Jaarbericht 2011
RFM Woning-winkelfonds V CV
Dit fonds wordt beheerd door RFM Regulated Fund Management onderdeel van CBRE Global Investors
The contents of this report or document (‘Report’) are confidential. This Report is being furnished to an investor that has an express confidentiality obligation not to forward the Report to any third parties, and any representative or consultant of an investor that is receiving this Report is also expressly bound not to forward or share this report without the consent of RFM Regulated Fund Management. If you use or accept this report, you are bound by strict confidentiality obligations which could lead to liability if any disclosure is made to third parties or unauthorized persons.
RFM Regulated Fund Management BV Schenkkade 65 Postbus 90463 2509 LL Den Haag T 070 341 8989 F 070 341 9525 E
[email protected] I www.regulatedfundmanagement.nl RFM Woning-Winkelfonds V CV, kvk-nummer 27292912
Omslag Noorderbuurt, Drachten
Inhoudsopgave
JAARBERICHT RFM WONING-WINKELFONDS V CV Algemeen Verslag van beheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Economie en vastgoedmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Jaarrekening Balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Winst- en verliesrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kasstroomoverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toelichting algemeen en waarderingsgrondslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toelichting balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toelichting winst- en verliesrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12 13 14 15 16 21
Overige toelichtingen Vergelijking resultaten en rendementen met prospectus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Uitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Portefeuille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Overige gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Meer informatie Voor vragen of opmerkingen over dit verslag kunt u contact opnemen met de beheerder via (070) 341 8989 of e-mail
[email protected]
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 1
Verslag van beheerder
ALGEMEEN Het is ons een genoegen u het jaarrapport 2011 te presenteren van RFM Woning-Winkelfonds V CV 1). Het fonds heeft in moeilijke marktomstandigheden een direct resultaat behaald van 5,4% en heeft daarnaast de waarde van de portefeuille met 0,8% zien dalen. De waarde van de participatie is daarmee gedaald naar € 16.425. In 2010 en de eerste helft van 2011 was een opleving van de economie zichtbaar. Deze opleving heeft zich niet doorgezet in de tweede helft van 2011. Voor de woningmarkt heeft dit tot gevolg dat weinig transacties plaatsvinden en de prijzen van de woningen onder druk blijven staan. De winkelportefeuille is geheel verhuurd en zorgt voor een stabiele directe huurstroom. De beheerder stelt zich onder meer ten doel de financiële positie van het fonds te bewaken en heeft daarom besloten het Beleid van uitkeringen aan te passen, met als gevolg dat de terugbetaling van kapitaal is opgeschort. Deze financiële middelen worden binnen het fonds gehouden en tegenover de lening geplaatst.
ANALYSE RESULTAAT Het enkelvoudige rendement 2) over de rapportageperiode bedraagt 5,4%, waar de beheerder in het prospectus 7,8% heeft begroot. Het netto resultaat voor afschrijvingen over de verslagperiode bedraagt € 906.697 ofwel € 1.297 per participatie. Dit resultaat is de som van de volgende delen: 1. Een operationeel resultaat van € 2.345.169 uit de exploitatie van de woningen en winkels. De huuropbrengsten van de winkels zijn door gematigde huurstijgingen lager dan de prognose. De grotere restportefeuille woningen heeft hogere huuropbrengsten tot gevolg. De exploitatiekosten van de woningen zijn door schilderwerkzaamheden in Breda hoger en de exploitatiekosten van de winkels vallen mee. Het operationeel resultaat ligt 11 duizend euro boven de oorspronkelijke prognose; 2. Een financieel resultaat van -/- € 1.592.233 bestaande uit rentebetalingen op de financiering en het resultaat van de collar. De grote woningportefeuille leidt tot een hoge lening en dus meer rentelasten. Deze worden deels gecompenseerd door de lage rentestand en de extra rentebaten op het uitstaande saldo (10 duizend euro). Het financieel resultaat is uiteindelijk 15 duizend euro ongunstiger dan de oorspronkelijke prognose; 3. De gerealiseerde verkoopopbrengsten van € 153.761 van de woningen die in de rapportageperiode overgedragen zijn aan nieuwe eigenaren. De lage verkoopaantallen en de onder druk staande prijzen hebben zijn weerslag op de verkoopopbrengsten. Het verkoopresultaat is 344 duizend euro ongunstiger dan de oorspronkelijke prognose. Het resultaat voor afschrijvingen wordt verminderd voor de afschrijving immateriële activa en de waardemutatie van de beleggingen. De immateriële activa worden in vijf jaar afgeschreven. Het resultaat na afschrijving en de waardemutatie van de beleggingen bedraagt € 211.542.
1) Tot 19 december 2011 was de naam van het fonds ING Real Estate Woning-Winkelfonds V CV. 2) Het enkelvoudig rendement wordt berekend op basis van gerealiseerde resultaten. In de toelichting Vergelijking resultaten en rendementen met prospectus wordt deze berekening nader toegelicht.
2 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
BEPALING UITKEERBAAR RESULTAAT Het uitkeerbare resultaat is het resultaat voor afschrijvingen van € 906.697, gecorrigeerd voor de immateriële activa gerelateerd aan de verkochte woningen (ter grootte van € 29.920). Dit leidt tot het uitkeerbare resultaat van € 876.777. Na aftrek van de aflossing aan de geldgever voor de winkels (€ 407.500) en het winstaandeel beherend vennoot (€ 100) leidt dit tot het beschikbare resultaat voor uitkering van € 469.177.
WONINGPORTEFEUILLE Sterke verkoopinspanningen blijven noodzakelijk om de verkopen op peil te houden. Afhankelijk van de individuele lokale situatie zijn verkoopbevorderende acties ondernomen, zoals inrichten van modelwoningen, opzetten van websites, organiseren van promotieweken en huurdersronden en het renoveren van woningen. In diverse gevallen zijn de prijzen naar beneden bijgesteld of is overgegaan tot wederverhuur. Uiteindelijk zijn 5 woningen verkocht en geleverd aan nieuwe eigenaren. In het prospectus is rekening gehouden met de verkoop van 11 woningen. De gemiddelde verkoopprijs in 2011 ligt 0,3% boven de taxatiewaarde ultimo 2010. Verder zijn 7 woningen wederverhuurd. Ultimo 2011 resteren 137 woningen, waarvan 4 woningen bestemd zijn voor verkoop. Naast reguliere onderhoudswerkzaamheden hebben bij het object in Breda schilderwerkzaamheden plaatsgevonden. De beleggingswaarde van de woningportefeuille, bepaald door een onafhankelijke externe taxateur, is met 3,0% gedaald en bedraagt € 20.726.000. Per 1 juli hebben de jaarlijkse huurverhogingen plaatsgevonden. De portefeuille van het fonds bevat grotendeels woningen in het gereguleerde huursegment. De huurverhoging voor deze woningen heeft zich beperkt tot de wettelijk maximaal voorgeschreven 1,3%. De gemiddelde huurverhoging voor de totale portefeuille bedraagt 1,5%. In 2012 zal de huurverhoging voor het gereguleerde segment wederom gekoppeld zijn aan de inflatie (2,3%), met dien verstande dat op basis van het ruimere huurbeleid voor bepaalde groepen wellicht hogere huurstijgingen mogelijk zullen zijn.
WINKELPORTEFEUILLE
In de winkelvastgoedmarkt lijkt de stabilisatie zich te handhaven in 2011. De vraag naar A1-locaties blijft groot, maar de leegstand op secundaire locaties en in aanloopstraten neemt toe. Zo fungeren aanstaande expiratiedata voor de huurder als handvat om een lagere huurprijs of incentives uit te onderhandelen. Voor anderen biedt dit de mogelijkheid om op te zeggen. Gedurende 2011 was de winkelportefeuille volledig verhuurd en waren geen huurachterstanden aanwezig. De huurders in het fonds zijn grotendeels landelijk opererende ketens met langjarige huurcontracten. In 2011 hebben geen expiraties van contracten plaatsgevonden en ook in 2012 zullen geen expiraties plaatsvinden. In de eerste helft van 2012 zal de Super de Boer winkel in Arnhem door de huurder worden omgebouwd tot een Jumbo supermarkt. Verwacht wordt dat dit een positieve invloed heeft op de bezoekersaantallen en omzet en daarmee de waarde van het object. Bij de WoonMax in Venray heeft, in samenwerking met de gemeente, een aanpassing van de verkeersituatie plaatsgevonden ten gunste van voetgangers en de algehele verkeersveiligheid. De gemeente heeft de uitvoering en het merendeel van de kosten voor haar rekening genomen. In de periode 2014-2017 zullen verdere aanpassingen aan de infrastructuur rondom de Woonmax plaatsvinden met als doel de bevordering van de doorstroming van het verkeer. De winkelobjecten in Drachten, Dieren en Nieuw-Vennep worden genoegzaam verhuurd zonder opmerkelijke gebeurtenissen.
