1
2
jaargang 22 nummer 4
15-12-2015
Het bestuur van de Filatelistenvereniging Wijk bij Duurstede nodigt U uit voor de maandelijkse clubavond op:
dinsdag 15 december 2015 De avond vindt plaats op onze locatie in het E&E Gasthuis Gansfortstraat 4, Wijk bij Duurstede Tijdens de avond is er gelegenheid tot het onderling ruilen / verkopen van postzegels.
agenda Kavels bekijken van 19.30-20-00 uur. Ook de clubwinkel is open. 1. 2. 3. 4.
Klokslag 20.00 uur opening en welkom Mededelingen van het bestuur Rondvraag Pauze en verkoop loten voor de verloting en bingo 5. We spelen 3 ronden Bingo 6. Verkoop kaarten voor de extra ronde Bingo 7. Kleine veiling 8. Verloting en presentielijst 9. Sluiting van de clubavond 10. Afhalen en afrekenen van de aangekochte kavels
TOT ZIENS De zaal is telefonisch te bereiken onder nummer (0343) 45 94 80 ( b.g.g. 06-22 65 07 60 ).
3
Voorwoord Beste postzegelvrienden, Het was een echte november-avond zoals bij het jaargetijde past: lichte storm en veel regen. Een avond om aan je verzameling te besteden, met een glaasje wijn. Toch waren weer 35 leden door weer en wind naar het E&E gasthuis getogen om daar gezellig de clubavond van onze vereniging bij te wonen. Vijf afmeldingen hadden we gekregen, van onze mede-leden Van Dommelen, Ten Have, Van der Grind en Henneveld en De Vries (in willekeurige volgorde). Gelukkig ontbrak de hectiek die de vorige vergadering zo kenmerkte. Nu de stofwolken waren neergedaald bleek dat het meeste op een misverstand berustte. En de door Piet van der Sleen opgezette postdienst Wijk bij Duurstede lijkt vanaf het begin succesvol, evenals de bezorging door Hans van Tessel in Houten. Hulde en dank aan allen die zich inzetten om de kosten voor de vereniging laag te houden, zonder dat daarbij het service niveau achteruitgaat. Tijdens de mededelingen vertelt Piet dat hij alle door hem ontvangen belangstellingsgebieden in kaart heeft gebracht en in een Excel sheet heeft verwerkt. (En dan zeggen ze nog dat ouderen geen kaas hebben gegeten van het werken met de computer!). Heb je nog geen opgave gedaan, doe het dan alsnog bij Piet in de volgende vergadering of naar het email adres van Piet:
[email protected] Jan Bax neemt de gelegenheid waar om alvast afscheid te nemen van onze vereniging. Hij is met het verzamelen van postzegels gestopt om zich te kunnen wijden aan een andere hartstocht: elektrische treinen. De vereniging laat Jan node gaan, maar wat het zwaarst is moet het zwaarst wegen. We hopen maar dat er bij Jan geen Fyra’s rondrijden; die dingen zijn nogal gevaarlijk. Jan van de Wiel bedankt Jan nog eens extra voor de goede zorgen voor het rondzendverkeer in het laatste lustrum. Dan neemt de penningmeester het woord, om de begroting te bespreken.
4
Zoals gewoonlijk heeft Jos weer gedegen werk geleverd. De begroting wordt dan ook goedgekeurd. Volgens Jos zijn we een gezonde vereniging; zo gezond dat we de basis contributie zouden kunnen verlagen. De aanwezige leden zijn daar niet voor en vragen Jos om het surplus te gebruiken om het vermogen van de vereniging te versterken. Daar gaan we allemaal graag mee akkoord. Vervolgens neemt Jan Hoogerhuis de veiling waar, bij ontstentenis van John de Vries. Piet assisteert hem daarbij op de computer (hij raakt er mee vertrouwd!), en Jos controleert of alles goed gaat. Het was een levendige veiling met een leuk resultaat. Als secretaris moet ik het dan ook nog even hebben op de komende bestuurswisselingen. Henk van der Grind’s ambtstermijn in de commissie Nalatenschappen en Taxaties loopt af op de volgende ledenvergadering. Henk heeft eerder meegedeeld dat hij graag voor een volgende termijn opteert. Dat geldt ook voor mijzelf: de secretarisfunctie komt formeel vacant op de volgende ledenvergadering. Enerzijds wil ik best graag nog een periode; het is immers leuk werk. Anderzijds is het wel lastig nu ik in Hongarije woon, en slechts incidenteel aan bijeenkomsten kan deelnemen. Dat maakt het voor de overige bestuursleden ook niet gemakkelijker. Daarom roep ik jullie op om na te gaan of een secretariaatsfunctie niet een zinvolle tijdsbesteding zou kunnen zijn. Misschien kunnen we het samen doen? Heb je vragen, dan is een e-mailtje gauw geschreven! En dan gaan we nu op naar de eindejaars bijeenkomst, traditioneel met Bingo, en ondersteund door onze partners die op de overige clubavonden alleen thuis moeten blijven. Omdat we met een traditie te maken hebben, houden we de gezelligheid, de hapjes en de wijntjes in eren. We hebben weer een aantal mooie prijzen en natuurlijk een aantal prachtige postzegelprijzen. Ik verwacht jullie dan ook allemaal op de decemberavond, liefst met jullie partners, die we al zo lang niet meer gezien hebben. Tot ziens,
Harrie
5
Kleine postale gebieden.
vervolg door Jan Hoogerhuis
Kargopol. Weer zo’n klein gebiedje dat ooit postzegels uitgegeven heeft. Kargopol is een stad in de regio Archangelsk in het noorden van Rusland. De eerste berichten over de stad dateren van 1146. Het was een handels station van de republiek Novgorod en de meest noordelijke woonplaats van de Slaven. Hoewel betrouwbare documentie schaars is, wordt algemeen aangenomen dat Kargopol in de 13e en 14e eeuw de belangrijkste stad was van Bjarmaland. Gelegen aan de oude handelsroute van Moskou naar Archangelsk, de enige noordelijke haven, werd Kargopol een van de belangrijkste steden van Rusland. Dit kwam mede door de oprichting van de Mokou Handelmaatschappij in het midden van de 16e eeuw. Gedurende diverse oorlogen bleef de stad vrij ondanks aanvallen van Poolse en Litauwse brigades. Nadat Rusland de Batische zee en Sint Petersburg heroverd had verloor Kargopol zijn economische waarde. Momenteel telt de stad ongeveer 10.000 inwoners die zich in leven houden met houtverwerkende industrie. Op de afbeelding zien we een Russische zegel met overdruk en het poststempel van Kargopol. Voor ge-interesseerden, het is een lokaal zegel uit 1920 met Michelnummer 6a.
