd. Deze voorziening wordt opgenomen voor kosten die noodzakelijk gemaakt moeten worden om gebreken, die blijken na de oplevering maar tijdens de garantieperiode, op te heffen. De voorziening is gebaseerd op specifieke claims waarbij alle mogelijke uitkomsten worden gewogen op basis van de waarschijnlijkheid dat deze zich zullen voordoen.

Heijmans

71 b. Herstructurering Herstructureringsvoorzieningen worden opgenomen wanneer de Groep een gedetailleerd en formeel herstructureringsplan heeft goedgekeurd en een aanvang is gemaakt met de herstructurering of deze publiekelijk bekend is gemaakt. c. Milieu In overeenstemming met het van toepassing zijnde milieubeleid van de Groep en de toepasselijke wettelijke vereisten wordt een voorziening getroffen voor herstel van vervuilde terreinen.

24. Handelsschulden, schuld winstbelasting en overige te betalen posten Handelsschulden en overige te betalen posten worden tegen geamortiseerde kostprijs opgenomen.

25. Gesegmenteerde informatie Een segment is een duidelijk te onderscheiden onderdeel van de Groep dat goederen levert of diensten verleent (Bouw, Vastgoed, Infra en Productie), of dat die goederen levert of diensten verleent in een bepaalde economische omgeving (geografische segmenten), dat een van andere segmenten afwijkend risico- en rendementsprofiel heeft.

Heijmans

6. TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

72

6.1 Gesegmenteerde informatie Bedrijfssegmenten

Vastgoed

Bouw

Infra

Productie

2005

2004

2005

2004

2005

2004

2005

2004

Opbrengsten Derden Intercompany

940.315 759

847.889 0

939.845 273.617

827.317 316.298

906.740 37.868

914.790 39.662

47.665 21.772

78.439 28.018

Totaal opbrengsten

941.074

847.889 1.213.462 1.143.615

944.608

954.452

69.437

35.817

36.261

26.636

–534

Operationeel resultaat

71.090

53.049

36.880

Financiële baten Financiële lasten Resultaat geassocieerde deelnemingen

648

Overig/Eliminatie

2005

2004

752 3.759 2.835.317 –334.016 –383.978 0

2.672.194 0

106.457 –333.264 –380.219 2.835.317

2.672.194

3.719

2005

–13.868

2004

–39.645

455

Winst vóór belastingen Winstbelastingen Winst na belastingen

39.544

28.464

27.390

28.777

24.289

16.116

1.379

Totaal

2.216

–5.539

–35.743

128.766

80.639

8.539 –15.277

10.338 –20.687

648

455

122.676

70.745

–35.613

–30.915

87.063

39.830

Heijmans

73

Bedrijfssegmenten

Activa Niet-gealloceerd Totaal activa Passiva Niet-gealloceerd Totaal passiva Materiële vaste activa Afschrijvingen Investeringen Immateriële activa Investeringen Geassocieerde deelnemingen Boekwaarde

Vastgoed

Bouw

Infra

Productie

2005

2004

2005

2004

2005

2004

2005

998.149

989.969

427.740

444.145

553.082

542.420

34.619

998.149

989.969

427.740

444.145

553.082

542.420

970.057

969.291

397.159

401.719

497.720

970.057

969.291

397.159

401.719

805 761

959 729

2.412 1.390

0

136

55

124

Overig/Eliminatie

2005

2004

47.461 –156.009

–60.778 1.857.581 48.625

1.963.217 47.779

34.619

47.461 –156.009

–60.778 1.906.206

2.010.996

493.401

36.642

40.737

–95.781

–2.255 1.805.797 100.409

1.902.893 108.103

497.720

493.401

36.642

40.737

–95.781

–2.255 1.906.206

2.010.996

2.557 1.638

12.053 16.406

14.048 22.251

1.371 268

2.242 1.710

12.509 24.752

13.391 10.332

29.150 43.577

33.197 36.660

–83

1.872

921

99

–48

48

505

382

1.295

2.537

0

77

2.190

–10

0

0

71

71

2.316

262

2004

2005

Totaal

2004

Heijmans

74

Geografische segmenten

Nederland 2005

Verenigd Koninkrijk

België

2004

2005

2004

2005

2004

2005

Opbrengsten Derden Intercompany

2.289.985 2.174.637 408.060 449.520

264.975 81

286.354 0

227.484 0

165.739 0

Totaal opbrengsten

2.698.045 2.624.157

265.056

286.354

227.484

Activa

1.526.499 1.650.031

236.369

234.061

Materiële vaste activa Afschrijvingen Investeringen Immateriële activa Investeringen

Overig/Eliminatie

Duitsland

2005

2004

52.873 525

45.464 0 0 2.835.317 4.138 –408.666 –453.658 0

2.672.194 0

165.739

53.398

49.602 –408.666 –453.658 2.835.317

2.672.194

64.102

49.115

30.611

30.010

1.857.581

1.963.217

2004

2005

Totaal

2004

22.381 35.589

26.084 23.215

4.367 3.946

5.136 8.047

411 509

274 127

1.991 3.533

1.703 5.271

29.150 43.577

33.197 36.660

1.295

2.537

0

0

0

0

0

0

1.295

2.537

Heijmans

75

Geografische segmenten

Opbrengsten

Nederland

Bedrijfssegmenten

2005

België

Verenigd Koninkrijk

Duitsland

Totaal

2004

2005

2004

2005

2004

2005

Vastgoed 888.515 801.303 Bouw 888.756 876.889 Infra 776.386 766.069 Productie 69.437 106.457 Overig/eliminatie –333.109 –376.081

52.559 97.222 114.824 0 370

46.586 100.987 138.781 0 0

0 227.484 0 0 0

0 165.739 0 0 0

0 0 53.398 0 –525

0 941.074 847.889 0 1.213.462 1.143.615 49.602 944.608 954.452 0 69.437 106.457 –4.138 –333.264 –380.219

264.975

286.354

227.484

165.739

52.873

45.464 2.835.317 2.672.194

Geconsolideerd

2.289.985 2.174.637

2004

2005

2004

Geografische segmenten

Operationeel resultaat

Nederland

Bedrijfssegmenten

2005

2004

2005

65.892 29.765 34.179 –534 –14.059

45.987 32.581 27.141 3.719 –39.544

115.243

69.884

Vastgoed Bouw Infra Productie Overig/eliminatie Geconsolideerd

Verenigd Koninkrijk

Duitsland

2004

2005

2004

2005

2004

2005

2004

5.198 855 2.148 0 191

7.062 425 547 0 –101

0 5.197 0 0 0

0 3.874 0 0 0

0 0 –66 0 0

0 0 –1.052 0 0

71.090 35.817 36.261 –534 –13.868

53.049 36.880 26.636 3.719 –39.645

8.392

7.933

5.197

3.874

–66

–1.052

128.766

80.639

België

Totaal

Geografische segmenten

Winst na belastingen

Nederland

Bedrijfssegmenten

2005

2004

2005

36.801 22.969 24.150 1.379 –5.603

25.023 24.984 20.296 2.216 –35.385

79.696

37.134

Vastgoed Bouw Infra Productie Overig/eliminatie Geconsolideerd

Verenigd Koninkrijk

Duitsland

2004

2005

2004

2005

2004

2005

2004

2.743 378 728 0 64

3.441 735 –2.089 0 –358

0 4.043 0 0 0

0 3.058 0 0 0

0 0 –589 0 0

0 0 –2.091 0 0

39.544 27.390 24.289 1.379 –5.539

28.464 28.777 16.116 2.216 –35.743

3.913

1.729

4.043

3.058

–589

–2.091

87.063

39.830

België

Totaal

Heijmans

76

6.2 Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten 1. Verkochte bedrijfsactiviteiten Op 31 maart 2005 is Opstalan (onderdeel van Productie) verkocht aan Unilin. De activa en passiva van Opstalan zijn per 31 december 2004 geclassificeerd als activa en passiva aangehouden voor verkoop. Opstalan is verkocht voor € 23,0 miljoen in contanten, waarbij een boekwinst vóór belasting werd gerealiseerd van € 5,4 miljoen. Gedurende het eerste kwartaal van 2005 bedroeg de uitstroom van kasmiddelen uit bedrijfsactiviteiten van Opstalan € 4,1 miljoen. Het effect van de verkoop was een afname van de netto activa van Heijmans met € 17,6 miljoen. De netto instroom van kasmiddelen bij verkoop, na aftrek van de kasmiddelen van Opstalan zelf, bedroeg € 23,0 miljoen. Effect van de afstoting van individuele activa en verplichtingen

31 december 2005

Materiele vaste activa Immateriële activa Voorraden Handels- en overige vorderingen Liquide middelen Langlopende verplichtingen Rentedragende kortlopende verplichtingen Kortlopende niet-rentedragende verplichtingen

15.552 5.700 3.997 4.280 38 –4.482 –1.836 –5.351

Saldo van activa en verplichtingen per 31 december 2004 Resultaat 2005

17.898 –329

Saldo van activa en verplichtingen op datum van verkoop

17.569

Ontvangen vergoeding, voldaan in contanten Afgestoten geldmiddelen

23.001 –38

Instroom van kasmiddelen (per saldo)

22.963

2. Activa en verplichtingen geclassificeerd als aangehouden voor verkoop Activa aangehouden voor verkoop Materiële vaste activa Voorraden Handels- en overige vorderingen Liquide middelen

31 december 2005 7.930 4.368 6.477 2.823 21.598

Verplichtingen aangehouden voor verkoop Langlopende verplichtingen Kortlopende niet-rentedragende verplichtingen

2.959 6.639 9.598

Heijmans

77

6.3 Overige bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten Boekwinst verkoop vaste activa Diversen

2005

2004

3.909 1.478

2.492 428

5.387

2.920

6.4 Personeelskosten en afschrijvingen De personeelskosten begrepen in de winst-en-verliesrekening zijn als volgt samengesteld: Personeelskosten Lonen en salarissen Verplichte sociale zekerheidsbijdragen Toegezegde bijdrageregelingen Toegezegd-pensioenregelingen en jubileumuitkeringen

2005

2004

394.759 66.558 29.017 12.306

403.062 73.101 27.816 11.741

502.640

515.720

De afschrijvingen en amortisaties begrepen in de winst-en-verliesrekening zijn als volgt samengesteld: Afschrijvingen en amortisaties Afschrijvingen materiële vaste activa Afschrijvingen vastgoedbeleggingen Bijzondere waardeverminderingen

29.150 315 550

33.197 306 900

30.015

34.403

De bijzondere waardeverminderingen zijn verantwoord onder Overige bedrijfskosten (toelichting 6.5).

Heijmans

78

6.5 Overige bedrijfskosten De overige bedrijfskosten zijn als volgt samengesteld: Overige bedrijfskosten Bijzonder waardeverminderingsverlies op goodwill Terugneming bijzonder waardeverminderingsverlies op handelsvorderingen

2005

2004

–550

–900

0

119

–550

–781

2005

2004

6.6 Financiële baten en lasten Het saldo van de financiële baten en lasten is als volgt samengesteld: Financiële baten en lasten Rentebaten Koersverschillen

8.169 370

Financiële baten Rentelasten Geactiveerde financieringskosten Verlies op financiële instrumenten Financiële lasten

9.872 466 8.539

–29.405 14.194 –66

10.338 –34.805 14.118 0

–15.277

–20.687

–6.738

–10.349

Bij het bepalen van het bedrag van de financieringskosten dat voor activering in aanmerking komt, wordt gebruik gemaakt van een classificatiesysteem voor de in bezit zijnde gronden en ontwikkelingsprojecten. Activering van financieringskosten op grondposities vindt alleen plaats indien de realisatie van het desbetreffende project binnen het fingerende bestemmingsplan past en binnen vijf jaar wordt verwacht. Het toegepaste rentepercentage voor de bepaling van de te activeren financieringskosten bedroeg 4,5% in 2005.

Heijmans

79

6.7 Winstbelastingen Verantwoord in de winst-en-verliesrekening Acute belastinglasten/-baten Lopend boekjaar Bedrag van het voordeel van eerder niet opgenomen verliezen, tegoeden of tijdelijke verschillen aangewend om acute belastinglasten te reduceren Bedrag van het voordeel van eerder niet opgenomen verliezen, tegoeden of tijdelijke verschillen aangewend om uitgestelde belastinglasten te reduceren Correctie voorgaande boekjaren

2005

2004

53.970

17.080

–386

–795

–363 –411

0 –161 52.810

Uitgestelde belastinglasten/-baten Uitgestelde belastinglasten/-baten in verband met tijdelijke verschillen Uitgestelde belastinglasten/-baten in verband met wijziging belastingtarief of heffing nieuwe belastingen Uitgestelde belastinglasten (in verband met de afschrijving van een uitgestelde belastingvordering) of belastingbaten (in verband met de terugboeking van een afschrijving) Belasting in relatie tot stelselwijzigingen en correcties voorgaande jaren

–15.932

20.705

–1.872

–7.523

546

1.766

61

–157

Totale belastinglast in de winst-en-verliesrekening

Beoordeling van de effectieve belastingdruk

2005 %

Winst voor belastingen Winstbelastingen op basis van het lokale belastingtarief Effect van buitenlandse belastingtarieven Niet aftrekbare bedragen Effect van bijzondere belastingtarieven Effect van belastingtariefverlagingen Opbrengsten vrijgesteld van winstbelasting Niet in de winst-en-verliesrekening opgenomen belastingvoordelen Effect van het gebruik van compensabele verliezen Effect van niet eerder gewaardeerde verliezen, tegoeden of tijdelijke verschillen Effect van afschrijving resp. terugneming van afschrijvingen van uitgestelde belastingvorderingen Te weinig/te veel voorzien in voorgaande boekjaren Totale belastingdruk respectievelijk last

16.124

–17.197

14.791

35.613

30.915

2005 €

2004 %

122.676

2004 € 70.745

31,5% –0,1% 1,9% 0,0% –1,5% –2,8%

38.643 –165 2.324 –27 –1.872 –3.380

34,5% 0,0% 19,0% 0,0% –10,6% –2,3%

24.414 4 13.430 –6 –7.523 –1.659

0,5% –0,3%

643 –386

2,3% –1,1%

1.605 –795

–0,3%

–364

0,0%

0

0,4% –0,3%

546 –349

2,5% –0,5%

1.765 –320

29,0%

35.613

43,7%

30.915

Heijmans

80 De effectieve belastingdruk over 2005 bedraagt 29% (2004: 43,7%). De afwijking in 2005 ten opzichte van het vigerend tarief van 31,5% wordt verklaard door: – Onbelast resultaat verkoop Opstalan (deelnemingsvrijstelling): –1,4% – Belastingbate als gevolg van tariefsverlaging 2006/2007: –1,5% – Niet aftrekbare rentekosten cumulatief preferente aandelen: +1,5% – Overig per saldo: –1,1% De effectieve belastingdruk 2004 wordt met name negatief beïnvloed door de niet aftrekbare voorziening in het kader van de bouwzaak ter grootte van € 30 miljoen. De stijging van de acute belastinglasten in 2005 is met name het gevolg van de (deel)opleveringen van een aantal grote infrastructuurprojecten. Hierdoor zijn de uitgestelde belastingverplichtingen fors gedaald.

6.8 Winstbelastingvorderingen De totale belastingvordering heeft betrekking op terug te vorderen winstbelasting in verband met te veel betaalde belasting over de verslagperiode en voorgaande perioden.