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 3
In lijn met de markt voor vergelijkbare winkelobjecten is de beleggingswaarde van de winkelportefeuille in 2011 licht gestegen. De beleggingswaarde van de winkelportefeuille, bepaald door een onafhankelijke externe taxateur, is met 1,1% gestegen en bedraagt € 26.550.000 per 31 december 2011. Voor winkels is de huurverhoging voor bestaande huurders ondermeer afhankelijk van de bepalingen die zijn overeengekomen in de huurovereenkomst. Zowel de hoogte als het moment van indexatie zijn in deze overeenkomst vastgelegd. De gemiddelde stijging van de huren in 2011 bedraagt 2,4% (prognose van 2,0%). In 2011 zijn de objecten in de winkelportefeuille voorzien van een energielabel. De objecten hebben gemiddeld een A-label. Het object in Venray heeft een grote invloed op het gemiddelde energielabel. Aan de hand van de huidige energielabels en het onderzoek dat daarvoor gedaan is, wordt nagegaan wat de mogelijkheden zijn voor individuele verbeteringen.
GEWIJZIGD BELEID UITKERINGEN Om de solvabiliteit van het fonds te verbeteren en ook in de toekomst het risico van herfinanciering te beperken, heeft de beheerder besloten om eventuele uitkeringen afhankelijk te maken van de loan-to-value 3) (“LTV”). Indien de LTV hoger is dan 70%, dan zal het beschikbaar gekomen kapitaal 4) niet uitgekeerd worden, maar gebruikt worden om de LTV te verlagen. Indien de LTV de 80% overstijgt, dan zal ook het beschikbaar gekomen resultaat 5) gebruikt worden om de LTV te verlagen. De eventueel ingehouden uitkeringen zullen tegenover de lening worden gesteld. Dit betekent dat deze worden gebruikt om direct af te lossen, danwel op een renderende spaarrekening of deposito worden geplaatst. Ultimo 2011 bedraagt de LTV 73,4%. Op basis hiervan is het beschikbare commanditair kapitaal over het tweede halfjaar van 2011 ingehouden.
UITKERINGEN AAN PARTICIPANTEN In augustus 2011 en februari 2012 hebben uitkeringen over 2011 plaatsgevonden. Deze uitkeringen bedragen in totaal € 792 per participatie. De uitkeringen zijn het totaal van het uitkeerbaar resultaat en de terugbetaling van het commanditair kapitaal en liggen onder de geprognosticeerde uitkering voor geheel 2011 ad € 1.579. De uitkering over 2011 blijft achter door de onder druk staande woningprijzen, lagere verkoopaantallen en de inhouding van de uitkering van commanditair kapitaal over de tweede helft van 2011. De terugbetaling van het commanditair kapitaal over het tweede halfjaar in 2011 is door de beheerder ingehouden en achtergebleven in het fonds. De inhouding is in lijn met het gewijzigde beleid zoals in de paragraaf Gewijzigd beleid uitkeringen is toegelicht. Met deze inhouding wordt de solvabiliteitspositie van het fonds versterkt.
Realisatie
- Uitkering augustus 2011 - Uitkering februari 2012 - Slotuitkering mei 2012
Een volledig overzicht van de uitkeringen is opgenomen in de toelichting Uitkeringen.
3) De LTV wordt bepaald door de hoogte van de hypotheek te relateren aan de taxatiewaarde van de assets (vastgoed en overtollige cash). 4) Commanditair kapitaal beschikbaar gekomen als gevolg van individuele woning verkopen. 5) Het gerealiseerd resultaat bestaande uit operationeel, financieel en verkoopresultaat.
4 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Fonds Participatie
338.316 215.292 - 553.608
484 308 792
Waardeverloop per participatie Ultimo Ultimo Ultimo 2011 2010 2009
Nominale waarde Intrinsieke waarde
18.806 16.425
19.296 16.803
19.678 16.415
De nominale waarde is bepaald op basis van de waarderingsgrondslagen van het fonds en correspondeert met het eigen vermogen uit de balans. Voor de bepaling van de intrinsieke waarde van de participaties zijn marktwaarden van de beleggingen en de collar gehanteerd. Een nadere definitie van de intrinsieke waarde is opgenomen bij het eigen vermogen in de toelichting op de balans. De intrinsieke waarde ultimo 2011 ad € 16.425 is in vergelijking met de intrinsieke waarde per ultimo 2010 licht gedaald. De intrinsieke waarde is afgenomen door terugbetaling van commanditair kapitaal als gevolg van de verkoop van woningen en door de waardedaling van de beleggingen.
RISICO’S Beleggen brengt bepaalde risico’s met zich mee. Het beleggen in een specifieke sector – zoals vastgoed – leidt tot een concentratie van risico’s die samenhangen met de karakteristieken van een belegging in deze sector. Een belegging in vastgoed wordt enerzijds beïnvloed door algemene risico’s zoals het economische en politieke klimaat en anderzijds door sectorspecifieke risico’s. Een aantal specifieke risico’s die bij een belegging in vastgoed van toepassing zijn, zijn de waardeontwikkeling van het vastgoed, het leegstandsrisico, eventuele gebreken en claims ten aanzien van het vastgoed, eventuele nadelige gevolgen in de exploitatie én verkoop als gevolg van asbest, bodemverontreiniging en constructiefouten, maar ook het politieke klimaat en de beslissingen over het huurbeleid en de hypotheekrenteaftrek. Verdere risico’s die van toepassing zijn, zijn het mutatierisico van de huurwoningen, het financieringsrisico en het renterisico voor zover dit risico niet is afgedekt. Naast de bovengenoemde risico’s kunnen zich altijd ook andere – niet voorziene – risico’s manifesteren. Het fonds kent geen direct (her)financieringsrisico. Alle financieringen zijn met een looptijd afgesloten die in lijn is met de looptijd van het fonds. Aan het eind van de looptijd geldt een algehele aflossingsverplichting. Tussentijds ontstaat alleen een aflossingsverplichting bij verkoop. De hoogte van deze individuele aflossingen is bij aanvang van het fonds bepaald op circa 90% van de oorspronkelijke aankoopprijs van de individuele woningen. Van de lening op de winkels moet jaarlijks een vast percentage van de oorspronkelijke hoofdsom afgelost worden. Om het risico van rentefluctuaties te beperken is een rentederivaat afgesloten, een ‘collar’. De collar loopt jaarlijks terug op basis van de bij aanvang ingeschatte verkopen en de daaraan gerelateerde afbouw van de lening. Hierdoor kan de hoogte van de afgedekte positie, ‘de collar’, afwijken van de werkelijke hoogte van de lening. De collar is verhandelbaar en heeft een marktwaarde. Bij de aankoop van de objecten in het fonds is een overdrachtsbelastingvoordeel ontstaan. Er blijft gedurende een periode van 12 jaren na de aankoop een kans bestaan dat de fiscus alsnog een naheffingsaanslag overdrachtsbelasting zal opleggen. De beheerder is van mening dat geen overdrachtsbelasting is verschuldigd. De post overdrachtbelasting is om deze reden niet als verplichting opgenomen.
LIQUIDITEITSPOSITIE VAN HET FONDS De netto huurstroom van de woningen en de winkels is, na betaling van rente, periodieke aflossing en vaste lasten positief. De marktomstandigheden van afgelopen jaren hebben wel een impact op het fonds, maar vormen geen directe bedreiging voor de liquiditeit van het fonds.
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 5
TOEZICHT AUTORITEIT FINANCIELE MARKTEN De AFM treedt op als toezichthouder van de beheerder van het fonds. De beheerder, RFM Regulated Fund Management BV 6), heeft een vergunning van de AFM verkregen als bedoeld in artikel 2:67 van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Dit bericht voldoet aan de verslaggevingvereisten, zoals vastgelegd in de Wft.
INRICHTING BEDRIJFSVOERING De beheerder beschikt over een beschrijving van de bedrijfsvoering, die voldoet aan de eisen van de Wet op het financieel toezicht en het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen. De beheerder heeft gedurende het afgelopen boekjaar verschillende aspecten van de bedrijfsvoering beoordeeld. Bij de werkzaamheden zijn geen constateringen gedaan op grond waarvan zou moeten worden geconcludeerd dat de beschrijving van de opzet van de bedrijfsvoering als bedoeld in artikel 121 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen niet voldoet aan de vereisten zoals opgenomen in de Wet op het financieel toezicht en daaraan gerelateerde regelgeving. Ook is niet geconstateerd dat de bedrijfsvoering niet effectief en niet overeenkomstig de beschrijving functioneert. Derhalve verklaart de beheerder met een redelijke mate van zekerheid dat de bedrijfsvoering gedurende het verslagjaar 2011 effectief en overeenkomstig de beschrijving heeft gefunctioneerd.
