De Hortus botanicus Leiden Een (spring)levend museum Verscholen in het stadshart van Leiden ligt een groene schatkamer die dateert uit het jaar 1590. De Hortus botanicus Leiden laat de bezoeker - wetenschapper en toerist, jong en oud, komend van ver of uit de regio twaalf maanden per jaar de ongekende pracht en diversiteit van planten, bomen en bloemen ervaren. Botanisch onderwijs, onderzoek en publieksfuncties zijn verenigd in de Hortus botanicus Leiden. Een academisch-botanische traditie van ruim vierhonderd jaar wordt steeds met oog voor vernieuwing voortgezet.
Hortus botanicus Leiden Rapenburg 73 Postbus 9516 2300 RA Leiden 071 - 527 51 44
[email protected] www.hortusleiden.nl
Jaaroverzicht 2010
Colofon Tekst: Hanneke Jelles Eindredactie: dr. Paul Keßler Foto’s: Hortus botanicus Leiden
Vruchtbaar jaar voor de Hortus ‘Samen met medewerkers en Vrienden gaan we er alles aan doen om 2010 opnieuw tot een Hortustopjaar te laten uitgroeien’, stond in het vorige jaarverslag. Dat is op vele punten gelukt, vertellen Erik Smets, wetenschappelijk directeur NCB Naturalis en Hortus botanicus Leiden, en Paul Keßler, prefect van de Hortus. Ze zijn trots op 107.500 bezoekers, het hoogste aantal ooit.
Ontwerp: Uitgeverij Compres, Leiden Papier: Gedrukt op ON Business 160 grams FSC papier April 2010
Paul Keßler: ‘De bezoekers maakten enthousiast gebruik van de themawandelingen, waaronder een nieuwe uitgave over Clusius en een Carnitour voor kinderen. De themawandeling ‘Kroonjuwelen’ kwam uit in het Duits en Frans. De nieuwe, frisgroene huisstijl werd goed ontvangen.’ De activiteiten sloten aan op het Biodiversiteitsjaar 2010. Met hulp van vrijwilligers, sponsoren en wetenschappers werden drie grote tentoonstellingen tot stand gebracht: de tweede Amaryllis-expositie, de internationale orchideeëntentoonstelling ‘Orchiade 2010’ en het wereldcongres van de International Carnivorous Plant Society (ICPS) met een grootse tentoonstelling over vleesetende planten. Naast de Universiteit Leiden droeg de Stichting Vrienden van de Leidse Hortus en Fonds 1818 bij aan de tentoonstellingen; de Rotterdamse Diergaarde Blijdorp leverde stellages voor de orchideeëntentoonstelling. Ook op het gebied van wetenschap en onderwijs is veel gebeurd. Paul Keßler: ‘Promovendus Marc Appelhans onderzocht de Spathelioideae van de Rutaceae (wijnruit- of citrusfamilie) en Svenja Meinke de Annonaceae (zuurzakfamilie).
Jeffrey Ernst studeerde af op medicinale kruiden, als voorbereiding op de plannen voor een Chinese kruidentuin. Voor de jeugd van 8-12 jaar ging een nieuwe serie colleges van start in de Museum Jeugd Universiteit, en in samenwerking met EDIT werd een serie lesbrieven ontwikkeld over wilde planten.’ Zoals in het vorige jaarverslag te lezen was, ging de Hortus niet mee in het nieuwe NCB Naturalis. Wel blijft Erik Smets wetenschappelijk directeur van beide instellingen, zodat de wetenschappelijke functie van de tuin en de goede samenwerking met NCB Naturalis gegarandeerd zijn. ‘Botanische tuinen spelen een grote rol in het behouden en opnieuw verspreiden van bedreigde soorten,’ vindt Erik Smets. ‘We zijn een wetenschappelijke instelling met een opdracht in het onderzoek en collectiebeheer.’ De Hortus doet mee aan het Ark of Life-project. In het kader daarvan zijn vier soorten ernstig bedreigde bekerplanten in de collectie opgenomen. Die worden vermeerderd, om ze uiteindelijk weer in de natuur terug te plaatsen en te delen met andere botanische tuinen. Art Vogel bezocht Thailand, waar hij samenwerking en de mogelijkheid voor uitwisseling van planten verkende. Het door NCB Naturalis gefinancierde project ‘Barcode of Life’ ging van start in de Hortus, waarbij van de collectie orchideeën, Cycadales en tropische varens de ‘genetische barcode voor soortidentificatie’ wordt