6.9 Materiële vaste activa Bedrijfs- Machines, gebouwen installaties en en groot -terreinen materieel

Andere Bedrijfsvaste middelen bedrijfsin middelen uitvoering

Totaal

Kostprijs Saldo per 1 januari 2004 Overgeboekt naar vaste activa aangehouden voor verkoop Investeringen Overgeboekt naar overige activa/overige mutaties Desinvesteringen In bedrijf genomen zelf vervaardigde activa Valuta-omrekeningsverschillen

173.578

151.345

160.318

5.471

490.712

–12.227 10.608 –7.354 –8.479 0 0

–11.589 12.653 –165 –12.037 4.323 0

–1.521 11.190 –1.707 –18.408 127 –2

–254 2.209 0 –575 –4.450 0

–25.591 36.660 –9.226 –39.499 0 –2

Saldo per 31 december 2004

156.126

144.530

149.997

2.401

453.054

Saldo per 1 januari 2005 Overgeboekt naar vaste activa aangehouden voor verkoop Overgeboekt naar voorraad Investeringen Desinvesteringen Uit consolidatie genomen Reclassificaties Valuta-omrekeningsverschillen

156.126

144.530

149.997

2.401

453.054

–13.469 –10.272 14.535 –19.965 –1.018 –3.545 0

–9.380 0 9.788 –17.981 –4.177 5.138 2

–994 0 14.212 –18.207 –1.083 –3.895 72

0 0 5.042 0 0 1.959 0

–23.843 –10.272 43.577 –56.153 –6.278 –343 74

122.392

127.920

140.102

9.402

399.816

Saldo per 31 december 2005

Heijmans

81 Bedrijfs- Machines, gebouwen installaties en en groot -terreinen materieel

Andere Bedrijfsvaste middelen bedrijfsin middelen uitvoering

Totaal

Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen Saldo per 1 januari 2004 Afschrijvingen Overgeboekt naar vaste activa aangehouden voor verkoop Overgeboekt naar overige activa/overige mutaties Desinvesteringen Valuta-omrekeningsverschillen

57.532 8.089

108.306 11.248

114.767 13.851

233 9

280.838 33.197

–2.557 –2.369 –3.483 0

–6.412 107 –8.921 0

–1.070 –1.924 –16.076 –9

0 0 –233 0

–10.039 –4.186 –28.713 –9

Saldo per 31 december 2004

57.212

104.328

109.539

9

271.088

Saldo per 1 januari 2005 Afschrijvingen Overgeboekt naar vaste activa aangehouden voor verkoop Overgeboekt naar voorraad Uit consolidatie genomen Desinvesteringen Reclassificaties Valuta-omrekeningsverschillen

57.212 6.303

104.328 10.506

109.539 12.341

9 0

271.088 29.150

–6.879 –4.706 –236 –9.086 482 0

–8.066 0 –3.182 –17.152 3.434 2

–968 0 –752 –13.358 –4.650 38

0 0 0 0 –9 0

–15.913 –4.706 –4.170 –39.596 –743 40

Saldo per 31 december 2005

43.090

89.870

102.190

0

235.150

116.046 98.914

43.039 40.202

45.551 40.458

5.238 2.392

209.874 181.966

98.914 79.302

40.202 38.050

40.458 37.912

2.392 9.402

181.966 164.666

Boekwaarde Per 1 januari 2004 Per 31 december 2004 Per 1 januari 2005 Per 31 december 2005

Onder het materieel vast actief is € 3,9 miljoen (2004: € 4,2 miljoen) als zekerheid voor banken en/of andere verschaffers van vreemd vermogen gesteld. Daarnaast is een bedrag van € 7,7 miljoen (2004: € 7,8 miljoen) geleasd via financiële leaseovereenkomsten. De geleasde activa strekken tot zekerheid van de leaseverplichtingen. In de boekwaarde van bedrijfsmiddelen in uitvoering is een bedrag ad € 5 miljoen aan uitgaven gedurende het boekjaar opgenomen. Deze uitgaven hebben onder andere betrekking op Asfaltcentrale Zwijndrecht (€ 1,4 miljoen), en inbouwpakketten panden en machines in aanbouw (tezamen € 2,8 miljoen).

Heijmans

82

6.10 Immateriële activa De immateriële activa bestaan bij Heijmans geheel uit goodwill. 2005

2004

Stand per 1 januari Overgeboekt naar vaste activa aangehouden voor verkoop Investeringen Desinvesteringen Nabetaling op acquisities voorgaande jaren Valuta-omrekeningsverschillen

152.794

156.310

0 0 0 1.295 0

–5.700 2.537 –376 0 23

Stand per 31 december

154.089

152.794

900 550

0 900

1.450

900

151.894 152.639

156.310 151.894

Kostprijs

Amortisatie en bijzondere waardeverminderingsverliezen Stand per 1 januari Bijzondere waardeverminderingslast Stand per 31 december Boekwaarde Per 1 januari Per 31 december

Goodwill De boekwaarde goodwill heeft voornamelijk betrekking op IBC (2001), Proper-Stok (2002) en Leadbitter (2003). Jaarlijks worden impairmenttests uitgevoerd op goodwill uitgaande van de relevante kasstroomgenererende eenheid. Voor de wijze waarop de realiseerbare waarde wordt berekend, wordt verwezen naar de grondslagen voor de financiële verslaggeving. Voor het bepalen van de bedrijfswaarde wordt gebruik gemaakt van verwachte toekomstige kasstromen. De te gebruiken periode voor het contant maken van kasstromen is oneindig. Bij het bepalen van toekomstige kasstromen wordt aangesloten bij middellange termijnplanningen van de betreffende kasgenererende eenheid. De veronderstellingen uit de middellange termijnplanningen zijn mede gebaseerd op ervaringen uit het verleden en externe informatiebronnen. De middellange termijnplanningen beslaan doorgaans een prognose van 5 jaar. Kasstromen na 5 jaar worden geëxtrapoleerd met behoudende groeipercentages van 0% tot 2%. Op de kasstroomramingen is een gemiddelde gewogen vermogenskostenvoet (WACC) toegepast van circa 6,3% (6,5% in 2004). Bijzondere waardeverminderingsverliezen met betrekking tot goodwill worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord onder de post Overige bedrijfskosten.

Heijmans

83

6.11 Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen bestaan uit gebouwen en terreinen die worden aangehouden voor langetermijn huuropbrengsten en/of waardevermeerdering. Vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd volgens kostprijs minus afschrijvingen en eventuele bijzondere waardeverminderingsverliezen. Vastgoedbeleggingen worden afgeschreven op basis van de kostprijs met toepassing van de componentenbenadering.

Stand per 1 januari Investeringen Afschrijvingen Stand per 31 december

2005

2004

8.637 36 –315

8.877 66 –306

8.358

8.637

Indien bij de waardering van vastgoedbeleggingen de reële waarde zou zijn toegepast, zou de waarde circa € 11 miljoen bedragen. De reële waarde is intern bepaald aan de hand van een reëel Bruto Aanvangsrendement (BAR) in relatie tot het geldende huurniveau. De volgende bedragen zijn in de winst-en-verliesrekening opgenomen:

Huuropbrengsten Directe exploitatielasten (inclusief reparatie en onderhoud) die voortvloeien uit: – vastgoedbeleggingen die tijdens de periode huurinkomsten hebben gegenereerd – die tijdens de periode geen huurinkomsten hebben gegenereerd

2005

2004

798

1.198

–742

–668

–223

0

Heijmans

84

6.12 Investeringen in geassocieerde deelnemingen De belangrijkste geassocieerde deelnemingen zijn de Nederlandse Frees Maatschappij B.V, Latexfalt B.V., en Delfluent B.V. Voor het overige betreft het een beperkt aantal deelnemingen die niet van materieel belang zijn. In onderstaand overzicht zijn de financiële gegevens van de geassocieerde deelnemingen, die van materieel belang zijn, samengevat. 2005 Eigen vermogen ultimo

Resultaat

Aandeel Heijmans

Nederlandse Frees Maatschappij B.V. Latexfalt B.V. Delfluent B.V.

1.034 909 252

292 205 125

16,67% 20,00% 5,00%

Totaal

2.195

622

In gevolge wijzigingen in de zeggenschapsverhoudingen zijn de Nederlandse Frees Maatschappij B.V. en Latexfalt B.V. in 2005 aangemerkt als geassocieerde deelneming.

6.13 Overige beleggingen Onder deze post is een tweetal soorten vorderingen verantwoord. Enerzijds betreft dit het deel van leningen aan samenwerkingsverbanden dat bij proportionele consolidatie niet wordt geëlimineerd. Dit betreft derhalve leningen aan derden die deelnemen aan het samenwerkingsverband. Voor het overige betreft het leningen aan derden waarmee in het kader van projecten wordt samengewerkt.

Heijmans

85

6.14 Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen Het saldo van de uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen uit hoofde van tijdelijke verschillen tussen de fiscale en commerciële waardering van balansposten alsmede de waardering van opgenomen voorwaartse verliesverrekening kan als volgt worden gespecificeerd: Vorderingen 31 december

Materiële vaste activa Terreinen/strategische grondposities Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Onderhanden werken Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen Personeelsbeloningen Vooruitontvangen overheidssubsidies Voorzieningen Overige items Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliesverrekening Belastingvorderingen en -verplichtingen Saldering van belastingvorderingen en -verplichtingen Saldo belastingvorderingen en -verplichtingen

Schulden 31 december

Per saldo 31 december

2005

2004

2005

2004

2005

2004

0 0 174 0 12.165

0 0 0 112 16.682

8.981 9.356 3.472 0 60.607

11.210 6.585 987 58 90.335

–8.981 –9.356 –3.298 0 –48.442

–11.210 –6.585 –987 54 –73.653

0 10.005 0 0 625

0 13.658 0 96 762

278 0 12 472 1.484

0 446 0 2.727 1.679

–278 10.005 –12 –472 –859

0 13.212 0 –2.631 –917

21.252

25.079

0

0

21.252

25.079

44.221

56.389

84.662

114.027

–40.441

–57.638

–39.885

–49.492

–39.885

–49.492

0

0

4.336

6.897

44.777

64.535

–40.441

–57.638

De mutaties in 2005 inzake het saldo van belastingvorderingen en -verplichtingen zijn als volgt:

Materiële vaste activa Terreinen/strategische grondposities Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Onderhanden werken Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen Personeelsbeloningen Vooruitontvangen overheidssubsidies Voorzieningen Overige items Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliesverrekening Totaal

Saldo per 31 december 2004

Opgenomen in belastinglast 2005

Saldo per 31 december 2005

–11.210 –6.585 –987 54 –73.653

2.229 –2.771 –2.311 –54 25.211

–8.981 –9.356 –3.298 0 –48.442

0 13.212 0 –2.631 –917

–278 –3.207 –12 2.159 58

–278 10.005 –12 –472 –859

25.079

–3.827

21.252

–57.638

17.197

–40.441

Heijmans

86 De mutaties in 2004 inzake het saldo van belastingvorderingen en -verplichtingen zijn als volgt: Saldo per 31 december 2003

Opgenomen in belastinglast 2004

Saldo per 31 december 2004

Materiële vaste activa Terreinen/strategische grondposities Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Onderhanden werken Personeelsbeloningen Voorzieningen Overige items Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliesverrekening

–10.658 –2.966 –1.998 –223 –65.694 13.688 –2.829 854

–552 –3.619 1.011 277 –7.959 –476 198 –1.771

–11.210 –6.585 –987 54 –73.653 13.212 –2.631 –917

26.979

–1.900

25.079

Totaal

–42.847

–14.791

–57.638

Waardering van uitgestelde belastingvorderingen Ultimo 2005 bedraagt de gewaardeerde verliescompensatie € 21,3 miljoen. Het grootste deel (€ 18,2 miljoen) betreft de verliescompensatie bij Heijmans Vastgoed Realisatie B.V. In 2005 is met de belastingdienst overeenstemming bereikt over de wijze waarop de verliezen binnen de fiscale eenheid kunnen worden verrekend. Naar verwachting zullen deze verliezen ultimo 2011 volledig zijn verrekend. De resterende verliescompensatie heeft voornamelijk betrekking op een aantal dochtermaatschappijen in België. Naar huidige inzichten kunnen deze verliezen de komende jaren worden verrekend. Niet in de balans opgenomen uitgestelde belastingvorderingen Met betrekking tot de volgende items zijn geen uitgestelde belastingvorderingen opgenomen:

Fiscale verliezen Verrekenbare tijdelijke verschillen

31 december 2005

31 december 2004

5.300 –370

5.348 84

4.930

5.432

Heijmans

87

6.15 Voorraden Voorraden Strategische grondposities Voorraad grond- en hulpstoffen Voorraad in bewerking Voorraad gereed product Totaal

De boekwaarde van de voorraden die zijn verpand als zekerheid voor verplichtingen bedraagt De voorraadwaarde die in de periode als last is geboekt

31 december 2005

31 december 2004

277.617 13.751 175.278 146.230

330.060 19.114 178.648 162.644

612.876

690.466

166.159 826.138

191.798 602.283

31 december 2005

31 december 2004

1.753.266 –1.809.305

1.411.145 –1.526.071

–56.039

–114.926

107.523 –163.562

89.923 –204.849

–56.039

–114.926

6.16 Onderhanden werken Saldo onderhanden werken: Kosten verminderd met voorzieningen voor verliezen en risico’s en vermeerderd met naar rato van de voortgang genomen winsten Af: Gedeclareerde termijnen

Als volgt samengesteld: Positief saldo onderhanden werk Negatief saldo onderhanden werk

Het positief saldo onderhanden werk bestaat uit alle onderhanden projecten waarvan de gemaakte kosten plus de opgenomen winst, minus de opgenomen verliezen groter zijn dan de gedeclareerde termijnen. Het negatief saldo onderhanden werk bestaat uit alle onderhanden projecten waarvan de gemaakte kosten plus de opgenomen winst, minus de opgenomen verliezen kleiner zijn dan de gedeclareerde termijnen. Het negatief onderhanden werk is verantwoord onder kortlopende schulden.

Heijmans

88

6.17 Handels- en overige vorderingen

Handelsvorderingen Overige kortlopende vorderingen Nog te factureren omzet Vorderingen op proportioneel geconsolideerde deelnemingen Totaal handels- en overige vorderingen

31 december 2005

31 december 2004

375.311 65.932 46.151

421.184 61.934 51.421

52.563

37.606

539.957

572.145

Per 31 december 2005 omvatten de vorderingen posten van in totaal € 1,1 miljoen (2004: € 2,5 miljoen) die pas worden voldaan indien met betrekking tot contracten voor onderhanden projecten in opdracht van derden bepaalde voorwaarden zijn vervuld. Handelsvorderingen worden gepresenteerd onder aftrek van bijzondere waardeverminderingsverliezen. De afwaardering voor verwachte oninbaarheid is in de winst-en-verliesrekening opgenomen onder de beheerskosten. Ultimo 2005 is in de handelsvorderingen begrepen een voorziening van € 8 miljoen voor dubieuze debiteuren (2004: € 9 miljoen).

6.18 Liquide middelen

Banksaldi Liquide middelen Geldmiddelen op geblokkeerde rekeningen Totaal liquide middelen

31 december 2005

31 december 2004

169.469 22 3.687

160.608 53 4.729

173.178

165.390

Van het totaal aan liquide middelen wordt € 76,4 miljoen (2004: € 85,4 miljoen) gehouden in samenwerkingsverbanden. De geldmiddelen op geblokkeerde rekeningen bedragen € 3,7 miljoen (2004: € 4,7 miljoen) en betreffen met name de in het kader van de ketenaansprakelijkheid verplicht aan te houden G-rekeningen (Garantierekeningen).