FUND GOVERNANCE CODE De beheerder voldoet aan de Fund Governance richtlijnen zoals deze door de Dutch Fund and Asset Management Association (“DUFAS”) zijn opgesteld en door de AFM worden onderschreven. De richtlijnen zien toe op het waarborgen van een integere bedrijfsuitoefening en een zorgvuldige dienstverlening van de beheerder in het belang van de participanten. In het kader van de fund governance vervult de bewaarder een toezichthoudende rol. De gehele Fund Governance Code van de beheerder is op de website van de beheerder gepubliceerd.
FISCALE TRANSPARANTIE De fiscale transparantie van RFM Woning-Winkelfonds V CV zorgt ervoor dat het fonds niet zelfstandig belastingplichtig is voor de inkomsten- en de vennootschapsbelasting. Participanten worden afhankelijk van hun eigen fiscale status belast. In beginsel worden de bezittingen en de resultaten rechtstreeks aan de participanten toegerekend naar rato van ieders omvang van de deelname. Separaat wordt een fiscale jaaropgaaf aan de participanten verstrekt. Aan de fiscale transparantie van het fonds zijn stringente voorwaarden verbonden.
STRINGENTE VOORWAARDEN AAN DE FISCALE TRANSPARANTIE Eén van de voorwaarden aan de fiscale transparantie is de beperkte overdraagbaarheid van participaties. Voor participerende rechtspersonen, waaronder BV’s, zijn deze voorwaarden ook van toepassing bij onder andere juridische fusies of splitsingen. Voor overdracht van participaties is altijd een voorafgaand akkoord van alle participanten noodzakelijk. In de CV-overeenkomst is de volledige procedure beschreven. Alleen bij overdrachten met voorafgaande goedkeuring door alle participanten blijft de fiscale transparantie van het fonds gewaarborgd.
DIRECTIEWISSELING De heer Wensing heeft zijn functie als directielid per 1 september 2011 neergelegd en is opgevolgd door de heer Van Dijk. Op dit moment bestaat de directie van RFM Regulated Fund Management BV voor de vastgoed CV’s uit de heren Knoester en Van Dijk. 6) Tot 31 oktober 2011 was de naam van de beheerder ING Real Estate Regulated Fund Management BV.
6 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
VERKOOP ING REIM EN NAAMSWIJZIGING FONDS Per 31 oktober 2011 is de verkoop van ING REIM aan CBRE Global Investors succesvol afgerond. De beheerder RFM Regulated Fund Management is hierbij integraal overgegaan naar de nieuwe organisatie. Het beheer van het fonds blijft onveranderd bij dezelfde beheerder. Het team zal zich onverminderd blijven inzetten voor uw investering. In de buitengewone vergadering in het voorjaar 2011 is besloten de namen van de fondsentiteiten aan te passen. Als gevolg hiervan zijn de CV-overeenkomst en de namen gewijzigd. De nieuwe namen van alle fondsentiteiten zijn in de brief van december 2011 aan de participanten gecommuniceerd. De meeste recente CV-overeenkomst is opgenomen op de website.
VERWACHTINGEN BEHEERDER Voor de portefeuille verwacht de beheerder dat zowel de waarden als de verkoopaantallen onder druk zullen blijven staan in 2012 en daarmee een resultaat zal behalen dat achterblijft bij de verwachtingen uit het prospectus. Verder is de verwachting dat de uitkeringen van kapitaal binnen het fonds worden gehouden en tegenover de lening worden geplaatst. Aangezien in 2012 in de winkelportefeuille geen contracten verlopen verwacht de beheerder de 100% bezettingsgraad te handhaven. De verwachting is dat het exploitatieresultaat van de winkelportefeuille over 2012 conform prognose zal zijn. Op basis van de huidige marktomstandigheden zijn de veronderstellingen uit het prospectus over rendement, resultaat en waardeontwikkeling uitdagend. Dat betekent dat rekening gehouden moet worden met het mogelijk niet halen van deze verwachtingen in de toekomst. Als de marktomstandigheden niet wijzigen, dan heeft dit een blijvend effect op de waarde van uw participatie en de uitkeringen in de toekomst. Het jaarbericht is door de beheerder opgesteld op basis van de waarderingsgrondslagen van het fonds. De jaarrekening is door de accountant gecontroleerd. De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is opgenomen in de overige gegevens. Den Haag, 29 februari 2012 De directie van RFM Regulated Fund Management BV drs. R.W.Y. van Dijk MRE MRICS drs. M. Knoester MRE
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 7
Economie en vastgoedmarkt
Het volgende onderdeel van het jaarbericht over de markt en de marktvooruitzichten is mede tot stand gekomen met inbreng van de afdeling Research.
Economie Voor de Nederlandse economie bleek 2011 een jaar met twee gezichten. De opwaartse trend die in 2010 ingezet was, leidde aanvankelijk tot een behoorlijk optimisme bij economen. In de eerste helft van het jaar werden de prognoses voor een groot aantal belangrijke economische indicatoren positief herzien. Werd de groei van het bruto binnenlands product aanvankelijk geraamd op 1,2%, tegen de zomer was de groeiprognose bijgesteld naar 1,9%. Rond die tijd kwamen er echter wereldwijd duidelijke tekenen van economische groeivertraging. Daarnaast staken de zorgen over de Europese schulden en de duurzaamheid van de euro opnieuw de kop op. Aandelenmarkten daalden fors, de export kwam tot stilstand en de binnenlandse vraag verzwakte. Als gevolg daarvan begon de Nederlandse economie in de tweede helft van 2011 te krimpen. De economische groei kwam uit op 1,4% in 2011. De werkloosheid daalde minder dan verwacht en de vrees voor baanverlies had een negatieve invloed op de consumentenbestedingen. Ondanks de relatief hoge inflatie (2,3%), bleef de basisrente op een historisch laag niveau. De afnemende inflatiedruk maakt een nog verdere daling van de rente mogelijk. Voor 2012 lijkt een recessie desondanks onvermijdelijk. De aanhoudende eurocrisis blijft het vertrouwen van consumenten, bedrijven en investeerders ondermijnen. De sterke politieke dimensie van deze crisis maakt de uitkomst onvoorspelbaar. Omdat de Nederlandse overheid minder ruimte heeft voor het nemen van steunmaatregelen ten opzichte van de situatie in 2008/2009 zullen bezuinigingsmaatregelen waarschijnlijk leiden tot een hogere werkloosheid en een verdere daling van het besteedbaar inkomen. Gecombineerd met een vergrijzende bevolking, maakt dit de economische vooruitzichten vrij somber.
Woningmarkt De koopwoningenmarkt is in 2011 verder verslechterd. Consumenten blijven afwachtend vanwege de verslechterde economische situatie en de discussie omtrent het behoud van hypotheekrenteaftrek. Hypotheekverstrekkers hebben de procedures en voorwaarden verder aangescherpt, de verkooptijd van woningen neemt toe en het aantal verkochte woningen neemt af. Ongeveer 120.000 woningen wisselden van eigenaar in 2011, wat significant lager is dan het gemiddelde van 200.000 verkochte woningen per jaar in de periode van 2000 tot en met 2008. Ondanks de tijdelijke verlaging van de overdrachtsbelasting (van 6% naar 2%) en de verlenging van de tijdelijk verhoogde NHG-grens 1) (van € 265.000 naar € 350.000), is een opleving van de activiteit op de koopwoningenmarkt uitgebleven in 2011. Het verslechterde sentiment heeft een negatieve weerslag gehad op de woningprijzen. Na een kleine opleving in de eerste helft van 2010 heeft de daling van de prijzen, die in het vierde kwartaal van 2010 werd ingezet, zich in 2011 voortgezet. De woningprijzen daalden met gemiddeld 4% en verwacht wordt dat deze in 2012 verder zullen dalen. Daarbij neemt het verschil tussen primaire en secundaire locaties steeds verder toe. De vraag naar woningen op stedelijke en centrale locaties met een hoog voorzieningenniveau blijft robuust, terwijl de vraag op perifere locaties meer lijkt te lijden onder het afgezwakte sentiment. De gevolgen van de afgekoelde woningmarkt voor de nieuwbouwproductie worden in toenemende mate zichtbaar. Ontwikkelaars zagen hun orderportefeuilles verder krimpen als gevolg van financieringsproblemen, tegenvallende verkopen en herziening van nieuwbouwplannen door gemeenten en marktpartijen. Met 57 duizend opgeleverde woningen is de bouwproductie in 2011 1) Nationale Hypotheek Garantie
8 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
dan ook fors achter gebleven bij de doelstelling van de overheid (een nieuwbouwproductie van 75 duizend woningen per jaar). Aangezien in 2011 wederom minder bouwvergunningen zijn verleend dan in 2010, valt te verwachten dat de nieuwbouwproductie in 2012 een nieuw dieptepunt zal bereiken. Dit kan op bepaalde plaatsen leiden tot een schaarste, omdat zowel de bevolking als het aantal huishoudens de komende jaren blijven groeien. Vergeleken met de koopwoningenmarkt laat de situatie op de huurmarkt een veel rooskleuriger beeld zien. De vergrijzing, onzekere economische tijden, afgenomen betaalbaarheid in de koopmarkt en een strenger hypotheekbeleid van banken zorgen ervoor dat huurwoningen over het algemeen gewild blijven bij consumenten. Bovendien wordt het speelveld van woningcorporaties steeds verder verkleind, waardoor meer mensen die willen huren in toenemende mate zijn aangewezen op de private huursector. Met name de vraag naar huurwoningen in het middeldure prijssegment zal hierdoor naar verwachting toenemen. Als gevolg van de hogere inflatie in het voorbije jaar is de maximaal toegestane huurverhoging voor het gereguleerde segment in 2012 hoger dan in 2011 (2,3% versus 1,3%). Tevens worden huurverhogingen in toenemende mate afhankelijk van het inkomen van de huurder, de locatie van de woning en het energielabel. De verwachtingen voor de huurmarkt voor de komende jaren zijn dan ook gunstig.