Tonga. In de Grote Oceaan ligt het uit 117 eilanden bestaande Tonga. Het behoort tot Polynesië en beslaat 700.000 km2 van deze oceaan. 36 eilanden van deze groep zijn bewoond. De eilanden zijn onderverdeeld in drie groepen, Vavau, Haapai en Tongatapu. In 1875 voegde koning George Tupou I de drie groepen eilanden samen tot Tonga. De eerste bewoners kwamen
6
ongeveer 6000 jaar geleden op deze eilanden. Duizenden jaren zeilden ze over de oceaan en vestigden zich op vele eilanden. In de 12e eeuw waren de Tonganen, en hun opperhoofd Tui Tonga bekend in de hele regio. De Nederlandse ontdekkingsreizigers Willem Cornelis Schouten en Jacob le Maire waren in 1616 de eerste westerlingen die aanlegden op één van de noordelijke eilanden, gevolgd door Abel Tasman. Ook James Cook deed de eilanden aan. De eerste Britse missionarissen vestigden zich in 1797. De eilanden hadden geen havens. Schepen die de eilanden aandeden gingen op de rede voor anker en kleine zeilkano’s haalden de vracht van de schepen op. Ook de post ging op deze wijze. Bij slecht weer konden de kano’s niet uitvaren. De post werd dan in blikken bussen gedaan en overboord gezet. Later werden deze door de inwoners opgevist. In de moderne tijd werden veel post-stukken op verzoek nog in bussen gedaan. Nu is er een vliegveld op het hoofdeiland. Bijgaand poststuk is van een Nederlands schip, de Rimboe, “gepost” op Tonga.
7
Beste puzzelaars, alweer de vierde puzzel. Veel plezier bij het oplossen. 2
6
11
18
22
26
7
11 26
12
10
24
17
14
7
24
24
14
7
14
24
12
11
17
15
26
3
13
24
24
13
19
8
17
22
11
26
17
5
14
23
12
12
24
17
11
G 14
7
17
O 15
18
9
12
M 24
4
6
24 18
6
11
19
24
18
11
25
8
19
26
11
26
20
17
26
18
16
7 6
17
9 21
1
3
7
27
10
26
7
18
10
9
6
19
22
6
17
15 14
7 11
22
26
17
19
26
6
26
12
17
17
24 1
22
8
26
17
15
26
15
24
18 6
13
15 Gemaakt door Joger
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
IJ
Y
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
O
G
M
20
21
22
23
24
25
26
14
15
16
17
18
19
8
Z
27
AANMELDINGSFORMULIER Ondergetekende wil graag lid worden van FILATELISTEN VERENIGING WIJK BIJ DUURSTEDE te Wijk bij Duurstede. Datum:…………………….. Telefoon:……………………………… Naam:……………………… Voorletters voornaam:……………….. Adres:……………………… Postcode/plaats……………………….. Geboortedatum :…………… M / V Handtekening:……………….. E-mailadres:……………………………… Nieuwtjesdienst: Rondzendverkeer: Ik wil het maandblad FILATELIE ontvangen
ja / nee ja / nee ja / nee
Ledenadministratie: Harrie Driessen, Toon Beynenstraat 15, 4112 JZ Beusichem. e-mail:
[email protected].
9
Prijswijs
door zegeltje
Deze keer een paar weetjes over de in de oktober veiling gekochte serie van de “de Ruijter zegels” uit 1907 (N.V.P.H. 87 t/m 89).
Deze zegels zijn uitgebracht ter gelegenheid van het feit dat Michiel Adrieansz. De Ruijter werd geboren. De zegels waren alleen voor binnenlands postverkeer en werden alleen in de lage waarden uitgegeven. De Postwet schreef voor dat op zegels van 3 cent en hoger de beeltenis moest staan van de regerend Vorst. De niet gebruikte zegels werden later overdrukt en gebruikt als portzegel. De ontwerper van de zegel was Willen Anne Mouton (1856 – 1946). Een werkbouwkundig marineofficier. Hij gebruikte daarvoor een tekening van H. Bary en is ontleend aan een schilderij van Ferdinand Bol (zie link onderaan pagina). Het ontwerp werd opnieuw getekend en de graveur J.Walter verzorgde de ets voor het drukken. Bij het insteken in mijn album bekeek ik de postzegels wat aandachtiger door de loep en zag toen bij de plaatfouten dat de 2 ½ cent zegel de plaatfout 89P had. Zo zie je maar dat de veiling meer geeft dan alleen de zegel.
Het bestuur wenst u Prettige feestdagen en een vreugdevol 2016 10
Kerst 2015
door Jan van de Wiel met dank aan Ton Vis van de Postkoets.