Heijmans

89

6.19 Eigen vermogen Wijzigingen in het eigen vermogen (voor winstbestemming)

2004

Gestort en Reserve opgevraagd omrekeningskapitaal Agio-reserve verschillen

Afdekkings- Ingehouden reserve winsten

Winst boekjaar na Totaal eigen belastingen vermogen

Stand per 1 januari 2004 Betaald dividend op gewone aandelen Totaalresultaat

673 0 0

75.475 0 0

–759 0 –47

0 0 0

196.150 –27.373 0

0 0 40.090

271.539 –27.373 40.043

Stand per 31 december 2004

673

75.475

–806

0

168.777

40.090

284.209

2005 Stand per 31 december 2004 Effect eerste toepassing IAS 32/39 per 1 januari 2005 Opbrengst uitgifte gewone aandelen Winstbestemming 2004 Betaald dividend op gewone aandelen Totaalresultaat Stand per 31 december 2005

Reserve Winst Gestort en omrekenings- Afdekkings- Ingehouden boekjaar na Totaal eigen opgevraagd reserve winsten belastingen vermogen kapitaal Agio-reserve verschillen 673

75.475

–806

0

168.777

40.090

284.209

0 49 0 0 0

0 46.856 0 0 0

0 0 0 0 354

–533 0 0 0 522

0 0 40.090 –29.368 0

0 0 –40.090 0 87.063

–533 46.905 0 –29.368 87.939

722

122.331

–452

–11

179.499

87.063

389.152

Gestort en opgevraagd kapitaal In duizenden gewone aandelen

2005

2004

Uitstaand per 1 januari Uitgegeven tegen betaling in contanten

22.438 1.635

22.438 0

Uitstaand per 31 december

24.073

22.438

Gewone aandelen Het maatschappelijk aandelenkapitaal bestaat per 31 december 2005 uit: 33.402.400 gewone aandelen van elk nominaal € 0,03 10.000.000 cumulatief preferente aandelen A van elk nominaal € 0,03 10.000.000 cumulatief preferente aandelen B van elk nominaal € 0,03 1.068.048 preferente aandelen van elk nominaal € 1,50

1.002.072 300.000 300.000 1.602.072 3.204.144

Heijmans

90 Per 31 december 2005 waren 24.072.584 gewone aandelen uitgegeven. Gewone aandelen zijn gecertificeerd. Voor certificaathouders bestaat onder bepaalde voorwaarden de mogelijkheid tot decertificering. Hiervan is voor 420 certificaten gebruik gemaakt. De houders van (certificaten van) gewone aandelen zijn gerechtigd tot dividend en hebben het recht om per aandeel één stem uit te brengen tijdens vergaderingen van de Vennootschap. Naast de gewone aandelen heeft Heijmans aflosbare cumulatief preferente aandelen uitstaan (serie B 6.610.000). Op 12 juli 2005 zijn alle geplaatste preferente aandelen serie A (5.555.556) ingetrokken. Reserve omrekeningsverschillen De reserve omrekeningsverschillen omvat alle valutaverschillen, die ontstaan door de omrekening van de nettoinvestering van Heijmans in een buitenlandse dochteronderneming. Afdekkingsreserve De afdekkingsreserve bestaat uit het effectieve deel van de cumulatieve nettomutatie in de reële waarde van kasstroomafdekkingsinstrumenten met betrekking tot afgedekte transacties die nog niet hebben plaatsgevonden. Winstbestemming Voor het voorstel voor de winstbestemming wordt verwezen naar de Vennootschappelijke jaarrekening (blz. 119)

6.20 Winst per aandeel Gewone winst per aandeel De gewone winst per aandeel over 2005 bedraagt € 3,67 (2004: € 1,79). Bij de berekening is uitgegaan van de aan houders van gewone (certificaten van) aandelen toe te rekenen winst na belastingen van € 87,1 miljoen (2004: € 40,1 miljoen) en een gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen dat gedurende 2005 heeft uitgestaan van 23.695.626 (2004: 22.437.584). Aan gewone aandeelhouders toe te rekenen winst

2005

2004

87.063

40.090

2005

2004

Uitgegeven gewone aandelen per 1 januari Effect van in 2005 en 2004 uitgegeven aandelen

22.438 1.258

22.438 0

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen per 31 december

23.696

22.438

Winst na belastingen toe te rekenen aan aandeelhouders

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen In duizenden aandelen

Verwaterde winst per aandeel De verwaterde winst per aandeel per 31 december 2005 is gelijk aan de gewone winst per aandeel per 31 december 2005.

Heijmans

91

6.21 Rentedragende leningen en overige financieringsverplichtingen Deze toelichting bevat informatie over de contractuele bepalingen van de rentedragende leningen en overige financieringsverplichtingen van Heijmans. 31 december 2005

31 december 2004

Langlopende verplichtingen Aflosbare preferente aandelen Bankfinancieringen Projectfinancieringen Financiële leaseverplichtingen Overige langlopende schulden

66.100 67.955 187.725 7.105 38.651

111.478 116.295 168.335 6.364 21.354

Totaal langlopende verplichtingen

367.536

423.826

Kortlopende verplichtingen Kortlopend deel bankfinancieringen Kortlopend deel projectfinancieringen Kortlopend deel financiële leaseverplichtingen Rekening courant schuld kredietinstellingen

51.940 34.323 1.443 120.723

49.265 86.808 924 118.816

Totaal kortlopende verplichtingen

208.429

255.813

31 december 2005

31 december 2004

0 66.100

45.378 66.100

66.100

111.478

Preferente aandelen Cumulatief preferente aandelen A Cumulatief preferente aandelen B

Heijmans N.V. heeft ultimo 2005 6.610.000 cumulatief preferente aandelen B uitstaan met een waarde van € 66,1 miljoen. De vergoeding op deze aandelen bedraagt 6,81%. Het dividend zal voor het eerst worden herzien per 1 januari 2009 en daarna telkens 7 jaar nadien. Heijmans N.V. heeft het recht om deze preferente aandelen (tussentijds) in te kopen of in te trekken. De cumulatief preferente aandelen A zijn op 15 juli 2005 afgelost en ingetrokken.

Heijmans

92 Bank- en projectfinancieringen De bankfinancieringen betreffen in belangrijke mate door Heijmans N.V. afgesloten leningen met ING, ABN AMRO Bank en Rabobank. In het kader van deze leningen zijn geen zakelijke zekerheden verstrekt. Het gemiddelde rentepercentage van de bankfinancieringen bedraagt, na rentefixatie door interest rate swaps, 3,97% (2004: 4,05%). Het aflossingsschema van de langlopende bankfinancieringen is als volgt: Jaar

Aflossing (x € miljoen)

2006 2007 2008 2009 2010

52 33 32 2 1 120

De projectfinancieringen zijn afgesloten in het kader van specifieke projecten, veelal in samenwerkingsverbanden. De aflossingschema’s van de projectfinancieringen hangen vaak samen met de voortgang van de projecten. Als zekerheid voor deze financieringen geldt de waarde van het desbetreffende project. Voor een aantal van deze financieringen (ten bedrage van € 145,3 miljoen) staat Heijmans N.V. garant voor de terugbetaling van de hoofdsom en/of voor de interestbetaling. Het resterende deel (€ 76,7 miljoen) is geheel op non-recourse basis afgesloten. Het gemiddelde rentepercentage op de projectfinancieringen bedraagt 3,68% (2004 : 3,62%). De looptijd van de projectfinancieringen is maximaal tot de oplevering en/of verkoop van het werk. Financiële leaseverplichtingen De financiële leaseverplichtingen vervallen als volgt:

< 1 jaar 1-5 jaar > 5 jaar

2005 Leasebetalingen

2005

2005

Rente

1.818 4.388 4.577 10.783

2004

2004

Hoofdsom

2004 Leasebetalingen

Rente

Hoofdsom

375 957 903

1.443 3.431 3.674

1.255 4.189 3.666

331 872 619

924 3.317 3.047

2.235

8.548

9.110

1.822

7.288

In de verslagperiode is geen last genomen inzake voorwaardelijke leasebetalingen.

Heijmans

93

6.22 Personeelsgerelateerde voorzieningen Verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen en jubileumuitkeringen

Contante waarde van niet gefinancierde verplichtingen Contante waarde van gefinancierde verplichtingen Reële waarde van fondsbeleggingen Niet-opgenomen actuariële winsten en verliezen Opgenomen verplichting uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen Verplichting uit hoofde van jubileumuitkeringen Totaal toegezegd-pensioenregelingen en jubileumuitkeringen

Verantwoord onder langlopende verplichtingen Verantwoord onder kortlopende verplichtingen

31 december 2005

31 december 2004

10.970 273.150 –242.468 –11.986

9.957 253.706 –226.688 –3.279

29.666 10.692

33.696 9.773

40.358

43.469

27.598 12.760

27.494 15.975

40.358

43.469

Verplichting voor toegezegd-pensioenregelingen In de verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen zijn de verplichtingen opgenomen voor drie regelingen die zijn ondergebracht bij ondernemingspensioenfondsen en circa 25 regelingen die zijn ondergebracht bij verzekeringsmaatschappijen. Daarnaast kent Heijmans pensioenregelingen van bedrijfstakpensioenfondsen, die in feite toegezegdpensioenregelingen zijn. Deze worden verwerkt als toegezegde bijdrage regelingen aangezien de administratie van de bedrijfstakpensioenfondsen niet is ingericht om de vereiste informatie aan te leveren. Voor deze regelingen is Heijmans gehouden de vooraf vastgestelde premie af te dragen en kan niet worden verplicht tot aanzuivering van een eventueel tekort, anders dan door toekomstige premie-aanpassingen. Heijmans kan ook geen aanspraak maken op een eventueel overschot bij de fondsen. Jubileumuitkeringen De jubileumuitkering in Nederland en België bestaat uit een (gedeeltelijk) maandsalaris bij een dienstverband van 12,5, 25 en 40 jaar. Het jubileum wordt gevierd met een door Heijmans betaald feest. In Duitsland bestaat de jubileumuitkering uit een vast bedrag bij een dienstverband van 10 jaar en een (gedeeltelijk) maandsalaris bij een dienstverband van 25 en 40 jaar.

Heijmans

94 Mutaties in de balans opgenomen nettoverplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen en jubileumuitkeringen. 2005

2004

43.469 12.306 –15.417

50.513 11.741 –18.785

40.358

43.469

2005

2004

9.498 13.306 –11.965 1.467

8.651 14.269 –12.656 1.477

12.306

11.741

31 december 2005

31 december 2004

4,00% 4%-4,75% 2,25% 0-1,5% 0,00% 4,3%-13,3%

4,75% 4,75%-5,25% 2,25% 0-1,5% 0-0,75% 4,3%-13,3%

Nettoverplichting uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen en jubileumuitkeringen per 1 januari Kosten verantwoord in de winst-en-verliesrekening Betaalde premies Nettoverplichting uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen en jubileumuitkeringen per 31 december

In de winst-en-verliesrekening opgenomen last

Aan dienstjaar toegerekende pensioenkosten en jubileumuitkeringen Rente over de verplichting Verwacht rendement op fondsbeleggingen Administratie en overige kosten Totale last toegezegd-pensioenregelingen en jubileumuitkeringen

De voornaamste actuariële veronderstellingen per balansdatum zijn:

Disconteringsvoet Verwacht rendement op fondsbeleggingen Toekomstige looninflatie Toekomstige loonsverhogingen Toekomstige pensioenstijgingen Personeelsverloop

Managementbeloningen In het kader van het management beloningssysteem bestaat een onderdeel van de variabele beloning uit een langetermijnbonus. Ten aanzien van deze langetermijnbonus is het niet mogelijk een betrouwbare inschatting te maken van de mogelijke verplichting die hieruit voort kan vloeien.

Heijmans

95

6.23 Overige voorzieningen Algemeen Voorzieningen voor onder andere garantieverplichtingen, reorganisatiekosten en milieurisico’s worden opgenomen indien Heijmans een bestaande verplichting heeft en het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen zal plaatsvinden. Het bedrag van de voorziening is betrouwbaar te bepalen. De voorzieningen zijn opgenomen tegen nominale waarde, tenzij de tijdswaarde van het geld materieel is. Overgeboekt naar Terugboeking verplichtingen 31 december niet gebruikte Getroffen Gebruikte aangehouden 31 december bedragen voorzieningen voorzieningen voor verkoop 2004 2005 Garantieverplichtingen Herstructureringskosten Milieurisico’s Overige voorzieningen Totaal

Looptijd van de voorzieningen: Langlopend deel Kortlopend deel

8.705

–1.050

1.610

–1.421

–75

7.769

2.892 5.900 9.278

–92 –1.198 –3.134

5.356 1.521 6.097

–4.584 –30 –2.700

0 0 0

3.572 6.193 9.541

26.775

–5.474

14.584

–8.735

–75

27.075

31 december 2005

31 december 2004

15.031 12.044

13.322 13.453

27.075

26.775

Voorziening voor garantieverplichtingen De getroffen voorzieningen hangen samen met klachten en gebreken die zich hebben geopenbaard na de oplevering van projecten en die onder de garantie vallen. De omvang van de voorziene kosten is mede afhankelijk van de ingeschatte verdeling van de schuldvraag over de betrokken bouwpartners. Naar verwachting zullen de verplichtingen zich voor het grootste gedeelte in de komende twee jaar voordoen. Voorziening voor herstructureringskosten De voorziening voor herstructurering is met name getroffen voor de business unit Hijbeek in Zwijndrecht en voor Heijmans Sport en Groen. De business unit Hijbeek wordt uit efficiency redenen geïntegreerd in 2006 met andere Heijmans bedrijven in de regio. De herstructurering bij Heijmans Sport en Groen hangt samen met de ontwikkelingen in de markt van de aanleg van sportvelden. Voorziening voor milieurisico’s Onder deze post zijn mogelijke saneringskosten van terreinen opgenomen. Aan de hand van de beschikking van de overheid over de wijze van sanering en bodemonderzoek zijn per terrein de kosten van sanering ingeschat. De termijn waarbinnen de sanering dient plaats te vinden is per terrein verschillend. Voor het terrein Graafsebaan Rosmalen waarvoor het grootste deel van de voorziening is getroffen geldt bijvoorbeeld dat een acute saneringsplicht per 2015 bestaat. Indien de vervuiling pas over een aantal jaren opgeruimd hoeft te worden, bestaat de plicht om de vervuiling te monitoren. De verwachte monitoringskosten zijn eveneens in de voorziening opgenomen.

Heijmans

96 Overige voorzieningen De overige voorzieningen bestaan onder meer uit te betalen bedragen aan de fiscus (€ 3,5 miljoen) die bijvoorbeeld verband houden met BTW/BUA en niet opzegbare huurverplichtingen van panden die niet meer in gebruik zijn (€ 1 miljoen). Voor het overige betreft het met name te betalen kosten in verband met arbeidsongeschiktheid en afvloeiingsregelingen.

6.24 Handels-, winstbelasting- en overige schulden Handels- en overige schulden

31 december 2005

31 december 2004

Leveranciers en onderaannemers Schulden terzake pensioenen Te ontvangen facturen op werken Schulden inzake bouwzaak en dergelijke Te betalen personeelskosten Te betalen omzetbelasting Te betalen loonheffing en sociale premies Overige belastingschulden Overige schulden

369.902 3.039 66.833 25.623 38.760 24.408 18.163 628 77.767

365.369 641 64.792 44.823 32.969 26.198 23.175 817 133.530

Totaal handels- en overige schulden

625.123

692.314

30.596

3.537

Winstbelastingschulden Te betalen winstbelasting

Heijmans

97

6.25 Financiële instrumenten In het kader van de normale bedrijfsvoering loopt Heijmans krediet-, valuta- en renterisico’s. Kredietrisico Binnen Heijmans wordt per divisie een kredietbeleid toegepast. Ten aanzien van projectontwikkeling is het kredietrisico zeer beperkt aangezien toekomstige bewoners slechts de nieuwe woning kunnen betrekken indien aan alle verplichtingen is voldaan. Bij ontwikkelingstransacties in het kader van commercieel vastgoed wordt, indien relevant, de kredietwaardigheid beoordeeld en kunnen extra zekerheden gevraagd worden. In de divisies Bouw, Infra en Internationaal is een kredietwaardigheidsbeoordeling onderdeel van de standaard procedure. Het kredietrisico wordt beperkt door voorfinancierings- en termijnregelingen. Indien dat nodig wordt geacht, worden risico’s bij een kredietverzekeraar ondergebracht. De dekking van een dergelijke kredietverzekering is 90%. Gezien het grote aantal opdrachtgevers en het belangrijke aandeel van particulieren hierin, is geen sprake van een concentratie van kredietrisico’s. Valutarisico Het valutarisico op verkopen, inkopen en opgenomen leningen is voor Heijmans zeer beperkt aangezien verreweg het grootste deel van de kasstromen binnen de onderneming plaatsvindt in Euro. Heijmans heeft belangen in landen die geen deel uitmaken van de eurozone. Het belang in de Engelse dochter Leadbitter is daarvan de meest belangrijke. Het valutarisico is echter beperkt aangezien inkomsten en uitgaven in dezelfde valuta (GBP) plaatsvinden. Het gerelateerde translatierisico wordt niet afgedekt. Renterisico Het rentebeleid van Heijmans N.V. is erop gericht om de invloed van veranderingen in rentetarieven op het resultaat van de onderneming te beperken. Daartoe zijn de toekomstige rentebetalingen uit hoofde van lopende concernfinancieringen door middel van interest rate swaps gefixeerd voor de gehele looptijd. In het kader van de verwachte herfinanciering per april 2006 is in december 2005 een forward starting swap afgesloten voor de periode april 2006 - april 2011 voor een bedrag van € 125 mln. Om de toekomstige rentebetalingen uit hoofde van de projectfinancieringen te fixeren, zijn voor een deel daarvan ook interest rate swaps afgesloten. De beslissing om tot deze fixatie over te gaan is afhankelijk van de looptijd en de omvang van het desbetreffende project.

