J AARVERSLAG 2003 SAMEN SUCCESVOL

Investor Relations Telefoon + 31 (0) 182 543 504 Fax + 31 (0) 182 543 500 [email protected] www.investors.imtech.nl

JA A R V E R S L AG 2 0 03

W W W. I M T E C H . N L

I M T E C H N . V.

Imtech N.V. Kampenringweg 45a 2803 PE Gouda Postbus 399 2800 AJ Gouda Nederland Telefoon + 31 (0) 182 543 543 Fax + 31 (0) 182 543 500 [email protected] www.imtech.nl


S A M E N

S U C C E S V O L

KERNPUNTEN 2003

D E K E R N C O M P E T E N T I E S VA N I M T E C H Elektrotechniek

Versterking marktposities Europa Goed resultaat onder ongunstige marktomstandigheden EBITA: 73,9 miljoen euro, + 8,0% (autonoom + 0,4%) Nettowinst: 44,0 miljoen euro, + 5,5% (autonoom + 1,0%) Omzet: 2.098 miljoen euro, + 4,9% (autonoom – 0,7%) Productie: 2.020 miljoen euro, + 9,7% (autonoom + 4,3%) Orderportefeuille op gelijk niveau 2002: 2.086 miljoen euro

ICT

Werktuigbouw

De kerncompetenties van Imtech kunnen het best worden geïllustreerd aan de

Advies

Advies

Ontwerp

Beheer

hand van de Imtech-competentiepiramide, die hiernaast is afgebeeld. Imtech bestrijkt:

drie technologieën: informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw, over

KERNWAARDEN

MISSIE

PROFIEL

het complete spectrum van deze technologieën, zowel in de breedte

Imtech is klantgericht. Imtech kan

vanuit één aanspreekpunt hoogwaar-

Imtech wil klanten meetbare

toegevoegde waarde bieden.

nische dienstverlener op het gebied

dige totaaloplossingen aanbieden. Klanten zijn hierdoor beter in staat

Imtech N.V. is een Europese tech-

Imtech realiseert die waardecreatie

technologie, elektrotechniek en

zich op hun eigen kernactiviteit(en)

door diepgaand inzicht in en kennis

werktuigbouw. Met ongeveer 13.000

te richten. Imtech streeft naar lang-

van (de primaire processen van) de

medewerkers realiseert Imtech een

durige partnershiprelaties met zowel

klant, intensieve samenwerking met

omzet van ruim 2 miljard euro

klanten als toeleveranciers.

en voor de klant en een compleet en

op jaarbasis.

geïntegreerd aanbod van concepten

Imtech is (financieel) krachtig,

en diensten.

Europese technische dienstverlener.

(engineering), installatie, onderhoud en beheer;

vijf markten: utiliteit, industrie, maritiem, infra en telecom. Utiliteit

Industrie

Maritiem

Infra

Telecom

Bij informatie- en communicatietechDe strategische competentiepiramide van Imtech

Imtech is in staat klanten meetbare

ICT-traject. Enige in het oog springende

toegevoegde waarde te bieden door

voorbeelden zijn: alle relevante diensten

Meetbare toegevoegde waarde voor

het aanbieden van hoogwaardige

op het gebied van Information Techno-

onderhoud en beheer, inclusief kosten-,

Industrie: onder andere auto-industrie,

onze klanten leidt tot waardecreatie

totaaloplossingen. Imtech onder-

logy, besturingstechnologie, platform-

proces-, kwaliteits-, veiligheids- en

chemie en petrochemie, energiecentrales,

voor onze aandeelhouders en een

scheidt zich door een pro-actieve,

automatisering, data- en telecommuni-

milieubewaking. In elke markt wordt

farmacie, machinebouw, milieu, olie

Binnen Imtech is op alle niveaus

boeiende en hoogwaardige werk-

innovatieve en multidisciplinaire

catie, Data Modelling, ICT-infrastructuren,

de complete dienstverleningskolom

en gas, veevoederindustrie, vliegtuig-

ruimte voor ondernemerschap.

omgeving voor onze medewerkers.

aanpak vanuit één aanspreekpunt,

infra-automatisering, internet- en intra-

afgedekt. Als technische dienstverlener

industrie, voedings- en genotmiddelen-

Dit leidt tot innovatief denken,

van advies en ontwerp tot en met

net-applicaties, logistieke automatisering,

is Imtech hierbij gedurende de totale

industrie.

flexibiliteit en snelheid.

realisatie, onderhoud en beheer.

robotisering, satellietcommunicatie,

levensduur verantwoordelijk voor de

simulatietechnologie en technische

technologie: multidisciplinair, pro-actief

Infra: onder andere drukriolering, ener-

automatisering.

en innovatief. Van ontwerp tot en met

gie, luchthaveninfrastructuur, rail (spoor,

turn-key-ingebruikname, van nieuwbouw

tram en metro), sluizen, transport- en

Imtech is een aantrekkelijke werk-

Imtech heeft sterke posities in de

gever met gedreven medewerkers.

markten utiliteit, industrie, maritiem,

Dit vertaalt zich in vakmanschap

infra en telecom in België, Duitsland,

Bij elektrotechniek gaat het om het

tot renovatie en beheer, gedurende de

distributienetten, tunnels, verlichting,

en kwaliteit. Medewerkers krijgen

Engeland, Luxemburg, Nederland en

complete gamma aan elektrotechnische

complete levenscyclus. Als specialist in

verkeersmanagement, waterzuivering

hierbij alle ruimte zich verder te

Spanje.

oplossingen in elke schaalgrootte.

Life Cycle Management en Total Cost of

en -beheer.

Enige belangrijke voorbeelden zijn:

Ownership helpt Imtech opdrachtgevers

ontwikkelen.

Onderhoud

vijf activiteiten: advies, ontwerp

nologie gaat het om het complete

betrouwbaar en onafhankelijk. Imtech is ambitieus en groeit snel als

van informatie- en communicatie-

Installatie

als in de diepte;

De aandelen Imtech zijn genoteerd

elektrische voorstuwing, energietechniek,

te sturen op integrale kosten vanaf

Maritiem: onder andere baggerschepen,

Imtech is integer en hecht grote

aan de effectenbeurs van Euronext

instrumentatie, integrale veiligheid,

ontwerp tot en met onderhoud inclusief

defensieschepen, luxe jachten, offshore

waarde aan de verantwoordelijkheid

(Amsterdam), waar Imtech is

gebouwbeheersing, infratechniek, laag-,

beheer, gedurende de hele exploitatie.

platforms, passagiersschepen, transport-

voor het (leef)milieu en de veiligheid

opgenomen in de Midkap Index (AMX)

midden- en hoogspanning, meet- en

en gezondheid van mensen.

en de Next 150 index.

regeltechniek, toegangstechnologie,

Bovenstaande technologieën en acti-

systeemtechnologie, verkeersmanage-

viteiten worden op vijf markten gericht.

Telecom: onder andere mobiele, draadlo-

ment, wind- en zonne-energie.

Elk van deze markten kent een eigen

ze en vaste netwerken voor transmissie

marktdynamiek en vraagt om zijn eigen

van data, beeld of spraak (GSM, GPRS,

schepen en werkschepen.

Bij werktuigbouw gaat het om het

marktbenadering, specifieke procesken-

UMTS, optisch, maar ook carrier class net-

SAMEN SUCCESVOL

complete scala aan lucht- en klimaat-

nis, evenals kennis en ervaring in techno-

werken), indoor- en satellietcommunica-

Onder moeilijke marktomstandigheden heeft Imtech in 2003 haar marktposities

oplossingen in elke vorm. Enige ver-

logie. Het gaat om de volgende markten:

tie en Wireless Fidelity (WiFi) netwerken

versterkt en een goed resultaat gerealiseerd. Dat is te danken aan een combinatie

meldenswaardige voorbeelden zijn:

van factoren. Een strategie waarmee Imtech zich in de markt onderscheidt als aan-

brandblustechnologie, cleanroomtechno-

Utiliteit: onder andere computercentra,

bieder van een samenhangend pakket multidisciplinaire oplossingen. Een organisatie

logie, energiemanagement, koude- en

distributiecentra, financiële centra,

die in staat is flexibel en slagvaardig te opereren onder wisselende marktomstandig-

warmteopslag, piping, procestechnologie,

kantoren, laboratoria, luchthaven-

heden. Langdurige samenwerking met opdrachtgevers, gebaseerd op het realiseren

sprinklertechnologie en werktuigbouw-

gebouwen, musea, parkeergarages,

van meetbare toegevoegde waarde voor de klant. En medewerkers die in staat zijn

kundige (proces)installaties.

penitentiaire inrichtingen, leisure centra,

voor breedband-internet.

stadions, stations, universiteiten en

datgene waar Imtech voor staat dagelijks in de praktijk voor de klant waar te maken. Kortom: teamwerk dat ons en onze klanten in staat stelt samen succesvol te zijn.

De activiteiten omvatten de volledige

(hoge)scholen, winkelcentra, ziekenhuizen

Dat is ook de boodschap van het beeldmerk dat wij hanteren in onze corporate

procesgang: van advies en ontwerp

en zorginstellingen.

communicatie en in dit jaarverslag.

(engineering) tot en met installatie,

INHOUD

2 4 6 7 8 10 12

Kerncijfers Informatie over het aandeel Imtech Organisatie, marktsegmenten en kerncompetenties Voorwoord Raad van Bestuur Corporate Governance Bericht van de Raad van Commissarissen Personalia Raad van Commissarissen, Raad van Bestuur en Directieraad

44 44 48 50

51 52 57 61

13 13 15 15 16 22 27 33 35 38 40

42 43

Ve r s l a g R a a d v a n B e s t u u r

Goed resultaat over 2003 Dividendvoorstel Strategie Imtech in de Benelux Imtech in Duitsland, Engeland en Spanje ICT & Technology Financiën en middelen Risicomanagement Personeel en organisatie Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Doelstellingen Vooruitzichten 2004

Van dit jaarverslag is een Engelse versie beschikbaar. An English translation of this annual report is available.

62 62 63

67 67 67 68

68 68

Jaarrekening

Grondslagen van de jaarrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerde winsten verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening Toelichting op het geconsolideerd kasstroomoverzicht Balans Winst- en verliesrekening Toelichting op de balans en de winsten verliesrekening Overige gegevens

Accountantsverklaring Stichting Imtech Statutaire bepaling inzake winstbestemming Voorstel tot winstbestemming Bijzonder statutair recht inzake winstbestemming

KERNCIJFERS1 IN MILJOENEN EURO’S

Omzet 2 Productie 2 EBITA 2, 3 EBIT 2, 3 Orderportefeuille 2 EBITA-marge (%) 2, 3 Aantal medewerkers 2 Nettoresultaat doorlopende activiteiten 2 Beëindigde activiteiten (inclusief boekwinst) Pensioenrestitutie na belastingen Nettoresultaat Nettoresultaat 4 Kasstroom Eigen vermogen ultimo boekjaar Nettokaspositie Nettorendement eigen vermogen per 1/1 (%) 4 Nettorendement gemiddeld eigen vermogen (%) 4 Groepsvermogen : totaal passiva Lang vermogen : totaal vaste activa Vlottende activa : kortlopende schulden Rentedekking Aantal uitstaande aandelen in miljoenen (ultimo boekjaar) Aantal uitstaande aandelen in miljoenen (gemiddeld)

2003

2002

2001

2000

1999

2.098 2.020 73,9 70,8 2.086 3,5 13.100

2.000 1.842 68,4 66,7 2.088 3,4 13.780

1.778 1.730 51,1 51,1 2.000 2,9 14.375

1.340 1.380 47,5 47,5 1.678 3,5 10.049

1.272 1.321 45,4 45,4 1.574 3,6 10.146

44

42

39

34

31

– –

– –

78 13

174 13

53 –

44 44

42 42

130 61

221 77

84 61

67 311 124 14,9 14,5 0,34 3,00 1,69 11,5

65 295 132 14,7 14,4 0,33 3,05 1,69 13,3

149 283 154 14,3 17,2 0,31 4,00 1,75 –

243 428 198 35,5 23,9 0,41 5,26 2,09 17,3

108 217 – 37 36,6 31,8 0,23 2,71 1,42 7,6

25,9

25,8

25,9

26,9

25,9

25,8

25,8

26,3

26,5

25,7

2,61 1,82 1,70 12,02 1,07 63

2,50 1,68 1,61 11,44 1,07 66

5,67 2,31 4,95 10,93 1,25 53

9,18 2,89 8,32 15,94 1,25 44

4,21 2,36 3,27 8,37 0,95 41

PER AANDEEL VAN E 2,40 NOMINAAL

Kasstroom 5 Nettoresultaat voor amortisatie goodwill 4, 5 Nettoresultaat 5 Eigen vermogen Dividend Pay-out in % 4 1

Imtech in haar huidige vorm heeft een korte historie, derhalve is een tienjarenoverzicht niet representatief.

2

Conform nieuwe Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving worden de posten die voorheen werden verantwoord als buitengewone baten en lasten niet meer als zodanig aangemerkt. Daarenboven zijn de cijfers van de in 2000 en 2001 verkochte activiteiten, evenals de in 2000 en 2001 ontvangen restitutie van het Pensioenfonds buiten beschouwing gelaten. De cijfers over de jaren 1999 tot en met 2002 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.

3

Inclusief de voorheen als buitengewone baten en lasten aangemerkte posten van de doorlopende activiteiten.

4

Exclusief buitengewone baten en lasten beëindigde activiteiten.

5

Op basis van gemiddeld aantal uitstaande aandelen.

2

EBITA 1 in miljoenen euro’s

100 90

Omzet 1 in miljoenen euro’s

2.500 2.250

80

2.000 73,9

70

1.750

68,4

60

2.098

2.000 1.778

1.500

50

51,1

47,5

45,4

40

1.000

30

750

20

500

10

250

1.340

1.272

1.250

2003

2002

2001

2000

1999

2003

2002

2001

2000

1999

Productie 1 in miljoenen euro’s

2.500 2.250

Orderportefeuille 1

2.500

in miljoenen euro’s

2.250 2.020

2.000 1.750

1.842

1.730

1.500 1.250

1.750

2.086

1.678

1.574

1.500

1.380

1.321

2.088

2.000

2.000

1.250

1.000

1.000

750

750

500

500

250

250

Omzet per activiteit

Omzet per marktsegment

Privaat

2003

2002

2001

Utiliteit 50%

2000

1999

2003

Telecom 7%

2002

2001

2000

1999

Maritiem 7%

in %

in % Infra 11%

Overig 4%

Zorg Industrie 25%

Advies & Engineering 7% Publiek

Onderhoud & Beheer 14%

Duitsland, Engeland en Spanje 46%

Omzet per technologie Elektrotechniek 42%

in %

Omzet per cluster in %

Overig 4% ICT & Technology 19%

ICT 12%

Benelux 35% Werktuigbouw 42%

1

Installatie & Implementatie 75%

De cijfers over de jaren 1999 tot en met 2002 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.

3

I N F O R M AT I E OVER HET AANDEEL IMTECH

Beurzen Industrie Aantal geplaatste aandelen Aantal uitstaande aandelen

Euronext, Amsterdam / Seaq, Londen / Xetra, Frankfurt Engineering Contractors (classificatienummer FTSE: 20-264) 26.886.549 25.864.549

S TAT U T E N

Imtech kent slechts aandelen op naam, die via het girale systeem worden verhandeld. De aandelen die Imtech in haar eigen kapitaal houdt, tellen niet mee voor de berekening van een voor uitkering op aandelen bestemd bedrag. DIVIDENDBELEID

Het dividendbeleid is 40% van het nettoresultaat uit te keren. Over 2003 wordt voorgesteld, evenals in 2002 en 2001 het geval was, hiervan positief af te wijken. De voorgestelde winstuitkering bedraagt 63% (2002: 66%). G R O O TA A N D E E L H O U D E R S

De bij Imtech laatst bekende stand van zaken betreffende de aangemelde belangen krachtens de Wet Melding Zeggenschap is: Internationale-Nederlanden Groep N.V. (ING) 10,0% Fortis Utrecht N.V. 6,1% Smoorenburg B.V. 5,8% AVIVA Plc / Delta Lloyd Verzekeringsgroep N.V. 5,2% Aegon N.V. 5,1% Tweedy, Browne Fund Inc. 5,1% HET AANDEEL IN 2003 (IN E)

Koers hoog Koers laag Koers slot Dividendrendement op slotkoers in % Koerswinstverhouding (ultimo boekjaar) Beursomzet (gemiddeld aantal per dag) Aantal uitstaand (ultimo boekjaar) Aantal uitstaand (gemiddeld)

2003

2002

2001

20,58 10,20 20,58 5,2 11,3 52.458 25.864.549 25.828.966

25,70 12,51 12,57 8,5 7,5 35.391 25.823.549 25.823.549

28,95 18,90 21,02 5,9 7,8 55.806 25.879.549 26.345.549

LIQUIDITY PROVIDERS

ABN AMRO Bank, F. van Lanschot Bankiers, ING Bank, Rabo Securities en Kempen & Co. treden op als Liquidity Provider voor het aandeel Imtech. Strikt genomen behoeft Imtech volgens de Euronext-criteria geen Liquidity Provider in het fonds aan te stellen. Niettemin is Imtech van mening dat een toenemende en geordende handel in haar aandeel van groot belang is voor de onderneming en haar aandeelhouders. INKOOP EIGEN AANDELEN

In 2003 zijn 4.000 aandelen ingekocht, waarmee een bedrag van 61.924 euro was gemoeid. Inclusief de in voorgaande jaren ingekochte aandelen zijn hiermee de verplichtingen uit hoofde van tot en met 2003 verstrekte personeelsopties afgedekt (per saldo in totaal 1.022.000).

4

Koersverloop aandeel Imtech ten opzichte van Midkap-index (januari 2001 t/m december 2003 op basis van gemiddelde weekkoersen)

130

120

110

100

90

80

70

60

50

40

2003

2002

2001

Koers Imtech Koers Midkap

I N V E S T O R R E L AT I O N S

Imtech hecht aan een actieve en open communicatie met investeerders en analisten ter verduidelijking van haar strategie, financiële resultaten en actuele aangelegenheden. Ter ondersteuning van een evenwichtige waardering van het aandeel en een bredere spreiding van het aandelenbezit is in 2003 een groot aantal presentaties gegeven aan analisten, institutionele en particuliere beleggers. Voor financiële analisten organiseerde Imtech op 24 juni 2003 een speciale analistenbijeenkomst inzake de positie van Imtech op de maritieme markt. Hierbij kwamen ook relevante marktontwikkelingen en technologietrends aan de orde en werd een rondleiding verzorgd aan boord van Hr. Ms. Zeven Provinciën, een luchtcommandofregat van de Koninklijke Marine. Ook voor leden van de NCVB (Nederlandse Centrale Vereniging van Beleggingsclubs) werd een bijeenkomst georganiseerd. Imtech werd door Rematch genomineerd voor de Investors Relations Award in de Midkap. Op de Imtech-website (www. imtech.nl) kan uitgebreide informatie worden gevonden over strategie, persberichten, analistenpresentaties en financiële data. Imtech streeft naar een zo duidelijk en transparant mogelijke profilering van haar activiteiten en strategie. In dit kader verzorgt Imtech via haar website al enige jaren een webcast van de presentatie van haar (half)jaarcijfers. INTERN REGLEMENT INZAKE VOORWETENSCHAP

Binnen Imtech is een reglement inzake de melding en reglementering van transacties in effecten Imtech N.V. van kracht voor haar Raad van Commissarissen, Raad van Bestuur, Directieraad en overige daartoe aangewezen personen, onder wie: stafmedewerkers, het management van de werkmaatschappijen en een aantal vaste adviseurs. De secretaris van de vennootschap is aangesteld als Compliance Officer en is belast met het toezicht op de naleving van de gedragscode en de communicatie met de Autoriteit Financiële Markten. FINANCIËLE AGENDA

20 april 2004 22 april 2004 3 mei 2004 17 augustus 2004 8 maart 2005 18 april 2005

Algemene Vergadering van Aandeelhouders Notering ex-dividend Betaalbaarstelling dividend Publicatie halfjaarcijfers 2004, persconferentie en analistenbijeenkomst Publicatie jaarcijfers 2004, persconferentie en analistenbijeenkomst Algemene Vergadering van Aandeelhouders

5

O R G A N I S AT I E , MARKTSEGMENTEN EN KERNCOMPETENTIES Marktsegmenten Competentiepiramide 1

Marktsegmenten Competentiepiramide 1

BENELUX

D U I T S L A N D , E N G E L A N D E N S PA N J E

Imtech Projects

Imtech Deutschland

Imtech Projects Noord-Oost B.V. Imtech Vonk B.V. Imtech Projects West B.V. Imtech Industry B.V. Farnest Engineering B.V. Imtech Utiliteit B.V. Imtech Projects Zuid B.V.

Imtech Deutschland GmbH & Co. KG Imtech Deutschland Schiffbau-Dockbautechnik Imtech ICT Deutschland GmbH Deutsche Van Rietschoten & Houwens GmbH

Imtech UK Meica Services Ltd. Meica Process Ltd.

Imtech Maintenance

Imtech España

Imtech Maintenance B.V.

Imtech España Projects S.A. Imtech Intesa S.A. (75%) Imtech Novocalor S.A.

Imtech Infra Imtech Nettenbouw B.V. Imtech Infratechniek B.V. Infra Engineering B.V.

ICT & TECHNOLOGY

Imtech ICT Imtech ICT Information Technology B.V. Imtech ICT Communication Solutions B.V. Imtech ICT Brocom B.V. Imtech ICT Consultancy B.V. Koninklijke Scheepsagentuur Dirkzwager B.V. (54%) Imdea S.L. (Spanje) (70%)

Imtech Belgium Imtech Projects N.V. Imtech Maintenance N.V. Van Looy Group N.V.

Imtech Telecom Imtech Luxemburg

Imtech Telecom B.V. Imtech Telecom N.V. (België) Imtech Telecom GmbH Imtech Telecom UK Ltd. Imtech Telecom Sweden AB

Paul Wagner et Fils S.A.

Imtech Technology Imtech Systems B.V. Saval B.V. Knowsley SK Ltd. Ventilex B.V. Imtech Toegangstechniek B.V. WPS Parking Systems B.V.

LEGENDA

Marktsegmenten Utiliteit (inclusief zakelijke dienstverlening) Industrie Maritiem Infra Telecom

Imtech Marine & Offshore Imtech Marine & Offshore B.V. Imtech Marine & Offshore Ltd. Imtech Marine & Offshore GmbH Imtech Asia Ltd. IHC Systems B.V. (50%)

Competentiepiramide Elektrotechniek ICT Werktuigbouw

Een volledige lijst van werkmaatschappijen van Imtech N.V. is verkrijgbaar bij de Kamer van Koophandel Rotterdam. 1

Voor een overzicht van de Imtech-competentiepiramide, zie achterin, binnenzijde omslag.

6

VOORWOORD R A A D VA N BESTUUR Marktposities versterkt

Met een omzet van 2,1 miljard euro (+ 4,9%), een bedrijfsresultaat voor amortisatie goodwill (EBITA) van 73,9 miljoen euro (+ 8,0%) en een orderportefeuille van 2,1 miljard euro heeft Imtech een gezien de marktomstandigheden goed jaar achter de rug. Mede door de aanhoudende ongunstige economie bleven de groei van de activiteiten en de ontwikkeling van de resultaten in enkele marktsegmenten weliswaar achter, maar door een gerichte marktbenadering zijn we in staat geweest onze posities te versterken. Bovendien hebben we bewezen in staat te zijn de organisatie snel en flexibel aan te kunnen passen aan gewijzigde marktomstandigheden. Dit leidde tot een betere performance en versterking van marktaandelen. Het blijkt dat de Imtech-strategie ook onder minder gunstige marktomstandigheden zijn waarde bewijst. Ook voor de toekomst zijn we goed gepositioneerd.

In de afgelopen jaren is consequent gewerkt aan de verdere versterking van de positie van Imtech als multidisciplinaire technische dienstverlener. De resultaten van deze inspanningen waren in 2003 zichtbaar. Imtech beschikt over sterke posities in Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Engeland en Spanje in de markten utiliteit, industrie, infra, maritiem en telecom. De combinatie van technologieën (informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw), geografische spreiding en verschillende markten maakt Imtech minder gevoelig voor wisselende marktomstandigheden. Druk op een aantal markten in Nederland (utiliteit, infra en telecom) wordt gecompenseerd door een relatief goede gang van zaken in de andere landen en op de maritieme markt. In de Benelux maakt de bundeling van kerncompetenties als elektrotechniek, werktuigbouw en informatie- en communicatietechnologie Imtech tot één van de sterkste marktspelers. Imtech schuift steeds meer op naar het voortraject van projecten. Het aandeel van grootschalige onderhoudscontracten is door de multidisciplinaire benadering sterk gegroeid. In Duitsland, de grootste economie van Europa, is Imtech in de markten van utiliteit en industrie de grootste multidisciplinaire dienstverlener en is hoofdzakelijk actief in het hart van de Duitse economie. In een technologiegedreven economie als de Duitse biedt de multidisciplinaire benadering van Imtech goede mogelijkheden. De eerste tekenen zijn aanwezig dat de economie in dit land aantrekt, de investeringen nemen toe. De toetreding van nieuwe lidstaten tot de Europese Unie biedt kansen deze nieuwe markten vanuit Duitsland actief te bewerken. De overname van Meica in Engeland was in 2003 een belangrijke stap in de invulling van onze strategie om de positie in Engeland verder te versterken. In de economisch gezonde regio Zuidoost-Engeland behoort Meica tot de top-10-spelers in de markt. Via Meica kan gericht worden gezocht naar verdere versterking van de positie op de Engelse markt. Op de gefragmenteerde Spaanse markt behoort Imtech tot de grotere technische dienstverleners. Doel is ook in Spanje te komen tot een nationale positie in elektrotechniek, werktuigbouw en ICT teneinde multidisciplinaire technische oplossingen te kunnen aanbieden. Op het gebied van ICT maakt de bereikte schaalgrootte spreiding van activiteiten over de diverse deelmarkten mogelijk. Bij een opleving in de ICT-investeringen staat Imtech klaar om hiervan te profiteren. Ook de technologyactiviteiten zijn goed gepositioneerd voor verdere groei. De maritieme activiteiten van Imtech zijn veelbelovend. Verdere groei in en buiten Europa wordt voorzien. De telecommunicatie-activiteiten zijn na een tweejarige sanering klaar om te presteren. Deze situatie wordt positief beïnvloed door de ‘uitrol’van UMTS in West-Europa. Hoe 2004 voor Imtech verloopt zal uiteraard sterk afhangen van de ontwikkelingen in de markten waarin we actief zijn. De economische vooruitzichten geven echter aanleiding tot voorzichtig optimisme. De orderportefeuille is goed op niveau, zij het dat de marges enigszins onder druk staan. Bovendien geven onze marktposities reden tot vertrouwen. Tot slot kunnen we rekenen op de kennis, kunde en inzet van onze medewerkers. Zij vormen uiteindelijk de grootste kracht van onze onderneming en stellen ons in staat samen met en voor onze klanten succesvol te zijn. Gouda, 8 maart 2004

Dr. Ir. R.J.A. (René) van der Bruggen, voorzitter

Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner

7

Dr. Ir. R.J.A. (René) van der Bruggen

Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner

C O R P O R AT E GOVERNANCE Imtech N.V. is een structuurvennootschap (onder volledig regime) met een Raad van Commissarissen en een Raad van Bestuur. De leden van de Raad van Commissarissen worden via coöptatie benoemd, na raadpleging van de Raad van Bestuur, COR en Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Aan de Raad van Commissarissen zijn onder meer de volgende bevoegdheden opgedragen: de benoeming van de leden van de Raad van Bestuur; het vaststellen van de jaarrekening (die daarna ter goedkeuring aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt voorgelegd); het verlenen van toestemming terzake van belangrijke bestuursbesluiten (zie statuten). Naar verwachting zal in de loop van dit jaar de wettelijke structuurregeling worden aangepast, waardoor er een verschuiving van deze bevoegdheden naar de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal plaatsvinden. Imtech kent geen andere beschermingsconstructie dan de mogelijkheid om preferente beschermingsaandelen uit te geven aan Stichting Imtech, welke stichting een optie heeft verkregen op deze aandelen (zie pagina 67). Commissie-Peters

Medio 1998 werden door de commissie-Peters veertig aanbevelingen inzake Corporate Governance gepubliceerd. Imtech heeft nagenoeg al deze aanbevelingen opgevolgd. Zo werden onder meer: een reglement van de Raad van Commissarissen opgesteld (1998); het profiel van Raad van Commissarissen bijgewerkt (1998); een mogelijkheid van registratiedatum in de statuten opgenomen (2001); de zittingsduur van de commissarissen beperkt tot maximaal twaalf jaar (2002); een Audit Commissie (2003), een HonoreringsCommissie (2003) en een BenoemingsCommissie (2004) ingesteld. C o m m i s s i e - Ta b a k s b l a t

Eind 2003 werd door de commissie-Tabaksblat de Nederlandse Corporate Governance Code (hierna ‘Code’) gepubliceerd, welke op 1 januari 2004 in werking is getreden. Na inwerkingtreding van de nieuwe wettelijke structuurregeling (verwacht in de tweede helft van 2004) zal naleving van de Code een wettelijke basis krijgen, voorzover het voorschriften betreft omtrent de inhoud van het jaarverslag. Uitgangspunten van de Code Tabaksblat zijn: goed ondernemerschap (integer en transparant handelen door het bestuur); goed toezicht hierop (inclusief de verantwoording daarover). De Code is uitgewerkt in principes en concrete bepalingen. In beginsel onderschrijft Imtech deze principes en past zij het merendeel van de bepalingen reeds toe. Benchmark