Als ik achter mijn “bakkie koffie” zit en naar buiten kijk, zie ik de regen zachtjes naar beneden komen. Het druilige weer doet mij er toe besluiten om mijn stukje nu maar even te schrijven - een stukje met een kersttintje. Het valt me op dat de kerstliedjes steeds vroeger te horen zijn op de radio .” All i want for Christmas” hoorde ik van de week tijdens de ochtend rit in de bus. Half november was het en geen sneeuw te bekennen. Ik ga terug in de tijd naar de periode dat ik op de basis school zat en Danny Kay, Bing Crosby I’am dreaming of a White Christmas zongen. Toen was er vaak sneeuw rond de kerst. Maar waar komen de kerstliederen eigenlijk vandaan? De oorsprong van onze kerstliederen ligt heel ver terug in de tijd. Al in de 2e eeuw werden in Rome religieuze liederen gezongen in de eerste christelijke kerken, met het idee de heilige drie eenheid - vader, zoon en heilige geest - te propageren. Deze liederen waren in het Latijn geschreven en bij het gewone volk die deze taal niet sprak ook niet erg populair. Een aantal eeuwen later (13e eeuw) kwam er in Italië een ingrijpende verandering in de beleving van kerst. De heilige Francisco wilde het feest meer betekenis geven door het kerstverhaal na te spelen en de liederen te zingen in de landstaal. Hierdoor werd het kerstfeest vieren snel populair. Duitsland, Frankrijk en Engeland. In Engeland werd veel gezongen en gedanst rond de kerstboom. Dit werden “Carols “genoemd. Later in de tijd verviel de cirkeldans, maar bleef Carols een term van het zingen van deze liederen. Een typisch gebruik in die tijd was dat groepen mensen al zingend langs de deuren gingen bij de rijkere mensen, in ruil voor eten en drinken. In de 17e eeuw werden de traditie een beetje minder religieus, eerder een vermaak. Toen de reformatie zijn intrede deed had dat ook invloed op de viering van het kerstfeest. Hoewel Maarten Luther er op zich geen bezwaar zag in de muzikale omlijsting van het kerstfeest, wilde Johannes Calvijn er niets van weten. Hij vond de manier waarop kerst gevierd werd, een katholieke uitwas, die alleen maar afleiden van het ware geloof. In Engeland ging men nog even iets verder. Toen Oliver Cromwell regeerde werd zelfs in 1647 het vieren van kerst verboden. 11
Maar toch bleven de Engelse burgers - in het geheim - liederen zingen. Na Cromwell ’s dood, kwam Karel II op de troon. Omdat hij zelf graag kerst vierde was het voor de Engelse burgers ook weer mogelijk om openlijk liederen te zingen. Het zingen van kerstliederen in de kerk werd rond 1880 een traditie, toen op kerst avond in de kathedraal van Truro (Cornwall) een festival plaats vond met als thema “Carols “. In middels is het in veel kerken traditie dat de kerk wordt verlicht met voornamelijk kaarsen. De meeste kerstliedjes die we nu kennen stammen uit de 19e eeuw en het begin van de 20ste eeuw. De meeste bekende is “stille nacht, heilige nacht” gemaakt door de dorpskapelaan uit het Oostenrijkse Obersdorf, zijn vriend de dorpsonderwijzer Frans Gruber schreef de muziek voor het lied, dat eigenlijk een gedicht was. Op 25 december 1818 werd het – nu wereldberoemde lied - voor het eerst ten gehore gebracht. In Nederland werden toch ook al in de 13e eeuw kerstliedjes gezongen. De oudste is hoogstwaarschijnlijk “hoe leid dit kindeken hier in de kou“, ”nu zijt wellekome“ dateert uit de 14e of 15e eeuw de melodie uit een later tijd stip. Later is er een vertaling gekomen van het Duitse lied “Es ist ein ros entsprungen “. Joost van den Vondel vertaalde dit lied met als titel “O kerstnacht ! Schooner dan de daegen”. De melodie was moeilijk te zingen, later heeft Johann Sebastian Bach er een bewerking opgemaakt . Andere liederen doen vermoeden dat ze uit een vroegere tijd komen. Hoewel het lied “de herdertjes die lagen bij nachte “ pas in 1852 is gemaakt door Alberding Thijm. Veel kerst liederen van later datum hadden een minder religieus karakter. Denk maar aan “White Christmas”, een lied waar ik als kleine jongen van genoot door de radio. Tegenwoordig hoor je “Driving Home for Christmas (Chris Riya)., ”Santa Claus is coming to town” . Kerst is een feest van ons allemaal, met een moment van bezinning, een moment van saamhorigheid maar ook van ”vrede op aarde in de mensen hun welbehagen “ En vergeet niet dat de oorsprong van de kerst viering al zo’n tweeduizend jaar oud is .
12
13
Prijswijs
door Zegeltje
Tijdens de ledenvergadering van november j.l. kwam ik door het lot tijdens de verloting van de presentielijst in het bezit van een serie zegels. Het waren de Kinderpostzegels uit 1974 (NVPH 1059 t/m 1062). De toeslag op de zegels was bestemd voor de Kinderbescherming. Deze zegels zijn uitgebracht ter gelegenheid van het feit dat 50 jaar daarvoor de eerste serie met kinderpostzegels werd uitgegeven. En nu de zegels, deze zijn ontworpen door Antoinette Lucassen - van Oeffel. Zij was in 1971 studente aan de Academie voor beeldende kunsten St. Joost in Breda. Er was in dat jaar een wedstrijd uitgeschreven voor het ontwerpen van kinderpostzegels. Voor haar ontwerp kreeg zij in overleg met haar docent Wim Smits een oud familie fotoalbum van zijn familie. De ontwerpster viel niet alleen in de prijzen, maar mocht van de PTT de definitieve zegels voor het jubileumjaar ontwerpen. Het waren vergeelde foto's uit de periode rond de eeuwwisseling van het echtpaar van Bruggen, kinderen en familie. Op de zegels staan foto's van de kinderen van het echtpaar en een nichtje ( de zegel van 60 ct). Deze kinderzegelserie geeft op de van oorsprong vergeelde foto's een terugblik op de verstreken tijd uitstekend weer.