Heijmans

98 Verdeling naar renteherzieningsdatum De onderstaande tabel geeft voor rentedragende financiële activa en financiële verplichtingen de termijn waarop renteherziening plaatsvindt:

Toelichting Liquide middelen Preferente aandelen Bankfinancieringen Effect van interest rate swaps op bankfinancieringen Projectfinancieringen Effect van interest rate swaps op projectfinancieringen Overige langlopende schulden Financiele leaseverplichtingen Rekening-courant kredieten banken

2-5 jaar

>5 jaar

6.18 6.21 6.21

173.178 173.178 –66.100 0 –119.895 –102.570

0 0 –3.370

0 0 –6.130

0 –66.100 –7.825

0 0 0

6.21

0 77.750 –222.048 –118.942

–23.750 –12.124

–27.000 –17.332

–27.000 –35.209

0 –38.441

6.250 –38.651 –1.165

0 0 –618

–6.250 0 –996

0 0 –1.987

0 0 –3.782

–120.723 –120.723

0

0

0

0

31 december 2004 0-6 6-12 1-2 Totaal maanden maanden jaar

2-5 jaar

>5 jaar

6.21 6.21 6.21

Toelichting Liquide middelen Preferente aandelen Bankfinancieringen Effect van interest rate swaps op bankfinancieringen Projectfinancieringen Effect van interest rate swaps op projectfinancieringen Overige langlopende schulden Financiele leaseverplichtingen Rekening-courant kredieten banken

31 december 2005 0-6 6-12 1-2 Totaal maanden maanden jaar

0 –38.651 –8.548

6.18 6.21 6.21

165.390 165.390 –111.478 0 –165.560 –162.920

0 0 –720

0 –45.378 –890

0 0 –1.030

0 –66.100 0

6.21

0 109.750 –255.143 –172.079

–10.000 –8.720

–45.750 –9.917

–54.000 –46.810

0 –17.617

6.250 –21.354 –157

0 0 –998

0 0 –1.121

–6.250 0 –2.122

0 0 –2.890

–118.816 –118.816

0

0

0

0

6.21 6.21 6.21

0 –21.354 –7.288

Heijmans

99 Reële waardes Het onderstaande overzicht bevat de reële waardes van de interest rate swaps en de overige financiële instrumenten, voor zover deze afwijken van de boekwaarde.

Interest rate swaps: Activa Verplichtingen Preferente aandelen Bankfinancieringen Projectfinancieringen Overige langlopende schulden Financiele leaseverplichtingen

Niet opgenomen verlies

Boekwaarde 2005

Reële waarde 2005

Boek– waarde 2004

Reële waarde 2004

1.208 –1.393 –66.100 –119.895 –222.048 –38.651 –8.548

1.208 –1.393 –67.899 –119.869 –223.350 –39.132 –8.646

0 0 –111.478 –165.560 –255.143 –21.354 –7.288

0 0 –118.473 –165.642 –257.614 –21.354 –7.409

–455.427

–459.081

–560.823

–570.492

3.654

9.669

Schatting van de reële waarde Hierbij worden de belangrijkste methoden en veronderstellingen vermeld die worden gebruikt bij het schatten van de reële waarde van financiële instrumenten die in het overzicht zijn opgenomen. Interest rate swaps De waarde van de interest rate swaps is gebaseerd op waarderingsmodellen die uitgaan van contant gemaakte kasstromen. Bij toepassing van contante waarde technieken is als disconteringsvoet de marktrente per balansdatum gehanteerd. De waardes volgens de waarderingsmodellen zijn per ultimo 2005 vergeleken met de door de kredietinstellingen opgegeven waardes. Hierbij zijn geen noemenswaardige verschillen geconstateerd. Overige leningsvormen Voor preferente aandelen, bank- en projectfinancieringen, overige langlopende schulden en financiële leaseverplichtingen wordt de reële waarde geschat op de contante waarde van de toekomstige kasstromen, verdisconteerd tegen de interest rate swap curve per 31 december verhoogd met een constant veronderstelde credit spread.

Heijmans

100

6.26 Voorwaardelijke verplichtingen Voorwaardelijke verplichtingen zijn mogelijke verplichtingen die voortvloeien uit gebeurtenissen van voor de balansdatum. Het zijn mogelijke verplichtingen omdat de uitstroom van middelen afhankelijk is van het al dan niet plaatsvinden van onzekere gebeurtenissen in de toekomst. De voorwaardelijke verplichtingen bestaan uit garanties en huur- en leaseverplichtingen. De bankgaranties zijn afgegeven in verband met de uitvoering van projecten aan opdrachtgevers. Concerngaranties zijn zowel afgegeven ten gunste van opdrachtgevers in verband met de projectuitvoering en ook ten gunste van kredietinstellingen in verband met door Heijmans N.V. gegarandeerde kredietfaciliteiten in samenwerkingsverbanden. De huur- en leaseverplichtingen betreffen voornamelijk de toekomstige termijnen in verband met de lease van auto’s, materieel en de huur van bedrijfsgebonden onroerend goed. 31 december 2005

31 december 2004

Voorwaardelijke verplichtingen Bankgaranties Concerngaranties aan opdrachtgevers Concerngaranties aan kredietinstellingen

319.539 183.919 67.098

350.968 170.856 73.436

Totaal

570.556

595.260

35.629 72.285 35.754

39.450 81.370 32.105

143.668

152.925

Huur, operationele lease overeenkomsten Vervallen termijnen binnen 1 jaar Vervallen termijnen tussen 1 en 5 jaar Vervallen termijnen na 5 jaar Totaal

Overige voorwaardelijke verplichtingen ultimo 2005 (€ 218 miljoen) betreffen met name verplichtingen tot grondafname op het moment dat sprake is van een bouwvergunning en/of gerealiseerd verkooppercentage. Ter zekerstelling van deze verplichtingen zijn voor € 21 miljoen concerngaranties afgegeven (onderdeel van de € 183,9 miljoen) . Lease-overeenkomsten waarbij als lessee wordt opgetreden Het totaal van toekomstige leasebetalingen op grond van niet opzegbare operationele leases per ultimo 2005 bedraagt € 47,3 miljoen (2004: € 44,5 miljoen). In 2005 is een bedrag van € 22 miljoen (2004: € 22 miljoen) als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord. De leaseverplichtingen betreffen voornamelijk toekomstige termijnen in verband met lease van auto’s, materieel en computers. De huurverplichtingen betreffen de huur van bedrijfsgebouwen. Circa 3.500 lease auto’s worden door middel van een operationeel contract geleasd. De contracten kunnen na het einde van de looptijd in overleg met de leasemaatschappij worden verlengd.

Heijmans

101

6.27 Investeringsverplichtingen Investeringsverplichtingen Contractuele verbintenissen in verband met: – de verwerving van materiële vaste activa – de verwerving van gronden

31 december 2005

31 december 2004

5.417 187.923

0 117.196

193.340

117.196

Ter zekerstelling van de investeringsverplichtingen zijn voor € 42 miljoen concerngaranties afgegeven. Van de investeringsverplichtingen betreft € 64 miljoen investeringsverplichtingen aangegaan door samenwerkingsverbanden waarin Heijmans participeert.

6.28 Verbonden partijen Als verbonden partijen van Heijmans zijn te onderscheiden: de dochterondernemingen, de geassocieerde deelnemingen, de joint-ventures, de ondernemingspensioenfondsen, de leden van de raad van commissarissen en de leden van de raad van bestuur. Transacties met dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures Heijmans voert een aantal bedrijfsactiviteiten uit te zamen met verbonden partijen onder andere door middel van samenwerkingsverbanden. Belangrijke transacties in dit kader zijn het inbrengen van grondposities in samenwerkingsverbanden en/of de financiering ervan. Daarnaast worden grote en complexe werken in samenwerking met andere bedrijven uitgevoerd. De transacties worden op zakelijke grondslag uitgevoerd tegen voorwaarden die vergelijkbaar zijn met transacties met derden. Ondernemingspensioenfondsen Heijmans is verbonden met een drietal ondernemingspensioenfondsen en hun bestuurders. De drie fondsen zijn de Stichting Pensioenfonds Heijmans N.V., de Stichting Pensioenfonds IBC en de Stichting Pensioenfonds voor de raad van bestuur van Heijmans N.V. De belangrijkste taak van deze ondernemingspensioenfondsen is het uitvoeren van de pensioenregelingen voor (ex-)werknemers en gepensioneerden van Heijmans. Beloningen Beloning van de leden van de raad van commissarissen Geen der leden van de raad van commissarissen bezit certificaten van aandelen Heijmans N.V. Aan hen zijn geen opties of certificaten van aandelen toegekend. Zij hebben ook geen deel genomen aan het in 2003 beëindigde management-participatieplan van Heijmans N.V. Alle commissarissen genieten een vaste jaarlijkse honorering die niet afhankelijk is van de resultaten in enig jaar. Tevens ontvangen zij een vaste kostenvergoeding. Geen der commissarissen staat in een andere zakelijke relatie tot Heijmans krachtens welke hij persoonlijk voordeel zou kunnen behalen. Heijmans ontmoedigt aandelenbezit bij de leden van haar raad van commissarissen teneinde een optimaal onafhankelijk functioneren te kunnen waarborgen.

Heijmans

102 Over 2005 respectievelijk 2004 zijn aan de leden van de raad van commissarissen de volgende vergoedingen uitbetaald: in € Drs. J.L. Brentjens – voorzitter J.L.M. Bartelds RA Drs. J.C. Blankert Prof. dr. N.H. Douben Prof. dr. Th.J. Peeters Dr. J.V.H. Pennings*

2005

2004

57.723 37.723 37.723 32.723 37.723 0

37.723 27.723 27.723 27.723 27.723 9.544

*lid van de raad van commissarissen tot 6 mei 2004

Beloning van de leden van de raad van bestuur In de winst-en-verliesrekening 2005 respectievelijk 2004 zijn ten behoeve van de huidige leden van de raad van bestuur de volgende bedragen opgenomen uit hoofde van: – betaalde bruto vaste beloning; – toegekende bruto variabele beloning over het boekjaar, en – pensioentoezegging.

in €

G.H. Hoefsloot - voorzitter J.A.J.M. van den Hoven D.A.M. van der Kroft

Bruto vaste beloning

Bruto variabele beloning

Pensioenlast

2005

2004

2005

2004

2005

2004

410.065 340.682 340.682

401.353 335.479 335.479

369.059 306.614 306.614

390.437 325.353 325.353

237.661 115.326 145.256

241.037 113.341 138.791

Naast voornoemde beloning is sprake van een kostenvergoeding van € 40.569 (2004: € 39.927) waarover voor het merendeel belasting wordt ingehouden. Vanaf 2004 is sprake van een nieuw beloningsbeleid. Dit beleid is uitgebreid toegelicht in het jaarverslag 2003 en goedgekeurd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 5 mei 2004. In de nieuwe beloningsstructuur is gekozen voor een vast inkomen en een variabele beloning die afhankelijk is van de kortetermijndoelstelling (jaarbonus) en de langetermijndoelstelling (driejaarbonus). Bij het behalen van de korte- en langetermijndoelstellingen bedraagt de variabele beloning 100% van de vaste beloning. Echter bij aanzienlijk beter of minder presteren dan de overeengekomen doelstellingen kan de variabele beloning maximaal 160% van de vaste beloning bedragen dan wel tot nul worden gereduceerd. Bij het realiseren van de doelstellingen zal de totale variabele beloning voor 60% bestaan uit de jaarbonus en voor 40% uit de repeterende driejaarbonus. In het kader van het nieuwe remuneratiepakket is rekening gehouden met het in 2003 beëindigde aandelenparticipatieplan. De toekenning van bonussen is gekoppeld aan duidelijk meetbare criteria. De jaarbonus is voor 70% afhankelijk van de jaarlijkse winst- en rendementsdoelstellingen. Voor 30% zijn ook individuele duidelijk meetbare doelstellingen bepalend. De driejaarbonus is voor 50% afhankelijk van operationele en financiële doelstellingen en voor 50% van de relatieve prestatie ten opzichte van andere bouwondernemingen en de ontwikkeling van de beurskoers.