IRIS (Institute for Research and Investment Services, een gezamenlijke onderneming van Rabobank en Robeco) heeft in haar rapport van oktober 2003 naleving van de (concept) Code Tabaksblat getoetst aan de praktijk, teneinde voor alle aan de AEX en Midkap genoteerde beursfondsen een nulmeting te doen om toekomstige progressie te kunnen meten. Met een waardering van 6,0 (gemiddelde score 3,3) eindigde Imtech op een gedeelde derde plaats. Uit een onderzoek uitgevoerd door ISS (Institutional Shareholders Services), een wereldwijd opererende rating agency, blijkt dat Imtech de relevante MSCI-index met 16,8% verslaat. Ve r a n t w o o rd i n g i n 2 0 0 5

De Code heeft betrekking op het boekjaar 2004: Imtech zal derhalve in het volgende jaarverslag uitgebreid verantwoording afleggen over het toepassen of afwijken van de Code. Daarop vooruitlopend worden met inachtneming van de verwachte invulling inzake naleving van de Code, de volgende twee knelpunten bij (onverkorte) toepassing van de Code gesignaleerd. Bestaande contractuele afspraken met bestuurders kunnen niet zomaar worden opengebroken, waarbij er bovendien een discrepantie is tussen het Nederlandse arbeidsrecht en de Code. Van de bepaling die het aantal commissariaten in Nederlandse beursfondsen tot vijf beperkt, zal ten aanzien van de heer A.G. Jacobs (voorzitter Raad van Commissarissen) voor een overbruggingsperiode tot de Algemene Vergadering van

8

C O R P O R AT E G O V E R N A N C E

Aandeelhouders in 2006 worden afgeweken, teneinde in zijn opvolging als voorzitter te kunnen voorzien. De heer Jacobs zal derhalve bij zijn aftreden volgens rooster in 2005 zich herkiesbaar stellen voor een periode van één jaar. Dit mede met het oog op het aftreden van de vice-voorzitter, de heer M.C. van Veen, in 2005. Implementatie in 2004

In het lopende boekjaar zal Imtech doorgaan met (verdere) implementatie van de principes en bepalingen van de Code Tabaksblat. Hierbij wordt expliciet rekening gehouden met de inwerkingtreding van de nieuwe structuurregeling. Bestaande reglementen zullen – daar waar nodig – worden aangepast en voor de diverse benoemde Commissies zullen nieuwe reglementen worden opgesteld. Na inwerkingtreding van de nieuwe structuurregeling zullen de statuten hieraan worden aangepast. In de loop van het jaar zullen reglementen, statuten, alsmede overige regelingen en codes zoveel mogelijk openbaar worden gemaakt via de website (zie www.imtech.nl). Beloningsbeleid van Raad van Bestuur

De aard en samenstelling van het beloningspakket Raad van Bestuur zullen waar nodig in lijn met de beloningsmarkt voor grotere Nederlandse ondernemingen gebracht gaan worden. Hierbij wordt geen substantiële verhoging van het totaalpakket voorzien. Het vaste jaarinkomen van de Raad van Bestuur wordt jaarlijks afgezet tegen de ontwikkelingen van de Nederlandse beloningsmarkt voor bestuurders van grotere ondernemingen. Dit betekent een voortzetting van het vigerende beleid binnen de onderneming. De verhouding vast/variabel inkomen zal bij het realiseren van de afgesproken doelstellingen 55/45 zijn en kan wijzigen naar 45/55 bij excellente prestaties. Het variabel inkomen kent twee onderdelen namelijk het korte termijn variabel inkomen en het lange termijn variabel inkomen. Het korte termijn variabel inkomen (circa 65% van de totale variabele beloning) zal overwegend worden gebaseerd op het operationeel resultaat, alsmede in geringere mate op basis van persoonlijke doelstellingen. Het lange termijn variabel inkomen (circa 35% van het totale variabele inkomen) zal worden verbonden aan de realisatie van strategische doelstellingen in combinatie met waardecreatie ten opzichte van een referentiegroep van ondernemingen. De HonoreringsCommissie zal, in overleg met de Raad van Commissarissen, jaarlijks met de Raad van Bestuur de te leveren prestaties overeenkomen. De honorering van geleverde prestaties zal plaatsvinden in de vorm van voorwaardelijk toe te kennen aandelen die na vijf jaar verhandelbaar zijn. Bezien wordt of deze systematiek voor een bredere groep managers in de onderneming toegepast kan worden. Voor het aanpassen van de beloningsstructuur wordt gebruikgemaakt van een externe adviseur. Het beloningsbeleid zal in 2005 aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders worden voorgelegd. De leden van de Raad van Bestuur hebben een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd en bij een eventuele beëindiging van het dienstverband is het Nederlands recht van toepassing. Daarnaast is bij indiensttreding met één lid van de Raad van Bestuur een minimum schadevergoeding van een jaarsalaris overeengekomen bij onvrijwillig ontslag tengevolge van een overname van Imtech N.V. Voor toekomstig te benoemen bestuurders zal de Code Tabaksblat worden gehanteerd.

9

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Hierbij bieden wij aan de aandeelhouders de door de Raad van Bestuur opgestelde en door ons vastgestelde jaarrekening over het boekjaar 2003 ter goedkeuring aan. Deze jaarrekening is gecontroleerd en van een goedkeurende verklaring voorzien door KPMG Accountants N.V. (‘KPMG’). Wij adviseren aandeelhouders de jaarrekening goed te keuren. De statutaire winstbestemming staat vermeld op pagina 68. Na overleg met de Raad van Bestuur stellen wij voor het dividend over 2003 per gewoon aandeel vast te stellen op 1,07 euro (een winstuitkering van 63%) en een bedrag van 16,3 miljoen euro toe te voegen aan de reserves. Evenals over 2001 en 2002 wordt hierbij positief afgeweken van het vigerende dividendbeleid (een winstuitkering van 40%), gelet op het vertrouwen van de onderneming in de toekomst. In het verslagjaar hebben wij in zes vergaderingen de Raad van Bestuur met advies terzijde gestaan en, met inachtneming van de belangen van de ‘stakeholders’, toezicht gehouden op het beleid van de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Imtech. De aanwezigheid van commissarissen bij de vergaderingen was nagenoeg volledig. Aan de twee overlegvergaderingen met de Centrale Ondernemingsraad waarin speciale thema’s werden behandeld (strategie en maatschappelijk verantwoord ondernemen) werd steeds door twee leden van onze Raad deelgenomen. Vorig jaar werd aangekondigd dat 2003 in het teken zou staan van versterking van Imtech conform de vastgestelde ‘Strategische Blauwdruk’. Daartoe is met de overname van Meica in Engeland een belangrijke stap gezet. Daarnaast werd in 2003 verdere uitwerking gegeven aan de integratie van de in voorgaande jaren overgenomen bedrijven en het realiseren van synergievoordelen. Veel aandacht werd besteed aan de operationele gang van zaken en de beheersing van risico’s (een verbeterd systeem voor risicomanagement is inmiddels geïmplementeerd), het opvolgen van de aanbevelingen uit de onderzoeken naar interne controle, en de invloed van de economische omstandigheden op de markten waarop Imtech actief is. Uitgangspunt bij de ondernemingsactiviteiten blijft het creëren van aandeelhouderswaarde. Gegeven de marktomstandigheden heeft Imtech naar onze mening goed gepresteerd. In de afgelopen twee jaar hebben alle divisiedirecteuren in onze vergaderingen presentaties gegeven over hun bedrijven. Op het personele vlak werd gesproken over de noodzakelijke reorganisaties ten gevolge van het aanpassen van de organisatie aan de marktomstandigheden, opvolgingsscenario’s en Management Development. De HonoreringsCommissie boog zich over het beloningsbeleid ten aanzien van de Raad van Bestuur. Ook het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen en zijn leden werd geëvalueerd. In de aandeelhoudersvergadering van 22 april 2003 werden mevrouw De Boer en de heer De Vries herbenoemd. Voorts werd in deze vergadering kennisgegeven van het in 2004 volgens rooster aftreden van de heer Groenenboom, die zich verkiesbaar heeft gesteld. De Raad van Commissarissen is voornemens de heer Groenenboom voor een periode van vier jaar te herbenoemen. De Centrale Ondernemingsraad stemt met deze voorgenomen herbenoeming in. Met betrekking tot Corporate Governance heeft de Raad van Commissarissen kennisgenomen van de Code Tabaksblat, alsmede van de voorgestelde wijzigingen op de Structuurregeling. In zijn algemeenheid onderschrijft de Raad van Commissarissen de in de Code Tabaksblat omschreven principes, voor een meer gedetailleerde omschrijving van de gehanteerde Corporate Governance-structuur wordt verwezen naar de pagina’s 8 en 9. Zowel in de vergaderingen van ons College, als in de vergaderingen van de Audit Commissie, waar een en ander meer uitgebreid aan bod kwam, werden de kwartaal-, halfjaar- en jaarcijfers besproken (wat betreft de halfjaar- en jaarcijfers in aanwezigheid van KPMG), alsmede de rapportages van KPMG, de jaarverwachting en de begroting voor 2004. Blijvende aandacht werd geschonken met name door de Audit Commissie aan de voorzieningen, het werkkapitaal en de kaspositie. Regelmatig werden de rapporten van analisten over Imtech besproken. De functies binnen de HonoreringsCommissie wisselden (thans de heer Van Veen, voorzitter en de heer Jacobs, lid), in overeenstemming met de bepaling in de Code Tabaksblat dat de voorzitter van de Raad van Commissarissen geen voorzitter van één van de commissies dient te zijn.

10

Aan het eind van het verslagjaar is besloten uit ons midden een BenoemingsCommissie met dezelfde leden als de HonoreringsCommissie te vormen.

Een belangrijke strategische mijlpaal in 2003 was de overname van de multidisciplinaire technische dienstverlener

De door de Raad van Commissarissen gehanteerde profielschets zal worden bijgewerkt om specifieke deskundigheid te waarborgen ten aanzien van de aard van de onderneming en haar activiteiten. Vaststelling zal geschieden na overleg met de Centrale Ondernemingsraad. De taakverdeling en werkwijze van ons college en zijn commissies zijn c.q. worden vastgelegd in reglementen. Het algemene reglement van de Raad van Commissarissen zal in 2004 op onderdelen worden aangepast aan de Code Tabaksblat en de overige reglementen zullen worden vastgesteld. Zowel de profielschets als de reglementen zullen in 2004 via de website van Imtech toegankelijk worden.

Meica Group Ltd. Hiermee verwierf Imtech een sterke nationale positie in Engeland, zie pagina 25. Het gerenommeerde warenhuis Peter Jones in Londen renoveerde en vergrootte zijn winkeloppervlakte. Er werd onder andere een zes verdiepingen hoog atrium gerealiseerd. Meica verzorgde alle technische oplossingen, waaronder

Met uitzondering van een voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur zijn de overige leden van onze Raad onafhankelijk van Imtech.

elektrotechniek, lucht- en klimaattechnologie, ICT, (brand)beveiliging en gebouwbeheersing.

KPMG heeft aan ons gerapporteerd over haar onafhankelijkheid ten opzichte van Imtech. In dit kader is onder meer aandacht besteed aan de honoraria van KPMG voor zowel de controle, aan controle verwante werkzaamheden en overige werkzaamheden. Voorts heeft KPMG bevestigd dat zij van Imtech onafhankelijk is in overeenstemming met de geldende beroepsvoorschriften. Wij danken de Raad van Bestuur en alle Imtech-medewerkers voor de in het afgelopen jaar geleverde prestatie. Gouda, 8 maart 2004

namens de Raad van Commissarissen Drs. A.G. Jacobs, voorzitter Ir. M.C. van Veen, vice-voorzitter

11

PERSONALIA

RAAD VAN COMMISSARISSEN1

Drs. A.G. Jacobs (67) voorzitter, benoemd in 2001, lopende termijn tot 2005, lid van de Audit Commissie lid van de Honoreringscommissie lid van de Benoemingscommissie

Commissariaten

Belangrijke nevenfuncties

Joh. Enschedé BV (voorzitter), NV Kon. Nederlandsche Petroleum Mij. (voorzitter), VNU NV (voorzitter), Buhrmann NV (vice-voorzitter), IHC Caland NV (vice-voorzitter), ING Groep NV

Lid Beleggingscommissie PGGM, Lid Stichtingsraad Prinses Beatrixfonds, Lid Raad van Toezicht Stichting Nationaal Fonds Kunstbezit, Lid Bestuur Financieel Economische Raad van SBA Artsenpensioenfondsen

Commissariaten


Koninklijke Volker Wessels Stevin NV (voorzitter), ABN AMRO Holding NV (vice-voorzitter), Akzo Nobel NV, Corus Group Plc. (non-executive board member)

Voorzitter Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, Voorzitter Bestuur Koninklijk Concertgebouw Orkest, Voorzitter Bestuur Nationale Stichting De Nieuwe Kerk te Amsterdam, Lid Executive Board RAND Europe

Commissariaten


F. van Lanschot Bankiers NV, NV Eneco, Quest International Nederland BV (voorzitter), USG NV

Voorzitter van de Stichting START, Voorzitter START Foundation, Voorzitter Centrale Plan Commissie, Voorzitter Bestuur Stichting Het Expertise Centrum

Commissariaten


C/TAC Align NV (voorzitter), Sara Lee/DE NV, Reed Elsevier NV, Allianz Nederland Groep NV

Raad van Toezicht Netherlands Development Organisation (SNV), Raad van Toezicht Common Purpose

Commissariaten


Philips Electronics Nederland BV (voorzitter), Electrabel Nederland NV (voorzitter), Q-Park NV (voorzitter), Tapijtfabriek H. Desseaux NV (voorzitter), NIB Capital NV

Vice-voorzitter Marketing Committee UEFA, Lid Bestuur NOC*NSF, Vice-voorzitter Koninklijk Instituut voor de Tropen, Voorzitter Fonds voor de Topsport, Lid Bestuur Benificiantenraad Lotto

Commissariaten


Voorzitter Raad van Toezicht Universiteit Twente, Raad van Toezicht Centraal Bureau Rijvaardigheid

CEO Koninklijke Swets & Zeitlinger NV

Lucent Technologies Nederland BV (voorzitter), HITT NV, Corus Group Plc (non-executive board member), ASM International NV

RAAD VAN BESTUUR

DIRECTIERAAD2

Dr. Ir. R.J.A. (René) van der Bruggen (56) voorzitter

K. (Klaus) Betz (48) lid directie Imtech Deutschland

Ir. C.A.J. (Cees) van Laarhoven (55) algemeen directeur Imtech Technology

Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner (52)

Ir. J.A. (Jan) Casteleijn (54) algemeen directeur Imtech Infra

W. (Willy) Michielsen (60) algemeen directeur Imtech Belgium

Drs. Ing. A.L.A. (Aart) van Gelder (57) algemeen directeur Imtech Projects

Drs. J.W. (Jan) Mussche RA (57) directeur control Duitsland en Spanje

A.F. (Jos) Graauwmans (46) directeur personeel & organisatie

Drs. C.A. (Kees) van Rooden RA (52) financieel directeur

Drs. G.L.M. (Goof) Hamers (51) algemeen directeur Imtech Marine & Offshore

Mr. M.E.J. (Mark) Salomons (42) secretaris van de vennootschap

Voormalig Voorzitter Raad van Bestuur ING Groep NV Ir. M.C. van Veen (68) vice-voorzitter, benoemd in 1985, lopende termijn tot 2005, voorzitter van de Honoreringscommissie voorzitter van de Benoemingscommissie Voormalig Voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Hoogovens NV Prof. Dr. B. de Vries (65) benoemd in 1995, lopende termijn tot 2007 voorzitter van de Audit Commissie Voormalig Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Drs. G.J. de Boer-Kruyt (59) benoemd in 1999, lopende termijn tot 2007 Persoonlijk adviseur Drs. P.J. Groenenboom (68) benoemd in 2000, lopende termijn tot 2004 lid van de Audit Commissie Voormalig Voorzitter Raad van Bestuur Internatio-Müller NV

E.A. van Amerongen (50) benoemd in 2002, lopende termijn tot 2006

1

Alle commissarissen bezitten de Nederlandse nationaliteit.

2

Drs. J.T.M. (Hans) van Happen (45) algemeen directeur Imtech ICT

De leden van de Raad van Bestuur maken deel uit van de Directieraad.

Dipl.-Ing. P. (Peter) Kronenberg (46) lid directie Imtech Deutschland 12

Ir. J.T. (Jan) Tromp (62) adviseur Imtech Technology S. (Seine) de Vries (60) lid directie Imtech Projects

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR

Kernpunten



2003 2.098 73,9 3,5 44,0 2.020 2.086 339 13.100

Netto-omzet EBITA EBITA als % van de omzet Nettowinst Productie Orderportefeuille Werkzaam vermogen exclusief liquide middelen Aantal medewerkers per 31 december

2002 1 2.000 68,4 3,4 41,7 1.842 2.088 320 13.780

Goed resultaat over 2003

2003 is voor Imtech goed verlopen. Bij aanhoudend ongunstige economische omstandigheden werd een hoger resultaat en een hogere omzet behaald 1). Het bedrijfsresultaat voor amortisatie goodwill (EBITA) nam met 8,0% toe tot 73,9 miljoen euro (2002: 68,4 miljoen euro), waarvan 0,4% autonoom. De nettowinst steeg met 5,5% tot 44,0 miljoen euro (2002: 41,7 miljoen euro). De omzet steeg per saldo tot 2.098 miljoen euro (+ 4,9%). De productie nam toe tot 2.020 miljoen euro (+ 9,7%), waarvan autonoom 4,3%. De orderportefeuille per 31 december 2003 was nagenoeg gelijk aan vorig jaar en bedroeg 2.086 miljoen euro. Het acquisitie-effect op de omzet bedroeg 114 miljoen euro (5,7%). Daarvan hield circa 55 miljoen euro verband met in 2002 overgenomen bedrijven waarvan de omzet nog niet geheel in de cijfers van dat jaar was meegenomen. Met de acquisitie van Meica is een overnamesom van 26 miljoen euro gemoeid, waarvan 21 miljoen euro goodwill. De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft in een nieuwe Richtlijn de definitie van buitengewone baten en lasten veranderd. Dat betekent dat baten en lasten die in het verleden niet tot de operationele gang van zaken werden gerekend niet langer worden gekwalificeerd als buitengewone baten en lasten. In de EBITA van 73,9 miljoen euro is begrepen een bedrag van 8,5 miljoen euro aan reorganisatielasten. De EBITA over 2002 is voor vergelijkingsdoeleinden gecorrigeerd voor 7,9 miljoen euro reorganisatielasten, die voorheen als buitengewone lasten werden opgenomen. In samenhang hiermee is besloten om het effect van stelselwijzigingen met ingang van 2003 rechtstreeks in het eigen vermogen te verwerken; tot en met 2002 werd dit als buitengewoon resultaat gepresenteerd. De in 2002 als buitengewone bate verantwoorde éénmalige bate van 5,9 miljoen euro netto uit hoofde van de invoering van de ‘Percentage of Completion’-methode terzake winstneming op projecten is in de vergelijkende cijfers over 2002 direct ten gunste van het eigen vermogen gebracht.

1

De cijfers over 2002 en 2001 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast (zie noot 2 op pagina 2).

13

2001 1 1.778 51,1 2,9 38,9 1.730 2.000 299 14.375

UTILITEIT

AVIVA, München In München is het 56.000 m 2 multi-

woordelijk voor de complete

De telefonie vindt plaats via

functionele zakencentrum AVIVA,

technologie, een opdracht van

het datanetwerk (Voice-over-IP),

een initiatief van Atrion, tot stand

82 miljoen euro. Tientallen

hetgeen goedkoop en flexibel is.

gekomen. Huurders zijn onder

systemen zijn geïntegreerd in

Imtech was ook verantwoordelijk

andere Siemens en BSH Bosch.

een modern gebouwbeheers-

voor de geavanceerde lucht- en

Het gebouw is volgens de Oosterse

systeem gebaseerd op LON-

klimaattechnologie, elektro-

Feng-Shui filosofie ontworpen en

technologie: een uit duizenden

techniek, meet- en regeltechniek,

telt drie geïntegreerde panden met

informatiepunten bestaand

energiebeheer en sprinklertech-

meanderende wandelpaden, water-

LonWorks Network Operating

nologie. Alle techniek is voorzien

partijen en filosofische beelden.

System dat veilige en geïntegreer-

van een no-breakvoorziening:

Imtech is naast het projectmanage-

de bediening en controle mogelijk

het primaire proces raakt nooit

ment voor de bouw ook verant-

maakt.

verstoord.

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR

De toename van de EBITA werd met name gerealiseerd door het overgenomen Meica in Engeland. Imtech Deutschland, Imtech Technology, Imtech España en Imtech Belgium lieten een verbetering zien. Imtech Marine & Offshore behaalde een nagenoeg gelijk resultaat ten opzichte van vorig jaar. Imtech Projects (met name in de utiliteit), Imtech Infra, Imtech ICT en Imtech Telecom behaalden lagere resultaten door ongunstige marktomstandigheden en voortdurende margedruk. Met uitzondering van de telecommunicatie-activiteiten droegen alle activiteiten per saldo positief bij aan het resultaat.

In opdracht van Hellenic Shipyards in Griekenland verzorgt Imtech de modernisering van de platformautomatisering van zes Griekse marinefregatten. Er wordt een Integrated Platform Management System (IPMS) geïnstalleerd waarmee geïntegreerde

Het nettoresultaat steeg van 41,7 miljoen euro naar 44,0 miljoen euro (+ 5,5%). De winst per aandeel voor amortisatie goodwill steeg met 0,14 euro naar 1,82 euro (+ 8,3%), gebaseerd op het gemiddeld aantal uitstaande aandelen gedurende het verslagjaar.

bediening van alle platformsystemen mogelijk wordt, onder andere energieopwekking en -verdeling, gasturbineaandrijving, brand- en calamiteiten-

Dividendvoorstel

bestrijding. De monitoring en control

Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal een dividend in contanten worden voorgesteld van 1,07 euro per aandeel (2002: 1,07 euro). Dit voorstel komt neer op een winstuitkering van 63% van het nettoresultaat (2002: 66%). Doelstelling is 40% van het nettoresultaat uit te keren aan aandeelhouders.

van alle technische oplossingen aan boord vinden middels geïntegreerde computerschermen plaats. De operationele effectiviteit van de schepen wordt aanzienlijk vergroot.

Strategie

Imtech levert een samenhangend pakket van technische dienstverlening. Het gaat om de combinatie van drie technologieën (informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw) en vijf activiteiten (advies, ontwerp, installatie, onderhoud en beheer) die in vijf markten (utiliteit, industrie, infra, maritiem en telecom) wordt aangeboden. Deze combinatie is in samenhang met de bereikte schaalgrootte onderscheidend en geeft Imtech een uniek profiel. Hierbij worden drie clusters onderscheiden: multidisciplinaire technische oplossingen in de Benelux; multidisciplinaire technische oplossingen in Duitsland, Engeland en Spanje; ICT- & Technology-oplossingen in en buiten Europa. De markt van technische dienstverlening is een gefragmenteerde markt waarin veel concurrenten in één technologie opereren. Imtech kan vanuit één aanspreekpunt hoogwaardige totaaloplossingen aanbieden. Imtech realiseert toegevoegde waarde door diepgaand inzicht in en kennis van (de primaire processen van) de klant, intensieve samenwerking met en voor de klant en door een compleet en geïntegreerd aanbod van concepten en diensten. Klanten zijn hierdoor beter in staat zich op hun eigen kernactiviteit(en) te richten. Imtech streeft naar langdurige partnershiprelaties met zowel klanten als toeleveranciers. Bovendien is Imtech (financieel) krachtig, betrouwbaar en onafhankelijk. De opbouw en versterking van de positie als multidisciplinaire Europese technische dienstverlener zijn ingegeven door de trend bij opdrachtgevers om niet-kernactiviteiten, zoals engineering en onderhoud, niet meer zelf uit te voeren, maar uit te besteden aan bij voorkeur grote, multidisciplinaire spelers met één aanspreekpunt. Activiteiten op het gebied van elektrotechniek, werktuigbouw en ICT worden daarom gebundeld en geïntegreerd aan de markt aangeboden. Het multidisciplinair aanbieden van technische oplossingen stelt Imtech in staat aan die groeiende vraag tegemoet te komen en de toegevoegde waarde aanzienlijk te vergroten. De belangrijkste strategische succesfactoren zijn: het gecombineerd aanbieden van de technologieën informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw met één aanspreekpunt voor de klant; effectieve ‘cross selling’tussen deze technologieën; het afdekken van de complete dienstverleningskolom in de voor Imtech relevante markten en landen gedurende de gehele levenscyclus van specifieke producten of diensten; het overnemen van alle voor klanten niet-strategische technische vraagstukken, zodat deze zich beter kunnen concentreren op hun eigen kernactiviteit(en); het nemen van initiatieven die leiden tot vroegtijdige betrokkenheid bij projecten, zodat Imtech haar toegevoegde waarde kan laten zien;

15

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, ALGEMEEN, IMTECH IN DE BENELUX

In de nieuwe autofabriek van BMW in Leipzig in Duitsland realiseert Imtech

in twee enorme productiehallen met een gezamenlijke oppervlakte van

150.000 m2 de complete lucht- & klimaattechnologie: verwarming,

‘Leadership’door de creatie van schaalgrootte met sterke posities (top-3-marktposities) en onderscheidende technische innovatie; samenwerking met derden door middel van strategische allianties en het aangaan van partnershiprelaties met leveranciers van specifieke technologieproducten; een decentrale klantgerichte organisatie waarbinnen het fenomeen ‘ondernemerschap’goed ontwikkeld is en waar sprake is van een relatief lage overhead.

hittebronnen, airconditioning, koeling en perslucht. Imtech is eveneens ver-

Actiepunten in de uitwerking van de strategie zijn: overnames op het gebied van ICT; het door middel van overnames in elektrotechniek en ICT uitbreiden van de positie in Spanje; het vanuit de bestaande marktposities vergroten van activiteiten in de nieuwe landen van de Europese Gemeenschap; verdere versterking van de positie in Engeland; versterking in een aantal specifieke markten, te weten de inframarkt, de industriële markt, de maritieme markt en in het marktsegment parkeren.

antwoordelijk voor de hoogwaardige procestechnologie in de volledig geautomatiseerde lakstraat. In 2005 wordt hier begonnen met de productie van de BMW 3-serie.

Daarnaast streeft Imtech naar verdere versterking van de activiteiten op het gebied van ontwerp en advies (bijvoorbeeld consultancy en engineering) en op het gebied van technisch onderhoud en beheer. Imtech beschikt voor een groot deel van deze strategische trajecten over voldoende ruimte voor het financieren van aanvullende acquisities. Acquisities moeten passen in de strategie, direct bijdragen aan de winst per aandeel, meetbare toegevoegde waarde realiseren, beschikken over capabel management en synergetische mogelijkheden bieden.

Imtech in de Benelux

De activiteiten in de Benelux ontwikkelden zich in 2003 redelijk. De omzet nam toe met 4,6% tot 728 miljoen euro (2002: 696 miljoen euro). De productie nam met 8,6% toe tot 694 miljoen euro (2002: 639 miljoen euro). BRON: BMW

Door de ongunstige economische omstandigheden en verhevigde concurrentie stonden de marges onder druk. De organisatie werd hierop aangepast. De EBITA bedroeg 29,3 miljoen euro, tegen 29,9 miljoen euro in 2002, een afname van 2,0%. De orderportefeuille groeide met 1,6% tot 766 miljoen euro (2002: 754 miljoen euro). De activiteiten in de utiliteitsmarkt stonden in Nederland onder druk, maar groeiden in België en Luxemburg. Ook de inframarkt in Nederland stond onder druk. De activiteiten in de industriële markt ontwikkelden zich redelijk, zowel in Nederland als België. In de markt voor onderhoud en beheer realiseerde Imtech een sterke groei in alle landen.


Netto-omzet EBITA EBITA als % van de omzet Productie Orderportefeuille Werkzaam vermogen exclusief liquide middelen Aantal medewerkers per 31 december

1

De cijfers over 2002 en 2001 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.

16

2003

2002 1

2001 1

728 29,3 4,0 694 766 70 5.810

696 29,9 4,3 639 754 63 5.797

565 22,7 5,3 665 785 56 5.376

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, IMTECH IN DE BENELUX

Profiel en aanpak

In het 55.000 m2 grote World Trade

Imtech is in Nederland actief in de markten utiliteit, industrie en infra met twee divisies: Imtech Projects inclusief Imtech Maintenance (omzet 462 miljoen euro) en Imtech Infra (omzet 128 miljoen euro). In België is Imtech via Imtech Belgium (omzet 110 miljoen euro) actief in de utiliteit en industrie. In Luxemburg zijn de activiteiten via dochteronderneming Paul Wagner et Fils (omzet 28 miljoen euro) beperkt tot de utiliteit. De markt in de Benelux is sterk regionaal georganiseerd: er zijn negentig vestigingen en competentiecentra.

Center op Amsterdam Airport Schiphol verzorgde Imtech de complete warmteen klimaattechnologie, inclusief warmteen koudeopslag. Het geheel verhuurde gebouw is voorzien van een geautomatiseerd gebouwbeheerssysteem op basis van LON-technologie

De bundeling van de kerncompetenties elektrotechniek, werktuigbouw en delen van informatie- en communicatietechnologie maakt Imtech in de Benelux tot één van de sterkste multidisciplinaire technische dienstverleners.

(LonWorks Network Operating System). Alle technische oplossingen zijn uitgerust met een standaardchip, waarmee een veilige, geïntegreerde

Door vroegtijdige betrokkenheid in projecten schuift Imtech steeds verder op naar het voortraject. Nieuwe diensten worden ontwikkeld, bijvoorbeeld Energy Contracting, Industrieel Flexibel en Demontabel Bouwen (IFDB) en System Contracting in de industrie. Daarnaast is er aandacht voor Technology Lease (het leasen van alle technische oplossingen in een gebouw), Publiek Private Samenwerking (PPS) en Design, Build, Operate, Finance & Maintain (DBOFM).

controle en bediening kan plaatsvinden.