Winkelmarkt De verbetering van het consumentenvertrouwen in 2010 ten opzichte van 2009, zette in 2011 niet door. In de tweede helft van het jaar daalde het vertrouwen tot een historisch dieptepunt van -40. Ondanks dit pessimisme en het gedaalde besteedbaar inkomen stegen de detailhandelsverkopen toch licht. Gezien de sombere economische verwachtingen voor 2012 is de vraag of deze omzetstijging in 2012 zal doorzetten. Het negatieve sentiment lijkt vooralsnog geen nadelige gevolgen te hebben voor de vraag naar primaire winkellocaties. De aanhoudende belangstelling komt voornamelijk van (inter)nationale retailers, waardoor leegstand op toplocaties beperkt blijft. De aanvangsrendementen zijn hier stabiel en de huurniveaus zijn zelfs licht gestegen ten opzichte van vorig jaar. In kleine en middelgrote steden staan huurniveaus op A1-locaties iets meer onder neerwaartse druk. Daarnaast is de tweedeling tussen toplocaties en secundaire winkelgebieden, zoals perifere detailhandelslocaties en aanloopstraten, wederom sterker geworden. Secundaire locaties blijven kampen met afnemende vraag en dalende bezettingsgraad. Het is de verwachting dat de tweedeling tussen primaire en secundaire locaties in de toekomst eerder groter dan kleiner zal worden. Door de opkomst van e-commerce (via PC) en m-commerce (op smartphones) vertoont de omzet van online bestedingen een gestage groei. De impact hiervan op de vraag naar fysieke winkelruimte verschilt sterk per branche en locatie. Vooral boeken, muziek, games, dvd’s en diensten (zoals tickets en verzekering) worden gekocht via het internet. Er zijn ook sectoren waar de impact van e / m-commerce veel minder is: voedsel, luxe artikelen, doe-het-zelf, woninginrichting en tuinartikelen bijvoorbeeld. Oriëntatie, besluitvorming en after-sales service verschuiven echter in toenemende mate van het offline naar het online kanaal. Daarom combineren steeds meer retailers hun netwerk van fysieke winkels met een online verkoopkanaal. Een goed voorbeeld is Apple, maar dit geldt ook voor andere sectoren (zoals kleding, schoenen, dagelijkse verzorging). Veel non-food winkels zullen naar verwachting meer een “showroom functie” krijgen, waar consumenten producten kunnen ervaren en hun online aankopen kunnen ophalen. A1-winkelgebieden lenen zich hier goed voor. Retailers die gevestigd zijn in aanloopstraten van winkelgebieden en in de kleine winkelcentra hebben het moeilijker door de opkomst van e / m-commerce. Daarnaast raakt de economische recessie en schaalvergroting in de detailhandel hen harder.
disclaimer © Copyright 2012 CBRE Global Investors. Alle rechten voorbehouden. Bovenstaande opinie over de economie en vastgoedmarkt dient uitsluitend ter informatie en wij geven, hoewel de opinie is gebaseerd op informatie die betrouwbaar wordt geacht, geen garantie aangaande de juistheid of volledigheid hiervan. CBRE Global Investors accepteert geen enkele aansprakelijkheid voor de informatie opgenomen in deze opinie. De weergegeven marktinformatie alsmede de meningen, prognoses, aannames, schattingen, afgeleide waarderingen en koersdoelstelling(en) die zijn opgenomen in deze opinie en die de opinie van de auteur vormen dateren van de datum van publicatie en kunnen op enig moment zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. Hoewel wij ernaar streven de in bovenstaande opinie opgenomen informatie naar redelijkheid te actualiseren, kunnen er op grond van de regelgeving, compliance vereisten of andere oorzaken redenen zijn waardoor dit niet mogelijk is. Bovenstaande opinie vormt geen uitnodiging of aanbod tot het kopen of verkopen van effecten of andere financiële instrumenten. Bovenstaande opinie is uitsluitend bedoeld voor klanten van CBRE Global Investors en de informatie mag niet - geheel of gedeeltelijk – voor enig doel worden vermenigvuldigd, opnieuw worden verspreid of gekopieerd zonder de uitdrukkelijke voorafgaande schriftelijke toestemming van CBRE Global Investors.
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 9
10 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
jaarrekening
RFM Woning-Winkelfonds V CV
De jaarrekening beslaat pagina 12 tot en met 32
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 11
Balans per 31 december 2011
Na voorgestelde winstuitkering (bedragen in €)
Balans per
Balans per
Toelichting 31-12-2011 31-12-2010
ACTIVA
Beleggingen Onroerend goed in exploitatie 1 48.138.409 49.367.447 Vorderingen en overlopende activa Vorderingen op huurders 2 959 16.365 Overige vorderingen 3 72.225 31.123 73.184 47.488 Immateriële vaste activa 4 - 344.631 Liquide middelen
5
878.464
1.199.119
49.090.057 50.958.685 PASSIVA
Eigen vermogen 6 13.144.920 13.487.086 Voorzieningen Voorziening performance fee 7 100.159 92.859 Langlopende schulden Langlopende leningen 8 34.757.390 35.938.773 Kortlopende schulden en overlopende passiva Kortlopende deel langlopende schulden 8 407.500 407.500 Belastingen 9 86.085 86.381 Overige kortlopende schulden 10 594.003 946.086 1.087.588 1.439.967 49.090.057 50.958.685
12 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Winst- en verliesrekening over 2011
(bedragen in €)
Toelichting 2011 2010
Netto huuropbrengsten 11 3.028.006 3.002.358 Totale operationele baten 3.028.006 3.002.358 Exploitatiekosten onroerend goed 12 474.489 362.299 Beheerkosten 13 159.757 162.308 Fondskosten 14 48.591 50.453 Totale operationele lasten 682.837 575.060 OPERATIONEEL RESULTAAT 2.345.169 2.427.298 Rentebaten 15 12.444 12.073 Rentelasten 16 (1.604.677) (1.681.356) FINANCIEEL RESULTAAT (1.592.233) (1.669.283) Gerealiseerde opbrengst verkopen 17 153.761 377.396 NETTO RESULTAAT VOOR AFSCHRIJVINGEN
906.697
1.135.411
Afschrijvingen op immateriële activa 18 344.631 413.557 Mutatie ongerealiseerde waardevermindering beleggingen 19 350.524 (40.553) NETTO RESULTAAT NA AFSCHRIJVINGEN 211.542 762.407
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 13
Kasstroomoverzicht
(bedragen in €)
2011 2010
Resultaat Afschrijvingskosten immateriële vaste activa Verkopen van beleggingen Ongerealiseerde waardemutatie beleggingen Dotaties voorzieningen
211.542 344.631 878.514 350.524 7.300 1.792.511
762.407 413.557 1.811.192 (40.553) 18.571 2.965.174
Toename/(afname) kortlopende schulden (exclusief verschuldigde uitkeringen) 37.663 244.630 (Toename)/afname vorderingen op korte termijn (25.696) (9.076) 11.967 235.554 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten 1.804.478 3.200.728 Aflossingen langlopende schulden (1.181.383) (1.915.936) Uitgekeerde winst en commanditair kapitaal (943.750) (812.338) Kasstroom uit financieringsactiviteiten (2.125.133) (2.728.274) NETTO KASSTROOM (320.655) 472.454 Beginstand liquide middelen 1.199.119 726.665 EINDSTAND LIQUIDE MIDDELEN 878.464 1.199.119
14 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Toelichting algemeen en waarderingsgrondslagen
Algemeen RFM Woning-Winkelfonds V CV is op 11 oktober 2006 opgericht en heeft het eigendom verworven van drie Nederlandse woningprojecten en vijf Nederlandse winkelopbjecten. Op 19 oktober 2006 zijn de 699 participaties doorgeplaatst bij particuliere beleggers.
Uitvoering en uitbesteding asset management Ten aanzien van het beheer van het vastgoed is het property management uitbesteed aan propertymanagers. De uitbesteding betreft het dagelijkse beheer van het vastgoed zoals het innen van huren en uitvoeren van regulier onderhoud. Voor de verkoop van de woningen zijn verkoopactiviteiten uitbesteed aan lokale makelaars.