Heijmans

103 Als overgangsregeling voor het ‘vaste’ karakter van de variabele beloning tot en met 2003 naar het meer prestatieen resultaat gerichte nieuwe beloningsbeleid vanaf 2004 is overeengekomen dat over de jaren 2004 en 2005 de totale variabele beloning ‘at target’ bij het realiseren van de doelstellingen voor 80% uit de jaarbonus kan bestaan. De driejaarbonus kan pas voor het eerst in 2007 worden uitbetaald. De doelstellingen voor het boekjaar 2005 zijn behaald. Dit heeft geleid tot een variabele beloning over 2005 ter grootte van 90% van de vaste beloning. De belangrijkste doelstellingen waren een winst na belastingen van € 83 miljoen en een rendement op het gemiddeld geïnvesteerd vermogen van 14%. Per 1 januari 2006 is de bruto vaste beloning verhoogd met 4%. Met deze verhoging is de bruto vaste beloning gefixeerd voor de jaren 2006 en 2007. Deze aanpassing vloeit voort uit de tweejaarlijkse toetsing aan de uitgangspunten van het vastgelegde beloningsbeleid. De pensioenregeling omvat tot en met 2005 een prepensioen van 62 tot 65 jaar en een pensioen vanaf 65 jaar. Het prepensioen is gebaseerd op de bruto vaste beloning, waarbij ook de bruto variabele beloningen meegerekend worden. Het pensioen vanaf 65 jaar is gebaseerd op de bruto vaste beloning, waarbij grotendeels sprake is van een eindloonsysteem voor de opbouw van de aanspraken, alsmede een aanvullende opbouwregeling waar de bruto variabele beloning onderdeel van uitmaakt, waarbij sprake is van een opbouw van de aanspraken over de werkelijke dienstjaren als lid van de raad van bestuur (geen backservice verplichtingen). De pensioenlast is berekend op basis van de waarderingsgrondslag 22. De huidige leden van de raad van bestuur bezaten ultimo 2005 7.000 (2004: 14.006) certificaten van aandelen Heijmans. Deze certificaten van aandelen zijn privé bezit van de leden. Het bezit in certificaten van aandelen Heijmans van de afzonderlijke leden is ultimo 2005 respectievelijk ultimo 2004 als volgt samengesteld: Aandelenbezit 31 december 2005

Management-participatieplan Toekenning 2001 Aantal Koers – – –

G.H. Hoefsloot J.A.J.M. van den Hoven D.A.M. van der Kroft

– – –

Toekenning 2002 Aantal Koers – – –

– – –

Privé

Totaal

Aantal

Aantal

7.000 0 0

7.000 0 0 7.000

Aandelenbezit 31 december 2004

Management-participatieplan Toekenning 2001 Aantal Koers

Toekenning 2002 Aantal Koers

– 17.500 17.500

17.500 17.500 17.500

G.H. Hoefsloot* J.A.J.M. van den Hoven D.A.M. van der Kroft

– 24,90 24,90

15,38 27,55 27,55

Privé

Totaal

Aantal

Aantal

7.000 7.006 0

24.500 42.006 35.000 101.506

*tussentijdse toekenning in verband met tijdstip indiensttreding

Heijmans

104 In verband met de beëindiging begin 2003 van het management-participatieplan zijn in het verslagjaar alle ultimo 2004 in beheer bij een onafhankelijke stichting zijnde certificaten van aandelen inzake toekenning 2001 en toekenning 2002 van de heren G.H. Hoefsloot, J.A.J.M van den Hoven en D.A.M. van der Kroft verkocht tegen een gemiddelde koers van € 35,75. De opbrengst van de verkopen is gebruikt ter volledige aflossing van de hiertegenover staande leningen. Het resterende positieve saldo van opbrengst minus aflossing is ten gunste van voornoemde onafhankelijke stichting gekomen. Over 2005 respectievelijk 2004 zijn aan de voormalige leden van de raad van bestuur de volgende bruto vaste en variabele beloningen uitbetaald en pensioenpremies voldaan:

in €

J.P.M. Janssen* H.A.J. Bemelmans** A.J.H.M. Stuifzand***

Bruto vaste beloning

Bruto variabele beloning

Pensioenpremie

2005

2004

2005

2004

2005

2004

0 301.740 0

235.899 297.270 188.567

0 0 0

0 0 249.583

0 670.927 0

76.603 144.529 106.594

* voorzitter raad van bestuur tot 1 september 2002 ** voorzitter raad van bestuur tot 8 mei 2003 *** lid van de raad van bestuur vanaf 1 oktober 2003 tot 17 september 2004

De bruto vaste beloning van de heren Janssen en Bemelmans betreft uitkeringen in het kader van vroegpensioen tot 62-jarige leeftijd. In verband met pensionering van de heer Janssen zijn deze betalingen beëindigd met ingang van 1 oktober 2004 en voor de heer Bemelmans met ingang van 1 januari 2006. Afwikkeling management-participatieplan Het in 2003 beëindigde management-participatieplan is in het verslagjaar volledig afgewikkeld. Gedurende 2005 zijn nagenoeg alle ultimo 2004 in beheer bij een onafhankelijke stichting zijnde certificaten van aandelen Heijmans verkocht. Met deze opbrengst zijn de in het kader van dit plan aan de deelnemers verstrekte leningen afgelost. Begin 2006 is besloten tot liquidatie van voornoemde onafhankelijke stichting. Als gevolg van deze afwikkeling is in 2005 een bate van € 6 miljoen verantwoord in de winst-en-verliesrekening uit hoofde van vrijval voorziening management-participatieplan. Een uitgebreide toelichting op de werking van het management-participatieplan en de beëindiging ervan is opgenomen in de jaarverslagen 2002, 2003 en 2004. Het verloop van de bij een onafhankelijke stichting in beheer zijnde certificaten van aandelen is als volgt: In 1.000 stuks

2005

Stand per 1 januari Toekenning Verkoop Overgedragen

577 0 –576 –1

1.095 0 –518 0

0

577

stand per 31 december

2004

Heijmans

105

6.29 Gebeurtenissen na balansdatum BouwToe Op 18 januari 2005 is BouwToe door middel van een Management Buy Out verkocht aan het management van dit bedrijfsonderdeel. BouwToe is een (keuken-)kastenproducent met een jaaromzet over 2005 van € 1,6 miljoen. Het netto resultaat over dat jaar was nihil. Naast de overdracht van BouwToe B.V. is ook het bedrijfspand, waarin het bedrijf gevestigd is, verkocht. Heitkamp Op 25 januari 2006 heeft Heijmans definitief overeenstemming bereikt inzake de acquisitie van de activiteiten van de spoorwegbouwer Heitkamp Rail GmbH. De overnamesom bedraagt € 18 miljoen en is in contanten voldaan. Met inbegrip van haar aandeel in samenwerkingsverbanden bedraagt de omzet over 2005 circa € 65 miljoen. Onder verantwoordelijkheid van de verkopende partij wordt de jaarrekening over 2005 opgemaakt aan de hand waarvan de overname balans op basis van IFRS zal worden bepaald. Vebo Op 17 februari 2006 hebben Heijmans en BTE Nederland B.V. overeenstemming bereikt over de overname door BTE Nederland B.V. van alle aandelen Vebo Holding B.V. Vebo realiseerde in 2005 een omzet van € 37 miljoen. Heijmans stelt BTE in staat een due diligence onderzoek uit te voeren, waarna partijen verwachten medio mei de overname af te ronden.

6.30 Schattingen en oordeelsvorming door het management Naast de reeds in de waarderingsgrondslagen toegelichte schattingselementen worden hieronder de belangrijkste elementen van schattingsonzekerheden toegelicht. Verliesvoorzieningen op projecten Verliesvoorzieningen op projecten worden genomen op het moment dat duidelijk is dat de kosten de opbrengsten van een project overstijgen. Per project wordt dit periodiek beoordeeld door de projectverantwoordelijke en het management van de betreffende eenheid. Deze beoordeling gebeurt met name op basis van de vastleggingen in de projectdossiers, de projectadministratie en kennis en ervaring van betrokkenen. Inherent aan dit proces is dat inschattingen worden gemaakt. Later kan blijken dat de werkelijkheid hiervan afwijkt. Vooral bij meerjarige werken waarin veel maatwerk is opgenomen, zal dit het geval zijn. Uit ervaringsgegevens blijkt overigens dat de inschattingen die in het verleden zijn gemaakt over het algemeen voldoende betrouwbaar zijn. Claims voor projecten Claims ingediend bij opdrachtgevers worden opgenomen indien de onderhandelingen over de claim met de opdrachtgever een zodanig stadium hebben bereikt dat het waarschijnlijk is dat de opdrachtgever de claim zal accepteren en het bedrag, waarvan het waarschijnlijk is dat het door de opdrachtgever zal worden geaccepteerd, op betrouwbare wijze kan worden vastgesteld. Bonussen op projecten Bonussen worden opgenomen in de opbrengst uit hoofde van onderhanden projecten indien het project voldoende vergevorderd is en het waarschijnlijk is dat aan de gespecificeerde prestatiestandaarden zal worden voldaan of dat deze zullen worden overschreden en het bedrag van de bonus betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een bonus pas na het verstrijken van een bepaalde termijn na oplevering van het project kan worden verkregen, dan wordt de bonus ook pas verantwoord nadat zeker is dat deze verkregen zal worden. Pensioenen De belangrijkste actuariële uitgangspunten met betrekking tot het berekenen van pensioenverplichtingen, zijn in 6.22 uiteengezet. Vastgoedbeleggingen Voor de belangrijkste uitgangspunten voor het bepalen van de reële waarde van vastgoedbeleggingen wordt verwezen naar 6.11.

Heijmans

106

7. GROEPSENTITEITEN

Belangrijke groepsentiteiten Onderstaande entiteiten zijn (naar rato van het Heijmans aandeel) in de consolidatie betrokken. Niet significante dochterondernemingen zijn in deze lijst om praktische redenen niet weergegeven. Heijmans Nederland B.V., Rosmalen

31 december 2005

Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling B.V., Rosmalen Heijmans Vastgoed B.V., Rosmalen Heijmans Vastgoed Participaties B.V., Rosmalen Heijmans Vastgoed Realisatie B.V., Rosmalen Hijbeek Zwijndrecht B.V., Zwijndrecht IJsselbouw Aannemingsbedrijf B.V., Capelle aan den IJssel Walcherse Bouwunie B.V., Grijpskerke Vos & Teeuwissen B.V., Huizen Proper-Stok Groep B.V., Rotterdam Rond De Admirant C.V., Best KBC C.V., Eindhoven De Zuidhoek B.V., Amersfoort Heijmans Trebbe Vastgoedontwikkeling V.O.F., Capelle aan den IJssel GOM Zuidplaspolder C.V., Nieuwegein Grondbank Meerstad Groningen C.V., Groningen Ontwikkel Bedrijf Vathorst C.V., Amersfoort Gem Waalsprong C.V., Nijmegen

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 50% 50% 50% 50% 25% 20% 17% 8%

Heijmans IBC Bouw B.V., Rosmalen Heijmans IBC Bouw Almere B.V., Almere Heijmans IBC Bouw Amersfoort B.V., Amersfoort Heijmans IBC Bouw Amsterdam B.V., Amsterdam Heijmans IBC Bouw Arnhem B.V., Arnhem Heijmans IBC Bouw Assen B.V., Assen Heijmans IBC Bouw Best B.V., Best Heijmans IBC Bouw Breda B.V., Breda Heijmans IBC Bouw Drachten B.V., Drachten Heijmans IBC Bouw Leiderdorp B.V., Leiderdorp Heijmans IBC Bouw Rotterdam B.V., Capelle aan den IJssel Heijmans IBC Bouw Utrecht B.V., Nieuwegein BBF Bouwbedrijf Friesland B.V., Leeuwarden Bouw- en Aannemingsmaatschappij Van Zwol B.V., Amersfoort H.W. Reukers Beheer B.V., Groenlo Witbrant V.O.F., Breda

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 50%

Heijmans Infrastructuur B.V., Rosmalen Heijmans Infra Advies en Ontwikkeling B.V., Rosmalen Heijmans Industrieservice B.V., Rosmalen Heijmans Milieu, Sloop en Recycling B.V., Rosmalen Heijmans Speciale Technieken B.V., Opijnen Heijmans Technische Infra B.V., ’s-Hertogenbosch

100% 100% 100% 100% 100% 100%

Heijmans

107

Heijmans Nederland B.V., Rosmalen

31 december 2005

Heijmans Wegen- en Verkeerstechnieken B.V., ’s-Hertogenbosch Wegenbouwmaatschappij J. Heijmans B.V., Rosmalen Heijmans Beton- en Waterbouw B.V., Zaltbommel Heijmans Sport en Groen B.V., Arnhem Borchwerf II C.V. Combinatie HSL 5 KW V.O.F. Combinatie Harnaschpolder V.O.F. Combinatie HSL 5 V.O.F. Combinatie HSL Brabant-Zuid wegenbouw V.O.F. Combinatie HSL 3 ZH Middel V.O.F.

100% 100% 100% 100% 50% 50% 50% 41% 33% 21%

Heijmans Facilitair Bedrijf B.V., Rosmalen Heijmans Materieel Beheer B.V., Rosmalen Heijmans Vastgoedexploitatie B.V., Rosmalen

100% 100% 100%

Heijmans Productie B.V., Rosmalen Vebo Holding B.V., Bunschoten Spakenburg Heijmans Bestcon B.V., Best

100% 100% 100%

Heijmans International B.V., Rosmalen Heijmans België B.V., Rosmalen Heijmans (B) N.V., Zaventem Heijmans Infra N.V., Schelle De Coene Construct N.V., Kortrijk Van den Berg N.V., Wijnegem IBC Vastgoed N.V., Zaventem Himmos N.V., Antwerpen Heijmans Bouw N.V., Beringen

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Heijmans UK Ltd., Londen J.B. Leadbitter & Co Ltd., Abingdon

100% 100%

Heijmans Deutschland B.V., Rosmalen Heijmans Bau GmbH., Goch Franki Grundbau GmbH & Co. KG., Seevetal

100% 100% 100%

108 Heijmans

Heijmans

8. AANSLUITOVERZICHTEN INZAKE DE EERSTE TOEPASSING VAN IFRS

8.1 Samenvatting van de gevolgen van de overgang naar IFRS Inleiding Met ingang van het boekjaar 2005 stelt Heijmans haar financiële verslaglegging op in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards (IFRS). Hieronder zijn de vergelijkende cijfers voor het boekjaar 2004 weergegeven. Daarbij wordt de vergelijking gemaakt tussen enerzijds de cijfers opgesteld overeenkomstig de in 2004 geldende algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving (NL GAAP) en anderzijds de cijfers opgesteld overeenkomstig IFRS. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de stand zoals deze in het halfjaarbericht 2005 is gerapporteerd betreft voor wat betreft de winst-en-verliesrekening de volgende: a. Ten opzichte van voorgaande berichtgeving is in onderstaande vergelijking rekening gehouden met de gewijzigde presentatie van de geactiveerde rente- en acquisitiekosten. Waar deze in het verleden in mindering werd gebracht op de kostprijs verkopen is in de huidige overzichten deze activering in mindering gebracht op de netto financieringslasten; b. De huuropbrengsten uit onder andere vastgoedbeleggingen zijn thans verantwoord onder de Opbrengsten, daar waar dit eerder onder de categorie Overige bedrijfsopbrengsten werd verantwoord; c. Er hebben aanpassingen tussen kostprijs enerzijds en verkoop- en beheerskosten anderzijds plaatsgevonden. d. Nagekomen resultaten op geconsolideerde deelnemingen zijn verantwoord onder de opbrengsten in plaats van bij resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen; e. Een deel van het resultaat dat onder resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen was verantwoord, had betrekking op opbrengsten van geconsolideerde deelnemingen. De betreffende bedragen zijn overgeboekt naar de opbrengsten. Bovenstaande wijzigingen betreffen verschuivingen binnen de winst-en-verliesrekening en hebben geen effect op de gerapporteerde netto winst. Voor wat betreft de balans zijn dit de volgende aanpassingen: a. Een deel van de milieuvoorziening is gereclassificeerd naar de categorie voorzieningen daar waar dit eerder abusievelijk onder de langlopende rentedragende schulden werd verantwoord; b. In de IFRS openingsbalans per 1 januari is een neerwaartse correctie verwerkt op de verliesvoorziening op projecten in verband met de verlaging van het percentage waarmee de algemene kosten aan projecten worden doorgerekend. Deze correctie is lager uitgekomen dan eerder werd verondersteld. Winst-en-verliesrekening Met ingang van 2005 kiest Heijmans ervoor om de winst-en-verliesrekening volgens het functionele model te presenteren. De winst-en-verliesrekening NL GAAP over 2004 is voor vergelijkingsdoeleinden hieraan aangepast. De netto winst komt op basis van IFRS uit op € 40 miljoen (NL GAAP € 45 miljoen). De winst per aandeel stijgt op basis van IFRS tot € 1,79 (NL GAAP € 1,70). Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat het dividend over de preferente aandelen op basis van IFRS is aangemerkt als rente en in de netto winst berekening is opgenomen. Onder NL GAAP werd de netto winst hiervoor gecorrigeerd alvorens de winst per gewoon aandeel te berekenen.