Gang van zaken Utiliteit in Nederland

De situatie in de utiliteitsmarkt is aanzienlijk verslechterd. In de private kantorenmarkt nam de bouwproductie met 30% af, in de publieke sector met 10%. Het beschikbare aanbod aan leegstaande kantoren bedroeg 5,3 miljoen vierkante meter, een record. Ook het aanbod van leegstaande winkels en bedrijfsruimten was groot. Dit heeft geleid tot toenemende concurrentie en lage prijzen in het nieuwbouwsegment. Imtech richtte zich nu (nog) meer op renovatie en op projecten waar sprake is van uitbreiding met doorgaande exploitatie. Daarnaast werd het deel van de markt waar de situatie nog redelijk is actief bewerkt: de gezondheidszorg, het onderwijs en accommodaties voor sport en recreatie. Verder richtte Imtech zich op segmenten waar sprake was van groei, bijvoorbeeld in en rond de luchthaven Schiphol en op de markt van integrale veiligheid. Door verhevigde concurrentie stonden de marges ook hier onder druk. Voorbeelden van bijzondere renovatieprojecten waren een deel van de technologie in het Catshuis in Den Haag (de ambtswoning van de Nederlandse premier), het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat en projecten voor KPN, NUON en SNS Bank. Technische ‘upgrading’bij doorgaande exploitatie vond plaats bij de hoofdkantoren van Shell en de ANWB. Op de nieuwbouwmarkt was Imtech onder meer betrokken bij het kantorencomplex Churchillhof II in Rijswijk, de ontwikkeling rondom het Stationsplein in Maastricht en een nieuw belastingkantoor in Arnhem. In de gezondheidszorg werd groei gerealiseerd. Imtech was betrokken bij projecten in het Utrechts Medisch Centrum (UMC), St. Franciscus Ziekenhuis in Rotterdam, Amsterdams Medisch Centrum (AMC) en het Utrechtse Diaconessenhuis. Er werd een onderzoek naar Industrieel Flexibel en Demontabel Bouwen (IFDB) in het Erasmus Medisch Centrum (EMC) in Rotterdam uitgevoerd. Imtech schuift steeds verder op naar het voortraject. In het onderwijs heeft Imtech vooruitgang geboekt en was betrokken bij projecten van de Universiteit van Amsterdam (UvA), de Vrije Universiteit (VU) en de Hoge School Holland in Haarlem. Voor de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) werd een Virtual Reality Theater (een visualisatiecentrum voor complexe berekeningen) ingericht. Bijzonder is ook de technologie voor de nieuwe Faculteit Danstheater van de Hoge School voor de Kunsten in Arnhem. Dit is de eerste volledig ondergrondse school in de Benelux. Ook in het onderwijs is Imtech steeds vaker actief in het voortraject. De vorig jaar opgerichte Talent Groep (samenwerking tussen Imtech, Bank Nederlandse Gemeenten, ISS en Strukton) richt zich op het gehele traject van financiering, ontwerp, bouw, onderhoud en facilitaire diensten tot en met de technische infrastructuur en ICT van scholengemeenschappen. Een eerste tender is gaande.

17


In het kenniscentrum ICT@NN in het Universitair Rekencentrum van de Rijksuniversiteit Groningen realiseerde

In en rond de luchthaven Schiphol was Imtech betrokken bij de renovatie van de brandbeveiliging in alle terminalgebouwen, de verbetering van de verlichting in parkeergarages en een nieuw gerechtsgebouw voor berechting van drugscriminelen.

Imtech de technologie voor het Virtual Reality Theater. Voor zowel wetenschap als bedrijfsleven worden hier innovatieve toepassingen ontwikkeld, waarbij complexe berekeningen driedimensionaal gevisualiseerd worden en vervolgens in een kubus van 2,5 m3

In de markt van integrale veiligheid realiseerde Imtech belangrijke projecten als de renovatie van de brandbeveiliging in De Nederlandsche Bank, de beveiliging van de Jaarbeurs, de veiligheid bij salarisverwerker ADP en de verbetering van de data- en telecommunicatie in de Penitentiaire Inrichting Veenhuizen. Met de Rabobank werd een raamovereenkomst afgesloten voor veiligheidssystemen in alle Rabobanken in Nederland. De sprinkleractiviteiten groeiden sterk, bijvoorbeeld door projecten als het Stadshart Almere.

geprojecteerd. Imtech verzorgde ook de complete technische infrastructuur en de glasvezelkoppeling naar een nabijgelegen datahotel en internet-

In de markt van sport en recreatie werd in combinatie opdracht verkregen voor het nieuwe stadion Euroborg van voetbalclub FC Groningen. Imtech verzorgde ook de techniek in SnowWorld Landgraaf, de grootste overdekte skipiste in Europa.

knooppunt.

In de markt van technisch onderhoud en beheer werd goed gepresteerd. De markt tendeert naar grootschalige onderhoudscontracten en Imtech is in staat gedurende de totale levenscyclus de kosten voor opdrachtgevers aanzienlijk te reduceren. Grote landelijke klanten waren: Postkantoren (onderhoud van alle Nederlandse postkantoren), T-Mobile (onderhoud aan gebouwgebonden installaties van alle zendstations) en Schiphol (onderhoud automatische toegangsdeuren). Een belangrijk nieuw contract was het onderhoud aan alle vijfhonderd distributiecentra van TPG Post. Van een nieuw ontwikkelde dienst voor legionellapreventie is gebruikgemaakt door vijfentwintig sportlocaties in Eindhoven. Industrie in Nederland

Het aantal nieuwbouwprojecten in de industrie nam opnieuw af. Opdrachtgevers richtten zich op optimalisatie, onderhoud en beheer van bestaande installaties. De investeringen werden met het oog op de economische situatie zo beperkt mogelijk gehouden en kenden een korte doorlooptijd. De markt kenmerkte zich door kleinere projecten en ‘stopgebonden’activiteiten. Imtech speelde hier op in met dienstverleningsconcepten op maat en flexibele contractvormen. Door de slechte marktsituatie in de utiliteit nam de concurrentie in de industrie toe, hetgeen de marges onder druk zette. Onder deze niet eenvoudige marktomstandigheden presteerde Imtech echter naar behoren. De nieuwe Propyleen Oxide fabriek (PO-11) van Lyondell op de Rotterdamse Maasvlakte werd opgeleverd. Belangrijke multidisciplinaire opdrachten kwamen van bestaande klanten als Teijin Twaron, Shell, KPE (Kuwait Petroleum), Frico Cheese, Shin-Etsu en Hydron. Bij Teijin Twaron werd Imtech uitgeroepen tot beste presterende partner en veiligste onderaannemer. De sprinkleractiviteiten in de industrie vertoonden verdere groei. De investeringen in de auto-industrie ontwikkelden zich positief. De multidisciplinaire oplossingen van Imtech sluiten goed aan bij de marktvraag, wat resulteerde in belangrijke orders van NedCar en Ford. Steeds vaker werken de Nederlandse en Belgische Imtech-bedrijven hier met elkaar samen. De vraag naar multidisciplinaire energietoepassingen neemt toe, omdat de industrie wordt geconfronteerd met stijgende energiekosten. Imtech heeft haar activiteiten op dit gebied gebundeld in Imtech Energie Management & Contracting. Bij AFS (Aircraft Fuel Supply) op Schiphol werden de energie-inkoop en technische infrastructuur verbeterd. Voor Unilever Research is een Plan van Aanpak voor energiemanagement ontwikkeld. Bij het Institute of Energy (IE) van de Europese Gemeenschap zijn de mogelijkheden voor efficiënt energiegebruik voor een nieuw testcentrum van brandstofcellen in kaart gebracht. In technische automatisering kreeg Imtech belangrijke orders voor besturings- en databasetechnologie van onder meer het maritieme researchinstituut Marin, AKZO Mantis, Coman-Paris, Vitens, Solvay en Bayer. Het aandeel van de farmaceutische industrie in de orderingang groeide opnieuw. In samenwerking met Imtech ICT werd het Feed & Food Competence Center opgericht (zie pagina 28).

18


Aparte industriële competentiecentra binnen Imtech zijn olie & gas en vermogenselektronica. Beide hebben goed gepresteerd. Vanuit Nederland vindt export van technologie plaats naar olieproducerende landen. Opdrachten werden ontvangen uit Oman, Gabon en Nigeria. Orders voor vermogenselektronica waren er van Urenco en Thales. De Katholieke Universiteit Nijmegen (KUN) reikte een Best Supplier Award uit voor een High Field Magneten Laboratorium.

Op Amsterdam Airport Schiphol implementeerde en onderhoudt Imtech een geautomatiseerd en veilig Visual Docking Guidance System. Zodra een geland vliegtuig een gate nadert scannen laserstralen de contouren af ter

In de markt voor technisch onderhoud en beheer zijn er langlopende industriële onderhoudscontracten bij onder meer KPE (Kuwait Petroleum), Total, Shell, Yakult, Thermföss en DSM/Sabic.

indentificatie. Het vliegtuig wordt daarna automatisch met een snelheid van vier meter per seconde naar de

Infra in Nederland

stopstreep gebracht. Via een display

De inframarkt in Nederland ontwikkelde zich negatief door afnemende overheidsbestedingen. Hierdoor was de concurrentie heftig en stonden prijzen onder druk. Dit werd versterkt door afronding van deelprojecten van de HSL (Hoge Snelheidstrein) en Betuwelijn. Imtech presteerde marktconform met een gelijkblijvende omzet en orderingang tegen lagere marges. Een belangrijke opdracht was complete techniek (met onderhoudscontract) bij de verdubbeling van de N 31 in het Noorden van Nederland, een voorbeeld van Publiek Private Samenwerking.

krijgt de piloot informatie: het viegtuig stopt precies op de juiste plaats bij de passagiersslurf en de aansluiting voor airconditioning en benzinetoevoer.

Imtech richt zich op het aanbieden van multidisciplinaire technische oplossingen met hoge toegevoegde waarde: advies, engineering, complete technologie (inclusief ICT), projectmanagement en uitvoeringscapaciteit. Met succes worden nieuwe markten opgezocht en bestaande activiteiten uitgebreid. Speerpunten hierbij zijn infra-automatisering, verkeers- en vervoersmanagement, hoogspanning & energietechniek, railinfrastructuur en infra-engineering. Een voorbeeld van een project met toegevoegde waarde op het gebied van infra-automatisering is de uitvoering van een geavanceerd Visual Docking Guidance System (VDGS) voor het automatisch naar de ‘gate’loodsen van vliegtuigen op de luchthaven Schiphol. Voor de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) werden luchtvaartbakens en antennes ontwikkeld. Voor de ondergrondse infrastructuur in Maastricht werden de besturingstechnologie en automatische bediening uitgevoerd. Van een groot aantal gemalen, sluizen en bruggen werd de automatisering gerenoveerd. Verkeerscentrales kunnen drukke verkeersstromen beter op elkaar afstemmen en weggebruikers informeren. Imtech is in staat systemen van verschillende leveranciers te combineren en via eigen soft- en hardware te integreren tot goed functionerende hightech coördinatiecentra. De order voor de nieuwe verkeerscentrale in Rhoon bevestigde de goede positie. Onder invloed van liberalisatie van de energiemarkt staan kwaliteit en zekerheid van levering van stroom onder druk. Mede op aandringen van de Dienstuitvoering Toezicht Energie (Dte) investeerden energiebedrijven meer in onderhoud. Imtech kon hiervan profiteren en werkte onder andere voor netwerkbeheerder TenneT, maar ook voor de energiebedrijven NUON, Eneco en Essent. Er werd een Smart-Trafo® ontwikkeld, die ingezet kan worden in gebieden waar grote spanningsfluctuaties optreden. Voor deze innovatie is veel belangstelling. Eneco plaatste als eerste een bestelling. Toegenomen slagkracht op het gebied van tractie en hoogspanning zorgde voor uitbreiding in de railinframarkt. Imtech is betrokken bij verbetering en uitbreiding van diverse tram- en metrolijnen voor RET in Rotterdam (het MetroPlus-project) en HTM in Den Haag. Ook werden in opdracht van ProRail tractie en voedingen van bovenleidingen voor het spoor verzorgd. In combinatie met tracébeveiliging, vernieuwing van onderbanen, onderhoud en de aanleg van kabel- en leidingnetwerken verkrijgt Imtech een steeds sterkere positie op het spoor. Dit blijkt ook uit de orders voor ombouw van het tracé bij Swalmen, een nieuw signaleringssysteem bij Zevenaar en de aanleg van duurzame informatiedragers voor grensoverschrijdend treinverkeer. De activiteiten op het gebied van infra-engineering ontwikkelden zich goed. De markt van advies en ontwerp in openbare verlichting, verkeerssystemen en parkeervoorzieningen groeide. Diverse beheercontracten met gemeenten werden afgesloten.

19


Onder invloed van de voorgenomen

Utiliteit in België

uitbreiding van de Europese Gemeen-

De utiliteitsmarkt bleef in 2003 stabiel. Tegenover een daling in Vlaanderen en Wallonië stond een volumegroei in de regio Brussel. Dit als gevolg van de aanstaande uitbreiding van de Europese Gemeenschap met tien nieuwe lidstaten. Hoewel de concurrentie groot is en het prijsniveau scherp, heeft Imtech van deze marktomstandigheden kunnen profiteren. In Brussel werd van een dochteronderneming van Dexia een substantiële order verworven voor de technologie in de 109 meter hoge Tour Centre International Rogier. Andere verworven projecten zijn: het Brusselse Euroblok II (100.000 m2), het nieuwe hoofdkantoor en laboratorium van Interbrew in Leuven, het Maria Ziekenhuis in Lommel en het milieuvriendelijke en energiezuinige provinciehuis van de provincie Vlaams-Brabant in Leuven.

schap met tien nieuwe lidstaten trekt de kantorenmarkt in de regio Brussel aan. Zo wordt in opdracht van een dochteronderneming van Dexia de energiezuinige 109 meter hoge Tour Centre International Rogier gerealiseerd. Imtech is verantwoordelijk voor de complete lucht- en klimaattechnologie, de koelplafonds, brandbeveiliging en sanitaire technologie. Deze opdracht vertegenwoordigt een waarde van ruim 25 miljoen euro.

De laatste vijf jaar zijn de activiteiten op het gebied van technisch onderhoud en beheer nagenoeg verdubbeld. De vraag naar multidisciplinaire technische oplossingen nam wederom toe. Van een grote lokale speler in de regio Brussel groeit Imtech naar een nationale speler met landelijke dekking. In Wallonië werden onderhoudscontracten verworven voor driehonderd kantoren van de bank KBC en driehonderdvijftig kantoren van bank/verzekeraar Fortis. Andere grote onderhoudscontracten zijn er van Coca Cola, AXA, ING en de Europese Gemeenschap. Industrie in België

Het beeld in de industrie in België was divers. De auto-industrie ontwikkelde zich goed. In Gent worden de Volvo S50 en Volvo S60 geproduceerd, bij Volkswagen in Vorst de nieuwe Golf. Imtech is bij beide verantwoordelijk voor een deel van de technische automatisering. De voedingsmiddelenindustrie en elektronica-industrie zijn min of meer stabiel. Imtech ontving orders van Amylum, LU, Solbelgra en Haust (voeding) en Barco (informatica). De veevoederindustrie vertoonde een afname en ook Imtech ondervond hier tegenwind. Het dienstenpakket werd hier uitgebreid met onder andere oplossingen voor tracking and tracing. De markt voor midden- en hoogspanning is beperkt. Belgacom in België is bezig met de ‘uitrol’van UMTS. Dit brengt extra activiteiten met zich mee. In de farmacie beschikt Imtech over een uitstekende concurrentiepositie. De lopende opdracht voor het Discovery & Research Center van Janssen Pharmaceutica (dochter van Johnson & Johnson) creëerde spin-off. De special piping-activiteiten (werktuigbouw) ontwikkelden zich goed. Orders waren er van Glaxo Smith Kline Beecham, Pharmacia en UCB (Union Chemique Belge). De engineering-contracting-activiteiten hadden te maken met schaalverkleining. In plaats van grotere contracten werden projecten nu in delen uitbesteed. BRON: JASPERS, EYERS, SAMYN

Utiliteit in Luxemburg

De marktsituatie voor publieke gebouwen (overheid, gemeenten, zorg) in Luxemburg was goed, maar de private markt liep wat terug. Imtech (Paul Wagner et Fils) is de enige grote multidisciplinaire technische dienstverlener. Grote kantorenprojecten waren het Drosbach-gebouw (samen met Imtech Deutschland) en West Side Village (verworven door Imtech Belgium). In de zorgsector werd de multidisciplinaire technologie in het Hospital Kirberg uitgevoerd. In dezelfde stad werd de nieuwbouw van het hoofdkantoor van de Commerzbank verworven. In Luxemburg Stad is Imtech betrokken bij een groot winkelcentrum en meerdere bankgebouwen. Imtech concentreert zich op de markt voor gebouwmanagement, onderhoud en beheer en is hier succesvol mee bij onder andere de Commerzbank. De inframarkt werd voor het eerst betreden: de complete veiligheidstechnologie in de bijna 1.600 meter lange Markusbierg-tunnel (Saar-Lor-Lux-regio) werd uitgevoerd. Organisatie

De organisatie in Nederland is aangepast aan de marktsituatie in de utiliteit. Het aantal arbeidsplaatsen is daardoor afgenomen. Tegelijkertijd werd de samenwerking tussen diverse business units in de utiliteit geïntensiveerd. Ook in de inframarkt werd de organisatie aan marktomstandigheden aangepast. Daarnaast werd er een nieuwe regiostructuur ingevoerd, die een betere positionering mogelijk maakt. Op het gebied van technisch onderhoud en beheer is in Nederland de vorming van één landelijk opererende maintenance-organisatie afgerond. Dit vormt een belangrijke voorwaarde voor verdere groei van deze activiteiten. In Den Haag opende Imtech op bedrijventerrein Leidschenpoort een nieuw pand, waarin alle activiteiten van Imtech Projects en Imtech Maintenance uit de Haagse regio geconcentreerd werden. In België is de samenwerking tussen de diverse bedrijven met behoud van de regionale slagkracht geformaliseerd door vorming van drie organisatorische eenheden: Projects, Maintenance en Engineering-Contracting. De concurrentiekracht wordt versterkt met behoud van arbeidsplaatsen.

20

INFRA

Calandtunnel De 14,5 meter brede en 1.500 meter

De tunnel telt: zeven hydro-

spanning (23kV) en hoogspanning

lange Calandtunnel ligt 26 meter

statische pompen met overdruk-

(1600 kVA). Er is een complete

onder NAP. Voor 30 miljoen euro

installaties, 868 armaturen met

brandblusinstallatie (water en

realiseerde Imtech de complete

automatische lichtmeting, 37 deels

schuimblus), alsmede 44 brand-

technologie. 15.000 deeloplossin-

omkeerbare ventilatoren (deze

hulpposten. PLC-systemen,

gen zijn geïntegreerd. Veiligheid

slaan automatisch aan bij een te

datakasten en multicorekabels

staat centraal. Tussen twee tunnel-

hoog Co/LEL-niveau) en een Motor

zorgen samen met speciaal

buizen voor gescheiden rijrichtin-

Traffic Management System met

geprogrammeerde software voor

gen liggen boven elkaar nog twee

video-/camera-/luidsprekersysteem.

automatische besturing. Er is

tunnels: één als vluchtweg en één

Bij calamiteiten wordt de tunnel

een hightech Control Room.

voor de technologie.

automatisch afgesloten. Energie

Alle techniek is voorzien van

komt tot stand door midden-

een no-breakvoorziening.

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, IMTECH IN DE BENELUX, IMTECH IN DUITSLAND, ENGELAND EN SPANJE

In Gent in België produceert Volvo de

To e k o m s t

automodellen S50, S60, V50 en V70.

In de Nederlandse utiliteitsmarkt zal de organisatie door verdere integratie en reorganisatie aan de marktomstandigheden worden aangepast en zullen verdere kostenreducties worden doorgevoerd. Concretisering van de in 2003 ingezette nieuwe initiatieven zullen er toe leiden dat Imtech in een nog vroegtijdiger stadium betrokken zal raken bij projecten teneinde de toegevoegde waarde (nog) beter tot zijn recht te laten komen.

Imtech was verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de hardware en software voor de robotisering van de carrosserie (Body Shop), inclusief alle elektrotechnische oplossingen en

In de Nederlandse markt voor onderhoud en beheer richten de inspanningen zich op samenwerking met onderhoudsspecialisten in de bouw en het vinden van sterke partners op het gebied van Facility Management.

(bedienings)panelen. Snelheid (100 meter per minuut), constante kwaliteit (positieafwijking kleiner dan 2 mm) en integrale veiligheid zijn hierbij belangrijk. In België werkte Imtech in 2003 ook voor Opel en Volkswagen.

In de inframarkt streeft Imtech naar een Europese positie met steeds hogere toegevoegde waarde. Hiertoe zullen samenwerkingsverbanden worden gesloten. Ook overnames van high-technology-ondernemingen worden niet uitgesloten. De samenwerking met de Imtech-bedrijven in België zal worden geïntensiveerd. Teneinde ook hier een positie op te bouwen zijn overnames mogelijk. Daarnaast zal de Duitse markt actief worden verkend. Ook in de industriële markt is het beleid gericht op intensivering van de samenwerking tussen de Nederlandse en Belgische Imtech-bedrijven. Synergie leidt tot versterking van de positie in de Benelux. Daarnaast wordt gestreefd naar verdere uitbreiding van het dienstenpakket richting onderhoud, met name in de werktuigbouw en op het gebied van ‘rotating equipment’. Speerpunten in België zijn verdere versterking van de landelijke dekking en autonome groei.

Imtech in Duitsland, Engeland en Spanje

De activiteiten in Duitsland, Engeland en Spanje ontwikkelden zich in 2003 positief. De omzet nam toe met 1,7% tot 959 miljoen euro (2002: 943 miljoen euro). De productie nam met 11,1% toe tot 918 miljoen euro (2002: 826 miljoen euro). De EBITA bedroeg 35,1 miljoen euro, tegen 29,3 miljoen euro in 2002, een toename van 19,8%. De orderportefeuille nam met 1,6% toe tot 943 miljoen euro (2002: 928 miljoen euro). De markt voor multidisciplinaire technische dienstverlening in Duitsland stond onder druk als gevolg van de stagnerende economie en een terughoudend investeringsbeleid. Toch werd er onder deze moeilijke marktomstandigheden goed gepresteerd. In Engeland ontwikkelde de markt zich positief, waardoor de marktpositie en resultaten van het in het verslagjaar overgenomen Meica zich verder verbeterden. Ook in Spanje ontwikkelde Imtech zich goed.



1


22

2003

2002 1

2001 1

959 35,1 3,7 918 943 117 4.324

943 29,3 3,1 826 928 133 4.674

933 14,8 1,6 822 834 191 4.944

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, IMTECH IN DUITSLAND, ENGELAND EN SPANJE

Profiel en aanpak

De luchthaven van München ont-

Imtech Deutschland is voortgekomen uit de twee jaar geleden geformaliseerde integratie tussen de sinds 1860 op de Duitse markt actief zijnde Imtech-bedrijven ROM (Rud. Otto Meyer) en Rheinelektra Technik. Met een omzet van 840 miljoen euro en 3.946 medewerkers is Imtech de grootste multidisciplinaire technische dienstverlener op de Duitse markt. Het vanuit één aanspreekpunt aanbieden van hoogwaardige multidisciplinaire totaaloplossingen (de combinatie van elektrotechniek, werktuigbouw en data- en telecommunicatie) in de utiliteit, de industrie en de maritieme markt vormt de basis van de sterke groei in de afgelopen jaren. De organisatie telt zes regionale hoofdkantoren in Hamburg, Berlijn, Düsseldorf, Frankfurt, Stuttgart en München en 65 lokale steunpunten. Daarnaast zijn er diverse competentiecentra en separate business units voor maritieme technologie en ICT. De activiteiten zijn geconcentreerd in de as Düsseldorf – Frankfurt – Stuttgart – München, het hart van de Duitse economie.

wikkelt zich tot een belangrijk knooppunt in het Europese vliegverkeer. Er werd een tweede terminal gerealiseerd met een capaciteit van 25 miljoen passagiers op jaarbasis. Voor 24 miljoen euro verzorgde Imtech in de 260.000 m2 grote terminal de complete lucht- en klimaattechnologie: verwarming, ventilatie, airconditioning, warmteen koudeopslag, inclusief alle bijbehorende elektrotechnische oplos-

Ten behoeve van onderzoek naar de werking van technische oplossingen beschikt Imtech in Duitsland over een hoogwaardig Research & Development Center: het ZIT (Zentralbereich Ingenieurstechnik) in Hamburg. Dit behoort tot de meest gerenommeerde R&D-centra in Duitsland en geniet zelfs daarbuiten bekendheid. Het centrum speelt een belangrijke rol bij invulling van de strategie om in een vroegtijdig stadium bij projecten betrokken te raken. Daarnaast worden hier nieuwe producten en diensten ontwikkeld, die vervolgens op de markt worden gebracht.

singen en de technische inrichting van de bagage-afhandeling.

In Engeland heeft Imtech zich met de overname van Meica in augustus 2003 een sterke positie verworven. Meica realiseert met 220 medewerkers een omzet van ruim 100 miljoen euro op jaarbasis en werkt in hoofdzaak op de markten van utiliteit en infra, maar is ook actief in de industriële markt. De activiteiten in utiliteit en industrie zijn beperkt tot de regio Zuidoost-Engeland (Londen en omgeving), waar sprake is van een substantieel marktvolume. Meica behoort hier tot de top-10-spelers. Meica richt zich naast nieuwbouw vooral op renovatie, de markt van herbestemming en op projecten met doorgaande exploitatie. Met haar infra-oplossingen is Meica landelijk actief en behoort zij tot de landelijke top-5. De onderneming bezit unieke kennis van ontwerp, bouw, onderhoud en beheer van complete drinkwater- en afvalwaterzuiveringsinstallaties. Imtech onderscheidt zich op de Spaanse markt door complete werktuigbouwkundige dienstverlening met goed ontwikkelde management- en controlesystemen. Met name in de belangrijkste economische regio’s rond Barcelona en Madrid is Imtech actief, vooral in de utiliteit. In de gefragmenteerde Spaanse markt behoort Imtech de grotere technische dienstverleners. Duitsland

2003 was wederom een slecht jaar voor de Duitse economie. De investeringen in vooral de utiliteit namen af. In de industrie is sprake van een wisselend beeld per segment. In beide markten geldt dat instandhouding, kostenverlaging, procesverbetering, renovatie en ombouw de boventoon voeren. Grootschalige nieuwbouw doet zich maar beperkt voor. Dat Imtech goed heeft gepresteerd, is te danken aan innovatie, het onderscheidend en technisch hoogwaardig multifunctionele dienstenpakket, de uitgekiende procesbeheersing, de financiële kracht en de onafhankelijke positie. De diverse regio’s hebben in utilitaire en industriële markten met wisselend succes geacteerd. Mede onder invloed van twee goed verlopen projecten in München (AVIVA, een 56.000 m2 groot kantoorgebouw, en de nieuwe Terminal 2 op de luchthaven aldaar) presteerde de regio Zuidoost uitstekend. De regio Oost (Berlijn) hield het goede niveau van vorig jaar vast. De regio Zuidwest (Stuttgart) presteerde op gelijk niveau van vorig jaar. Door grote projecten als Airbus en de luchthaven Hamburg verbeterde het resultaat in de regio Noord (Hamburg). Door een afname van regionale investeringen hadden de regio’s Midden (Frankfurt) en West (Düsseldorf) te maken met een afname van de productie en een lager resultaat. Van de diverse competentiecentra presteerde vooral Energy Contracting goed. Omdat autofabrikanten steeds vaker nieuwe modellen op de markt brengen, ontwikkelden ook de centra voor motortest-engineering en uitvoering van klimaat- en carrosserietests zich positief. De business unit voor maritieme technologie verwierf meerdere cruise- en marineschepen en vertoonde progressie, terwijl de business unit ICT in een moeilijke markt op niveau

23


In Toulouse en Hamburg assembleert Airbus de A-380, het grootste verkeers-

bleef. Het R&D Center ZIT ontwikkelde zich tot een belangrijke ‘accelerator’voor zowel utilitaire als industriële projecten.

vliegtuig ter wereld. In Hamburg realiseert Imtech de complete technologie in de 16.000

m2

grote lakhal waarin

per week twee vliegtuigen voorzien worden van speciale vliegtuiglakken.

De aanstaande toetreding van nieuwe lidstaten tot de EU leidt reeds nu tot uitbreiding van activiteiten van Duitse opdrachtgevers in deze landen. Hoewel de opdrachtenstroom nog beperkt van omvang is, wordt deze positieve ontwikkeling actief gevolgd. Bovendien beschikt Imtech over eigen steunpunten in Polen en Tsjechië, die zich beide goed ontwikkelden.

Een unieke combinatie van cleanroomen procestechnologie, lucht- en

Utiliteit

klimaattechnologie, warmteen

In de utiliteitsmarkt richtte Imtech zich op het bereiken van lagere kosten bij opdrachtgevers, technische verbeteringen, renovatie en herbestemming. Dit was het geval in zowel de markt van private kantoren als voor overheidsgebouwen. De concurrentie was groot. Ondanks deze situatie is Imtech erin geslaagd meerdere kwalitatief goede projecten te verwerven. De goede samenwerking tussen de regio’s, de competentiecentra en het researchcenter ZIT wierp zijn vruchten af.

koudetechnieken, meet- en regeltechniek en stroomvoorzieningen zorgt voor een krachtige gepreconditioneerde luchtstroom die voldoet aan de hoge kwaliteitseisen van Airbus.