Verslaglegging en wetgeving De rapportage is opgemaakt in overeenstemming met Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Hiernaast zijn ook de aanvullende vereisten uit de Wet op het financieel toezicht verwerkt. Afgeweken is van het voorgeschreven model voor de winst- en verliesrekening, omdat het gehanteerde model naar de mening van de beheerder een beter inzicht geeft.
Boekjaar Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar.
Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders wordt vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Beleggingen De objecten worden gewaardeerd tegen de totale aankoopsom minus afschrijvingen of lagere marktwaarde. Afgeschreven wordt tot de restwaarde, zijnde het op dit moment geraamde bedrag van het object in de geschatte toekomstige staat aan het einde van geschatte gebruiksduur, onder aftrek van kosten van overdracht. Indien de geschatte restwaarde de boekwaarde van het object overstijgt dan wordt de afschrijving beëindigd tot het moment dat de restwaarde onder de boekwaarde is gedaald. Voor de waardering van de beleggingen is de taxatiewaarde door een onafhankelijke externe taxateur vastgesteld. Hierbij is de marktwaarde in verhuurde staat bij complexgewijze verkoop aan een derde bepaald op basis van de netto contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen. De toekomstige kasstromen die hierbij een rol spelen zijn de verkoopopbrengsten van individuele woningen, huuropbrengsten en exploitatielasten van individuele woningen en eventuele incidentele kaststromen. Op het totaal van de contant gemaakte toekomstige kasstromen zijn de verwachte transactiekosten in mindering gebracht, ten einde op de uiteindelijk getaxeerde marktwaarde (op basis van kosten koper) uit te komen. De taxatie is opgemaakt in overeenstemming met International Valuation Standards en de verplichte regels en voorschriften in de RICS Taxatie standaarden.
Vorderingen en overlopende activa Vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen.
Immateriele vaste activa Opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voorzover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van de verslagperiode, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de rapportage bekend zijn geworden.
Hedge accounting Rentederivaat De afdekking van het renterisico is gericht op het beperken van het renterisico op de variabele lening. Ter afdekking van het renterisico op deze lening is een derivaat (collar) afgesloten. Voor de waardering wordt kostprijshedge-accounting toegepast. Het derivaat wordt hierbij gewaardeerd tegen de kostprijs (nihil).
Het totaal van de aanvangskosten (inclusief de niet-terugvorderbare BTW over de aanvangskosten) wordt geactiveerd. Deze kosten worden in 5 jaar afgeschreven. De aanvangskosten bestaan uit financieringskosten, taxatiekosten, structureringsvergoeding en niet-terugvorderbare BTW.
Voorziening performance fee Een derde deel van de gerealiseerde performance fee wordt toegevoegd aan de voorziening. Deze voorziening wordt uitgekeerd aan het einde van de looptijd aan de beheerder indien het verwachte gemiddeld enkelvoudige rendement is behaald.
Grondslagen voor de bepaling van het resultaat De opbrengsten en kosten worden toegerekend aan de Rentederivaat periode waarop zij betrekking hebben. Daar waar nodig zullen voorzieningen worden gevormd.
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 15
Toelichting op de balans
(bedragen in €)
Beleggingen 1 Onroerend goed in exploitatie In de rapportageperiode zijn 5 woningen verkocht. Aan het einde van de rapportageperiode resteren 137 woningen en 10 winkeleenheden verspreid over 5 locaties. Dit zijn 27 woningen meer dan de prognose uit het prospectus. Het onroerend goed is gewaardeerd tegen de oorspronkelijke totale aankoopsom (inclusief aankoopkosten) of lagere marktwaarde. Van de individuele woningobjecten is beoordeeld of de oorspronkelijke aankoopsom boven de marktwaarde kosten koper ligt, rekening houdend met de meerwaarde van de leegstaande woningen. Uit de beoordeling blijkt dat de marktwaarde van bijna alle woning- en winkelobjecten lager is dan de oorspronkelijke aankoopsom (inclusief aankoopkosten). Voor zover de huidige marktwaarde van een object meer dan 5% onder de boekwaarde ligt, vindt afwaardering plaats. Indien in het verleden afwaardering heeft plaatsgevonden, zal bij een waardestijging van een object met meer dan 5% opwaardering plaatsvinden, totdat de oorspronkelijke totale aankoopsom (inclusief aankoopkosten) is bereikt. In 2011 heeft voor twee winkelobjecten opwaardering en voor één woningobject afwaardering plaatsgevonden. In de tabel hieronder is het waardeverloop van de totale portefeuille weergegeven:
Balans per 1 januari - Verkopen woningen - Mutatie ongerealiseerde waardevermindering woningen - Mutatie ongerealiseerde waardevermindering winkels Balans per 31 december
2011
2010
49.367.447 (878.514) (630.524) 280.000 48.138.409
51.138.086 (1.811.192) 40.553 49.367.447
Van de boekwaarde ad € 48.138.409 heeft € 21.478.409 betrekking op woningen en € 26.660.000 op winkels.
Taxatie van beleggingen De beheerder van het fonds verleent jaarlijks, of vaker indien daartoe aanleiding bestaat, een onafhankelijke externe taxateur opdracht een taxatie van de objecten uit te voeren. De meest recente externe taxatie heeft per 31 december 2011 plaatsgevonden. De taxatiewaarde is het geschatte bedrag waarvoor een object op de taxatiedatum zou worden overgedragen door een bereidwillige verkoper aan een bereidwillige koper in een marktconforme transactie, waarbij de partijen geïnformeerd, zorgvuldig en zonder dwang hebben gehandeld. De waarde is de marktwaarde in verhuurde staat, rekening houdend met de positieve vermogenseffecten van individuele verkoop van woningen. Op basis van deze taxatie bedraagt de beleggingswaarde per 31 december 2011 € 47.276.000. Dit is over de gehele portefeuille een daling van 0,8% ten opzichte van de vergelijkbare taxatiewaarde per 31 december 2010. Voor de woningportefeuille bedraagt de waardedaling 3,0% en de waarde van de winkelportefeuille is met 1,1% gestegen.
Ultimo Ultimo Ultimo 2011 2010 2009
Taxatiewaarde woningen Taxatiewaarde winkels
16 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
20.726.000 26.550.000 47.276.000
22.180.000 26.270.000 48.450.000
23.907.000 25.760.000 49.667.000
Vorderingen en overlopende activa 2 Vorderingen op huurders 31-12-2011 31-12-2010
Huurders Servicekosten Voorziening oninbaarheid
18.420 - (17.461) 959
26.384 9.957 (19.976) 16.365
3 Overige vorderingen 31-12-2011 31-12-2010
Verzekeringen Rente bank Vooruitbetaalde verkoopkosten Overige vorderingen
1.720 3.459 10.400 11.900 58.347 15.764 1.758 72.225 31.123
Immateriele vaste activa 4 Geactiveerde oprichtingskosten De immateriële activa zijn ontstaan door activering van de oprichtingskosten van het fonds en worden in 5 jaar afgeschreven.
2011 2010
Balans per 1 januari - Afschrijvingen Balans per 31 december
344.631 (344.631) -
758.188 (413.557) 344.631
Liquide middelen 5 Liquide middelen
31-12-2011 31-12-2010
ING Bank Zakelijke Rekening ING Bank Zakelijke Spaarrekening
453.464 425.000 878.464
424.119 775.000 1.199.119
Het in de rapportageperiode ontvangen rentepercentage op het uitstaande saldo op de Zakelijke Rekening bedraagt gemiddeld 0,8% (2010: 0,4%) en op de Zakelijke Spaarrekening gemiddeld 1,6% (2010: 1,6%). De liquide middelen staan ter vrije beschikking van het fonds.
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 17
Eigen vermogen 6 Eigen vermogen Het maatschappelijk of commanditair kapitaal van oorspronkelijk € 17.475.000 is verdeeld in 699 participaties van oorspronkelijk € 25.000 nominaal. Jaarlijks vinden terugbetalingen van het commanditair kapitaal plaats.
Commanditair
Overige
kapitaal
reserves
Gestort kapitaal - Terugstortingen kapitaal - Reserves voorgaande periode Balans per 1 januari
17.475.000 (1.256.802) - 16.218.198
- - (3.075.743) (3.075.743)
- Terugstortingen kapitaal - Netto resultaat periode - Winstuitkeringen - Mutatie wettelijke reserve Balans per 31 december
(84.579) - - - 16.133.619
- 211.542 (469.129) 344.631 (2.988.699)
Wettelijke Per reserve
- - 344.631 344.631 - - - (344.631) -
Totaal
participatie
17.475.000 (1.256.802) (2.731.112) 13.487.086
25.000 (1.798) (3.906) 19.296
(84.579) 211.542 (469.129) - 13.144.920
(121) 302 (671) 18.806
Wettelijke reserve De wettelijke reserve is gevormd in verband met de geactiveerde oprichtingskosten.