109

Heijmans

110 Impact toepassing IFRS op winst na belastingen 2004 (x € miljoen)

2004

NL GAAP Afschrijving goodwill Grond- en ontwikkelposities Combining projects Personeelsbeloningen Dividend cumulatief preferente aandelen Winstbelastingen Diversen

44,9 9,1 –11,5 2,8 2,5 –6,8 0,3 –1,2

IFRS toe te kennen aan aandeelhouders Aandeel derden

40,1 –0,3

IFRS

39,8

Hierna worden de elementen besproken die de verschillen tussen de netto winst onder NL GAAP en die op basis van IFRS beïnvloeden. De effecten van de uitbreiding van de consolidatiekring zijn afzonderlijk in zicht gebracht. De beschreven toelichting betreft derhalve het waarderingseffect van de toepassing van IFRS. Afschrijving goodwill Op basis van IFRS vinden geen reguliere afschrijvingen van de immateriële activa plaats. Er is uitsluitend sprake van bijzondere waardeverminderingen op basis van impairment tests. In 2004 zorgt dit voor een verschil in de netto winst van € 9,1 miljoen. Grond- en ontwikkelposities De correctie ter grootte van € 11,5 miljoen betreft het saldo van lagere activering van rente- en acquisitiekosten van niet in vervaardiging zijnde grond- en ontwikkelposities in 2004 enerzijds en de hogere winstbijdrage van verkochte (deel)posities waarop in de openingsbalans correcties op de geactiveerde rente- en ontwikkelkosten zijn doorgevoerd anderzijds. Combining projects Op basis van IFRS dienen projecten gesplitst te worden naar de betreffende opdrachtgever ook als sprake is van een project dat als één werk is aangenomen. Dit kan aanleiding geven tot het op andere momenten verantwoorden van resultaat op basis van IFRS in vergelijking met NL GAAP. Voor 2004 leidt dit tot een hogere winst op basis van IFRS van € 2,8 miljoen. Personeelsbeloningen Het verschil ter grootte van € 2,5 miljoen betreft de lagere pensioenlast op basis van IFRS in vergelijking met NL GAAP. Dit heeft betrekking op het verschil tussen enerzijds de over het boekjaar verschuldigde en onder NL GAAP verantwoorde premielasten en de actuarieel berekende en op basis van IFRS verantwoorde pensioenlasten anderzijds. Dividend cumulatief preferente aandelen De preferente aandelen worden op basis van IFRS als schuld aangemerkt. Derhalve worden de in dit verband verschuldigde dividenden – € 6,8 miljoen – als rentelasten verantwoord. Winstbelastingen De hier besproken verschillen in het resultaat tussen IFRS en NL GAAP leiden per saldo tot een lagere belastingdruk en derhalve een hogere IFRS winst van € 2,7 miljoen in 2004. De belastingbate over 2004 als gevolg van de verlaging van het tarief vennootschapsbelasting 2005 is op basis van IFRS € 2,4 miljoen lager als gevolg van de lagere uitgestelde belastingverplichtingen in vergelijking met NL Gaap. Dit leidt tot een lagere netto winst op basis van IFRS.

Heijmans

111 Uitbreiding consolidatiekring De uitbreiding van de consolidatiekring betreft in hoofdzaak joint-ventures in grond- en ontwikkelposities, die op basis van NL GAAP als resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen werden verantwoord. Op basis van IFRS worden deze proportioneel geconsolideerd. De EBIT (bedrijfsresultaat vóór financieringslasten en belastingen inclusief het resultaat in niet-geconsolideerde deelnemingen) stijgt als gevolg van de toepassing van IFRS met circa € 8,5 miljoen; de netto financieringslasten stijgen met € 7 miljoen en de belastingen stijgen met € 1,5 miljoen. Impact uitbreiding consolidatiekring op winst-en-verliesrekening 2004 (x € miljoen)

heel 2004

Operationeel resultaat Aandeel in resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen Aandeel in resultaat geassiocieerde deelnemingen Netto financieringslasten Belasting

20,9 –12,9 0,5 –7,0 –1,5

Effect uitbreiding consolidatiekring

0,0

Aandeel in resultaat uit niet-geconsolideerde/geassocieerde deelnemingen Als gevolg van de uitbreiding van de consolidatiekring resteert op basis van IFRS een beperkt resultaat in geassocieerde deelnemingen ad € 0,5 miljoen doordat op basis van IFRS de consolidatiekring is uitgebreid (zie hierboven). Het resultaat niet-geconsolideerde deelnemingen komt onder IFRS te vervallen. Balans Hieronder worden allereerst de belangrijkste effecten van IFRS die impact hebben op het eigen vermogen toegelicht. Vervolgens worden de belangrijkste reclassificaties als gevolg van de toepassing van IFRS toegelicht. Impact toepassing IFRS op eigen vermogen 2004 (x € miljoen) NL GAAP Preferente aandelen Rente cum prefs IFRS onder NL Gaap als dividend Grond- en ontwikkelposities Combining projects Personeelsbeloningen Voorzieningen en claims Diversen per saldo Gewijzigd IFRS resultaat 2004 IFRS 2004

1 januari 2004

31 december 2004

446,2

457,0

–111,5 0,0 –32,6 –4,1 –24,0 –4,3 1,8 0,0

–111,5 6,8 –32,6 –4,1 –24,0 –4,3 2,0 –5,1

271,5

284,2

Preferente aandelen De cumulatief preferente aandelen worden op basis van IFRS als rentedragende verplichting gezien in verband met het vaste (cumulatieve) dividend. Derhalve neemt het eigen vermogen met € 111,5 miljoen af en stijgt de rentedragende schuld met hetzelfde bedrag. Grond- en ontwikkelposities De afwaardering van grond- en ontwikkelposities heeft betrekking op tot en met 2004 geactiveerde rente en/of ontwikkelkosten inzake posities die in die periode niet in vervaardiging waren. Het ‘in vervaardiging’ criterium is gebaseerd op de mate van zekerheid omtrent toekomstige bebouwing.

Heijmans

112 Combining projects Op basis van IFRS dienen projecten gesplitst te worden naar de betreffende opdrachtgever ook als sprake is van een project dat als één werk is aangenomen. Dit kan aanleiding geven tot het op andere momenten verantwoorden van resultaat op basis van IFRS in vergelijking met NL GAAP. Voor 2004 leidt dit tot een neerwaartse correctie op het eigen vermogen van € 4,1 miljoen. Personeelsbeloningen De personeelsbeloningen betreft de correctie vanwege de waardering van de toegezegde pensioenaanspraakregelingen en toegezegde jubilea- en gratificatie-uitkeringen bij langjarig dienstverband. Bij de toegezegde pensioenaanspraakregelingen (‘defined benefit’) worden de pensioenpremies toegerekend aan dienstjaren van het totale verwachte dienstverband, rekening houdend met actuariële en andere prospectieve veronderstellingen, zoals toekomstige salarisstijgingen. Een belangrijk element hierbij is de marktgerichte benadering van de waardering van beleggingen en verplichtingen. Deze verplichtingen worden beschouwd als verplichtingen van de onderneming. Voorzieningen en claims De correctie uit hoofde van voorzieningen en claims vloeit voort uit een stringentere toepassing op basis van IFRS inzake waardering van claims en het treffen van voorzieningen. Diversen per saldo Het betreft hier een veelheid van kleinere aanpassingen. De belangrijkste hiervan is de neerwaartse aanpassing van het percentage waarmee de Algemene kosten aan projecten worden doorberekend. Op basis van IFRS gelden stringentere regels dan op basis van NL GAAP. Als gevolg hiervan kan in een aantal gevallen volstaan worden met een lagere verliesvoorziening op projecten, waardoor de winst op basis van IFRS overeenkomstig stijgt. Gewijzigd IFRS resultaat 2004 De wijzigingen in resultaat als gevolg van de toepassing van IFRS zijn hiervoor separaat toegelicht.

Reclassificaties als gevolg van de toepassing van IFRS Vaste activa Materiële vaste activa Het materieel vast actief neemt in de IFRS openingsbalans per 1 januari 2004 toe met € 32 miljoen door het op basis van IFRS herclassificeren van leasecontracten en door de uitbreiding van de consolidatiekring. Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen zijn onroerende zaken die worden aangehouden om huuropbrengsten, een waardestijging of beide te realiseren. Vastgoedbeleggingen worden op basis van IFRS door Heijmans separaat in de balans gepresenteerd. In de openingsbalans per 1 januari 2004 is een reclassificatie uitgevoerd van materieel vast actief en onderhanden werken enerzijds naar Vastgoedbeleggingen anderzijds van € 9 miljoen. Overige beleggingen Onder deze categorie vallen de vorderingen en langlopende leningen u/g. De post Overige beleggingen werd onder NL GAAP verantwoord onder de noemer Financiële Vaste Activa. Bij de overgang van NL GAAP naar IFRS neemt deze post af met € 27 miljoen als gevolg van het proportioneel consolideren van voorheen niet-geconsolideerde deelnemingen en deze post neemt toe als gevolg van de toename van de leningen u/g als gevolg van hetzelfde consolidatiekringeffect met € 35 miljoen. Uitgestelde belastingvorderingen Uitgestelde belastingvorderingen (onder NL GAAP: actieve belastinglatenties) werden voorheen geclassificeerd als belastingvorderingen. In de IFRS openingsbalans is een reclassificatie uitgevoerd van de post belastingvorderingen naar uitgestelde belastingverplichtingen ad € 7 miljoen.

Heijmans

113 Vlottende activa Voorraden en onderhanden werken Als gevolg van de uitbreiding van de consolidatiekring stijgt de post strategische grondposities/voorraden en onderhanden werken inclusief de creditpositie op onderhanden werken gezamenlijk met € 218 miljoen. Strategische grondposities en Voorraden Strategische grondposities, gronden in bewerking evenals woningbouwprojecten waarvoor geldt dat deze onvoldoende specifiek onderhandeld zijn in opdracht van derden worden op basis van IFRS als voorraad geclassificeerd, terwijl deze items onder NL GAAP als onderhanden werk werden gepresenteerd. In de IFRS openingsbalans per 1 januari 2004 is om deze reden een reclassificatie uitgevoerd van onderhanden werk naar voorraden van € 706 miljoen (inclusief het relatieve aandeel van bovengenoemd consolidatiekringeffect). Onderhanden werken Naast de hierboven genoemde reclassificatie geldt dat voor onderhanden werken die onder IAS 11 vallen debet- en creditposities separaat in de balans worden weergegeven. Dit leidt in de openingsbalans per 1 januari 2004 tot een reclassificatie van debet- naar creditposities onderhanden werken ad € 195 miljoen (inclusief het relatieve aandeel van bovengenoemd consolidatiekringeffect). Belastingvorderingen De belastingvorderingen nemen met name af als gevolg van de reclassificatie van uitgestelde belastingvorderingen naar vaste activa op basis van IFRS. Debiteuren en overige vorderingen De handels- en overige vorderingen nemen af als gevolg van consolidatiekringeffecten en diverse overige reclassificaties. Liquide middelen De liquide middelen nemen op basis van IFRS toe ten opzichte van NL GAAP met € 81 miljoen. Het betreft het effect van de uitbreiding van de consolidatiekring. Activa aangehouden voor verkoop Deze post wordt op basis van IFRS separaat gepresenteerd. Het betreft in de balans per 31 december 2004 de activa van Opstalan waarvan op dat moment bekend was dat dit bedrijfsonderdeel verkocht zou gaan worden. Verplichtingen Handels- en overige schulden De handels- en overige schulden nemen toe op basis van IFRS als gevolg van consolidatiekringeffecten en diverse overige reclassificaties. Kortlopend deel voorzieningen en personeelsbeloningen Onder deze regel in de balans is op basis van IFRS het kortlopende deel van deze items opgenomen. Onder NL GAAP werden deze items onder de voorzieningen (langlopend) verantwoord. Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen Deze post neemt toe met € 211 miljoen in de IFRS openingsbalans als gevolg van de uitbreiding van de consolidatiekring. Personeelsbeloningen Onder personeelsbeloningen is het langlopend deel van de IAS19 voorziening opgenomen.

Heijmans

114 Voorzieningen De post voorzieningen neemt als onderdeel van de langlopende verplichtingen in de openingsbalans per 1 januari 2004 af met € 98 miljoen met name als gevolg van: a. Het separaat presenteren van de voorziening voor latente belastingverplichtingen onder uitgestelde belastingverplichtingen ad € 53 miljoen; b. Het separaat presenteren van de voorziening voor pensioenen en backserviceverplichtingen onder personeelsbeloningen ad € 51 miljoen; Uitgestelde belastingverplichtingen Hieronder zijn de uitgestelde belastingverplichtingen opgenomen. Onder NL GAAP werd deze post gepresenteerd onder de voorziening voor latente belastingverplichtingen. Rentedragende leningen en overige kortlopende financieringsverplichtingen Deze post neemt toe met € 135 miljoen in de IFRS openingsbalans als gevolg van de uitbreiding van de consolidatiekring.

Heijmans

115

8.2 Aansluiting winst-en-verliesrekening over 2004 Heel 2004

NL GAAP

Effect van transitie naar IFRS

IFRS

Opbrengsten Kostprijs verkopen

2.589.521 –2.393.079

82.673 –49.275

2.672.194 –2.442.354

Bruto omzet resultaat

196.442

33.398

229.840

4.967 0 –119.037 –9.884

–2.047 –24.400 –7.903 9.103

2.920 –24.400 –126.940 –781

72.488

8.151

80.639

11.538 –22.169 12.880 0

–1.200 1.482 –12.880 455

10.338 –20.687 0 455

74.737

–3.992

70.745

Winstbelastingen

–29.792

–1.123

–30.915

Winst na belastingen

44.945

–5.115

39.830

44.945 0

–4.855 –260

40.090 –260

44.945

–5.115

39.830

1,70

0,09

1,79

1,70

0,09

1,79

Overige bedrijfsopbrengsten Verkoopkosten Beheerskosten Overige bedrijfskosten Operationeel resultaat Financieringsbaten Financieringslasten Resultaat niet geconsolideerde deelnemingen Resultaat geassocieerde deelnemingen Winst vóór belastingen

Winst na belastingen toe te rekenen aan: Aandeelhouders Aandeel derden Winst na belastingen Winst na belastingen per gewoon aandeel (in €) Winst na belastingen per gewoon aandeel na verwateringseffecten (in €)

Heijmans

116

8.3 Aansluiting balans Per 1 januari 2004 Effect van transitie NL GAAP naar IFRS Vaste activa Materiële vaste activa Immateriële activa Vastgoedbeleggingen Niet geconsolideerde deelnemingen Geassocieerde deelnemingen Overige beleggingen Uitgestelde belastingvorderingen

Vlottende activa Strategische grondposities Voorraden Onderhanden werken Winstbelastingvorderingen Handels- en overige vorderingen Liquide middelen Activa aangehouden voor verkoop

Totaal activa

Per 31 december 2004

IFRS

Effect van transitie NL GAAP naar IFRS

IFRS

178.187 156.310 0 27.015 0 50.644 0

31.687 0 8.877 –27.015 161 35.214 7.009

209.874 156.310 8.877 0 161 85.858 7.009

190.139 148.530 0 26.303 0 46.076 0

–8.173 3.364 8.637 –26.303 262 28.744 6.897

181.966 151.894 8.637 0 262 74.820 6.897

412.156

55.933

468.089

411.048

13.428

424.476

0 80.985 399.909 34.084 570.370 20.899 0

393.737 312.395 –292.170 –4.019 –12.732 81.256 0

393.737 393.380 107.739 30.065 557.638 102.155 0

0 124.225 313.525 44.381 564.456 126.887 0

330.060 236.181 –223.602 –5.352 7.689 38.503 29.567

330.060 360.406 89.923 39.029 572.145 165.390 29.567

1.106.247

478.467 1.584.714

1.173.474

413.046 1.586.520

1.518.403

534.400 2.052.803 1.584.522

426.474 2.010.996

Heijmans

117

Per 1 januari 2004 Effect van transitie NL GAAP naar IFRS

Per 31 december 2004

IFRS

Effect van transitie NL GAAP naar IFRS

IFRS

Groepsvermogen Geplaatst kapitaal Agio Reserves Ingehouden winsten

1.038 186.589 –759 259.381

–365 –111.114 0 –63.231

673 75.475 –759 196.150

1.038 186.589 –767 270.148

–365 –111.114 –39 –61.281

673 75.475 –806 208.867

Eigen vermogen

446.249

–174.710

271.539

457.008

–172.799

284.209

Aandeel derden

283

780

1.063

13

–13

0

446.532

–173.930

272.602

457.021

–172.812

284.209

0

111.478

111.478

0

111.478

111.478

206.599 0 120.856 0

210.714 29.914 –107.512 52.543

417.313 29.914 13.344 52.543

180.091 0 130.082 0

132.257 27.494 –116.760 64.535

312.348 27.494 13.322 64.535

327.455

297.137

624.592

310.173

219.004

529.177

157.936 584.003 0 2.477 0 0 0

134.528 53.192 195.489 –2.002 20.599 9.387 0

292.464 637.195 195.489 475 20.599 9.387 0

143.794 669.783 0 3.751 0 0 0

112.019 22.531 204.849 –214 15.975 13.453 11.669

255.813 692.314 204.849 3.537 15.975 13.453 11.669

744.416

411.193 1.155.609

817.328

380.282

1.197.610

Langlopende verplichtingen Financieringspreferente aandelen Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen Personeelsgerelateerde voorzieningen Overige voorzieningen Uitgestelde belastingverplichtingen