In de onderhoudsmarkt is op het gebied van gebouwmanagement en Energy Contracting goede progressie geboekt. Voorbeelden hiervan zijn het zesjarige onderhoudscontract voor het hoofdkantoor van IG Metall in Frankfurt en de realisatie van minimaal 29% energiebesparing in 22 openbare gebouwen in de regio Berlijn voor een periode van tien jaar. Servicecontracten werden afgesloten voor de Hamburger Pensionkasse, de gebouwbeheersing in het multifunctionele gebouw Linden-Arcaden in Lübeck en voor tientallen overheidsgebouwen in Frankfurt. Voorbeelden van grootschalige renovatie zijn het in Publiek Private Samenwerking (PPS) herontwikkelde overheidsgebouw Hans-Sachs-Haus in Gelsenkirchen en de herbestemming van een voormalig hotel in de Spree Galerie in Cottbus naar luxe kantoren.

BRON: AIRBUS

Een belangrijke nieuwbouworder betrof de multidisciplinaire technologie, inclusief data- en telecommunicatie, in een nieuw 40.000 m2 kantoorgebouw in opdracht van Allianz Immobilien aan de Taunusanlage in Frankfurt. Andere grotere nieuwbouwprojecten zijn: een kantoorgebouw voor uitgeverij Axel Springer in Berlijn, de nieuwe stationshal in Kiel, uitbreiding van het Europarlement in Straßburg en het nieuwe hoofdkantoor van wasmiddelenfabrikant Henkel in Düsseldorf. In uitvoering zijn de 155 meter hoge energiezuinige toren ‘Skyper’in Frankfurt en het 64.000 m2 grote multifunctionele complex ‘DomAquarée’in Berlijn.

Ook in de zorg richt Imtech zich op energiebesparing, bijvoorbeeld in het Humaine Klinikum in München en de Rheinischen Kliniken in Bonn. Een aansprekend nieuwbouwproject is het Robert Bosch Ziekenhuis in Stuttgart. In de markt van luchthavens diende zich een nieuw project aan: HAM 21, de uitbreiding en modernisering van de luchthaven in Hamburg. Naast een nieuwe passagiersterminal (Terminal 2) worden hier een station voor de hogesnelheidstrein, winkels, restaurants en parkeerruimten gerealiseerd. Imtech is verantwoordelijkheid voor de complexe lucht- en klimaattechnologie, de airconditioning in de vliegtuigen vanaf het moment dat deze op de terminal zijn aangesloten én een innovatief brandbeveiligingssysteem. Met gepatenteerde technologie (ROMDrall®) wordt ervoor gezorgd dat bij eventuele brand de dodelijke rookontwikkeling in enkele seconden wordt afgezogen: passagiers kunnen de terminal veilig verlaten, hulpdiensten kunnen beter hun werk doen. Eerder werd deze voorziening op de luchthaven van Düsseldorf aangebracht. Imtech ontwikkelde ook de innovatieve luchtcirculatie in een nieuw te bouwen sportarena in Düsseldorf. Ook in dit segment voert de renovatiemarkt de boventoon. Imtech verwierf onder andere de technische renovatie van het Olympia Stadium in Berlijn. Industrie

De industriële markt richt zich steeds meer op instandhouding, kostenverlaging, procesverbetering en renovatie. Goede samenwerking tussen het competentiecentrum Energy Contracting en het R&D Center ZIT leidde tot vroegtijdige betrokkenheid bij projecten. Onderzoek naar de mogelijkheden voor energiebesparing bij de antracietmijn van DSK-Anthrazit in Ibbenbüren leverde een besparing van 12% op. Bij de LIFE-fabriek van farmaceut B. Braun Melsungen bedroeg de besparing 15%. Bij het thermische bad Geothermie in Unterschleißheim bleek

24


Imtech in staat de benodigde hitte en warmte voor maar liefst 70% uit de eigen bron tot stand te laten komen. HKSim®, een intelligent simulatiemodel dat relatie tussen verwarming, airconditioning en energieverbruik optimaliseert, werd ontwikkeld.

In opdracht van de Metropolitan Police Authority verzorgt Imtech in Londen de engineering en de volledige technische inrichting voor twee nieuwe

In de industrie richt Imtech zich in het bijzonder op de auto-industrie, de autotoelevering, de farmaceutische industrie, de elektra-industrie, de productie-industrie, voedings- en genotmiddelenindustrie, de markt voor industriële laboratoria en onderzoekcentra en de markt voor cleanroomoplossingen.

Call Centers die deel uitmaken van het C3i-project (Command, Control, Communication and Information), een geavanceerd automatiserings-

De auto-industrie blijft een belangrijke opdrachtgever voor Imtech. Voor BMW verzorgde Imtech de technologie in een nieuwe ruim 150.000 m2 grote autofabriek in Leipzig. De hoogwaardige competentiecentra voor motortest-engineering en uitvoering van klimaat- en carrosserietests ontwikkelden zich goed. Het eerstgenoemde centrum werkt zowel in Duitsland (onder andere DaimlerChrysler, Porsche en Audi) als daarbuiten. Klimaat- en carrosserietests worden voor opdrachtgevers over de hele wereld uitgevoerd, van Thailand en China tot de Amerikaanse auto-industrie. Audi in Ingolstadt sloot een contract af voor Energy Contracting.

traject van de Londense Metropolitan Police. De nieuwe Call Centers zullen circa zeventig procent van alle noodoproepen afhandelen en coördineren. De laatste jaren is het gebruik van het noodnummer, mede door toename van het aantal mobiele telefoons, sterk gestegen.

Grootschalige en prestigieuze nieuwbouworders waren er van Airbus (de lakfabriek voor de nieuwe Airbus A-380 in Hamburg). Ook voor bandenproducent Pirelli en bierbrouwer Krombacher was Imtech actief. In de farmacie werd een geautomatiseerd Steam Facility Center bij Pfizer in Illertissen ingericht. Andere farmacie-opdrachten waren er van Chiron Behring en BASF Ludwigshaven. Voorbeelden van wetenschappelijke centra, industriële laboratoria en onderzoekcentra zijn het laboratorium van de Universiteit van Frankfurt en een 30.000 m2 groot research- en ontwikkelcentrum met 140 testcabines voor hogedrukreiniger- en heggenscharenproducent Andreas Stihl in Waiblingen. In samenwerking met Imtech Projects in Nederland is men ook in de Shell Laboratoria in Hamburg actief. In Europa is Imtech marktleider in cleanroomtechnologie. De investeringen trekken aan, maar het zwaartepunt ligt in Zuidoost-Azië. In Duitsland werden orders verkregen van FMC Freiburg en voor de nieuwe Waber FAB 300-2 fabriek. Steeds vaker wordt het cleanroomspecialisme ook in de farmacie ingezet. Maritiem

Op de maritieme markt is Imtech in Duitsland vooral actief in het segment passagiersschepen. Deze markt raakte direct na september 2001 in een dal en trok pas in 2003 serieus weer aan. Van de Meyer Werft werd een opdracht ontvangen voor de lucht- & klimaattechnologie en brandbeveiliging aan boord van twee nieuwe cruiseschepen voor Norwegian Cruise Line uit Noorwegen (deeluitmakend van Star Cruise Group uit Maleisië). Beide cruiseschepen beschikken over een capaciteit van 2.500 passagiers. Ook aan het grootste cruiseschip ter wereld, de Queen Mary 2 (345 meter lang, 21 etages hoog, 2.620 passagiers), gebouwd bij het Franse Chantier d’Atlantique, leverde Imtech een bijdrage. In samenwerking met Imtech Marine & Offshore werd met succes gewerkt aan de verbetering van de positie bij de Duitse, Poolse en Griekse marine. De elkaar aanvullende competenties van (platform)automatisering, integrale bruggen, elektrische voortstuwing en elektrotechniek (vanuit Nederland) en lucht- en klimaattechnologie (vanuit Duitsland) maken het mogelijk complete technische oplossingen aan deze nationale marines aan te bieden (zie ook pagina 30). Voor de Duitse marine werden diverse nieuwe fregatten in de klasse 124 gerealiseerd. Voor de Poolse marine werd de opdracht voor de eerste nieuwe korvet verworven, samen met een optie voor nog zes korvetten. Deze order vormt een doorbraak voor Imtech in Polen. In zes Griekse marinefregatten zal Imtech zowel de boordautomatisering als de lucht- en klimaattechnologie renoveren. Engeland

Omzet en resultaat van het in het verslagjaar overgenomen Meica namen in 2003 toe. De overname door het financieel krachtige Imtech wordt in de markt als positief ervaren. Er werden door Meica vele multidisciplinaire projecten verworven, in het bijzonder gericht op complexe renovatie en herbestemming en waarbij veelal sprake is van doorgaande exploitatie. Dit soort projecten is in Groot Londen ruim voorhanden, maar stelt wel hoge eisen aan het management en de medewerkers van Meica. Zo is de renovatie van het Lake Side Shopping Center, het op één

25


Het 190.000 m2 grote winkelcentrum Xanadu in Madrid is één van de grootste winkelcentra in Europa. Behalve 220 winkels biedt het

na grootste winkelcentrum in de periferie van Londen, succesvol uitgevoerd. Ook bij de meerjarige renovatie en (technische) ‘upgrading’van het luxe warenhuis Peter Jones in het centrum van Londen verzorgde Meica alle technische oplossingen. Een voorbeeld in de onderwijssector is het Birkbeck College, inclusief de renovatie van het wetenschappelijke laboratorium.

complex plaats aan een groot aantal restaurants, vijftien bioscoopzalen en de Snow Dome, met een lengte van 220 meter de grootste indoor-skibaan van Spanje. Imtech verzorgde de complete lucht- en klimaattechnologie en alle technische oplossingen voor gas, water en sanitair, inclusief een geavanceerd beheerssysteem.

Meica is in opdracht van Bovis Lend Lease betrokken bij de nieuwbouw van het luxe Business Center ‘10 Exchange Square’. Een andere ‘up-market’-ontwikkeling is het multifunctionele complex ‘Albion Riverside’, ontworpen door de architect Sir Norman Foster. In opdracht van Metropolitan Police Authority is Meica verantwoordelijk voor de technische inrichting van twee hightech Call Centers, die circa zeventig procent van alle Londense noodoproepen zullen afhandelen en coördineren. Meica zal ook de complete technologie in het nieuwe Engelse hoofdkantoor van de farmaceut Roche verzorgen. In de inframarkt richt Meica zich op drinkwater- en afvalwaterzuivering. Meica heeft omvangrijke bouwen servicecontracten afgesloten met onder andere Welsh Water in Wales, Thames Water in Zuidoost-Engeland en Wessex Water in Bristol. Meica verzorgt het complete pakket: nieuwbouw, renovatie, upgrading, piping, milieu & procestechnologie en zuivering van zowel grootschalige als kleinschalige projecten. Spanje

In Spanje vertoont de economie na jaren van sterke groei wat haperingen, maar gemiddeld dient de marktsituatie toch als gunstig te worden bestempeld. Mede door de snelgroeiende reputatie had Imtech haar beste jaar ooit, het resultaat nam sterk toe. Het winkelcentrum Xanadu in Madrid werd opgeleverd. De belangrijkste order was de lucht- en klimaattechnologie en brandbeveiliging in het Hotel El Cigarral in Toledo. In Madrid is Imtech betrokken bij de herinrichting van het voormalige hoofdkantoor van het elektriciteitsbedrijf Endesa, het multifunctionele Office Center TN6 en het laboratorium voor het vooraanstaande medische onderzoeksinstituut MAPFRE. In Barcelona realiseert Imtech alle lucht- en klimaatoplossingen in het dienstencomplex Filatures Güel. Ook is Imtech hier betrokken bij gebouwen voor het evenement ‘Forum 2004’en de nieuwe tentoonstellingsruimte FIRA 2000. In het Nationaal Museum voor de Kunst van Catalonië verzorgt Imtech naast het onderhoud ook de vernieuwing en uitbreiding van de HVAC en brandbeveiliging. Verdere uitbouw van de positie richting elektrotechniek is in Spanje gewenst. Hiertoe zijn in het verslagjaar initiatieven genomen, maar dit heeft nog niet tot overeenstemming geleid. Om in Spanje verder te groeien, is besloten om in Valladolid (Noordwest-Spanje) een vestiging te openen. Vandaar uit kunnen de regio’s Castilla y Léon, Asturias en Cantaria worden bediend. Deze nieuwe vestiging ging goed van start met diverse onderhoudsopdrachten en de verwerving van een groot contract voor het nieuwe winkelcentrum ‘Espacio Léon’in Léon. Verder wordt overwogen de competentie elektrotechniek zelfstandig op te zetten en wordt gekeken naar de mogelijkheden voor positieversterking in de markt van technisch onderhoud en beheer in de industrie. Organisatie

In de regio’s Midden en West in Duitsland leidde de terugval in productie tot aanpassing van de organisatie, waardoor het aantal arbeidsplaatsen afnam. Ook in andere regio’s werd in het licht van de economische omstandigheden waar mogelijk op kosten bespaard en werden tijdelijke arbeidscontracten niet verlengd. De efficiency op het hoofdkantoor werd vergroot. Een onrendabel steunpunt werd gesloten. Mede onder invloed van verdere integratie van activiteiten nam het personeelsbestand met circa 300 medewerkers af. In Engeland en Spanje werd de organisatie uitgebreid. To e k o m s t

De verwachtingen ten aanzien van de Duitse economie zijn voor het eerste sinds jaren positief. Imtech is goed gepositioneerd. De industrie laat nu reeds een toename van investeringen zien. De strategie is gericht op verdere uitbreiding van de activiteiten in dit segment. Ook de innovatieve positie van het R&D Center ZIT draagt hieraan bij, evenals de sterke energie-activiteiten. In de utiliteit zal het marktherstel naar verwachting pas in de tweede helft van 2004 zijn beslag krijgen. De aanstaande uitbreiding van de Europese Gemeenschap biedt eveneens kansen.

26

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, IMTECH IN DUITSLAND, ENGELAND EN SPANJE, ICT & TECHNOLOGY

Via Meica kan Imtech in Engeland gericht zoeken naar verdere versterking door middel van overnames, vooral in die regio’s waarin Meica niet actief is. Ook zal de samenwerking met de andere Imtech-activiteiten gezocht worden, bijvoorbeeld op het gebied van parkeren en ‘in house’telecommunicatie. De mogelijkheden voor verspreiding in Europa van de kennis op het gebied van drinkwater- en afvalwaterzuivering via het Imtech-netwerk zullen worden onderzocht. In Spanje blijft de strategie erop gericht te komen tot een nationale positie in elektrotechniek en werktuigbouw teneinde multidisciplinaire technische oplossingen te kunnen aanbieden. Ook wordt gekeken of het dienstenpakket op het gebied van onderhoud kan worden versterkt.

I C T & Te c h n o l o g y

De ontwikkeling van de activiteiten op het gebied van ICT & Technology verschilden in 2003 sterk per marktsegment. Per saldo nam de omzet toe met 13,9% tot 411 miljoen euro (2002: 361 miljoen euro). De productie steeg met 8,2% tot 408 miljoen euro (2002: 377 miljoen euro). De EBITA bedroeg 18,7 miljoen euro, tegen 19,2 miljoen euro in 2002, een afname van 2,6%. Ook de orderportefeuille vertoonde een afname van 7,1% tot 377 miljoen euro (2002: 406 miljoen euro). De ICT-activiteiten droegen in 2003 minder bij aan het resultaat dan in 2002. Imtech Technology presteerde beter dan vorig jaar. De maritieme activiteiten behaalden een nagenoeg gelijk resultaat als vorig jaar. Imtech Telecom was verliesgevend, met name door de slechte situatie op de Nederlandse telecommunicatiemarkt.



2003

2002 1

2001 1

411 18,7 4,5 408 377 84 2.939

361 19,2 5,3 377 406 72 3.284

280 21,7 7,8 243 381 46 4.030

Profiel en positie

Imtech ICT is een full service ICT-dienstverlener met een geïntegreerd pakket ICT-diensten gericht op Information Technology, ICT-consultancy, ICT Infrastructure Solutions, Communication Solutions en servertechnologie (Imtech ICT Brocom). In Nederland behoort Imtech ICT met een omzet van 132 miljoen euro tot de grotere ICT-bedrijven. Imtech Technology is actief met de combinatie van hoogwaardige systeemtechnologie en automatisering in de internationale olie- en gasmarkt, op het gebied van brandbestrijding, in de markten van toegang & parkeren en de procesindustrie. In elk van deze deelmarkten zijn de posities goed ontwikkeld. De omzet bedraagt 109 miljoen euro. Imtech Marine & Offshore is een contractor die op de maritieme markt integrale totaaloplossingen biedt. Imtech richt zich op de combinatie van (platform)automatisering, bruggen voor integraal scheepsmanagement en elektrische voortstuwing. Dit wordt gecombineerd met elektrotechnische en werktuigbouwkundige diensten. De omzet bedraagt 96 miljoen euro. De combinatie van de maritieme activiteiten in Duitsland en Nederland maakt Imtech tot een top-3-speler in Europa.

1


27

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, ICT & TECHNOLOGY

Voor visueel gehandicapten verzorgde Imtech de software engineering voor de MPO van opdrachtgever Alva. MPO staat voor Mobile Phone Organiser, een compact apparaat met brailletoetsen voor mobiele telefonie,

Imtech Telecom ontwerpt, levert, bouwt en onderhoudt netwerken voor vaste en mobiele operators en internet service providers. De organisatie beweegt zich in de richting van een kennisbedrijf dat is gespecialiseerd in hoogwaardige producten en diensten, engineering en configuratie van netwerken. Vanuit Nederland, België, Duitsland, Engeland en Zweden worden aan Europese telecom en internet service providers telecomdiensten aangeboden. De omzet bedraagt 74 miljoen euro. Hiermee behoort Imtech tot de grotere spelers in de telecommarkt.

toegang tot internetdiensten en organiserfuncties. De input is braille,

ICT in utiliteit, zakelijke dienstverlening en industrie

de output in braille of kunstmatige

In de ICT-markt daalden de investeringen met bijna 20%. De winstgevendheid van Imtech ICT kwam hierdoor onder het niveau van vorig jaar uit. Gezien markt en hevige concurrentie is dit een bevredigend resultaat. Gebleken is dat de bereikte schaalgrootte, de eenduidige marktvisie en het ‘merk’Imtech ICT als onderscheidend worden gezien. Dit maakt het mogelijk de strategie te richten op gebieden waar de toegevoegde waarde van Imtech goed tot zijn recht komt.

spraak. Voor deze high-tech applicatie werd een compleet nieuw softwareprogramma geschreven, rekening houdend met de specifieke wensen van de doelgroep.

De markt van Information Technology stond onder druk: minder investeringen, scherpe concurrentie en lage prijzen. Dit leidde tot een lagere omzet. De organisatie is aangepast, huisvestingslasten door bundeling van vestigingen teruggebracht. Imtech richtte zich op segmenten waar sprake is van relatieve groei: software assembly, IT-dienstverlening rondom softwarepakketten en consultancy. De nadruk lag op de financiële sector, zakelijke dienstverlening, publieke sector, agrarische markt, productie-industrie en Research & Development. Voorbeelden daarvan zijn managementinformatie, digitalisering van de gemeentelijke dienstverlening, agrarische automatisering, optimalisering van productieprocessen en (embedded) software engineering. Voor de Rabobank werd een datawarehouse ontworpen, bij Levob werden internet-, intranet- en extranet-toepassingen ontwikkeld, voor de gemeente Rotterdam en ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie) werd de managementinformatie verbeterd, bij Shell werden Supply Chain systemen geoptimaliseerd, bij Assembléon werd een besturingsconcept voor automatisering van nieuwe productiemachines ontwikkeld. Een succesvol en innovatief traject was Lynx, de automatisering van de veilingklok voor alle groenteveilingen in Nederland. Hiermee kunnen handelaren en leveranciers op afstand aan veilingen deelnemen. Speciale aandacht ging uit naar de vorming van het Imtech Feed & Food Compentence Center, de samenwerking in technische automatisering tussen Imtech ICT, Imtech Projects en Imtech Belgium. Dit Competence Center is in staat over de volle diepte van de dienstverleningskolom (van productie en administratie tot distributie en levering aan consumenten) integrale technische diensten aan te bieden. Daarbij wordt rekening gehouden met alle wettelijke voorschriften (milieu, kwaliteit, veiligheid) en het volgen van producten in de voedselketen (Tracking and Tracing). Aan onder meer Frico Cheese, Nutreco, Riedel en Campina werden diensten geleverd. Ondanks margedruk in ICT-Consultancy wist Imtech haar positie verder te versterken. Bij onder andere Amsterdam Airport Schiphol en in de inframarkt werd progressie geboekt. Voor RET (Rotterdamse Elektrische Tram) werd het verkeersleidingsysteem geautomatiseerd. Ook bij de overheid en in het onderwijs was Imtech actief. In de markt van Communication Solutions bleef de vraag naar ‘outtasking’, beheer en onderhoud op niveau. De behoefte aan dataoplossingen groeide. Imtech richtte zich op de convergentie tussen data en spraak en de interactie tussen data- en telecommunicatie, bijvoorbeeld de inrichting van Call Centers, flexibel werken op afstand en telefoneren via het datanet (Voice-over-IP). Een belangrijke bijdrage werd geleverd aan het snelste datanet van Nederland (Gigabit Ethernet, het glasvezelnetwerk in Nijmegen). Ook werd de infrastructuur verzorgd waarmee 80.000 leerlingen van het OMO (Ons Middelbaar Onderwijs) in Brabant in databases kunnen kijken en op het internet kunnen surfen. Voor de Hoge Economische School Amsterdam werden de complete data- en telecommunicatienetwerken en telefoneren via internet verzorgd. Het eind 2002 overgenomen Brocom had onder de Imtech-vlag het beste jaar in zijn twintigjarig bestaan. De combinatie van klantgerichtheid, kennis van serveroplossingen, ICT-systemen en aanvullende ICT-dienstverlening geeft onderscheidend vermogen. Imtech ICT Brocom richt zich op maatgerichte serveroplossingen met toegevoegde waarde. De helft van de omzet komt uit de on-line shop: per klant wordt maatwerk aangeboden.

28


Onderhoud en beheer worden steeds vaker uitbesteed en vinden op afstand plaats, bijvoorbeeld bij de Federatie Nederlandse Vakvereniging (FNV). Belangrijke nieuwe klanten waren Vodafone, de provincie Utrecht en de gemeente Amsterdam. Voor Amgen, ING Car Lease, de gemeente Haarlem, Zorggroep Noorderbreedte en EMI Music werden grote projecten uitgevoerd. In het nieuwe pand van DaimlerChrysler in Utrecht werden de ICT-infrastuctuur en werkplekautomatisering verzorgd.

Op het gebied van betaald parkeren is Imtech met een combinatie van gepatenteerde barcodetechnologie, veiligheid en bedieningsgemak in een groot aantal landen actief. De koppeling met databases, video-

Een nieuw initiatief waarin Imtech 80% van de aandelen bezit is Beep!, een doorbraak op de markt van ticketing in Europa. Beep! stelt consumenten via een mobiele telefoon in staat digitale tickets via SMS te ontvangen voor bioscoopvoorstellingen en bezoek aan pretparken, theaters, evenementen of concerten. De eerste proefprojecten bij het sprookjespark De Efteling en Merral Bioscopen waren succesvol. Voor Beep! is veel belangstelling.

communicatie en spraaktechnologie geeft Imtech een voorsprong in de markt. In de 445 parkeerplaatsen tellende Parkeergarage Vrijthof in Maastricht werd in opdracht van Q-Park de complete parkeertechno-

Technology in utiliteit en industrie

logie verzorgd. Deze parkeergarage

De Technology-activiteiten presteerden goed. Vooral op het gebied van brandbeveiliging, toegangstechnologie en procestechnologie werd vooruitgang geboekt.

is het eerste voorbeeld van Publiek Private Samenwerking (PPS) op het gebied van parkeren in Nederland.

In de nichemarkt van metering- en analysing-oplossingen is Imtech actief voor de internationale olie- en gasindustrie. De metering-activiteiten kenmerken zich door een hoge ICT-graad. Calsys®, eigen validatie- en calibratiesoftware, bewees zijn waarde. Imtech richtte zich op de groeiende markt van gasmetering. De ICT-ontwikkeling vindt plaats in Nederland, voor de installatie worden skidbouwers uit lagelonenlanden ingeschakeld. Het succesvolle project Shell M1 Jintan toonde aan dat deze strategie werkt. Andere opdrachten waren er van Exxon, Statoil en Chiyoda. Lyondell bestelde extra meteringsystemen voor haar nieuwe PropyleenOxidefabriek. In de markt voor analysingsystemen wordt Imtech al enige tijd geconfronteerd met toenemende prijsconcurrentie, mede door de sterk gedaalde dollarkoers. In brandbeveiliging is Imtech met de merken Saval en Knowsley een grote speler. De vraag naar hoogwaardige en betrouwbare oplossingen nam toe waardoor het resultaat groeide. De afname in de utiliteit in Nederland werd ruimschoots gecompenseerd door industriële brandbeveiliging, vervanging en service. Belangrijke orders waren het vervangen van de Halon-brandbeveiliging in vijf ING-kantoren, de brandbeveiliging voor opslagtanks bij Shell-Couronnaise in Frankrijk en Nitto Europe in België. In de markt van toegangstechnologie is Imtech exclusief leverancier van meerdere topmerken. Imtech richt zich op geautomatiseerde persoons- en voertuigdoorgangen en toegangscontrole. Middels één aanspreekpunt wordt totaalonderhoud uitgevoerd. Alle winkels van Aldi en Laurus werden met Imtech-technologie uitgerust. Het aandeel van onderhoud en beheer groeide. Servicecontracten werden verworven voor het hoofdkantoor van ING in Amsterdam en – via Imtech Maintenance – voor vijfhonderd distributiecentra van TPG Post. Er was veel vraag naar producten die de veiligheid vergroten, bijvoorbeeld geavanceerde toegangscontrole bij de Ministeries van VROM, Justitie en Binnenlandse Zaken en de Rabobank. De vraag naar brand- en inbraakwerende oplossingen nam toe. Deze vraag compenseerde de teruggang van projecten in de utilitaire nieuwbouwmarkt. De omzet en het resultaat namen toe. Op het gebied van betaald parkeren is WPS Parking Systems met een gepatenteerde combinatie van barcodetechnologie, veiligheid en bedieningsgemak actief voor beheerders en exploitanten van parkeergarages. In Europa nam het marktvolume af. Dit kwam omdat de komst van de euro in voorgaande jaren tot extra investeringen leidde. Canada en de USA ontwikkelden zich daarentegen goed. Omzet en resultaat namen gering af. Steeds vaker werden databases gekoppeld aan parkeersystemen. Ook nam de vraag naar de combinatie met moderne videocommunicatie toe, waarvoor het product Parkview® werd ontwikkeld. Om tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar eenvoudige en goedkope systemen werd Easy P® ontworpen. Voor het EK Voetbal 2004 in Portugal werden alle parkeeroplossingen verzorgd. In de procestechnologie beschikt Imtech over unieke proceskennis (Fluid Bed Technology) en is wereldwijd actief. De markt wordt vanuit twee locaties – Nederland en USA – bewerkt. Het resultaat nam toe. Orders waren er bijvoorbeeld van Tarmac en Hanson in Engeland en Müller in Duitsland.

29

MARITIEM

Poolse korvetten De Poolse marine, die in toenemen-

Er is opdracht voor één korvet

dant aangelegd Gigabit glasvezel-

de mate in NAVO-verband opereert,

en een optie voor zes korvetten.

netwerk is alle data voor besturing

zal zeven korvetten uit de Gawron-

IPMS maakt via computerschermen

en controle op elke gewenste

klasse (2.000 ton, lengte 95 meter)

geïntegreerde bediening van alle

werkplek aanwezig. De korvetten

aanschaffen. Aan boord realiseert

platformsystemen mogelijk: aan-

zullen worden gebouwd op de

Imtech een Integrated Platform

drijving, voortstuwing, energie,

marinescheepswerf in Gdynia.

Management System (IPMS) en

monitoring, control, radar, camera-

De opdracht vormt een doorbraak

de complete lucht- en klimaat-

bewaking, brand- en rookmelding.

voor Imtech op de maritieme markt

technologie (HVAC: Heating,

De operationele taakeffectiviteit

in Polen.

Ventilation en Air Conditioning).

aan boord is groot. Via een redun-


Maritiem

Imtech is de belangrijkste mondiale

Imtech heeft zich in de maritieme en offshore markt ontwikkeld van een Nederlandse specialist in elektrotechnische diensten naar een internationale speler met een unieke specialisatie: de combinatie van hoogwaardige (platform)automatisering, bruggen voor integraal scheepsmanagement en innovatieve elektrische voortstuwing. Dit kan worden gecombineerd met elektrotechnische en werktuigbouwkundige diensten, bijvoorbeeld energie-opwekking en -distributie of HVAC (Heating, Ventilation and Airconditioning). Dit maakt Imtech tot een complete technische dienstverlener met integrale totaaloplossingen en een hoge toegevoegde waarde. Inmiddels wordt Imtech wereldwijd gezien als ‘innovator’.

innovator voor scheepsautomatisering. Gebaseerd op het succesvolle geïntegreerde brugconcept UniMACS 3000® werd de MOAC® ontwikkeld. Deze Mother Of All Consoles is een hightech digitale scheepsbrug voorzien van touch-screenbediening en een ergonomisch state-of-the-art-console.