30 ct + 15 ct
Jongen met hoepel
bruin / donkergrijs
35 ct + 20 ct
Meisje met baby op stoel
oudroze / donkergrijs
45 ct + 20 ct
Meisjes naast stoel
grijs / donkergrijs
60 ct + 20 ct
Zittend meisje naast kist blauw / donkergrijs
Ook de Brailleschrift zegel (1077) uit 1975 is van Antoinette’s hand. 14
ABC Kerstrijm
door Bep Steiger
A is Augustus – de keizer van Rome had het besluit tot een telling genomen. B dat is Bethlem – Davids geslacht, daar is het gebeurd in de heilige nacht. C is de Christus wiens komst was voorzegd die in de herberg een plaats was ontzegd. D zijn de doeken waar ’t kindje in ligt, tekenen in het geboortebericht. E is de engel die het juichend vertelde aan herders die waakten in Eftatha’s velden. F is het feest dat zij samen gaan vieren in ’t licht van de hemel dat schijnt op hun dieren. G - hoor, het Gloria klinkt over het veld: een leger van engelen heeft zich gemeld. H is het heengaan van die het verstonden en die in de stal de geborene vonden. I is Immanuel: Jezus komt lijden om mensen van schuld en gebrek te bevrijden. J dat is Jozef, verwonderd, verlegen nu de Beloofde van God is gekregen. K is de kribbe en later het kruis, want Jezus vindt nergens ter wereld een thuis. L is het Leven, het licht op ons pad, want zo lief heeft God deze wereld gehad. M is Maria, gelukkig en blij – nu is de spanning en moeite voorbij. N dat is Nazareth – hoog in het noorden – waar zij zich gevoegd had naar Gabriels woorden. O is het Oosten het verre gebied, waar wijzen op weg gaan; een ster die verschiet. P het paleis van Herodes de koning, maar Jezus heeft niets dan een stal tot zijn woning. Q is Quirinius, Romes vertrouwde, die hebben zij er maar buiten gehouden. R is de reis die weer verder moest gaan, want aan Jeruzalem was het ontgaan. 15
S is de ster die hun toen weer verscheen, als een knipoog van God, die bracht hen er heen. T onze toevlucht – Hij brengt ons terecht, van wie de engel tot iedereen zegt: U voor U is geboren de Heiland, de Here, geef daarom aan God in de hoge de ere. V want V is de vrede op aarde door Hem; die werd geboren in Bethlehem. W en W ’t welbehagen dat God blijkbaar heeft in mensen aan wie Hij zijn Zoon overgeeft. X de onbekende, die ons heeft gekend en al Gods genade tot ons heeft gewend. IJ is de ijver die Hem heeft verteerd, die door zijn kruisdood de wereld regeert. Z en Z is het zoeken van wat is verloren, want daartoe is Jezus, de Heiland, geboren.
16
17
18
Stoomgemaal “Hertog Reijnout
door Che Chow Li
De meesten onder u weten dat we naast de Noordzee, Lauwerszee en Waddenzee ook de Zuiderzee hebben gehad. De Zuiderzee werd afgesloten door de Afsluitdijk en heette toen na de afsluiting IJsselmeer Na de inpoldering hebben de diverse wateren rond de polders benamingen gekregen en het stoomgemaal, waar dit verhaal over gaat, ligt nu naast het Nijkerkernauw. Rondom de stad Nijkerk kon men het water vroeger op een natuurlijke wijze kwijt in de Zuiderzee. In 1863 was dat niet meer mogelijk waardoor het moeilijker werd de nabijgelegen polder Arkhemheen te gebruiken voor landbouw en veeteelt. Er werd dan ook besloten om de polder te bemalen met een windmolen die rond 1863 werd gebouwd. Na de uitvinding en ontwikkeling van de stoommachines werd het besluit genomen om naast de windmolen een stoomgemaal te maken. In 1882 werd door Backer en Rueb een stoommachine gebouwd, waardoor in 1883 het stoomgemaal “Hertog Reijnout” in werking trad. De molen werd omgetoverd tot een woning. Backer en Rueb was een in Breda gevestigde onderneming die naast stoomgemalen ook stoomlocomotieven bouwde. De onderneming fuseerde enkele malen, behoorde tot het concern Rijn-Schelde-Verolme, welke destijds werd overgenomen door de zogenaamde bedrijvendokter Joep van de Nieuwenhuizen, maar ging in 1993 failliet. Het stoomgemaal heeft ruim 100 jaar haar functie uitgeoefend. In 1983 besloot men om de polder elektrisch te bemalen. Het gemaal is het enige gemaal in Europa met buitenschep-raderen. En als het onder stoom wordt gebracht is het gemaal nog steeds bruikbaar. In 1996, 1998 en 2010 heeft het stoomgemaal nog volop staan draaien omdat het elektrisch gemaal de hoeveelheid water niet verwerkt kreeg. Nadat het gemaal buiten gebruik werd gesteld, heeft men besloten om het gemaal in stand te houden en te restaureren. Dat laatste is vaak tot stand gekomen door de vele vrijwilligers en liefhebbers van door stoom aangedreven machines. Enkele jaren geleden heeft men de tanden van het grote aandrijfwiel moeten vervangen. De van hout gemaakte tanden moesten één voor één verwijderd en exact nagemaakt worden. Van een van de vrijwilligers begreep ik dat hij jaren lang gevaren had als machinist op grote schepen. Toen hij na ruim 35 jaar thuis kwam, zei zijn echtgenote dat zij al die jaren alles had geregeld en besloten en dat hij absoluut niet moest denken dat dit nu ging veranderen. Als hij tijd over had 19