Kortlopende verplichtingen Rentedragende leningen en overige kortlopende financieringsverplichtingen Handels- en overige schulden Onderhanden werken Winstbelastingschuld Personeelsgerelateerde voorzieningen Overige voorzieningen Verplichtingen aangehouden voor verkoop

Totaal passiva

1.518.403

534.400 2.052.803 1.584.522

426.474 2.010.996

Heijmans

118

8.4 Aansluiting kasstroomoverzicht Heel 2004

NL GAAP

Effect van transitie naar IFRS

IFRS

44.945 0 38.852 9.226 125.494 0

–5.115 –2.492 –4.449 3.664 34.630 112

39.830 –2.492 34.403 12.890 160.124 112

218.517

26.350

244.867

–47.695 9.952

24.313 –1.294

–23.382 8.658

–37.743

23.019

–14.724

–34.136 –29.111 –11.539

6.763 –74.718 –24.129

–27.373 –103.829 –35.668

–74.786

–92.084

–166.870

Mutatie liquide middelen Mutatie liquide middelen bij activa en passiva aangehouden voor verkoop Saldo liquide middelen 1 januari

105.988

–42.715

63.273

0 20.899

–38 81.256

–38 102.155

Saldo liquide middelen ultimo

126.887

38.503

165.390

Operationele activiteiten Winst na belastingen Aanpassing boekwinst verkoop vast actief Afschrijvingen Mutaties voorzieningen Mutaties werkkapitaal Mutatie uitgestelde belastingvorderingen

Investeringen Netto investeringen in materiële vaste activa Overige mutaties

Financiering Betaald dividend Mutaties langlopende leningen Mutaties kortlopende leningen

Heijmans

9. VENNOOTSCHAPPELIJKE JAARREKENING

9.1 Algemeen

9.3 Stelselwijziging

De enkelvoudige jaarrekening maakt deel uit van de jaarrekening 2005 van Heijmans N.V. Ten aanzien van de enkelvoudige winst-en-verliesrekening van Heijmans N.V. is gebruik gemaakt van de vrijstelling ingevolge artikel 402 Boek 2 BW.

Als gevolg van het toepassen van de waarderingsgrondslagen die in de geconsolideerde jaarrekening worden gehanteerd in de enkelvoudige jaarrekening heeft Heijmans N.V. een stelselwijziging doorgevoerd. Deze stelselwijziging is het gevolg van het hanteren van de optie van artikel 2:362 lid 8 BW. Door gebruik te maken van deze optie kan aansluiting behouden blijven tussen het geconsolideerde en enkelvoudige eigen vermogen.

9.2 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Heijmans N.V. maakt voor de bepaling van de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling van haar enkelvoudige jaarrekening gebruik van de optie die wordt geboden in artikel 2:362 lid 8 BW. Dit houdt in dat de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling (waarderingsgrondslagen) van de enkelvoudige jaarrekening van Heijmans N.V. gelijk zijn aan die voor de geconsolideerde EU-IFRS jaarrekening zijn toegepast. Hierbij worden deelnemingen, waarop invloed van betekenis wordt uitgeoefend, op basis van de ‘equity’methode gewaardeerd. Het aandeel in het resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen omvat het aandeel van Heijmans N.V. in de resultaten van deze deelnemingen. Resultaten op transacties, waarbij overdracht van activa en passiva tussen Heijmans N.V. en haar deelnemingen en tussen deelnemingen onderling heeft plaatsgevonden, zijn niet verwerkt voor zover deze als niet gerealiseerd kunnen worden beschouwd.

De enkelvoudige jaarrekening was voorheen opgesteld volgens de in Titel 9 BW 2 genoemde grondslagen voor waardering van activa en passiva en resultaatbepaling. De stelselwijziging van de waarderingsgrondslagen, die retrospectief wordt verwerkt, heeft invloed gehad op het eigen vermogen en het resultaat. De impact op het eigen vermogen per 31 december 2004 bedraagt –€ 172,8 miljoen. De impact op het resultaat over 2004 bedraagt –€ 4,9 miljoen. Omwille van de vergelijkbaarheid zijn de verschillende cijfers aangepast op basis van de gewijzigde waarderingsgrondslagen.

119

Heijmans

120

9.4 Vennootschappelijke balans per 31 december 2005 (vóór voorstel winstbestemming)

Activa Vaste activa Immateriële activa Financiële vaste activa

31 december 2005

51.433 142.358

31 december 2004

57.133 69.588 193.791

Vlottende activa Vorderingen Liquide middelen

Passiva Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Overige reserves Resultaat lopend boekjaar

787.058 51.594

126.721

58.487 415.776 838.652

474.263

1.032.443

600.984

31 december 2005

31 december 2004

722 122.331 780 178.256 87.063

673 75.475 0 167.971 40.090 389.152

284.209

Langlopende verplichtingen

130.871

226.798

Kortlopende verplichtingen

512.420

89.977

1.032.443

600.984

2005

2004

9.5 Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening 2005

Resultaat deelnemingen Overige baten en lasten na belasting Resultaat na belastingen

93.886 –6.823

44.066 –3.976 87.063

40.090

Heijmans

121

9.6 Toelichting op de vennootschappelijke balans Immateriële activa 2005

2004

Stand per 1 januari Betaalde goodwill Verkoop deelneming

57.133 0 –5.700

56.751 382 0

Stand per 31 december

51.433

57.133

2005

2004

Financiële vaste activa

Deelnemingen in groepsmaatschappijen Stand per 1 januari Aandeel in netto resultaat deelnemingen Uitgekeerd dividend Overige mutaties

39.550 93.886 0 453

Stand per 31 december Duurzame vorderingen op deelnemingen in groepsmaatschappijen Stand per 1 januari Verstrekte leningen Aflossingen Stand per 31 december Totaal financiële vaste activa

56.481 44.066 –60.901 –96 133.889

30.038 970 –22.539

39.550

4.075 36.571 –10.608 8.469

30.038

142.358

69.588

De deelnemingen in groepsmaatschappijen hebben betrekking op de rechtstreekse of middelijke belangen in groepsmaatschappijen, waarvan de belangrijkste zijn opgenomen op bladzijde 106.

Heijmans

122 Vorderingen

31 december 2005

Groepsmaatschappijen Belastingen en sociale verzekering Overige vorderingen

31 december 2004

757.120 27.255 2.683

27.648 23.971 6.868 787.058

58.487

31 december 2005

31 december 2004

24.072.584

22.437.584

De vorderingen hebben een looptijd korter dan één jaar. Eigen vermogen Aantal aandelen (in stuks) Gewone aandelen Nominale waarde (x € 1.000) Gewone aandelen

722

673

Wijzigingen in het eigen vermogen

2005 Stand per 1 januari Effect eerste toepassing IAS 32/39 per 1 januari 2005 Opbrengst uitgifte gewone aandelen Winstbestemming 2004 Betaald dividend op gewone aandelen Totaalresultaat

Afdekkingsreserve

Ingehouden winsten

Winst boekjaar

Totaal eigen vermogen 2005

Totaal eigen vermogen 2004

–806

0

168.777

40.090

284.209

271.539

0

0

–533

0

0

–533

0

46.856 0

0 0

0 0

0 0

0 40.090

0 –40.090

46.905 0

0 0

0 0

0 0

0 780

0 354

0 522

–29.368 –780

0 87.063

–29.368 87.939

–27.373 40.043

722

122.331

780

–452

–11

178.719

87.063

389.152

284.209

HerwaarReserve derings- omrekeningsreserve verschillen

Gestort en opgevraagd kapitaal

Agioreserve

673

75.475

0

0

0

49 0

Stand per 31 december

Heijmans

123 Onder goedkeuring van de raad van commissarissen wordt voorgesteld van de over het boekjaar 2005 gerealiseerde winst ad € 87,1 miljoen circa € 52,2 miljoen toe voegen aan de reserves overeenkomstig artikel 39 lid 6 van de statuten. Het resterende bedrag van circa € 34,9 miljoen staat conform artikel 39 lid 6 ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Het voorstel luidt over 2005 een contant dividend uit te keren van € 1,45 per (certificaat van) aandeel Heijmans (2004: € 1,22). Voorstel winstbestemming in € miljoenen

2005

2004

Dividend op (certificaten van) gewone aandelen Toevoeging aan reserves

34,9 52,2

27,4 12,7

Winst na belastingen

87,1

40,1

31 december 2005

31 december 2004

Verplichtingen Langlopende verplichtingen Financieringspreferente aandelen Langlopende leningen kredietinstellingen Uitgestelde belastingverplichtingen

66.100 64.305 466

111.478 113.670 1.650 130.871

Kortlopende verplichtingen Kort deel langlopende schulden Kredietinstellingen Groepsmaatschappijen Te betalen dividend preferente aandelen Handelsschulden Overige schulden

50.490 94.741 357.119 4.503 1.106 4.461

226.798

49.740 22.691 4.142 6.763 513 6.128 512.420

89.977

Heijmans

124

9.7 Niet in de balans opgenomen verplichtingen Voorwaardelijke verplichtingen 31 december 2005 Concerngaranties aan opdrachtgevers Concerngaranties aan kredietinstellingen

183.919 71.443

31 december 2004 170.856 77.781

255.362

248.637

Ultimo 2005 zijn garanties afgegeven ten behoeve van geconsolideerde deelnemingen voor circa € 255,4 miljoen (ultimo 2004: circa € 248,6 miljoen). Ten behoeve van niet-geconsolideerde deelnemingen zijn geen garanties afgegeven. Hoofdelijke aansprakelijkheid en garanties Behoudens BouwToe B.V., Heijmans Deutschland B.V. en Oosterveem Beheer B.V. zijn ten behoeve van de Nederlandse groepsmaatschappijen, als genoemd onder hoofdstuk 7 Groepsmaatschappijen, aansprakelijkheidsverklaringen als bedoeld in artikel 403 lid 1 sub f boek 2 BW bij het Handelsregister van de betreffende Kamers van Koophandel gedeponeerd. Fiscale eenheid Heijmans N.V. is hoofd van de Nederlandse fiscale eenheden voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting en is derhalve hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van deze fiscale eenheden.

Heijmans

125

9.8 Aansluiting balans over 2004 Per 31 december 2004

NL GAAP

Effect van transitie naar IFRS

IFRS

53.501

3.632

57.133

Activa Immateriële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen Duurzame vorderingen op deelnemingen in groepsmaatschappijen

103.655

–64.105

39.550

30.038

0

30.038

Financiële vaste activa

133.693

–64.105

69.588

58.487

0

58.487

Liquide middelen

415.776

0

415.776

Totaal Activa

661.457

–60.473

600.984

Vorderingen

Passiva Geplaatst kapitaal Agioreserve Overige reserves Resultaat lopend boekjaar

1.038 186.589 224.436 44.945

Eigen vermogen Financieringspreferente aandelen Langlopende leningen kredietinstellingen Uitgestelde belastingverplichtingen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal Passiva

–365 –111.114 –56.465 –4.855 457.008

0 113.670 0

673 75.475 167.971 40.090 –172.799

111.478 0 1.650

284.209 111.478 113.670 1.650

113.670

113.128

226.798

90.779

–802

89.977

661.457

–60.473

600.984

Heijmans

126

OVERIGE GEGEVENS

Statutaire bepalingen inzake winstbestemming Volgens artikel 39 der statuten, wordt de winst als volgt verdeeld: 1. Van de winst reserveert de raad van bestuur onder goedkeuring van de raad van commissarissen zoveel als hij nodig vindt. 2. Voor zover de winst niet wordt gereserveerd, staat zij ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders hetzij geheel of gedeeltelijk ter reservering hetzij geheel of gedeeltelijk ter uitkering aan houders van gewone aandelen in verhouding tot hun bezit aan gewone aandelen.

Heijmans

127

Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben de in dit verslag op pagina 58 tot en met pagina 125 opgenomen jaarrekening 2005 van Heijmans N.V. te ’s-Hertogenbosch gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.

2005 en van het resultaat en de kasstromen over 2005 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW voorzover van toepassing.

Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Oordeel met betrekking tot de enkelvoudige jaarrekening Wij zijn van oordeel dat de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2005 en van het resultaat over 2005 in overeenstemming met in Nederland aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de enkelvoudige jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW.

Oordeel met betrekking tot de geconsolideerde jaarrekening Wij zijn van oordeel dat de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december

D. Luthra RA

Tevens zijn wij nagegaan dat het jaarverslag voorzover wij dat kunnen beoordelen verenigbaar is met de geconsolideerde jaarrekening.

Tevens zijn wij nagegaan dat het jaarverslag voorzover wij dat kunnen beoordelen verenigbaar is met de enkelvoudige jaarrekening.

’s-Hertogenbosch, 1 maart 2006 KPMG ACCOUNTANTS N.V. S.L.J. Graafsma RA

Heijmans

128

OVERIGE INFORMATIE

Divisiedirecties Heijmans Vastgoed C.A.M. van Wichen (1946), voorzitter Ing. A.G.J. Hillen (1961) Drs. W. de Jager (1957) Mr. J.H.A. Vaags (1961) Heijmans Bouw A.M.A. Lubbers (1947), voorzitter Ir. D.G. van der Vaart (1961) Ir. R.A.M.M. Gradus (1963) Heijmans Infra Ing. L.F.M. Kwaks (1952), voorzitter Ir. M.J.J. Heijmans (1955) Ing. P.A. Kelder (1954) Heijmans International Ir. A.J.H.M. Stuifzand (1958)

Heijmans International Heijmans België Dr.Sc. J. Godemont (1951), voorzitter Ing. J.G.C. Brouwers (1947) Leadbitter R.J. Rendell BSc (Hons) C.Eng. M.I.C.E. (1952), voorzitter P. Abson BSc (Hons) M.R.I.C.S. (1966) S.M. Burgess (1952) Heijmans Bau J. Kars (1954) Franki Grundbau Dipl.-Ing. O. Neubauer (1956) Dipl.-Betriebswirt H. Steltner (1958) Heitkamp W. Bremerich (1956) Dipl.-Ing. M. Wacker (1955)

Stafdiensten Communicatie F.E.A. Janssen (1964)

Personeel en Opleidingen G.F.M.B. Raessens MBA (1958)

Facilitair Bedrijf Ing. E. van Hutten MBI (1951)

Secretaris raad van bestuur Drs. H.S.M. van Oostrom (1950)

Control & Accounting Drs. J.G. Telling MBA (1960)

Corporate Finance Drs. D.W.P. van Ommen RA RT (1968)

Investor Relations Mr. A.H.M. van Lith (1959)

Strategie en Planning Ir.drs. H.G. van der Zouwen MFE (1960)

Informatietechnologie Drs. J.A.C. van Geel RE (1969)

Juridische Zaken Mr. Z.G.J. Wijnands (1968)

Centrale Ondernemingsraad S. von Stetten, voorzitter H. Evers F. van Gennip J. de Graaf R. Hermus A. Janssen S. Kitselaar T. Koks

S. de Koning A. Posthuma D. van Schijndel A. Turenhout Y. Valk T. Vos S. de Vos-Konings

Heijmans

129

Corporate governance In het jaarverslag over 2004 deed Heijmans aan de hand van de principes en best practice bepalingen uit de Code Corporate Governance uitgebreid verslag van haar Governance structuur. Het overzicht van de visie van Heijmans op de afzonderlijke bepalingen is opgenomen op pagina 104 en verder van dat jaarverslag alsmede op de website van Heijmans. In deze paragraaf wordt aangegeven op welke plaatsen ten opzichte van vorig jaar iets is veranderd in de visie van Heijmans. Deze wijzigingen zijn ook doorgevoerd in de principegewijze behandeling op de website. Ten aanzien van de principes en best practice bepalingen II.1.1, II.2.7, II.2.11, III.3.5, IV.3.1 en IV.3.8 gelden onveranderd de toelichtingen zoals deze in het jaarverslag 2004 zijn opgenomen en zoals deze kunnen worden aangetroffen op de website van Heijmans.