Vanuit het competentiecentrum Imtech Marine & Offshore in Nederland wordt wereldwijd gewerkt op zowel de markt voor defensieschepen (fregatten, korvetten, onderzeeboten) als passagiersschepen, luxe jachten, bagger- en werkschepen. Vanuit Rotterdam vindt ook de internationale verkoop plaats van onder meer de UniMACS®3000 (brug voor totaal scheepsmanagement), SMCS® (Submarine Motion Control System, een geïntegreerd besturingssysteem voor onderzeeboten) en ECDIS® (elektronische zeekaarten). Tevens worden van hieruit services (onderhoud, ‘upgrading’, conversies) gecoördineerd en de markt van offshoreplatforms en speciale schepen (hefschepen, kabelleggers, werkeilanden) bewerkt. In Engeland beschikt Imtech over een complete organisatie, ook in Duitsland wordt een vergelijkbare organisatie ingericht. Ter ondersteuning van de activiteiten in Zuidoost-Azië is er een steunpunt in Singapore. Met IHC Caland is Imtech eigenaar van IHC Systems (baggerautomatisering). Op de maritieme defensiemarkt in Nederland heeft Imtech van oudsher een sterke positie. Er wordt intensief samengewerkt met de Koninklijke Nederlandse Marine. Door toenemende automatisering is deze in staat om bij een steeds grotere taakflexibiliteit te volstaan met een beperkte bezetting, waardoor de exploitatie positief wordt beïnvloed. Vorig jaar ontving Imtech van de werf Schelde Marinebouw al opdracht voor nagenoeg de complete technologie in de tweede LPD (Landing Platform Dock) van de Koninklijke Nederlandse Marine. Dit is een amfibisch transportschip voor zowel humanitaire als militaire acties. Dit jaar werd de opdracht voor de dieselelektrische voortstuwing van dit schip verworven. Deze relatief goedkope toepassing zorgt voor een grote wendbaarheid en laag brandstofgebruik. Het is het eerste marineschip ter wereld dat met deze innovatie wordt uitgerust. Ook werd de automatisering van twee hydrografische marineschepen verkregen. Imtech werkt eveneens aan de platformautomatisering, integrale brug (UniMACS®) en elektrotechniek aan boord van vier luchtcommandofregatten (LCF’s), waarvan er inmiddels drie operationeel zijn.

Alle beheers- en besturingsfuncties noodzakelijk voor veilige navigatie, besturing en technische controle aan boord van een schip zijn in de MOAC gedigitaliseerd en geïntegreerd. Ook in het luxe jacht ‘Katrion’ verzorgde Imtech de (platform)automatisering.

BRON FOTO KATRION: FEADSHIP-DE VRIES SCHEEPSBOUW

De laatste jaren is de export van technologie naar buitenlandse marines geïntensiveerd. Dit leidde in 2003 tot substantiële orders. Griekenland gaf opdracht voor modernisering van de automatisering van zes fregatten van de Griekse marine. In Polen werd gestart met de boordautomatisering en een Integrated Platform Management System (IPMS) aan boord van een eerste Poolse korvet. Er is een optie voor nog zes korvetten. Imtech Deutschland verzorgt de HVAC aan boord van deze schepen, zodat de complete technologie van Imtech afkomstig is: een doorbraak in Polen. In Engeland worden de technische infrastructuur en dieselelektrische voortstuwing aan boord van vier schepen voor de Royal Navy uitgevoerd. Via defensiespecialist BAE Systems Marine wordt gewerkt aan de automatisering en geïntegreerde besturing van onderzeeboten. Ook bij de engineering van twee nieuwe vliegdekschepen was Imtech betrokken. In Duitsland werden de automatisering van een fregat en de aanleg van een innovatief geautomatiseerd stabilisatiesysteem (Rudder Roll Stabilisation) aan boord van vijf korvetten uitgevoerd. Voor de Belgische marine werden drie fregatten gemoderniseerd. De innovatieve Imtech-technologie wordt ook via werven verkocht. De goede relatie met Damen Shipyards Group, die op verschillende continenten schepen bouwt, draagt hieraan bij. Maar ook met andere werven wordt samengewerkt. Zo werd de dieselelektrische voortstuwing van een veiligheids- en inspectieschip uit Bahrein verzorgd en de automatisering van een patrouillevaartuig uit Zuid-Afrika. Op een werf in het Spaanse Bilbao werd de automatische brug in vier baggerschepen van baggeraar Jan de Nul uitgevoerd. Imtech acteert hierbij steeds vaker als engineer, projectleider en systeemleverancier. Verdere internationalisering ligt in het verschiet. Het installatiewerk wordt lokaal uitbesteed.

31


Imtech participeert voor 80% in Beep!, een doorbraak op de markt van ticketing. Consumenten kunnen via hun mobiele telefoon digitale tickets ontvangen voor bioscoopvoorstellingen

In de groeiende markt voor luxe jachten richt Imtech zich op de bovenkant van de markt: er werd goede vooruitgang geboekt. Hierbij wordt samengewerkt met onder andere de werven Fedship en DamenAmels. Bij deze werven worden luxe privé-jachten gebouwd waarbij technische innovaties van Imtech de boventoon voeren. Om de service-activiteiten in dit segment verder uit te bouwen werd een steunpunt in de Côte d’Azur in Frankrijk opgericht. Hier bevindt zich een belangrijke concentratie van luxe jachten.

en bezoek aan pretparken, theaters, events of concerten. Deze tickets in de vorm van een SMS-matrixcode dienen als entreebewijs en worden bij de entree middels een speciale scanner

De markt voor offshoreplatforms trok aan. In opdracht van Heerema werden de automatisering en elektrotechniek op het olieplatform Wintershall-L8P4 verzorgd. In Noorwegen de ‘upgrading’van het Maersk Halfdan North-East platform. Voor verdere versterking van de onderhoudspositie werd samenwerking gezocht met Maintenance Partners (voorheen ABB).

gecontroleerd waarna via een automatische toegangspoort van Imtech toegang wordt gegeven.

Door productontwikkeling werd de voorsprong op de concurrentie vergroot. Voor de bovenkant van de markt werd de MOAC® ontwikkeld, een high-tech concept van de digitale brug voor scheepsmanagement van de toekomst, voorzien van touch screen bediening. Systemen voor automatische identificatie, Decision Support en veiligheid (waaronder de Black Box, de zwarte doos die in vliegtuigen al lang gemeengoed is) zijn in de MOAC aanwezig. Voor de onderkant van de markt werd de Blue Line® geïntroduceerd, een basisuitvoering van de UniMACS®3000. Telecom

In Nederland nam de vraag naar detachering en roll-out-services voor ADSL af. De verwachte ‘uitrol’ van UMTS liet langer op zich wachten dan verwacht. Pas in het laatste kwartaal kwam deze op gang. De vraag naar intelligente netwerkapparatuur met bijbehorende ICT-dienstverlening nam daarentegen toe. Op nieuwe ontwikkelingen als Voice-over-IP (telefonie over datanetwerken), draadloze verbindingen (onder andere WiFi, Wireless Fidelity), Indoor Coverage (optimalisering van GSM-dekking in grote gebouwen) en omvangrijk breedband voor data- en transmissienetwerken werd succesvol ingespeeld. Imtech ontwikkelt zich van capaciteitsaanbieder naar kennisbedrijf met hoogwaardige producten en diensten, bijvoorbeeld engineeringsconfiguratie en onderhoud van complexe netwerken. Hierbij wordt actief samengewerkt met Business Partners als Juniper, Lucent Technologies en World Wide Packets. Met bestaande klanten, bijvoorbeeld KPN, UPC, Orange en Vodafone, zijn mantelcontracten afgesloten. Radiometingen vormen een interessante en kansrijke activiteit. Voor T-Mobile werd een benchmark naar de kwaliteit van het netwerk uitgevoerd. De ontwikkeling van capaciteit- naar kennisbedrijf had gevolgen voor de inrichting van de organisatie, die daarop werd aangepast. De stagnatie op de Nederlandse telecommunicatiemarkt werd deels gecompenseerd door positieve ontwikkelingen in België, Duitsland, Engeland en Scandinavië. In België was de mix van hoogwaardige dienstverlening en de verkoop van intelligente netwerkproducten succesvol. In aanvulling op een meerjarenopdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap werden nieuwe orders ontvangen van de overheid en B-Telecom. Met Mobistar werd een mantelcontract voor de engineering en configuratie van het mobiele netwerk afgesloten. Het GSM-netwerk op Brussel Airport Zaventem werd middels radiometingen geanalyseerd. Imtech Telecom is inmiddels ook in Luxemburg actief. In Duitsland was Imtech actief voor mobile providers als E-Plus, T-Mobile en DFMG. Voor deze operators werden netwerken uitgebreid en geschikt gemaakt voor UMTS. Het gaat hier om grootschalige uitbreidingen, honderden sites in meerdere regio’s werden aangelegd. Samen met Juniper werd een proefproject bij DFN (Deutsche Forschungsnetz) succesvol afgerond. In Engeland is goede voortgang geboekt bij klanten als Telewest, Dante, Energis en de Rabobank. De nadruk werd gelegd op de marktsegmenten onderwijs, research en de financiële sector. De vraag naar bandbreedte is hier namelijk het grootst. Er werd samengewerkt met Juniper en World Wide Packets. Samen met Telewest werd een doorbraak bereikt in de markt van Fiber-to-the-Business.

32

V E R S L A G R A A D V A N B E S T U U R , I C T & T E C H N O L O G Y, F I N A N C I Ë N E N M I D D E L E N

In Scandinavië werd voor grote operators als Song, Teracom, Citylink en Nordunet gewerkt. Samen met Lucent Technologies werd een order voor het ADSL-netwerk van B2 verworven. Naast Noorwegen en Zweden is Imtech ook steeds vaker actief in Denemarken en Finland.

Het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OC&W) in Den Haag vroeg Imtech om haar pand ‘De Hoftoren’ via de reeds

Aan het eind van het jaar werd een belangrijk keerpunt bereikt. Orders van onder meer Tiscali, NRC, Alcatel en Nortel zorgden in Nederland voor een goede aanvulling op de orderportefeuille. Tegelijkertijd kwam de ‘uitrol’van UMTS op gang.Van KPN Mobile, E-Plus, Vodafone, T-Mobile, Orange en Mobistar heeft Imtech grote (vervolg)orders ontvangen in Nederland, Duitsland en België.

aanwezige databekabeling TV-kanalen te distribueren. Imtech ontwikkelde CATV (een gesloten audio-/TV-systeem) over UTP (de standaardbekabeling voor het computernetwerk).

Organisatie

Op ieder gewenst punt wordt,

Bij Imtech ICT, Imtech Marine & Offshore en Imtech Telecom vonden reorganisaties plaats. Het aantal medewerkers nam af. De reorganisaties hadden te maken met enerzijds kostenverlagingen en de aanwezige overcapaciteit in relatie tot de markt. Anderzijds moest er ook een kwaliteitsslag worden gemaakt bij de ‘ombouw’van de organisatie in de richting van (platform)automatisering en ICT (Imtech Marine & Offshore) en kennisbedrijf (Imtech Telecom).

ongeacht de kabellengte, een signaal van goede kwaliteit aangeboden. Deze oplossing biedt optimale flexibiliteit en is aanzienlijk goedkoper dan de aanleg van een traditioneel TV-netwerk.

To e k o m s t

Imtech ICT zal zich richten op het verwerven van posities buiten Nederland. In Nederland zal de samenwerking tussen de ICT- en installatie-activiteiten geïntensiveerd worden. Brocom gaat verder als Imtech ICT Brocom en zal als zelfstandige business unit de samenwerking met Imtech ICT Communication Solutions verder uitbreiden. De Technology-activiteiten zijn goed gepositioneerd voor verdere groei. De strategie is gericht op samenwerking op het gebied van beveiliging en toegangssystemen (Integrale Veiligheid) en het verder versterken van de parkeeractiviteiten in Europa. De maritieme activiteiten van Imtech zijn veelbelovend. Verdere groei in en buiten Europa wordt voorzien. Samenwerking met sterke internationale partijen ligt voor de hand. Ook zijn overnames niet uitgesloten. Imtech Telecom richt zich op verdere invulling van haar positie als kennisbedrijf en aanbieder van gerelateerde capaciteitsdiensten en ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. De orderportefeuille is goed gevuld. In België, Duitsland, Engeland en Scandinavië zal de goede gang van zaken naar verwachting worden gecontinueerd. De situatie wordt positief beïnvloed door de ‘uitrol’van UMTS in West-Europa.

Financiën en middelen

In het onderstaande worden de financiën en middelen van Imtech nader toegelicht. Wijziging in de verslaglegging

De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn consistent met het voorgaande jaar. In overeenstemming met de nieuwe Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving is de presentatie van de geconsolideerde resultatenrekening veranderd, waarbij posten die voorheen werden aangemerkt als buitengewone posten thans tot het normale bedrijfsresultaat behoren. De vergelijkende cijfers zijn hiervoor aangepast. De in 2002 als buitengewone bate verantwoorde eenmalige bate van netto 5,9 miljoen euro inzake winstneming op projecten uit hoofde van de invoering van de ‘Percentage of Completion’-methode is in de vergelijkende cijfers nu direct ten gunste van het eigen vermogen gebracht. De vergelijkende cijfers zijn dienovereenkomstig aangepast.

33

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, FINANCIËN EN MIDDELEN

In opdracht van Allianz en samen

Omzet

met Hochtief realiseert Imtech een

De netto-omzet steeg met 98 miljoen euro tot 2.098 miljoen euro (+ 4,9%). Autonoom daalde de omzet met 13 miljoen euro (-/- 0,7%). Het acquisitie-effect bedroeg 114 miljoen euro (5,7%) en het valutaeffect was 3 miljoen euro negatief.

40.000 m2 multifunctioneel gebouw aan de Taunusanlage in Frankfurt. Imtech is verantwoordelijk voor de complete techniek: ICT-infrastructuur,

EBIT/EBITA

stroom, elektrotechniek, lucht- en

Het bedrijfsresultaat (EBIT) steeg ten opzichte van de EBIT over 2002 met 4,1 miljoen euro tot 70,8 miljoen euro (+ 6,1%). Hierin is begrepen een bedrag van 8,5 miljoen euro aan reorganisatielasten. De EBIT over 2002 is voor vergelijkingsdoeleinden gecorrigeerd voor 7,9 miljoen euro reorganisatielasten over 2002. In de EBIT over 2003 is voorts begrepen de afschrijvingslast over de sinds 1 januari 2002 geactiveerde goodwill ad 3,1 miljoen euro. De EBITA kwam uit op 73,9 miljoen euro (2002: 68,4 miljoen euro, + 8,0%).

klimaattechnologie, meet- en regeltechniek, energiebeheer en watertechnologie, alsmede de (brand)beveiliging. In het gebouw worden diverse geavanceerde technische oplossingen aangebracht, waaronder een geautomatiseerd gebouwmanage-

Financiële baten en lasten

mentsysteem gebaseerd op LonWorks.

Het saldo financiële baten en lasten kwam met 5,1 miljoen euro negatief op een lager niveau uit in vergelijking met 2002 (-/- 4,5 miljoen euro). Hierin zijn rentebaten en rentelasten van per saldo -/- 6,2 miljoen euro (2002: -/- 5,0 miljoen euro) begrepen, voornamelijk als gevolg van rentelasten samenhangend met pensioenvoorzieningen in eigen beheer in Duitsland. Belastingen

De belastingen bedroegen 20,8 miljoen euro, 1,1 miljoen euro meer dan in 2002. De effectieve belastingdruk bleef echter gelijk en kwam uit op 31,6%. Nettoresultaat

Het nettoresultaat bedroeg 44,0 miljoen euro na aftrek van het aandeel derden van 0,9 miljoen euro (2002: 41,7 miljoen euro). Het nettorendement op het gemiddeld eigen vermogen bedroeg 14,5% (2002: 14,4%). Vermogen en financiering

Als gevolg van de toevoeging van het nettoresultaat is het eigen vermogen verder versterkt. Het dividendvoorstel is niet verwerkt in de balans. Het balanstotaal steeg van 896,0 miljoen euro in 2002 met 20,4 miljoen euro tot 916,4 miljoen euro. De verhouding vaste activa : balanstotaal bedroeg 17,0% (2002: 16,6%) en lang vermogen : balanstotaal 50,8% (2002: 50,7%). De solvabiliteit uitgedrukt in groepsvermogen als deel van het totale vermogen kwam uit op 34,3% (2002: 33,4%). De netto kaspositie bedroeg 124 miljoen euro (2002: 132 miljoen euro). Op 31 december 2003 beschikte Imtech over 139 miljoen euro aan liquide middelen en ruime bankfaciliteiten, die voor een belangrijk deel niet benut zijn. Dit impliceert dat Imtech over voldoende financieringsruimte voor verdere acquisities beschikt. In het verslagjaar zijn door Imtech 4.000 aandelen ingekocht ter dekking van het saldo van de in 2003 toegekende en vervallen optierechten, waarmee een bedrag was gemoeid van 61.924 euro. Investeringen en afschrijvingen

De investeringen in materiële vaste activa bedroegen 16,8 miljoen euro (2002: 30,0 miljoen euro), de afschrijvingen 20,4 miljoen euro (2002: 21,1 miljoen euro). Desinvesteringen omvatten een bedrag van 7,2 miljoen euro (2002: 11,7 miljoen euro). Naar verwachting zullen de investeringen in 2004 op een gelijk niveau liggen. Kasstroom

De kasstroom uit de bedrijfsactiviteiten daalde ten opzichte van 2002 met 8,1 miljoen euro tot 55,7 miljoen euro. De kasstroom uit investeringsactiviteiten bedroeg 35,8 miljoen euro negatief, tegen 53,9 miljoen euro negatief in 2002. De financiering vond plaats uit de beschikbare liquiditeiten. Het beleid gericht op beheersing van het werkkapitaal is sinds 2002 geïntensiveerd, wat tot uitdrukking komt in een gelijkblijvend werkkapitaal (322 miljoen euro) bij een stijging van omzet en productie. Voortdurend wordt veel aandacht besteed aan ‘klassiek’werkkapitaalbeheer: optimale debiteurenbewaking, strakkere afspraken met leveranciers en scherp uitonderhandelde betalingsvoorwaarden. 34

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, RISICOMANAGEMENT

Risicomanagement

In Landgraaf in Nederland is de langste overdekte skipiste in Europa. In de 520 meter lange hal was Imtech

Risico’s kunnen worden onderscheiden naar verschillende invalshoeken. Naast financiële risico’s gaat het ook om

verantwoordelijk voor de engineering

operationele risico’s en marktrisico’s. Aan beheersing van deze risico’s wordt veel aandacht geschonken.

en uitvoering van de complete elektrotechniek en werktuigbouw. In de hal

Financiële risico’s

heerst een constante temperatuur van

Ten behoeve van de operationele gang van zaken beschikt Imtech over ruime bankfaciliteiten waarbinnen het dagelijkse beheer van werkkapitaal en het aangaan van obligo’s (onder meer bankgaranties en letters of credit) plaatsvindt. Daarenboven staat een portefeuille middellange standby-faciliteiten ter beschikking tot een totaalbedrag van circa 100 miljoen euro. Met betrekking tot deze faciliteiten worden geen zekerheden verschaft. Wel worden gangbare financiële convenanten overeengekomen. Imtech beschikt niet over een officiële ‘creditrating’. Gezien de sterke balanspositie en positieve cashflow heeft Imtech een goede kredietwaardigheid en daarmee ruime toegang tot overige (zowel openbare als onderhandse) financieringsbronnen.

min zeven graden Celsius en wordt er verneveld water omgezet in kunstsneeuw. Imtech verzorgde ook de branddetectie, de noodverlichting en de omroepsystemen.

Valutarisico’s spelen binnen Imtech een zeer bescheiden rol. Van de geldstromen bestaat ruim 95% uit euro’s, de rest voornamelijk uit het Britse pond en de US dollar. De geringe translatierisico’s uit hoofde van buitenlandse deelnemingen worden niet afgedekt. De eveneens geringe transactierisico’s uit hoofde van inkoop van materialen dan wel afzet in het buitenland worden zoveel mogelijk afgedekt met valutatermijncontracten. De omvang hiervan bedraagt enkele tientallen miljoenen euro. Imtech heeft meer dan 10.000 uiteenlopende klanten en daardoor een zeer gespreid debiteurenrisico. Van kredietverzekering wordt, behoudens in enkele exporttransacties, geen gebruikgemaakt. Wel wordt in veel gevallen gebruikgemaakt van kredietinformatie van daarin gespecialiseerde instellingen. Financiële verplichtingen uit hoofde van lease- en huurcontracten behelzen onder meer het wagenpark en een belangrijk deel van het in gebruik zijnde onroerend goed, zie de opgave van niet uit de balans blijkende verplichtingen op pagina 56 van dit verslag. Pensioenregelingen van medewerkers in Nederland zijn voor het grootste deel ondergebracht bij diverse bedrijfspensioenfondsen. Daarnaast wordt een groot gedeelte van de pensioenen in Duitsland in eigen beheer gehouden. Voor het hoger- en middenmanagement in Nederland kent Imtech daarnaast een additionele pensioenregeling, ondergebracht bij het eigen pensioenfonds. Backserviceverplichtingen met betrekking tot pensioenregelingen beperken zich, gegeven de middelloonregeling, tot de indexatie. Operationele risico’s

Imtech’s projecten zijn in de loop der jaren grootschaliger en complexer geworden. Dit als een direct gevolg van de technologische ontwikkelingen, markttrends, de toegenomen complexiteit in de sectoren waarin Imtech opereert en de groei van Imtech naar een Europese technische dienstverlener van formaat. Mede gezien de zich wijzigende maatschappij, onder invloed van globalisering, impliceert dit dat het risicoprofiel van Imtech hoger is dan bij de start in 1993. Als projectenorganisatie heeft Imtech altijd veel aandacht besteed aan beheersing van de projectrisico’s. In 2003 heeft dit, vooruitlopend op de adviezen van de commissie Tabaksblat, geleid tot een beleid waarbij onder de naam ‘GRIP®’de risicobeheersing van grote complexe projecten is geborgd in de organisatie. Doelstelling van de in dit kader op concernniveau opererende afdeling Risk Management is het vroegtijdig anticiperen op risico’s waardoor verrassingen gedurende de projectlooptijd dienen te worden voorkomen. Dit geschiedt middels specifiek voor Imtech ontwikkelde risicobeheersingsprocedures, die in 2004 verder zullen worden geïmplementeerd. In de praktijk betekent dit dat werkmaatschappijen al vroeg in de aanbiedingsfase projectoffertes boven 4 miljoen euro – evenals consortiumdeelname – aan Risk Management dienen aan te melden, waarna na risico-inventarisatie een risicoplan wordt opgesteld. Na gunning wordt het risicoplan periodiek gemeten en wordt er over de voortgang gerapporteerd. Voorts worden cashflowontwikkeling, projectvoortgang, resultaat- en risico-ontwikkeling van deze grote complexe projecten periodiek aan de Raad van Bestuur gerapporteerd middels projectstatusrapportages. 35

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, RISICOMANAGEMENT

In Brussel was Imtech verantwoordelijk voor de complete lucht- en klimaattechnologie, de geautomatiseerde gebouwbeheersing en -beveiliging door middel van LON-technologie (een uit 15.000 informatiepunten bestaand LonWorks Network Operating System), de brandbeveiliging en de sanitaire

Door de afdeling Legal worden projectcontracten in de offertefase juridisch getoetst en dient aan afwijkingen van het beleid goedkeuring door de Raad van Bestuur te worden gegeven. Op grote projecten wordt aan de staf van het projectmanagement een contractmanager toegevoegd. Naast risico-inventarisaties en projectstatusrapportages is binnen Imtech veel aandacht besteed aan de bewustzijnverhoging bij het management van risico- en contractmanagement. Daartoe worden door de afdelingen Risk Management en Legal op de diverse niveaus in de organisatie workshops gegeven. In deze sessies worden praktijkvoorbeelden van onder andere contractbeoordeling, inkoop en uitvoeringsproblemen besproken en geëvalueerd.

technologie in het 100.000 m2 grote complex Euroblok II. Dit is een geheel verhuurd multifunctioneel gebouw

Daarnaast is er voor ondernemings- en uitvoeringsrisico’s een adequaat verzekeringspakket afgesloten dat mogelijke schade dekt.

met kantoren, winkels en een parkeergarage in het centrum van Brussel.

Imtech kent een systeem van periodieke interne rapportages en een begrotingscyclus, volgens vaste procedures en gedetailleerde richtlijnen. De financiële rapportages worden centraal beoordeeld in vergelijking met de goedgekeurde begrotingen. Prognoses worden per kwartaal getoetst en waar nodig aangepast. Er zijn vaste procedures voor investeringen en desinvesteringen, evenals voor de beoordeling en goedkeuring van acquisities. Jaarlijks worden, op basis van risico-analyse, prioriteiten vastgesteld voor onderzoek naar de opzet en het functioneren van de administratieve organisatie en interne controle bij de werkmaatschappijen. De uitkomsten van deze onderzoeken worden regelmatig besproken. De Raad van Bestuur brengt tweemaal per jaar verslag uit aan de Audit Commissie. Productaansprakelijkheid is bij Imtech slechts in geringe mate aan de orde, omdat Imtech bijna geen eigen producten ontwikkelt, maar voornamelijk inkoopt bij een groot aantal verschillende leveranciers, die voor hun eigen producten verantwoordelijk zijn. De voorraadrisico’s zijn nihil daar Imtech met name per project of deel daarvan inkoopt, waardoor voorraadvorming nauwelijks aan de orde is. Het beleid op het gebied van veiligheid en Arbo richt zich op goede bescherming van werknemers, waardoor risico’s van bedrijfsongevallen en mogelijk daaruit voortvloeiende claims beperkt blijven.

Kennis in de organisatie wordt in toenemende mate gestimuleerd door actief kennismanagement, intranet (Mercator) speelt hierbij een belangrijke rol. Marktrisico’s

Aan het ondernemen zijn risico’s verbonden, die niet gelijk zijn voor de verschillende activiteiten waarop Imtech actief is. De conjunctuurcycli van deze markten verschillen van elkaar, waardoor Imtech minder conjunctuurgevoelig is dan bedrijven die slechts op één of enkele van deze markten opereren. De combinatie van technologieën (informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw), de geografische spreiding en de verschillende markten maken Imtech minder gevoelig voor wisselende marktomstandigheden. De marktrisico’s omvatten mede economische, politieke en sociale risico’s. Imtech opereert hoofdzakelijk in West-Europa op markten die nauwkeurig gedefinieerd zijn. De hieraan verbonden risico’s in termen van instabiliteit zijn minimaal. Business Principles

In de ‘Business Principles’zijn de algemene regels voor het ondernemen binnen Imtech vastgelegd. Elke manager heeft deze Business Principles in zijn bezit en zich hieraan gecommitteerd. In de Business Principles is opgenomen dat medewerkers zich aan de wet dienen te houden en alle zakelijke transacties nauwkeurig in de boekhouding moeten worden verantwoord. Het geven of ontvangen van steekpenningen is vanzelfsprekend ontoelaatbaar.

36

TELECOM

‘Uitrol’ UMTS UMTS wisselt omvangrijke data,

Radio Access is de laatste schakel

GSM. UMTS-sites komen tot stand

beeld en spraak uit. Imtech is ver-

in het UMTS-netwerk van zend- en

als Rooftop (daklocatie), Greenfield

antwoordelijk voor de Radio Access

ontvangstantennes die in contact

(mastlocatie) of Special (uitzonder-

van sites in Nederland, Duitsland

staan met diverse subscribers.

lijke locaties, zoals kerken, silo’s

en België: site acquisitie,

Voor het UMTS-netwerk dient

etc). Na goedkeuring door de klant

engineering, ontwerp, plaatsing

een nieuw accessnetwerk te wor-

wordt de site geïntegreerd in het

van netwerkcomponenten en

den aangelegd. Aangezien het

UMTS-netwerk.

verbindingsapparatuur (onder

bereik van een UMTS-accesspoint

andere NODE-B’s, antennes, kabels,

kleiner is (meer informatie) dan die

Micro Waves), elektrotechniek,

van GSM, dienen circa drie keer

beveiliging, site installatie, tests

zoveel UMTS-locaties te worden

en de integratie in het netwerk.

gerealiseerd in vergelijking met

V E R S L A G R A A D V A N B E S T U U R , R I S I C O M A N A G E M E N T, P E R S O N E E L E N O R G A N I S AT I E

Schaalvergroting, voorraadoptimalisering en stringente overheidsregelgeving op het gebied van milieu, kwaliteit en veiligheid wijzigen de logistieke procesgang in de kaasindustrie. Voor Frico Cheese verzorgde Imtech een Cheese Management Systeem: de automatisering van de totale keten van aanvoer, productie, afvoer, distributie, administratie en het op afstand kunnen volgen van de producten in de voedselketen door middel van Tracking and Tracing, inclusief ERP-systemen en een systeem

Imtech is een voorstander van het vrije-marktmechanisme. Concurrentie met branchegenoten dient op een zakelijke, eerlijke en ethische wijze plaats te vinden. Imtech heeft daarnaast maatregelen getroffen ter voorkoming van concurrentiebeperkende afspraken en fraude. Begin 1998 heeft de Raad van Bestuur van Imtech alle werkmaatschappijen er schriftelijk op gewezen dat door de komst van nieuwe wetgeving mededingingsbeperkende afspraken werden verboden (tenzij een vrijstelling gold). Sinds 2001 heeft iedere divisie- en bedrijfsdirecteur met betrekking tot de jaarcijfers ten behoeve van de externe accountant een verklaring afgelegd dat hij zich niet bewust is van (mogelijke) overtredingen van de wet, mede in het kader van de aandacht die gegeven wordt aan mogelijke fraudes in de bouwnijverheid. Naar aanleiding van berichtgeving in de media heeft Imtech een intern onderzoek ingesteld naar mogelijke betrokkenheid van één of meer Nederlandse dochterondernemingen bij overtredingen van de Mededingingswet in de periode vóór eind 2001. Imtech heeft hieromtrent de NMa (Nederlandse Mededingings Authoriteit) ingelicht en aangegeven volledige openheid van zaken te geven over de uitkomsten van dit onderzoek. Imtech zal overigens alle medewerking verlenen aan onderzoeken van de NMa in de installatiebranche.

voor onderhoud en beheer.