moest hij maar iets anders gaan doen. En toen was hij gauw bij zijn “oude liefde” de stoom aangedreven motor beland. Het gemaal is in de zomer te bezoeken. Men houdt ook zogenaamde maaldagen, waarbij het gemaal onder stoom wordt gebracht en de vele vrijwilligers u een leuke dag bezorgen. Er is dan ook een mini stoomtrein voor de (klein)kinderen en ook een stoombootje vaart als het weer het toelaat. Er is een bezoekerscentrum met tentoonstellingsruimten en de vele vrijwilligers vertellen honderduit over het gemaal. Ook is de omgeving een schitterend natuurgebied, waar u vogels kunt spotten en andere kleine dieren kan tegenkomen. De natuur laat zich daar op zijn mooist zien. Men tracht de omliggende landen wat natter te houden. Daardoor is het aanbod van vogels enorm groot. Men kan zelfs de Indische gans spotten, een vogel die thuis hoort in Azië in het Himalaya gebergte, maar hier waarschijnlijk is ontsnapt uit gevangenschap of losgelaten en zich ook goed thuis voelt. En waarom dit verhaal over een gemaal? Het stoomgemaal is een rijksmonument en wordt gezien als een industrieel erfgoed. In 1987 werden de zomerzegels uitgegeven met als thema Industrieel Erfgoed. Op één van de zegels is het stoomgemaal “Hertog Reijnout” afgebeeld. De ontwerper van de zegel is René van Raalte. De postzegel heeft een (gulden)waarde van 0,55 cent en daar zat een toeslag op van 0,30 cent. De kleurstelling is rood en zwart en men ziet twee schepraderen en het gebouw waar het stoomgemaal in is gevestigd. Mocht u eens langs willen gaan – wat ik u zeker zal aanraden – kijk dan in 2016 op www.stoomgemaalnijkerk.nl Het stoomgemaal ligt aan de Zeedijk 6 – 3861 MD Nijkerk. Omdat het in stand houden van het stoomgemaal grotendeels vrijwilligers en de (rijks)bijdragen niet al te hoog zijn, is er Vrienden van het Stoomgemaal opgericht. U kunt daar lid of worden en helpt hiermede dit stoomgemaal in stand te houden. informatie:
[email protected] Geraadpleegde literatuur: - Wikipedia - verenigingsblad Stoomgemaal Hertog Reijnout - Winkler-Prins 20
gebeurt door een stichting donateur van Voor verdere
Muziek in de Kersttijd Nog maar enkele weken en het is alweer Kerst. Nu de dagen korter worden, de bladeren van de bomen zijn gevallen en het weer guur en onaangenaam wordt, is het weer tijd om sfeer en gezelligheid in huis te halen. Een kerstboom wordt opgetuigd, kerstballen en pieken glinsteren achter de ramen en kerstlichtjes verlichten de tuinen. It’s the most wonderful time of the year! Tijd om de kerst-CD’s weer te voorschijn te halen en de muziek op te zetten. Maar waar ligt eigenlijk de oorsprong van kerstmuziek? Hoe heeft dit zich ontwikkeld en welke hits geven je nog meer het échte kerstgevoel? De oorsprong van onze kersliederen ligt heel ver terug, verder dan u wellicht zou verwachten. Al in de tweede eeuw werden in Rome religieuze hymnen en litanieën gezongen in de eerste Christelijke kerken, die tot doel hadden het idee van de heilige Drieeenheid te propageren. Deze liederen waren in het Latijn, de taal van de geleerden in die tijd, en waren bij het volk niet bijster populair. Een van de vroegste bekende kersliederen is het 4e-eeuwse ‘Jesus refulsit omnium’ van Hilarius van Poitiers. In de 9e en 10e eeuw kreeg de kerkelijke muziek meer erkenning doordat deze op rijm werden gesteld. Ook het integreren van heidense folklore in de religie, dat vooral wordt toegeschreven aan de Milanese bisschop en kerkvader St. Ambrosius, bracht de kerkgezangen wat dichterbij de kerstliederen van deze tijd. Een voorbeeld is de hymne ‘Veni, redemptor gentium’, ofwel ‘Kom, verlosser van de mensheid’. In de dertiende eeuw ontstond in Italië een ingrijpende verandering in de beleving van het kerstfeest. De Heilige Franciscus van Assisië wilde het feest meer betekenis geven door het naspelen van het kerstverhaal, omlijst met muziek die voor het eerst in de landstaal werd gezongen. Door niet langer vast te houden aan het Latijn werden deze kerstvieringen snel populair ook in een groter deel van Europa, eerst in Frankrijk en Duitsland, en later in Engeland. 21
Met name in Engeland werd het zingen van kerstliederen een traditioneel gebruik. In de Middeleeuwen werden dansen in een cirkel met zingen gecombineerd, iets wat met ‘carols’ noemde. Later verviel de cirkeldans maar het woord ‘carol’ bleef verbonden met liederen gezongen bij de festiviteiten rond Kerst. De eerste Christmas Carols worden opgetekend door de priester en dichter John Audelay, die in 1426 vijfentwintig ‘Caroles of Cristemas’ optekent, vermoedelijk gezongen door groepen wassailers die van deur tot deur gingen. Wassailing is een zeer oud Angelsaksisch gebruik, waarbij een groep mannen al kerstliederen zingend langs de huizen van welgestelde mensen ging, en daarvoor voedsel en drank terug verwachtte. Het woord komt van het middelEngelse “waes hael”, wat je vrij kunt vertalen als “ik wens je heil” (goede gezondheid). Het is vergelijkbaar met het tegenwoordige gebruik dat kinderen met Halloween met ‘trick or treat’ langs de huizen gaan. In ons land kennen we een vergelijkbaar gebruik met St. Maarten (11 november). In het vroegere Engeland was de traditie van wassailing echter niet altijd even onschuldig: als men weigerde iets te geven kon het voor de bewoner nog wel eens onaangenaam worden. In de zestiende eeuw waren de kerstliederen nog maar heel losjes gebaseerd op het bijbelverhaal, en eerder bedoeld ter vermaak dan dat er een religieuze grondslag aan lag. Ze werden meer thuis gezongen dan in de kerken. Rondtrekkende muzikanten en minstrelen maakten hun eigen teksten op bekende melodieën, een van de liederen die zo ontstond was ‘I Saw Three Ships’. Andere oud-Engelse kerstliederen zijn o.a. ‘A Boy is Born in Bethlehem’, ‘Coventry Carol’ en ‘In Dulce Jubilo’. Toen aan het einde van de zestiende eeuw de reformatie zich in Europa verbreidde, had dat grote invloed op de viering van het kerstfeest. Hoewel Maarten Luther geen bezwaar zag in een vrolijke, muzikale omlijsting van de kerstviering, wilde Johannes Calvijn er niets van weten. Hij 22