II.1.4

In het jaarverslag verklaart het bestuur dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen adequaat en effectief zijn en geeft hij een duidelijke onderbouwing daarvan.

Heijmans heeft een differentiatie naar soort risico aangebracht en beschreven in het jaarverslag onder de paragraaf risico’s en risicobeheersing (pagina 49). Hiermee voldoet Heijmans aan de best practice bepaling zoals nader ingevuld door de Monitoring Commissie Corporate Governance.

IV.1.2 Het stemrecht op financieringspreferente aandelen wordt gebaseerd op de reële waarde van de kapitaalinbreng. Dit geldt in elk geval bij de uitgifte van financieringspreferente aandelen.

In juli 2005 zijn de financieringspreferente aandelen A ingetrokken. Daarmee voldoet Heijmans aan de best practice bepaling. De serie B kent een kapitaalgerelateerd stemrecht.

IV.2

De agenda voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders 2006 bevat een voorstel tot statutenwijziging waarmee de certificering van Heijmans in overeenstemming wordt gebracht met dit principe. De statuten en voorwaarden van de Stichting Administratiekantoor zullen hiermee in overeenstemming worden gebracht. Daarmee voldoet Heijmans aan dit principe.

Principe: certificering van aandelen is een middel om te voorkomen dat door absenteïsme ter Algemene Vergadering van Aandeelhouders een (toevallige) minderheid van aandeelhouders de besluitvorming naar haar hand zet. Certificering van aandelen wordt niet gebruikt als beschermingsmaatregel. Het bestuur van het administratiekantoor verleent aan de certificaathouders die daarom vragen onder alle omstandigheden en onbeperkt stemvolmachten. De aldus gevolmachtigde certificaathouders kunnen het stemrecht naar eigen inzicht uitoefenen. Het bestuur van het administratiekantoor geniet het vertrouwen van de certificaathouders. Certificaathouders hebben de mogelijkheid om kandidaten voor het bestuur van het administratiekantoor aan te bevelen. De vennootschap verstrekt aan het administratiekantoor geen informatie die niet openbaar is gemaakt.

Heijmans

130

IV.2.1 Het bestuur van het administratiekantoor geniet het vertrouwen van de certificaathouders en opereert onafhankelijk van de vennootschap die de certificaten heeft uitgegeven. Deze punten worden expliciet besproken tijdens een vergadering van certificaathouders na inwerkingtreding van deze code. De administratievoorwaarden bepalen in welke gevallen en onder welke voorwaarden certificaathouders het administratiekantoor kunnen verzoeken een vergadering van certificaathouders bijeen te roepen.

Na de doorvoering van de hiervoor bedoelde voorwaarden- en statutenwijzigingen zal een vergadering van certificaathouders bijeen worden geroepen. Daarmee voldoet Heijmans aan deze best practice bepaling.

IV.2.2 De bestuurders van het administratiekantoor worden benoemd door het bestuur van het administratiekantoor. De vergadering van certificaathouders kan aan het bestuur van het administratiekantoor personen voor benoeming tot bestuur aanbevelen. In het bestuur van het administratiekantoor nemen geen (voormalig) bestuurders, (voormalig) commissarissen, werknemers of vaste adviseurs van de vennootschap zitting.

Na de doorvoering van de hiervoor bedoelde voorwaarden- en statutenwijzigingen voldoet Heijmans aan deze best practice bepaling.

IV.2.5 Bij de uitoefening van zijn stemrechten richt het administratiekantoor zich primair naar het belang van de certificaathouders en houdt het rekening met het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming.

Na de doorvoering van de hiervoor bedoelde voorwaarden- en statutenwijzigingen voldoet Heijmans aan deze best practice bepaling.

IV.2.8 Het administratiekantoor verleent aan certificaathouders die daarom vragen zonder enige beperkingen en onder alle omstandigheden stemvolmachten. Iedere certificaathouder kan het administratiekantoor ook een bindende steminstructie geven voor de aandelen die het administratiekantoor voor hem houdt.

Na de doorvoering van de hiervoor bedoelde voorwaarden- en statutenwijzigingen voldoet Heijmans aan deze best practice bepaling.

Heijmans

131

Stichting Administratiekantoor Heijmans Rapport Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 18 lid 2 van de Voorwaarden van Administratie voor de gewone aandelen op naam Heijmans N.V. d.d. 28 januari 2005, brengen wij onderstaand verslag uit aan certificaathouders. Op 28 januari 2005 zijn een statutenwijziging en een wijziging van de administratievoorwaarden van de Stichting Administratiekantoor Heijmans verleden, een en ander naar aanleiding van de code corporate governance/de nieuwe structuurwet. Deze wijzigingen houden onder meer in dat de stichting een certificaathouder desverzocht per algemene vergadering van de vennootschap een stemvolmacht zal verlenen. De volmacht kan overeenkomstig het bepaalde in artikel 2:118a BW slechts worden beperkt in de gevallen als opgenomen in artikel 2 lid 4 (zoals ingeval een ‘vijandig’ bod is uitgebracht). Tevens mag een certificaathouder een aan hem verleende volmacht ook aan een ander verlenen. Verder is in de statuten niet langer onderscheid gemaakt tussen bestuurders A en bestuurders B: er is sprake van een geheel onafhankelijk bestuur. Ook is onder meer opgenomen dat de benoeming van bestuurders geschiedt voor een periode van ten hoogste vier jaren en dat herbenoeming slechts tweemaal kan plaatsvinden en dat het bestuur op een door het bestuur te bepalen wijze certificaathouders kan uitnodigen om een aanbeveling met betrekking tot de benoeming van een of meer bestuurders te doen. Gedurende het verslagjaar heeft het bestuur van de stichting twee maal met vertegenwoordigers van de vennootschap vergaderd. Het bestuur van de stichting vergadert vooraf buiten aanwezigheid van vertegenwoordigers van de vennootschap. Op 21 april 2005 heeft het bestuur van de stichting een toelichting gekregen van het bestuur van de vennootschap op het jaarverslag 2004 en zijn de agendapunten van de op 27 april 2005 gehouden Algemene Vergadering van Aandeelhouders besproken. Verder is op deze vergadering onder meer gesproken over de corporate governance bij Heijmans N.V. en over de wenselijkheid van het houden van een certificaathoudersvergadering. Het bestuur stelt zich op het standpunt dat als er voldoende draagvlak is onder de

certificaathouders, die om een dergelijke vergadering verzoeken, het bestuur hier gevolg aan zal geven. Op voornoemde aandeelhoudersvergadering was het bestuur aanwezig en heeft op alle agendapunten die ter stemming zijn gebracht vóór gestemd. Desgevraagd heeft de voorzitter van het bestuur gereageerd op opmerkingen van een certificaathouder. Aan certificaathouders die in persoon de aandeelhoudersvergadering hebben bijgewoond is door de stichting volmacht verleend om zelfstandig stem uit te brengen. Hiervan hebben certificaathouders gebruik gemaakt, vertegenwoordigende 3.087.290 certificaten. Dit is ongeveer 13% van het totaal geplaatst kapitaal aan gewone aandelen. Het door het administratiekantoor vertegenwoordigde percentage van de uitgebrachte stemmen op de gewone aandelen bedroeg 87%. Op 8 september 2005 is het bestuur bijeen geweest ter bespreking van de halfjaarcijfers 2005. Daarbij is ook gesproken over het ontwerpvoorstel en de bijbehorende toelichting van de Europese overnamerichtlijn (de 13e EG-richtlijn), waarbij onder meer de certificering als beschermingsmiddel ter sprake is gekomen. Een uiteindelijk standpunt van Heijmans in dezen zal enerzijds gerelateerd zijn aan wet- en regelgeving en anderzijds aan de opkomst in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Van belang daarbij is ook dat het bestuur van de onderneming werkt aan het in materiële zin verhogen van de participatie van de aandeelhoudersvergaderingen van Heijmans N.V. Het opkomstpercentage van de certificaathouders moet omhoog. In dit kader gaan de gedachten onder meer uit naar het faciliteren van het stemmen op afstand: proxy voting via volmachten (formulieren op te vragen via de N.V. Algemeen Nederlands Trustkantoor ANT danwel te downloaden van de website van Heijmans N.V.) invoeren per onmiddellijk om participatie te vergroten bij de jaarvergadering in april 2006. Deelnemers aan het Communicatiekanaal aandeelhouders krijgen een stemformulier via het Communicatiekanaal aandeelhouders toegestuurd op het door hen aangegeven verzendadres. Daarnaast heeft de stichting de werkzaamheden verricht die verband hielden met de administratie van gewone aandelen op naam waartegenover certificaten aan toonder zijn uitgegeven.

Heijmans

132

Per 31 december 2005 is voor een nominaal bedrag van € 722.164,92 gewone aandelen in administratie genomen, waartegenover 24.072.164 certificaten aan toonder à € 0,03 nominaal zijn uitgegeven. Dit is een toename van 1.635.000 certificaten t.o.v. het vorige verslagjaar. Deze toename heeft te maken met de financiering door de vennootschap van de intrekking van de cumulatief preferente aandelen A.

In 2006 treedt de heer drs. A.G. Jacobs af wegens het bereiken van de statutaire leeftijdsgrens en is niet herbenoembaar. Het bestuur heeft vele jaren geprofiteerd van zijn rijke ervaring in Corporate Nederland en dankt hem voor zijn waardevolle inbreng gedurende deze periode. De heer drs. P.J.J.M. Swinkels treedt in 2006 overeenkomstig het opgestelde rooster af als bestuurslid en is herbenoembaar.

Het bestuur van de stichting bestaat uit de heren:

De werkzaamheden verbonden aan de administratie van de aandelen worden verricht door de administrateur van de stichting: Administratiekantoor van het Algemeen Administratie- en Trustkantoor B.V. te Amsterdam.

• Mr. C.J. de Swart (voorzitter) • Dr. W.M. van den Goorbergh • Drs. A.G. Jacobs • Drs. P.J.J.M. Swinkels • Mr. R.P. Voogd

’s-Hertogenbosch, 24 februari 2006

De bestuursbeloning bedraagt € 6.000 per bestuurslid.

Het Bestuur

De heer mr. C.J. de Swart is op de vergadering van 21 april 2005 voor een periode van vier jaar herbenoemd als bestuurslid. Evenzo zijn in 2005 de heren dr. W.M. van den Goorbergh en mr. R.P. Voogd voor een periode van vier jaar tot bestuurder van de Stichting Administratiekantoor Heijmans benoemd.

De contactgegevens van de stichting zijn: Heijmans N.V. t.a.v. de heer drs. H.S.M. van Oostrom Graafsebaan 65 5248 JT Rosmalen

Heijmans

133

Onafhankelijkheidsverklaringen Stichting Administratiekantoor Heijmans De raad van bestuur van Heijmans N.V. en het bestuur van de Stichting Administratiekantoor Heijmans verklaren hiermede, dat naar hun gezamenlijk oordeel voldaan is aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de Stichting Administratiekantoor Heijmans gestelde eisen als bedoeld in het Algemeen Reglement Euronext Amsterdam Stock Market. ’s-Hertogenbosch, 24 februari 2006 Heijmans N.V.

Stichting Administratiekantoor Heijmans

De raad van bestuur

Bestuur

Stichting Preferente Aandelen Heijmans De raad van bestuur van Heijmans N.V. en het bestuur van de Stichting Preferente Aandelen Heijmans verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijk oordeel voldaan is aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de Stichting Preferente Aandelen Heijmans gestelde eisen als bedoeld in het Algemeen Reglement Euronext Amsterdam Stock Market. In 2005 zijn de statuten van de stichting gewijzigd. Naast een naamswijziging betreft de belangrijkste wijziging dat er geen vertegenwoordigers van de vennootschap meer deel uitmaken van het bestuur. In verband met de statutenwijziging, welke op 28 januari 2005 is verleden, zijn de heren drs. D.A.M. van der Kroft en prof. dr. N.H. Douben afgetreden en is de heer drs. H.H. Meijer RA toegetreden als bestuurslid van de stichting. ’s-Hertogenbosch, 22 februari 2006 Heijmans N.V.

Stichting Preferente Aandelen Heijmans

De raad van bestuur

Bestuur

Met de Stichting Preferente Aandelen Heijmans is een overeenkomst gesloten strekkend tot plaatsing van preferente aandelen. Aan de stichting is een call-optie verleend op de preferente aandelen. Door uitoefening van de optie kan de Stichting een belang verkrijgen van 50% van het nominale bedrag van het alsdan geplaatste kapitaal aan gewone en financieringspreferente aandelen. Voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2006 is een uitbreiding van deze optie tot nagenoeg 100% van het nominale bedrag van het alsdan geplaatste kapitaal aan gewone en financieringspreferente aandelen. Bij die gelegenheid zal de optie worden omgezet van een call-optie naar een gecombineerde call/put-optie. Vanwege de eveneens geagendeerde afschaffing van de certificering als beschermingsinstrument past deze voorgestelde wijziging binnen het Algemeen Reglement Euronext Amsterdam Stockmarket. Het bestuur van de Stichting Preferente Aandelen Heijmans bestaat uit de volgende heren: Prof. mr. drs. H.P.J. Ophof (voorzitter) Prof. mr. M.W. den Boogert Drs. H.H. Meijer RA Mr. E.J. Rongen

Heijmans

134

Begrippenlijst EVA

Economic Value Added Economisch toegevoegde waarde: de waarde die door de onderneming in een bepaalde periode is gecreëerd, waarbij rekening gehouden wordt met de mate waarin het gerealiseerde rendement ligt boven het geëiste rendement

EIB

Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid

Geïnvesteerd vermogen

Vaste activa + werkkapitaal

Netto schuld

Rentedragende schulden na aftrek van de liquide middelen

NEN-EN-ISO 9001/2

Nederlandse normen voor kwaliteitsborging

NEN-ISO 14001

Nederlandse norm voor milieuzorg

NMa

Nederlandse Mededingingsautoriteit De NMa handhaaft het verbod op kartelvorming of misbruik van economische machtspositie en toetst fusies en overnames

PFI

Private financieringsinitiatieven

PPS

Publiek private samenwerking

Rendement op geïnvesteerd vermogen

Operationeel resultaat (exclusief boete bouwzaak en dergelijke) in procenten van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen

VCA

Veiligheidschecklist Aannemers

WACC/ Gemiddelde vermogenskostenvoet

Weighted Average Cost of Capital Het gewogen gemiddelde van het geëiste rendement op het eigen vermogen (risicovrije rentevoet + marktopslag x Beta Heijmans volgens Datastream) en vreemd vermogen (risicovrije rentevoet + risico opslag vreemd vermogen – marginaal belastingtarief)

Werkkapitaal

Vlottende activa exclusief liquide middelen – niet-rentedragende vlottende passiva

WMZ

Wet Melding Zeggenschap 1996

Publicatiedatum: 15 maart 2006. This annual report is also published in the English language. In case of textual contradictions between the Dutch and the English version, the first shall prevail.