Personeel en organisatie

In het navolgende wordt ingegaan op het personeelsverloop, vraag en aanbod van personeel, de arbeidsvoorwaarden, de kengetallen in Nederland (inclusief alle statutair in Nederland gevestigde ICT- & Technology activiteiten), Duitsland en België, Management Development, pensioenen en verzekeringen, het vertegenwoordigend overleg en de ontwikkeling van internet binnen Imtech.

Personeelsverloop

Ondanks de acquisitie van Meica (220 medewerkers), is in 2003 de personeelsbezetting per saldo verder teruggelopen van 13.780 naar 13.100 medewerkers, een afname van 4,9% (680 medewerkers, van wie bijna 300 in Duitsland). Dit heeft voor een belangrijk deel te maken met aanpassing van delen van de organisatie aan de marktomstandigheden. Zo werd het personeelsbestand binnen Imtech Projects, Imtech Infra, Imtech ICT en Imtech Telecom verminderd. Imtech Telecom en Imtech Marine & Offshore maakten een kwaliteitsslag en ontwikkelden zich meer tot kennisbedrijf en automatiseringsspecialist, waardoor ook hier het personeelsbestand verminderde. Ook was er door verdere integratie van activiteiten in Duitsland en een efficiëntere inrichting van het hoofdkantoor in Hamburg minder behoefte aan personeel. Reductie van het aantal medewerkers werd in goed overleg met de vakbonden en in samenhang met sociale plannen tot stand gebracht. Instrumenten als natuurlijk verloop en vacaturestops werden ingezet. In beperkte mate is gebruikgemaakt van gedwongen ontslagen. In België, Engeland en Spanje nam het aantal medewerkers toe. Omdat diverse markten onder druk stonden, is er veel aandacht geweest voor de verhouding tussen direct en indirect personeel. Kostenbesparing werd bereikt door onder andere een andere inrichting van divisiehoofdkantoren en stafafdelingen, vergroting van efficiency van indirecte medewerkers, bundeling van vestigingen en sluiting van een enkel onrendabel steunpunt. Bij de Nederlandse installatieactiviteiten werd de montagecapaciteit langs natuurlijke weg verminderd, waardoor de flexibiliteit toenam. In de andere Imtech-landen bestaat deze flexibiliteit al. Tegelijkertijd werd een kwaliteitsslag gemaakt, waardoor bij mogelijke verbetering van de marktomstandigheden in 2004 Imtech goed gepositioneerd is. Zo werd er extra geïnvesteerd in vaardigheden die te maken hebben met het vroegtijdig betrokken raken bij projecten, bijvoorbeeld in financiering, consultancy en contractmanagement. Op specifieke terreinen als zorg, energiebeheer en onderwijs werden specialisten aangetrokken. Imtech ontwikkelt zich snel tot een hoogwaardig kennisbedrijf met toegevoegde waarde en een steeds hogere graad van automatisering. Vraag en aanbod van personeel

Door een ruimere arbeidsmarkt in zowel Nederland als Duitsland nam het aantal sollicitaties toe. De snelgroeiende naamsbekendheid en het kwaliteitsimago van Imtech zijn hier ook debet aan. Werving en selectie van goed gekwalificeerd (technisch) personeel blijft echter een punt van aandacht, zowel aan de onderkant als aan de bovenkant

38

V E R S L A G R A A D VA N B E S T U U R , P E R S O N E E L E N O R G A N I S AT I E

van de arbeidsmarkt. Voor Imtech relevante specialisten in bijvoorbeeld zorg, energiebeheer en onderwijs zijn niet ruim voorhanden, wat creativiteit bij de invulling van vacatures vraagt. Dit jaar zijn voorbereidingen getroffen om meer HBO-opgeleide technici te werven.

In Arnhem wordt de eerste volledig ondergrondse school in de Benelux gerealiseerd: de Faculteit Dans en Theater van de Hogeschool voor

In managementposities streeft Imtech naar een zo groot mogelijk percentage eigen personeel. Belangrijke instrumenten hierbij zijn de zogenoemde ‘Imtech-vlootschouw’(een jaarlijkse beoordeling van ‘high potentials’en mogelijke doorstromers) en het Imtech Management Programma. Om te voorzien in goede instroom van montagepersoneel wordt samengewerkt met overkoepelende organisaties van regionale beroepsopleidingen. In Duitsland is het opvallend dat de instroom bij technische studies voor het eerst sinds jaren weer toeneemt. In andere landen is dit niet het geval.

de Kunsten. Het gebouw is een ondergrondse uitbreiding van de bestaande school, een ontwerp van de beroemde architect Rietveld. Imtech realiseert de complete technologie, alle transportoplossingen en de aansluiting hiervan op het bestaande school-

Arbeidsvoorwaarden

gebouw.

Als gevolg van de van toepassing zijnde specifieke CAO’s, vooral de CAO voor de Metaal en Technische bedrijfstakken in Nederland, konden de loonafspraken die door het Nederlandse kabinet en sociale partners in het najaar 2003 zijn gemaakt niet gevolgd worden. Ruim voor het zogenoemde ‘najaarsakkoord’ werd een verhoging van 2,5% per februari 2004 door de branchevereniging overeengekomen. In Duitsland maakt Imtech deel uit van het Bundesverband Heizung Klima Sanitär (BHKS), wat ook hier leidt tot een verhoging die in de loop van 2004 wordt vastgesteld. In België is er per bedrijf sprake van separate arbeidsomstandigheden. In het kader van de vorming van één juridische eenheid in België, worden deze in de komende periode geharmoniseerd. Waar relevant heeft in andere delen van de organisatie deze harmonisatie eveneens aandacht gekregen. De gemiddelde loonkosten zijn met 0,9% licht gestegen. Voor de groep hoger personeel zijn in Europa afspraken gemaakt voor 2004 voor een nullijn in de salarisgroei. Daar waar de resultaten in deelgebieden tegenvielen heeft dat consequenties gehad voor de bonusen winstdelingsregelingen. Kengetallen

Het verzuim is verder afgenomen. Het gemiddelde ziekteverzuimcijfer kwam uit op 4,5% (4,9% in 2002). In Nederland daalde het gemiddelde ziekteverzuimcijfer van 5,7% naar 5,2%, in Duitsland van 3,4% naar 3,0% en in België van 5,5% naar 5,2%. Het beleid gericht op verzuimbeheersing via de eigen Imtech Arbodienst heeft geleid tot een structurele verlaging van het ziekteverzuim over de jaren. In Nederland geldt dat 2,6% van het ziekteverzuim een gevolg is van een bedrijfsongeval. Hiermee komt het ongevallenverzuimpercentage uit op 0,13%. De instroom van personeel in Nederland bedroeg 4,2%, de uitstroom bedroeg 9,8%. In Duitsland was de instroom 2,2% en de uitstroom 9,4%. In België bedroeg de instroom 9,9% en de uitstroom 8,9%. Het verloop op eigen verzoek bedroeg in Nederland 3,2%, in Duitsland 3,5% en in België 4,0%. De opleidingsuitgaven waren stabiel en bedroegen in Nederland 2,1% van de loonsom, in Duitsland 0,5% en in België 0,4%. De leeftijdscategorie 30-45 jaar omvat in Nederland 48,5% van de totale bezetting. In Duitsland is dit percentage 44%, in België 48%. Het gemiddeld aantal dienstjaren per medewerker is hoog: in Nederland 10,5 jaar, in Duitsland 12,8 jaar en in België 10,1 jaar. Dit zegt iets over de binding van en met medewerkers. Management Development (MD)

In 2003 zijn een aantal meerjaren MD-programma’s afgerond en heeft een grote groep potentials en managers deelgenomen aan trainingen met een focus op bedrijfskundige aspecten. Vanuit dit programma wordt ook kennismanagement actief ter hand genomen. Hiervoor is het initiatief ‘RONK’, Return On Nett Knowledge, ontwikkeld. In 2003 zijn de voorbereidingen getroffen om training en opleiding meer vanuit de strategische ontwikkeling van Imtech in te vullen, waarbij een nadruk ligt op verdere verbetering van de onderlinge samenwerking. De behoefte aan gekwalificeerd management op alle niveaus blijft onverminderd aanwezig. Pensioenen en verzekeringen

Pensioenregelingen van medewerkers in Nederland zijn voor het grootste deel ondergebracht bij het Bedrijfspensioenfonds voor de Metaal en Technische Bedrijfstakken (MN Services). Voor het hoger- en middenmanagement kent Imtech daarnaast een additionele pensioenregeling, ondergebracht bij het eigen pensioenfonds. Hier maken ook alle Nederlandse ICT-medewerkers deel van uit. In Nederland beschikt Imtech hiermee over een gelijkwaardig pakket aan pensioenvoorzieningen voor alle medewerkers. 39

V E R S L A G R A A D VA N B E S T U U R , P E R S O N E E L E N O R G A N I S AT I E , M A AT S C H A P P E L I J K V E R A N T W O O R D O N D E R N E M E N

De Duitse markt voor gebouwmanagement en Energy Contracting vertoont een sterke groei. Imtech is hier één van de sterkste spelers. In het tachtig

Voor ex-werknemers in Duitsland bestaat er een pensioenregeling in eigen beheer. Alle Duitse medewerkers maken deel uit van het pensioenfonds MetallRente/Pensionskasse. Daarnaast is er een additionele pensioenvoorziening voor het management. Belgische, Engelse en Spaanse medewerkers zijn bij diverse pensioenverzekeraars aangesloten.

meter hoge hoofdkantoor van werknemersorganisatie IG Metal in Frankfurt

Vertegenwoordigend overleg

is Imtech voor een periode van zes jaar

De Centrale Ondernemingsraad is in het afgelopen jaar wederom een constructieve gesprekspartner voor de ondernemingsleiding geweest. Actuele onderwerpen die werden besproken waren: de Wet Bescherming Persoonsgegevens, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en betekenis van de uitkomsten van de commissie Tabaksblat. Andere onderwerpen waren de strategie en Management Development. Ook is het functioneren van de medezeggenschap binnen de onderneming aan de orde geweest. Naast scholing heeft dit geleid tot een gewijzigde opzet van de vergadercyclus waarbij twee overlegvergaderingen worden besteed aan actuele thema’s in aanwezigheid van twee leden van de Raad van Commissarissen.

verantwoordelijk voor het complete gebouwmanagement en energiebeheer. Door water uit de rivier de Main als koelwater te gebruiken werd een aanzienlijke energiebesparing bereikt.

Daarnaast is in de diverse landen door het lokale management constructief overleg gevoerd met de betrokken ondernemingsraden. De voorbereidingen zijn getroffen om in de loop van 2004 tot de instelling van een Bijzondere Onderhandelings Groep (BOG) te komen die op langere termijn zal resulteren in de oprichting van een Europese Ondernemingsraad. De decentrale organisatie-inrichting van Imtech en de gecompliceerde juridische structuur van de Wet op de Europese Ondernemingsraden maakt dit tot geen eenvoudige opgave. De Raad van Bestuur dankt de overlegorganen in zowel Nederland, Duitsland als België voor de constructieve en kritische wijze waarop het overleg heeft plaatsgevonden. Intranet

In 2002 is Imtech onder de naam Mercator gestart met intranet. Mercator brengt kennis, mensen en organisatie virtueel bijeen en vormt een bindmiddel voor verdere organisatieontwikkeling. Inmiddels heeft Mercator zich ontwikkeld als platform voor inter-, intra- en extranet met een grote diversiteit aan mogelijkheden. Via applicaties als ‘documenten delen’wordt intern gestructureerd informatie uitgewisseld. Via een zoekapplicatie zijn alle activiteiten van Imtech gekoppeld aan commerciële contactpersonen. Dit vormt een aanzet voor verder kennismanagement. Ook is er een Content Management Systeem voor beheer van de tientallen websites binnen Imtech in Mercator aanwezig. Tevens wordt de Corporate Identity ondersteund. Via Mercator is de digitalisering van het inkooptraject verder ontwikkeld. IPM-online (Imtech Procurement Management online) heeft zijn waarde bewezen. Verdere introductie hiervan in Europa vormt een beleidsspeerpunt.

M a a t s c h a p p e l i j k Ve r a n t w o o rd O n d e r n e m e n

Imtech bevindt zich in de oriëntatiefase van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. In 2003 is in overleg met de Raad van Commissarissen en de Centrale Ondernemingsraad over dit belangwekkende onderwerp gesproken en is er een beleidsnotitie opgesteld. In de beleidsnotitie zijn de grenzen voor de afbakening van het voor Imtech relevante deel van duurzaam ondernemen opgesteld en zijn er keuzes gemaakt voor verdere oriëntatie in dit beleidsterrein voor de toekomst.

Imtech is een technische dienstverlener die hoofdzakelijk in Europa werkt en die uit de aard van de werkzaamheden voldoet aan alle relevante wettelijke eisen en normen. Voor producten of diensten die klanten maken of leveren, ligt de verantwoordelijkheid binnen de wettelijke kaders primair bij de klant zelf. Maar ook bij de overheid voor wat betreft het opstellen van regel- en wetgeving. Daarnaast hebben (product)leveranciers hun eigen verantwooordelijkheid. Imtech is immers niet of nauwelijks verantwoordelijk voor het zelf produceren van goederen, wat de duurzame verantwoordelijkheid behoorlijk inperkt. 40

V E R S L A G R A A D VA N B E S T U U R , M A AT S C H A P P E L I J K V E R A N T W O O R D O N D E R N E M E N

De ruim 10.000 klanten van Imtech zijn vaak ondernemingen van naam en faam met eigen verantwoordelijkheid op het gebied van duurzaam ondernemen. Participatie in projecten is veelal gerelateerd aan overheidstoestemming, waarmee Imtech dus altijd binnen een wettelijk kader opereert. Imtech opereert alleen en uitsluitend in die landen waar de weten regelgeving ten aanzien van arbeidsomstandigheden en milieu strikt geregeld zijn.

Imtech realiseerde de flexibele verlichting op de N 315 in Nederland. Detectietechnologie in het wegdek signaleert naderend autoverkeer, via een GSM-modem worden speciale ledunits in het wegdek en in de

Als beleidsterreinen voor verdere oriëntatie in de toekomst is besloten dat Imtech zich primair richt op veiligheid en milieu. Dit zijn relevante deelgebieden passend binnen de aard van de werkzaamheden waar niet alleen wettelijke normeringen van toepassing zijn, maar ook de eisen van opdrachtgevers zwaar tellen. Bovendien heeft Imtech op deze deelterreinen een eigen verantwoordelijk die goed wordt ingevuld. Verdere verbetering van de prestaties op deze terreinen is echter mogelijk en in het verslagjaar is hier ook al op ingezet.

rotondeprofielen aangestuurd. Precies op het juiste moment gaat de milieuvriendelijke verlichting rondom de kruising aan. Het resultaat? Optimale veiligheid en een energiebesparing van 99,2%. Het project is onderscheiden met de GWW-

Veiligheid en milieu worden breed opgevat. Het gaat niet alleen om milieu en energie, maar ook om aspecten als veiligheid, arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden en productveiligheid. Overduidelijk is dat het een opgave is die niet beperkt kan blijven tot één onderneming. Samenwerking en overleg binnen de keten – het zogenoemde ‘ketendenken’– is dan ook essentieel voor het realiseren van doelstellingen op het gebied van duurzaam ondernemen.

Energiebesparingsprijs 2003.

Op het gebied van veiligheid en milieubewustzijn leveren de diensten van Imtech een belangrijke bijdrage aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Dankzij Imtech wordt het milieu minder belast, vindt er een lagere zwaveluitstoot plaats, blijven fossiele brandstoffen langer beschikbaar en wordt er een substantiële hoeveelheid energie bespaard. Bovendien adviseert Imtech over toepassing van (de meest) milieuvriendelijke technologie in projecten, waarbij opdrachtgevers echter zelf de verantwoordelijkheid hebben om keuzes te maken. Bedrijfszorgsysteem

Kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu zijn integrale onderdelen van de bedrijfsvoering en leveren daarmee een essentiële bijdrage aan de continuïteit van de onderneming. Deze aspecten zijn vastgelegd in een Bedrijfszorgsysteem dat periodiek door het management wordt getoetst en waar nodig wordt geoptimaliseerd. Van toeleveranciers wordt op dezelfde manier een garantie voor hun producten en diensten gevraagd. Het Bedrijfszorgsysteem omvat – binnen de randvoorwaarden van ISO 9000, ISO 9001 en VCA** – het totale bedrijfsproces, van selectie, inkoop, installatie en/of toepassing, tot en met onderhoud en beheer. De verantwoordelijkheid is zo diep mogelijk in de organisatie neergelegd. Alle medewerkers, van directie tot en met uitvoerende medewerkers op de werkvloer, dragen hun eigen verantwoordelijkheid voor kwalitatief hoogwaardig, veilig, gezond en milieubewust werken. Jaarlijks worden hun prestaties en doelstellingen op dit gebied getoetst via de functiebeoordeling en waar nodig verbeterd door nadere opleiding of instructie. Imtech wil een dusdanige kwaliteit van haar diensten en producten bereiken en handhaven, dat deze voldoen aan de hoogste eisen en verwachtingen van opdrachtgevers, evenals aan alle wettelijke en maatschappelijke normen. Imtech verstaat onder kwaliteit ‘de beheersing en voortdurende verbetering van alle bedrijfsprocessen’en streeft daarbij naar een systeem van integrale kwaliteitsbeheersing. Opdrachtgevers wordt hiermee de zekerheid geboden dat de gewenste hoge kwaliteit van diensten en producten ook daadwerkelijk wordt bereikt. Veiligheid

Zorg voor arbeidsomstandigheden staat hoog in het vaandel. Concreet houdt dit in: het bereiken van een zo groot mogelijke veiligheid, een zo goed mogelijke bescherming van de gezondheid en het bevorderen van het welzijn, alsmede een zo goed mogelijke beheersing van ziekteverzuim en het voorkomen van ziekte en arbeidsongeschiktheid van al haar medewerk(st)ers, inclusief tijdelijk personeel en het personeel van (onder)aannemers. Daaruit voortvloeiend is het beleid mede gericht op het voorkomen van persoonlijk letsel voor direct of indirect betrokkenen. Voorzover gevaren onvermijdelijk zijn richt Imtech zich op een zodanige projectorganisatie dat onaanvaardbare risico’s worden uitgesloten. In de risico-inventarisatie in het werkvoorbereidende stadium, bij interne en

41

V E R S L A G R A A D VA N B E S T U U R , M A AT S C H A P P E L I J K V E R A N T W O O R D O N D E R N E M E N , D O E L S T E L L I N G E N

In Luxemburg is Imtech hoofdzakelijk actief in de utiliteit. In 2003 werd echter voor het eerst de inframarkt betreden. En met succes. Imtech was verantwoordelijk voor de complete veiligheidstechnologie in de 1.575 meter lange Markusbiergtunnel, die de bereikbaarheid van de Saar-Lor-Luxregio aanzienlijk verbetert. Zo verzorg-

externe audits, alsmede bij de introductie van medewerkers op de werkplek en in maandelijkse werkplekinspecties zijn controlepunten opgenomen om arbeidsgebonden risico’s en milieubelasting te voorkomen. Opvolging van geconstateerde knelpunten geschiedt door maandelijkse voorlichting aan medewerkers in de vorm van zogenoemde ‘toolboxmeetings’(werkplekbesprekingen) en eventueel door medewerkers speciaal voor taken op te leiden en het voorzien in de juiste materialen en middelen. Bij het toepassen van materialen staan heldere gecertificeerde procedures, instructies, alsmede deskundige bijstand borg voor een professionele projectuitvoer. Materialen en stoffen die worden toegepast en gevaar kunnen opleveren voor mens en milieu zijn geïnventariseerd en door een systeem van informatiebladen voor elke medewerker toegankelijk.

de Imtech de toeritcontrole, verkeerssignalering, videobewaking, verlichting, audio-installatie, midden- en hoogspanning, noodstroom, branddetectie en de SOS-installatie. Tevens werd een technisch coördinatiecentrum ingericht.

De eigen gecertificeerde Imtech Arbodienst met specialisten in de specifieke werksfeer van Imtech staat borg voor deskundige, praktische maar ook beleidsmatige begeleiding en (medisch) advies. Specifieke onderzoeken worden verricht om het niveau van blootstelling van Imtech-medewerkers aan arbeidsgerichte risico’s te meten en dragen bij om deze te beperken en te voorkomen. De deskundige bijstand wordt gegarandeerd door continue bijscholing en opleiding. Toetsing van de prestaties vindt plaats door regelmatige interne en externe audits en bijeenkomsten binnen de Concerngebonden Industriële Arbodiensten. Teneinde de toch al hoge veiligheidseisen verder aan te scherpen is in 2003 een Imtech-brede veiligheidscampagne gestart. Doelstelling is door middel van een integrale en herkenbare veiligheidsactie de noodzaak tot veilig werken binnen de totale Imtech-organisatie verder te benadrukken en de persoonlijke betrokkenheid en de eigen veiligheidsverantwoordelijkheid van medewerkers te optimaliseren. Mede onder invloed van de campagne, die plaatsvindt in de periode van november 2003 tot en met november 2004, streeft Imtech ernaar het aantal ongevallen tot nul terug te brengen. Milieu

Onder milieuzorg verstaat Imtech: het voorkomen van lucht-, water- en bodemverontreiniging, geluidsen andere hinder zoals bijvoorbeeld de emissie van koudemiddelen en het bij voorbaat zoveel mogelijk beperken van schade als gevolg van gebeurtenissen die zich desondanks kunnen voordoen. Milieu-eisen vormen een vast criterium bij het ontwikkelen en uitvoeren van producten respectievelijk diensten. Het milieubeleid wordt geborgd door externe audits en is gecertificeerd conform de relevante punten uit ISO 9001, ISO 9002 en VCA** en voldoet aan alle eisen van SCIOS (Stichting Certificatie Inspectie en Onderhoud Stookinstallaties) en STEK (stichting erkenning voor uitoefening van het koeltechnisch installatiebedrijf). Op projectlocaties worden milieubelastende materialen afgevoerd conform de wettelijke voorschriften, al dan niet door afspraken met opdrachtgevers of partners. Teneinde emissie van broeikasgassen en ozonlaag aantastende gassen te beperken en te voorkomen zijn medewerkers speciaal opgeleid en gecertificeerd. Op de kantoorlocaties wordt het klein afval gescheiden verzameld en afgevoerd volgens wettelijke voorschriften en wordt door een gecertificeerd afvoerbedrijf een afvaladministratie bijgehouden.

Doelstellingen

De in de afgelopen jaren gerealiseerde groei in omzet en EBITA – zowel autonoom als door middel van acquisities – geeft vertrouwen voor de toekomst. Imtech is ambitieus, wil doorgroeien naar een toonaangevende Europese technische dienstverlener en streeft naar verdere groei van omzet en EBITA door middel van de combinatie van autonome groei en overnames. Strategisch gezien streeft Imtech naar sterke marktposities (top-3) in de markt van multidisciplinaire technische dienstverlening in Europa: Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Engeland en Spanje. In een aantal landen bezit Imtech al dergelijke marktposities, in een aantal andere landen is het strategisch gewenst verder te groeien. Hierbij gaat de aandacht concreet uit naar: Engeland, Spanje en vanuit Duitsland – waar Imtech marktleider is – naar een aantal van de nieuwe lidstaten van de Europese Unie. In alle landen wenst Imtech daarnaast te groeien in de markt van technisch onderhoud en beheer.

42

VERSLAG RAAD VAN BESTUUR, DOELSTELLINGEN, VOORUITZICHTEN

De strategie van Imtech richt zich eveneens op het bereiken van een steeds hogere toegevoegde waarde met haar activiteiten op het gebied van ICT & Technology. Met name op het gebied van ICT wenst Imtech zich verder te versterken. Echter ook in de maritieme markt en op het gebied van parkeren streeft Imtech naar hogere toegevoegde waarde en sterkere marktposities.

De Duitse bierbrouwer Krombacher produceert al sinds 1803 in KreuztalKrombach een speciaalbier uit mineraalarm rotswater. Met een productie van ruim vijf miljoen hectoliter per jaar

Afhankelijk van de voortgang van de voorgenomen acquisities en onverminderd de kwalitatieve doelstellingen streeft Imtech in de komende vijf jaar naar een omzetniveau van circa 3 miljard euro (2003: 2,1 miljard euro). Hiermee komt de huidige doelstelling van 2,6 miljard euro over 2004 te vervallen.

behoort de brouwerij tot de grootste in Duitsland. Imtech realiseerde de complete technologie in de ruim 6.600 m2 grote uitbreiding van de brouwerij, onder andere elektrotechniek,

Onder ‘normale’marktomstandigheden streeft Imtech naar een margedoelstelling van 6%. Deze doelstelling is opgebouwd uit: 5% voor de multidisciplinaire technische diensten in de Benelux (over circa 35% van de omzet); 4% voor de multidisciplinaire technische diensten in Duitsland, Engeland en Spanje (over circa 40% van de omzet); 10% voor de hoogwaardige activiteiten op het gebied van ICT & Technology (over circa 25% van de omzet). Afhankelijk van de ontwikkelingen op de diverse deelmarkten (met name ICT en Telecom) zal Imtech in staat zijn deze margedoelstelling te bereiken.

Vo o r u i t z i c h t e n 2 0 0 4

In de afgelopen jaren is Imtech sterk uitgebouwd en verder geïnternationaliseerd. Dit werd bereikt door een combinatie van autonome groei en acquisities. De daaropvolgende commerciële en operationele integratie werd grotendeels in 2002 afgerond. 2003 stond in het teken van het versterken van de marktposities in Europa en het bereiken van een hogere toegevoegde waarde. Daar waar noodzakelijk is de organisatie (verder) aan de ongunstige marktomstandigheden aangepast. Het onder deze omstandigheden bereikte goede resultaat over 2003 bevestigt de uitspraak van vorig jaar dat Imtech over een sterke basis beschikt voor verdere ontwikkeling naar een vooraanstaande Europese technische dienstverlener in de voor haar relevante markten. Voor de toekomst is Imtech dan ook goed gepositioneerd. Ondanks aarzelende marktomstandigheden wordt 2004 met vertrouwen tegemoet gezien. Naar de huidige inzichten van de Raad van Bestuur zal de EBITA van Imtech N.V. over 2004 verder toenemen.

43

werktuigbouw, perslucht, C02-installatie, sprinklertechnologie en een gebouwautomatiseringssysteem.

G r o n d s l a g e n v a n d e j a a r r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V.

ALGEMEEN

Grondslagen voor de consolidatie

Geconsolideerd zijn de financiële gegevens van Imtech N.V. en alle maatschappijen waarmee Imtech N.V. een organisatorische en economische eenheid vormt. Consolidatie vindt plaats op basis van uniforme grondslagen volgens de integrale consolidatiemethode, waarbij onderlinge activa en passiva, baten en lasten alsmede op balansdatum in activa begrepen in groepsverband niet-gerealiseerde winsten worden geëlimineerd. Van de geconsolideerde maatschappijen zijn de activa, de passiva en de resultaten voor 100% opgenomen. Het aandeel van derden in het groepsvermogen, respectievelijk in het groepsresultaat, is afzonderlijk vermeld.

Overnames en desinvesteringen

In het verslagjaar is de acquisitie van Meica Group Ltd. uit Engeland gerealiseerd. De koopsom bedraagt 26 miljoen euro inclusief earnout die betaald zal worden afhankelijk van de resultaten in de komende jaren.

Grondslagen voor de waarde- en resultaatbepaling

De waarde- en resultaatbepaling is geschied volgens het historische kostprijsstelsel. Behoudens hierna genoemde vermelding van afwijkende grondslag, geschiedt de waardering op nominale waarde. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Wijziging in de verslaglegging

De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn consistent met het voorgaande jaar. De Raad voor de Jaarverslaggeving heeft in een nieuwe Richtlijn de definitie van buitengewone baten en lasten veranderd. Dat betekent dat baten en lasten die in het verleden niet tot de operationele gang van zaken werden gerekend niet langer worden gekwalificeerd als buitengewone baten en lasten. In de EBITA van 73,9 miljoen euro is begrepen een bedrag van 8,5 miljoen euro aan reorganisatielasten. De EBITA over 2002 is voor vergelijkingsdoeleinden gecorrigeerd voor 7,9 miljoen euro reorganisatielasten, die voorheen als buitengewone lasten werden opgenomen. In samenhang hiermee is besloten om het effect van stelselwijzigingen met ingang van 2003 rechtstreeks in het eigen vermogen te verwerken; tot en met 2002 werd dit als buitengewoon resultaat gepresenteerd. De in 2002 als buitengewone bate verantwoorde éénmalige bate van 5,9 miljoen euro netto uit hoofde van de invoering van de ‘Percentage of Completion’methode terzake winstneming op projecten is in de vergelijkende cijfers over 2002 direct ten gunste van het eigen vermogen gebracht.

Omrekening vreemde valuta

In de geconsolideerde balans zijn alle in vreemde valuta luidende bedragen omgerekend in euro’s tegen de aan het einde van het boekjaar geldende wisselkoersen. Indien valutarisico’s op monetaire posities op balansdatum zijn afgedekt, wordt het verschil tussen de contante koers op balansdatum en de ingedekte koers verantwoord als transitorische post. Het verschil tussen de contante en de ingedekte koers bij dekking wordt gelijkmatig toegerekend aan de looptijd van de dekkingstransactie. Koersverschillen op de omrekening van de netto-investering in buitenlandse deelnemingen worden direct ten laste of ten gunste van het eigen vermogen gebracht. De koersverschillen, ontstaan als gevolg van transacties luidend in vreemde valuta’s, worden opgenomen in de winsten verliesrekening. In de geconsolideerde winsten verliesrekening worden de gegevens van de buitenlandse groepsmaatschappijen omgerekend tegen de over het boekjaar berekende gemiddelde koersen. Het verschil tussen het aldus omgerekende nettoresultaat en dat resultaat tegen eindkoers wordt rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht.