vond de manier waarop kerst gevierd werd een katholieke uitwas die alleen maar afleidde van het ware geloof. In Engeland ging men nog een stapje verder. Toen de Puriteinen onder Oliver Cromwell aan de macht kwamen werden alle vormen van viering van het kerstfeest afgeschaft. In 1647 werd het vieren van het kerstfeest zelfs door het parlement verboden! Maar, zoals dat zo vaak gaat bij overheidsmaatregelen, de bevolking bleef de kersliederen zingen, nu in het geniep. Na Cromwells dood in 1658 volgde de Restauratie en kwam Karel II in 1660 als koning op de troon. Omdat hij zelf het kerstfeest uitbundig vierde werd het voor het publiek ook weer mogelijk om in het openbaar kerstliederen ten gehore te brengen. Toch werden er tot in de Victoriaanse tijd maar weinig kerstliedjes in het openbaar gezongen. Een heropleving ontstond door het onderzoek van twee mannen, William Sandys en Davis Gilbert. Zij trokken het land door en verzamelden oude, klassieke liederen die van generatie op generatie waren overgeleverd. In 1833 verscheen Sandys’ boek ‘Christmas Carols Ancient and Modern’, wat enorm heeft bijgedragen aan de heropleving van de kerstviering in het midden van de Victoriaanse tijd. Onder de liederen in zijn boek zijn bekende carols als ‘Hark, the Herald Angels Sing’ en ‘The First Noel’. De echtgenoot van Koningin Victoria, de Duitse prins Albert van SaksenCoburg en Gotha, was een groot voorstander van het vieren van het Kerstfeest op Duitse wijze, met alles erop en eraan. Dit heeft grote invloed gehad op de manier waarop in het Verenigd Koninkrijk de Kerst daarna met tradities werd omgeven. In deze tijd schreef Charles Dickens zijn beroemde kerstverhaal ‘A Christmas Carol’, wat voor vele Britten nog steeds een van de hoogtepunten van de kerstviering is. In deze tijd ontstonden ook de meeste nu populaire kerstliederen als ‘Good King Wenceslas’ (rond 1853), ‘Once in Royal David’s City’ (1849) en ‘O come All Ye Faithful’ (1841), een Engelse tekst op het lied ‘Adeste Fideles’ uit 1743.
23
Ook ontstaan er niet-religieuze kerstliederen, zoals het uit de Verenigde Staten afkomstige ‘Jingle Bells’ (1857).
Het zingen van kerstliederen in de kerk werd een traditie in 1880, toen op kerstavond in de kathedraal van Truro (Cornwall) het ‘Festival of Nine Lessons and Carols’ werd gehouden. Inmiddels is dit een traditie over de gehele wereld, waarbij de kerken veelal alleen door kaarsen worden verlicht. In de klassieke muziek hebben vele bekende componisten zich door het kerstfeest laten inspireren. Heel bekend en vaak uitgevoerd in de decembermaand is het Kerstconcert van Arcangelo Corelli (1714), het Weinachtsoratorium van Johann Sebastian Bach (1734) en de Messiah van Georg Friedrich Händel (1741). Velen volgden met stemmige kerstmuziek, waaronder Antonio Vivaldi, Hector Berlioz, Camille Saint-Saëns en Carl Orff.
24
Maar ook balletmuziek van bijvoorbeeld Pjotr Iljitsj Tsjaikowski (de Notenkraker) wordt tegenwoordig tot het kerstrepertoire gerekend. Ook voor de liefhebber van klassieke muziek is er de komende decembermaand weer volop te genieten. De meeste kerstliedjes die we nu kennen stammen uit de 19e en het begin van de 20e eeuw. Beroemd is het verhaal rond het ontstaan van een van de bekendste kerstliederen, ‘Stille Nacht, Heilige Nacht’. Vlak voor kerstmis in 1818 vonden in het Oostenrijkse Oberndorf bij Salzburg dorpskapelaan Joseph Moor en dorpsonderwijzer Franz Gruber dat er op de valreep nog een lied moest komen voor de aanstaande Kerstnachtmis. Op de dag zelf, 24 december, kreeg Gruber het gedicht van Mohr aangereikt en moest er toen nog de muziek bij schrijven, terwijl het geheel ook nog moest worden ingestudeerd door een ensemble van twee mannenstemmen en een tweestemmig koor met gitaarbegeleiding. Het lukte, en zo klonk er in het kleine dorpskerkje in 1818 voor het eerst, van de nog natte bladmuziek af, het lied dat de wereld zou veroveren. Ook de Nederlandstalige kerstliederen dateren voornamelijk uit de tweede helft van de 19e en het begin van de 20e eeuw. Vermoedelijk het oudste lied in onze taal is ‘Hoe leit dit Kindeken hier in de kou’, daterend uit de 13e of 14e eeuw. Het werd rond 1650 voor het eerst in een liedbundel opgenomen. ‘Nu zijt wellekome’ is oorspronkelijk een lied uit de 14e of 15e eeuw, maar de melodie is uit het begin van de 17e eeuw. Van dit lied bestaan, net als bij veel andere liederen, katholieke en protestante versies (protestants is zonder Maria bijvoorbeeld). ‘Er is een roos ontsprongen’ is de vertaling van een traditioneel Duits kerslied uit 1599 met als titel ‘Es ist ein Ros entsprungen’. ‘O Kersnacht! Schooner dan de daegen’ is een tekst die geschreven is door Joost van den Vondel in de 17e eeuw, met een melodie die moeilijk te zingen is. Bach heeft er wel een bewerking op gemaakt. Hoewel de tekst van ‘De herdertjes lage bij nachte’ doet vermoeden dat het lied uit de Middeleeuwen stamt, is het toch pas in 1852 gecomponeerd door Joseph Alberdingk Thijm.