Intrinsieke waarde De intrinsieke waarde van het fonds wordt bepaald door het eigen vermogen te corrigeren met de meest recente marktwaarde kosten koper (exclusief aankoopkosten) van het onroerend goed in exploitatie en de marktwaarde van het rentederivaat (‘collar’). In de intrinsieke waarde is geen rekening gehouden met de meerwaarde van de leegstaande woningen. In onderstaande tabel is het verloop van de intrinsieke waarde en het nominale eigen vermogen opgenomen. Ultimo Ultimo Ultimo 2011 2010 2009
Nominale waarde fonds Intrinsieke waarde fonds Aantal participaties Nominale waarde per participatie Intrinsieke waarde per participatie
18 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
13.144.920 11.480.993 699 18.806 16.425
13.487.086 11.745.474 699 19.296 16.803
13.754.406 11.474.093 699 19.678 16.415
Voorzieningen 7 Voorziening performance fee De performance fee ontstaat bij de verkoop van objecten. Een derde deel van de gerealiseerde performance fee wordt toegevoegd aan de voorziening. Deze voorziening wordt uitgekeerd aan de beheerder aan het einde van de looptijd.
2011 2010
Balans per 1 januari - toevoeging boekjaar Balans per 31 december
92.859 7.300 100.159
74.288 18.571 92.859
Op dit moment voldoet het fonds niet aan de rendementsnorm van het gemiddeld enkelvoudig rendement, waardoor de voorziening aan het einde van de looptijd zou vrijvallen. Op basis van voorzichtigheid en de mogelijke kans dat alsnog een beroep op de voorziening wordt gedaan, is besloten de voorziening in stand te houden.
Langlopende schulden 8 Langlopende leningen De hypothecaire leningen zijn verstrekt door ING Real Estate Finance NV. De einddatum van deze leningen is 1 januari 2015.
Totale Langlopende
schuld per
Aflossing
Aflossing
schuld per
31-12-2010
boekjaar
komend jaar
31-12-2011
19.152.496 700.000 16.493.777 36.346.273
407.500 - 773.883 1.181.383
Lening deel 1 (vaste rente) Lening deel 2 (vaste rente) Lening deel 3 (variabele rente)
407.500 18.337.496 - 700.000 - 15.719.894 407.500 34.757.390
Lening deel 1 (vaste rente) Dit betreft een hypothecaire lening met een oorspronkelijke hoofdsom van € 20.375.000. De rente op deze lening bedraagt 4,83% en vanaf 1 januari 2014 drie-maands Euribor plus 0,75%. De aflossing bedraagt 2% per jaar.
Lening deel 2 (vaste rente) Dit betreft een hypothecaire lening met een oorspronkelijke hoofdsom van € 700.000. De rente op deze lening bedraagt 4,83% en vanaf 1 januari 2014 drie-maands Euribor plus 0,75%. De aflossingverplichting is nihil.
Lening deel 3 (variabele rente) Dit betreft een hypothecaire lening met een oorspronkelijke hoofdsom van € 24.350.000. De rente op deze lening bedraagt het drie-maands Euribortarief vermeerderd met opslag van 0,75%. Het renterisico wordt beperkt door een collar met een cap van 5,25% en een floor van 4,5%. De looptijd van de collar is gelijk aan de looptijd van de lening. De afbouw van de collar houdt rekening met toekomstige aflossingen van de lening. In de winst- en verliesrekening is het resultaat van de collar opgenomen. Aflossing van de lening vindt plaats uit de verkoopopbrengsten.
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 19
Kortlopende schulden en overlopende passiva 9 Belastingen
31-12-2011 31-12-2010
Omzetbelasting
86.085 86.085
86.381 86.381
10 Overige kortlopende schulden 31-12-2011 31-12-2010
Verschuldigde uitkeringen winst en kapitaal Nog te betalen rente Servicekosten Property managers Crediteuren Overige
Niet in de balans opgenomen verplichtingen en activa Ten behoeve van extra zekerheid voor terugbetaling van de hypothecaire lening is een hypotheek verstrekt op de panden aan de financier en een pandrecht op de huurinkomsten afgegeven. Om de risico’s van rentefluctuaties te beperken is met ING Bank NV een rentederivaat, een zogenaamde ‘collar’ afgesloten. Uit hoofde van de collarovereenkomst kunnen rechten en verplichtingen ontstaan die van invloed zijn op de hoogte van de totale rentelast. Deze ‘collar’ dekt het renterisico op de variabele lening af. De hoogte van de afgedekte positie voor de periode 30 december 2011 tot 30 maart 2012 bedraagt € 12.125.000. De marktwaarde van de ‘collar’ bedraagt ultimo 2011 € 801.518 negatief. De ‘collar’ wordt jaarlijks afgebouwd op basis van de bij aanvang ingeschatte aflossingen op de variabele lening. Doordat de werkelijke aflossing door afwijkende verkoopaantallen anders kan zijn dan geprognosticeerd, kan een afgedekte positie ontstaan die afwijkt van de hoogte van de lening. Er blijft een (geringe) kans aanwezig dat de fiscus een naheffingsaanslag voor bij aankoop van een deel van de objecten verschuldigde overdrachtsbelasting zal opleggen. De beheerder is van mening dat deze overdrachtsbelasting niet verschuldigd is. Deze post is om deze reden niet als verplichting opgenomen. Door de huurders van de winkels is voor een bedrag van € 98.175 aan bankgaranties verstrekt. Verder is bij de grotere ketens door de moedermaatschappij veelal een concerngarantie verstrekt.
20 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
215.292 326.451 3.316 3.599 9.151 36.194 594.003
605.334 311.953 5.794 9.312 13.693 946.086
Toelichting op de winst- en verliesrekening
(bedragen in €)
11 Netto huuropbrengsten Op de theoretische bruto huuropbrengst wordt de leegstand in mindering gebracht die ontstaat bij het leegkomen van woningen. De leegstand en overige huurderving voor woningen bedroeg 5,4% van de theoretische huur en voor winkels 0,3%, waar 3,25% voor de woningen en 2,0% voor de winkels is geprognosticeerd. 2011 2010
Woningen Theoretische huur Leegstand Overige huurderving
1.124.377 (59.151) (1.195) 1.064.031
1.190.171 (116.173) (13.710) 1.060.288
Winkels Theoretische huur Leegstand Overige huurderving
1.969.975 - (6.000) 1.963.975
1.942.070 1.942.070
Totaal woningen en winkels
3.028.006
3.002.358
12 Exploitatiekosten onroerend goed De exploitatiekosten zijn op jaarbasis begroot op 22,7% van de theoretische huur van de woningportefeuille en 9,9% van de theoretische huur van de winkelportefeuille. De gerealiseerde exploitatiekosten bedragen voor woningen 29% en voor winkels 7,6%. Deze exploitatielasten worden met name bepaald door planmatig onderhoud, bijdragen aan vereniging van eigenaren en reguliere vaste lasten. In 2011 hebben schilderwerkzaamheden in Breda plaatsgevonden. 2011 2010
Woningen Onderhoud Beheerkosten property manager Bijdragen Vereniging van Eigenaren Vaste lasten Verzekeringen Niet-terugvorderbare BTW Overige exploitatiekosten
141.064 23.760 77.587 36.052 3.288 19.629 24.157 325.537
47.877 25.807 76.697 38.522 2.695 14.093 18.614 224.305
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 21
2011 2010
Winkels Onderhoud Beheerkosten property manager Bijdragen Vereniging van Eigenaren Vaste lasten Verzekeringen Overige exploitatiekosten
29.908 39.279 13.273 50.819 5.330 10.343 148.952
33.497 38.791 11.298 49.908 4.024 476 137.994
Totaal woningen en winkels
474.489
362.299
13 Beheerkosten 2011 2010
Beheervergoeding Niet-terugvorderbare BTW
154.718 5.039 159.757
156.612 5.696 162.308
Met RFM Regulated Fund Management BV is een beheerovereenkomst aangegaan. De beheerder treedt op als beheerder van het vermogen van het fonds en verzorgt daarnaast het management van de objecten (inclusief het aansturen van het property management van de objecten) en het algemeen beheer van het fonds. 14 Fondskosten 2011 2010
Vergoeding bewaarder Accountants-, advies- en taxatiekosten Kosten toezicht Niet-terugvorderbare BTW Overige
De accountantskosten bedragen 8,5 duizend euro (2010: 9 duizend euro) en hebben volledig betrekking op de controle van de jaarrekening. Met Bewaarder RE Woning-Winkelfonds V BV is een bewaarovereenkomst aangegaan. De bewaarder treedt op als bewaarder van het fonds en draagt zorg voor bewaring en het houden van een administratie van de objecten en overige goederen van het fonds. Onder bewaring wordt verstaan het houden van het juridisch eigendom of gerechtigdheid tot de objecten en overige goederen ten titel van beheer ten behoeve van het fonds. De economische gerechtigdheid tot de objecten en overige goederen berust bij het fonds.