44

Financiële derivaten

Financiële derivaten kunnen worden gebruikt voor het afdekken van vreemdevalutarisico’s en van renterisico’s en risico’s als gevolg van prijsschommelingen op bepaalde goederenmarkten. Financiële derivaten worden gewaardeerd op basis van hun marktwaarde die wordt afgeleid van marktnoteringen van de financiële derivaten. Wijzigingen in de aldus berekende waarde van een financieel derivaat worden in de winsten verliesrekening verantwoord bij afwikkeling van de ingedekte positie.

GECONSOLIDEERDE BALANS

Immateriële vaste activa

Hieronder wordt opgenomen de goodwill die ontstaan is bij het verwerven van kapitaalbelangen. Het verschil tussen de betaalde verkrijgingsprijs verhoogd met kosten verband houdende met de overname en de nettovermogenswaarde van de deelneming wordt aangemerkt als goodwill. De nettovermogenswaarde wordt bepaald door de activa, voorzieningen en schulden van de overgenomen onderneming, te waarderen op basis van de door Imtech gehanteerde grondslagen. Goodwill wordt afgeschreven op basis van de economische levensduur evenwel met een maximum van twintig jaar. Met bijzondere waardeverminderingen wordt zonodig rekening gehouden.

Materiële vaste activa

Deze zijn gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs of vervaardigingskosten rekening houdend met lineaire afschrijvingen berekend over de economische levensduur. Bedrijfsterreinen worden niet afgeschreven. Met bijzondere waardeverminderingen wordt rekening gehouden. Buiten gebruik gestelde objecten zijn gewaardeerd op de verwachte directe opbrengstwaarde, indien deze lager is.

Deelnemingen en vorderingen op deelnemingen Aandelen

Onder deze rubriek zijn gerangschikt de duurzame kapitaalbelangen die voor eigen rekening ten dienste van de eigen werkzaamheden worden gehouden. Indien invloed van betekenis op het beleid kan worden uitgeoefend, vindt de waardering van de aandelen plaats op basis van het aandeel in de nettovermogenswaarde, volgens de waarderingsgrondslagen van Imtech N.V. Indien geen invloed kan worden uitgeoefend worden de aandelen gewaardeerd op kostprijs of lagere opbrengstwaarde. Vorderingen

Onder deze rubriek zijn gerangschikt de vorderingen met een financieringskarakter (looptijd als regel langer dan één jaar) op maatschappijen, waarin de duurzame kapitaalbelangen voor eigen rekening en ten dienste van de eigen werkzaamheden worden gehouden. De waardering geschiedt op basis van nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.

Overige effecten en vorderingen Overige effecten

De overige effecten betreffen de aandelen in maatschappijen welke niet onder groepsmaatschappijen of deelnemingen worden gerangschikt. De waardering van de individuele effecten geschiedt op basis van kostprijs of lagere marktwaarde. Overige vorderingen

Leningen en waarborgsommen zijn opgenomen voor de nominale waarde onder aftrek van voorzieningen voor het risico van oninbaarheid.

45

G r o n d s l a g e n v a n d e j a a r r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V.

Onderhanden werk

De onderhanden werken voor derden zijn gewaardeerd op directe kosten – voornamelijk materialen, lonen en sociale lasten – vermeerderd met een opslag ter dekking van de hieraan toe te rekenen indirecte kosten en een naar rato van de voortgang van het werk toegerekend deel van de verwachte winst bij oplevering van grote projecten en onder aftrek van voorzieningen wegens te verwachten verliezen voorzover van toepassing. Op projecten met een aanneemsom van 2 miljoen euro of meer en een looptijd van langer dan één jaar wordt winst genomen naar rato van de voortgang van het project. Voor de overige projecten wordt winst genomen bij oplevering van het project. Deze overige projecten betreffen een grote stroom van opdrachten met veelal een looptijd korter dan één jaar, waardoor winstneming naar rato van de voortgang niet zou leiden tot een materiële invloed op het vermogen en resultaat. De projecten waarvoor winst wordt genomen naar rato van de voortgang betreffen veelal complexere projecten met navenante onzekerheden. Om deze reden wordt over de eerste 35% van de voortgang geen winst genomen. Op het saldo van onderhanden werken minus voorzieningen worden voorts de op onderhanden werken betrekking hebbende gedeclareerde termijnen in mindering gebracht.

Voorraden

De voorraden grond- en hulpstoffen en materialen zijn gewaardeerd tegen kostprijs op basis van first in first out (fifo) of lagere marktwaarde per 31 december. De voorraden gereed product en halffabrikaten zijn gewaardeerd tegen integrale kostprijs of netto-opbrengstwaarde per balansdatum, indien deze lager was.

Vorderingen

De vorderingen zijn opgenomen voor de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid.

Groepsvermogen

Onder het groepsvermogen is het aandeel van derden in groepsmaatschappijen opgenomen. Waardering geschiedt op het aandeel in de nettovermogenswaarde welke is gebaseerd op de grondslagen toegepast voor deze geconsolideerde jaarrekening.

Voorzieningen

De voorzieningen voor pensioenen zijn opgenomen tegen de contante waarden volgens actuariële grondslagen. De pensioenregelingen in Duitsland betreffen eindloonregelingen die deels in eigen beheer worden gehouden. Deze pensioenverplichtingen in Duitsland zijn berekend in overeenstemming met FAS 87. De jaarlijkse rentebijschrijving is als rentelast verantwoord. De voorziening voor garanties is gebaseerd op een uit ervaring verkregen percentage van de productie. De voorziening voor latente belastingverplichtingen wordt gevormd voor verschillen tussen de bedrijfseconomische en de fiscale waardering van bepaalde activa en passiva voorzover deze verschillen in de toekomst in de belastingheffing zullen worden betrokken, behoudens de verschillen terzake van de permanente kern van het onderhanden werk. De voorziening voor latente belastingverplichtingen wordt berekend tegen de op balansdatum geldende tarieven. Aanspraken uit hoofde van verliescompensatie worden gewaardeerd voorzover deze binnen redelijke termijn gerealiseerd kunnen worden. Binnen één jaar realiseerbare aanspraken uit hoofde van verliescompensatie en tijdelijke verschillen worden onder kortlopende vorderingen verantwoord. Reorganisatievoorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare en feitelijke verplichtingen als gevolg van gedetailleerde reorganisatieplannen.

46

Langlopende schulden

Dit betreft langlopende schulden met een resterende looptijd van meer dan één jaar. Binnen één jaar vervallende termijnen worden onder kortlopende schulden opgenomen.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Voor het merendeel van de Nederlandse dochtermaatschappijen heeft Imtech N.V. een verklaring van aansprakelijkstelling op grond van artikel 403 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek afgegeven, hetgeen impliceert dat deze vennootschappen hun jaarrekening niet overeenkomstig de voorschriften van Titel 9 van dit boek behoeven in te richten en deze ook niet behoeven te publiceren.

G E C O N S O L I D E E R D E W I N S T- E N V E R L I E S R E K E N I N G

Netto-omzet

Onder netto-omzet wordt verstaan de opbrengsten van aan derden en niet-geconsolideerde deelnemingen opgeleverde werken, goederen en diensten, exclusief de over de omzet geheven belastingen. Transacties tussen groepsmaatschappijen worden gebaseerd op prijzen die over het algemeen gelijk zijn aan de geldende marktprijzen.

Overige bedrijfsopbrengsten

Onder overige bedrijfsopbrengsten zijn begrepen de resultaten die niet rechtstreeks samenhangen met de kernactiviteiten van de onderneming zoals verkochte activa en doorberekende vracht- en behandelingskosten.

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht is opgesteld aan de hand van de indirecte methode. Kasstromen in buitenlandse valuta zijn herleid naar euro’s met gebruikmaking van de gewogen gemiddelde koersen over de betreffende perioden.

Belastingen

De belasting over het resultaat wordt berekend op basis van het resultaat volgens de winsten verliesrekening en de geldende belastingtarieven waarbij rekening wordt gehouden met de permanente verschillen tussen het resultaat volgens de winsten verliesrekening en de fiscale winst. Latente belastingverplichtingen en -vorderingen uit hoofde van de tijdelijke verschillen tussen het resultaat volgens de winsten verliesrekening en de fiscale winst komen tot uitdrukking in de voorziening voor latente belastingverplichtingen en de overige vorderingen.

Winst- en verliesrekening Imtech N.V.

Omdat in de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening de financiële gegevens van Imtech N.V. zijn verwerkt, is de winsten verliesrekening van Imtech N.V. opgesteld onder toepassing van artikel 402 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek.

Gegevens per aandeel

De gegevens per aandeel zijn gebaseerd op het gewogen gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen in het boekjaar.

47

G e c o n s o l i d e e r d e b a l a n s v a n I m t e c h N . V. in duizend euro, vóór winstverdeling

1

2


3

Deelnemingen en vorderingen op deelnemingen Overige effecten en vorderingen

5 6

31 december 2002

47.689

29.681


Bedrijfsgebouwen en terreinen Bedrijfsuitrustingen en overige materiële vaste activa

4

31 december 2003

95.749 2.124 9.815

105.969 2.086 11.045

Financiële vaste activa

11.939

13.131

Totaal vaste activa

155.377

148.781

Onderhanden werk Voorraden

76.935 27.646

60.498 26.127 104.581

Voorraden

Vorderingen op handelsdebiteuren Overige vorderingen

7

59.934 46.035

56.404 39.345

462.057 55.592

86.625 454.173 55.573

Vorderingen

517.649

509.746

Liquide middelen

138.828

150.875

Totaal vlottende activa

761.058

747.246

Totaal activa

916.435

896.027

48

31 december 2003

8 9

Eigen vermogen Aandeel van derden

314.711

Pensioenvoorzieningen Voorzieningen voor garanties en claims Latente belastingverplichtingen Reorganisatievoorzieningen 10

86.665 22.312 33.091 6.121

Voorzieningen


12

Schulden aan banken Schulden aan leveranciers Overige schulden

13 14

299.433 83.496 21.935 16.130 30.679

148.189

Onderhandse leningen 11

295.279 4.154

310.993 3.718

Groepsvermogen

31 december 2002

3.002

152.240 2.531

3.002 11.736 283.852 154.945

2.531 16.676 263.969 161.178

Kortlopende schulden

450.533

441.823

Totaal passiva

916.435

896.027

49

G e c o n s o l i d e e r d e w i n s t - e n v e r l i e s r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V. in duizend euro

2002 1

2003

15

Netto-omzet

2.098.465

Wijziging in onderhanden werk Overige bedrijfsopbrengsten

14.827 12.220

Totaal bedrijfsopbrengsten

16 17 18 19

Kosten van grond- en hulpstoffen en van handelsgoederen Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten Lonen en salarissen Sociale lasten Afschrijvingen op immateriële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa Overige bedrijfskosten

Bedrijfsresultaat 20 21

22

23

Resultaten uit deelnemingen Resultaten van overige financiële vaste activa Rentebaten Rentelasten

27.047

– 22.850

2.125.512

1.977.182

556.414 682.425 509.655 117.866 3.091 20.428 164.866

Totaal bedrijfslasten

2.000.032 – 36.730 13.880

498.021 593.584 513.868 117.031 1.704 21.090 165.156 2.054.745

1.910.454

70.767

66.728

1.042 40 4.524 – 10.674

965 – 414 5.467 – 10.485

Totaal financiële baten en lasten

– 5.068

– 4.467

Groepsresultaat voor belastingen

65.699 – 20.793

62.261 – 19.671

Groepsresultaat na belastingen Aandeel van derden

44.906 – 941

42.590 – 870

Nettoresultaat

43.965

41.720

Gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen (x 1.000) Winst per gewoon aandeel Winst per gewoon aandeel* Winst per gewoon aandeel* – verwaterd

25.829 1,70 1,82 1,81

25.842 1,61 1,68 1,68

Belastingen

*

Voor afschrijvingen op immateriële vaste activa.

1

Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.

50

G e c o n s o l i d e e r d k a s s t r o o m o v e r z i c h t v a n I m t e c h N . V. in duizend euro

2002 1

2003

Nettoresultaat Afschrijvingen op immateriële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa Mutatie voorzieningen Mutatie werkkapitaal (exclusief liquide middelen) 24

43.965 3.091 20.428 – 4.051 – 7.731

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

55.702

– 16.756 – 1.169

– 29.962 – 6.498

Verwerving van deelnemingen

– 26.427

– 30.823

–

– 3.206

Desinvesteringen: Materiële vaste activa Financiële vaste activa

7.191 2.384

11.724 496

Overige vermogensmutaties

– 995

4.410

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

– 35.772

Inkoop eigen aandelen Uitoefening opties gewone aandelen Mutatie langlopende leningen Mutatie kortlopende schulden bij kredietinstellingen Mutatie aandeel derden Dividend voorgaand verslagjaar 26

63.804

Investeringen: Materiële vaste activa Financiële vaste activa

Verkoop van groepsmaatschappijen

25

41.720 1.704 21.090 – 15.840 15.130

– 62 635 471 – 4.940 – 450 – 27.631

– 53.859 – 1.306 – 893 – 23.178 1.635 – 32.349

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

– 31.977

– 54.305

Mutatie liquide middelen Liquide middelen 1 januari

– 12.047 150.875

– 44.360 195.235

Liquide middelen 31 december

138.828

150.875

1


51

To e l i c h t i n g o p d e g e c o n s o l i d e e r d e b a l a n s v a n I m t e c h N . V. in duizend euro

1


Met ingang van 2002 wordt de bij verwerving van kapitaalbelangen betaalde goodwill geactiveerd en afgeschreven ten laste van het resultaat over de periode waarin het actief zal bijdragen aan het resultaat. Gemiddeld is dit 15 jaar. Het verloop van de onder dit hoofd opgenomen activa blijkt uit het onderstaande overzicht. Boekwaarde per 1 januari Betaalde goodwill Aanpassing toerekening verkrijgingsprijs Afschrijving goodwill en waardeverminderingen Koersverschillen

2003

2002

29.681 21.954 – 312 – 3.091 – 543

– 31.380 – – 1.704 5

Boekwaarde per 31 december

47.689

29.681

Als volgt samengesteld: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

52.423 4.734

31.385 1.704

De aanpassing toerekening verkrijgingsprijs heeft betrekking op de definitieve toerekening van de verkrijgingsprijs van eerder gedane overnames.

2


Het verloop van de onder dit balanshoofd opgenomen activa blijkt uit onderstaand overzicht.

Bedrijfs-

Bedrijfsuitrustingen en overige

gebouwen

Totaal 2003

Totaal 2002

materiële vaste activa

en terreinen Machines en

Hard- en

installaties

software

Andere vaste bedrijfsmiddelen

Boekwaarde per 1 januari 59.934 – Verwerving van deelnemingen – Verkoop van deelnemingen 2.511 Investeringen – 3.707 Desinvesteringen – 2.297 Afschrijvingen Koersverschillen – 37

4.736 – – 1.971 – 90 – 2.079 –1

13.806 315 – 6.569 – 441 – 8.291 – 21

27.493 394 – 5.705 – 2.953 – 7.761 –7

105.969 709 – 16.756 – 7.191 – 20.428 – 66

106.474 2.501 – 92 29.962 – 11.724 – 21.090 – 62

Boekwaarde per 31 december 56.404

4.537

11.937

22.871

95.749

105.969

22.825 18.288

50.046 38.109

81.558 58.687

227.681 131.932

213.653 107.684

Als volgt samengesteld: Aanschaffingskosten Cumulatieve afschrijvingen

73.252 16.848

In het algemeen worden de aanschaffingskosten van bedrijfsgebouwen in 30 jaar afgeschreven (verbouwingskosten in 10 jaar). Voor de bedrijfsuitrustingen worden als regel de volgende afschrijvingstermijnen in acht genomen: Machines en installaties: 10 jaar; Hard- en software: 3 tot 5 jaar; Andere vaste bedrijfsmiddelen: 3 tot 5 jaar.

52

3

Deelnemingen en vorderingen op deelnemingen

Hieronder zijn begrepen:

2003

2002

Aandelen Vorderingen

1.146 978

1.131 955

Totaal

2.124

2.086

2003

2002

1.131 65 1.042 – 1.076 – 16

1.024 96 965 – 914 – 40

1.146

1.131

2003

2002

Overige effecten Overige vorderingen

4.218 5.597

4.156 6.889

Totaal

9.815

11.045

Aandelen

Het verloop van het aandeel in het vermogen van de deelnemingen is als volgt: Stand per 1 januari Uitbreiding deelnemingen Aandeel in resultaten Gedeclareerd dividend Overige mutaties Stand per 31 december

4

Overige effecten en vorderingen


Onder overige effecten zijn begrepen tijdelijke beleggingen van middelen in ter beurse genoteerde effecten. De looptijd van de overige vorderingen is over het algemeen langer dan één jaar. Onder overige vorderingen zijn begrepen actieve belastinglatenties ten bedrage van 5,0 miljoen euro (2002: 5,7 miljoen euro).

5

Onderhanden werk

Het onderhanden werk bestaat uit: Kosten verminderd met voorzieningen voor verliezen en risico’s en vermeerderd met naar rato van de voortgang genomen winsten Af: gefactureerde termijnen Onderhanden werk Als volgt samengesteld: Saldo onderhanden werk groter dan gefactureerde termijnen Saldo onderhanden werk kleiner dan gefactureerde termijnen

53

2003

2002

985.787 908.852

999.440 938.942

76.935

60.498

210.016 – 133.081

201.738 – 141.240

To e l i c h t i n g o p d e g e c o n s o l i d e e r d e b a l a n s v a n I m t e c h N . V.

6

Voorraden

De voorraden bestaan uit:

7

2003

2002

Grond- en hulpstoffen Halffabrikaten Gereed product en handelsgoederen Vooruitbetaald op voorraden

15.658 2.508 9.455 25

15.586 1.773 8.360 408

Totaal

27.646

26.127

Liquide middelen

Hieronder zijn begrepen tegoeden op banken giro-instellingen. De tegoeden zijn deels op deposito geplaatst. De liquide middelen zijn vrij beschikbaar en direct opeisbaar.

8

Eigen vermogen

Voor de toelichting op kapitaal, agio en overige reserves wordt verwezen naar de toelichting op de balans van Imtech N.V.

9

Aandeel van derden

Hieronder zijn opgenomen de belangen van derden in geconsolideerde deelnemingen. Het verloop is als volgt: Stand per 1 januari Mutatie door acquisities Aandeel in resultaten Dividend Koersverschillen Stand per 31 december

10

2003

2002

4.154 18 941 – 1.380 – 15

2.519 1.079 870 – 290 – 24

3.718

4.154

Voorzieningen Pensioenen

Garanties

Latente

Reorgani-

en claims

belasting-

saties

Totaal

verplichting

Stand per 1 januari Dotaties Onttrekkingen Koersverschillen

83.496 7.219 – 4.050 –

21.935 6.610 – 6.218 – 15

16.130 18.049 – 1.088 –

30.679 8.556 – 33.114 –

152.240 40.434 – 44.470 – 15

Stand per 31 december

86.665

22.312

33.091

6.121

148.189

Een bedrag van 24,2 miljoen euro (2002: 32,9 miljoen euro) moet worden beschouwd als kortlopend (korter dan één jaar). De pensioenvoorziening heeft met name betrekking op huidige en voormalige werknemers in Duitsland.

54

Pensioenen 31 december 2003

31 december 2002

99.384 –

92.773 –

99.384 – 3.561 – 11.270

92.773 – 3.833 – 6.954

Pensioenverplichting in Duitsland Pensioenverplichtingen elders

84.553 2.112

81.986 1.510

Totaal

86.665

83.496

Toelichting pensioenen Duitsland Contante waarde pensioenverplichtingen Fondsbeleggingen

Backservice Actuariële resultaten

De pensioenlast in 2003 van de pensioenregelingen in Duitsland bedroeg 6,6 miljoen euro. De oprenting van de verplichtingen bedroeg 5,4 miljoen euro, de inkoop van dienstjaren 0,9 miljoen euro, de lasten over verstreken dienstjaren 0,2 miljoen euro en de actuariële resultaten 0,1 miljoen euro. De pensioenlasten van regelingen buiten Imtech Duitsland bedroegen 0,6 miljoen euro. De gehanteerde veronderstellingen bij de bepaling van de pensioenverplichtingen in Duitsland zijn: een discontovoet van 5,5% (2002: 6,0%), toekomstige salarisstijgingen tussen 0% en 3,0% (2002: idem) en een toekomstige indexatie van 1,5% (2002: 2,0%). De verplichtingen inzake de pensioenregelingen van de in Nederland gevestigde vennootschappen zijn ondergebracht bij bedrijfspensioenfondsen, alsmede bij de Stichting Centraal Pensioenfonds Internatio-Müller en enkele afzonderlijke stichtingen en verzekeringsmaatschappijen. De voorziening voor latente belastingverplichtingen heeft betrekking op toekomstige belastingverplichtingen die voortvloeien uit verschillen tussen de fiscale en commerciële waardering voor bepaalde activa en passiva. Voor de permanente kern van het fiscaal lager gewaardeerde onderhanden werk in Nederland is geen passieve latentie gevormd. Deze latentie bedraagt 6,5 miljoen euro (2002: idem). Latente belastingverplichtingen voor bronbelastingen worden alleen opgenomen indien en voorzover het voornemen bestaat om de door groepsmaatschappijen behaalde winst in de nabije toekomst uit te keren. De latente belastingverplichtingen bestaan uit het saldo van 17,8 miljoen euro actieve en 50,9 miljoen euro passieve belastinglatenties (2002: respectievelijk 7,1 miljoen euro en 23,2 miljoen euro). De actieve belastinglatenties hebben in hoofdzaak betrekking op voorzieningen en compensabele verliezen, de passieve latenties in hoofdzaak op onderhanden werken. Aan 42,8 miljoen euro voorwaarts compensabel verlies in het buitenland is geen waarde toegekend.

11


Het gemiddelde rentepercentage van de opgenomen leningen bedraagt 3,3%. Het kortlopende deel van de leningen bedraagt 0,6 miljoen euro.

12

Schulden aan banken

Deze post betreft bij banken opgenomen gelden uit hoofde van kasgeldleningen en rekening-courantkrediet.

55

To e l i c h t i n g o p d e g e c o n s o l i d e e r d e b a l a n s v a n I m t e c h N . V.

13

Schulden aan leveranciers

Dit betreft de schulden voor geleverde goederen en verrichte diensten.

14

Overige schulden

De samenstelling van deze post is als volgt:

2003

2002

Te betalen wissels en cheques Schulden aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden ter zake van pensioenen Diverse schulden

6 261 46.454 1.779 106.445

3.951 163 55.120 2.374 99.570

Totaal

154.945

161.178

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Onder dit hoofd zijn opgenomen de op korte termijn verschuldigde belastingen en premies sociale verzekeringen, onder aftrek van de reeds betaalde voorlopige aanslagen. Diverse schulden

Voor het merendeel betreffen deze schulden overlopende passiva. Hierin zijn ook begrepen restanten van koopsommen van gepleegde acquisities.


De verplichtingen uit hoofde van erfpacht, huur en operational lease, welke voor een aantal jaren zijn aangegaan, bedragen in totaal 192 miljoen euro (2002: 205 miljoen euro). Deze verplichtingen in nominale bedragen zijn als volgt over de komende jaren verdeeld: 2004

2005

Na 2008

t/m 2008

Erfpacht en huur Operational lease

20.140 24.944

54.200 53.443

24.878 14.246

Totaal

45.084

107.643

39.124

De lasten uit hoofde van operationele lease, huur en erfpacht in het verslagjaar bedragen 53,0 miljoen euro (2002: 36,9 miljoen euro). Een aantal groepsmaatschappijen is aansprakelijk voor enkele samenwerkingsverbanden.

Overig

Naar aanleiding van berichtgeving in de media heeft Imtech een intern onderzoek ingesteld naar mogelijke betrokkenheid van één of meer Nederlandse dochterondernemingen bij overtredingen van de Mededingingswet in de periode vóór eind 2001. Imtech heeft hieromtrent de NMa (Nederlandse Mededingings Authoriteit) ingelicht en aangegeven volledige openheid van zaken te geven over de uitkomsten van dit onderzoek. Imtech zal overigens alle medewerking verlenen aan onderzoeken van de NMa in de installatiebranche.

56

To e l i c h t i n g o p d e g e c o n s o l i d e e r d e w i n s t - e n v e r l i e s r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V. in miljoen euro

15

Verdeling van de netto-omzet naar geografische afzetmarkten 2003

%

2002

%

Nederland Overige EU-landen Buiten EU-landen

871 1.115 112

42 53 5

831 1.043 126

42 52 6

Totaal

2.098

100

2.000

100

Verdeling groepsresultaat Benelux

Duitsland/Engeland/

ICT & Technology

Totaal

Spanje

2003

2002

2003

2002

2003

2002

2003

2002

Productie Omzet EBITA operationeel Amortisatie goodwill Kosten groepsbeheer Bedrijfsresultaat

694 728 29,3

639 696 29,9

918 959 35,1

826 943 29,3

408 411 18,7

377 361 19,2

2.020 2.098 83,1 – 3,1 – 9,2 70,8

1.842 2.000 78,4 – 1,7 – 10,0 66,7

Geïnvesteerd vermogen EBITA-marge %

120 4,0

107

220 3,7

216 3,1

106 4,5

104 5,3

478 3,5

471 3,4

In het bedrijfsresultaat zijn als bijzondere kosten begrepen reorganisatiekosten ter grootte van 8,5 miljoen euro (in de aangepaste vergelijkende cijfers 2002: 7,9 miljoen euro) en boekwinst bedrijfsgebouwen en -terreinen ter grootte van 1,6 miljoen euro (2002: 1,4 miljoen euro).

16

Lonen en salarissen

De lonen en salarissen bedroegen in 2003 510 miljoen euro (2002: 514 miljoen euro).

17

Sociale lasten

Onder dit hoofd zijn de jaarlijkse pensioenlasten ten bedrage van 17,8 miljoen euro (2002: 16,3 miljoen euro) begrepen.

Aantal medewerkers ultimo 2003

2002

Benelux Duitsland/Engeland/Spanje ICT & Technology Holding

5.810 4.324 2.939 27

5.797 4.674 3.284 25

Totaal Waarvan: in Nederland in het buitenland

13.100 7.202 5.898

13.780 7.922 5.858

57

To e l i c h t i n g o p d e g e c o n s o l i d e e r d e w i n s t - e n v e r l i e s r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V. in euro

Bezoldiging van bestuurders en commissarissen

Bezoldiging voor leden en voormalige leden van de Raad van Bestuur over 2003 was als volgt: Brutosalaris

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen Mr. B.R.I.M. Gerner 1 Ir. H.C. Scheffer 2 Totaal 3

Bonus en beëindi-

Pensioen-

gingsvergoeding

en sociale lasten

Totaal

2003

2002

2003

2002

2003

2002

467.400

433.020

143.217

90.756

201.811

632.145

309.000

69.444

132.250

–

106.654

13.928

547.904

–

227.220

971.251 1.052.809

–

48.267

971.251 1.328.296

729.684 1.246.718 1.143.565

308.465

776.400

2003

2002

812.428 1.155.921 83.372

694.340 2.331.583 2.567.589

Daarnaast ontvangen de leden van de Raad van Bestuur een tegemoetkoming in de kosten die, in het kader van afspraken met de fiscus, ten dele wordt gebruteerd. Voor de leden van de Raad van Bestuur wordt de ontwikkeling van het vaste inkomen jaarlijks vergeleken met de Nederlandse honoreringsmarkt van bestuurders van grotere ondernemingen. De functiezwaarte en -niveaus zijn bepalend als uitgangspunt voor de marktvergelijking. In navolging op deze marktvergelijking is besloten de salarissen van de Raad van Bestuur in 2003 met 3% te verhogen. Voor 2004 is gezien de afspraken in het najaarsakkoord 2003 besloten de vaste salarissen van de Raad van Bestuur en het topmanagement niet te verhogen. De variabele beloning van de Raad van Bestuur wordt vastgesteld op basis van een combinatie van rendementsdoelstellingen van de groep en het realiseren van persoonlijke doelstellingen. De doelstellingen zijn in belangrijke mate behaald. Bij indiensttreding is met de heer Gerner een gegarandeerde variabele beloning overeengekomen voor 2003. Voor wat betreft de pensioenvoorziening is voor de Voorzitter van de Raad van Bestuur een eindloonregeling van toepassing en voor het lid van de Raad van Bestuur een middelloonregeling; het variabele deel van het inkomen maakt onderdeel uit van de pensioengrondslag. Toekenning van opties aan de Raad van Bestuur en het topmanagement geschiedt onvoorwaardelijk met een looptijd van vijf jaar en is vooral bedoeld om de binding met de onderneming te versterken. Samenhangend met de optieplannen over de jaren 1998 en 1999 zijn rentedragende leningen verstrekt aan de heren Van der Bruggen en Van Alphen tegen een rente van 4,4%. In 2001 is door de Raad van Commissarissen besloten dat de rentelasten over deze leningen ten laste van de vennootschap komen en dat de leningen worden kwijtgescholden, indien de opties op expiratiedatum niet zijn uitgeoefend. De heer Van der Bruggen heeft de lening afgelost ter zake van het optieplan 1998. De lening samenhangend met het optieplan 1998 is in 2003 kwijtgescholden aan de heer Van Alphen, waardoor een brutolast is genomen van 119.968 euro. De uitstaande saldi ultimo 2003 bedragen 8.122 euro respectievelijk 20.304 euro.