25
De kerstliederen die in de loop van de 20e eeuw zijn geschreven zijn steeds minder religieus van aard. Zoals het meest verkochte kerstlied ooit, ‘White Christmas’ van Bing Crosby, dat in 1940 werd geschreven door Irving Berlin.
Centraal in de liedjes van tegenwoordig staat de kerstsfeer: de dwarrelende sneeuw (‘Let it snow’), het samenzijn met familie en geliefden (‘Driving home for Christmas) en niet te vergeten symbolen die bij de kerst horen, zoals de kerstman (‘Santa Claus is coming to town’). Veel eigentijdse artiesten houden de traditie levend door het uitbrengen van kerstrepertoire. Vergeet echter niet dat alle kerstliederen, of ze nu oud zijn of nieuw, niet zomaar leuke en sfeervolle deuntjes zijn maar in feite bijna tweeduizend jaar Christelijke geschiedenis vertegenwoordigen. Ik wens u allen een luisterrijk kerstfeest! Met dank aan Ton Vis
(Postkoets, Nieuwegein)
DENKT U AAN DE FEESTAVOND op dinsdag 15 december * * * *
Een leuke kleine veiling Een aantal ronden BINGO met mooie prijzen Een aantrekkelijke verloting Een alleraardigste presentie verloting 26
27
28
Wist u dat? Dat het idee om boodschappen op microfilm te zetten voor het eerst is toegepast tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870-1871? Dit ter besparing van gewicht bij vervoer door de lucht. Deze methode is ontwikkeld door de Franse scheikundige Barreswil. Op deze wijze kon een duif 40.000 berichten tegelijk vervoeren op 12-18 films met een formaat van 38 x 60 mm. Opgerold hadden die de dikte van een speld. Deze films werden in een ganzen- of kraaienveer gestoken die met een zijden draad aan de staartveren van de duif werd gebonden met een zijden draad. Bij aankomst werden de films op een glazen plaatjes geplakt, geprojecteerd en door vier telegrafisten met de hand overschreven en verstuurd naar de geadresseerden. Ook Kodak geprobeerd heeft om de post op microfilm te laten bezorgen? Dit idee werd in 1932 voorgelegd aan de Britse posterijen. Het werd echter afgewezen. De Britse Postdienst was van mening dat het publiek er nooit mee zou instemmen. De verfilmers zouden dan immers inzage krijgen in de inhoud van de verstuurde formulieren en mededelingen. Dat in 1941 het systeem van verzending per microfilm toch weer werd toegepast? Dit ten behoeve van de in het Midden-Oosten gestationeerde strijdkrachten. Kodak leverde de apparatuur en de technici. Uiteindelijk werd dit systeem ook uitgebreid tot de andere gevechtszones. Toen deze manier van verzending eindigde (31 juli 1945) waren er in vier jaar tijd ± 350 miljoen luchtbrieven verzonden op microfilm. Dat de eerste luchtpostdienst per straalvliegtuig in mei 1952 was? Dit gebeurde met een Comet-1 van de BOAC tussen Londen en Johannesburg. Dat er ook post werd verstuurd per katapult? Het passagiersschip Ile de France had lichte vliegtuigen aan boord die bij nadering van de Franse kust per katapult werden gelanceerd. Daarbij werd per overtocht een dag aan tijd bespaard. Het idee is echter na drie experimentele pogingen in 1928 door de Fransen stopgezet. De Duitsers namen het idee over en maakten er op 22 juli 1929 voor het eerst gebruik van. Er werden geen speciale postzegels voor uitgegeven maar er werden wel speciale stempels gebruikt. Katapultpost werd door de Duitsers verstuurd naar onder andere New York, Bremen, Amsterdam, Cherbourg en Southampton. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog betekende ook het einde van de katapultpost. 29
Dat er ook post werd verstuurd per zweefvliegtuig? Dit gebeurde voor het eerst in augustus 1923 op een zweefvliegtuigdemonstratie is Gersfeld (Duitsland). Uit gerouleerde zegels van de serie 1919 (Yv. Nrs. 106 t/m 109) kregen voor deze gelegenheid een onofficiële opdruk. Op 13 oktober 1923 vond in Engeland een postvlucht per zweefvliegtuig plaats. Dit in het kader van een door de Daily Mail georganiseerde wedstrijd. De van Lympne naar Hastingleigh vervoerde post kreeg daarvoor een speciaal etiket. Degene die de langste afstand kon afleggen kon een prijs winnen van £ 10.000. Dat alle voorgaande afleveringen van "wordt vervolgd" te lezen zijn op de website www.fv-wbd.nl? Dat geldt ook voor andere eerder verschenen in De Lekbode artikelen. Wordt vervolgd. Jos du Floo
Nalatenschapstafel.