22 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
20.000 18.837 3.297 1.794 4.663 48.591
20.000 17.980 4.888 1.814 5.771 50.453
15 Rentebaten 2011 2010
Rente bank Overige
12.192 252 12.444
12.073 12.073
16 Rentelasten 2011 2010
Rentekosten op leningdeel 1 vaste rente Rentekosten op leningdeel 2 vaste rente Rentekosten op leningdeel 3 variabele rente Resultaat collar
912.764 33.810 336.413 321.690 1.604.677
932.446 33.810 265.792 449.308 1.681.356
De effectieve rentelast op leningdeel 3 is samengesteld uit de werkelijk betaalde rente aan de financier en het resultaat van de collar. 17 Gerealiseerde opbrengst verkopen 2011 2010
Verkoopopbrengsten Verkoopkosten Performance fee Historische kostprijs verkochte woningen inclusief aankoopkosten
1.090.000 (35.824) (21.901) (878.514) 153.761
2.344.500 (100.197) (55.714) (1.811.193) 377.396
18 Afschrijvingen op immateriele activa Dit betreft de afschrijving op de geactiveerde oprichtingskosten. 2011 2010
Afschrijving immateriële vaste activa
344.631 344.631
413.557 413.557
19 Mutatie ongerealiseerde waardevermindering beleggingen Dit betreft de ongerealiseerde waardevermindering van de beleggingen. 2011 2010
Mutatie ongerealiseerde waardevermindering woningen Mutatie ongerealiseerde waardevermindering winkels
630.524 (280.000) 350.524
(40.553) (40.553)
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 23
20 Transacties met gelieerde partijen
Met onderstaande gelieerde partijen hebben transacties plaatsgevonden. De transacties met deze partijen zijn op basis van marktconforme voorwaarden tot stand gekomen. Transactievolume Naam gelieerde partij
Aard van transactie
2011
2010
ING Bank NV 1) Collar verrekeningen 275.221 449.308 ING Bank NV 1) Rente bankrekening 10.458 12.073 ING Real Estate Finance NV 1) Rentekosten 1.065.353 1.232.048 RFM Regulated Fund Management BV Performance fee 2) 21.901 55.714 RFM Regulated Fund Management BV Beheervergoeding 3) 154.718 156.612 RFM Woning-Winkelfonds V BV Winstaandeel € 100 - Bewaarder RE Woning-Winkelfonds V BV Bewaarvergoeding 4) 20.000 20.000 1.547.651 1.925.755 Totale transactievolume fonds (huuropbrengsten, operationele lasten, rentelasten, rentebaten en verkopen)
5.481.725
5.648.243
De transacties met gelieerde partijen maken 28% (2010: 34%) uit van het totale transactievolume van het fonds. 21 Kostenratio van het fonds De kostenratio van het fonds relateert het niveau van de kosten aan de gemiddelde intrinsieke waarde van het fonds. Voor de gemiddelde intrinsieke waarde wordt gebruik gemaakt van de intrinsieke waarde exclusief de waarde van de collar. Hiermee hebben de fluctuaties van de waarde van de collar geen invloed op de intrinsieke waarde en daarmee de kostenratio en wordt een beter beeld van de kostenratio gegeven. Het totaal van de operationele kosten, verkoopkosten, performance fee en afschrijvingskosten immateriële vaste activa worden in de calculatie meegenomen. De rentebaten en -lasten, huurderving en leegstand worden niet in de calculatie opgenomen. 2011 2010
Totale kosten Gemiddelde intrinsieke waarde (exclusief waarde collar) Kostenratio
1) Aangezien het fonds na 31 oktober 2011 geen deel meer uitmaakt van ING Group, is in het transactievolume 2011 alleen de periode januari tot en met oktober meegenomen. 2) De performance fee bedraagt 15% van het netto verkoopresultaat van de verkochte objecten. 3) De beheervergoeding bedraagt 5% van de bruto huuropbrengsten. 4) De bewaarvergoeding bestaat uit een jaarlijkse vergoeding van € 5.000 voor het uitvoeren van de functie van bewaarder van het fonds en € 15.000 voor het ter beschikking stellen van het eigen vermogen van de bewaarder.
24 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
1.085.193 12.426.075 8,73%
1.144.528 12.426.480 9,21%
overige toelichtingen
RFM Woning-Winkelfonds V CV
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 25
Vergelijking resultaten en rendementen met prospectus
(bedragen in €)
Boekjaar 2011 realisatie
prospectus
Cumulatief realisatie
prospectus
Netto huuropbrengsten woningobjecten 1.064.031 959.171 6.155.459 5.853.190 Netto huuropbrengsten winkelobjecten 1.963.975 2.015.559 9.802.952 9.787.761 Totale huuropbrengsten 3.028.006 2.974.730 15.958.411 15.640.951 Exploitatiekosten onroerend goed woningobjecten 325.537 225.046 1.374.608 1.373.307 Exploitatiekosten onroerend goed winkelobjecten 148.952 203.613 705.796 988.764 Beheerkosten 159.757 157.113 848.965 830.603 Fondskosten 48.591 55.204 263.278 275.128 Totale operationele lasten 682.837 640.976 3.192.647 3.467.802 Operationeel resultaat 2.345.169 2.333.754 12.765.764 12.173.149 Rentebaten 12.444 2.868 119.570 11.298 Rentelasten (1.604.677) (1.580.033) (9.655.635) (9.102.552) Financieel resultaat (1.592.233) (1.577.165) (9.536.065) (9.091.254) Verkoopopbrengsten 1.090.000 2.548.717 12.363.809 17.958.010 Verkoopkosten (35.824) (47.151) (337.342) (332.223) Performance fee (21.901) (82.572) (300.479) (462.199) Aankoopsom VON (inclusief aanvangskosten) (908.434) (1.951.086) (10.023.545) (14.544.458) Netto verkoopresultaat 1) 123.841 467.908 1.702.443 2.619.130 Netto resultaat voor uitkering 876.777 1.224.497 4.932.142 5.701.025
Boekjaar 2011 realisatie
prospectus
Cumulatief realisatie
prospectus
Exploitatieresultaat per participatie 1.077 1.082 4.621 4.409 Verkoopresultaat per participatie 177 669 2.434 3.747 Netto resultaat per participatie 1.254 1.751 7.055 8.156 Exploitatierendement per participatie 4,6% 4,8% 19,3% 18,9% Verkooprendement per participatie 0,8% 3,0% 10,1% 15,9% Rendement per participatie 2) 5,4% 7,8% 29,4% 34,8%
31-12-2011 31-12-2010
Internal Rate of Return (IRR) 3)
-1,8% -2,6%
1) Het netto verkoopresultaat, zoals bovenstaand vermeld, is bepaald op basis van de oorspronkelijke aankoopsom inclusief de aan de verkochte objecten toegerekende aanvangskosten (immateriële activa). 2) Het enkelvoudig rendement wordt berekend door de gerealiseerde resultaten, exclusief ongerealiseerde waardemutaties, te relateren aan het nominaal ingelegde commanditair kapitaal aan het begin van het jaar. 3) De IRR is een indicator voor de rentabiliteit van een investering. Bij de berekening van de IRR wordt rekening gehouden met het moment van de kasstromen, zowel bij investering als bij uitkering. De getoonde IRR is berekend op basis van een theoretische liquidatie op de rapportagedatum tegen de intrinsieke waarde van het fonds.
26 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Uitkeringen
(bedragen in €)
Realisatie 2011
fonds participatie
Netto resultaat beschikbaar voor uitkering Aflossing langlopende lening winkels Winstaandeel beherend vennoot Beschikbaar resultaat voor participanten
876.777 407.500 100 469.177
671
Aankoopsom VON (inclusief aanvangskosten) Aflossing langlopende lening woningen Beschikbaar commanditair kapitaal
908.433 773.883 134.550
192
Realisatie 2011
fonds participatie
- Interim uitkering augustus 2011 - Interim uitkering februari 2012 - Voorstel slotuitkering mei 2012 - Toevoeging aan de reserves Bestemming beschikbaar resultaat
253.737 215.292 - 148 469.177
363 308 671
- Interim uitkering augustus 2011 - Interim uitkering februari 2012 - Voorstel slotuitkering mei 2012 - Niet uitgekeerd beschikbaar commanditair kapitaal Bestemming commanditair kapitaal
84.579 - - 49.971 134.550
121 71 192
- Uitkering augustus 2011 - Uitkering februari 2012 - Slotuitkering mei 2012 Totale uitkering
338.316 215.292 - 553.608
484 308 792
Uitkeringen 2011
Cumulatieve uitkeringen
prospectus
realisatie
prospectus
1.169 410 1.579
4.721 1.919 6.640
5.825 3.055 8.880
Uitgekeerd resultaat Uitgekeerd commanditair kapitaal
realisatie
671 121 792
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 27
Portefeuille
woningportefeuille
Portefeuille Verkopen t/m Verkopen Portefeuille per Object Bouwjaar
aanvang 31-12-2010
2011 31-12-2011
Breda 1975 68 15 Leiden 1981 56 21 Voorburg 1973 68 14 Totaal 192 50
1 52 3 32 1 53 5 137
Verkoopprijzen en mutatiegraad woningportefeuille Realisatie netto Realisatie netto Realisatie netto
verkoopprijzen
Gemiddelde
t.o.v.