vastgelegd. Dat onderzoek loopt in 2011 nog door. Hortulanus Art Vogel ging met pensioen. Tijdig werd goede opvolging gevonden in de persoon van Rogier van Vugt, die aantrad als kaschef. Voor 2011 en daarna staan er belangrijke zaken op de agenda. Erik Smets: ‘De Leidse Sterrewacht is bijzonder mooi gerenoveerd, het heeft zeker meerwaarde dat de Sterrewacht nu op ‘ons’ Hortusterrein staat. Ten eerste omdat elke extra meter is meegenomen, ook al brengt het onderhoud meer werk met zich mee. Ten tweede omdat de Sterrewachttuin een bezoek aan de Hortus extra aantrekkelijk maakt. En tenslotte omdat het garandeert dat een groen stukje Leiden bewaard zal blijven. Het was al groen rond de Sterrenwacht, nu wordt het ook móói groen’. Het gebouw zal najaar 2011 officieel geopend worden. Vanaf juni wordt de tuin aangelegd door de firma Copijn onder leiding van tuinarchitect Marc der Zwet. Het College van Bestuur van de Universiteit Leiden heeft budget gereserveerd voor een duurzame renovatie van de kassen, waarvoor extra subsidies en sponsoring gezocht worden. Duurzaamheid speelt een grote rol voor alle facetten van de bedrijfsvoering – van biologisch afbreekbare draagtasjes tot het ontwerp voor de vernieuwde kassen. Deze trend zal in 2011 voortgezet worden. Al met al kijken Paul Keßler en Erik Smets terug op een vruchtbaar jaar. ‘Ik heb in de jaren dat ik in Leiden werk, vanaf 2005, de Hortus grote stappen zien maken’, vindt Erik Smets. ‘Van de aanleg van de Systeemtuin en de Clusiustuin tot de renovatie van de Sterrewacht en straks de duurzame renovatie van de kassen. De Hortus heeft wetenschappelijk, educatief en historisch steeds meer te bieden.’
Hortusteam Erik Smets – Wetenschappelijk directeur Paul Keßler – Prefect Art Vogel – Hortulanus Collectie Gerda van Uffelen Tuin Theo Houthoff Joep Bovenlander Joop van Noort Richard Schoenmaker Fred Wallaart Kas Art Vogel Rogier van Vugt (vanaf 15 augustus) Shirley Duivenvoorde Hanneke Jellema Jaco Kruizinga André Mulder Theo Teske Marketing / Sales Patricia Vandecasteele Chris de Geus Asmara Kortenbroek Hans Ladan Ilse van der Reijden Frédy Volbeda Public Relations / Communicatie Saskia Jacobs-Beukers
Baten
2010
Lasten
2010
(x 1.000 euro)
Universitaire bijdrage
444
Eigen Personeel
676
Bijdrage faculteitsbestuur 147
Inhuur personeel
98
Overige baten
Overige personele lasten
59
669
Huisvesting/tuinaanleg
37
Overige lasten
389
Totale baten
1260
Totale lasten
1259
Exploitatiesaldo
1
Stagiaires en promovendi Maatschappelijke stage
Jeffrey Ernst
• Drie scholieren van het Teylingen College sector Duinzigt te Oegstgeest; • Vier scholieren van het Stedelijk Gymnasium Leiden, Project Science 4u Samen met NCB Naturalis (Marco Roos)
Universiteit Leiden ‘Traditional Chinese Medicinal Plants to be grown in the Hortus botanicus Leiden’
Stage Thomas van Haaster INholland ‘De Hortus botanicus Leiden’
‘Bringing together molecular and morphological studies: The Spathelioideae (Rutaceae), a case study’
Cessa Rauch en Niels Beveridge
Svenja Meinke
Universiteit Leiden, ‘A New Way to Identify Species of Nepenthes’, Samen met NCB Naturalis (Peter van Welzen)
‘Evolutionar y studies on the liana habit of African and Asian Annonaceae of the long branch clade’
Steffie Passchier Hogeschool Leiden ‘Positionering van een (spring)levend museum’
PhD studenten Marc Appelhans
Geteld... 107553 bezoekers 174 rondleidingen 950 twittervolgers 1050 digitale nieuwsbrieflezers 1628 vrienden van de Leidse Hortus 115 bomenadoptanten 1200 afrikaantjes geplant 160 meter etiketten geprint 40 m 3 compost verwerkt 240 uur gras gemaaid 45 huwelijksontvangsten
Nieuw in de Leidse collectie Bulbophyllum dijkstalianum J.J.Verm., de Vogel & A.Vogel Bulbophyllum magnussonianum J.J.Verm., de Vogel & A.Vogel
De rondleiding was interessant en gezellig!