door Jan Hoogerhuis Er zijn weer kavels voor de nalatenschapstafel. Ook dit keer weer zonder toeslag voor de koper. Leuke spullen voor weinig geld. Doe er je voordeel mee en bieden maar. 1. Stockboek poststukken € 2,2. Stockboek Nederland doubletten € 4,3. Stockboek Nederland gebr. 1970-2000 € 3,4. Stockboek wereld, leuk USA € 5,5. Bundel lectuur en catalogus NL 2014 € 3,6. Boek over postzegels, leerzaam € 1,-
Filatelisten avonden 2015/2016 15 december 19 januari 16 februari 15 maart 19 april 17 mei
met feestavond en kleine veiling met dia lezing “ wandelen door Amsterdam “ jaar vergadering met 2e grote veiling met dia lezing over “Chili“ ( onder voorbehoud ) slotavond met verloting verrassings kavel
30
Van de Penningmeester Beste leden, De begroting 2016 is door de aanwezigen tijdens de clubavond van 17 november 2015 goedgekeurd. Daaropvolgend is er overeenstemming bereikt over de hoogte van de contributie voor het jaar 2016. Er wordt voor de duidelijkheid deze keer een onderscheid gemaakt tussen de contributie op zich en de kostenvergoedingen die van leden wordt gevraagd ter dekking van het abonnement op het maandblad Filatelie en portovergoedingen. Deze laatste is van toepassing op leden die De Lekbode via Post.nl ontvangen gefrankeerd met nieuw uitgegeven postzegels. De volgende jaarbedragen zijn door de aanwezige leden geaccordeerd: Contributie € 15,00 Vergoeding abonnement Filatelie 11 x € 1,87 € 21,00 (afgerond) Portovergoeding € 12,00 Huisgenoten € 5,00 Het voorstel van het bestuur om de contributie van € 15,00 te verlagen naar € 14,00 is voltallig weggestemd. De aanwezigen waren van mening dat deze extra ruimte ten goede moet komen aan te ontwikkelen activiteiten van de vereniging dan wel toegevoegd kan worden aan de algemene reserve. De contributienota is als bijlage aan De Lekbode toegevoegd. Gaarne namens het bestuur het verzoek om deze te voldoen vóór 1 januari 2016. Namens het bestuur Jos du Floo 31
* = ongebruikt met plakker kavel 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38
p.f. = postfris
omschrijving
uitv.
Ned. Nr. 454-459 Ned. Nr. 583-587 Ned. Nr. 602-606 Ned. Nr. 649-653 Ned. Nr. 655-659 Ned. Nr. 666-670 Ned. Nr. 676-680 Ned. Nr. 683-687 Ned. Nr. 702-706 Ned. Nr. 757-758 in bl. van 4 Ned. Nr. 759-763 Ned. Nr. 886-888 in paren Ned. Partijtje Ned. 21 onbeschr. FDC's Ned. FDC nr. E 443 zilveren zegel Ned. Nr. B1768 de "0"zegel Ned. Veldeeltjes van zegels Duitsland nr. 711-714 Duitsland nr. 754-757 Tjecho-Slowakije, medicinale bloemen Zwitserland, Ver. Naties Jersey, Europazegels 1981 Div. landen Paddestoelen Tanzania, serie en FDC telecommunicatie Ver. Naties diverse plaatsen Thailand, serie en blok Thailand, serie en blok Kenya, div. p.f. segels en series Kuwait, div. p.f. zegels Wereld, bundel poststukken Duitsland, partij zegels,series,blokken Duitsland, partij blokken Duitsland, partij blokken Ned. Indie, doos zegels Ned. Kistje zegels Diversen, blik kaarten Wereld, kistje zegels in zakjes Sigarenbandjes
32
xxx 0/xxx 0 xxx 0 0 xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx
xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx 0/xxx 0/xxx
0 = gebruikt cat.wrd 4,60 14,50 18,00 17,00 17,30 14,00 11,00 13,00 15,00 2,00 7,00 15,00
20,00 5,00 16,00 8,00
inzet 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
BIEDFORMULIER Mocht u verhinderd zijn om zelf tijdens de veiling mee te bieden en bent u toch geïnteresseerd in een kavel, maak dan gebruik van dit formulier. Noteer het betreffende kavelnummer, de omschrijving en uw maximale bod en vergeet vooral niet het formulier in te leveren bij onze veilingmeester. Hij zal dan voor u meebieden. Ja, ik ben geïnteresseerd in de volgende kavels: kavelnummer omschrijving mijn maximale bod
Ondergetekende biedt op de hierboven ingevulde kavels mee. Naam Adres pc+woonplaats telefoonnummer Handtekening: 33
FILATELISTENVERENIGING WIJK BIJ DUURSTEDE Opgericht 21 november 1994 Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel Utrecht onder nr. 40482948 Aangesloten bij de Nederlandse Bond van Filatelisten Verenigingen te Utrecht
BANK nr. NL47INGB0000726480, t n.v. de Fil. vereniging Wijk bij Duurstede.
Internetsite:
www.fv-wbd.nl
BESTUUR Voorzitter
Jan van de Wiel Gruttoweide 29 3993DK Houten Tel. 06-53980107 e-mail:
[email protected]
Secretaris
Harrie Driessen Folyondár Utca 11 2700 Cegléd Hongrije
Penningmeester
Jos du Floo Frankenweg 59 3962 CE Wijk bij Duurstede tel. 0343-576736 e-mail:
[email protected]
Fil. Nw-dienst
Gerrie van Lunsen Veilingmeester 3 3962 CS Wijk bij Duurstede tel.: 06 – 22 65 07 60 Bank nr. NL36INGB0001014865
Commissie PR ad intrim
Janny Vierbergen-Eversen Wielingenplein 17 3522 PC Utrecht tel.: 030-2881087 e-mail:
[email protected]
Commissie nalatenschappen
Henk v.d. Grind Jan Hoogerhuis Han Mulder
[email protected]
0343-57 21 71 0343-57 48 94 0343-59 15 68
RONDZENDVERKEER Hoofd
John Veenhof Prinses Margrietstraat 22 3958 XW Amerongen Tel. 0343-454942
MEDEWERKERS Veilingmeester en dialezingen
John de Vries Akkerweg 12 3972 AB Driebergen tel.: 0343-53 99 44 e-mail:
[email protected]
Webmaster
Redactie
Han Mulder Cicero 8 3962 KP Wijk bij Duurstede
Kopij graag binnen voor de eerste van de maand. e-mail
[email protected] tel. 0343-591568
34
zie secretaris
35
36