verkoopprijzen verkoopprijzen t.o.v. t.o.v.
netto
taxatiewaarde
geïndexeerde geïndexeerde
verkoopprijzen 1)
per
Object 2011
31-12-2010
2011
sinds aanvang
over 2011
mutatiegraad 3)
waarde 2)
waarde Mutatiegraad Cumulatieve
Breda Leiden Voorburg
212.453 245.118 112.928
2,3% 1,1% -8,0%
-1,7% -9,8% -21,7%
4,4% -2,2% -5,1%
1,9% 8,6% 1,9%
23,5% 42,9% 22,1%
Totale woningportefeuille
212.147
0,3%
-9,7%
-1,2%
3,5%
28,6%
Overzicht woningobjecten Object
Straten
Breda Bontwerkerstraat, Laarzenmakerstraat, Mandemakerstraat, Nestelmakerstraat, Plateelbakkerstraat, Schrijnwerkerstraat, Witwerkerstraat Leiden Beekforel, Meerforel, Purperforel, Rivierforel, Snoekforel, Zalmforel, Zeeforel Voorburg Klaverweide
winkelportefeuille Object
Arnhem Dieren Drachten Nieuw Vennep Venray
Begane grond
Adres (m2)
Amsterdamseweg Spankerenseweg Noorderbuurt Bergsmastraat Acaciastraat, Plataanstraat
Totaal
Verdieping Overig (m2)
Parkeerplaatsen
(m2) (aantal)
1.597 3.301 315 168 182 3.519 232 11.421 2.524
80 383
20.153
635
2.924
182
82 90
1) De netto verkoopprijs bestaat uit de bruto verkoopprijs minus de werkelijke verkoopkosten. 2) De geïndexeerde waarde is bepaald door de geschatte leegwaarde bij aanvang jaarlijks te indexeren met 2,25%. De geïndexeerde waarde wordt vergeleken met de werkelijk gerealiseerde netto verkoopprijs (na verkoopkosten). Voor een juiste vergelijking zijn de begrote verkoopkosten (van 1,85%) in mindering gebracht op de geïndexeerde waarde. 3) Totaal aantal gerealiseerde verkopen sinds aanvang ten opzichte van de portefeuille bij aanvang.
28 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Woningportefeuille
Bontwerkerstraat
A16
Teteringen
Breda
senb eek A27
Breda
Bavel
Aantal woningen 52 (per 31 december 2011) Type woning Eengezinswoning Bouwjaar 1975 Locatie Princenhage
Ulvenhout
A16
A58
Forellen
Warmond Rijnsburg
Leiden
A44Oegstgeest
Valkenburg
Leiderdorp
Leiden
Voorschoten
Aantal woningen 32 (per 31 december 2011) Type woning Eengezinswoning Bouwjaar 1981 Locatie Leedewijk-Noord
A4
Klaverweide Voorburg Leidschendam A4
en Haag
Voorburg
A12
Nootdorp Rijswijk
Aantal woningen 53 (per 31 december 2011) Type woning Appartement Bouwjaar 1973 Locatie Essesteijn
A13
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 29
Winkelportefeuille A50
A50 A12
Amsterdamseweg A12
Velp Oosterbeek
A348
Arnhem
Arnhem
Elden
Wester voort
A325
Huissen
Aantal winkeleenheden 1 Verhuurbaar vloeroppervlak 1.597 m2 op de begane grond Eigendomssituatie Appartementsrecht Locatie Wijkcentrum
Rottevalle Elst
Noorderbuurt
Drachtstercompagnie
Opeinde
A7
Drachten
Drachten
Aantal winkeleenheden 1 Verhuurbaar vloeroppervlak 315 m2 op de begane grond 350 m2 overige Eigendomssituatie Vol eigendom Locatie Binnenstad
Ureterp
Boorrbergum A7
Beetsterzwaag Eerbeek
Brummen
Spankerenseweg Dieren
Dieren
De Steeg Doesburg
A348
Rheden
Angerlo Giesbeek
30 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Aantal winkeleenheden 1 Verhuurbaar vloeroppervlak 3.301 m2 Eigendomssituatie Vol eigendom Locatie Perifere winkellocatie
Bergsmastraat
Hoofddorp Hillegom
Nieuw-Vennep Nieuw-Vennep
A4
Rijsenhout
Lisserbroek
Abbenes A44 A4
Vierlingsbeek
Leimuiden
Acaciastraat/ Plataanstraat
Holthees Overloon
Maashees
A73
Venray Wanssum
Venray
Oostrum
Oirlo Leunen
Aantal winkeleenheden 1 Verhuurbaar vloeroppervlak 3.519 m2 op de begane grond 232 m2 overige Eigendomssituatie Vol eigendom Locatie Perifere winkellocatie
Aantal winkeleenheden 6 Verhuurbaar vloeroppervlak 11.421 m2 op de begane grond 2.524 m2 overige Eigendomssituatie Vol eigendom Locatie Perifere winkellocatie
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 31
32 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
overige gegevens
RFM Woning-Winkelfonds V CV
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 33
Overige gegevens
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is hierna opgenomen.
Bepalingen betreffende de bestemming van het resultaat In de CV-overeenkomst is in artikel 11 onder andere het volgende opgenomen betreffende de resultaatbestemming: 1. De voor uitkering vatbare winst van de vennootschap zal jaarlijks geheel worden uitgekeerd, tenzij de beherend vennoot bepaalt dat de winst geheel of gedeeltelijk wordt gereserveerd. 2. De winst en eventuele uitkeringen ten laste van de reserves worden uitgekeerd aan de commanditaire vennoten naar rato de door hen gehouden participaties. De beherend vennoot ontvangt jaarlijks een vast winstaandeel van € 100. 3. De beherend vennoot kan besluiten dat uit de winst over het lopende boekjaar dan wel ten laste van reserves een tussentijdse uitkering aan de commanditaire vennoten geschiedt.
Bestemming van het resultaat over het boekjaar 2010 De jaarrekening 2010 is vastgesteld in de participantenvergadering gehouden op 11 mei 2011. De vergadering heeft de bestemming van het resultaat vastgesteld conform het daartoe gedane voorstel.
Voorstel tot bestemming van het resultaat en terugstorting commanditair kapitaal over het boekjaar 2011 De directie stelt voor aan de participantenvergadering van het resultaat als winstaandeel € 469.029 (€ 671 per participatie) aan de participanten en € 100 aan de beherend vennoot uit te keren. Hiervan is per participatie € 363 in augustus 2011 en € 308 in februari 2012 uitgekeerd. Verder wordt voorgesteld om van het beschikbaar gekomen commanditair kapitaal ad € 134.550 aan de participanten € 84.579 (€ 121 per participatie) uit te keren en het restant ad € 49.971 (€ 71 per participatie) te gebruiken om de loan-to-value te verlagen. Hiervan is per participatie € 121 in augustus 2011 uitgekeerd. In februari 2012 heeft geen uitkering plaatsgevonden. Vooruitlopend op goedkeuring door de participantenvergadering is dit voorstel reeds in de jaarrekening verwerkt. Er zal geen verdere slotuitkering in mei 2012 plaatsvinden.
Gebeurtenissen na balansdatum Na afloop van het boekjaar hebben zich geen gebeurtenissen voorgedaan als bedoeld in art. 2:392 lid 1 BW.
34 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: RFM Regulated Fund Management BV
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit jaarbericht opgenomen jaarrekening 2011 van RFM Woning-Winkelfonds V CV te Den Haag gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2011, de winst-en-verliesrekening en het kasstroomoverzicht over 2011 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheid van de beheerder De beheerder van de CV is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) en de Wet op het financieel toezicht, alsmede voor het opstellen van het verslag van de beheerder in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De beheerder is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als hij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de CV. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de CV gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van RFM WoningWinkelfonds V CV per 31 december 2011 en van het resultaat over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de Wet op het financieel toezicht.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Den Haag, 29 februari 2012 Ernst & Young Accountants LLP was getekend J.C.J. Preijde
RFM Woning-Winkelfonds V CV | Jaarbericht 2011 | 35
36 | Jaarbericht 2011 | RFM Woning-Winkelfonds V CV
fotografie Sjaak Henselmans, Amsterdam
Concept en design Cascade - visuele communicatie bv, Amsterdam
www.regulatedfundmanagement.nl
RFM Regulated Fund Management BV Postbus 90463 2509 LL Den Haag T 070 341 8989 F 070 341 9525 E
[email protected]