1

Lid Raad van Bestuur sinds 1 oktober 2002.

2

Lid Raad van Bestuur tot en met mei 2002. Resterende inkomstengarantieregeling is opgenomen in de kolom ‘Bonus en beëindigingsvergoeding’.

3

Cijfers over 2002 exclusief Drs. M.A. van Alphen, voormalig bestuurder (totaal 460.473 euro).

58

De leden van de Raad van Bestuur houden geen aandelen in Imtech N.V. Een overzicht van verstrekte optierechten aan leden van de Raad van Bestuur die in 2003 actief waren is hieronder opgenomen. Verstrekt in

Uitoefenprijs

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen 1998

Mr. B.R.I.M. Gerner

31,99 26,65 20,80 27,00 24,25 14,11 24,25 14,11

1999 2000 2001 2002 2003 2002 2003

Totaal

Stand

Toegekend

01-01-2003

in 2003

16.000 16.000 40.000 40.000 15.000

Vervallen

16.000

– 16.000 40.000 40.000 15.000 15.000 15.000 15.000

16.000

156.000

15.000 15.000 15.000 142.000

30.000

Stand 31-12-2003

De voorwaarden zijn hetzelfde als voor alle andere optiehouders (zie pagina 64). De bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen in 2003 bedroeg (in euro’s):

Drs. A.G. Jacobs1, voorzitter Ir. M.C. van Veen, vice-voorzitter Prof. Dr. B. de Vries1 Drs. G.J. de Boer-Kruyt Drs. P.J. Groenenboom1 E.A. van Amerongen Totaal

2003

2002

35.089 28.924 24.859 24.160 24.759 23.759

33.000 28.000 23.388 23.388 23.000 15.333

161.550

146.109

De leden van het Audit Committee ontvangen een extra vergoeding die in bovengenoemde bedragen is begrepen (op jaarbasis 2.000 euro). Daarnaast ontvangen de leden van de Raad van Commissarissen een tegemoetkoming in de kosten die, in het kader van afspraken met de fiscus, ten dele wordt gebruteerd. Geen van de leden van de Raad van Commissarissen houdt aandelen in Imtech N.V. of opties op aandelen behoudens de heer Groenenboom, die nog personeelsopties houdt stammend uit de periode waarin hij voorzitter van de Raad van Bestuur was. Samenhangend met de optieplannen over de jaren 1998 en 1999 is een rentedragende lening verstrekt aan de heer Groenenboom tegen een rente van 4,4%. In 2001 is door de Raad van Commissarissen besloten dat de rentelasten over deze leningen ten laste van de vennootschap komen en dat de leningen worden kwijtgescholden, indien de opties op expiratiedatum niet zijn uitgeoefend. De lening samenhangend met het optieplan 1998 is in 2003 kwijtgescholden, waardoor een brutolast is genomen van 119.968 euro. Het uitstaande saldo ultimo 2003 bedraagt 20.304 euro. Ingevolge een besluit van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt de honorering van de Raad van Commissarissen jaarlijks aangepast aan de ontwikkeling van de index CAO-lonen particuliere bedrijven. De Raad van Commissarissen heeft besloten hiervan over 2004 af te zien gezien de afspraken in het najaarsakkoord 2003.

1

Lid Audit Committee.

59

To e l i c h t i n g o p d e g e c o n s o l i d e e r d e w i n s t - e n v e r l i e s r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V. in duizend euro

18

Afschrijvingen op immateriële vaste activa

Onder dit hoofd zijn de afschrijvingslasten van de betaalde goodwill opgenomen.

19

Afschrijvingen op materiële vaste activa

Voor de wijze waarop de afschrijvingen zijn berekend, wordt verwezen naar de toelichting op de desbetreffende activa.

20

Resultaten uit deelnemingen

Onder dit hoofd is opgenomen het aandeel in de resultaten van op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen.

21

Resultaten van overige financiële vaste activa

Onder dit hoofd zijn opgenomen de dividenden uit overige effecten, die niet op nettovermogenswaarde zijn gewaardeerd.

22

Belastingen

De samenstelling van de verschuldigde belasting is als volgt:

2003

2002

Acute belastingen Latente belastingen

8.521 12.272

9.843 9.828

Totaal belastinglast

20.793

19.671

De relatie tussen het effectieve belastingtarief en het Nederlandse wettelijke belastingtarief is als volgt: 2003

2002

Tarief vennootschapsbelasting Niet-aftrekbare afschrijving goodwill Overige niet-aftrekbare kosten Belastingfaciliteiten Compensabele verliezen Afwijkende belastingtarieven voor buitenlandse bedrijfsonderdelen Overig

34,5% 0,5% 0,1% – 2,8% – 1,3% – 2,0%

34,5% 0,4% 0,6% – 3,3% – 0,8% 0,9% – 0,7%

Effectief belastingtarief

31,6%

31,6%

In de post overig zijn nagekomen belastingbaten begrepen, die verband houden met voorgaande jaren. Imtech N.V. vormt tezamen met de meeste Nederlandse groepsmaatschappijen een fiscale eenheid.

23

Winst per aandeel

De gegevens betreffende de winst per aandeel worden berekend door de nettowinst te delen door het gemiddeld aantal uitstaande aandelen. Bij de bepaling van de verwaterde winst per aandeel wordt het gemiddeld aantal uitstaande aandelen verhoogd met de uitstaande optieseries voorzover de uitoefenkoers lager ligt dan de gemiddelde koers in het verslagjaar.

60

Financiële instrumenten Reële waarde

De reële waarde van de financiële instrumenten wijkt nauwelijks af van de boekwaarde. Renterisicobeheer

De onderneming maakte in het verslagjaar geen gebruik van afgeleide financiële instrumenten. Valutarisicobeheer

Door de onderneming worden valutatermijntransacties en valutaswaps afgesloten met tot doel risico’s af te dekken die voortvloeien uit de normale bedrijfsactiviteiten. Centraal in dit beleid staat het doel de onderneming te beschermen tegen het risico dat de uiteindelijke kasstroom negatief wordt beïnvloed door wisselkoersveranderingen. Het totaal van uitstaande transacties per balansdatum heeft in relatie tot de gehele onderneming een bescheiden omvang. Kredietrisicobeheer

Dit risico behelst het verlies dat zou kunnen ontstaan indien wederpartijen in gebreke zouden blijven hun contractuele verplichtingen na te komen. Met betrekking tot de normale debiteurenrisico’s wordt ter beheersing van dit risico gebruikgemaakt van informatie van erkende instellingen die zich op het leveren van kredietinformatie hebben toegelegd. Bovendien wordt het debiteurenrisico beperkt door de opdrachtsommen in termijnen te factureren. Daarenboven is de onderneming niet afhankelijk van één of enkele grote cliënten. Afgeleide financiële instrumenten worden uitsluitend met eersteklas banken afgesloten. De beschikbare liquide middelen worden op zeer beperkte schaal bij verschillende banken of in eersteklas papier kortlopend belegd.

To e l i c h t i n g o p h e t g e c o n s o l i d e e r d k a s s t r o o m o v e r z i c h t v a n I m t e c h N . V.

24

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

De kasstroom uit bedrijfsactiviteiten bedroeg 55,7 miljoen euro (2002: 63,8 miljoen euro); de nettowinst en afschrijvingen bedroegen 67,5 miljoen (2002: 64,5 miljoen euro). De toename van het werkkapitaal was 7,7 miljoen euro, tegenover een daling van 15,1 miljoen euro in het voorgaande boekjaar. Het saldo onderhanden werk en gefactureerde termijnen steeg ten opzichte van 2002 met 16,4 miljoen euro.

25

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

De kasstroom uit investeringsactiviteiten was per saldo 35,8 miljoen euro negatief tegenover 53,9 miljoen euro negatief in 2002. Met acquisities was een bedrag gemoeid van 26,4 miljoen euro, tegenover vorig jaar 30,8 miljoen euro. De investeringen in materiële vaste activa bedroegen 16,8 miljoen euro en waren daarmee aanzienlijk lager dan vorig jaar.

26

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

De kasstroom uit financieringsactiviteiten vertoont een tekort van 32,0 miljoen euro. De kortlopende schulden bij banken werden teruggebracht en een cashdividend van 27,6 miljoen euro werd betaald.

61

B a l a n s v a n I m t e c h N . V. in duizend euro, vóór winstverdeling

31 december 2003

14.271

1


2

Deelnemingen in en vorderingen op groepsmaatschappijen Overige effecten en vorderingen

3

4

344.527 468

6 7

15.219 312.040 799

Financiële vaste activa

344.995

312.839

Totaal vaste activa

359.266

328.058

Vorderingen

10.880

14.414

Liquide middelen

39.055

49.654

Totaal vlottende activa

49.935

64.068

409.201

392.126

Totaal activa 5

31 december 2002 1

Gestort en opgevraagd kapitaal Agio Overige reserves Onverdeelde winst

64.528 36.120 166.380 43.965

Eigen vermogen 8

Voorzieningen

9

Schulden aan banken Schulden aan groepsmaatschappijen Overige schulden

64.528 36.120 152.911 41.720 310.993

295.279

35.226

29.159

48.344 8.135 6.503

Kortlopende schulden Totaal passiva

27.934 17.910 21.844 62.982

67.688

409.201

392.126

W i n s t - e n v e r l i e s r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V. in duizend euro

2003

2002 1

Resultaten uit deelnemingen Overige baten en lasten

47.753 – 3.788

27.653 14.067

Nettoresultaat

43.965

41.720

1


62

To e l i c h t i n g o p d e b a l a n s e n d e w i n s t - e n v e r l i e s r e k e n i n g v a n I m t e c h N . V. in duizend euro

Grondslagen voor de waarde- en resultaatbepaling

De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat zijn geschied overeenkomstig de grondslagen van de geconsolideerde jaarrekening. Hierdoor zijn het eigen vermogen en het nettoresultaat van Imtech N.V. gelijk aan die volgens de geconsolideerde overzichten.

1


Het verloop van de onder dit hoofd opgenomen activa blijkt uit het onderstaande overzicht.

2

2003

2002

Boekwaarde per 1 januari Betaalde goodwill (saldo) Afschrijving goodwill en waardeverminderingen

15.219 – – 948

– 15.915 – 696

Boekwaarde per 31 december

14.271

15.219

Als volgt samengesteld: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

15.915 1.644

15.915 696

2003

2002

Aandelen Vorderingen in rekening-courant

284.138 60.389

257.887 54.153

Totaal

344.527

312.040

Deelnemingen in en vorderingen op groepsmaatschappijen


Aandelen

De aandelen zijn gewaardeerd op nettovermogenswaarde, onder aftrek van de op deze maatschappijen betrekking hebbende voorzieningen. Het verloop van de nettovermogenswaarde van de deelnemingen is als volgt: 2003

2002

Stand per 1 januari Nieuwe deelnemingen Uitbreiding van deelnemingen Verkochte deelnemingen Resultaten Ontvangen winstuitkeringen Koersverschillen Overige mutaties

257.887 9.145 327 – 47.753 – 29.551 – 451 – 972

146.472 7.344 107.181 – 23.355 27.653 – 23.459 1.065 14.986

Balans per 31 december

284.138

257.887

De belangrijkste deelnemingen zijn op pagina 6 vermeld. Een lijst van deelnemingen in groepsmaatschappijen en andere deelnemingen conform artikel 379 en 414 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, is ten kantore van het Handelsregister te Rotterdam gedeponeerd.

63


3

Overige effecten en vorderingen


4

2003

2002

Effecten Vorderingen

15 453

15 784

Totaal

468

799

2003

2002

2.623 8.257

3.947 10.467

10.880

14.414

Vorderingen

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen Overige vorderingen en overlopende activa Totaal

5

Gestort en opgevraagd kapitaal

Het aantal uitstaande gewone aandelen van 2,40 euro nominaal bedraagt: 1 januari 25.823.549 31 december 25.864.549 Het aantal geplaatste aandelen bedraagt 26.886.549. Ultimo 2003 bedroeg het aantal door de vennootschap ingekochte aandelen 1.022.000 ter dekking van de verplichtingen uit hoofde van tot en met 2003 verstrekte personeelsopties. De inkoop van deze aandelen heeft met name in 2001 en 2002 plaatsgevonden tegen een gemiddelde koers van circa 26 euro. Aan een aantal leidinggevende functionarissen, onder wie de leden van de Raad van Bestuur en van de Directieraad, zijn in 2003 en voorgaande jaren vijfjarige opties op gewone aandelen Imtech N.V. toegekend tegen een uitoefeningsprijs die gebaseerd is op de beurskoers van gewone aandelen ten tijde van de verlening van de optierechten. Het aantal nog uitstaande opties verleend aan (voormalige) bestuurders en (voormalige) werknemers bedroeg per 31 december 2003: Verstrekt in

Aantal

Uitoefenprijs

Uitgeoefend

Uitgeoefend

Uitstaand

vóór 2003

of vervallen

31-12-2003

in 2003

1998 1999 2000 2001 2002 2003

1

186.000 198.000 222.000 237.000 236.000 174.000

1

31,99 26,65 20,80 27,00 24,25 14,11

– – – – – –

186.000 – – – – 45.000

– 198.000 222.000 237.000 236.000 129.000

–

231.000

1.022.000

Gecorrigeerd cijfer.

In het verslagjaar zijn ter dekking van de uitstaande opties 4.000 aandelen ingekocht. De verschuldigde inkomstenbelasting behorend bij het optieplan 1999 is als lening aan alle optiehouders ter beschikking gesteld. De rentelast wordt overgenomen door de vennootschap en bruto aan de optiehouders vergoed. Als de betreffende opties niet worden uitgeoefend vervalt de schuld van de optiehouder.

64

6

Agio

Stand per 31 december Bestaande uit: Fiscaal belast uitkeerbaar Fiscaal onbelast uitkeerbaar

7

2003

2002

36.120

36.120

8.593 27.527

8.593 27.527

36.120

36.120

Overige reserves 2002 1

2003

Stand per 1 januari Ingekochte eigen aandelen Uitoefening opties gewone aandelen Winstbestemming Koersverschil waardering deelnemingen Stelselwijziging winstneming projecten

152.911 – 62 635 14.089 – 1.193 –

51.903 – 1.306 – 97.949 – 1.530 5.895


166.380

152.911

In de overige reserves begrepen wettelijke reserves zijn niet van materieel belang.

Voorstel winstbestemming 2002 1

2003

8

Dividend gewone aandelen Toevoeging aan de algemene reserve

27.675 16.290

27.631 14.089

Totaal

43.965

41.720

Voorzieningen Garanties en claims

Latente

Reorgani-

belasting-

saties

Totaal

verplichting

1

Stand per 1 januari Dotaties Onttrekkingen

7.222 – – 865

19.883 11.458 – 4.905

2.054 1.461 – 1.082

29.159 12.919 – 6.852


6.357

26.436

2.433

35.226


65


9

Overige schulden (kortlopend)

De samenstelling van deze post is als volgt:

2003

2002

Belastingen en premies sociale verzekeringen Diverse schulden

166 6.337

94 21.750

Totaal

6.503

21.844


Voor het merendeel van de Nederlandse dochtermaatschappijen heeft Imtech N.V. een verklaring van aansprakelijkstelling op grond van artikel 403 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek afgegeven. Daarnaast heeft Imtech N.V. afzonderlijke concerngaranties afgegeven ten behoeve van dochtermaatschappijen tot meerdere zekerheid voor de nakoming van specifiek omschreven contractuele verplichtingen jegens derden. Deze concerngaranties betreffen voornamelijk zogenaamde vooruitbetalingsgaranties in de technische aanneming en enkele zuivere nakomingsgaranties. Nagenoeg alle concerngaranties zijn afgegeven voor bedrijven, waarvoor reeds bovenbedoelde verklaring van aansprakelijkstelling is afgegeven en ten kantore van het Handelsregister is gedeponeerd. De schulden van deze dochtermaatschappijen bedroegen per balansdatum 240 miljoen euro (2002: 286 miljoen euro). Gouda, 8 maart 2004

Raad van Commissarissen

Raad van Bestuur

Drs. A.G. Jacobs Ir. M.C. van Veen Prof. Dr. B. de Vries Drs. G.J. de Boer-Kruyt Drs. P.J. Groenenboom E.A. van Amerongen

Dr. Ir. R.J.A. van der Bruggen Mr. B.R.I.M. Gerner

66

Overige gegevens

Accountantsverklaring

Wij hebben de jaarrekening 2003 van Imtech N.V. te Gouda (statutair gevestigd te Rotterdam) gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden

Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel

Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2003 en van het resultaat over 2003 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9, Boek 2, van het Burgerlijk Wetboek. Rotterdam, 8 maart 2004

KPMG Accountants N.V.

Stichting Imtech

Imtech N.V. heeft aan de Stichting Imtech een optie op preferente aandelen in de Vennootschap verleend tot een maximum van zestig miljoen preferente aandelen in haar aandelenkapitaal, met dien verstande dat door de Stichting niet meer preferente aandelen kunnen worden genomen dan tot een totaal nominaal bedrag gelijk aan het totale nominale bedrag van alle ten tijde van de desbetreffende uitoefening van het recht uitstaande gewone aandelen en financierings preferente aandelen. De Stichting zal bij volledige uitoefening van de optie maximaal 50% van de stemmen in een algemene vergadering van aandeelhouders kunnen uitoefenen. In het verslagjaar stonden bij de Stichting geen preferente aandelen uit. Het bestuur van de Stichting Imtech bestaat uit: de heer Drs. A.G. Jacobs, de heer Drs. J.H. Holsboer, de heer Prof. Mr. G. van Solinge en BV Trustkantoor Gestor, vertegenwoordigd door de heer Mr. L.J.J.M. Lutz. In zijn functie als bestuurder van Stichting Imtech heeft de heer Jacobs geen stemrecht. Onafhankelijkheidsverklaring

De Raad van Bestuur van Imtech N.V. en het bestuur van Stichting Imtech verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijke oordeel voldaan is aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de Stichting Imtech gestelde eisen als bedoeld in bijlage X bij het fondsenreglement van Euronext Amsterdam N.V. Gouda, 8 maart 2004

Imtech N.V.

Stichting Imtech

Raad van Bestuur

Bestuur

67

Overige gegevens

Statutaire bepaling inzake winstbestemming

De regeling van de winstbestemming is vervat in artikel 17.3 t/m 17.6 van de statuten van de Vennootschap en luidt zakelijk weergegeven als volgt. Preferente aandelen

Op preferente aandelen wordt een dividend uitgekeerd overeenkomstig de gemiddelde Eurobasisrente zoals toegepast door ABN AMRO Bank NV, verhoogd met twee procent. Indien en voorzover de winst niet voldoende is om deze uitkering volledig te doen, kan de Raad van Bestuur besluiten het tekort uit te keren ten laste van de reserves. Indien en voorzover deze uitkering ook niet ten laste van de reserves wordt gedaan, wordt uit de winst die in daaropvolgende jaren wordt geboekt eerst een zodanige uitkering aan de houders van preferente aandelen gedaan dat het tekort volledig is aan gezuiverd alvorens op financierings preferente aandelen en gewone aandelen kan worden uitgekeerd. Financierings preferente aandelen

Vervolgens wordt op elk financierings preferent aandeel van een serie een dividend uitgekeerd overeenkomstig het effectieve rendement op staatsleningen met een (resterende) looptijd van acht tot negen jaar, zoals gepubliceerd in de Officiële Prijscourant van Euronext Amsterdam NV, voorafgaande aan de uitgifte van de desbetreffende serie, eventueel verhoogd of verlaagd met een opslag ter grootte van maximaal tweeënhalf procentpunt dan wel afslag ter grootte van maximaal een half procentpunt al naar gelang de marktomstandigheden, welke opslag dan wel afslag kan verschillen per serie. Eens per tien jaar zal het dividendpercentage van de desbetreffende serie worden aangepast aan het alsdan geldende rendement van de hiervoor bedoelde staatsleningen, eventueel verhoogd of verlaagd met voornoemde opslag dan wel afslag. Indien en voorzover de winst niet voldoende is om deze uitkering volledig te doen, zal het tekort worden uitgekeerd ten laste van de reserves. Indien en voorzover deze uitkering ook niet ten laste van de reserves kan worden gedaan, wordt uit de winst die in de daaropvolgende jaren wordt geboekt eerst een zodanige uitkering aan de houders van financierings preferente aandelen gedaan dat het tekort volledig is aangezuiverd alvorens op gewone aandelen kan worden uitgekeerd. Gewone aandelen

De Raad van Bestuur bepaalt met goedkeuring van de Raad van Commissarissen welk gedeelte van de na toepassing van het hiervoor bepaalde resterende winst wordt gereserveerd. Het gedeelte van de winst dat resteert staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

Voorstel tot winstbestemming

Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal worden voorgesteld het nettoresultaat ad 44,0 miljoen euro als volgt te bestemmen: een bedrag van 27,7 miljoen euro aan houders van gewone aandelen en het restant ad 16,3 miljoen euro over te brengen naar de reserves. Het dividendvoorstel is vermeld op pagina 15 van het Verslag van de Raad van Bestuur.

Bijzonder statutair recht inzake zeggenschap

Er zijn geen personen die een bijzonder statutair recht inzake de zeggenschap in de Vennootschap kunnen laten gelden. Evenmin zijn winstbewijzen uitgegeven.

68

KERNPUNTEN 2003

D E K E R N C O M P E T E N T I E S VA N I M T E C H Elektrotechniek


ICT

Werktuigbouw

De kerncompetenties van Imtech kunnen het best worden geïllustreerd aan de

Advies

Advies

Ontwerp

Beheer

hand van de Imtech-competentiepiramide, die hiernaast is afgebeeld. Imtech bestrijkt:

drie technologieën: informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw, over

KERNWAARDEN

MISSIE

PROFIEL

het complete spectrum van deze technologieën, zowel in de breedte

Imtech is klantgericht. Imtech kan

vanuit één aanspreekpunt hoogwaar-

Imtech wil klanten meetbare

toegevoegde waarde bieden.

nische dienstverlener op het gebied

dige totaaloplossingen aanbieden. Klanten zijn hierdoor beter in staat

Imtech N.V. is een Europese tech-

Imtech realiseert die waardecreatie

technologie, elektrotechniek en

zich op hun eigen kernactiviteit(en)

door diepgaand inzicht in en kennis

werktuigbouw. Met ongeveer 13.000

te richten. Imtech streeft naar lang-

van (de primaire processen van) de

medewerkers realiseert Imtech een

durige partnershiprelaties met zowel

klant, intensieve samenwerking met

omzet van ruim 2 miljard euro

klanten als toeleveranciers.

en voor de klant en een compleet en

op jaarbasis.

geïntegreerd aanbod van concepten

Imtech is (financieel) krachtig,

en diensten.

Europese technische dienstverlener.

(engineering), installatie, onderhoud en beheer;

vijf markten: utiliteit, industrie, maritiem, infra en telecom. Utiliteit

Industrie

Maritiem

Infra

Telecom

Bij informatie- en communicatietechDe strategische competentiepiramide van Imtech

Imtech is in staat klanten meetbare

ICT-traject. Enige in het oog springende

toegevoegde waarde te bieden door

voorbeelden zijn: alle relevante diensten

Meetbare toegevoegde waarde voor

het aanbieden van hoogwaardige

op het gebied van Information Techno-

onderhoud en beheer, inclusief kosten-,

Industrie: onder andere auto-industrie,

onze klanten leidt tot waardecreatie

totaaloplossingen. Imtech onder-

logy, besturingstechnologie, platform-

proces-, kwaliteits-, veiligheids- en

chemie en petrochemie, energiecentrales,

voor onze aandeelhouders en een

scheidt zich door een pro-actieve,

automatisering, data- en telecommuni-

milieubewaking. In elke markt wordt

farmacie, machinebouw, milieu, olie

Binnen Imtech is op alle niveaus

boeiende en hoogwaardige werk-

innovatieve en multidisciplinaire

catie, Data Modelling, ICT-infrastructuren,

de complete dienstverleningskolom

en gas, veevoederindustrie, vliegtuig-

ruimte voor ondernemerschap.

omgeving voor onze medewerkers.

aanpak vanuit één aanspreekpunt,

infra-automatisering, internet- en intra-

afgedekt. Als technische dienstverlener

industrie, voedings- en genotmiddelen-

Dit leidt tot innovatief denken,

van advies en ontwerp tot en met

net-applicaties, logistieke automatisering,

is Imtech hierbij gedurende de totale

industrie.

flexibiliteit en snelheid.

realisatie, onderhoud en beheer.

robotisering, satellietcommunicatie,

levensduur verantwoordelijk voor de

simulatietechnologie en technische

technologie: multidisciplinair, pro-actief

Infra: onder andere drukriolering, ener-

automatisering.

en innovatief. Van ontwerp tot en met

gie, luchthaveninfrastructuur, rail (spoor,

turn-key-ingebruikname, van nieuwbouw

tram en metro), sluizen, transport- en

Imtech is een aantrekkelijke werk-

Imtech heeft sterke posities in de

gever met gedreven medewerkers.

markten utiliteit, industrie, maritiem,

Dit vertaalt zich in vakmanschap

infra en telecom in België, Duitsland,

Bij elektrotechniek gaat het om het

tot renovatie en beheer, gedurende de

distributienetten, tunnels, verlichting,

en kwaliteit. Medewerkers krijgen

Engeland, Luxemburg, Nederland en

complete gamma aan elektrotechnische

complete levenscyclus. Als specialist in

verkeersmanagement, waterzuivering

hierbij alle ruimte zich verder te

Spanje.

oplossingen in elke schaalgrootte.

Life Cycle Management en Total Cost of

en -beheer.

Enige belangrijke voorbeelden zijn:

Ownership helpt Imtech opdrachtgevers

ontwikkelen.

Onderhoud

vijf activiteiten: advies, ontwerp

nologie gaat het om het complete

betrouwbaar en onafhankelijk. Imtech is ambitieus en groeit snel als

van informatie- en communicatie-

Installatie

als in de diepte;

De aandelen Imtech zijn genoteerd

elektrische voorstuwing, energietechniek,

te sturen op integrale kosten vanaf

Maritiem: onder andere baggerschepen,

Imtech is integer en hecht grote

aan de effectenbeurs van Euronext

instrumentatie, integrale veiligheid,

ontwerp tot en met onderhoud inclusief

defensieschepen, luxe jachten, offshore

waarde aan de verantwoordelijkheid

(Amsterdam), waar Imtech is

gebouwbeheersing, infratechniek, laag-,

beheer, gedurende de hele exploitatie.

platforms, passagiersschepen, transport-

voor het (leef)milieu en de veiligheid

opgenomen in de Midkap Index (AMX)

midden- en hoogspanning, meet- en

en gezondheid van mensen.

en de Next 150 index.

regeltechniek, toegangstechnologie,

Bovenstaande technologieën en acti-

systeemtechnologie, verkeersmanage-

viteiten worden op vijf markten gericht.

Telecom: onder andere mobiele, draadlo-

ment, wind- en zonne-energie.

Elk van deze markten kent een eigen

ze en vaste netwerken voor transmissie

marktdynamiek en vraagt om zijn eigen

van data, beeld of spraak (GSM, GPRS,

schepen en werkschepen.

Bij werktuigbouw gaat het om het

marktbenadering, specifieke procesken-

UMTS, optisch, maar ook carrier class net-

SAMEN SUCCESVOL

complete scala aan lucht- en klimaat-

nis, evenals kennis en ervaring in techno-

werken), indoor- en satellietcommunica-

Onder moeilijke marktomstandigheden heeft Imtech in 2003 haar marktposities

oplossingen in elke vorm. Enige ver-

logie. Het gaat om de volgende markten:

tie en Wireless Fidelity (WiFi) netwerken

versterkt en een goed resultaat gerealiseerd. Dat is te danken aan een combinatie

meldenswaardige voorbeelden zijn:

van factoren. Een strategie waarmee Imtech zich in de markt onderscheidt als aan-

brandblustechnologie, cleanroomtechno-

Utiliteit: onder andere computercentra,

bieder van een samenhangend pakket multidisciplinaire oplossingen. Een organisatie

logie, energiemanagement, koude- en

distributiecentra, financiële centra,

die in staat is flexibel en slagvaardig te opereren onder wisselende marktomstandig-

warmteopslag, piping, procestechnologie,

kantoren, laboratoria, luchthaven-

heden. Langdurige samenwerking met opdrachtgevers, gebaseerd op het realiseren

sprinklertechnologie en werktuigbouw-

gebouwen, musea, parkeergarages,

van meetbare toegevoegde waarde voor de klant. En medewerkers die in staat zijn

kundige (proces)installaties.

penitentiaire inrichtingen, leisure centra,

voor breedband-internet.

stadions, stations, universiteiten en

datgene waar Imtech voor staat dagelijks in de praktijk voor de klant waar te maken. Kortom: teamwerk dat ons en onze klanten in staat stelt samen succesvol te zijn.

De activiteiten omvatten de volledige

(hoge)scholen, winkelcentra, ziekenhuizen

Dat is ook de boodschap van het beeldmerk dat wij hanteren in onze corporate

procesgang: van advies en ontwerp

en zorginstellingen.

communicatie en in dit jaarverslag.

(engineering) tot en met installatie,

Investor Relations Telefoon + 31 (0) 182 543 504 Fax + 31 (0) 182 543 500 [email protected] www.investors.imtech.nl


W W W. I M T E C H . N L

I M T E C H N . V.

Imtech N.V. Kampenringweg 45a 2803 PE Gouda Postbus 399 2800 AJ Gouda Nederland Telefoon + 31 (0) 182 543 543 Fax + 31 (0) 182 543 500 [email protected] www.imtech.nl


S A M E N

S U C C E S V O L

J AARVERSLAG 2003 SAMEN SUCCESVOL

Recommend Documents